C.J. van Dijk

Plant Research International B.V., Wageningen

December 2008

Onkruidbeheer op verhardingen in Asten

Discussienota voor een effectieve en milieuverantwoorde onkruidbestrijding op verhardingen

© 2008 Wageningen, Plant Research International B.V.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van Plant Research International B.V.

Plant Research International B.V.

Adres : Droevendaalsesteeg 1, Wageningen : Postbus 16, 6700 AA Wageningen Tel. : 0317 – 48 60 01 Fax : 0317 – 41 80 94 E-mail : info.pri@wur.nl Internet : www.pri.wur.nl

Inhoudsopgave

pagina

1. Inleiding 1

2. Landelijke regelgeving onkruidbestrijding op verhardingen 2

3. Onkruidbestrijdingsmethoden 6

4. Milieuaspecten Onkruidbeheer Verhardingen 8

5. Kosten Onkruidbeheer Verhardingen 11

6. Randvoorwaarden onkruidbestrijding 13

7. Plan van aanpak 17

8. Conclusies 23

Referenties 27

1

1. Inleiding

Onkruidbestrijding op verhardingen vraagt veel aandacht. Veel groen tussen tegels of klinkers is

nadelig voor de toegankelijkheid, de veiligheid en de levensduur van verhardingen. Veel groen op

verhardingen roept ook irritaties op bij bewoners die zich ergeren aan deze vorm van vervuiling van

hun woonomgeving.

Veel beheerders van verhardingen worstelen met de vraag hoe onkruidgroei op een verantwoorde

wijze binnen de gestelde normen kan worden gehouden. Hiervoor zijn verschillende preventieve en

curatieve methoden beschikbaar. Met preventieve methoden wordt de kans op onkruidontwikkeling

minder (o.a. dichtmaken van voegen en intensief veegbeheer). Daarnaast zijn er curatieve metho-

den als borstelen, branden, heet water en toepassing van herbiciden (chemische onkruidbestrij-

dingsmiddelen). Al deze methoden verschillen sterk in eigenschappen als kosten, effectiviteit,

inzetbaarheid, milieueffecten en maatschappelijke acceptatie. Het is de uitdaging voor het

gemeentebestuur te kiezen voor een vorm van beheer die economisch, ecologisch en sociaal

verantwoord is.

In deze notitie wordt nader ingegaan op het ambitieniveau van de gemeente Asten op het terrein

van onkruidbestrijding op verhardingen en de verschillende mogelijkheden die er zijn om dit te

realiseren. Hiervoor worden enkele scenario’s uitgewerkt waaronder voortzetting van het huidige

niet-chemisch onkruidbeheer door middel van borstelen en een (gefaseerde) omschakeling naar

chemisch beheer rekening houdende met de nieuwe regelgeving op dit terrein. Voor de

verschillende scenario’s worden praktische en financiële consequenties voor de planmatige

uitvoering van de onkruidbestrijding in beeld gebracht. Een planmatige aanpak heeft duidelijk

meerwaarde. Er is een beleidsstuk beschikbaar als verantwoording van het te voeren beleid op een

maatschappelijk gevoelig onderwerp. Daarnaast wordt de onkruidbeheersing minder reactief;

onkruidpreventie krijgt meer kans waardoor de kosten van het onkruidbeheer op termijn kunnen

dalen.

In Hoofdstuk 2 wordt eerst in algemene zin ingegaan op de gewijzigde wet- en regelgeving met

betrekking tot onkruidbestrijding op verhardingen. Voor curatieve onkruidbestrijding op verhardingen

kan een keuze worden gemaakt uit volledig niet-chemische methoden, volledig chemische

methode of een combinatie van beide (geïntegreerde methode). In Hoofdstuk 3 wordt een korte

toelichting gegeven op de meest gangbare methoden van onkruidbestrijding en de relatie met de

drinkwaterproblematiek, het discussiepunt van dit moment. Op basis van eerdere onderzoeken

wordt een overzicht gegeven van de en kosten (Hoofdstuk 4), milieueffecten van systemen van

curatieve bestrijding (Hoofdstuk 5) en de randvoorwaarden voor de situatie in Asten (Hoofdstuk 6). In

Hoofdstuk 7 worden de verschillende mogelijkheden doorgerekend met betrekking tot kosten en

milieueffecten. Tenslotte worden in hoofdstuk 8 de belangrijkste conclusies nog eens op een rijtje

gezet.

2

2. Landelijke regelgeving onkruidbestrijding

op verhardingen

2.1 OVO Advies

De projectgroep ‘Onkruidbestrijding Verhard Oppervlak’ (OVO, 2006)1 heeft een analyse gemaakt

van de huidige praktijk van onkruidbeheer op verhardingen, en wat daaraan zou moeten

veranderen om het beheer duurzaam te maken. Aanleiding voor het instellen van de projectgroep

waren de steeds verder toenemende concentraties van bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater

die een bedreiging vormen voor de drinkwaterbereiding in Nederland. Verder werd vanuit de

politiek aangedrongen op maatregelen gezien de onevenredig grote hoeveelheid bestrijdingsmid-

delen die afspoelt van verhardingen in relatie tot emissies afkomstig van de landbouw. Om tot een

afgewogen advies te komen heeft de projectgroep onderzoek gedaan naar de omvang van het

bestrijdingsmiddelengebruik, de kosten en milieueffecten van de verschillende bestrijdingsmetho-

den. Het advies is primair bedoeld voor beheerders van de openbare ruimte en van particuliere

(bedrijfs-)terreinen, niet voor particulieren.

De eerste aanbevolen stap is meer aandacht voor preventie. Preventieve maatregelen in de

ontwerp- en aanlegfase om onkruidgroei zoveel mogelijk te voorkomen leidt tot minder inzet van

mensen en middelen en een aanzienlijke kostenbesparing op de onkruidbestrijding. Daarnaast is ook

preventief onderhoud van bestaande verhardingen belangrijk om onkruidgroei zoveel mogelijk te

beperken. Hierbij valt te denken aan het snel repareren van beschadigingen van de verharding.

De tweede stap betreft het bestrijden van onkruid. Hiervoor kan men kiezen voor een niet-

chemische onkruidbestrijdingsmethode zoals branden, heetwater of borstelen, eventueel in

combinatie met de bosmaaier. Aan het gebruik van niet-chemische bestrijdingsmethoden worden

ten aanzien van het milieucompartiment water verder geen voorwaarden verbonden.

Met betrekking tot chemische onkruidbestrijding komt de projectgroep tot de conclusie dat de

conventionele chemische bestrijdingsmethoden (zonder emissiebeperkende maatregelen) volgens

de huidige werkmethode niet meer verantwoord zijn. Een verbod op chemische onkruidbestrijding is

echter niet aan de orde maar om de emissie naar oppervlaktewater te beperken worden aan het

gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen een aantal voorwaarden gesteld, namelijk:

• In de bestaande wetgeving is al vastgelegd dat het te gebruiken onkruidbestrijdingsmiddel een

expliciete toelating moet hebben voor het gebruik op verhardingen en dat bij professioneel

gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen een Bewijs van Vakbekwaamheid (voor-

heen Spuitlicentie) verplicht is;

• Chemische onkruidbestrijding mag alleen nog worden uitgevoerd volgens een werkmethode

met emissiereducerende maatregelen waarvan is aangetoond dat deze methode leidt tot een

beperkte afspoeling van bestrijdingsmiddelen. Werken volgens de DOB-methode (zie verder

1 In de projectgroep waren de volgende partijen vertegenwoordigd: VNG, Rijkswaterstaat/RIZA, Gemeente

Amsterdam, VEWIN, Unie van Waterschappen, Waterschap Zuiderzeeland, Provincie Noord-Brabant, Eco Consult, Ministerie VROM, Waterschap Hollandse Delta, Plant Research International (Wageningen UR), Vereniging Stadswerk Nederland, Rijkswaterstaat Directie Limburg, Monsanto Europe, CUMELA, Alterra (Wageningen UR) en Ministerie V&W.

3

Hoofdstuk 4) kan invulling geven aan deze voorwaarde, maar ook andere methoden waarvan

is aangetoond dat ze leiden tot een emissiereductie mogen worden toegepast2;

• Met de Barometer Duurzaam Terreinbeheer is een werkzaam certificeringsysteem voor handen.

Onder de vlag van de Barometer was al een certificaat beschikbaar voor (gemeentelijke)

terreinbeheerders maar de criteria van dit certificaat waren onvoldoende toegespitst op

professioneel gebruik van glyfosaat door uitvoerende bedrijven. Inmiddels is er voor deze groep

een specifiek certificaat ‘Glyfosaat op verhardingen’ beschikbaar. Ook dit certificaat maakt

deel uit van de Barometer Duurzaam Terreinbeheer;

• Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen op verhardingen binnen de in de Kaderrichtlijn

Water aangewezen beschermde gebieden is niet toegestaan.

De projectgroep gaat er vanuit dat strikte toepassing van de gestelde voorwaarden de emissie van

bestrijdingsmiddelen naar het oppervlakte water zal terugdringen. Mocht echter blijken dat ondanks

de voorgeschreven restricties het MTR of de drinkwaternorm (0,1 µg/l) bij drinkwaterinnamepunten

regelmatig wordt overschreden dan zal de toelating van het bestrijdingsmiddel opnieuw worden

bezien. Dit kan leiden tot aanscherping van de beperkingen of uiteindelijk tot intrekking van de

toelating voor de betreffende onkruidbestrijdingsmiddelen.

De projectgroep heeft haar advies voor emissiebeperking in het onkruidbeheer op verhardingen

aangeboden aan het Landelijk Bestuurlijk Overleg Water (LBOW). Het LBOW heeft in december 2006

het OVO-advies overgenomen en de implementatie daarvan opgedragen aan de Stuurgroep

Implementatie Duurzaam Terreinbeheer (SIDT)3.

2.2 Toelating Roundup Evolution ®

Het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) heeft bekend

gemaakt dat per 1 januari 2007 de toepassing van glyfosaat-houdende middelen op verhardingen

aan banden wordt gelegd. Glyfosaat-houdende middelen mogen door professionele toepassers

uitsluitend nog worden toegepast volgens het concept Duurzaam OnkruidBeheer op verhardingen,

beter bekend als het DOB-systeem, of een vergelijkbaar gecertificeerd systeem. De aflever- en

opgebruiktermijn van 12 maanden is per 1-1-2008 verlopen. Dit betekent dat middelen niet meer

volgens het oude gebruiksvoorschrift mogen worden toegepast.

Het Ctgb heeft per 1-1-2007 de toelating van glyfosaat-houdende middelen op verhardingen voor

particuliere gebruikers ingetrokken maar heeft die beslissing inmiddels heroverwogen. Dit betekent

dat particulieren het middel Roundup Ready to Use® (weer) op verhardingen mogen gebruiken

(meer informatie op www.ctb-wageningen.nl).

2.3 Certificering

Voor grotere terreinbeheerders zoals gemeenten, waterschappen en grote bedrijfsterreinen, is een

certificaat beschikbaar, namelijk de Barometer Duurzaam Terreinbeheer. De certificatie-eisen

waaraan het terreinbeheer moet voldoen zijn in drie niveaus uitgewerkt: Goud, Zilver en Brons.

Gebruik van bestrijdingsmiddelen op verhardingen is het belangrijkste milieuaspect. Het niveau Brons

2 Momenteel is alleen het DOB-systeem beschikbaar. Mogelijk dat er in de toekomst vergelijkbare systemen of

technieken ontwikkeld worden. Deze moeten dan voor de toepassing van glyfosaat op verhardingen minstens dezelfde emissiebeperking realiseren.

3 In de Stuurgroep onder voorzitterschap van Job Verheijden, directeur van RIWA-Maas, zijn de volgende partijen vertegenwoordigd: rijksoverheid (VROM, V&W en/of LNV), provincies (IPO / milieugedeputeerde), waterschappen (UvW / dijk-/watergraaf), waterbedrijven (VEWIN + RIWA) en gemeenten (VHG/wethouder/beleidsambtenaar).

4

gaat dan ook uit van criteria voor het verantwoord toepassen van bestrijdingsmiddelen op

verhardingen. De criteria zijn gebaseerd op de DOB-methode (Duurzaam Onkruid- Beheer op

verhardingen). Het belangrijkste kenmerk van niveau Brons is de emissie van bestrijdingsmiddelen

zoveel mogelijk te voorkomen. Niveau Zilver gaat een stapje verder en stelt ook strenge beperkingen

aan het gebruik van chemie in het openbaar groen. Alleen in situaties waar de verkeersveiligheid in

het geding is en bij de bestrijding van enkele specifieke onkruiden (oa. reuzenberenklauw) en

plagen (eikenprocessierups) is, onder strikte voorwaarden, een chemische aanpak nog toegestaan

indien alternatieven onvoldoende oplossingen bieden. Goud is het meest ambitieuze niveau. Dit stelt

naast voorwaarden aan bestrijdingsmiddelen ook eisen aan een groot aantal andere aspecten bij

het beheer. Dit varieert van groen- en zwerfafval tot hondenpoep en bemesting. Die organisatie die

het niveau Goud heeft gehaald mag ook het keurmerk Milieukeur gebruiken.

Als onderdeel van Barometer Duurzaam Terreinbeheer is er inmiddels ook een certificaat ‘Glyfosaat

op Verhardingen’ beschikbaar, specifiek ontwikkeld voor uitvoerders/aannemer. Dit komt overeen

met het niveau Brons en bevat criteria voor het verantwoord toepassen van bestrijdingsmiddelen op

verhardingen.

2.4 Conclusies nieuwe regelgeving

In lijn met het OVO advies heeft het Ctgb bepaald dat vanaf 1 januari 2007 toepassing van

Roundup Evolution® op verhardingen alleen nog is toegestaan voor professionele toepassers volgens

het concept Duurzaam OnkruidBeheer op verhardingen, beter bekend als het DOB-systeem. Het

Ctgb stelt dat een vergelijkbaar gecertificeerd systeem ook is toegestaan maar momenteel is alleen

het DOB-systeem beschikbaar. Dit betekent dat chemische onkruidbestrijding op verhardingen

alleen nog mag worden uitgevoerd met in achtneming van de DOB-richtlijnen. Verder wordt veel

verwacht van certificering als kwaliteitsborging van een zo duurzaam mogelijke invulling van het

beheer aan de hand van duidelijke en werkbare criteria. Op termijn moet dit leiden tot een reductie

van de glyfosaatconcentraties in oppervlaktewater met behoud van kosteneffectief onkruidbeheer.

De DOB-methode heeft een centrale positie gekregen in de Nederlandse regelgeving met

betrekking tot chemische onkruidbestrijding op verhardingen. Onkruidbestrijding volgens de DOB-

richtlijnen leidt tot een lichte kostenstijging maar de afspoeling van bestrijdingsmiddel neemt

aanzienlijk af. Dit draagt bij aan een mindere belasting van de waterkwaliteit en het veiligstellen van

de drinkwaterproductie uit oppervlaktewater in Nederland.

De belangrijkste punten nog even op een rij:

• Chemische onkruidbestrijding op verhardingen met Roundup Evolution® is onder voorwaarden

toegestaan;

• Bij chemische onkruidbestrijding op verhardingen door professionele toepassers is het verplicht

te werken volgens de DOB richtlijnen. Dit staat in het wettelijk

gebruiksvoorschrift/gebruiksaanwijzing van het middel en op het etiket;

• Er is (nog) geen wettelijke verplichting tot gecertificeerd onkruidbeheer op verhardingen;

• Terreinbeheerders zoals gemeenten, grote bedrijven en uitvoerders/aannemers kunnen het

beheer op vrijwillige basis laten certificeren conform de Barometer Duurzaam Terreinbeheer;

• Er is sprake van geweest om gecertificeerd onkruidbeheer op verhardingen wettelijk verplicht te

stellen voor uitvoerders/aannemers. Hiervoor zou het wettelijk gebruiksvoorschrift van Roundup

Evolution® moeten worden aangepast. Dat is een formeel traject dat door Ctgb, de

toelatingshouder en landelijke overheid moet worden geregeld. Onze inschatting is dat dat niet

op korte termijn geregeld zal zijn/worden;

• Particulieren mogen het middel Roundup Ready to Use® toepassen voor onkruidbestrijding op

verhardingen.

5

6

3. Onkruidbestrijdingsmethoden

Voor curatieve onkruidbestrijding op verhardingen kan een keuze worden gemaakt uit volledig niet-

chemische methoden, volledig chemische methode of een combinatie van beide (geïntegreerde

methode). In Tabel 1 staat een korte toelichting op de verschillende methoden van onkruidbe-

strijding

Niet-chemische technieken zijn o.a. stomen, branden, borstelen en onkruidverwijderen m.b.v. een

bosmaaier. Deze technieken verwijderen alleen de bovengrondse delen van onkruiden. Er is daarom

vrij snel weer hergroei. Over het algemeen is elke 6 tot 8 weken toepassing van deze technieken

nodig, afhankelijk van de mate van onkruidgroei. Deze methoden zijn alleen bruikbaar bij geringe tot

matige onkruidgroei. De bosmaaier kan echter ook zware onkruidgroei verwijderen.

Chemische bestrijdingsmiddelen (herbiciden) mogen wettelijk alleen worden toegepast met een

selectieve toedieningstechniek, zoals de select-spray en de Weed IT. Deze technieken hebben

sensoren die onkruid detecteren, waardoor alleen op het onkruid gespoten wordt. Deze techniek

doodt het onkruid volledig. Ook schijfvernevelaars die selectief worden ingezet en onkruidbestrijkers

mogen op verhardingen worden ingezet. Één à twee behandelingen per jaar zijn over het

algemeen voldoende om onkruidgroei effectief te bestrijden. Chemische bestrijding is effectief bij

geringe tot zware onkruidgroei.

Het toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen is de goedkoopste manier om onkruid te

bestrijden. Helaas leidt deze methode bij onzorgvuldig gebruik of bij gebruik onder ongunstige

omstandigheden tot ongewenste neveneffecten. Belangrijkst neveneffect is de afspoeling van

middelen naar het oppervlaktewater wat op lange termijn nadelig kan zijn voor de planten en

dieren in het water maar ook voor de bereiding van drinkwater. Vanaf 1-1-2007 is chemische

onkruidbestrijding op verhardingen alleen nog toegestaan met in achtneming van de DOB

richtlijnen.

Vanaf 2002 is gewerkt aan de ontwikkeling van het zogenaamde DOB concept4. DOB staat voor

Duurzaam OnkruidBeheer op verhardingen en is ontwikkeld om de ongewenste afspoeling van

bestrijdingsmiddelen tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen terwijl de kosten en de effectivi-

teit binnen acceptabele grenzen blijven. Binnen het DOB concept kunnen mechanische,

thermische, chemische en biologische onkruidbestrijdingsmethoden ingezet worden mits wettelijk

toegestaan, aantoonbaar effectief en milieuverantwoord. Alleen voor de inzet van chemische

middelen geeft DOB specifieke beperkingen. Metingen in wijken waar het DOB concept is toege-

past lieten over de periode van 2002 tot en met 2005 een emissiereductie zien van 80-90%. De

meerkosten ten opzichte van standaard chemische bestrijding lagen in de range van 0 tot 30%.

De uiteindelijke keuze is vaak afhankelijk van geldende normen en waarden. Het DOB-systeem past

in een geïntegreerd beleid en stemt daarbinnen effectiviteit, kosten en neveneffecten zo optimaal

mogelijk op elkaar af. Het is aan de terreineigenaar te beslissen waar, wanneer en hoe vaak welke

methoden in te zetten binnen de gestelde DOB-randvoorwaarden.

4 Het DOB concept is ontwikkeld in een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR (Plant Research

International en Alterra), Waterschap Hollandse Delta, Vewin en Monsanto Europe. Details over de DOB-richtlijnen, wetenschappelijke achtergrondinformatie en informatie over onkruidbestrijding op verhardingen in het algemeen is te vinden op www.dob-verhardingen.nl.

7

De meerwaarde van het DOB concept worden ook erkend door de

EU. De

ondersteuning vanuit het EU Life programma ‘SWEEP’ (Sustainable

WEEd control on Pavements) heeft bijgedragen aan de communi-

catie en implementatie van de DOB-methode, zowel nationaal als

op Europees niveau.

Tabel 1. Curatieve methoden voor onkruidbestrijding op verhardingen.

Methode Toelichting

1. Borstelen Bovengrondse plantendelen worden met roterende borstels verwijderd, één of

meerdere borstels per machine, geen bodemwerking of systemische werking

op meerjarig onkruid, schraapsel dient afgevoerd te worden, niet toepasbaar

op half-verhardingen en bepaalde bestratingen. Machines moeilijk inzetbaar

rond obstakels, bijwerken met handbrander, bosmaaier of spuitlans

(herbiciden) noodzakelijk. Toepasbaar bij alle weersomstandigheden.

2. Branden Planten worden gedood door verhitting van bovengrondse plantendelen met

branders, handbrander of meerdere branders onder een kap, geen

bodemwerking of systemische werking op meerjarig onkruid, niet toepasbaar bij

brandbare objecten en groot onkruid. Handbranders goed toepasbaar rond

obstakels. Meest effectief bij droog weer, wel risico op (berm)branden.

3. Heet water Planten worden gedood door besproeiing van bovengrondse plantendelen

met heet water, soms in combinatie met schuim, geen bodemwerking of

systemische werking op meerjarig onkruid. Er is ook een selectieve,

sensorgestuurde toepassingsmethode beschikbaar op machines voor grote

oppervlakken. Handsproeiers goed toepasbaar rond obstakels. Meest effectief

bij droog weer.

4. Hete lucht Planten worden gedood door verhitting van bovengrondse plantendelen met

hete lucht (föhn). Er is geen bodemwerking of systemische werking op meerjarig

onkruid. Meest effectief bij droog weer, er is aanzienlijk minder risico op brand

door afgesloten verbrandingskamer.

5. Chemisch Inzet van bestrijdingsmiddelen met voornamelijk glyfosaat als werkzame stof

eventueel in combinatie met MCPA, alleen met selectieve

toedieningstechniek, geen bodemwerking, wel bestrijding meerjarig onkruid

door systemische werking. Machines zijn uitgerust met een spuitlans voor

handmatig spuiten rond obstakels. Bij toepassing op groot onkruid is aanvullend

een veegbeurt wenselijk vanwege achterblijvend dood plantmateriaal.

Inzetbaarheid afhankelijk van de weersomstandigheden.

Alleen nog toegestaan met in achtneming van de DOB-richtlijnen. Voor de

inzet van chemische middelen geeft DOB specifieke beperkingen om de

ongewenste afspoeling van bestrijdingsmiddelen tot een aanvaardbaar niveau

terug te dringen. Past binnen de nieuwe regelgeving m.b.t. onkruidbestrijding

op verhardingen.

8

4. Milieuaspecten Onkruidbeheer

Verhardingen

Recentelijk zijn de milieueffecten van de meest gangbare systemen voor onkruidbeheer op

verhardingen bestudeerd door het IVAM (Saft, 2005) in opdracht van de NBW-projectgroep

Onkruidbestrijding Verhard Oppervlak (OVO-advies). Hiervoor is een aantal systemen van beheer

gedefinieerd plus een beheer variant volgens het DOB-concept. De DOB-variant is ingevuld als volgt

ingevuld: 90% van het oppervlak chemische bestrijding (waarvan 10% handmatig) en op 10% niet-

chemische methoden. Dit is de DOB-variant die beheerders kozen als ze maximaal gebruik wilden

maken van chemie binnen de DOB-richtlijnen. Verder is van belang te weten dat bij het uitvoeren

van de milieuanalyse voor standaard ‘chemisch’ gerekend is met 50% afspoeling van het

bestrijdingsmiddel naar oppervlaktewater en voor ‘DOB Laag’ met 3% afspoeling. ‘DOB-laag’ is

gebaseerd op praktijkwaarnemingen en emissiemetingen in wijken waar volgens het DOB-concept is

gewerkt. In deze testwijken werd een gemiddelde afspoeling van glyfosaat en de afbraakstof AMPA

via het riool gemeten van iets minder dan 3%, met een maximum van 5,7% (zie rapportages op

www.dob-verhardingen.nl). In de analyse is ‘DOB-Hoog’ met 25% afspoeling als tussenvariant

meegenomen. In de analyse zijn voor de verschillende beheer varianten de volgende milieuthema’s

beoordeeld:

Abiotische uitputting

Het thema uitputting (van grondstoffen) heeft voornamelijk betrekking op het verbruik van

brandstoffen. Alleen bij borstelen wordt uitputting ook gerelateerd aan de slijtage van het

bestratingsmateriaal.

Broeikaseffect

Dit thema hangt sterk samen met de emissie van CO2. Bij borstelen wordt de emissie deels bepaald

door de verbranding van brandstoffen en door de slijtage van het bestratingsmateriaal waarvoor

extra productie van betonproducten nodig is. Bij branden wordt het de emissie vooral bepaald door

het relatief hoge LPG verbruik.

Ozonlaag aantasting

De scores op dit thema zijn relatief laag en zijn afgeleid van de emissie van halonen tijdens de

productie van brandstoffen.

Smogvorming

De scores op dit thema zijn afgeleid van de emissies van CO, NOx en in mindere mate SOx en

koolwaterstoffen en hangen nauw samen met het brandstofverbruik.

Ecotoxiciteit water

Dit thema heeft betrekking op de waterkwaliteit waarbij met name de emissie van glyfosaat een

belangrijke rol speelt.

Ecotoxiciteit terrestrisch

De scores op dit thema worden voornamelijk bepaald door het brandstofverbruik en de emissies van

metalen naar de lucht tijdens de productie van brandstoffen. Bij borstelen speelt de slijtage nog een

rol terwijl bij chemische onkruidbestrijding de afspoeling van glyfosaat naar de bodem relevant is.

Humane toxiciteit

De scores op dit thema worden voornamelijk bepaald door emissies van koolwaterstoffen als gevolg

van de productie en het verbruik van brandstoffen. Bij borstelen speelt de slijtage van de bestrating

nog een rol.

Verzuring/vermesting

Ammoniak emissies uit te composteren afval is hierbij het meest relevant. Relevant is ook de emissie

van NOx bij de productie van extra betonklinkers als gevolg van het borstelen. Voor de overige

technieken hangen de scores samen met de emissies van NOx en SOx bij het brandstofverbruik.

9

De uitkomst van de milieuanalyse van onkruidbestrijding op verhardingen staat in Figuur 1a en 1b.

Voor elke beheer variant wordt door middel van een gestapelde kolom de effecten per

milieuthema weergegeven. In het algemeen geldt dat hoe hoger de kolom (het milieuprofiel), hoe

groter het relatieve milieueffect. De effecten op een milieuthema kunnen per beheervariant

verschillen. Om te kunnen concluderen of een milieuprofiel van een beheer variant milieuhygiënisch

gezien ‘beter’ of ‘slechter’ is ten opzichte van een andere variant geldt een algemene vuistregel: de

hoogte van de totale kolom moet minimaal een factor 2 verschillend zijn.

De vijf onkruidbestrijdingsmethoden waren als volgt ingevuld: standaard chemisch (selectieve

toediening van glyfosaat 2.5 keer/jaar), DOB-chemisch (selectieve toediening van glyfosaat 2.5

keer/jaar met in achtneming van de DOB richtlijnen), borstelen/maaien (3 keer borstelen /jaar plus

maaien rond obstakels), borstelen/chemisch (3 keer borstelen/jaar plus glyfosaat rond obstakels),

WAVE heet water (2.5 keer/jaar) en branden (4 keer/jaar).

Uit de milieuanalyse kunnen de volgende conclusies worden getrokken:

• De beheervariant standaard ‘chemisch’ geeft het grootste nadelige effect op het milieu

vanwege de afspoeling van een grote hoeveelheid middel naar het oppervlaktewater. Dat is

ook de reden waarom deze methode vanaf 1 januari 2007 niet meer is toegestaan;

• De varianten, ‘DOB laag’, ‘Heet water’, ‘Branden’ en ‘Borstelen/maaien’ hebben het minste

effect op het milieu. Het grootste effect bij ‘DOB Laag’ komt door afspoeling van middel naar

het milieu, bij ‘Heet water’, ‘Branden’ en ‘Borstelen/maaien’ worden de grootste effecten

veroorzaakt door het energieverbruik;

• ‘Borstelen’ en ‘Borstelen/chemisch’ komen relatief matig uit de analyse vanwege het ongunstig

energieverbruik, bijwerken met herbiciden met hoge mate van afspoeling en concentreren en

storten van straatvuil;

• In algemene zin kan in de praktijk nog milieuwinst worden gehaald door, of bij toepassing van

herbiciden de afspoeling nog verder te reduceren of bij niet-chemische methoden het energie-

verbruik en de emissies van motoren te verminderen.

0,0E+00

1,0E-09

2,0E-09

3,0E-09

4,0E-09

5,0E-09

6,0E-09

7,0E-09

8,0E-09

Chemisch DOB HOOG DOB LAAG Borstelen Heet water Branden

Life support

Biodiv.

Ter. Vermesting

Aq. Vermesting

Verzuring

Humane tox.

Ecotox.terr.

Ecotox. water

Smogvorming

Ozonlaag aant.

Broeikaseffect

Abiotische uitp

10

Figuur 1a. Milieueffecten van onkruidbestrijding op verhardingen bij een streefbeeld zeer geringe

onkruidgroei door middel van standaard chemische bestrijding (Chemisch), chemische

bestrijding volgens de DOB richtlijnen (DOB Hoog en Laag) en niet-chemische

technieken Borstelen (in combinatie met spuiten rond obstakels), Heet water (WAVE) en

Branden. De werkpakketten voor de vijf onkruidbestrijdingsmethoden waren als volgt

ingevuld: Chemisch (selectieve toediening van glyfosaat 2.5 keer/jaar),

Borstelen/chemisch (3 keer borstelen/jaar plus glyfosaat rond obstakels), Heet water (2.5

keer/jaar) en Branden (4 keer/jaar). Bron: Saft, 2005.

0,0E+00

1,0E-09

2,0E-09

3,0E-09

4,0E-09

5,0E-09

6,0E-09

Chemisch DOB HOOG DOB LAAG Borstelen/maaien Borstelen/chemisch Heet water

Life support

Biodiv.

Ter. Vermesting

Aq. Vermesting

Verzuring

Humane tox.

Ecotox.terr.

Ecotox. water

Smogvorming

Ozonlaag aant.

Broeikaseffect

Abiotische uitp

Figuur 1b. Milieueffecten van onkruidbestrijding op verhardingen bij een streefbeeld geringe

onkruidgroei door middel van standaard chemische bestrijding (Chemisch), chemische

bestrijding volgens de DOB richtlijnen (DOB Hoog en Laag) en niet-chemische

technieken Borstelen (in combinatie met maaien of spuiten rond obstakels) en Heet

water (WAVE). De werkpakketten voor de vijf onkruidbestrijdingsmethoden waren als

volgt ingevuld: Chemisch (selectieve toediening van glyfosaat 2.5 keer/jaar),

Borstelen/maaien (3 keer borstelen /jaar plus maaien rond obstakels),

borstelen/chemisch (3 keer Borstelen/jaar plus glyfosaat rond obstakels), Heet water (2.5

keer/jaar). Bron: Saft, 2005.

11

5. Kosten Onkruidbeheer Verhardingen

Het vastgestelde budget is vaak maatgevend voor het te kiezen systeem voor onkruidbestrijding. In

2005 is in opdracht van NBW-projectgroep Onkruidbestrijding Verhard Oppervlak (OVO) een

schatting gemaakt van de kosten van de meest gangbare onkruidbestrijdingssystemen borstelen,

branden, heet water en chemische bestrijding (Spijker et al., 2005). De kosten zijn door deskundigen

op basis van expert judgement geschat voor verschillende streefbeelden van onkruidgroei en

frequenties van inzet per jaar (Tabel 2). Waarschijnlijk zijn de gekozen frequenties nog aan de

voorzichtige kant. Bij borstelen en branden komen in de praktijk ook frequenties van 6 tot 8 voor,

zeker als het gewenste onkruidbeeld ‘zeer gering’ is. Heet water wordt in de praktijk zelden vaker

dan 4 keer toegepast, mogelijk vanwege relatief hoge kosten.

Met de standaard chemische bestrijding wordt gemiddeld een goed resultaat behaald bij 2 werk-

ronden per jaar. Bij de niet-chemische methoden ligt de frequentie op minimaal 3 tot 5 werkronden

per jaar, met uitschieters naar 6 tot 8 keer. Chemische bestrijding is het goedkoopste systeem van

onkruidbeheer, een factor 3 tot 10 goedkoper dan de niet-chemische technieken. Dit komt

vanwege de betere werking van de methode (o.a. door bestrijding van meerjarige onkruiden) en

flexibele inzetbaarheid bij obstakels. Om deze reden hebben veel beheerders van verhardingen

voor chemische onkruidbestrijding gekozen. Op dit moment wordt in circa 80 % van de gemeenten

in Nederland herbiciden gebruikt om onkruid op verhardingen te bestrijden. Dit kan bij onzorgvuldig

gebruik resulteren in relatief veel afspoeling van herbiciden naar het oppervlaktewater en vormt

daardoor een risico voor de drinkwaterproductie. Om de afspoeling substantieel terug te dringen is

vanaf 1-1-2007 chemische onkruidbestrijding op verhardingen alleen nog toegestaan met in

achtneming van de DOB richtlijnen.

In een 10-tal gemeenten is ervaring opgedaan met het DOB systeem op grond waarvan ook iets

over kosten en effectiviteit van het systeem gezegd kan worden. De kosten van toepassing van DOB

zijn afhankelijk van de gekozen onkruidbestrijdingsmethode en het gewenste streefbeeld. In de

periode 2004-2005 lagen de kosten voor onkruidbestrijding volgens de DOB richtlijnen tussen € 0,06 en

€ 0,15 m-2 per jaar bij handhaving van streefbeelden zoals genoemd in Tabel 2.

Het aandeel van de verhardingen waar herbiciden selectief werden ingezet rekening houdende

met de DOB-richtlijnen (goede apparatuur, maximum gebruikshoeveelheid, weer en onkruidsituatie)

verschilde sterk, doch lag globaal op 70 tot 90%. Op de delen van de verhardingen waar geen

herbiciden mochten worden ingezet, werd geborsteld, gebrand of onkruid verwijderd met bos-

maaier. De kosten voor de inzet van deze niet-chemische methoden zijn in de prijsberekening

meegenomen.

DOB vereist een degelijk veegbeheer en vraagt aandacht voor onkruidpreventieve materialen en

inrichting. Deze kosten zijn niet in de prijsberekening meegenomen.

Globaal lagen de kosten voor onkruidbestrijding volgens de DOB richtlijnen circa 10-25 % hoger dan

die van standaard chemische bestrijding. Dit is met name het gevolg van het inzetten van niet-

chemische technieken op emissiegevoelige plaatsen en een lichte toename van het aantal niet-

werkbare dagen.

12

Tabel 2. Kostenindicatie per jaar voor curatieve systemen van onkruidbestrijding op

verhardingen bij streefbeeld ‘geringe onkruidgroei’ (minder dan 25 % van voegen

begroeid met onkruid, enige planten groter dan 5 cm, geen polvorming) en ‘zeer

geringe onkruidgroei’ (minder dan 5 % van voegen bedekt met klein onkruid). De

frequentie van inzetten van de basismethode per jaar wordt getoond inclusief

bijwerken en eventuele stortkosten. Bron: Saft, 2005 en Spijker et al., 2005.

Systeem Streefbeeld

Geringe onkruidgroei Zeer geringe onkruidgroei

Frequentie Kosten (€ m-2 jaar-1) Frequentie Kosten (€ m-2 jaar-1)

1. Borstelen* 3 0,19 – 0,38 3,5 – 5 0,20 – 0,40

2. Branden n.v.t. - 5 0,15 – 0,35

3. Heet water** 2,5 0,22 – 0,32 3 – 4 0,30 – 0,40

4. Chemisch 2 0,05 – 0,08 2,5 0,07 – 0,10

5. DOB

Chemisch***

2 0,06 – 0,12 2,5 0,06 – 0,15

* Inclusief veeg- en stortkosten.

** Wordt vaak op basis van beeldbestek aangeboden.

*** Inclusief inzet van niet-chemische methoden op emissiegevoelige plaatsen.

13

6. Randvoorwaarden onkruidbestrijding

6.1 Vaststellen gewenste onkruidbeeld

De gemeente Asten is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte. Onkruidbeheer op

verhardingen maakt deel uit van het gehele beheer van de openbare ruimte. Bij het bepalen van

het ambitieniveau met betrekking tot het onkruidbeheer en de gewenste beeldkwaliteit spelen een

aantal aspecten een rol, te weten:

1. De gebruikskwaliteit. De verharding moet geschikt zijn en blijven voor de functie waarvoor het is

aangelegd. Onkruid op trottoirs mag geen belemmering vormen voor de begaanbaarheid en

geen gevaar opleveren voor de gebruikers (struikelgevaar, uitglijden etc.). Goten moeten

zodanig schoon zijn dat een goede waterafvoer mogelijk is.

2. De technische kwaliteit. De constructies moeten aan de gestelde technische eisen (blijven)

voldoen. Voorkomen moet worden dat verhardingen verzakken of door wortels worden

opgedrukt. Ophoping van vuil en zand vormt een voedingsbodem voor onkruiden.

3. De beeldkwaliteit. De beeldkwaliteit is een subjectief gegeven. De te realiseren beeldkwaliteit

wordt uiteindelijk door de raad vastgesteld, rekening houdende met de wensen van de

bewoners en bovenstaande randvoorwaarden.

De gewenste beeldkwaliteit voor de verschillende gebieden is niet formeel door het college/de

raad vastgesteld. Dat zal pas aan de orde komen bij de vaststelling van het Groenbeheerplan.

Uitgangspunt daarbij is dat voor centra, woongebieden en bedrijventerreinen verschillende

kwaliteitsniveaus worden gehanteerd (Tabel 3). Voorbeelden en beschrijvingen van de verschillende

kwaliteitsniveaus zijn weergegeven in Figuur 2.

Tabel 3. Kwaliteitsniveaus met betrekking tot onkruid op verhardingen conform de CROW

indeling.

Gebieden Gewenste beeldkwaliteit verhardingen

(CROW)

Centra A

Woongebieden B

Bedrijventerreinen C

14

Figuur 2. Voorbeelden en beschrijving van de verschillende onderhoudsniveaus voor onkruid op

verhardingen conform CROW indeling (CROW, 2007).

6.2 Waterplan ????

Is er een waterplan of vergelijkbaar waar rekening mee moet worden gehouden??

Zijn er kwetsbare waterwingebieden waar rekening mee moet worden gehouden??

Het toepassen van chemische bestrijdingsmiddelen kan bij onzorgvuldig gebruik of bij gebruik onder

ongunstige omstandigheden tot ongewenste neveneffecten leiden. Belangrijkst neveneffect is de

afspoeling van middel, vooral glyfosaat, naar het oppervlaktewater wat op lange termijn nadelig

kan zijn voor de waterkwaliteit en mogelijk ook voor de bereiding van drinkwater. Chemische

onkruidbestrijding op verhardingen heeft dus duidelijk raakvlakken met het Waterplan.

Met betrekking tot de waterkwaliteit wordt in het Waterplan gesteld dat oppervlaktewater minimaal

moet voldoen aan de MTR normen en op langere termijn wordt de Europese Kaderrichtlijn Water de

wettelijke norm (de exacte normen zijn nog niet bekend). Met betrekking tot de KRW-normen zal een

resultaatsverplichting gelden. Voldoet de waterkwaliteit niet aan de gestelde eisen dan wordt een

maatregelenpakket geformuleerd. Bij het bepalen van de oorzaak wordt niet alleen gekeken naar

de gevolgen van riooloverstorten maar ook naar beheer, inrichting en diffuse bronnen.

Indien de gemeente Asten kiest voor chemische onkruidbestrijding volgens de DOB-richtlijnen dan

zal de gemeente aannemelijk moeten maken dat deze werkwijze niet strijdig is met de doelstellingen

van het Waterplan. Hier wordt onderstaand nader op ingegaan aan de hand van metingen die in

het kader van de ontwikkeling van de DOB richtlijnen zijn gedaan.

In de verschillende DOB-testwijken is de glyfosaatconcentratie frequent gemeten op punten waar

het regenwater via het gescheiden rioolsysteem in het oppervlaktewater stroomt. Hieruit bleek dat

glyfosaat nog tot enkele weken na toepassing op de verhardingen in het oppervlaktewater

aantoonbaar was. De hoogste concentraties werden echter vlak na de eerste regenbui van meer

dan 1 mm gemeten. In wijken met een standaard chemische bestrijdingsmethode werd in het

oppervlaktewater een maximum glyfosaat concentratie gemeten van 83 µg l-1 en de gemiddelde

concentratie bedroeg 7,8 µg l-1 (90-percentiel: 28 µg l-1). In wijken waar volgens de DOB-methode

werd gewerkt was de gemiddelde concentratie 0,8 µg l-1 (90-percentiel: 1,3 µg l-1). Door toepassing

15

van de DOB-richtlijnen werd de afspoeling van bestrijdingsmiddel met circa 90% teruggedrongen.

De gemiddelde afspoeling van middel via het rioleringssysteem naar het oppervlaktewater bedroeg

in deze ‘DOB-wijken’ 2%, met een maximum van 5,7%. De ecologische kwaliteitsnorm (MTR) voor

glyfosaat in oppervlaktewater van 77 µg l-1 werd niet overschreden.

Indien chemische onkruidbestrijding volgens de DOB-richtlijnen zorgvuldig en controleerbaar (bij

voorkeur onder certificaat) wordt uitgevoerd is het op basis van bovenstaande gegevens niet

aannemelijk dat de MTR waarde voor glyfosaat wordt overschreden. Uit het bovenstaande blijkt ook

dat door toepassing van de DOB richtlijnen niet voorkomen kan worden dat er enig glyfosaat in het

oppervlaktewater terecht komt. Uit de gemiddelde concentraties die daarbij zijn gevonden blijkt ook

dat deze hoger zijn dan de drinkwaternorm van 0,1 µg l-1.

In de Kaderrichtlijn Water zullen in de toekomst mogelijk strenge eisen gesteld gaan worden aan de

waterkwaliteit. Daarop vooruitlopend is in de DOB-richtlijnen een beperking opgenomen met

betrekking tot het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen in de nabijheid van een

innamepunt van oppervlaktewater voor drinkwaterproductie: Spuit geen bestrijdingsmiddelen op

verhardingen die afspoelen naar een punt in stromend oppervlaktewater dat via een open verbin-

ding 10 km stroomopwaarts ligt van een innamepunt voor drinkwaterproductie. Indien

stroomsnelheid kleiner is dan 0,05 km/uur, dan volstaat een afstand van 1 km tot het innamepunt.

Pas op deze verhardingen niet-chemische methoden toe of een onkruidstrijker. Binnen het

beheergebied van de gemeente Asten is geen innamepunt aanwezig, bovenstaande beperking is

daarmee niet aan de orde.

6.3 Certificering

Gecertificeerd onkruidbeheer is bedoeld als kwaliteitsborging van een zo duurzaam mogelijke

invulling van het beheer aan de hand van duidelijke en werkbare criteria. Op termijn moet dit leiden

tot een reductie van de glyfosaatconcentraties in oppervlaktewater met behoud van

kosteneffectief onkruidbeheer.

Indien wordt besloten dat het onkruidbeheer op verhardingen met behulp van chemische

onkruidbestrijdingsmiddelen zal worden uitgevoerd, stelt de gemeente zich nadrukkelijk ten doel de

uitvoering conform het certificaat Barometer Duurzaam Terreinbeheer, niveau Brons, op te zetten.

Het bronzen niveau betreft het minimaliseren van het middelengebruik voor onkruidbestrijding op

verhardingen volgens het DOB concept.

Registratie van herbicidengebruik is essentieel onderdeel van het certificeringtraject. Een actuele

registratie geeft inzicht in het totale verbruik aan chemische middelen per wijk. Gemeente Asten

heeft een account voor de registratiemodule via internet (is optioneel, een ander systeem mag ook)

waarmee uitvoerders gegevens over de toepassing van chemische middelen per wijk kunnen

invoeren. Met de aannemer(s) worden afspraken gemaakt binnen welke termijn de gegevens van

een bestrijdingsronde moeten worden ingevoerd. Op basis van de ingevoerde gegevens wordt het

verbruik per hectare half-open verharding berekend en getoetst aan het doseringsmaximum uit de

DOB-richtlijnen. Verder kunnen collega’s in de toekomst onderling verbruik vergelijken en kan

achteraf nagegaan worden onder welke omstandigheden bestrijding is uitgevoerd. De gegevens

kunnen ook een basis zijn om het beleid te evalueren en eventueel aan te passen.

6.4 Preventie

Bij het ontwerp en aanleg van verhardingen is het belangrijk rekening te houden met onkruid-

werende of -beperkende mogelijkheden. Ook hier geldt ‘voorkomen is beter dan genezen’, door

16

preventieve maatregelen kan het toekomstig beheer minder intensief zijn. Momenteel worden

nieuwe inrichtingsplannen op ad hoc basis beoordeeld op beheeraspecten. De gemeente Asten

streeft naar meer integratie bij het ontwerpen, aanleggen en beheren van verhardingen.

Vegen van verhardingen werkt preventief met betrekking tot onkruiden. Er wordt namelijk

voorkomen dat er een voedingsbodem van vuil en zand ontstaat waarin onkruiden kunnen groeien

en kleine onkruiden worden verwijderd. Indien wordt gekozen voor chemische onkruidbestrijding is

het belangrijk dat beide activiteiten op elkaar worden afgestemd. Vegen kort voor of na een

chemische onkruidbestrijding heeft namelijk een negatief effect op de effectiviteit van de

bestrijding.

Het is aan te bevelen om tijdens veegronden straat- en trottoirkolken gericht en intensiever mee te

vegen. Doel is minimaal 3 veegronden per werkgebied in de periode begin april tot en met eind

oktober. Het veeg- en onkruidbeheer is binnen de gemeente Asten ondergebracht bij de afdeling

…… ?? waarbinnen de afstemming zal plaatsvinden.

17

7. Plan van aanpak

7.1 Indeling beheergebied

Het beheergebied bevat verschillende type verhardingen. Voor het onkruidbeheer zijn alleen de

oppervlakken aan half-open verhardingen zoals tegels, sierbestrating, klinkers en betonstraatstenen

in beschouwing genomen. Gesloten verhardingen van asfalt en beton zijn buiten beschouwing

gelaten omdat daarop in het algemeen geen onkruidbestrijding wordt uitgevoerd. Het oppervlak

aan half-open verhardingen is berekend op basis van de door de gemeente beschikbaar gestelde

gegevens.

Voor de half-open verhardingen binnen de bebouwde kom van Asten, Heusden en Ommel is een

onderverdeling gemaakt naar functie nl.: Fietspaden, Parkeerplaatsen, Pleinen, Rijbanen, Verkeers-

geleiders, Voetpaden en Woonerf. Voor elke functiecategorie is het totaal oppervlak aan half-open

verhardingen bepaald (Tabel 4). Het totaal oppervlak aan half-open verhardingen in de gemeente

Asten bedraagt 27,7 hectare. Indien wordt gekozen voor een vorm van chemische

onkruidbestrijding dan is dit areaal van belang voor de toetsing aan het doseringsmaximum zoals

voorgeschreven in de DOB-richtlijnen.

Voor het berekenen van de kosten en het in beeld brengen van de milieueffecten is uit

bovenstaande selectie de functiecategorie Rijbanen buiten beschouwing gelaten. Op rijbanen

wordt in het algemeen geen onkruidbestrijding uitgevoerd, het is dus niet nodig deze oppervlakken

in de (kosten)berekeningen te betrekken. Het totaal oppervlak aan half-open verhardingen in de

gemeente Asten exclusief de functiecategorie Rijbanen bedraagt 11,3 hectare.

Voor het onkruidbeheer kan gekozen worden uit verschillende bestrijdingsmethoden, niet-chemisch,

chemisch of een combinatie. De benodigde inzet is afhankelijk van het te bewerken oppervlak en

de gewenste beeldkwaliteit, te weten voor centra niveau ‘A’, voor woongebieden niveua ‘B’ en

voor bedrijventerreinen niveau ‘C’. Het bleek niet mogelijk het oppervlak half-open verharding per

beeldkwaliteitsniveau te herleiden uit de basisgegevens. Om die reden is voor de berekeningen

uitgegaan van één beeldkwaliteitsniveau voor de gehele gemeente, namelijk ‘B’. Dit betekent dat

de inzet voor centra mogelijk iets wordt onderschat en voor bedrijventerreinen iets wordt overschat.

Tabel 4. Oppervlak (m2) aan half-open verhardingen voor verschillende functiecategorien in de

gemeente Asten.

Functie Oppervlak (m2)

Fietspaden 18294

Parkeerplaatsen 65714

Pleinen 3119

Rijbanen 163784

Verkeersgeleiders 2991

Voetpaden 8289

Woonerf 14656

Totaal Asten 276847

18

7.2 Kostenberekening

De kostenberekeningen zijn uitgevoerd met een door PRI ontwikkeld rekenprogramma gebaseerd

op een studie naar kosten van onkruidbeheer uitgevoerd in opdracht van de OVO werkgroep

(Spijker et al., 2006). De invoerparameters voor het programma zijn:

• Het totaal oppervlak half-open verharding (m2) exclusief ‘Rijbanen’;

• de gewenste beeldkwaliteit. In dit geval is uitgegaan van een gewenste beeldkwaliteit ‘B’ voor

de gehele gemeente (zie tekst voor verdere toelichting);

• de beeldkwaliteit bij aanvang. Hierbij is uitgegaan van een redelijk schone verharding bij

aanvang van het onkruidseizoen, in dit geval is gekozen voor ‘B’;

• De onkruidbestrijdingsmethode. Hierbij zijn de volgende beheer mogelijkheden doorgerekend:

- huidig beheer: tweemaal per seizoen borstelen en bijwerken van moeilijk bereikbare

plaatsen d.m.v. branden (10% van het areaal);

- volledig niet-chemisch beheer d.m.v. branden, borstelen of de conventionele heet water

techniek;

- DOB-chemisch onkruidbeheer d.m.v. toepassing Roundup Evolution® conform de DOB-

richtlijnen (toepassing van de DOB richtlijnen bij chemisch onkruidbeheer is verplicht);

Op basis van de invoerparameters is met behulp van het rekenprogramma voor de verschillende

methoden het aantal benodigde behandelingen (frequentie) bepaald en op basis van de

gemiddelde prijs per m2 per ronde de totale kosten per jaar berekend (Tabel 5). De frequenties die

het programma genereert zijn gebaseerd op praktijkonderzoek gedurende drie seizoenen waarbij

verschillende methoden met elkaar zijn vergeleken. De prijzen waarmee is gerekend zijn: voor DOB-

Chemisch € 0,05 m2/ronde; Branden € 0,10 m2/ronde en conventionele heet water techniek € 0,11

m2/ronde. Voor borstelen wordt uitgegaan van € 0,09 m2/ronde, inclusief stortkosten maar exclusief

vegen (wordt vaak in combinatie met een reguliere veegronde uitgevoerd).

Op grote oppervlakken wordt de conventionele heet water techniek nog slechts op beperkte

schaal toegepast. Toepassing vindt vooral plaats op moeilijk bereikbare plaatsen zoals rond

obstakels. Meer actueel is de zogenaamde WAVE techniek, een sensorgestuurde heet water

techniek specifiek ontwikkeld voor onkruidbestrijding op verhardingen. De WAVE wordt in de markt

uitsluitend op basis van beeldbestek aangeboden. Dit betekent dat er niet volgens vaste frequenties

wordt gewerkt maar dat lokaal wordt bepaald waar onkruidbestrijding nodig is. Dit vereist een

andere aanpak voor de berekening van de kosten dan bovenstaand omschreven. Op basis van de

gemiddelde prijs per m2 worden de totale kosten per jaar berekend (Tabel 5). De prijzen waarmee in

de praktijk wordt gerekend zijn: beeldkwaliteit ‘A’: € 0.35 m2 en voor beeldkwaliteit ‘B’ en ‘C’: € 0.27

m2. Dit is exclusief de kosten van ca. € 10-15.000 die additioneel voor de monotoring van de

beeldkwaliteit in rekening worden gebracht.

19

Tabel 5. Kosten (€/jaar) voor verschillende methoden van onkruidbestrijding op verhardingen

met als uitgangspunt een gewenste beeldkwaliteit van ‘B’ voor de gehele gemeente.

Oppervlak (m2) Beeld Gewenst Methode Freq. Kosten (€/jaar)

113063 - Huidig beheer1 2 20.577

113063 B Branden 4 45.255

113063 B Borstelen 5 50.878

113063 B Heet water (conventioneel)2 5 62.185

113063 B Heet water (WAVE)3 n.v.t. 30.527

113063 B DOB-chemisch 2 11.306

1 Huidig beheer: tweemaal per seizoen borstelen en bijwerken van moeilijk bereikbare plaatsen

d.m.v. branden (10% van het areaal) 2 De conventionele heet water techniek wordt in de praktijk nog slechts op beperkete schaal

toegepast. 2 De meest gangbare heet water techniek die momenteel in de praktijk wordt toegepast is de

WAVE techniek, een sensorgestuurde heet water techniek (zie tekst voor nadere toelichting).

7.3 Milieueffecten

Voor het in beeld brengen van de milieueffecten is gebruik gemaakt van een door IVAM Research

and Consultancy on Sustainability ontwikkelde rekenmodule gebaseerd op een update van een

milieuanalyse (LCA) uitgevoerd in opdracht van de OVO werkgroep (Saft, R.J., 2005). De invoerpara-

meters voor het programma zijn:

• Het totaal oppervlak half-open verharding (m2) exclusief ‘Rijbanen’, waarbij een onderverdeling

is aangehouden van 90% van het oppervlak machinaal behandeld en 10% handmatig.

Handmatig borstelen is ingevuld met inzet van bosmaaier;

• De frequenties van de verschillende onkruidbestrijdingsmethoden om de gewenste

beeldkwaliteit ‘B’ te realiseren: Borstelen 5x/jaar, Branden 4x/jaar, DOB-chemisch 2x/jaar en

WAVE heet water op basis van beeldbestek (W 3 rondes/jaar). Frequenties zijn conform Tabel 5.

In Figuur 6 worden de milieueffecten weergegeven van de verschillende bestrijdingsmethoden

rekening houdende met de gewenste beeldkwaliteit en de daarop gebaseerde frequenties. Zie

Hoofdstuk 4 voor een toelichting op de verschillende milieueffecten.

weegfactor

Abiotische uitputting 1

Broeikaseffect 1

Ozonlaag aantasting 1

Smogvorming 1

Ecotoxiciteit water 1

Ecotoxiciteit terrestrisch 1

Humane toxiciteit 1

Verzuring 1

Aquatische vermesting 1

Terrestrische vermesting 10.0E+00

1.0E-07

2.0E-07

3.0E-07

4.0E-07

5.0E-07

6.0E-07

M-Borstelen

M-Branden

M-Heet water

M-Chemisch

H-Bosmaaier

H-Branden

H-Heet water

H-Chemisch (spuitlans)

Invoerscherm

Grafiek 1

20

Figuur 6. Milieueffecten van onkruidbestrijding op verhardingen bij streefbeeld ‘B’ door middel

van niet-chemische technieken Borstelen, Branden en Heet water-WAVE en chemische

bestrijding volgens de DOB richtlijnen. De werkpakketten zijn als volgt ingevuld: van het

areaal wordt 90% machinaal (M-) bewerkt en 10% handmatig (H-) met frequenties van

5 keer Borstelen (handmatig borstelen is ingevuld met inzet van bosmaaier), 4 keer

Branden, 2 keer DOB-Chemisch per jaar en Heet water-WAVE op basis van beeldbestek

(D 3 rondes).

Algemene toelichting bij de Milieuanalyse zoals weergegeven in Figuur 6:

• Een LCA bepaalt potentiële milieueffecten, in principe op wereldniveau (in praktijk

bovenlokaal).

CO2 dat lokaal vrijkomt wordt uiteraard wel beschouwd, maar vertaald naar Global warming

potential;

• Een LCA zegt niets over arbeidsomstandigheden (werkmilieu);

• Een hogere score betekent meer milieubelasting. Er is sprake van een significant verschil indien

de kolommen een factor twee of meer van elkaar verschillen;

• In de figuur zijn zogenaamde genormaliseerde effectscores weergegeven. Dat wil zeggen dat

de milieubelasting van een bepaalde verwerkingstechniek per milieueffectcategorie (bijv.

versterkt broeikaseffect in kg CO2-equivalenten; dit wordt een gekarakteriseerde

milieueffectscore genoemd) is gedeeld door de milieubelasting van die effectcategorie voor

heel Nederland per jaar. De genormaliseerde waarden zijn dimensieloos (kg CO2-eq/kg CO2-

eq).

Dit normaliseren wordt gedaan om gevoel te krijgen voor het aandeel dat een bepaalde

verwerkingstechniek per milieueffect heeft in de totale milieubelasting van Nederland als

geheel. Er ontstaat zicht op alle ‘aandelen’ waarmee duidelijk wordt aan welk milieueffect

relatief sterk wordt bijgedragen en aan welk juist relatief weinig. Dit zegt echter nog niets over

de ernst van een bepaald milieueffect. LCA-uitvoerders zijn daarmee ook terughoudend om

dat waardeoordeel (politieke of beleidskeuze) te vellen;

• Op grond van het bovenstaande heeft dan ook geen weging plaatsgevonden: scores zijn per

milieueffect weergegeven;

• Voor meer algemene zaken wordt verwezen naar het belangrijkste achtergronddocument:

‘Update Milieuanalyse Onkruidbestrijding op verhardingen’ (Saft, R.J., 2005).

Bespreking van de milieueffecten voor de in Figuur 6 getoonde methoden:

• Uitputting: DOB-chemisch (2x/jaar) scoort duidelijk het best en borstelen (5x/jaar) duidelijk het

slechtst. Branden (4x/jaar) en WAVE heet water scoren min of meer gelijk;

• Versterkt broeikaseffect: DOB-chemisch scoort duidelijk het best en branden en borstelen het

slechtst;

• Ozonlaagaantasting: alle methoden van onkruidbestrijding hebben relatief lage bijdragen aan

ozonlaagaantasting;

• Smogvorming: DOB-chemisch scoort het best en branden en borstelen het slechtst;

• Ecotoxiciteit water: de niet-chemische technieken en met name heet water scoren op dit

thema het beste, DOB-chemisch duidelijk het slechtst;

• Ecotoxiciteit terrestrisch: de uitkomsten voor dit thema liggen voor de verschillende methoden

relatief dicht bij elkaar, borstelen scoort iets minder goed;

• Humane toxiciteit: heet water scoort iets beter dan branden en DOB-chemisch; borstelen scoort

het slechtst;

• Verzuring/vermesting (aquatisch en terrestrisch): DOB-chemisch scoort duidelijk het best,

borstelen en heet water scoren op dit thema het slechts;

• Indien de frequentie van borstelen wordt verlaagd van 5x tot 2x per jaar zoals bij het huidige

beheer het geval is neemt de totale milieuscore met ca. 50% af.

21

Weging van milieueffecten

Om tot een enkelvoudige indicator voor milieubelasting te komen is het wegen en samenvoegen

van de scores op de momenteel tien gebruikte effectcategorieën noodzakelijk. Zoals al

aangegeven is weging, als laatste stap om tot een hanteerbaar LCA-resultaat te komen, subjectief.

ISO 14040 zegt: ‘there is no scientific basis for reducing LCA results to a single overall score or number,

since weighting requires value choices’. Om toch een idee te krijgen van hoe met weging in de

praktijk wordt omgegaan, is naast de 1-op-1 weging ook de zogenaamde ‘Schaduwprijs methodiek’ 5 opgenomen. Daarover bestaat enige mate van wetenschappelijke consensus. De schaduwprijs is

het voor de overheid hoogste toelaatbare kostenniveau per eenheid emissiebestrijding.

De schaduwprijsmethode is consistent met marktconforme instrumenten. De methode heeft tevens

als voordeel dat het aansluit bij de huidige economische realiteit doordat het de externe kosten

zichtbaar maakt. Tevens kan bij het hanteren van de schaduwprijsmethode transparantie worden

geboden. Het ondersteunt integrale analyses om doorzichtige resultaten op te leveren waar

overheden en bedrijfsleven hun eigen activiteiten en de relatie met milieuthema’s in kunnen

herkennen. In de betreffende studie wordt wel een voorbehoud gemaakt: ‘De afgeleide schaduw-

kosten blijken geen consistent beeld te leveren met het gevoerde beleid. Door de afgeleide

schaduwkosten te ijken aan de werkelijk gemaakte maatschappelijke kosten is er een manier

gevonden om schaduwprijzen te berekenen op basis van de CML-2 karakterisering factoren die

recht doet aan de praktische, beleidsmatig gekozen preferenties’.

Het versterkt broeikaseffect en humane toxiciteit bepalen bij schaduwprijzen, meer dan bij 1-op-1

weging, de milieubelasting van de verschillende alternatieven. Ecotoxiciteit water bepaalt bij

schaduwprijzen juist veel minder de totale milieubelasting. Voor terrestrische vermesting is geen

schaduwprijs afgeleid. Dit betekent dat de verschillen in milieubelasting tussen niet-chemische

technieken enerzijds en DOB-chemisch anderzijds groter worden.

Om een idee te krijgen over de wijze waarop weging van milieuscores kan plaatsvinden het

onderstaande voorbeeld. In de lijn van de Kaderrichtlijn Water richten waterbeheerders en

drinkwaterbedrijven in Nederland zich op het verbeteren van de kwaliteit van het grond- en

oppervlaktewater en het verminderen van de zuiveringsinspanning voor drinkwaterbereiding. Het

gebruik van bestrijdingsmiddelen (op verhardingen) blijkt hierbij een belangrijk knelpunt te zijn. Met

betrekking tot onkruidbestrijding op verhardingen worden gemeentelijke beheerders dan ook

gestimuleerd gebruik te maken van niet-chemische bestrijdingsmethoden. Het beleid van de

waterbeheerders en drinkwaterbedrijven richt zich meer op het voorkomen van negatieve effecten

op de waterkwaliteit dan op de overige milieucompartimenten. Met andere woorden de

waterkwaliteit weegt in dit geval zwaarder dan andere milieueffecten. Welk effect dit heeft op de

totale milieuscores van de verschillende onkruidbestrijdingsmethoden wordt inzichtelijk gemaakt in

Figuur 7 waar voor Ecotoxiciteit water een wegingsfactor van 3 is toegekend. Een dergelijke weging

leidt er toe dat de totale milieuscore van chemische onkruidbestrijding ongeveer verdubbeld en

daarmee vergelijkbaar scoort ten opzichte van de niet-chemische methoden branden en heet

water.

5 Volgens blz. 15 van ‘Afstemming normalisatie/weging en milieudata in Eco-Quantum, GreenCalc+ en

DuboCalc’ (www.senternovem.nl/mmfiles/138443_IVAM%20Eindrapport%20afstemming%20wegen%20en%20data%2014092004_ tcm24-73326.pdf) en ‘schaduwprijzen voor (eco-)toxiciteit en uitputting van abiotische grondstoffen binnen DuboCalc’ (www.verkeerenwaterstaat.nl/kennisplein/uploaded/DWW/2005-11/321547/DWW-2004-069%20-%20rapport%20toxiciteit% 20syntax%202.pdf).

22

weegfactor

Abiotische uitputting 1

Broeikaseffect 1

Ozonlaag aantasting 1

Smogvorming 1

Ecotoxiciteit water 3

Ecotoxiciteit terrestrisch 1

Humane toxiciteit 1

Verzuring 1

Aquatische vermesting 1

Terrestrische vermesting 10.0E+00

1.0E-07

2.0E-07

3.0E-07

4.0E-07

5.0E-07

6.0E-07

M-Borstelen

M-Branden

M-Heet water

M-Chemisch

H-Bosmaaier

H-Branden

H-Heet water

H-Chemisch (spuitlans)

Invoerscherm

Grafiek 1

Figuur 7. Gewogen milieueffecten van onkruidbestrijding op verhardingen bij streefbeeld ‘B’

door middel van niet-chemische technieken Borstelen, Branden en Heet water-WAVE

en chemische bestrijding volgens de DOB richtlijnen. De werkpakketten zijn als volgt

ingevuld: van het areaal wordt 90% machinaal (M-) bewerkt en 10% handmatig (H-)

met frequenties van 5 keer Borstelen (handmatig borstelen is ingevuld met inzet van

bosmaaier), 4 keer Branden, 2 keer DOB-Chemisch per jaar en Heet water-WAVE op

basis van beeldbestek (D 3 rondes). NB. Voor Ecotoxiciteit water is een wegingsfactor

van 3 toegekend.

23

8. Conclusies

In deze notitie worden een aantal mogelijkheden besproken om het ambitieniveau van de

gemeente Asten op het terrein van onkruidbestrijding op verhardingen te realiseren. Het betreft

voortzetting van het huidige niet-chemisch onkruidbeheer door middel van borstelen en branden,

enkele alternatieven op het gebied van niet-chemische technieken en een omschakeling naar

chemisch beheer met in achtneming van de nieuwe regelgeving. Voor de verschillende strategieen

zijn de financiële consequenties en de verwachte milieueffecten in beeld gebracht.

Bij een eventuele omschakeling naar een andere wijze van onkruidbestrijding zal de gemeente

moeten inschatten of er draagvlak is voor de gekozen beheervorm. Deze inschatting wordt

vergemakkelijkt als vooraf duidelijke doelen worden gesteld met betrekking tot gewenste

beeldkwaliteit, kosten en maximaal toelaatbare milieueffecten (bij menselijk handelen zijn

milieueffecten nooit helemaal te voorkomen). Interne en externe communicatie over de keuzes en

de beheerwijze is van groot belang. Alleen voor de goedkoopste oplossing kiezen zal weinig begrip

van de omgeving krijgen en leidt over het algemeen niet tot meer duurzaamheid.

Aansluitend bij de lijn die op landelijk niveau is uitgezet ligt het voor de hand alleen die methoden te

beschouwen die acceptabel zijn voor mens en milieu. In de nieuwe regelgeving worden aan het

gebruik van niet-chemische onkruidbestrijdingsmethoden op verhardingen zoals branden, heet

water of borstelen geen extra voorwaarden verbonden. Vanwege het relatief grote risico voor de

drinkwaterproductie en de incidentele overschrijdingen van de ecologische norm in

oppervlaktewater als gevolg van de afspoeling van bestrijdingsmiddel is vanaf 1 januari 2008 een

vorm van beheer met bestrijdingsmiddelen alleen nog toegestaan als er extra maatregelen worden

genomen om zowel het volume als de emissie van de bestrijdingsmiddelen te reduceren.

Uit de kostenberekening blijkt dat er een substantieel verschil in kosten bestaat tussen de verschil-

lende methoden. De totale kosten voor chemische onkruidbestrijding conform de DOB richtlijnen

worden voor geheel Asten geschat op ca. € 11.000 per jaar. Voor het realiseren van de gewenste

beeldkwaliteit is bij de niet-chemische methoden branden, borstelen en de conventionele heet

water techniek een hoger aantal behandelingen noodzakelijk t.o.v.

DOB-chemische onkruidbestrijding. De kosten voor deze niet-chemische technieken liggen een

factor 4 tot 5 hoger. Kiest men voor de WAVE heet water techniek dan liggen de kosten rond de €

30.000 per jaar, exclusief bijkomende kosten voor monitoringactiviteiten (Figuur 8).

Uit de evaluatie van de milieueffecten blijkt dat de ene methode minder goed scoort op één

bepaald milieuaspect en de andere methode op een andere, en dat bepaalde systemen beter

scoren dan anderen. Zo zijn bij een verantwoord gebruik van herbiciden de milieueffecten niet

groter dan die van niet-chemische methoden. Indien alle milieuthema’s even zwaar tellen scoort

chemische onkruidbestrijding volgens de DOB-richtlijnen (DOB-chemisch) het beste en borstelen met

een frequentie van 5 keer per jaar het slechtste. Echter, de milieuscore van DOB-chemisch wordt

gedomineerd door de effecten op Ecotoxiciteit water, terwijl voor niet-chemische methoden vooral

het brandstofgebruik en de daarmee gepaard gaande emissies naar de lucht een belangrijke rol

spelen.

Indien alle milieuthema’s niet even zwaar tellen maar worden ‘gewogen’ door middel van de

‘schaduwprijsmethode’ ontstaat globaal het zelfde beeld, namelijk: de milieuscore van DOB-

chemisch is het beste, de niet-chemische methoden scoren minder goed. Ter illustratie is ook de

milieuscore berekend indien men er voor kiest de waterkwaliteit zwaarder te laten wegen dan de

andere milieueffecten. In het voorbeeld is voor Ecotoxiciteit water een wegingsfactor van 3

toegekend ten opzichte van factor 1 voor de overige milieueffecten. De totale milieuscore van met

24

name de DOB-chemische onkruidbestrijdingsmethode verdubbelt hierdoor ongeveer en scoort

daarmee vergelijkbaar met de niet-chemische methoden branden en heet water.

Het DOB-systeem biedt de gemeente kaders om een afweging te maken m.b.t. onkruidbeheer voor

de komende jaren. Binnen DOB kunnen verschillende bestrijdingsmethoden (mechanisch, thermisch

of chemisch) worden ingezet. Alleen voor het gebruik van chemische middelen geeft DOB

specifieke beperkingen. Indien de DOB-richtlijnen zorgvuldig en controleerbaar (onder certificaat)

worden toegepast zijn de milieueffecten niet groter dan die van niet-chemische methoden. Tevens

wordt voldaan aan de landelijk gestelde voorwaarden.

0

10

20

30

40

50

60

70

DOB-chem

isch

Huidig

beh

eer

Heet w

ater

(WAV

E)

Brand

en

Borst

elen

Heet w

ater

(con

ventione

el)

Kost

en

(€/ja

ar

x 1

00

0)

Figuur 8. Kosten (€/jaar) voor verschillende methoden van onkruidbestrijding op verhardingen in

de gemeente Asten, uitgaande van een gewenste beeldkwaliteit ‘B’.

Tenslotte

Bij een eventuele heroverweging van het onkruidbeheer kan de gemeente Asten onderstaande

overwegingen betrekken. De overwegingen kunnen niet direct gekwantificeerd worden, maar

spelen wel een rol bij de afweging die gemaakt moet worden over welke methode of combinatie

van methoden ingezet zal gaan worden. Behalve de kosten en milieueffecten zijn ook onderwerpen

als imago, gebruiksgemak en schadelijke gevolgen voor mens en milieu belangrijk. Enkele punten zijn

elders in het rapport al eens genoemd, maar worden hier voor de volledigheid herhaald.

Chemische onkruidbestrijding conform de DOB-richtlijnen

• De komende jaren blijft naar verwachting het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen op

verhardingen toegestaan in Nederland. Toepassing van de DOB-richtlijnen is conform de

landelijke regelgeving en het toelatingsbesluit van het Ctgb. Door toepassing van chemische

bestrijdingsmiddelen kan de gewenste beeldkwaliteit in de gemeente Asten gerealiseerd

worden. Hiervoor kan worden volstaan met ca. 2 behandelingen per jaar;

25

• Voor chemische onkruidbestrijding conform DOB gelden beperkingen. Op een deel van de

verhardingen mogen geen bestrijdingsmiddelen worden toegepast (bijv. binnen 1 meter van

de insteek van waterlopen, binnen 10 km van drinkwaterinnamepunten uit oppervlaktewater en

rond straatputten, tenzij deze putten preventief goed geveegd worden). Gezien de inrichting

van het beheergebied in Asten zullen deze beperkingen geen of een zeer beperkte rol spelen;

• Planning: De toepassing van de DOB-chemisch methode kan beperkt worden door de

weersomstandigheden. Op dagen met een te hoge kans op neerslag is het niet toegestaan

chemische middelen op verhardingen toe te passen vanwege het te grote risico op afspoeling.

Hierdoor wordt het moeilijker om de onkruidbestrijding in te plannen en neemt de kans op extra

kosten toe. De aannemer brengt meer in rekening om het risico van niet kunnen werken

financieel te dekken (bron: gemeente Woerden);

• Onzekere toekomst voor DOB-chemisch: de discussie over gebruik van chemische bestrijdings-

middelen op verhardingen is met de komst van de DOB-methode nog niet volledig afgerond.

Waterschappen en waterleidingbedrijven blijven de waterkwaliteit monitoren. Als blijkt dat de

concentraties aan bestrijdingsmiddelen in grond- en oppervlaktewater niet noemenswaardig

afnemen, is het niet uitgesloten dat de eisen verder worden aangescherpt of dat chemische

onkruidbestrijding alsnog wordt verboden. Tevens kunnen in het kader van de Kaderrichtlijn

water (KRW) aanvullende eisen gesteld worden over emissie naar oppervlaktewater. Ook dat

kan het gebruik van de methode DOB-chemisch verder aan banden leggen;

• Administratieve lasten rondom certificering: certificering brengt extra kosten met zich mee voor

o.a. registratie en jaarlijkse audits. De kosten die hiermee gemoeid zijn naar verwachting relatief

laag ten opzichte van het totaalbedrag voor onkruidbestrijding: circa € 1.000 per jaar, exclusief

de eigen inzet van de gemeente voor toezicht e.d. (bron: Chris van Dijk, Wageningen-UR).

Niet-chemische onkruidbestrijdingsmethoden

Zolang niet-chemische methoden niet vaker dan 4 keer per jaar ‘volvelds’ ingezet worden, zijn de

milieueffecten relatief beperkt (LCA studie). Echter, om de gewenste beeldkwaliteit in Asten te

realiseren is de verwachting dat deze methoden met frequenties van meer dan 5 keer per jaar

moeten worden ingezet. Dit leidt tot een slechtere milieuscore, met name als gevolg van emissies

naar de lucht door een toename van het brandstofgebruik.

Overige consequenties van de onkruidbestrijdingsmethode heet water

• De beeldkwaliteit die met heet water behaald kan worden is gelijkmatiger dan bij de

borstelmethode (gemeente De Bilt). Moderne machines zoals de WAVE zijn uitgerust met

onkruidsensoren waarmee uitsluitend op het onkruid wordt gespoten.

• Na enkele seizoenen is er minder inzet nodig bij deze methode, omdat de onkruidgroei minder

wordt. Het is dan meer een kwestie van bijhouden, waarvoor minder behandelrondes nodig zijn.

Dat kan op termijn, zeker bij lange termijn contracten een kostenbesparing opleveren (bron:

gemeenten De Bilt, Zeist).

• Met de heet water methode kan het onkruid op moeilijk bereikbare plekken beter worden

behandeld, met behulp van een lans. Onder andere tussen fietsen en rondom obstakels kan

het onkruid beter worden bestreden dan met de borstelmethode (bron: gemeenten De Bilt,

Zeist).

• Het onkruid is nog enkele weken zichtbaar na behandeling. Het wordt geel en bruin van kleur

voordat het afsterft en verdwijnt. Dit levert tijdelijk een minder fraai straatbeeld op. Ervaringen

van andere gemeenten leren echter dat burgers hierover niet klagen (bron: gemeenten De Bilt,

Zeist).

• De WAVE methode wordt op basis van beeldbestek aangeboden. Voor een goede uitvoering

is een regelmatige monitoring van het onkruidbeeld noodzakelijk. Dit brengt extra kosten met

zich mee.

26

Overige consequenties van de onkruidbestrijdingsmethode borstelen

• Bij borstelen is het onkruid direct verdwenen van de straat: het resultaat is meteen zichtbaar.

• Borstelen is niet toepasbaar rond obstakels. Op die plekken is extra inzet nodig voor het

bijwerken.

• Bij borstelen is er grotere kan op beschadiging van het straatmeubilair, door contact met de

stalen borstels. Bovendien slijt de bestrating sneller bij gebruik van deze methode. Dat brengt

indirect extra kosten mee, doordat straatmeubilair en bestrating eerder vervangen moet

worden.

• Bij borstelen bestaat de kans op beschadiging van geparkeerde voertuigen door

rondvliegende steentjes en metaaldeeltjes van de borstels. Dit kan klachten en schadeclaims

tot gevolg hebben.

• Bij gebruik van de borstelmethode onder droge omstandigheden komt veel stof vrij. Gezien de

huidige problematiek rondom fijn stof is dat geen wenselijk bijeffect (bron: gemeente De Bilt).

Overige consequenties van de onkruidbestrijdingsmethode branden

• Branden is het meest effectief bij droog weer, maar er bestaat wel een risico op bermbranden.

• Onkruid branden is niet toepasbaar bij brandbare objecten.

• Branden is alleen geschikt indien er klein onkruid op de verhardingen staat.

• Er zijn veel behandelingen nodig om een acceptabel beeld te krijgen, omdat de wortels en dus

de onkruidgroei niet worden aangepakt (bron: gemeente Woerden).

27

Referenties

CROW, 2007.

Kwaliteitscatalogus openbare ruimte – Landelijke standaard voor onderhoudsniveaus. CROW,

Ede.

ISBN: 978 90 6628 491 3.

OVO Advies, 2006.

Naar een verantwoord onkruidbeheer op verhardingen. Beleidsadvies voor emissiebeperking in

het onkruidbeheer op verhardingen. Eindrapport van de NBW projectgroep ‘Onkruidbestrijding

Verhard Oppervlak’ (OVO).

Saft, R.J., 2005.

Update Milieuanalyse Onkruidbestrijding op Verhardingen. IVAM Research and Consultancy on

Sustainability, Amsterdam.

Spijker, J., M. van der Straaten-Zwiers, C. Kempenaar, C.J. van Dijk, & J. Hekman, 2006.

Kosten voor onkruidbestrijding op verhardingen. Syncera Water, Delft.

28

I - 30