28

Ontspannen schrijvenEen goede schrijfhouding en pengreep zijn belangrijk. Als de zithouding in balans is, kan het kind ontspannen schrijven en is er minder kans op lichamelijke klachten. De meest optimale pengreep is de driepuntsgreep.

Met deze greep kunnen de vingers buigen en strekken. Bij sommige kinderen zien we dat de vingernagels en soms zelfs de knokkels wit kleu-ren. Er wordt dan zo hard in de pen geknepen dat de bloedvoorziening stremt waardoor pijn-

klachten kunnen optreden. Wijs het kind erop dat het de pen losjes vasthoudt. Als het met een balpen schrijft, geef het dan een ander schrijfin-strument. Met een vulpen of rollerball pen hoeft minder druk uitgeoefend te worden. Voor de bewustwording van de eigen schrijfhouding en pengreep gaan de kinderen elkaar observeren.

Aan de slag Benodigdheden•werkblad1en2(tevindenoppraxisbulletin.nl)•(vul)pen

De kinderen werken in tweetallen. Een kind schrijft de tekst van werkblad 1 over. Het andere kind observeert en maakt aantekeningen op werkblad 2. Daarna wisselen ze van rol. Geef elk kind de twee werkbladen en bespreek deze met de kinderen. Loop tijdens de opdracht door de klas om de kinderen te begeleiden.

Barbara Klaassen-Poyck

Barbara Klaassen-Poyck is

auteur en eindredacteur van

de schrijfmethodes Klinkers en

Handschrift. Ze is kalligraaf en

schrijftherapeut en werkt als docent

schrijven/handschriftontwikkeling

aan pabo Hogeschool de Kempel,

Helmond.

Dit zijn mí n letters!

Op weg naar een persoonlijk handschrift

Schrijven doen we elke dag. Is het niet een proefwerk of aantekeningen maken, dan wel een boodschappenlijstje,

een memo of een groet. We schrijven allemaal op onze eigen manier. Een ander herkent ons aan ons handschrift

en omgekeerd. De ontwikkeling van het persoonlijke handschrift begint op de basisschool. Het kind volgt niet

meer de precieze lettervormen van de schrijfmethode maar geeft er zijn unieke draai aan. Het is belangrijk dat

het kind hierin zodanig begeleid wordt dat het handschrift duidelijk leesbaar blijft en dat het in een vlot tempo

op een ontspannen manier kan schrijven. Dit artikel gaat in op hoe u dat kunt doen. Verdeel de opdrachten over

meerdere momenten.

... handschrift ... schrijven groep 6-8

29Praxisbulletin jaargang 33 ... nummer 10 ... juni 2016

Duidelijk leesbaar schrijvenOm een boodschap aan een ander over te brengen moet je duidelijk leesbaar kunnen schrijven. Het kind dient zich bewust te worden van zijn eigen handschrift om zo inzicht te krijgen in wat het kan verbeteren. Gebruik van kleuren is hierbij een hulpmiddel. In de volgende opdracht gaat het kind in zijn eigen handschrift met kleur de richting en de hoogte van de letters en de ruimte tussen de letters aangeven. Geef daarvoor eerst de volgende uitleg.

Hoogte van de lettersIn ons alfabet zijn er romp-, lus- en stokletters.• Rompletterszijnalleletterszijnwaaraangeen

stokken of lussen zitten: a, c, e, i, m, n, o, r, s, u, v, w, x en z.• Lusletterszijndeb,f,g,h,j,k,lenij.Delussen

zijn één à twee keer zo hoog als de rompletters. Merk op dat de f de langste letter is.•Destokletterszijnded,p,qent.Dezegaantot

halverwege de romp- en lusletters.Alle rompletters moeten even hoog zijn. Zo ook de lusletters en de stokletters.

Richting van de lettersAls de richting waarin de letters staan gelijk is, ziet een handschrift er al heel regelmatig uit. Met de richting van de letters bedoelen we de neerhalen. Vertel dat elke letter opgebouwd is uit neerhalen en ophalen. De neerhaal is dat gedeelte van de let-ter dat van boven naar onder getrokken wordt. De ophaal is dat gedeelte dat van onder naar boven gaat. Laatdevoorbeeldenvan‘fl’en‘br’zienophetdigi-bord of schrijf ze zelf op het bord. Geef met stip-pen de ophaal aan en geef met een doorgetrokken lijn de neerhaal aan. De neerhalen van letters moe-ten allemaal in dezelfde richting staan.

Ruimte tussen de lettersAls letters op elkaar botsen zijn hun vormen niet meer goed te onderscheiden. Als ze te ver uit elkaar staan is de tekst niet prettig leesbaar. Voldoende ruimte is er als je tussen de letters binnen een woord een kleine o kunt kleuren en tussen de woorden één à twee o’s.

Aan de slag Benodigdheden•schriftofbladmetlijnen•(vul)pen,kleurpotlodenoffineliners

Laat de kinderen de volgende drie zinnen schrijven: •Roblustheelgraagdrop.

Laat de kinderen in deze zin met kleur de hoogte van letters aangeven.

Staan de lijntjes even hoog? Dan zijn de hoogtes van de letters goed.

•Ikgaopkamp!In deze zin zetten de kinderen een lijn door de richting van de neerhalen.

Staan de lijntjes allemaal in dezelfde richting? Dan is de richting van de letters goed.

30

•Annespeeltdwarsfluit.In deze zin plaatsen de kinderen een kleine o tussen de letters van een woord en één à twee kleine o’s tussen de woorden.

Lukt dit? Dan is de spatiëring goed.

Vlot schrijvenHet is belangrijk dat het kind in een voldoende tempo kan schrijven. Alleen dan kan het op een adequate manier aantekeningen maken en proef-werken binnen de tijd afkrijgen. Schrijven is een vaardigheid. Oefen daarom regelmatig het tem-poschrijven. Dat kan al als er 10-15 minuten tijd voor vrijgemaakt wordt. Kies een tekst met een passende lengte. In onderstaande tabel ziet u hoelang u de kinderen laat schrijven en hoeveel letters ze per minuut minimaal moeten halen.

Laat ze met kleur de eerder genoemde criteria in hun handschrift aangeven zodat ze zich bewust worden en blijven van de leesbaarheid. Laat de kinderen ook eens op deze manier elkaars hand-schrift beoordelen.

Op weg naar een persoonlijk handschriftOm vlot en duidelijk leesbaar te kunnen schrijven is het voor een kind prettig dat het de lettervor-men kan kiezen die bij hem passen. Sommige let-ters schrijven nu eenmaal ‘lekkerder’ dan andere. En dat is heel persoonlijk. Er kan tussen meer-dere lettervormen gekozen worden. Als de eerder genoemde criteria in acht genomen worden, blijft het handschrift steeds goed leesbaar. Het kind kan kiezen om letters ‘aan elkaar’ (verbonden)

te schrijven of ‘los van elkaar’ (onverbonden). Meestal zal er een handschrift ontstaan dat deels verbonden en deels onverbonden is.

Aan de slag Benodigdheden•werkblad3(tevindenoppraxisbulletin.nl)•schriftofbladmetlijnen•(vul)pen,(kleur)potlood

Laat de kinderen onderstaande zin zien op het digibord of schrijf deze zelf op het bord. In deze zin komen alle letters van het alfabet voor. Dit heet een pangram. Vertel de kinderen dat ze dit pangram in hun eigen handschrift op hun lijnen-blad gaan schrijven.

Op brute wijze ving de knappe

schooljuf de quasi-kalme lynx.

Geef de kinderen daarna werkblad 3. Daarop zien de kinderen meerdere goede verschijnings-vormen van letters. Laat ze de letters omcirkelen die ze in bovengenoemde zin in hun eigen hand-schrift gebruikt hebben. Staan deze er niet bij? Dan mogen ze die zelf toevoegen. Kijk in dat geval samen met het kind of deze letters een goede vorm hebben. De kinderen kiezen nu ook enkele andere letters waarvan ze denken dat die bij hen passen. Met deze letters gaan ze experimenteren op onder-staande manieren. Hiervoor gebruiken ze weer het lijnenblad.

Verbind dezelfde letters of schrijf ze een aantal keren na elkaar:

Dit zijn míjn letters ... handschrift ... schrijven ... groep 6-8

groep 6 groep 7 groep 8

Achter elkaar schrijven 3 min. 4 min. 5 min.

Aantal letters per minuut 40 50 60

31Praxisbulletin jaargang 33 ... nummer 10 ... juni 2016

Verbind de letter met andere letters bijvoorbeeld met een e, o, l en p:

Gebruik de letters in woorden:

De kinderen zijn nu bewust bezig met de vorm-geving van letters. Laat ze kiezen welke letter-vormen het ‘lekkerst’ schrijven en welke het duidelijkst leesbaar zijn. Ze mogen overleggen met hun buurman of -vrouw. Welke letters hebben de voorkeur? Laat ze nogmaals het pangram schrijven, nu in de voorkeursletters.

Eindwerk Benodigdheden•werkblad4en5(tevindenoppraxisbulletin.nl)naarkeuze:(vul)pen•(kleur)potlood•fineliners•stiften•gelpennen

Deel werkblad 4 uit. Hierop schrijven de kinderen een gedicht waarbij ze hun voorkeursletters gebruiken. Geef de kinderen werkblad 5 met de tekst van het gedicht of zet dit werkblad op het bord. Vertel dat ze zelf mogen kiezen met welk schrijfinstrument ze gaan schrijven en in welke kleur. Geef aan dat ze moeten letten op de eerder genoemde criteria. Daarna mogen ze de versieringen inkleuren en er zelf iets bij tekenen.

Tot slotBesteed regelmatig aandacht aan het persoon-lijke handschrift van het kind. Wijs het erop als het niet goed leesbaar is en geef instructies om dit verbeteren. Zo kan het kind goed voorbereid naar het voortgezet onderwijs.

Praxisbulletin.nlDit artikel heeft een uitbreiding op praxisbulletin.nl. Daar zijn opgenomen:• bladmetschrijfvoorbeelden

uit het artikel• werkblad1t/m5

Met dank aan eerstejaars studenten van pabo Hogeschool de Kempel.

Bronnen• SchrijfmethodeKlinkers,

Uitgeverij Malmberg, ’s-Hertogenbosch, 2014.

• SchrijfmethodeHandschrift, Uitgeverij Malmberg, ’s-Hertogenbosch, 2014.

• E.Kooijmane.a.,Pak je Pen,

Handschriftontwikkeling in de

praktijk, Uitgeverij Cantal, Rosmalen, 2011.

• Gedichtuit:In je hoofd

kun je alles, Theo Olthuis, Uitgeverij Holland, 2007.