‘Disruptive’ (verstorende) Innovatie

The Innovator’s Prescription (Christensen, 2009)

1. Wat is verstorende innovatie?2. Waarom is verstorende innovatie nodig?3. Wat is nodig voor verstorende innovaties?4. Toepassing op (algemeen) ziekenhuis5. Toepassing op huisartsenpraktijk6. Toepassing op zorg voor chronisch zieken

1. Wat is verstorende innovatie?

Technologische ontwikkeling:• in de enge zin: gloeilamp, benzinemotor, microchip• in de brede zin: manier van werken

die…

mogelijk maakt dat een bepaalde ‘klus’ die de klant (cliënt, burger) gedaan wil hebben:• gemakkelijker wordt• toegankelijker (meer betaalbaar) wordt

en daarmee…

de gebruikelijke wijze van produceren ‘verstoort’ (van de kaart veegt)

‘Gewone’ innovatie• complexere producten / diensten• meer functies dan gebruikt wordenProducten / diensten zijn:• relatief duur: verminderde de toegankelijkheid• doen niet noodzakelijk de ‘klus’ van de klant: verminderd gemak

1. Wat is verstorende innovatie?

‘Disruptive’ innovatie• vereenvoudiging van producten / diensten• functies toegesneden op de ‘klus’ van de klantProducten / diensten zijn:• relatief goedkoop: verbeterde de toegankelijkheid• doen de ‘klus’ van de klant : vergroot gemak

1. Wat is verstorende innovatie?

Tijd

Prestatie

Prestatie

Tijd

Prestatieverbetering die wordt aangeboden

Prestatieverbetering die klanten kunnen gebruiken

Aantal niet-consumenten Tijd

Prestatie

Gewone innovatie

Verstorende innovatie

Focus op:•Functie: ‘klus’•Eenvoud: gemak•Betaalbaarheid: toegang

2. Waarom is verstorende innovatie nodig?

Aanbod staat onder druk Productiviteit Vergrijzing / ontgroening Professionals

Maatschappelijke waardeToegankelijke, kwalitatief goede, betaalbare zorg

Toename van de vraag Vergrijzing Differentiatie van het aanbod

Maatschappelijke uitdaging

‘Disbalans’ Toegankelijkheid Kwaliteit Betaalbaarheid

staan onder druk

Nodig

Slim omgaan met de vraag: ‘dempen’ Ondersteuning zelfredzaamheid Disruptieve innovatie (Christensen) Proactieve instrumenten

Slim omgaan met organisatie van hetaanbod: ‘versterken’ Productiviteit in brede zin: kwaliteit, effectiviteit, efficientie Kwaliteit van de arbeid: stresskansen, leermogelijkheden, betrokkenheid

2. Waarom is verstorende innovatie nodig?

2. Waarom is verstorende innovatie nodig?

Operationeel regelen

Primaire processenDiagnose, Behandelplan, Behandeling, Evaluatie

Strategische regelen

InrichtingsregelenInfrastructuur

HR + systemenTechnologie

Organisatiestructuur

Dempen en Versterken: maatschappelijk probleem

Bijdrage bedrijfskunde: eenvoudig model

2. Waarom is verstorende innovatie nodig?

Vraag: dempen Aanbod: versterken

Kwaliteit ArbeidProductiviteit

Infrastructuur

Organisatie-structuur

HR + HR syste-men

Technologie

Disbalans vraag - aanbod

3. Wat is nodig voor verstorende innovatie?

A. Technologische ‘enabler’ (TE)B. Bedrijfsmodellen (BM)C. Koppeling technologische ‘enabler’ - bedrijfsmodellen

D. Coherente waardenetwerken (WN)E. Ondersteunende regulering en standaarden (R&S)

Infrastructureel

Institutioneel

TE

BM WN

R&S

3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’

Interventiecyclus: Diagnose, Ontwerp (behandelplan),Interventie (behandeling), Evaluatie

Symptomen en oorzaken (onderliggende aandoeningen)• relatief klein aantal symptomen• groot aantal onderliggende oorzaken

S1

S2

A1

A2

A3

A4

Stel je hebt alleen zicht op symptomen wat betekent dit voor de diagnose en behandeling van patiënten?

Techniek 1: Intuïtieve geneeskunde• weinig inzicht in onderliggende oorzaken• symptoomgebaseerde diagnose en behandeling

Interventieproces• ‘trial and error’: iteratieve actieselectie op basis van feedback op actie (diagnose, behandelplan en behandeling zijn moeilijk te onderscheiden)• tussen professional en cliënt

3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’

Drie basale technieken: intuïtief, empirisch, precisie

Techniek 2: Empirische geneeskunde• weinig inzicht in onderliggende oorzaken• symptoomgebaseerde diagnose en behandeling• betrouwbare statistische kennis over patronen van symptomen, aandoeningen en succesvolle behandelingen

Interventieproces• als de aandoening is vastgesteld: tot op zekere hoogte routine

3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’

Drie basale technieken

Techniek 3: Precisiegeneeskunde• inzicht in onderliggende oorzaken• oorzaakgebaseerde diagnose en behandeling

Interventieproces• routine na diagnose

3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’

Drie basale technieken

3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’

prec

isie

empi

risc

hin

tuït

ief

precisieempirischintuïtief

Mat

e va

n do

elm

atig

heid

van

beh

ande

len

Mate van begrip van het onderliggende causale mechanisme

depressie

migraine

Alzheimer

obesitas

Chronische rugpijn

schizofrenie

botbreuken

Type 1 diabetes

nierstenen

prostaatkanker

Resistente TB

HER2/Neu+borstkanker

appendicitis

osteoporose

H5N1 influenza

Technologische ‘enabler’ ontwikkeling• van intuïtief naar precies• van dodelijk naar chronisch• van chronisch naar acuut

3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen

Wat is een bedrijfsmodel? Vier componenten:

1.Waardepropositie2.Type proces3.Hulpbronnen4.Winstmodel

Component 1: Waardepropositie• gebruikelijk: indeling naar product / dienstcategorieën of naar

klantcategorieën• Christensen: centraal staat de ‘klus’ die de klant gedaan wil

hebben (‘the job the client wants to have done’)

Vraagt om inzicht in de leefwereld van de klant en de problemen waarmee de klant in die leefwereld te maken heeft

3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen

Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel

Component 2: Processen: drie basale typen

3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen

Thompson Stabell & Fjeldstad

Karakteristiek

Long linked Value adding processes

Invoer wordt op gestandaardiseerde wijze omgezet in uitvoer

Intensive Solution shop ‘Lastige’ problemen worden verholpen

Mediating Facilitated networks

Klanten worden met elkaar verbonden

Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel

3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen

Component 3: hulpbronnen• mensen (professionals en niet-professionals)• middelen (ICT, gebouwen)

Component 4: winstformule• vergoeding per dienst• vaste prijs• Lidmaatschapsbijdrage / contributie

Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel

Technologische ‘enabler’ en componenten vertonen een systematische samenhang• koppeling techniek - bedrijfsmodel

3. Wat is nodig? (C) koppeling techniek - bedrijfsmodellen

Techniek Precisiegeneeskunde

Intuïtieve geneeskunde

Precisie – intuïtieve geneeskunde

JobBeter worden

‘Standaard’ probleem wordt verholpen

Beter worden

‘Lastig’ probleem wordt verholpen

(Zo) gezond (mogelijk) blijvenChronische cliënten worden met elkaar en met experts verbonden

Proces Long linked (T)Value adding process (SF)

Intensive (T)Solution shop (SF)

Mediating (T)Facilitated network (SF)

Hulpbronnen Focus op technische hulpmiddelen en verpleging

Focus op specialisten

Focus op technische hulpmiddelen specialisten / verpleging)

Winstformule Vaste prijsStandaardisatie‘Economies of scale’

Vergoeding / dienstReputatieSalarissen

Lidmaatschap / contributieSchaalCapaciteitsbenutting

3. Wat is nodig? (C) slimme koppeling techniek - bedrijfsmodellen

Leidt tot verstorende innovatie van:• Algemeen ziekenhuis• Artsenpraktijk• Omgaan met chronische ziekten

Christensens: probleem• De verschillende procestypen komen vaak gemengd voor in de structuur van zorginstellingen: dit leidt tot problemen

Christensens: voorstel• Ontvlecht de verschillende procestypen in meer ‘zuivere’ structuren: functionele deconcentratie

4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis

Algemeen ziekenhuis: traditionele karakteristieken• multifunctioneel (‘doing everything for everyone’)• meerdere technieken (PM, IM, CI) en procestypen (VAP, SS, FN)• structuur: meerdere technieken/procestypen worden door dezelfde capaciteit uitgevoerd

Consequenties: structuur algemeen• veel gecompliceerde procespaden: fouten, wachttijden, lange doorlooptijden• complexe planning: fouten, wachttijden, lange doorlooptijden• voor iedere aandoening / orgaan is tenminste één specialist nodig: mogelijke onderbezetting• voor ieder diagnose/behandeltype is instrumentarium nodig: mogelijke onderbezetting• één accountingsysteem voor verschillende typen processen (SS: vergoeding;

VAP: vaste prijs; FN: lidmaatschap): gebrekkig inzicht in kosten

Consequenties structuur: bijzonder

Intuïtieve geneeskunde (SS): gebrek aan integratie tussen specialisten• gebrek aan overzicht• kans op complicaties

Precisie geneeskunde (VAP): mogelijke voordelen worden niet benut• inefficiëntie in het proces (gebrekkige standaardisatie en ‘economies of scale’)• kwaliteitsverlies• specialist i.p.v. verplegend personeel wordt ingezet • kwaliteit van verplegend personeel wordt niet gebruikt

4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis

Voordeel: het algemeen ziekenhuis kan allesNadeel: het algemeen ziekenhuis is duur en ongemakkelijk voor klanten en

leidt tot: kwaliteitsverlies, ondoelmatigheid en weinig transparantie

Klassieke algemene ziekenhuizen blijven bestaan, maar sommige…

Verbijzonderde VAP (bijv. staarkliniek)

Verbijzonderde solution shop (bijv. ziekenhuis voor com-plexe ademhalings-stoornissen)

Transformeren in…

Verbijzonderd facilitated network (bijv. obesitas)

Hevelen activiteiten over naar…

• Ziekenhuizen met ‘paden’ n.a.l.v. VAP’s maar met behoudt de oude structuur

• Ziekenhuizen met ziekenhuizen ‘binnen’ het ziekenhuis:• Solution shops• Vap’s• Facilitated network

Ieder met eigen hulpbronnen en winstmodel

4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis

5. Verstorende innovatie: de klassieke huisartsenpraktijk

Huisartsenpraktijk: traditionele karakteristieken• Diagnose en behandeling in het domein van de precisiegeneeskunde• ‘Monitoren’ en bijstaan van chronisch zieke cliënten• Gezondheidsonderzoek (preventief / curatief) mogelijk resulterend in…• eerste identificatie van aandoeningen in het domein van de intuïtieve geneeskunde

• Poortwachter• bijhouden van de gezondheid / ziektegeschiedenis van cliënten• doorverwijzen naar specialist

Consequenties van deze karakteristieken• Huisarts: hoge werkdruk: huisbezoek, consult, administratie: stress• Cliënt: ongemak: bereikbaarheid, wachttijden, betrouwbaarheid van de diensten

5. Verstorende innovatie: de klassieke huisartsenpraktijk

Gaat toenemend naar…

Gaat toenemend naar…

Verstoor…!!

Gaat toenemend naar… Klassieke huisartsenpraktijk Precisie diagnose en behandeling

Zorg voor chronische patiënten

Gezondheidsonderzoek en eerste identificatie van intuïtieve aan- doeningen + verwijzing

Bijhouden ziektegeschiedenis

Value added clinics (bijv. ‘minute clinics’)

Facilitated networks

Solution shops

Elektronisch patiëntendossier

Verandert in…

Geïntegreerde huisartsenpost (meerdere huisartsen):• Verminderen van werkdruk en stress• Vergroten van gemak en kwaliteit• Bereiken van schaalvoordelen

D.i. overgangsfase volgens Christensen

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Chronische ziekten (bijv. Diabetes, Parkinson, asthma, schizofrenie)

• relatief ‘nieuw’• relatief verspreid • relatief kostbaar

Dynamiek chronische ziekten:• ouderen (co-morbiditeit)• ontwikkeling precisiegeneeskunde

(acuut fataal; chronisch; acuut behandelbaar)

Lastig om goede bedrijfsmodellen te vindenvoor de Nederlandse situatie• vergoedingen• rol werkgevers• geïntegreerde aanbieders

Bestaande bedrijfsmodellen:• huisarts• ziekenhuiszijn problematisch

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Soorten chronische aandoeningen:• empirische / precisie geneeskunde: regelgebaseerde behandeling (bijv. HIV, type II diabetes, chronische hepatitis)• intuïtieve geneeskunde: trial and error; differentiaal (bijv. obesitas, Alzheimer, chronische vermoeidheid)Wat maakt chronische ziekten speciaal?• primaire preventie: niet ziek worden• secundaire preventie: niet ziek blijven• tertiaire preventie: reduceren van / omgaan met de gevolgen, voorkomen van ‘verminderd’ leven

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Nodig:1. Diagnose en behandeling (secundair)2. Ondersteuning bij voorkomen (primair)3. Ondersteuning bij leren leven met en zelf managen van de

aandoening teneinde een zo normaal mogelijk te leven (tertiair)

2 + 3: actieve participatie van de cliënt (zelf leren en toepassen o.b.v. feedback) is wezenlijk

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Diagnose en behandeling (secundair)

1. Precieze aandoeningen: huisarts / verpleger (verstoring door retailklinieken)

2. Intuïtieve aandoeningen: team-based solution shop: gespecialiseerde klinieken waarin verschillende specialismen samen geval-per-geval behandelen

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Ondersteuning bij het leren leven met de aandoening (tertiair): actieve participatie van de cliënt

Benodigde motivatie

Vereiste gedragsverandering is:

minimaal uitgebreid

Motivatie

Consequenties van ongewenst gedrag voor complicaties zijn:

Direct en sterk

Kwadrant 1b.v. bijziendheid

Kwadrant 2b.v. chronische rugpijn

Uitgesteld en zwak

Kwadrant 3b.v. osteoporose

Kwadrant 4b.v. obesitas, verslaving

Technologie afhankelijk

Gedragsafhankelijk

6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken

Kwadrant 1: direct en sterk / beperkte gedragsverandering

• geen probleem: cliënten houden zich aan het voorgeschreven regime:huisarts + follow-up (fee-for-service)

Kwadrant 2: direct en sterk / uitgebreide gedragsverandering

• Gefaciliteerd netwerk van cliënten (lidmaatschapsbijdrage)

Kwadrant 3 en 4: uitgesteld en zwak / uitgebreide gedragsverandering

• ziektemanagement netwerk: professionals ondersteunen cliënten bij het managen van hun ziekte (vaste jaarlijkse bijdrage)

Bedrijfsmodellen voor ondersteuning