DIMENSION 29 - NL

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 Dottignies

JAA

RG

AN

G 7

JU

L-A

UG

-SE

P 2

013

- N

29V

AK

TIJD

SCH

RIF

T V

OO

R A

RC

HIT

EC

TEN

& C

ON

SULT

AN

CY

architect@home Bart CoBBaert van denC!-studio • interview Florian idenBurg (so - il) • STAD IN DE KIJKER gent • DOSSIER HoogBouw: BaBel oF PHaros? • TECHNIEK CorreCt Buitenmuren isoleren langs de Binnenzijde • event arCHiPrix international 2013

De

Lond

on T

ower

van

Con

ix R

DB

M A

rchi

tect

s - ©

fot

o: B

ram

Goo

ts

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 Dottignies

®

Wilt u uw klanten tot 25% laten besparen op hun energiefactuur?

Maak dan zeker kennis met het buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®, een nieuw concept voor nieuwbouw en renovatie. De ultradunnePowerwall® gevelisolatie zorgt dankzij zijn uniek tand en groef kliksysteem voor een duurzaam en effi ciënt doorlopend isolatieschild met hoogrendement. In combinatie met een regelbaar bevestigingssysteem kan het worden gebruikt met een brede waaier aan gevelafwerkingen zoals sidings, steenstrips, leien, pannen, zink, hout en vezelcementplaten. Kortom, een muur met power!

Meer info over Powerwall® of andere producten vanRecticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.be

Recticel Insulation - Tramstraat 6 - 8560 WevelgemTel. +32(0)56 43 89 43 - [email protected]

Geschikt voor een waaier aan gevelafwerkingen.

Signum - Gent

Nu ook in90 mm

RD= 3,75 m2K/W

REC13 ad dimension 230x297 2.indd 2 4/07/13 11:45

VOORWOORD

DIME

NSIO

N

Schaakmat?

In dit nummer vindt u een artikel over nieuwe of geplande hoogbouwprojecten. Want torens zijn weer in. Zeker in Vlaanderen gaf het thema al aanleiding tot heel wat gekrakeel. Collega Leo Van Broeck zette de discussie op scherp door te pleiten voor twee woontorens naast elke dorpskerk.Dat we moeten streven naar meer verdichting om te kunnen voldoen aan alle toekomstige ruimtegebruik en de steeds strengere energievereisten, staat buiten kijf. Maar dat we daarom de beperking op hoogbouw buiten de steden dan maar overboord moeten kieperen en alle dorpen volproppen met woontorens, lijkt mij sterk overdreven.Maar ja, in overdrijven excelleren we dan ook de laatste jaren. Kijk maar naar de regelgeving met betrekking tot toegankelijkheid. Vroeger bestonden er daarvoor amper voorschriften, vandaag zie je door de bomen het bos niet meer. Of naar de veiligheidscoördinatie. Op bouwplaatsen gebeuren daadwerkelijk te veel arbeidsongevallen. Maar of we daar komaf mee maken door de strengste regels van de hele Europese Unie in te voeren, is intussen een retorische vraag gebleken.

Het lijkt mij de hoogste tijd om weer aan te knopen bij enkele beproefde tradities. Wonen, werken, ontspannen, onderwijs, zorg en landbouw schreeuwen om een integrale benadering, niet om sectoraal hokjesdenken. De oefeningen zijn al gemaakt. Multifunctionele ontwerpen kunnen wonen, onderwijs, kinderopvang, ouderenzorg en kantoren tot een coherent geheel samensmeden. Restwarmte van serres of industrie kan woningen verwarmen. Nieuwe woontypologieën als meergeneratiewonen kunnen voor alle betrokkenen het leven vergemakkelijken.

Torens kunnen daarin een rol vervullen, maar net zoals op een schaakbord heb je ook pionnen, lopers, paarden en – elke verwijzing naar een realiteit buiten de 64 speelvelden van het schaakbord is ongewild – een koning en een koningin nodig. Als we ons tot één oplossing beperken, zetten we onszelf gegarandeerd schaakmat. Welke oplossing het meest aangewezen is – torens, ondergrondse ruimtes, op het water, in de lucht - hangt af van de context. Want de eigenheid van de plek genereert de vorm, niet omgekeerd.

Architect Danny Windmolders Nationaal voorzitter NAV

HELPDESK 04

ARCHITECT@HOME

Bart Cobbaert van denc!-studio: “IK is een team” 06

INTERVIEW: FLORIAN IDENbuRg (SO - IL) 19

SPECIALIST A/H WOORD 30

STAD IN DE KIJKER: gENT 34

DOSSIER

Hoogbouw: Babel of Pharos? 46

TECHNIEK

Correct buitenmuren isoleren langs de binnenzijde 57Een goed binnenklimaat: stappenplan voor ventilatie 74

REPORTAgES

Basalte concept house: Beleef en ervaar domotica 14Niko: Mysterious past perfect in strak afgelijnd concept 17FOAMGLAS®: MISAPOR® 24Velux: Daglicht maakt gebouwen gezond en duurzaam 27 Wienerberger: Brugge, notariaat aan de Sluis 28 Eternit: Vezelcementleien contrasteren perfect met platen 32 VigotecAkatherm: Afvoersystemen van A tot Z 43Magi Construct: Oude liefde roest niet 44 Vaillant: Zuinig, milieuvriendelijk verwarmen 54Techno Specials: Glasvezelkabel voor brandveilige, grote gebouwen 62Zehnder Group Belgium: Kleine en minder kleine ruimtes energiezuiniger ventileren 64tende®: Rolgordijn XXSecret levert licht zonder zicht 66Rockfon: Virtueel plafond biedt akoestisch comfort in oud mijngebouw 69Beltrami: Indische natuursteen matcht met wellness 72RENSON®: Nightcooling en buitenzonwering voor nieuw Rijsels passiefkantoor 76Cosentino Group: Dekton®: een ultracompact oppervlak 79

ACTuA 80

MEDIA / EVENTS 85 / 90 / 92 / 94

NEWS 97

DIM

EN

SIO

N

04

HElpDESK

PeriodiciteitDriemaandelijks

RedactiePhilip Declercq Staf Bellens & Colette DemilFCOmedia - [email protected] - T 056 77 13 10

Reclame - adviesFCOmedia - Katja WijffelsBoulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies0473 86 59 70 - F 056 77 13 [email protected]

[email protected]

Verantwoordelijk uitgeverFCOmedia - Filip Cossement Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies

In samenwerking metCommunicatiecoördinatorPieter De Groote - T 02 212 26 99

Dimension wordt ook verstuurdnaar interieurarchitecten - AINB

Version française sur simple demande

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar

gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op

welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs

aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de

adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkele ver-

plichting tot opname van aangeboden advertenties.

DIME

NSIO

N

de associatie van interieurarchitectenassociation des architectes d’intérieur

association des architectes d’intérieur

de associatie van interieurarchitecten

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

01 Een bouwheer wil een boom kappen die op de perceelsgrens staat. Wie is de eigenaar van de boom? Wat indien één van beide wil kappen en de andere behouden?

Ter zake kan verwezen worden naar artikel 34 van het Veld-wetboek dat bepaalt:- ’Bomen die in een gemene haag staan, zijn eveneens ge-meen; ook bomen op de scheidingslijn van beide erven wor-den geacht gemeen te zijn, tenzij het tegendeel blijkt uit een titel of een voldoende bezit; sterven die bomen af of worden zij gekapt of gerooid, dan worden zij bij helfte verdeeld; de vruchten worden op gemeenschappelijke kosten ingezameld en eveneens bij helfte verdeeld, onverschillig of zij afgevallen dan wel geplukt zijn.- Iedere eigenaar heeft het recht te eisen dat de gemene bo-men gerooid worden.- De mede-eigenaar van een gemene haag mag die verwijde-ren tot aan de grens van zijn eigendom, onder verplichting om op die grens een muur te bouwen.’

Wel zal rekening moeten worden gehouden met mogelijks stedenbouwkundige voorschriften om een boom te rooien.

02 Bij de aanbesteding reken ik altijd met vaste eenheidsprijzen voor mijn administratieve kosten (planafdrukken, verzendkosten, …). Nu krijg ik plots de opmerking van de aanbestedende overheid dat deze kosten te hoog zouden zijn. Bestaan hier bepalingen voor? Ben ik niet vrij om mijn kosten te bepalen?

Het is mij niet volledig duidelijk waarop de architect precies doelt. Daarom zal ik twee hypotheses hieronder kort bespre-ken.

1. Wanneer de architect doelt op de prijs van het bestek die hij desgevallend aanrekent aan geïnteresseerde aannemers, moet worden uitgegaan van een redelijke prijs. Deze redelijke prijs komt overeen met de kostprijs van de documentatiebun-del en staat in ieder geval in verhouding tot de opdracht en de gemaakte kosten voor het bestek (zie L. DE VUYST, De orga-nisatie van de oproep tot mededinging, in D. D’HOOGHE, De gunning van overheidsopdrachten, Brugge, Die Keure, 2009, p. 560 (voetnoot 150)).2. Wanneer de architect doelt op de kosten die hij aanrekent aan het bestuur voor het bezorgen van documenten in het kader van zijn opdracht, moet gewezen worden op artikel 67 »

VA

KTI

JDSC

HR

IFT

VO

OR

AR

CH

ITE

CTE

N &

CO

NSU

LTA

NC

Y

DIM

EN

SIO

N

05

HELPDESK

» van de Algemene Aannemingsvoorwaarden dat stipuleert:‘De dienstverlener wordt geacht zowel in zijn eenheidsprijzen als in zijn globale prijzen alle kosten en heffingen die op de diensten wegen te hebben inbegrepen, met uitzondering van de belasting op de toegevoegde waarde.In de prijzen zijn inzonderheid ingerekend:1° de administratie -en secretariaatskosten;2° de verplaatsings-, vervoers- en verzekeringskosten;3° de kosten voor de documentatie die betreffende de dien-sten en eventueel door de aanbestedende overheid wordt ge-eist;4° de levering van documenten of van stukken die gepaard gaan met de uitvoering van de diensten;5° de tol- en accijnsrechten betreffende het gebruikte materi-eel en de produkten;6° de kosten voor verpakking;7° de keurings- en de opleveringskosten.Gelet op deze bepaling is de architect derhalve niet vrij om (achteraf) zijn kosten te bepalen nu deze in principe in zijn prijs moeten zijn vervat.

01 & 02: Joris Wouters, GSJ advocaten

03 We hebben vastgesteld dat een bouwheer de uitvoering van een verbouwing heeft voltooid zonder ons op de hoogte te stellen van de start van de werken. Hoe moeten we ons nu opstellen? Moeten de Orde en de gemeente op de hoogte gesteld worden? Wat met de verzekering?

De architect is in principe in fout. Een architect die een vol-ledige opdracht heeft, dient zelf initiatief te ondernemen om zijn controletaak uit te voeren. Hij moet dus actief nagaan of en in hoeverre de werken al dan niet reeds begonnen zijn.Ik zou aldus niet de Orde aanschrijven en de gemeente even-min: de werken zijn immers intussen uitgevoerd. Het lijkt wel aangewezen om een aangetekende brief te versturen aan de bouwheer. Daarin moet de architect melden dat hij niettegenstaande de gemaakte afspraken niet verwittigd is ge-weest en nu naar aanleiding van controle moet vaststellen dat alle werken zijn uitgevoerd. De architect kan dan stellen dat hij uit de houding van de bouwheer afleidt dat deze de overeenkomst vóór start van de werken eenzijdig heeft op-gezegd, en hij dus geen enkele aansprakelijkheid kan dragen voor de uitgevoerde werken en geenszins meer belast is met welke opdracht dan ook.De werf dient zeker aangegeven te worden bij de verzekeraar want de architect heeft sowieso zijn ontwerptaak uitgevoerd.

Het is overigens niet uitgesloten dat later een advocaat de architect toch zal betrekken en zal voorhouden dat het feit dat de architect niet verwittigd is geen afbreuk doet aan zijn verplichting tot het uitvoeren van de controletaak.

04 Bij openbare aanbesteding werd door enkele aannemers ook de digitale meetstaat opgevraagd. Die werd door ons doorgestuurd aan degenen die het vroegen. Door ons werd foutief niet de meest recente versie van de digitale meetstaat doorgestuurd. Wat nu? Kunnen we op de ontbrekende posten de formule van de leemtes toepassen?

Er is volgens mij maar één oplossing en dat is niet gunnen en heraanbesteden omwille van het feit dat foutieve opdracht-documenten aan enkele inschrijvers zijn toegezonden. Het toepassen van de formule van de leemten of anderen is volgens mij geen oplossing want dit benadeelt mogelijks de inschrijvers.

03 & 04: Christophe Lenders, GSJ advocaten

05 Is het wettelijk toegestaan om zowel architect als EPB-verslaggever te zijn van eenzelfde project?

Het is perfect mogelijk voor de architect om de bijkomende functies in het kader van de EPB-regelgeving, inzonderheid de activiteit van de EPB-verslaggever, bijkomend waar te ne-men op dezelfde werven waarvoor hij als architect werd aan-gesteld, doch slechts in zoverre deze beschikt over de in het kader van deze regelgeving vereiste erkenning.Best kan in dat geval de architect voor deze bijkomende dien-sten wel een specifieke uitbreiding vragen van zijn verzeke-ringspolis en een aparte overeenkomst afsluiten mbt de op-dracht in het kader van de EPB-regelgeving.

Sven Vernaillen, GSJ advocaten

De NAV helpdesk heeft als doel eerstelijnsvragen van zijn leden op te lossen binnen een redelijke termijn van enkele dagen. NAV doet in dit kader beroep op een netwerk van adviseurs en speci-alisten: architecten, UNIZO/FVIB, SBB Accountants & Adviseurs en het advocatenkantoor Goossens-Sebreghts-Jacqmain en het adviesbureau VEKMO. NAV en de beantwoorders zijn niet verant-woordelijk voor de inhoud en interpretatie van de antwoorden.

DIM

EN

SIO

N

06

Bart Cobbaert van denc!-studio“IK is een team”

@HOME

© A

rt&

Bui

ld

Bart Cobbaert werd geboren in Menen, aan de rand van het land, op een boogscheut van les Ch’tis. Voor zijn studies trok hij traditiegetrouw naar Gent, waar hij in 1996 zijn archi-tectendiploma behaalde aan Sint-Lucas. Daar koos hij voor een verlengd verblijf als wetenschappelijk onderzoeker. “De eerste drie jaar van de opleiding wisselde ik weekdagen vol ongebreidelde creativiteit af met weekends vol no nonsense techniek. Mijn vader, een stabiliteitsingenieur, bracht me aan de keukentafel als een volleerde piloot telkens weer down to earth. Toen ik als alternatief voor de pas geschrapte thesis geacht werd aan wetenschappelijk onderzoek te doen, heb ik een softwareprogramma voor het energiebeheer van gebou-wen geschreven, wat in die periode niet bestond. De school zag wel brood in die kennis, omdat zij mee betrokken was bij de nakende invoering van de epb-regelgeving, en stelde mij

voor een deel van mijn stage bij hen in te vullen. Uiteindelijk ben ik daar zes jaar gebleven, wat mij de kans bood met diverse partijen samen te werken en het vakgebied vanuit verschillende invalshoeken te benaderen. Bovendien leerde ik daar Delphine kennen, die drie jaar na mij was af-gestudeerd.”Intussen had Bart via de rest van zijn stage, waar hij letterlijk voor de leeuwen werd gegooid, de dagelijkse praktijk door en door leren kennen. “Op zeker ogenblik moest ik een meet-staat maken voor een dakkapel. Die dingen waren ten strengste verboden in de opleiding, zodat ik in een boek moest uitpluizen hoe zo’n kapel opge-bouwd is en hoeveel hout daarin kruipt. Op die manier heb ik mij het ene praktijkthema na het andere eigen gemaakt.”

Het eerste erkende passiefhuisEn dan is er de befaamde serendipiteit. In 2000 werden Bart en Delphine, die allebei voorzichtig timmerden aan de uitbouw van een eenmanspraktijk, aangeklampt door Kris Baert, de topman van het studiebureau voor energiebewuste gebouwen CENERGIE, met de vraag naar een passiefhuis. “Kris vond ons de geknipte partners, omdat wij met een voet in het onderzoek en een andere in de architectuurpraktijk stonden. Hij heeft mij en de peter van zijn pasgeboren kindje meegetroond naar Duitsland om daar in zo’n woning te gaan

Bart Cobbaert van denc!-studio“IK is een team”

Onze architect at home is amper 40, maar kan terugblikken op een fraai parcours. Wetenschappelijk pragmaticus - of pragmatische wetenschapper? -, duurzaamheidsadept, woonbootbewoner, diepzeeduiker en samen met zijn medevennoot Delphine Deceuninck winnaar van de gloednieuwe Jo Crepain award voor veelbelovende jonge architectenbureaus: hoeft er een tekening bij? Praten hoef je hem ook niet te leren. Toch begint hij met enige schroom aan het gesprek, want: “denc!-studio is niet Bart Cobbaert, maar een team van vijftien mensen”. Omdat we hier niet zoveel portretten kunnen schetsen, zoomen we in op hem, met onze excuses aan de anderen.

©Ve

roni

que

De

Wal

sche

DIM

EN

SIO

N

07

@HOME

logeren en enkele bedrijven te bezoeken om de juiste pro-ducten te vinden. Op vraag van Kris hebben we dat project in bouwteam gerealiseerd, dus zonder offerteaanvragen bij meerdere aannemers. Een leerproces binnen een leerproces. In de opleiding leer je bouwplaatsverslagen maken die vooral bedoeld zijn om jezelf juridisch in te dekken. Na ons eerste verslag bleef het twee weken angstwekkend stil vanwege de aannemer. Uiteindelijk belde hij met benepen stem: Bart, ik ben niet goed van al die advocatentaal. In het volgende ver-slag benadrukten wij wat goed was en gaven we voorzichtig aan wat beter zou kunnen. Alsof je zou bouwen voor je moe-der of zuster, zeg maar.”Als eerste erkende passiefhuis in Vlaanderen deed A Living Today veel stof opwaaien. “Toen wat later het Passiefhuisplat-form werd opgericht en ik het voorstel kreeg om daar deel-tijds als technisch adviseur te werken, heb ik volmondig ja gezegd. Delphine en ik hadden besloten om ons te profileren met uitsluitend energiebewuste projecten, maar in die peri-ode konden we daarmee ons dagelijks brood niet verdienen. Een vast inkomen was dus welkom.”

Passiefwoning met een stalen frame die in amper zeven maanden werd

gerealiseerd, van eerste bespreking tot oplevering. Denc!-studio fun-

geerde niet alleen als architect, maar stond ook in voor het interieur,

de technieken, de duurzame aanpak en het projectmanagement.

© L

uc R

oym

ans

© L

uc R

oym

ans

»

DIM

EN

SIO

N

08

@HOME

was dat laatste voor mij een shreeky opgave, wat de behen-diger collega’s uiteraard heel leuk vonden. We plannen ook geregeld een architectuurreis. Toen we ons eerste wedstrijd-geld wilden verdelen onder het toenmalige team, besloten die om er samen een week mee te gaan skiën. Wij hebben wat bijgelegd voor het eten en weg waren we. Achteraf kom je als een nog hechter team terug.”“Om normale werktijden en een constante cashflow te garan-deren, sturen we waar nodig onze activiteiten bij. Vroeger bouwden we overwegend private woningen, maar daar ko-men veel avond- en weekendvergaderingen bij kijken. Daar-om hebben we gediversifieerd naar professionele opdracht-gevers. We werken af en toe ook voor bedrijven. Zo hebben we bijvoorbeeld een energiebewuste woning ontwikkeld voor een bouwbedrijf, en een publicatie met passiefdetails ge-maakt voor een fabrikant van isolatiemateriaal.”

In 2004 zag denc!-studio het daglicht. Negen jaar later is het team uitgegroeid tot vijftien mensen. Naast de eigen archi-tectuurprojecten treedt denc!-studio op als studiebureau voor de globale energiebewaking van projecten van andere ont-werpers. Het rijtje leest intussen als een who’s who: Vincent Van Duysen, Bob Van Reeth, Eugeen Liebaut, Tomas Nollet en Hilde Huyghe. “Ontwerpers in wiens werk ik tijdens mijn opleiding wel eens ging grasduinen om inspiratie op te doen. Zeker in het kader van architectuurwedstrijden is er geregeld vraag naar onze inbreng, omdat een duurzame invulling daar standaard is geworden. Daardoor zitten wij ook in grotere projecten en hebben we onder andere samengewerkt met Baumschlager & Eberle.”

Human resourcesBij denc!-studio is de gemiddelde leeftijd laag en werken er uitsluitend bedienden, geen zelfstandige architecten. “Als het van ons afhangt, blijven onze medewerkers hier tot hun pen-sionering. Maar dan moeten we hen een prettige, familiale werkomgeving bieden waarin ze gemotiveerd blijven. Dankzij hun vast contract hoeven ze zich geen zorgen te maken over zwangerschap, ziekte, loopbaanonderbreking en dergelijke. Als ze willen bouwen of vastgoed kopen, kunnen ze gemak-kelijker aankloppen bij de bank met een loonfiche dan met de fluctuerende inkomstengrafiek van de zelfstandige. We hou-den ons zoveel mogelijk aan vaste uren, maar hanteren wel glijdende werkuren die het gezinsleven vergemakkelijken. Wij geven iedereen een lidmaatschapskaart van de beroeps-verenigingen en betalen de infosessies die ze willen volgen. We laten hen bij de start ook een aantal opleidingen doorlo-pen zodat ze als neofiet niet door de mand vallen, want de meeste van onze klanten kennen de materie door en door. We werken ook niet met gescheiden afdelingen, maar laten ieder-een alles doen, zij het met verschillende klemtonen, afhanke-lijk van iemands specifieke competenties. Zo leer je het snelst hoe je in je ontwerp oog moet hebben voor bijvoorbeeld de kostprijs en de uitvoeringshaalbaarheid. Alle administratieve zaken worden dan weer beredderd door een aparte mede-werkster, want administratie is meestal niet de sterkste kant van een architect.”“Al bij al wordt hier hard gewerkt, maar kunnen we ook los-laten. Elke zes maanden organiseren we een teambuilding-activiteit die onze mensen mee invullen: een kookcursus, go-carting, boogschieten, touwklimmen. Met mijn hoogtevrees »

Project van architect Vincent Van Duysen. Denc!-studio stond

in voor het duurzaamheidsadvies en de energieberekeningen,

assisteerde bij de opmaak van het uitvoeringsdossier en bege-

leidde de wekelijkse bouwplaatscontrole. ©

Koe

n Va

n D

amm

e ©

Koe

n Va

n D

amm

e

“Vijftien jaar geleden had een boek over ecologisch bouwen nog een afbeelding van een fermette met veranda op de cover. Wij zijn blij dat we dat beeld mee een beetje hebben kunnen bijsturen.”

HO

ME

OF

OXY

GEN

DUCO at HOME

We inspire at www.duco.eu

VEAGEKEURD!

DucoTronic SystemDe ultieme vorm van ‘natuurlijke’ ventilatie

De standaard voor woningventilatie

Het DucoTronic System is een Vraaggestuurd Natuurlijk

Ventilatiesysteem dat ventileert op basis van CO2-,

vochten temperatuurmetingen, ideale graadmeters

voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. De

elektronisch gestuurde toevoerroosters garanderen

dat er enkel geventileerd wordt waar en wanneer

nodig én in de juiste hoeveelheid voor een optimale

energiebesparing!

[email protected] - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

E-peil

tot -16punten

E-peil

tot -21punten

freduc,vent

0,75

freduc,vent

1,00

freduc,vent

0,46

DUCO SEMINAR 25 OKTOBER 2013THEMA: VENTILATIEVE KOELINGInschrijvingen: www.duco.eu/seminars

www.dorma.be

FROM COMFORT TO CARE

Een stap dichter naar barrièrevrije toegangsoplossingen.

Wij geloven dat ook gebouwen zich van hun beste kant moeten laten zien. Daarom ontwikkelen wij niet alleen comfortabele, maar ook bijzonder intelligente toegangsoplossingen zoals de ED 100/250 draaideuraandrijvingen.Van advies tot realisatie, bel 050/31 28 49. DORMA. THE ACCESS.

DORMA_ED_NL_2013.indd 1 5/07/2013 10:45:42

DIM

EN

SIO

N

10

@HOME

Kijk papa, een lopende kraanDuurzaamheid is een breed én een persoonlijk verhaal. Bart Cobbaert: “Een van de uitdagingen voor morgen is hoe we iedereen een betaalbaar dak boven het hoofd kunnen geven. Privé wonen wij met vier mensen op een woonboot op 90 m². De meeste particulieren willen volop bergruimte, maar als oma overlijdt, gaat de zolderinhoud rechtstreeks naar het containerpark of de Kringwinkel. Bij ons is het heel eenvou-dig. Wil je dat Sinterklaas passeert? Dan moet je een lade of legplank leeg maken. Wil je nieuwe kleren? Dan moeten er oude weg.”“Mijn boot is ook autarkisch: de wereld mag vergaan, het bootje blijft bestaan. Wij produceren onze eigen elektriciteit en zuiveren zelf ons water. We hebben een hedendaags com-posttoilet met hennepsnippers. Toen mijn zoon Quint naar de kleuterklas ging, troonde hij me mee naar de wc’s daar: papa, papa, kijk, daar staat water in het toilet. En als hij of zijn zusje To bij vrienden logeren, verwonderen ze er zich over dat die vriendjes de kraan laten lopen terwijl ze hun tanden poetsen. Toch zijn we geen van allen geitenwollensokkenjongens.”In stilte meten we onze gesprekspartner een bandana en een ooglapje aan en jawel, daar zit de perfecte piraat. “Boten moeten varen”, leest hij onze gedachten. “Ik heb een conces-sie voor negen jaar in Gent. Ik betaal het equivalent van de onroerende voorheffing en beschik daarvoor over een vaste

© L

uc R

oym

ans

© L

uc R

oym

ans

DIM

EN

SIO

N

11

@HOME

plek. De enige voorwaarde is dat ik daar zes maanden per jaar aanmeer. Voor de rest kan ik vrij het ruime sop kiezen. Omdat een architect te veel werkt en zijn vrienden te weinig ziet, heb ik al een ronde van België georganiseerd, waarbij ik elke dag een andere vriend oppikte. Die moest eerst de vorige gast naar zijn of haar auto voeren en mocht dan een dag mee-varen. Onderweg beleef je de meest verrassende avonturen. Op de scheepslift van Strépy word je bijvoorbeeld 76 meter omhoog getild. Op tijd en stond kun je ook de eerder indus-triële omgeving van Gent inruilen voor bijvoorbeeld Wach-tebeke, waar je alleen koeien, kajakkers, mountainbikers en ruiters ziet.”Een architect in een boot, is dat geen driesterrenkok die een kroket uit de muur haalt? “Op je dertigste bouw je beter geen eigen huis, anders kom je elke avond gefrustreerd thuis: ik heb vandaag een nog betere energetische oplossing bedacht,

Voor Termote realiseerde denc!-studio een kantoor met magazijn

in een hybride structuur van massieve metselwerk wanden en ge-

welven, met voorzetgevels in houtskeletcassetten.

© L

uc R

oym

ans

© L

uc R

oym

ans

“Betaalbaar wonen staat steevast bovenaan het lijstje van de particuliere opdrachtgever. Terecht. Maar regel twee tot en met honderd van dat lijstje omvatten wensen die daar niet zo gemakkelijk mee te rijmen vallen.”

»

DIM

EN

SIO

N

12

@HOME

een nog betere aannemer gevonden, een nog beter ontwerp gemaakt.”

Een duik in de stilteNomadische woningen spreken hem dus aan. “Ik droom wel eens van mobiele wooncontainers op vrachtwagens, aan te passen aan het aantal gezinsleden. Maar onze structuren en regelgeving zijn daar niet rijp voor. Nochtans komen er grote problemen op ons af en moeten we ons toeleggen op andere, creatieve woonvormen, als we morgen niet met generatie-overschrijdende leningen willen worden geconfronteerd. Zelf zijn we bezig met onder andere cohousing. Weldra gaat in Sint-Niklaas een project van start, en met de groep cohousing Pajottenland hebben we een project in Halle op het oog. Maar ook daarmee moet je opletten, want voor je het weet zit je elk weekend te vergaderen. Ook mag je niet vervallen in een soort communeformule.”Hoe zet hij zelf de stress van alledag aan de kant? “Ik ben een diepzeeduiker. Hier zitten we allemaal samen in een landschapskantoor, waar soms vijftien telefoons tegelijkertijd rinkelen. Een keer onder water wordt alles stil en hoor je

“Als het om regeltjes gaat, zijn we altijd stout geweest. Wonen op een boot was hetzelfde verhaal: regels, regels, regels. Ik heb me daar niet door laten tegenhouden vanuit de overtuiging: ze kunnen morgen onmogelijk uitvaardigen dat een boot niet op het water thuis hoort.”

alleen je eigen ademhaling. Jaren geleden heb ik het geluk gehad in Maleisië te kunnen duiken, waar ik op een dag twee haaien van twee meter lengte en enkele schildpadden met een diameter van een meter kruiste. Daar vind je regelrechte onderwaternatuurparken. Maar ook in eigen land valt er veel te ontdekken: kreeften, garnalen, oesters, de steengroeve van Vodelée waar vroeger marmer werd gewonnen en die nu on-der water staat. In die laatste duik je tot 40 meter diep in de richting van een vlakte van twee voetbalvelden groot, met rondom tribunes in marmer. Tegen de wanden staan nog de huisjes waar de steengroeve-arbeiders indertijd hun boter-hammen opaten en de liften waarmee ze omhoog en omlaag gingen. Dit weekend zijn Delphine en ik gaan duiken in de Grevelingen, op zo’n B&B boot met twintig kamers voor dui-kers. ’s Nachts die afgesloten arm van de Schelde in: heer-lijk.”

www.dencstudio.beRedactie: Colette Demil & Staf Bellens

Voor de transformatie van zijn woonboot werkte Bart Cobbaert

samen met architect Bertien Stegeman.

© L

uc R

oym

ans

© L

uc R

oym

ans

wow!wood on walls by cras schaafwerk voor gevelconcepten

gevels in houtuit eigen productie - ook met afwerking

planchettes - sidings - shingles - lattengevels - voorgemonteerde panelenVraag naar de nieuwe brochure in één van de 12 Cras vestigingen. Alle info op cras.be

WOW_Dimension_mei2013.indd 1 4/15/2013 5:35:47 PM

DIM

EN

SIO

N

14

REPORTAGE

Basalte Beleef en ervaar domotica in het basalte concept house

De woning van de voormalige bloemisterij Vervaet in Merel-beke - die dateert uit 1875 - werd omgebouwd tot een ka-rakteristieke herenwoning waar de basalte showroom onder-gebracht en ingericht werd. Ook al zit er heel wat technisch vernuft achter de ontwikkeling van de producten van basalte, deze showroom laat toe te ervaren dat ze in gebruik heel erg functioneel en gemakkelijk te bedienen zijn. Ook wanneer oma op bezoek komt, of de babysit op de kinderen past, moe-ten zij - zonder al te veel na te denken - door een simpele aan-raking van de schakelaar het licht aan en uit kunnen doen. Eenvoud als het ultieme comfort…

Uittesten in een realistische en huiselijke omgevingOver een onderwerp als domotica kan men zich heel diep-gaand en technisch laten informeren, basalte vindt het vooral belangrijk dat het ook “beleefd en ervaren” kan worden. Het concept van dit huis is daarop het perfecte antwoord en biedt de mogelijkheid op voorhand te proeven hoe eenvoudig in gebruik de bediening van lichtsferen, gordijnen, ventilatie, muziek, airco en verwarming kan zijn. Door aan te tonen hoe de verschillende basalte producten in de woning geïn-tegreerd kunnen worden en net zoals in een ecosysteem sa-menwerken, krijgt de eindgebruiker een realistische kijk op de gebruiksvriendelijkheid en het comfort van domotica. Het uittesten in een realistische en huiselijke omgeving is leerrijk en biedt elke gebruiker - of dit nu een distributeur, een sys-teem-integrator, een architect of een eindconsument is – de mogelijkheid op een optimale manier begeleid te worden in zijn of haar zoektocht naar de juiste oplossing. En dat is wat

voor basalte telt, persoonlijk ervaren wat belangrijk is met het oog op de juiste beslissing.

Maximaal comfort, minimalistisch designEén ding staat vast, er is een toenemende vraag naar meer functionaliteit in combinatie met een doordachte gebruikers-interface en mooi design. Bij basalte wordt hiermee reeds vanaf de ontwikkelingsfase rekening gehouden. En dat is ook wat bij de gebruiker uiteindelijk tot de verbeelding zal spreken, maximaal comfort met oog voor een verfijnd en mi-nimalistisch design. Basalte heeft hiervoor meerdere malen verschillende design awards in ontvangst mogen nemen. www.basalte.be

Basalte Beleef en ervaar domotica in het basalte concept house

Omdat complexe onderwerpen als huisautomatisering zich maar moeilijk met woorden laten beschrijven, heeft basalte het idee opgevat om met een concept house van start te gaan. Een soort van belevingsruimte waar intelligente oplossingen voor domotica in een huiselijke sfeer kunnen uitgeprobeerd worden.

1e klasse ventilatie die je ontwerpen laat ademen.Het laatste wat je wil als architect, is esthetische toegevingen doen omwille van wettelijke normen.

Wat ventilatie betreft, hoef je alvast niets te vrezen:onze ontwerpen zijn er op gericht om discreet in elke woning te worden ingepast. Ze beantwoorden aan alle wettelijke normen en presteren ongekend sterk. Ook bij het installeren staan we je graag bij.

Onze oplossingen staan tenslotte geheel ten dienste van je ontwerpen.

www.ventilairgroup.com

Breathe with us...

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Dimension_NL_230x297_1.pdf 1 10/07/2013 11:07:36

TECHNIEK

1e klasse ventilatie die je ontwerpen laat ademen.Het laatste wat je wil als architect, is esthetische toegevingen doen omwille van wettelijke normen.

Wat ventilatie betreft, hoef je alvast niets te vrezen:onze ontwerpen zijn er op gericht om discreet in elke woning te worden ingepast. Ze beantwoorden aan alle wettelijke normen en presteren ongekend sterk. Ook bij het installeren staan we je graag bij.

Onze oplossingen staan tenslotte geheel ten dienste van je ontwerpen.

www.ventilairgroup.com

Breathe with us...

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Dimension_NL_230x297_1.pdf 1 10/07/2013 11:07:36

• Optimalebrandbeschermingopbasisvanglasvezelgewapende gipstechnologie

• Snelleeneenvoudigemontage

• H1(EN15283)vochtwerendheidsklasse,eenvoordeelvooraan indebouwfase

SAINT-GOBAIN CONSTRUCTION PRODUCTS BELGIUM nv/saSint-Jansweg9Haven1602B-9130KalloTel.:+32(0)33602211Fax:+32(0)[email protected]

www.gyproc.be

GyprocInnovatieinbrandbescherming

ADGlasrocF230x297HR-Nl.indd 1 20/06/13 11:24

DIM

EN

SIO

N

17

REPORTAGE

Smeltkroes van sociale klassenFrank Delmulle is een architect met een uitgesproken visie. “Ik ben een grote voorstander van de transgeneratieve sa-menleving. Architecten moeten van de maatschappij in zijn totaliteit een kwalitatieve leefwereld maken. De inspiratie voor dit project haalde ik in Marokko. Mensen van alle leef-tijden en uit alle sociale klassen wonen er door elkaar heen. Datzelfde streefdoel wou ik hier bereiken met esthetische en functionele architectuur. Daarom ontwierp ik voor de eerste verdieping dubbel zoveel wooneenheden als voor de andere etages. Het resultaat: units met oppervlaktes van 78 tot 300 m². Dat creëert verschillende prijsklassen en trekt verschil-lende soorten bewoners aan.”

Twee Wengé-blokkenDe architect stond ook in voor de interieurinrichting van één van de grotere Avalon-appartementen. Hij opteerde voor twee grote - ten opzichte van elkaar verschoven - ‘blokken’ uit Wengé-hout. Daarin zijn een aantal kamers, zoals de bad-kamer, het toilet, het bureau en de bibliotheek, verwerkt. “Ik wou de scherpe lijnen van beide ‘dozen’ benadrukken en de strakke vormgeving absoluut niet verstoren. Daarom werd er geopteerd voor de Mysterious-reeks van Niko. In de stenen buitenmuren werden gewone schakelaars geïntegreerd. En dat zorgt voor een mooi contrast”, aldus Delmulle.

Eén schakelaarOp verschillende plaatsen werd slechts één Mysterious-scha-kelaar geïnstalleerd. “Dat valt niet op. Bij meerdere schake-laars zou dat wellicht wel het geval zijn en dan verlies je au-

In Waregem ontwierp architect Frank Delmulle het Avalon-project. In veertig appartementen vinden alle lagen van de bevolking hun gading, wat zorgt voor een interne smeltkroes. Voor één van de appartementen stond de architect ook in voor de interieurinrichting, en opteerde hij voor de Niko Mysterious schakelaars.

tomatisch een stuk van de kracht van de Mysterious-reeks. Enkel in een lade in de keuken werd een schakelaar met twee stopcontacten gecombineerd. Die werd ook in de gele kleur van de keuken gelakt”, aldus de architect. Hij koos in het Waregemse woonproject bewust voor het gebruik van druk-knoppen. De bewoonster van het bewuste appartement: “De bediening wordt al vrij snel een automatisme. Ik ben tevreden dat er voor dit product gekozen werd en vind het nog altijd een zeer esthetische keuze.”

Strakke en hedendaagse reeks“Een architect speurt constant alle mogelijke markten af en kiest de oplossingen die best in zijn concept passen. Het gam-ma van Niko kenmerkt zich door zijn strakke vormgeving. Niko biedt een reeks schakelaars zonder afdekplaatjes aan, waarmee het als fabrikant inspeelt op de huidige interieur- trends. Ik was dan ook vrij snel gewonnen voor de Niko Mysterious-reeks”, besluit Frank Delmulle.

www.niko.be

NikoMysterious past perfect in strak afgelijnd concept

• Optimalebrandbeschermingopbasisvanglasvezelgewapende gipstechnologie

• Snelleeneenvoudigemontage

• H1(EN15283)vochtwerendheidsklasse,eenvoordeelvooraan indebouwfase

SAINT-GOBAIN CONSTRUCTION PRODUCTS BELGIUM nv/saSint-Jansweg9Haven1602B-9130KalloTel.:+32(0)33602211Fax:+32(0)[email protected]

www.gyproc.be

GyprocInnovatieinbrandbescherming

ADGlasrocF230x297HR-Nl.indd 1 20/06/13 11:24

Isoleren om energie te besparen is slim. Maar ook tijd besparen met eenvoudig te plaatsen isolatie, da’s xtra slim.

®

®

Wie xtra slim is, isoleert met PIR-isolatieplaten van Xtratherm. Beschikbaar voor muren, vloeren en platte en hellende daken. In verschillende specifi eke types per toepassing. Zo kun je de isolatie niet alleen snel plaatsen, maar meteen ook goed. Zonder bouwknopen, spleten of gaten. Zo verlies je geen warmte, maar ook geen kostbare tijd. Ontdek al onze andere troeven op xtratherm.be

XTRATHERM_AD_297Hx230B_Dimension_0209_NL.indd 1 4/07/13 10:01

DIM

EN

SIO

N

19

De Nederlander Florian Idenburg stichtte in New York samen met de Chinese Jing Liu het kantoor SO – IL (Solid Objectives – Idenburg Liu)

INTERVIEW

De Nederlander Florian Idenburg stichtte in New York samen met de Chinese Jing Liu het kantoor SO – IL (Solid Objectives – Idenburg Liu)

“Refereren naar het modernisme is vaak te nostalgisch”

Het New Yorkse SO - IL zette zichzelf internationaal op de kaart met de Kukje Art Gallery in Seoel. Binnenkort spreiden ze hun tentakels uit tot in België. Het ontwerp voor het nieuwe gemeenschapscentrum van Wulpen (Koksijde) is immers van hun hand. Redenen te over om een boompje op te zetten met de Nederlandse medestichter Florian Idenburg (38). Een gesprek over intuïtie, nostalgie en de verschillen tussen Europese, Japanse en Amerikaanse architectuur. “Europa kan meer leren van Amerika - en andersom - dan Europa van Japan.”

Voor het interview hebben we een afspraak op het kantoor van Solid Objectives - Idenburg Liu in de New Yorkse stads-wijk Brooklyn. Het omgebouwde industriegebouw ligt in Dumbo, de creatieve buurt tussen en rond de bruggen Brook-lyn en Manhattan.

DUTCHNESSHalverwege zijn studies was Idenburg een jaar aan de slag bij NL architecten. Het bureau was een epigoon van de zo-genaamde Super Dutch, de stijl waarin de invloed van Rem Koolhaas (OMA) duidelijk merkbaar was.

Florian Idenburg: “Toen ik studeerde in Delft was de “dutch method” iets dat je heel vlot kon oppikken. Het probleem was dat iedereen het model van Koolhaas percipieerde als een gemakkelijke methode. Mensen zagen de rijkheid en de intel-ligentie van Koolhaas zelf niet. Bij Rem hadden de diagram-men echter veel meer te maken met het maken van succes-volle juxtaposities. De schema’s waren niet ter verheldering, maar juist om de dingen complexer te maken. Maar bij an-dere architecten verwaterde die methode tot een techniek om dingen te verantwoorden. Op het einde werd het erg oneliner-achtige architectuur.”

“In de herfst van 1998 nam ik deel aan een masterclass van Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa (SANAA) in het Berlage Instituut. Ook daar vierde de dutchness hoogtij. Ze haalden hele goede redenen aan ter verantwoording van hele lelijke dingen. Sejima hoorde alles rustig aan, wees op een schets en dan op een plan en zei: “This… I like… this… I do not like”. Ik realiseerde me toen dat je niet alles hoefde uit te leggen. Er is ook nog iets anders dan pure ratio.”

INTUÏTIEFlorian Idenburg raakte gefascineerd door wat op het eerste zicht een veel intuïtievere methode leek. “Ik ben uiteindelijk afgestudeerd op een project puur over intuïtie. De opdracht was mensen het vertrouwen te geven dat hedendaagse ar-chitectuur weer toekomst had. Het project had geen andere functie. Dat was een provocatie omdat we in Delft nooit over gevoel hadden geleerd. En de vraag die ik me juist stelde was: “hoe kunnen mensen het gevoel krijgen dat iets kan”. Het werd me duidelijk dat er in Nederland iets was dat ik miste. Dat heb ik in Japan proberen te ontdekken. Dus trok ik naar Sejima, in het kantoor SANAA. En grappig genoeg bleek Rem ook daar een God. De vroege projecten van SANAA zijn niet alleen erg Ito’esque, maar ook OMA-achtig.”

“Door in Japan te werken, realiseerde ik me dat die intuïtie of dat gevoel kwam door heel erg vaak dingen te doen en te testen, door talloze een-op-een-maquettes te maken. Die intu-itie is niet aangeboren. De situatie is Japan is heel specifiek. »

Isoleren om energie te besparen is slim. Maar ook tijd besparen met eenvoudig te plaatsen isolatie, da’s xtra slim.

®

®

Wie xtra slim is, isoleert met PIR-isolatieplaten van Xtratherm. Beschikbaar voor muren, vloeren en platte en hellende daken. In verschillende specifi eke types per toepassing. Zo kun je de isolatie niet alleen snel plaatsen, maar meteen ook goed. Zonder bouwknopen, spleten of gaten. Zo verlies je geen warmte, maar ook geen kostbare tijd. Ontdek al onze andere troeven op xtratherm.be

XTRATHERM_AD_297Hx230B_Dimension_0209_NL.indd 1 4/07/13 10:01

DIM

EN

SIO

N

20

INTERVIEW

Er is een grote hoeveelheid kleinschalig werk, de relatie met de aannemers is anders en door eindeloos te testen, kom je tot een veel verfijndere uitkomst. Daardoor realiseer je ook dat een ruimte heel anders kan voelen als die anders is uitge-werkt. Die hele notie bestond natuurlijk niet – of minder – in de “Rem-school”. Het was een beetje uncool om over details te praten.”

“Europa kan meer leren van Amerika – en andersom – dan Europa van Japan. Japanse ontwerpen kunnen ons in ver-voering brengen, maar we kunnen daar weinig letterlijk van overnemen. Die draagstructuren bijvoorbeeld zijn zo fijn dat je dat elders gewoon niet kan realiseren. Als de schaal groter wordt kan het weer wel, zoals bijvoorbeeld het Rolex Center, of het Glass Pavilion van het Toledo Museum of Art (beide zijn ontwerpen van SANAA, Idenburg was projectarchitect van het project in Toledo, nvdr.). Dat laatste is een heel Japans ge-bouw geworden. Ik ben er heel trots op. Het valt te bezien hoe de jonge Japanse generatie, Junya Ishigami en Sou Fujimoto, hun ontwerpen in een buitenlandse context zullen omzetten.”

TAAL (1)“In Amerika is er constant een ongelooflijk intelligente dis-cussie gaande, rond centrale figuren zoals Peter Eisenman, en aan architectuurscholen. Die discussies dwingen je om heel scherp te articuleren waarover je het hebt. In Nederland maakt men een paar diagrammen en een paar pijlen en ze begrijpen je. In Japan hoef je helemaal niets te zeggen, al-leen maar een soort mysterieus figuur zijn. Maar hier moet je verdomd goed kunnen uitleggen waarmee je bezig bent. Er bestaat een geraffineerdheid om over architectuur te praten die niet bestaat in Europa en zeker niet in Japan.”

“Vroeger konden we verlangen naar de toekomst, nu moeten we verlangen naar het verleden. Een verleden dat nooit is geweest.”

SO – IL: WERELDWIJD ERKEND, EN BINNENKORT OOK AAN HET WERK AAN DE VLAAMSE KUSTIdenburg studeerde af in 1999. Tussen 2000 en 2007 was hij aan de slag bij SANAA. Idenburg verliet SANAA na de voltooiing van het New Museum in New York. Hij besloot zich in The Big Apple te vestigen. Daar was SANAA, ondanks hun indrukwekkende New Museum, niet zo bekend. In 2010 publiceerde Idenburg het boek “The SANAA Studios. 2006-2008”. Bij SANAA liggen ook de wortels van het kantoor SO – IL. Idenburg leerde er immers de Chinese Jing Liu kennen. Toch duurde het nog tot 2008 voor de twee SO – IL boven de doopvont hielden. Enkele weken voor het interview sleepte SO – IL een nominatie in de wacht als een van de “Emerging Voices 2013” van de Architectural League, een eer die te beurt viel aan acht jonge bureaus uit de Verenigde Staten, Canada of Mexico. Eerder ontvingen ze de MoMA PS1 Young Architects Program en AIA Young Practices Award. Hun Kukje Art Gallery in Seoel, een cluster van volumes die omspannen zijn door een stalen weefsel, zetten hen wereldwijd op de kaart. In België behaalden ze in Open Oproepen voor het Provinciehuis in Antwerpen en Z33 in Hasselt, telkens de tweede plaats.Hun voorstel voor het gemeenschapscentrum in Wulpen (Koksijde) leverde hen wel een eerste plaats op. Voor dit gemeenschapscentrum hergebruiken ze een schooltje. Het oude gebouw is een geheugenplek, want toekomstige gebruikers van het gemeenschapscentrum hebben er ooit les gevolgd. SO – IL voegde een betonnen ring toe die een binnenplein afbakent en een oude boom insluit. Het is zowel wand als dak, biedt bescherming en een gevoel van intimiteit. Enkele nieuwe (dienende) functies zijn erin opgenomen. Hun eerste Belgische project krijgt zo stilaan vaste vorm.

Wedstrijdontwerp Provinciehuis in Antwerpen

DIM

EN

SIO

N

21

INTERVIEW

“Terzelfdertijd willen we ook bouwen. Gebouwen zijn een manifestatie van een idee, en niet andersom. We willen geen papieren architect zijn zoals Lebbeus Woods of Peter Eisen-man. Ons bureau heet Solid objectives. De objectives staan voor ideeën, de solid voor het vermaterialiseren van ideeën.”

UITWISSELING“Het architectuurklimaat in de VS is het laatste decennium veranderd. Ineens was er erkenning voor goed ontworpen architectuur. Iedereen wilde een door Herzog & de Meuron ontworpen gebouw. Terzelfdertijd realiseerde ik me dat het model waarin de overheid bouwt in Europa aan het verdwij-nen is. Je kan dus beter leren hoe je architectuur moet rea-liseren op een plek waar er geen overheid, cultuur- of archi-tectuurbeleid is. In dat gegeven moet architectuur puur op haar eigen waarde kunnen overleven. Als je dat niet kan, dan red je het over een

paar jaar in Europa niet meer. Met die gedachte heb ik er het op gewaagd in New York. “If I can make it there, I’ll make it anywhere.”

Van die Amerikaanse architectuurproductie sijpelt er echter weinig door tot in Europa. Florian Idenburg: “In de VS zien ze architectuur sowieso niet als een exportproduct. Voor de meeste Amerikaanse bureaus is het niet interessant om in Europa te werken. In Japan ligt dat anders. Europa was voor hen altijd al heel fascinerend. Het ontbreekt de VS ook aan goede uitgevers die mooie architectuurboeken maken. Japan heeft een ongelooflijk goede architectuurpers. Europa heeft redelijke goede publicaties, zoals El Croquis. Daarnaast be-schouwt de Europese politiek architectuur als een manier om aan culturele uitwisseling te doen. Zo wordt Europa ingezet om mensen bewust te maken van verschillende Europese condities. Dat gegeven is onbestaande in de VS.”

Kukje Art Gallery in Seoel

»

DIM

EN

SIO

N

22

INTERVIEW

NOSTALGIE (1)“In Europa zijn jonge bureaus bezig om situaties binnen de maatschappij te verbeteren, of ze reageren op hun directe omgeving. In Amerika wordt er meer gewerkt binnen de ar-chitectuur als cultuur, als discipline. Een aantal Europese of Belgische bureaus gaan wel binnen de architectuur werken en refereren in hun ontwerpen naar het modernisme. Mijn kritiek is dat het vaak te nostalgisch is. Modernisme kon een utopisch gedachtengoed projecteren. Nu zijn we een halve eeuw verder en zijn we tot de conclusie gekomen dat het mo-dernisme niet per se tot een soort walhalla leidt maar ook tot allerlei ellende. Ik vind dat je niet alleen maar kan terug-grijpen naar die tijd en doen alsof er niets aan de hand is. Er bestaat een naïeve verheerlijking van de tijd. Is dat wel pro-ductief? Wat is de meerwaarde als het puur esthetisch wordt? Koolhaas verwijst ook naar het modernisme maar de Kunst-hal is een enorm geraffineerde, complexe set aan verwijzin-gen. Door de rijkheid aan referenties ontstaat er iets nieuws.”

TAAL (2)“We zijn niet geïnteresseerd in vorm op zich. We stellen men-sen centraal in hoe we nadenken over architectuur. Interes-sant in verband hiermee en een project dat ook over taal gaat is Transhistoria. David Van der Leer, toendertijd de architec-tuur curator van het Guggenheim Museum vroeg vijf kunste-naars of architecten om een project te doen in een van de 5 stadsdelen van New York. Voor SO – IL was dit Queens. De vraag was: “Hoe vindt de stadsbewoner stilte in een 24-uurs metropool als New York (“still spotting”). Wij hebben onze aandacht gericht op Jackson Heights in Queens, een plek waar er 138 talen gesproken worden. We stelden ons de vraag hoe mensen zich kunnen isoleren van de chaos van de dag. Niet door een muur of isolatie maar door taal en door verhalen vertellen. We hebben twaalf verhalen laten schrij-ven, door schrijvers, rappers, dichters, een priester etc.. Wij hebben toen een aantal plekken geduid in de wijk door er stoelen te plaatsen. Als je daar ging zitten vertelde iemand,

een Tsjech, een Koreaan,… jou een verhaal. Dit project gaat over gemeenschap, maar ook over hoe je met taal, met woor-den, een skin, een definitie van een ruimte creëren. Taal als een architectonisch materiaal…Dat was het meest immateriële project denkbaar.”

NOSTALGIE (2)Het bureau van SO – IL is volledig ingepalmd door maquettes. Lange rijen boeken sieren de wanden. Bovenop een stapel-tje boeken op tafel prijkt een recente publicatie over Juliaan Lampens, de Vlaamse architect. Het blijkt toeval te zijn.“Het werk lijkt op hedendaagse Zwitserse architectuur, zoals Christian Kerez of Valerio Olgiati. Ik heb het toevallig ontdekt via mijn studenten. (Idenburg onderwijst aan de Graduate School of Design van Harvard, nvdr).”“We zijn ons erg bewust van wat er in de wereld gebeurt. Dit boek over het werk van Juliaan Lampens is ook een nostal-gisch boek. Ik vraag me af of nostalgie het enige antwoord is op het feit dat er geen utopie meer is. Vroeger konden we verlangen naar de toekomst, nu moeten we verlangen naar het verleden. Je moet altijd verlangen naar iets dat er niet is. Daarom zijn we nostalgisch. Als het niet de toekomst is, moet het maar het verleden zijn. Een verleden dat nooit is geweest.”

Redactie: Arnaud Tandt - Foto’s © SO - IL

Het gemeenschapscentrum in Wulpen (Koksijde)

De kunst van hetsanitair.

Wie aan renovatie denkt, heeft zelden gebrek aan ideeën. Dankzij zijn modulaire structuur kan deze sanitaire module worden geïnstalleerd zonder bouwkundige aanpassingen. Er wordt een compacte sculptuur tussen de muur en het porselein gecreëerd. Geberit Monolith biedt een oplossing om je toiletruimte of badkamer te verrijken met een fascinerend kunstwerk. Hedendaagse kunst! Makkelijk te plaatsen in bijna alle bouwsituaties. Meer informatie over Geberit Monolith: → www.geberit.be

Geberit Monolith

GCJ002016_Monolith_Dimension_230x297_NL.indd 1 15/01/13 16:32

DIM

EN

SIO

N

24

REPORTAGE

FOAMGLAS® MISAPOR®, een homogeen isolatieschild zonder koudebruggen

Op Passive House presenteerde FOAMGLAS® zijn hoogwaardig pallet aan systeemoplossingen voor ecologisch en duurzaam thermisch geïsoleerde gebouwen. Nieuw in het aanbod zijn de producten van MISAPOR®, glasschuimgranulaat dat de gelijknamige fabrikant al in Zwitserland en de buurlanden daarvan op de markt brengt.

Met de exclusieve verdeling van de producten van MISAPOR® breidt FOAMGLAS® zijn aanbod uit tot een allesomvattende oplossing voor passieve gebouwen van de toekomst. MIS-APOR, in 1982 opgericht in het Zwitserse Graubünden, ont-wikkelt en vervaardigt hoogwaardig glasschuimgranulaat. en telt inmiddels nieuwe productieposten in Busnengo (Italië) en Dormagen (Duitsland). De ondernemingsgroep stelt in Cen-traal Europa ongeveer 100 medewerkers te werk. Met MIS-APOR® biedt FOAMGLAS® nu ook glasschuimgranulaat voor de tuin- en landschapsbouw, de funderingsbouw en infra-structuurwerken.

Puur mineraal glasschuimgranulaat Frank Vanhove, Managing Director BENELUX: “MISAPOR® is vooral geschikt als drukverdelend bouwmateriaal onder de vloerplaat, als drukvaste, lichte bestrating op zettingsgevoeli-ge grond en als draagvaste, lichte drainagelaag op gebouwen. Het glasschuimgranulaat is puur mineraal, bestaat voor 98% uit gerecycleerd flessenglas, en is drukvast en extreem licht. MISAPOR® is daarenboven vormvast en vuur- en hittebesten-dig, heeft een gesloten cellenstructuur, is inert en resistent tegen omgevingsinvloeden. Daarnaast is er FOAMGLAS®, ons bestaande isolatiemateriaal dat totaal onbrandbaar is, niet rot en goed weerstand biedt tegen ongedierte, organische oplosmiddelen en zuren. FOAM-GLAS® wordt al vele jaren toegepast als duurzame oplossing voor bouwknopen, om ondergrondse muren te isoleren, en

als gevel-, vloeren binnenisolatie. Ook voor het isoleren van platte en metalen daken biedt het cellulair glas een goede op-lossing.” Vandaag wordt het merendeel van deze platen ver-vaardigd in België.

Toegankelijke daken met uitvulling en groendakenDankzij het lichte gewicht van MISAPOR® kan de ondercon-structie van toegankelijke daken en groendaken dunner wor-den gedimensioneerd. MISAPOR® is een goede drainagelaag en tot 45 graden modelleerbaar. Door hun drukvastheid en onbrandbaarheid zijn ook FOAMGLAS®-platen de meest ef-ficiënte oplossing voor alle begaanbare en groendaken. Bij dit warmdaksysteem met FOAMGLAS® zijn alle lagen volledig aan elkaar verkleefd zodat water zich bij een eventueel lek niet kan verspreiden.

Vloerplaat voor passiefhuisbouwDe hoge drukvastheid en de ongevoeligheid voor verrotting, water, zuren en knaagdieren maken FOAMGLAS® geschikt als isolatie onder de funderingsplaten van woningen. Samen met deze platen vormt MISAPOR® glasschuimgranulaat een homogeen isolatieschild zonder koudebruggen. Dankzij de blijvende isolatiewaarden zijn beide producten aangewezen voor passiefhuizen.

www.FOAMgLAS.com www.misapor.com

[ lesaffer.be ]

nieuw in ons gammabanden met vrije lengtes | vanaf 30 EUR/m²

Architectenstudio in showroomexclusieve materialen en afwerkingen,

zoals sabbiatino, wenge , rockface, juta,...

beschikbaar in 8 materialen en 7 typesvanaf 55 EUR/m²

de schoonheid van natuursteende sterkte van keramiek

VERNIEUWDE WEBSITEwww.beltrami.beOPENINGSTIJDEN SHOWROOM

ma-vr 9u-17u | zat 9u-13u

VERNIEUWDE SHOWROOMVenetiëlaan 22, 8530 Harelbeke, BelgiëT ++ 32 56 23 70 00F ++ 32 56 23 70 [email protected] volg ons op

FACEBOOK

More than a rock. It’s a safe investment.Gedurende de zeer lange levensduur van ROCKWOOL producten blijft de uitzonderlijke dimensionele stabiliteit behouden. ROCKWOOL isolatie krimpt niet en zet niet uit, waardoor het ontstaan van koudebruggen tot in lengte van jaren wordt voorkomen. ROCKWOOL rotswol is waterafstotend en houdt geen vocht vast, waardoor schimmelvorming geen kans krijgt. ROCKWOOL producten, een waardevolle investering.

www.rockwool.be

Dimension_230x297_adv_Rockwool 15-04-13 08:26 Pagina 2

DIM

EN

SIO

N

27

REPORTAGE

Kader voor dit symposium was de prestigieuze Deense Ko-ninklijke Academie van Schone Kunsten, één van de oudste architectuurscholen ter wereld, gesitueerd in de oude haven van Kopenhagen. Het thema was ‘New Eyes on Existing Buil-dings’. Meer dan 200 specialisten uit alle hoeken van de we-reld verzamelden voor een kransje internationaal gerenom-meerde sprekers die, elk vanuit hun invalshoek, de kansen en uitdagingen die het renoveren van bestaande gebouwen en stadsstructuren bieden, benaderden. Alhoewel nog niet als dusdanig gerealiseerd, zijn de meeste ‘duurzame gebouwen van de toekomst’ nu reeds gebouwd… Hamvraag is: hoe kun-nen we ons tot op heden onvoldoende benut potentieel aan gebouwen optimaal aanwenden door gebruik te maken van daglicht, en op die manier onze huizen, fabrieken en openba-re ruimtes omvormen tot gezondere en duurzaam gebouwde omgevingen. Het thema kwam zowel vanuit architecturaal als vanuit engineering oogpunt aan bod.

Urban life -> urban space -> urban buildingsEnkele opmerkelijke sprekers willen we u niet onthouden. Prof. Tina Saaby van de Universiteit van Kopenhagen, tevens City Architect van de stad sinds 2010, had het over ‘Plan-ning for people and city life in Copenhagen’, de stad die ze de groenste hoofdstad van Europa noemde: “Momenteel telt Ko-penhagen 500.000 inwoners. Tegen 2025 wordt een aangroei met 100.000 inwoners verwacht. Maar deze stad heeft enkele unieke troeven: een big city omgeving met tal van groene zo-nes, een gebouwenpatrimonium met een groot renovatiepo-tentieel, een ‘cleane’ haven en een alombekende fietscultuur. Deze elementen kunnen er voor zorgen dat deze bevolkings-aangroei kan opgevangen worden zonder aan de ziel van de stad te raken. Ze vatte haar visie als volgt samen: “Consider urban life before urban space, and consider urban space be-fore urban buildings”. Met zijn betoog ‘Human habitat, public

health and public policy’ vroeg de Amerikaanse stedenbouw-kundige en publicist Phil Allsopp onder meer aandacht voor omgevingen zoals Arizona, waar extreem warme tempera-turen de kosten voor cooling van bestaande gebouwen zeer hoog doen oplopen. Enkel een combinatie van grondige stu-die, goede opvolging, het toepassen van state of the art tech-nologie, en het doordacht gebruik van natuurlijk licht kunnen een halt toeroepen aan de uit de pan swingende energiekos-ten in deze gebouwen. Een bewustwordings- en aanpassings-proces dat enkele decennia in beslag zal nemen...” Renovatie methodologisch aanpakkenIn het kader van ‘Daylighting design for the existent’ ontwik-kelde Claude Demers, professor aan de Canadese Universiteit van Laval, School of Architecture, een renovatiemethodologie in drie stappen: “Assessment geldt als een eerste stap, waarin over een lange periode - via in situ surveys - kwalitatieve en kwantitatieve gegevens over bestaande gebouwen worden verzameld. In een tweede stap – ‘representation’ – worden deze data in een voor de architect bruikbare format gego-ten. Naast het daglicht moeten ook onder meer de thermische en akoestische omgevingen in kaart worden gebracht. In de derde stap – ‘speculation’ genaamd-, heeft de architect - op basis van de verzamelde kennis en data - een beter zicht heeft op de uitdagingen en kansen die hij of zij heeft qua ontwerp.”

Professor Christoph Reinhart, die sinds 2012 deel uitmaakt van het Department of Architecture van het Massachusetts Institute of Technology (MIT), behandelde het thema daglicht vanuit engineering perspectief. Hij gaf duiding bij het ‘Lorax’ project dat architecten een stem wil geven in het vastleggen van normen voor daglicht.

www.velux.be

VeluxDaglicht maakt gebouwen gezond en duurzaam

Onlangs ging in Kopenhagen het vijfde VELUX Daylight Symposium door in de Deense Koninklijke Academie van Schone Kunsten. Thema was natuurlijk licht in renovatieprojecten, zowel op niveau van het gebouw als op niveau van de stad.

More than a rock. It’s a safe investment.Gedurende de zeer lange levensduur van ROCKWOOL producten blijft de uitzonderlijke dimensionele stabiliteit behouden. ROCKWOOL isolatie krimpt niet en zet niet uit, waardoor het ontstaan van koudebruggen tot in lengte van jaren wordt voorkomen. ROCKWOOL rotswol is waterafstotend en houdt geen vocht vast, waardoor schimmelvorming geen kans krijgt. ROCKWOOL producten, een waardevolle investering.

www.rockwool.be

Dimension_230x297_adv_Rockwool 15-04-13 08:26 Pagina 2

DIM

EN

SIO

N

28

REPORTAGE

Wienerberger Brugge, notariaat aan de Sluis

Voor de transformatie tot notariaat bleef de bestaande toren behou-den omdat een vervangende nieuwbouw, gezien het ruimtelijk uit-voeringsplan, minder hoog mocht gaan. De nieuwe volumes dalen af naar respectievelijk drie en twee bouwlagen. De trap van het mid-dengedeelte werd hoger doorgetrokken zodat hij dienst kan doen als brandtrap voor de toren. De toren zelf werd bloot gemaakt tot op de spouwmuur, waarop architect Filip Verbeke een doorlopende isolatie op een houten draagstructuur liet aanbrengen. Om dure ingrepen aan deze muur te vermijden, plaatste hij de ramen in de bestaande gevelopeningen. Met het oog op de gewenste ritmiek die per verdie-ping varieert, werden bij de afwerking twee extra ‘ramen’ gecreëerd die zijn ingevuld met een geëmailleerde glasplaat.

Gezien de vele ramen drong een gevelbekleding in klein formaat zich op om economisch te kunnen werken. De keuze voor de Façatile kleipan van Koramic was snel gemaakt. Het vlakke aspect van de kleipan en de plaatsing op een houten lattenstructuur die gemak-kelijk uit te vlakken is, boden de architect de mogelijkheid om de massieve toren die hij in gedachten had te realiseren. Het duurzame keramische materiaal voegt zich in de industriële omgeving en geeft het notariskantoor esthetisch schwung. De kleur versterkt de mas-siviteit van het volume.

Architect Verbeke stak veel tijd in de raamdetaillering. Op het met-selwerk werd een houten kader geplaatst, waartegen het raam werd geïnstalleerd. Het frame in Cortenstaal is dan in het houten kader ge-schoven en er op vastgeschroefd. Het Cortenstaal is amper 3 mm dik maar doordat het boordje is omgebogen, oogt het massiever, kwam er bovenaan en onderaan een druiplijst tot stand en is het geheel steviger. Slabben in epdm achter de kleipannen garanderen de wa-ter- en winddichtheid. Een luchtspouw, onderaan ingevuld met gaas tegen het ongedierte, creëert een constante luchtstroom. De hoeken zijn perfect recht dankzij het gebruik van de aluminium hoekprofie-len uit het Façatile-aanbod. De sluis heeft een nieuwe baken.

www.wienerberger.be

De aftandse douanetoren met magazijn aan de sluis tussen de Brugse Ringvaart en het Boudewijnkanaal mag weer gezien worden. De vijf bouwlagen hoge toren werd uitgekleed tot op de spouwmuur, kreeg een enveloppe van isolatie en een nieuwe buitenschil in Façatile kleipannen. In combinatie met de uitstekende raamkaders in Cortenstaal geven die het gebouw een beeldbepalend karakter. Het aanpalende magazijn werd gesloopt en vervangen door twee lagere volumes, afgewerkt met de expressieve Terca Hectic gevelsteen, Cortenstaalpanelen en een lange gordijngevel. Welkom in het Notariaat aan de Sluis.

De ecoTEC plus is altijd al een winnaar geweest. Maar nu heeft hij zichzelf nog overtroffen.

Wat goed is nog beter maken, is een echte uitdaging. Met name bij de ecoTEC plus was die bijzonderpittig. Toch zijn we erin geslaagd de efficiëntie nog te verhogen. Zo zorgen de hoog rendement pompen de up-to-date elektronica voor een lager stroomverbruik. Het gasverbruik wordt nog verder verlaagddankzij de geoptimaliseerde verbranding en het dieper modulatiebereik. Ook aan de installateurs isgedacht. De bediening is een stuk eenvoudiger en dankzij het Plug & Play-systeem kan hij zeereenvoudig en snel met een calorMATIC regelaar gecombineerd worden. Kortom de ecoTEC plus:helemaal Vaillant, kwaliteit made in Germany!

Voor meer informatie: www.vaillant.be

Zonne-energie WarmtepompenCondensatieketels

Omdat we de beste nog beter gemaakt hebben!

Waarom de nieuwe ecoTEC plus?

1252008_ecoTEC_ad nl dimension.indd 1 05-07-12 08:58

Wienerberger Brugge, notariaat aan de Sluis

De ecoTEC plus is altijd al een winnaar geweest. Maar nu heeft hij zichzelf nog overtroffen.

Wat goed is nog beter maken, is een echte uitdaging. Met name bij de ecoTEC plus was die bijzonderpittig. Toch zijn we erin geslaagd de efficiëntie nog te verhogen. Zo zorgen de hoog rendement pompen de up-to-date elektronica voor een lager stroomverbruik. Het gasverbruik wordt nog verder verlaagddankzij de geoptimaliseerde verbranding en het dieper modulatiebereik. Ook aan de installateurs isgedacht. De bediening is een stuk eenvoudiger en dankzij het Plug & Play-systeem kan hij zeereenvoudig en snel met een calorMATIC regelaar gecombineerd worden. Kortom de ecoTEC plus:helemaal Vaillant, kwaliteit made in Germany!

Voor meer informatie: www.vaillant.be

Zonne-energie WarmtepompenCondensatieketels

Omdat we de beste nog beter gemaakt hebben!

Waarom de nieuwe ecoTEC plus?

1252008_ecoTEC_ad nl dimension.indd 1 05-07-12 08:58

DIM

EN

SIO

N

30

REPORTAGESPECIALIST

U bent als architect aangesteld om een aanbestedende overheid te begeleiden en te adviseren bij het verloop van een gunningsprocedure. Eén van uw taken zal erin bestaan om het gunningsverslag op te maken. In dit verslag komt doorgaans de selectie van de inschrijvers aan bod alsook de beoordeling van de offertes zowel op hun regelmatigheid als op hun inhoudelijke merites. Daarnaast zullen een aantal rekenkundige bewerkingen moeten worden uitgevoerd. Wat is hierbij de exacte taak van de architect en waarop moet hij in het bijzonder letten?

Specialist aan het woordDe architect aan het werk voor de overheid:de opmaak van het gunningsverslag

De selectie van de kandidatenIn een eerste fase moeten we nagaan of de inschrijvers vol-doen aan de vooropgestelde selectiecriteria. De kwalitatieve selectie heeft betrekking op de persoon van de inschrijver en peilt onder meer naar zijn financiële en economische draagkracht alsook naar zijn technische bekwaamheid. In-schrijvers die niet voldoen, kunnen in principe niet verder in aanmerking komen. De beslissing om een inschrijver al dan niet te selecteren kan derhalve aanzienlijke gevolgen hebben. De architect hoedt er zich voor om niet éénzijdig te beslissen over het al dan niet selecteren van een inschrijver. Indien er zich op dat punt vragen stellen, signaleert de architect dit aan het bestuur. Dat kan dan zelf (mogelijks na juridisch advies te hebben ingewonnen) een beslissing nemen.

De regelmatigheid van de offerteEen volgend mogelijks heikel punt is de regelmatigheid van de door de inschrijvers ingediende offertes. Om in aanmer-king te komen voor de gunning van een opdracht, moet de in-gediende offerte regelmatig zijn. Bij een aanbesteding zal de opdracht immers gegund moeten worden aan de inschrijver met de ‘laagst regelmatige’ offerte. Bij een offerteaanvraag wordt de opdracht gegund aan de inschrijver met ‘econo-misch meest voordelige regelmatige’ offerte. De regelmatig-

heid van een offerte kadert in de noodzaak om de eerlijke me-dedinging tussen de verschillende inschrijvers te vrijwaren. De aanbestedende overheid moet zeker zijn dat de inschrij-vers met de voorwaarden van de opdracht zoals opgenomen in het bestek hebben ingestemd, dat er geen voorbehoud werd gemaakt dan wel dat de offerte bestanddelen bevat die niet overeenstemmen met de werkelijkheid. Daarbij moet ook de overheidsopdrachtenreglementering worden nageleefd. In het algemeen worden daarbij afwijkingen van essentiële be-palingen van het bestek, zoals deze dewelke betrekking heb-ben op de prijs, de termijnen en de technische specificaties, gesanctioneerd met de substantiële onregelmatigheid van de offerte (zie artikelen 110 § 2 en 89 van het KB van 8 januari 1996 in de ‘oude regelgeving’ en artikel 95 van het KB Plaat-sing van 15 juli 2011 in de nieuwe regelgeving).

Het prijsonderzoek kadert tevens in het regelmatigheids-vraagstuk (zie artikel 110, §§ 3 en 4 van KB 8 januari 1996 in de ‘oude regelgeving’ en artikel 21 en 99 van het KB Plaat-sing van 15 juli 2011 in de nieuwe regelgeving). Het prijson-derzoek is verplicht. De architect zal de aangeboden prijzen derhalve op hun (ab)normaal karakter moeten onderzoeken. Behoudens de offertes waarvan de totaalprijs met meer dan 15% afwijkt van de gemiddelde inschrijvingsprijs, voorziet

DIM

EN

SIO

N

31

SPECIALIST

de regelgeving niet in cijfermatige grenzen die het abnor-maal karakter van de prijzen bepalen. Onder meer rekening houdend met zijn kennis, ervaring, de raming en de door de andere inschrijvers geboden prijzen, moet de architect der-halve beoordelen of een geboden (eenheids)prijs normaal of abnormaal is. Bij een vermoeden van abnormaliteit, moeten we in beginsel om een prijsverantwoording vanwege de be-trokken inschrijver verzoeken. Het is aangewezen om dit in samenspraak met het bestuur te doen. We moeten de ont-vangen prijsverantwoording vervolgens technisch en feitelijk onderzoeken. Eventueel kan de architect adviseren omtrent de marktconformiteit van de aangeboden prijzen. Een offerte die abnormale prijzen bevat die niet behoorlijk verantwoord worden, dient in beginsel eveneens als onregelmatig te wor-den verworpen.

Opnieuw dient benadrukt te worden dat beslissingen inzake het al dan niet regelmatig verklaren van een offerte verre-gaande gevolgen kunnen hebben. De inschrijver die bijvoor-beeld ten onrechte als onregelmatig geweerd werd, kan bij een aanbesteding aanspraak maken op een schadevergoe-ding van 10% vanwege het bestuur. Wanneer dit bestuur is voortgegaan op een advies van de architect zal de architect in vrijwaring worden geroepen en bestaat het risico dat hij uit-eindelijk het gelag moet betalen. Daarom is van groot belang de taak van de architect duidelijk te omlijnen. Uitgangspunt is dat de architect optreedt als technisch adviseur van de bouw-heer. De architect reikt de aanbestedende overheid daarbij de nodige technische en feitelijke elementen aan opdat deze laatste vervolgens zelf kan beslissen over de regelmatigheid van de offerte. Niettegenstaande de architect op de hoogte moet zijn van de reglementering inzake overheidsopdrach-ten, kan hij evenwel geenszins verplicht worden tot het geven van een juridisch advies. Indien bij de beoordeling van de offertes juridische problemen opduiken, kan hij de opdracht-gever aanraden om juridische bijstand te vragen.

De verbetering van de offerteAlvorens de offertes inhoudelijk kunnen worden beoordeeld, dienen zij eventueel te worden verbeterd. De rekenkundige bewerkingen in de offerte worden nagekeken, waarbij even-tuele rekenfouten en kennelijk materiële vergissingen in de offerte dienen te worden rechtgezet (artikel 111 KB 8 januari 1996 en artikel 96 van het KB Plaatsing van 15 juli 2011). Bij een rekenkundige fout zijn de bestanddelen van de prijs juist, maar werd een verkeerde rekenkundige bewerking doorge-voerd. Een materiële vergissing betreft een vergissing dan wel een verschrijving in hoofde van de inschrijver. De aan-

bestedende overheid zal dit rekenkundig nazicht in principe toewijzen aan de architect. Vervolgens moeten ook de door de inschrijvers zelf aangebrachte verbeteringen en leemtes wor-den nagezien (artikel 112 KB 8 januari 1996 en artikelen 97 en 98 van het KB Plaatsing van 15 juli 2011). Een verbetering betreft een fout die een inschrijver in de opmetingsstaat heeft vastgesteld voor wat betreft de uit te voeren hoeveelheden. Een leemte heeft betrekking op een vergetelheid van de aan-bestedende overheid. Ook deze taak van technische reken-kundige aard wordt in principe aan de architect toegewezen. Doorgaans wordt aanvaard dat de architect op dit punt een grote verantwoordelijkheid draagt voor wat betreft de louter rekenkundige bewerkingen met toepassing van de relevante bepalingen van de wetgeving overheidsopdrachten. Dit dient derhalve met de nodige zorgvuldigheid te gebeuren.

De inhoudelijke beoordeling van de offerteDe offertes waarvan de regelmatigheid werd bevestigd, wor-den vervolgens onderzocht naar inhoud en intrinsieke waar-de. De offertes worden geapprecieerd en vergeleken rekening houdend met de gunningscriteria van het bestek. Bij een aan-besteding geldt slechts één gunningscriterium, de prijs. Bij een offerteaanvraag kunnen diverse gunningscriteria worden opgenomen in het bestek (o.a. kwaliteit, termijn,..). De archi-tect kent daarbij een belangrijke taak. De technische en/of in-houdelijke kwaliteit van de offerte wordt hier immers beoor-deeld. De offertes dienen op deskundige en objectieve wijze te worden onderzocht. De architect zal een technisch advies verlenen, op basis waarvan de aanbestedende overheid ver-volgens zelf besluit welke offerte zij als laagst regelmatige, dan wel meest economisch voordeligste zal weerhouden.

De architect doet er dus goed aan om niet zomaar een gun-ningsadvies te verstrekken gelet op de aansprakelijkheden die dit met zich kan brengen. In die optiek kan samenspraak met de verzekeraar vereist zijn.

Lore Derdeyn Joris WoutersGSJ Advocaten

DIM

EN

SIO

N

32

REPORTAGE

Voor dit project hanteerden de in energie-efficiënte woon-huizen gespecialiseerde opdrachtgever Essenta Living en denc!-studio een bouwmethode voor passiefbouw die het midden houdt tussen massiefbouw en houtskeletbouw, en de voordelen van deze beide combineert. Langs de buitenkant werd de draagstructuur in een houtskeletmantel met isolatie uit glaswol ingepakt. De woning is in de eerste plaats een passiefwoning: zeer goed geïsoleerd, op de zon georiënteerd, luchtdicht en balans-geventileerd. De ‘hybride’ bouwmethode combineert een massieve draagstructuur - van kalkzandsteen en beton - met een mantel in houtskelet. Dit impliceert, ener-zijds, veel inerte massa in functie van een stabielere tempera-tuur in zomer en winter, en, anderzijds een eenvoudige en koudebrugvrije isolatieschil.

Met als resultaat: een lage ecoprint en een hoge recycleer-baarheid (cradle-to-cradle). De inertie is maximaal door thermisch toegankelijke betonvloeren/structuren - met een minimum aan verlaagde plafonds - en massieve polybeton vloerafwerking. Verder wordt temperatuuroverschrijding be-perkt door structurele en geautomatiseerde buitenzonwering.

In bouwteam gerealiseerdHet woonproject werd in bouwteam gerealiseerd. De diverse partijen konden op voet van gelijkwaardigheid hun deskun-digheid inbrengen. Bart Cobbaert, architect-zaakvoerder van architecten- en studiebureau denc!-studio: “Zeker bij nieuw-bouw is het van belang de strategie voor duurzame energie en verregaande energiebesparende maatregelen in een zo vroeg mogelijk stadium van planvorming te bepalen. Latere

woon- en werkkwaliteit, comfort en energiezuinigheid wor-den immers voor het grootste deel in de ontwerpfase vergren-deld. De woning, met een levensloopbestendig plan, is een innovatief energetisch pilootproject waarbij alle - op vandaag voorhanden én toekomstgerichte - facetten van energie en binnenklimaat zijn bestudeerd, statisch en dynamisch becij-ferd, en geïmplementeerd in het gebouwconcept.”

Lichte materialen, ingenieus kader Voor de gebouwschil opteerden de Gentse architecten voor grootformaat gevelplaten Equitone Etercolor en Alterna 60 x 32 vezelcementleien – in halfsteensverband - van Eternit. De platen en de leien zijn, respectievelijk, grijs en donkergrijs. Beide materialen zijn omwille van hun geringe gewicht goed geschikt als bekleding van een houtskeletmuur. Doordat ze zo dun zijn, bleef de totale dikte van de buitenwanden ook beperkt tot een ingenieus kader, wat de binnenruimten ten goede kwam. Bart Cobbaert: “We kozen voor een ‘licht’ mate-riaal dat makkelijk te transporteren is en gemakkelijk aan de gevel op te hangen is zonder koudebruggen. Het moest ook een dun materiaal zijn. Hogere isolatiegraden leiden sowieso al tot dikkere muren, dunne gevelmaterialen houden deze schaalwijziging in de hand… Daarnaast speelde uiteraard ook het esthetische aspect van deze Eternit-vezelcementleien. Onderhoudsvriendelijkheid - niet te sterk vuilabsorberend en niet te snel kleurvervagend - en stootvastheid waren even-eens voorname aandachtspunten.”

www.eternit.be www.dencstudio.be

Eternit Vezelcementleien contrasteren perfect met platen

Samen met het Gentse architecten- en studiebureau denc!-studio realiseerde Essenta Living een nulenergiewoning in Torhout. De vezelcementleien van Eternit benadrukken de afzonderlijke gebouwvolumes door hun contrasterende werking met de platen: licht tegenover donker, verticaal tegenover horizontaal, open tegenover gesloten.

1 2 3

54

Luchtdicht bouwenhaalt je E-peilnaar omlaag !

www.isover-luchtdichtheid.be

Vademecum voor luchtdicht bouwen

In een speciaal daartoe ontworpen nieuwe brochure neemt ISOVER de luchtdichtheid van zowel de

bouwdelen zelf als de onderlinge aansluitingen onder de loep, alsook de toebehoren, tips & tricks om

het energieverlies een halt toe te roepen. Het zogenaamde Vario-gamma heeft een oplossing voor vrij-

wel elk scenario waarbij lucht kan ontsnappen, en die zijn er in overvloed: aansluitingen tussen mate-

rialen of bouwdelen, doorvoeren van technische leidingen door luchtdichte lagen,… De brochure kan u

downloaden op de website www.e-luchtdichtheid.be

ISOVER stelt een verzameling van ‘sluitende’ oplossingen voor die aantonen hoe je luchtdicht en dus energiezuiniger kan bouwen. Zeker nu de EPB-norm verstrengd werd, is dit dé manier om - uiteraard in aanvulling op een effi ciënte isolatie - op een relatief simpele wijze een pak E-punten te sprokkelen.

1. Aanbrengen van vochtregulerende folie Vario KM duplex en vastkleven van de overlappingen met Vario KB 1

2. Dichten met elastische mastiek Vario DoubleFit

3. Dakramen, leidingen en doorgangen perfect afsluiten met Vario Multitape

4. Hoeken afdichten met Vario Multitape SL

5. Venster-, deuren binnenhoeken afdichten met Vario TightTec X - TightTec I


In een speciaal daartoe ontworpen nieuwe brochure neemt






ADV 267x202 LUCHTDICHT BOUWEN.indd 1 8/07/13 13:12

Eternit Vezelcementleien contrasteren perfect met platen

1 2 3

54

Luchtdicht bouwenhaalt je E-peilnaar omlaag !

www.isover-luchtdichtheid.be


In een speciaal daartoe ontworpen nieuwe brochure neemt ISOVER de luchtdichtheid van zowel de






ISOVER stelt een verzameling van ‘sluitende’ oplossingen voor die aantonen hoe je luchtdicht en dus energiezuiniger kan bouwen. Zeker nu de EPB-norm verstrengd werd, is dit dé manier om - uiteraard in aanvulling op een effi ciënte isolatie - op een relatief simpele wijze een pak E-punten te sprokkelen.

1. Aanbrengen van vochtregulerende folie Vario KM duplex en vastkleven van de overlappingen met Vario KB 1

2. Dichten met elastische mastiek Vario DoubleFit

3. Dakramen, leidingen en doorgangen perfect afsluiten met Vario Multitape

4. Hoeken afdichten met Vario Multitape SL

5. Venster-, deuren binnenhoeken afdichten met Vario TightTec X - TightTec I


In een speciaal daartoe ontworpen nieuwe brochure neemt






ADV 267x202 LUCHTDICHT BOUWEN.indd 1 8/07/13 13:12

STAD IN DE KIJKER

Tom Balthazar, schepen van stadsontwikkeling, wonen en

openbaar groen in Gent“Wij staan open voor

gedurfde hedendaagse architectuur”

Tom Balthazar bij de

Stadshal van Robbrecht

& Daem/Marie-José Van

Hee architecten.

© S

tudi

o D

ann

DIM

EN

SIO

N

35

STAD IN DE KIJKER

De stad Gent doet het beter dan haar voetbalclub, die haar nieuwe stadion niet kan vieren met een ticket voor de UEFA Europa League. Eind 2013 verwelkomt Gent voor het congres ‘Smart citizens in smart cities’ immers alle steden met meer dan 250 000 inwoners die lid zijn van Eurocities. DIMENSION klopte aan bij schepen Tom Balthazar voor een gesprek over dat evenement en, in afwachting van zijn nieuwe beleidsnota stadsontwikkeling, over de nieuwe woningtypetoets, de geplande stroomlijning van het bouwreglement, de mogelijke komst van een stadsbouwmeester en de hoogbouwperikelen aan het Sint-Pietersstation.

Zijn kabinet kijkt uit op de Stadshal van Robbrecht & Daem/Marie-José Van Hee architecten, dit jaar finalist voor de Mies van der Rohe-prijs. Als zijn raam openstond, kon hij de com-motie over de schaapsstal horen. “Zodra iedereen zag hoe de Stadshal werkt, is het aanvaardingsproces snel op gang gekomen. Af en toe is er een kleine markt, conservatorium- studenten komen hier oefenen en in het groene parkje beneden organiseren jongeren wel eens een picknick. De weerstand kwam vooral bovendrijven tijdens de bouw, op een ogenblik dat heel wat passanten en omwonenden zich het eindresul-taat nog niet konden voorstellen. Nu ja, we hebben op een historische, door iedereen als gemeenschappelijk ervaren plek een gebouw met een bepaalde schaal geplaatst. Boven-dien is het gebouw tegelijk historisch en hedendaags en is de functie ervan niet in drie woorden samen te vatten. Dan krijg je onvermijdelijk reacties. ‘Je zit het best in het grand café onder de Stadshal, want daar zie je ze niet’, luidt de gekende grap van de resterende tegenstanders.”

Voor de zomer kondigde de stad een woningtypetoets aan. Wat houdt die in?Tom Balthazar: “Wij trachten al langer de verappartemen-tisering terug te dringen door in projecten ook eengezins-woningen en appartementen met meerdere slaapkamers te vragen. Bij gebrek aan een duidelijke regelgeving leidt dat ge-regeld tot discussies tussen architect en vergunner of tussen architect en opdrachtgever. Daarom willen we op een objec-tieve manier vastleggen wat per wijk en per perceel mogelijk is. We kijken naar het gebied, de buurt, de buren, parkeren, het aantal bouwlagen en de perceelsconfiguratie in samen-

Aan de kop van de Oude Dokken, waar in fasen circa 1400 woningen, kantoren, openbaar groen en

diverse voorzieningen komen, realiseert projectontwikkelaar Alides vlakbij de zwaaikom van de Dam-

poort een vooruitstrevend duurzaam kantoorgebouw. De inspirerende architectuur, een ontwerp van

EVR-architecten, is gebaseerd op een brede duurzaamheid wat zich vertaalt in een compact gebouw met

zeer laag energieverbruik, optimale daglichttoetreding, duurzaam waterbeheer en materiaalgebruik. Er

wordt ook een nieuw Oktrooiplein aangelegd met veel groen en enkele zitsculpturen. Voor duurzaamheid

scoort het gebouw BREEAM EXCELLENT. Het in duurzame architectuur en stedenbouw gespecialiseerde

EVR architecten werkte mee de duurzaamheidsmeter van de stad Gent uit.

»

DIM

EN

SIO

N

36

REPORTAGE

“De stappen die je vandaag moet doorlopen als je een stedenbouwkundige vergunning aanvraagt, moeten verminderen of beter op elkaar worden afgestemd.”

hang met het bouwvolume. In eerste instantie zal de toets niet verordenend zijn, maar door de vergunner meegenomen worden in de toetsing van het brede begrip goede ruimtelijke ordening. Na een jaar gaan we de toets evalueren en moge-lijk als een verordening opleggen. Ik besef dat het instrument hier en daar tot hogere prijzen kan leiden, maar de GECORO en de Stedelijke Woonraad hebben hun akkoord gegeven. In september verstrekken wij de architecten meer informatie over de woningtypetoets.”

In het bestuursakkoord wordt ook een aanpassing van het bouwreglement aangekondigd?Tom Balthazar: “De stappen die een aanvrager vandaag moet doorlopen, moeten verminderen of beter op elkaar worden afgestemd. Er is ook een betere afstemming nodig tussen de toetsing van de architecturale en visuele kwaliteit enerzijds en de toestemming van wat stedenbouwkundig vergunbaar is anderzijds. Tevens denken wij aan een aantal nieuwe be-

leidsaccenten betreffende duurzaamheid, waterbeheersing, klimaatbeleid en -adaptatie. Wij streven ook naar een begrij-pelijk reglement waarin wordt toegelicht waarom bepaalde regels worden opgelegd. Intussen is er tevens een voorstudie gebeurd naar de mogelijke aanstelling en rol van een stads-bouwmeester. Als die er komt, moet het iemand van niveau zijn die kan terugvallen op een eigen team, wat uiteraard een voldoende groot budget vergt. Als de bouwmeester er komt, zal hij of zij er mee voor moeten zorgen dat de procedures meer gestroomlijnd en kwaliteitsvoller worden.”

Wat staat er op de agenda bij het stadsontwikkelingsbedrijf AG SOB, waarvan u de voorzitter bent?Tom Balthazar: “Tijdens deze bestuursperiode gaan we onze middelen concentreren op de wijken Dampoort, Oud Sint-Amandsberg en waarschijnlijk Nieuw-Gent. Met AG SOB voeren we zowel kleine ingrepen als grote stadsprojecten uit. Met ons kavelproject kopen we braakliggende percelen of verkrotte panden op, maken we de terreinen bouwrijp en verkopen we ze aan jonge bouwers die geselecteerd worden via een puntensysteem. Zij kunnen dan uit een pool van jonge architecten, die wij samenstellen en verversen via een light wedstrijd, een ontwerper kiezen en op de klassieke manier bouwen. Hetzelfde deden we in het project Ledeberg Leeft, maar dan met hoekwoningen.”“In de toekomst willen we nog meer inzetten op binnenste-delijke bouwblokken. Geregeld komen er blokken vrij, bij-voorbeeld verlaten winkelcomplexen, vervallen autoboxen of oude kmo-gebouwen. Daar willen we, liefst in dialoog met de buren, nagaan wat stedenbouwkundig optimaal, onder-handelbaar en betaalbaar is. Alleen als we een ingrijpen echt noodzakelijk vinden, kiezen we voor een RUP met onteige-

Immpact Ontwikkeling en ABSCIS Architecten bvba wonnen de ont-

werpwedstrijd van AG SOB voor een woonproject aan de Bargiekaai,

in het stadscentrum. Het concept van ABSCIS Architecten omvat 19

stadsappartementen met inpandig terras en ondergrondse parkeer-

garage en voldoet aan de duurzaamheidsmeter en aan het charter

aanpasbaar bouwen van de stad Gent. 3D-visualisatie: Polygone.

STAD IN DE KIJKER

DIM

EN

SIO

N

37

REPORTAGE

ningsmogelijkheid, een weg die tijd vergt, juridisch zwaar is en voldoende financiële mogelijkheden vergt.”“In wat grotere projecten streven wij naar een geïntegreerde aanpak. Een mooi voorbeeld is De Porre in Gentbrugge, een oude textielfabriek die we hebben gekocht, gedeeltelijk ge-sloopt en vervangen door een park dat meteen als speelplaats fungeert voor een school die we hebben gemoderniseerd tot een brede school. De turnzaal is daar ook de buurtsporthal en de buurt kan ’s avonds gebruik maken van de eetzaal. In de toekomst komen rond het park woningen.”“Voor de grote stadsprojecten hanteren we een PPS-formule waarbij we een aantal instrumenten opleggen. Zo beschik-ken we over een duurzaamheidsmeter die een vertaling vormt van buitenlandse modellen zoals BREEAM, LEED en HQE. We hebben ook het charter aanpasbaar bouwen onder-tekend. Voor de wedstrijden respecteren we het convenant van de Vlaamse beroepsverenigingen van architecten en de Orde van Architecten. De grootste projecten die nu lopen, zijn de Oude Dokken met in totaal 1400 woningen, en de Fabio-laan bij het Sint-Pietersstation waar 450 woningen komen, inclusief drie woontorens. Een mogelijk gevaar is dat, als de projecten te groot zijn, het potentiële aantal inschrijvers be-perkt is. Je hebt dan immers een kapitaalkrachtige ontwik-kelaar nodig en die stapt al snel naar een gerenommeerd architectenbureau als partner. Anderzijds zie ik dat die grote architectenbureaus tegenwoordig dikwijls samenwerken met kleinere bureaus, waarschijnlijk omwille van een bepaalde expertise.”“Intussen verkennen we ook nieuwe eigendomformules zoals Community Land Trust. Bij de Vlaams Bouwmeester hebben we een project ingediend in de hoop dat we het ontwerp-proces voor een eerste CLT-project mee kunnen laten finan-cieren.”

In opdracht van Vrijdagmarkt Real Estate nv concipieerde Bontinck Architecture and Engineering het project Vrijdagmarkt, een stadsvernieuwingsproject

in de historische Gentse binnenstad. De architecten werkten nauw samen met de dienst Monumentenzorg voor de inventarisering van de waardevolle

panden en structuren met het oog op de renovatie en restauratie. Woekerbouw wordt weggehaald en bepaalde openingen worden ingevuld met heden-

daagse architectuur. Het project omvat 44 woonunits, commerciële ruimten en ondergronds parkeren. ©

Koe

n Va

n D

amm

e

»

STAD IN DE KIJKER

DIM

EN

SIO

N

38

REPORTAGE

De woontorens zorgen voor discussie. De stad gaf een vergunning voor twee slanke torens, maar het buurtcomité heeft daartegen beroep aangetekend.Tom Balthazar: “In de ontwikkeling, waarvan wij slechts een deel invullen, zijn in totaal vier torens opgenomen. De Lo-veling nabij het station, een kantoortoren die zal fungeren als het Vlaams Administratief Centrum, is nagenoeg klaar. Voor de wat verder gelegen Queen Towers is er nu een be-roepsprocedure ingezet. Tegen de Leie en de fiets- en voet-gangersbrug naar de groene recreatiezone Blaarmeersen komt er een vierde toren. Oorspronkelijk waren een grotere hoogte en een sterkere verdichting gepland, maar na verzet tegen het Gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan hebben we in een synthesenota zowel de hoogtes als de ontwikkelbare op-pervlaktes gemilderd. Maar het blijft een moeilijke uitdaging om de buurt te overtuigen, de harmonie met de omgeving te bewaren en hoogbouw gezinsvriendelijk te maken. In een stad als Gent is hoogbouw alleen verantwoord op enkele goed gekozen plaatsen. Uit vele gesprekken over het thema en uit voorbeelden in het buitenland heb ik geleerd dat de kwaliteit van de omgeving mee determinerend is. Om onaangename, koude, dode blokken te vermijden, is er nood aan aangenaam en spelvriendelijk groen, ontspanningsmogelijkheden en een doordachte plint met onder andere lokale economie.”

In datzelfde project weigerde de stad een vergunning voor het zogenaamde Diamantgebouw. Daarop floot de provincie u terug. Zij kende de vergunning wel toe.Tom Balthazar: “Intussen hebben wij een beroep ingesteld bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Jammer genoeg, want daarmee strijken we de NMBS-groep tegen de haren in, terwijl we voor andere delen van de ontwikkeling partners zijn. Omwille van ons verzet krijgen wij het verwijt dat we te-gen gedurfde hedendaagse architectuur zijn. Samen met onze kwaliteitskamer erken ik ruiterlijk dat het om een attractief, hedendaags ontwerp gaat. Alleen stemt het niet overeen met de maximale mogelijkheden inzake volume in onze synthese-nota. De architectuur is dus niet aangepast aan de locatie.”

Met The Loop, een grootschalig ontwikkelingsproject ten zuidwesten

van Gent, komt in dat gebied een mix van kantoren, retail, leisure

en residentiële gebouwen. Nabij Flanders Expo concipieerde Bontinck

Architecture and Engineering in opdracht van ECPD het stadsuitbrei-

dingsproject ‘Take Off’, met 33 250 m² kantoren, 5 000 m² meergezins-

woningen en 7 500 m² voor kortverblijf wonen.

STAD IN DE KIJKER

DIM

EN

SIO

N

39

REPORTAGE

Ondanks de vele projecten blijft betaalbaar wonen een groot probleem in Gent.Tom Balthazar: “Tussen 2002 en 2010 zijn er 8 800 bijko-mende woningen vergund, maar nam het aantal gezinnen met 9 600 toe. De gezinsverdunning is aanzienlijk: 42% van de Gentenaars leefde in 2011 alleen en het gemiddeld aan-tal personen per gezin is 2,16. Dat zijn enorme uitdagingen voor een woonbeleid. Daar komen nog de studenten bovenop. Van de 69 000 studenten zit naar schatting de helft op kot. Volgens de laatste studie nemen zij 2 800 woningen of grote appartementen in, die eigenlijk bedoeld zijn voor gezinnen. Dat jaagt ook de woningen huurprijzen de hoogte in. In feite mogen ze daar niet verblijven, maar voorlopig treden we alleen op na klachten, meestal wegens overlast. Intussen proberen wij te voorzien in alternatieven, onder andere door ontwikkelaars via samenwerkingsovereenkomsten met on-derwijsinstellingen toe te laten grote studentenverblijven te realiseren. Zodra er voldoende alternatieven zijn, willen we gradueel meer controle uitvoeren op studenten die gezinswo-ningen in beslag nemen. Als er nieuwe projecten van studen-tenhuisvesting worden gerealiseerd, streven we er ook naar dat die beter worden gespreid en waar mogelijk dichter bij de onderwijsinstellingen worden ondergebracht. Dat streven werd vertaald alsof we de studenten de stad willen uitjagen, wat natuurlijk allerminst onze bedoeling is.”

U wilt het viaduct aan het Zuidpark weghalen en daar een Gentse versie van Central Park realiseren, lazen wij enigszins verrast in het bestuursakkoord.Tom Balthazar: “Dat is inderdaad een vrij ambitieus streven, maar volgens mij niet onhaalbaar. Wij vinden het een histo-rische vergissing dat een deel van een park werd opgeofferd aan een autoweg die diep in de stad uitkomt. Een afbraak is haalbaar als je maar voorziet in alternatieven. De idee is de autoweg vroeger te laten afslaan naar de ringweg en een grote park&ride te maken, met een hoogfrequente tramverbinding vanaf het treinstation via de Heuvelpoort naar het centrum. Die tramlijn is opgenomen in de planning van De Lijn, en kan worden aangevuld met een fietsgarage of fietsverhuur. De ar-chitectuuropleiding van Sint-Lucas heeft voor de zomer trou-wens de idee opgepikt en haar studenten mogelijke nieuwe functies voor een toekomstig, uit gebruik genomen viaduct la-ten bedenken. Uiteraard zullen we voor een dergelijk initiatief moeten samenwerken met andere overheden of organisaties.

Dat is ook een vereiste als we ons openbaar vervoer willen verbeteren. Onlangs waren we in Kopenhagen, wat mobi-liteit betreft voor ons toch een goed voorbeeld. Daar blijkt de aanwezigheid van openbaar vervoer richting luchthaven en centrum een verkoopsargument in een nieuw ontwikke-lingsproject in de havenzone, op een vijftal kilometer van het stadscentrum. Bij ons daarentegen bouwen we eerst, creëren we zo files en gaan we achteraf lobbyen voor een tramlijn.”

Een hot topic is de herbestemming van leegstaande kerken.Tom Balthazar: “Daar ligt inderdaad een fameuze uitdaging. Gent telt vele kerken die altijd een centrale plek in een wijk

“In Kopenhagen plannen ze eerst openbaar vervoer en ontwikkelen ze daar pas later een stadsproject. In België bouwen we eerst, creëren we zo files en gaan we achteraf lobbyen voor een tramlijn.”

24

1

1

2

3

4

5

6

7 88

9 1011

11

12

13

1415

22

21

Sint-Lievenspoortstraat

Keizerv

estN

0 2 5 10 20

16

11

24

18

24

11

19

17 20

23

In het kader van het DBFM-project Scholen van Morgen wordt een voor-

malig neogotisch kloostergebouw van de Zusters van Liefde verbouwd,

gerestaureerd en heringericht als nieuwe school voor het BuBaO, be-

stemd voor kinderen met auditieve en/of spraak- of autisme-spectrum-

stoornissen. Voor het ontwerp tekent evr-architecten die vanuit hun

ecologische visie pleiten voor een maximaal hergebruik van bestaande

gebouwen en structuren. Als ontwerptool gebruikten zij het Instrument

voor Duurzame Scholenbouw dat zij ontwikkelden voor AGION en GO!.

Voor dit project werken zij samen met Callebaut Architecten (restau-

ratie) en de studiebureaus Mouton (stabiliteit) en Istema (technieken).

»

STAD IN DE KIJKER

DIM

EN

SIO

N

40

REPORTAGE

bekleden en dikwijls beschermd zijn als monument. Het is dus zoeken naar een subtiel evenwicht tussen de zorg voor onroerend erfgoed, het respect voor het verleden, een nieuwe sociale functie en betaalbaarheid. De meest voor de hand lig-gende bestemmingen zijn van culturele aard. Sint-Macharius wordt bijvoorbeeld gebruikt voor tentoonstellingen en ge-spreksavonden, maar de Parnassuskerk is dan weer een soci-aal restaurant geworden. Zopas hebben wij ons ingeschreven voor een studie over de toekomst van kerken die mee wordt gefinancierd door de Vlaamse gemeenschap. Ik hoop voor de rest dat de lokale kerkgemeenschappen bereid zijn om daar mee over na te denken. Sommige doen dat. De voormalige pastoor van Sint-Macharius zei bijvoorbeeld: ‘Als een kerk niet meer dient, dient ze voor niets meer’. Maar andere klam-pen zich krampachtig vast aan hun oude missie en komen alleen maar centen vragen.”

Doet Gent aan stadsregionale werking met de buurgemeenten?Tom Balthazar: “Die relatie is belangrijk, maar het ontbreekt ons aan structuren die daarop zijn afgestemd. Momenteel is er alleen bilateraal overleg, en met de ene gemeente loopt dat wat vlotter dan met de andere. Er zijn te weinig projecten, maar er bestaan ook niet echt financiële modellen voor een dergelijke samenwerking.”

Hoe belangrijk vindt u het Eurocities-event eind 2013?Tom Balthazar: “Internationale contacten en netwerken zijn belangrijk, bijvoorbeeld voor kennisuitwisseling. Onze bur-gemeester is trouwens schatbewaarder van de vereniging. (Met een lachje:) Voor hem wellicht een inspirerende functie,

want ze werd in het verleden al eens waargenomen door de vroegere burgemeester van Nantes en huidig Franse premier Jean-Marc Ayrault. Ikzelf maak sinds een jaar deel uit van de executive board van de Climate Alliance, een groepering van Duitse, Scandinavische en enkele Franse en Nederlandse steden die een voorloper willen zijn op klimaatgebied. Het congres eind dit jaar heeft als titel ‘Smart citizens in smart ci-ties’. Smart cities zijn niet alleen een kwestie van technologie, maar vergen ook een sterke betrokkenheid van de burgers, verenigingen, bedrijven en andere stakeholders. Moderne vormen van participatie en cocreatie zijn erg belangrijk. Op het congres kunnen lokale besturen ook rechtstreeks contac-ten leggen met de Europese autoriteiten, want onder andere Commissievoorzitter José Manuel Barroso zal naar Gent af-zakken. En uiteraard is iedereen welkom op de randevene-menten en thematische congressen.”

Redactie: Colette Demil & Staf Bellens

In het stadsvernieuwingsproject De Krook is onder andere de renova-

tie opgenomen van het Wintercircus, ook gekend als de garage Mahy,

tot een hedendaags multifunctioneel gebouw. De renovatie wordt

geleid door het Rotterdamse architecten- en plannersbureau Atelier

Kempe Thill dat hiervoor samenwerkt met aNNo Architecten en Maat.

In 2015 zal het gerenoveerde Wintercircus ruimte bieden aan diverse

multimediabedrijven, gegroepeerd rondom een centraal en overdekt

binnenplein.

Expo stadsontwikkelingVanaf 6 september is in de voormalige lokettenzaal van de Bank van de Arbeid een tentoonstelling over stads-ontwikkeling in Gent van start gegaan, naar een ontwerp van NU Architectuuratelier. De tentoonstelling loopt ge-durende zes maanden en is gratis te bezoeken op werk-dagen tijdens de kantooruren (8u30 tot 12u30 en 13u30 tot 16u30). De ruimte is ook open op de Open Monu-mentendag Vlaanderen (14 tot 18 uur) en tijdens de Dag van de Architectuur (10 tot 18 uur). In de Bank van de Arbeid, gelegen op de hoek van de Voldersstraat en de Kalandestraat, zijn vanaf dan ook alle medewerkers van het stadsontwikkelingsbedrijf AG SOB ondergebracht. Het gebouw van architect Oscar Van de Voorde dateert uit 1920 en werd grondig gerestaureerd. Het interieur is grotendeels bewaard en de gevel is ingevuld met reliëfs van Geo Verbanck. Adres: Voldersstraat 1, 9000 Gent.

STAD IN DE KIJKER

Limeparts levert geventileerde cassettegevels op basis van een breed assortiment van materialen. Oplossingen in aluminium gelakt, geanodiseerd of geperforeerd, in gelakt staal, Quartz-Zinc® en Anthra-Zinc®, cortenstaal en inox behoren tot de mogelijkheden.

Limeparts biedt ook de plantengevel aan, een maatwerk-systeem met levende, onderhoudsarme planten. Door combinatie van materialen, kan op een speelse, creatieve manier een unieke gevel naar wens van de klant worden gecreëerd. Strak, naadloos en van superieure kwaliteit, duurzaam, onderhoudsvriendelijk, oerdegelijk materiaal met een karaktervolle look.

Voor elk geveldesign is er wat wils! Onze troef is maatwerk voor elk buitengevelconcept, naargelang de technische mogelijkheden en in samenspraak met de architect.

Maak uitgebreid kennis met onze producten via onze website: www.limeparts.be.

Interesse? Aarzel dan niet en contacteer ons. Wij helpen u graag met uw geveldesign!

AIRPORT PLAZA JOHNSON & JOHNSON AZ PALFIJN

CREATIEVE OPLOSSINGEN VOOR GEVELBEKLEDINGVIRGA JESSE COLLEGE HASSELT

adv dimension.indd 2 12/07/13 10:05

Mr. President, het bureau voor de ondernemer van de toekomst

Bulo viert zijn 50e verjaardag met een unieke tafel voor kinderen, jong en oud, die de naam ‘O Mr President’ kreeg. Een charmant bureau voor de toekomstige groten der aarde. Deze unieke, gepersonaliseerde, duurzame en beperkte serie zal generaties lang meegaan, net als al het meubilair van Bulo. Gegarandeerd. Zowel qua product als beleving. Zelfs de verpakking, vervaardigd door Europal, alsook de gebruiks-aanwijzing, zijn bestemd om te werken en te spelen.

O Mr. President is immers een ode aan het spelen. Omdat men in deze tijden meer dan ooit fris moet kunnen werken. Ontdek wat spelen voor u kan doen op bulo.com. Deze unieke collectie is verkrijgbaar bij Bulo in Mechelen. Uw unieke exemplaar reeds reserveren kan op

[email protected] of via bulo.com

O Mr. President is tevens exclusief verkrijgbaar in • Graanmarkt 13 in Antwerpen,• instore in Brussel• Villa Maria in Brugge.

f t lbulo.com

Meubelen om te werken,duurzaam ontworpen en gefabriceerd in Mechelen

399- €incl. BTW

130708_ad_Dimensions_OMP_nl_fr.indd 2 08/07/13 16:26

DIM

EN

SIO

N

43

REPORTAGE

VigotecAkatherm Afvoersystemen van A tot Z

Sinds het samengaan van Vigotec en Akatherm een zestal jaar geleden dekt VigotecAkatherm zowat de volledige markt van afvoersystemen en accessoires af. Op ARCHITECT@WORK lanceerde de specialist in kunststof leidingsystemen en constructies uit Puurs twee nieuwe Dallmer wandafvoersystemen, CeraWall P met afvoerprofiel, en CeraWall S, met afvoerrail.

Tot het productgamma van VigotecAkatherm – een bedrijf dat deel uitmaakt van de Aliaxis holding, de grootste kunststof-verwerker ter wereld - behoort een breed assortiment aan afvoersystemen. Zo zijn er onder meer de afvoersystemen van Dallmer (zie verder), PE-druk en PE-afvoersystemen en hulpstukken, en de System-O aanvoertechniek voor hoog ri-sico gebouwen. Sinds kort maakt ook ‘Akasison’ - een hemel-waterafvoersysteem met volvulling en vooral bestemd voor de industriebouw - deel uit van het aanbod. Daarnaast zijn er nog de ‘Waterloc’ retentieblokken of infiltratiebekkens.

Een pionier in vloergoten De Duitse fabrikant Dallmer bestaat dit jaar 100 jaar. Sinds meer dan 40 jaar is dit bedrijf uit Arnsberg gespecialiseerd in de productie van allerlei soorten afvoersystemen en acces-soires, maar ook van parkeerkolken en terraskolken. Dallmer was destijds één van de pioniers op het vlak van vloergoten – ter vervanging van de traditionele vloerputten – die afnemers vinden in onder meer de particuliere en de tertiaire sector, de zorgsector, in de brede zin van het woord, en de sportwereld.

CeraWall P: vloeiende overgangen creëren Op ARCHITECT@WORK lanceerde de specialist in kunststof leidingsystemen en constructies twee nieuwe wandafvoersys-temen voor drempelloze douches van Dallmer. Bij de ontwik-keling van deze nieuwe systemen werd veel belang gehecht aan afwerking en design. Eric Van Meerbeeck, Account Ma-nager VigotecAkatherm: “De CeraWall P is een innovatieve waterafvoer in lijnvorm van Dallmer en onderscheidt zich van de traditionele vloergoten. Het betreft de eerste combi-natie van puntsgewijze waterafvoer en een afvoerprofiel die vloeiende overgangen creëert. CeraWall P voegt zich onzicht-baar in de oppervlakken van wanden en vloeren van douches. Aan de basis ligt de CeraDrain-techniek, voorzien van poly-meerbetonkraag en ingegoten stalen wapeningsmat. Deze

techniek zorgt voor een goede inbouwzekerheid. De hechting aan wanden vloerafdichting is eenvoudig en trefzeker. Het CeraWall P concept leent zich goed voor grootformaat tegels zonder afschotvoegen.” De profiellengte bedraagt 1200mm en kan worden ingekort.

CeraWall S: wandafvoersysteem met afvoerrail Een tweede Dallmer-nieuwigheid is de CeraWall S, een wandafvoersysteem met afvoerrail. Het betreft de eerste com-binatie van een puntvormige afvoer en een afvoerrail voor zichtbare functionaliteit. Naast de eigenschappen van de Ce-raWall P bezit dit systeem nog enkele speciale kenmerken. De rvs geborstelde oppervlakken van de afvoerrails en de afdek-king zorgen mee voor een stemmige inrichting van de bad-kamer. Dankzij de kraag van polymeerbeton met ingegoten stalen wapeningsmat - de zgn. CeraDrain-techniek - hebben de afvoerlichamen een optimale inbouwmogelijkheid. De Ce-raWall S en P hebben een inbouwhoogte van 89 of 69 mm, en een afvoerdebiet van 0,8 l/s (89mm) of 0,4 l/s (69mm). De mogelijke vloerdikte varieert tussen 8 mm en 14 mm. De pro-fiellengte Cerawall S bedraagt 1200 mm, maar kan verlengd worden tot maximum 1800 mm.

www.vigotecakatherm.be

Mr. President, het bureau voor de ondernemer van de toekomst

Bulo viert zijn 50e verjaardag met een unieke tafel voor kinderen, jong en oud, die de naam ‘O Mr President’ kreeg. Een charmant bureau voor de toekomstige groten der aarde. Deze unieke, gepersonaliseerde, duurzame en beperkte serie zal generaties lang meegaan, net als al het meubilair van Bulo. Gegarandeerd. Zowel qua product als beleving. Zelfs de verpakking, vervaardigd door Europal, alsook de gebruiks-aanwijzing, zijn bestemd om te werken en te spelen.

O Mr. President is immers een ode aan het spelen. Omdat men in deze tijden meer dan ooit fris moet kunnen werken. Ontdek wat spelen voor u kan doen op bulo.com. Deze unieke collectie is verkrijgbaar bij Bulo in Mechelen. Uw unieke exemplaar reeds reserveren kan op

[email protected] of via bulo.com

O Mr. President is tevens exclusief verkrijgbaar in • Graanmarkt 13 in Antwerpen,• instore in Brussel• Villa Maria in Brugge.

f t lbulo.com

Meubelen om te werken,duurzaam ontworpen en gefabriceerd in Mechelen

399- €incl. BTW

130708_ad_Dimensions_OMP_nl_fr.indd 2 08/07/13 16:26

DIM

EN

SIO

N

44

REPORTAGE

In het Meense stadscentrum werd twee jaar geleden een oude dokterswoning uit de Belle Epoque grondig gerenoveerd en omgetoverd tot een restaurant dat de toepasselijke naam ‘L’Epoque’ meekreeg. Blikvanger is de monumentale ijzeren buitentrap die - dankzij het métier van Magi Construct uit Torhout - volledig in zijn oorspronkelijke staat kon worden hersteld.

De statige rijwoning met ruime tuin uit 1905 was oorspron-kelijk een brouwerij, later een dokterswoning – annex koet-senhuis en stallingen - voor een kroostrijk gezin. Een viertal jaar terug werd de woning aangekocht door Sten Van Slycke – tevens architect - en Matthias Feys die het gebouw omzichtig renoveerden tot een stijlvol restaurant. Sten Van Slycke: “De woning had heel wat troeven: een ruime trappenhal, originele muurschilderingen, speciale glasramen en hoge plafonds met typische moluren. Die authenticiteit wilden we zoveel moge-lijk behouden. In het woongedeelte werd een vals plafond uitgebroken om het oorspronkelijke plafond met zijn moluren en rozassen op-nieuw tot zijn recht te laten komen. De grote, licht verzakte, ijzeren buitentrap – met twee afstapmogelijkheden - die ach-teraan de woning naar de tuin leidt, was onze grootste zorg. We vonden geen enkel bedrijf bereid om dit originele meta-len kunstwerk te renoveren – tot we via onze aannemer in contact kwamen met de firma Magi Construct uit Torhout. Zij durfden de uitdaging wel aan. De monumentale buitentrap straalt inmiddels weer de klasse van weleer uit.”

Métier Magi Construct, een bedrijf gespecialiseerd in het fijnere metaalwerk, werd opgericht door Mario Van Belle en Nancy

Saerens. Zedelgemnaar Van Belle, die een opleiding elektro-mechanica volgde, ging eerst aan de slag in de metaalsector, maar opteerde later voor een zelfstandig bestaan als schilder. “Om een schilderszaak te starten moet je bij wijze van spreken enkel investeren in een ladder en enkele verfborstels. Metaal bewerken en schilderen hebben wel één ding gemeen: de fij-ne afwerking, het métier…” Maar oude liefde roest niet… Van Belle liet zijn bloeiend schildersbedrijf over en investeerde in zijn oude droom - een eigen metaalbewerkingsatelier met een modern machinepark. Inmiddels bouwde hij Magi Construct uit tot een KMO die toeleveringswerk in metaal combineert met eigen producten, zoals trappen, leuningen, poorten en divers smeedwerk, en speciale projecten op maat.

Monumentale buitentrap Het buitentrap project in Menen herinnert hij zich nog alsof het gisteren was. “De bouwheren waren teneinde raad toen ze bij ons terecht kwamen. We zijn de trap ter plaatse vol-ledig gaan ontmantelen. Alle treden, balustrades en andere stukken werden gedemonteerd en naar ons atelier overge-bracht. Vooral de aantreden hadden het zwaar te verduren gehad. Door stilstaand water waren ze zwaar gecorrodeerd. Door middel van plasmabranden konden we ze in hun oor-spronkelijke vorm reproduceren. In overleg met de bouwhe-ren werden de nieuwe aantreden voorzien van een motief dat precies het spiegelbeeld was van het oude motief dat in de trap verwerkt was. De optreden waren nog in vrij goede staat en konden worden hersteld. Ook de talrijke rozetjes en de vier decoratieve bloempotjes aan de onderzijde van de trap doorstonden de tand des tijds. Vooral het oplassen en opslijpen van ‘kraken’ in de constructie nam heel wat tijd in beslag. Eén leuning was in een te slechte staat en diende vernieuwd te worden. Alles werd in eigen atelier uitgevoerd. Enkel de afwerking – in zwarte poederlak – werd uitbesteed”, aldus Van Belle.

www.magi.be

Magi ConstructOude liefde roest niet

Magna AQUA• 75% van het warm water wordt geproduceerd op hernieuwbare energie• Compacte oplossing (H.166 cm) en discreet (36 dB(A))• Prestatie : COP van 3,03 volgens EN 16147• Horizontaal transport mogelijk• Capaciteit van 290 liter• Bijverwarming mogelijk via een verwarmingsketel of elektrisch• Type lucht/water

Tel. 02 555 13 13www.bulex.be

Meer informatie

Een warmtepomp-boiler

met een COP van 3,03

en slechts 36 dB(A)

5547_P_BU_Magna Aqua_Vaillant_297x230_NL.indd 1 04/07/13 15:56

DIM

EN

SIO

N

46

DOSSIER

Het BelView project, een ontwerp

van Jaspers-Eyers Architects en

A2RC Architecten.

DIM

EN

SIO

N

47

DOSSIER

Hoog moet, als het van architect en FAB-voorzitter Leo Van Broeck afhangt. Al meerdere keren herhaalde hij zijn plei-dooi voor hoogbouw om tot de broodnodige verdichting in Vlaanderen te komen. Niet iedereen deelt dat enthousiasme. De Antwerpse stadsarchitect Kristiaan Borret betoogde dat stadsverdichting meer inhoudt dan hoogbouw. De Queen Towers in Gent worden niet gesmaakt door het buurtcomité BuitenSporig. In Brussel plaatste ARAU vraagtekens bij het Stadsproject Wet van Atelier Christian de Portzamparc, om-wille van de manier waarop hoogbouw daarin is opgenomen.Hoogbouw zorgt dus voor controverse, wat de term dan ook precies mag inhouden. Want een duidelijke definitie is er niet. In ons land kunnen we alleen terugvallen op de basisnormen inzake brandpreventie van gebouwen, die gewagen van lage (-10 meter), middelhoge (10 tot 25 meter) en hoge gebouwen (+25 meter). In Frankrijk is een IGH (immeuble de grande hauteur) wel gedefinieerd. Afhankelijk van de functie gaat het om gebouwen van minimaal 28 meter (wonen) of 50 meter (rest). Boven 200 meter wordt het een ITGH (met de t van très).Ook richtlijnen voor de inplanting en de architectuur bestaan er bij ons amper. In het buitenland ligt dat dikwijls anders. Heel wat Nederlandse gemeenten hanteren een hoogbouw-beleid met een identificatie van aangewezen locaties, criteria voor de architectuurkwaliteit, een planprocedure, een hoog-bouweffectrapportage en een adviesprocedure met inspraak voor de buurt. Zowel Parijs als Londen hebben beschermde zichtassen vastgelegd waarmee hoogbouw niet mag interfe-reren. De nood aan een hoogbouwnota wordt in ons land er-kend. Antwerpen en Gent sleutelen er bijvoorbeeld al langer aan. Het ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vroeg UCL en de urban think tank CLI om op een objective-rende wijze de voor- en nadelen van hoogbouw op een rij te zetten. Dat resulteerde in de studie “BXXL. Objectivation des avantages et inconvénients des immeubles élevés à Bruxelles” (juni 2009, vlot vindbaar en downloadbaar op het internet).

HoogbouwBabel of Pharos?

Torens zijn terug van nooit weggeweest. In het Brusselse UP-site project aan de Akenkaai verrijst binnen een ontwikkeling met woningen, kantoren en winkels momenteel de hoogste woontoren van het land. In Gent betrok KBC onlangs de Arteveldetoren aan The Loop. Nog in de Stroppenstad vervoegen, als alles loopt zoals gepland, de Queen Towers in de nabije toekomst het Virginie Loveling-gebouw bij het Sint-Pietersstation. Luik krijgt zijn Tour Paradis. Antwerpen heeft zijn Eilandje. High is beautiful?

In het hart van de Europese wijk komt het BelView project, een ontwerp van

Jaspers-Eyers Architects en A2RC Architecten. De ontwikkeling combineert

29 000 m² woonoppervlak, waarvan bijna een derde voor sociale huisvesting,

met 1300 m² retail, 5300 m² kantoren en 220 parkeerplaatsen. Kroon op het

werk wordt de rijzige, 84 meter hoge BelView toren.

»

www.spanotech.be

MATERIALEN EN ADVIES VOOR ENERGIEBEWUST BOUWEN MET HOUT

Wenst u meer informatie, advies of stalen? Tel.: +32 (0)56 66 70 21 • mail: [email protected]

Wood Building SolutionsTECH

LUCHTDICHTE BOUWPLATEN STRUCTURELE BALKEN

CELLULOSE ISOLATIE HOUTVEZELISOLATIE

Dimension - SpanoTech 230x142 NL 072013.indd 1 8/07/2013 7:40:14

1

2

3

Em

Slaapkamer

Badkamer

Vloer-verwarming

Leefruimte

SWW

Bureau

TechnischeRuimte

Sanitair warm water

Zonnepanelen

3 IN 1 WARMTEPOMP

T 014/88.36.32F 014/88.36.31

[email protected]

i-SERIES WARMTEPOMP COMBINEERT:

1. LUCHT / WATER WARMTEPOMP OP LAGE TEMPE-RATUUR VOOR VLOERVERWARMING

2. LUCHT / WATER WARMTEPOMP OP HOGE TEMPE-RATUUR VOOR SANITAIR WARM WATER TOT 80°C

3. LUCHT / LUCHT WARMTEPOMP VOOR VERWAR-MEN EN/OF KOELEN MET WARMTE RECUPERATIE

DIM

EN

SIO

N

49

DOSSIER

Torens (niet) welkomDe argumentatie pro en contra is gekend en komt kort samen-gevat op het volgende neer. Tegenstanders betogen dat torens vloeken met de schaal van onze steden, sommen de negatieve ervaringen met overwegend sociale woninghoogbouw op, vinden hoog een synoniem voor onveilig en kindonvriende-lijk, en wijzen op de technische problemen (windbelasting, de structuur van de stijve kern, de ruimtevretende verticale circulatie) en op de visuele, thermische en windbelasting van de omgeving. Voorstanders benadrukken de verdichting, de duurzaamheid, de skyline, het belang van landmarks, de mo-gelijkheid om ruimte vrij te maken voor openbaar groen en ontmoetingsplaatsen.Een eenduidig verhaal is het allerminst, maar dat bent u als architect natuurlijk gewoon. Alleen al over de inplantings-mogelijkheden klinken de stemmen allesbehalve unisono. Als aanbevolen locaties voor hoogbouw worden grotere ver-keersassen in de nabijheid van knooppunten met openbaar vervoer aangekaart. Dat biedt de mogelijkheid om het aantal parkeerplaatsen drastisch te beperken en het gebruik van openbaar vervoer rechtstreeks te stimuleren, zeker als het om clusters van meerdere torens gaat. Voldoende mogelijk-heden tot fietsenparking passen in het plaatje. Maar volgens sommigen moeten die assen zich aan de stadsrand bevinden.

Dat valt dan weer niet te rijmen met de functie van ontmoe-tingsplek die torengebouwen stedelijk zouden moeten krijgen.De impact op de omgeving is niet mals. Om de visuele impact op het stadsbeeld te beoordelen, kunnen we computersimu-laties of fotomanipulaties gebruiken. Een studie van de scha-duw en de wind is onmisbaar. Om windval en onaangename windstromen te beperken of tegen te gaan, bestaan er wel op-lossingen. Het hoogteverschil met de omliggende bebouwing beperken in het ontwerp bijvoorbeeld, of het hoogteverschil opvangen met minder hoge aanpalende gebouwen. Langs de openbare ruimte kan een lagere hoogte werken, zeker aan de hoeken, terugsprongen, terrassen en plint. Voldoende af-stand behouden tussen twee torens is ook zinvol. Ten slotte zijn er windwerende maatregelen mogelijk in de vorm van

De torens van de 21e eeuw kennen een multifunctionele invulling

De Lichttoren van awg architecten en ontwikkelaar Immpact is een van de zes torengebouwen in de zone voor stedelijke ontwikkeling bij Park Spoor

Noord in Antwerpen. Het programma is in hoofdzaak residentieel. In de sokkel wordt kantoorruimte voorzien en ondergronds zijn parkeerplaatsen en

bergingen gehuisvest. De draagstructuur bestaat uit een centrale kern en dragende gevels. De vloeren zijn vrij van constructieve elementen en daardoor

flexibel (her)indeelbaar. Opengewerkte hoeken versterken het slanke silhouet en geven vanuit de appartementen overhoeks zicht op het park, de haven

en de binnenstad. De volledig witte gevels zijn opgetrokken in groot formaat baksteen en prefab betonelementen.

»

DIM

EN

SIO

N

50

DOSSIER

luifels, schermen, balkonschotten, geperforeerde dakranden of andere.

Te gast in de skyroomDe dialoog met de omgeving is een ander thema. Een ca-nyoneffect is absoluut te mijden. Een plint die ruimtelijk en functioneel communiceert met de omgeving en aansluit bij het omringende gabariet is een must. Het geheel moet door-waadbaar zijn voor voetgangers. Multifunctionele torens op de juiste plek, met bijvoorbeeld een mix van wonen, werken en retail, verhogen de sociale controle. Skygardens of duplex skyrooms die verhuurd worden en die eventueel op bepaalde dagen publiek toegankelijk zijn, vergroten de visuele, sociale en functionele interactie tussen stad en toren. Dergelijke voor-zieningen vallen wel moeilijker te integreren in slanke torens.Ook over de duurzaamheid van hoogbouw zijn de discussies verhit. Een woontoren leidt niet per definitie tot verdichting. Gebouwen tot zes bouwlagen leveren wat dat betreft betere resultaten op dan torens met 16 bouwlagen. Uiteraard krijg je een ander resultaat als je een woontoren afzet tegen evenveel woonunits, gerealiseerd als - zelfs heel compacte - eengezins-woningen. Einstein indachtig bepaalt het standpunt van de waarnemer duidelijk wat wordt waargenomen: bekijken we de stad an sich of betrekken we de woonuitbreidingsgebieden in de discussie?Andere aspecten zijn het afval- en hemelwaterbeheer en het energieverbruik. Velen plaatsen bijvoorbeeld grote vraagte-kens bij de haalbaarheid van een bijna-energieneutrale toren, om maar te zwijgen van de grijze energie die onvermijde-

Het project Westkaai op het Antwerpse Eilandje van de NV Katten-

dijkdok mikt op termijn op zes torens van elk 16 verdiepingen, over-

wegend bestemd tot wonen. Daarvoor wordt samengewerkt met drie

architectenteams die elk twee torens ontwerpen. Al gerealiseerd zijn

twee torens van Diener & Diener Architekten, die ook het masterplan

maakten. Een derde toren met een gevel van witte prefabbeton is mo-

menteel in oprichting en werd ontworpen door David Chipperfield.

Voor het project Westkaai kreeg Tony Fretton Architects onlangs de toestemming voor de uitvoering van toren 5

en 6, met als gevelmateriaal respectievelijk geelgrijze en rode baksteen. Uitvoerend architect is Architecten NV.

Het ontwerp van de publieke ruimte tussen de zes torens is van de Parijse landschapsarchitect Michel Desvigne. © T

ony

Fret

ton

Arc

hite

cts.

DIM

EN

SIO

N

51

DOSSIER

lijk in de bouw wordt gestopt. Architect-stedenbouwkundige Hugo Vanderstadt poneert dat de meest groene toren amper 15% van het eigen energieverbruik levert. Duidelijke kost-prijsberekening op basis van het gebruik, het onderhoud en de levensduur zijn onbestaande of erg summier. Anderzijds betekent de Gentse Arteveldetoren volgens gebruiker KBC wel degelijk een fikse besparing, vergeleken met de vroegere spreiding van de nu gegroepeerde diensten over meerdere gebouwen. De som van huisvesting, onderhoud en energie resulteert in een duidelijk kostenvoordeel.Torens worden vandaag ook uitgerust met groendaken en openen mogelijkheden wat de aanleg van openbaar groen betreft, betoogt de Brusselse studie. Waarom geen inspiratie putten uit buitenlandse voorbeelden, en de private partner in een PPS-torenproject een bonus toekennen in ruil voor de aanleg van publieke parken op openbare ruimtes? Of omge-keerd kan de overheid, in ruil voor het openbaar maken van privaat terrein, een steentje bijdragen aan het ontwerp en de aanleg van een park.

Van massa naar elite?De torens van de 21e eeuw onderscheiden zich veelal van vroegere hoogbouw door de multifunctionele invulling en de extra functies. Denk maar aan de integratie van een zwem-bad, fitness, sauna, bioscoop, kinderspeelruimte en allerlei vormen van dienstverlening. Daarmee rijst onvermijdelijk de vraag naar betaalbaar wonen. Kunnen woontorens daarvoor uitkomst bieden? Opnieuw is het antwoord verre van eendui-dig. De bouwkost is al hoog en loopt flink op voor hoogbouw

De London Tower van Conix RDBM Architects markeert de aanvang van de Antwerpse leien en geeft de toegang tot

het Eilandje aan. Het programma omvat kantoren, wonen, retail en ondergronds parkeren, verspreid over ruim 42

000 m². De verticaliteit van de toren wordt versterkt door de grote sculpturale uitsnijding tussen het torenvolume

en het lager gelegen gedeelte. Een ruwe donkergrijze natuursteen vormt het belangrijkste gevelmateriaal.

© T

ony

Fret

ton

Arc

hite

cts.

© B

ram

Goo

ts©

Bra

m G

oots

»

DIM

EN

SIO

N

52

DOSSIER

van meer dan 100 meter, gezien onder andere de complexe uitvoeringsomstandigheden en de zwaardere belasting van de kern. Ook liften vergen zware investeringen, hoewel er tegenwoordig computerbeheerde oproepoplossingen bestaan waarmee het aantal liften kan worden beperkt. De besparing aan grondkost weegt niet op tegen de hogere bouwkost, de langere bouwperiode die het investeringsrisico groter maakt, en de weinig voordelige verhouding tussen bruto en netto vloeroppervlakte. Vanaf 16 bouwlagen zou volgens de Brus-selse studie de prijs van woonunits stijgen. Dat versterkt de perceptie dat woontorens aan het water gelegen vrijhavens voor vermogende senioren en kinderloze yuppies zijn. Daar-mee dreigt de massahuisvesting uit het verleden in een heel schril contrast komen te staan met de huidige tendensen.Anderzijds kan die hoge bouwkost een extra stimulans be-tekenen om te investeren in duurzame oplossingen en ma-terialen en in een excellente architectuur die de kwaliteit en zingeving op niveau van de ruime en directe omgeving, het gebouw zelf en de gebruikersunits naar een hoog niveau tilt. Die laatste groep, de gebruikers, mag zeker niet uit het oog worden verloren. Mensen zijn geen vogels, was te horen op de expertmeeting van de Nederlandse Stichting Hoogbouw. Als grondgebonden wezens moeten wij overtuigd worden van de voordelen om het hogerop te gaan zoeken. Uitzicht, een goede plattegrond, buitenruimte, privacy, goede liften, ramen die open kunnen (wat vanaf een bepaalde hoogte niet meer kan), het is allemaal al snel veel prozaïscher dan we soms denken. High-rise housing is here to stay, poneerde de stu-die High-rise housing in Europe. Current trends and future prospects (2004) van het Nederlandse onderzoeksinstituut OTB, dat peilde naar de trends en toekomstvooruitzichten van hoogbouw in 15 Europese landen. We kunnen het dus maar beter goed aanpakken.


A2RC Architecten en Ateliers Lion Architectes Urbanistes tekenden

voor UP-site van ontwikkelaar Atenor, met 140 meter de hoogste

woontoren van het land, die momenteel verrijst aan de Brusselse

kanaalzone. Naast een variatie aan appartementstypes waarvan de

bewoners gebruik kunnen maken van een ruime dienstverlening, een

privaat skydeck, een wellnesscenter, een bioscoop, een restaurant

en kinderopvang, komen er ook kantoren en winkels.

Via twee PPS-wedstrijden kregen Conix RDBM Architects in samenwerking met CFE en Groep Versluys de volledige reconversie en ontwikkeling van een multi-

functioneel stadsdeel op de maritieme site Oosteroever (Oostende) toegewezen. In de opdracht zit onder andere een 14 verdiepingen tellende woontoren met

49 appartementen. De rustige gevelopbouw onderaan is afgestemd op de toekomstige aanpalende gebouwen. Hogerop krijgt de toren meer dynamiek, wat

de mogelijkheid biedt tot ruime terrassen en een grote variatie aan appartementstypes. De gevel bestaat uit wit gepolierd architectonisch beton.

• Hoogste lumen per watt

• DALI (bi-directionele aansturing)

• Verblindingsvrij (lage UGR)

• 5 jaar garantie

• Resistent tegen water én stof (IP66)

• Slagvast en schokbestendig (IK 10+)

• Zeer snel te installeren

• Bestand tegen zeer lage

temperaturen

• Bekabeling geïntegreerd

• Traploos dimbaar

BB-Ledlightpipes, een nieuw ledverlichtingssysteem voor ondergrondse bouwwerken zoals parkeergarages, voetgangers- en verkeerstunnels, metro- en treinstations, ....

Deze onderhoudsvrije ledverlichting is uiterst zuinig in verbruik. BB-Ledlightpipes garanderen meer dan 100.000 branduren, is een bijzonder duurzame oplossing en cradle to cradle vervaardigd.www.technospecials.be

[email protected] tel: +32 (0)9 325 82 12

“Duurzame, energiezuinige en innovatieve ledverlichting”

DIM

EN

SIO

N

54

REPORTAGE

De ISH-boot van Vaillant meerde aan in meer dan 50 Europese steden, waaronder Gent, Namen en Antwerpen. Vaillant liet de aanwezigen kennis maken met haar nieuwste ontwikkelingen en stelde haar ‘groene’ en collectieve’ verwarmingsoplossingen voor.

Hybride systeem met intelligente regelingOp ISH 2013 focuste Vaillant op systemen die zuinig en mili-euvriendelijk zijn enerzijds, maar toch een optimaal comfort bieden anderzijds. Verschillende toestellen en technologieën kwamen hierbij aan bod: condensatieketels, warmtepompen, systemen op basis van zonne-energie… Het nieuwe geo-THERM hybride-systeem van 3 kW, dat het reeds uitgebreide gamma Vaillant-warmtepompen komt aanvullen, is daar het bewijs van. De geoTHERM hybride is namelijk een combinatie van een warmtepomp - bodem/water-warmtepomp of lucht/water-warmtepomp - met een condensatiegaswandketel, én beschikt over een intelligente regeling. Deze houdt niet enkel rekening met de warmtebehoefte van een woning, maar ook met de prijs van energiebronnen. Op basis hiervan kiest de regeling automatisch voor de voordeligste warmtebron met het hoogste rendement. Het geoTHERM hybride-systeem van 3 kW is perfect voor zowel nieuwbouwwoningen als zeer goed geïsoleerde, bestaande woningen met een maximale warmte-behoefte van 10 kW. Hier kan de warmtepomp instaan voor het overgrote deel van de verwarming van de woning via een laagtemperatuursysteem, zoals bijvoorbeeld vloerverwar-ming. De verschillende elementen van het systeem kunnen naast elkaar geplaatst worden, maar dat hoeft niet. In functie van de installatiemogelijkheden kunnen de elementen tot op 10 meter van elkaar verwijderd staan.

Besparen op installatie en ruimteDaarnaast presenteerde Vaillant in Frankfurt onder meer het geoptimaliseerde gamma ecoTEC plus condensatiegaswand-ketels in verschillende uitvoeringen. Het gaat om rendabele en betrouwbare toestellen waarmee zowel op het gas- als

elektriciteitsverbruik van de ketel kan bespaard worden. Het ecoTEC plus model met een warmteafgifte tot 31 kW behaal-de in Frankfurt de ‘iF Design Award 2013’. De ecoTEC plus met een warmteafgifte van 80 tot 12 kW kan op een eenvou-dige manier hydraulisch ingewerkt worden, waardoor men bespaart op installatiekosten en op ruimte. De brander van de nieuwe ecoTEC plus van Vaillant is uitgerust met een elek-tronische gas/luchtregeling die een diepere modulatie van de brander en een efficiëntere condensatiereactie toelaat. Het modulatiebereik werd geoptimaliseerd tussen 17 en 100 procent voor verwarming, waardoor de ketel minder emis-sies produceert en dus milieuvriendelijker is. De elektroni-sche regeling van de brander zorgt voor een hoger, stabiel rendement. Dankzij de hoogrendementpomp en een herziene elektronica, kan er zowel energie bespaard worden op het elektriciteitsverbruik van de pomp als op het stand-by verlies. In vergelijking met de vorige ecoTEC plus betekent dit een totale besparing op jaarbasis van ongeveer 75 euro.

Meer nieuwighedenAndere Vaillant-nieuwigheden in Frankfurt waren onder meer het multifunctioneel thermisch gelaagd buffervat all-STOR dat tot om en bij de 250 residentiële wooneenheden van warm water – in hoofdzaak verwarmd op zonne-energie – kan voorzien, de ecoPOWER 20.0 - waarmee ook de mCHP-range van Vaillant werd uitgebreid -, en het aroTHERM lucht/water warmtepomp systeem dat er voor zorgt dat de gebruik-te middelen efficiënt worden aangewend, zowel op het vlak van energie als van kostprijs.

www.vaillant.be

VaillantZuinig, milieuvriendelijk verwarmen met maximaal comfort

VaillantZuinig, milieuvriendelijk verwarmen met maximaal comfort

VOLA StudioTour & TaxisHavenlaan 86C 1000-Bruxelles Tel.: 03 440 46 19

[email protected]

VOLA Round showerUniquely refreshing. Visibly VOLA.

VELUX platdakvensters houden uw beloftes.

Bent u geïnspireerd? Beveel dan het VELUX platdakvenster aan.

• Dubbele veiligheidsbeglazing met een beschermingsafdekschelp

• Uitstekende thermische en akoestische isolatie

• Hedendaags design

• Electrisch geventileerde versie

Licht en isolatie liggenin uw handen.

U-waarde

= 0,72 W/m²K (EN 1873)

PERFECTEISOLATIE

Meer info op velux.be

NEW

©20

13 VELU

X G

RO

UP ®

VELU

X, H

ET VELU

X LO

GO

, CAB

RIO

, INTEG

RA, io-hom

econtrol EN Pick&

Click! ZIJN

GER

EGISTR

EERD

E HA

ND

ELSMER

KEN G

EBR

UIKT O

ND

ER LIC

ENTIE D

OO

R D

E VELU

X G

RO

EP.

DimensionFr_VELUX_Architect_230x297_NL.indd 1 6/19/13 11:13

DIM

EN

SIO

N

57

TECHNIEK

Hoe beperkt u de risico’s van binnenisolatie?Correct buitenmuren isoleren langs de binnenzijde

Het isoleren van buitenmuren langs de binnenzijde is een vaak gebruikte isolatietechniek. Ze is relatief goedkoop en laat toch toe om energie te besparen, terwijl u de gevel ongemoeid laat. Nochtans houdt deze isolatietechniek heel wat meer risico’s in dan het isoleren langs de buitenzijde of door het navullen van de spouw. U zet er de draagconstructie van de gevel namelijk letterlijk mee in de kou. En bovendien, als u ondoordacht te werk gaat, vergroot u er zelfs in aanzienlijke mate de koudebrugwerking mee ter hoogte van bouwknopen. Dat zorgt er voor dat deze techniek heel wat risico’s met zich mee brengt op condensatie-, vochten schimmelproblemen, vorstschade aan de draagmuur... Nochtans kan u deze risico’s sterk beperken door een correcte analyse vooraf te koppelen aan een zorgvuldige uitvoering.

Mag ik wel binnenisolatie toepassen? Er zijn een aantal indicatoren die erop wijzen dat een ge-vel absoluut niet geschikt is voor binnenisolatie. Denk maar aan een gevel waarbij brokjes of schilfers baksteen zijn los-gesprongen als gevolg van vorst. Vooral op de plaats van schouwen en dakranden of ter hoogte van het maaiveld komt dit voor bij bakstenen die onvoldoende vorstbestendig zijn. Aangezien een gevel na het aanbrengen van binnenisolatie nog gevoeliger is voor vorst door de hogere vochtigheid, is binnenisolatie in dit geval ‘not done’. In de checklist hierbij vindt u een overzicht van de zaken die u vooraf best inspecteert. Stelt u een of meer punten vast uit de rechterkolom, dan is binnenisolatie sterk afgeraden. Als de gevel voor een of meer indicatoren aan de beschrijving in de middelste kolom voldoet, dan is nader onderzoek nodig om

te bepalen of binnenisolatie kan of niet. Voldoet de gevel aan alle punten in de linkerkolom, dan kan u kiezen voor binnenmuur-

isolatie. Ook in dit geval blijft het echter noodzakelijk om de juiste keuzes te maken om de risico’s verder te beperken.

Hoe goed wil ik de gevel isoleren?Eens u weet dat u binnenmuurisolatie mag plaatsen, is het nodig dat u nagaat wat het ambitieniveau is. Wil uw klant in beperkte mate energie sparen, zonder dat hij daarbij al te veel binnenruimte verliest? Weet dan dat u zonder al te veel risico’s binnenisolatie kan plaatsen tot een verbetering van de warmteweerstand van de gevel van zo’n 1,0 m²K/W. Voorziet u met andere woorden maximum 4 cm dikte van een courant isolatiemateriaal (met λ-waarde 0.040 W/m²K), dan neemt u weinig risico.

Wil uw klant daarentegen dat zijn gevel even goed geïsoleerd is als een gevel in een nieuwbouwwoning van vandaag? Dat zal u met de courante isolatiematerialen zo’n 14 cm nodig hebben om een U-waarde van maximaal 0,3 W/m²K te halen. In dit geval zijn de risico’s heel wat groter, en zal u veel aan-

Aantasting van een houten vloerbalk met opleg in een buitenmuur die aan de binnenzijde werd geïsoleerd zonder de

nodige bijkomende maatregelen te nemen. (Bron beelden: presentatie “Na-isolatie van bestaande spouwmuren – bin-

nenisolatie, buitengevelisolatie, navullen spouwmuren” door Jörg Wijnants, Afdeling Technische Advies, WTCB op de

Bouwunie-infosessie “Na-isolatie van muren”, 25 mei 2012, Sint-Denijs-Westrem)

»

DIM

EN

SIO

N

58

TECHNIEK

dacht moeten besteden aan de aansluitingen met andere bou-welementen, zoals vensters. In dit geval zal het vaak nodig zijn om de ramen te vervangen en om grondig te renoveren, waarbij u ook plafonds, vloeren, binnenmuren… aanpakt. Een mogelijk compromis kan er uit bestaan om te mikken naar een U-waarde van maximaal 0,6 W/m²K. Dat komt neer op een zestal cm (voor isolatie met λ-waarde 0.040 W/m²K).

Welk systeem van binnenisolatie is geschikt voor mijn project?Kent u het ambitieniveau, dan kan u bepalen welk isolatiesys-teem u wil plaatsen. Meest courant zijn de dampremmende binnenisolatiesystemen. Dat kan bestaan uit een dampopen isolatiemateriaal in zachte of halfzachte materialen (bijvoor-beeld minerale wol), waartegen u een ononderbroken damp-scherm of damprem aanbrengt tussen de isolatie en de af-werking. Of dit kan bestaan uit een isolatiemateriaal dat zelf dampremmend is (bijvoorbeeld PUR). Daarnaast zijn er ook dampopen, capillair-actieve systemen zonder dampscherm. Die kennen specifieke toepassingen zoals bijvoorbeeld histo-rische gebouwen, maar die laten we hier verder buiten be-schouwing.

Verder moet u volgende zaken kiezen:- de draagconstructie: u kan ervoor kiezen om het isolatiema-teriaal (puntsgewijs of volvlaks) te verkleven of te verlijmen tegen de muur, om te werken met een stijlen regelwerk in metaal of hout of om te kiezen voor prefab-binnenisolatiesys-temen, waarbij ook de binnenafwerking mee geïntegreerd is in de panelen.- het isolatiemateriaal- het eventuele dampscherm en- de binnenafwerking- eventuele buitenafwerking (zeker niet dampremmend)- eventuele waterwerende impregnatie van de buitengevel.

In de brochure ‘Binnenisolatie van buitenmuren’ (p34-46) vindt u van elke plaatsingstechniek en voor elk isolatiemate-riaal de toepassingsvoorwaarden en aandachtspunten bij de plaatsing. Bovendien vindt u er een vereenvoudigde methode om te bepalen of een bijkomend dampscherm of damprem nodig is, en welke dampdiffusieweerstand deze best heeft.

Verder leest u er ook welke buitenafwerkingen eventueel mo-gelijk zijn, en of het opportuun is om de gevel te impregneren. Het geheel van deze keuzes en de zorgvuldigheid van de uit-voering ervan bepaalt of de risico’s op problemen groot zijn of eerder beperkt. Schrijf als architect het gewenste systeem dus in detail voor.

Hoe verminder ik de koudebrugwerking ter hoogte van de aansluitingen?De zwakste punten bij een binnenisolatieproject zijn steeds de vele aansluitingen: de binnen- en buitenhoeken, de aan-sluiting op binnenmuren, vloeren en balken, de aansluiting ter hoogte van vensters en deuren en de aansluiting op de technieken. Enkele tips:- Werkt u met een stijlen regelwerk, plaats dan zeker geen (metalen) stijl in de hoek, maar voorzie deze pas op minstens 20 cm van de buitenhoek.- Sluit er een binnenmuur of betonnen vloer aan op de bui-tenmuur, laat de binnenisolatie dan aan beide zijden van de binnenmuur of aan de boven- én onderkant van de vloer mi-nimum 60 cm doorlopen.- Sluiten er houten balken aan op de buitenmuur, voorzie dan

Merkt u aantastingen zoals af-

gebeeld op aan de gevel langs de

buitenzijde of is de gevel afgewerkt

met geglazuurde tegels, dan is bin-

nenisolatie uit den boze.

Naast verlijmen kan u ook kiezen voor mechanische bevestiging. Daarbij

werkt u afhankelijk van de situatie best met een houten of metalen stijl-

en regelwerk. Deze dragende constructie kan u zowel direct op de wand

bevestigen (links) als vrij laten staan van de wand (rechts), waarbij u

bijvoorbeeld werkt met profielen die u op de vloer en het plafond bevestigt.

DIM

EN

SIO

N

59

TECHNIEK

Diagnose en inspectie ter beoordeling van de geschiktheid van binnenisolatie

De techniek is zonder meer toepasbaar Er zijn bijkomende controles of onderzoe-ken nodig

De techniek valt af te raden in de huidige staat*

Zichtbare schade

Geen zichtbare schade (sporen van vocht in de binnenafwerking, oppervlakkige afschilfe-ring van de bakstenen aan de buitenzijde…) of vochtbronnen

Geen zichtbare schade maar aanwezigheid van vochtbronnen (opstijgend vocht, spatwa-ter…) die aanleiding kunnen geven tot schade na de plaatsing van de isolatie

Aanwezigheid van vochtplekken, een vocht-front, zoutuitbloeiingen, algen, scheuren, oppervlakkige afschilfering van de bakstenen buiten (vorstgevoelig), scheuren

Blootstelling aan vocht en vorst

Typologie van de gevel en blootstelling aan de regen

- Volle metselwerk buitengevel twee steen of dikker of (≤ 1,5 steen met geringe regenbe-lasting)- Massieve buitengevel uit beton- Ongeïsoleerde spouwmuur- Geïsoleerde spouwmuur- Binnenmuur"

1,5 steen (met matige/hoge regenbelasting) ≤ 1 steen (met matige/hoge regenvochtbelas-ting)

Tussenliggende vloeren

Betonvloer of houtstructuur die niet ingewerkt werd in de te isoleren gevel

Onbeschadigde houten draagstructuur die ingewerkt werd in de te isoleren gevel

Houten draagstructuur met beschadigingen die ingewerkt werd in de te isoleren gevel

Technische installaties

- Afwezigheid van waterleidingen of andere leidingen die vocht- of vorstgevoelig zijn- Afwezigheid van technische installaties die de isolatielaag doorboren vereenvoudigt de plaatsing"

/ Aanwezigheid van waterleidingen of andere leidingen die vocht- of vorstgevoelig zijn in de gevel

Eigenschappen van de materialen

Buitenafwerking

Geen buitenafwerking of een goed functione-rende, waterwerende, dampopen buitenaf-werking in goede staat

/ -Beschadigde buitenafwerking niet in goede staat- Dampremmende afwerking zoals gegla-zuurde baksteen, tegels, mozaïek, damprem-mende verf”

Gevelsteen

- Conform NBN 771, zeer vorstbestand- Conform NBN B27-009/A2"

Geen zichtbare vorstschade Zichtbare vorstschade, gevelsteen niet vocht-bestendig

Stel- en voegmortel

- Conform NBN 771, zeer vorstbestand- Conform NBN B27-009/A2"

- Geen zichtbare vorstschade- Zuivere kalkmortel”

Zichtbare vorstschade, mortel niet vorstbe-stendig (bijv. mortel samengesteld uit zavel)

Binnenafwerking

- Geen zichtbare schade- Geen loszittende delen- Vlakke, ongestructureerde ondergrond"

- Loszittende delen- Sterk gestructureerde ondergrond- Niet-vochtbestendige binnenafwerking- Dampremmende lagen”

Zichtbare schade (bijv. scheurvorming, losko-men verf, gedegradeerde binnenpleister)

Binnenklimaat

Binnenklimaatklasse

Binnenklimaatklasse 2 Binnenklimaatklasse 3 Binnenklimaatklasse 4 (extreem vochtig)

Klimatisering (HVAC)

Goedwerkende, efficiënte ventilatie, klimaat-regeling en verwarmingssysteem

/ Onvoldoende ventilatie

* interventies die de vastgestelde gebreken aanpakken, kunnen de techniek alsnog toepasbaar maken»

DIM

EN

SIO

N

60

TECHNIEK

zeker isolatie tussen de houten balken en sluit deze luchtdicht aan op de balken.- Isoleer ook de dagkanten mee ter hoogte van ramen en deu-ren. Zelfs een dunne isolatieplaat kan al het verschil maken tussen condensatieproblemen of niet.- Zorg ervoor dat stopcontacten in de buitenmuur de lucht- en dampdichtheid niet onderbreken.- Verplaats verwarmingsbuizen die op de binnenkant van de buitenmuur liggen naar de warme kant van de isolatie.

Meer weten?Het Vlaams EnergieAgentschap gaf in maart van dit jaar een handige publicatie uit boordevol tips en praktische tools spe-cifiek voor wie aan de slag wil om binnenmuren te isoleren. Deze brochure ‘Binnenisolatie van Buitenmuren’, een realisa-tie van het WTCB i.s.m. KU Leuven, kan u gratis downloaden op http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/energie.

Het Waals Gewest ontwikkelde met het ‘Isolin’-project een ge-lijkaardige brochure, met daarbij een excel-rekentool. In die tool geeft u op een eenvoudige manier de volledige muurop-bouw met binnenisolatiesysteem van uw keuze in (dus mate-riaaltype, -dikte, dampscherm of –rem…). De tool geeft u met groen, oranje of rood aan of de gekozen oplossing geschikt is om condensatieproblemen te vermijden of net te mijden is. U kan de gids en de tool gratis bestellen op http://energie.wallonie.be/fr/isolation-thermique-par-l-interieur-des-murs-existants-en-briques-pleines.html?IDD=41922&IDC=6078.

Mieke Bonnarens, energieconsulent Bouwunie

Sluit er een binnenmuur of betonnen vloer aan op de buitenmuur, laat

dan aan beide zijden de isolatie minstens 60 cm doorlopen naar binnen

toe. Hierdoor is de oppervlaktetemperatuur in de hoeken een stuk hoger,

waardoor het risico op condensatie aanzienlijk daalt.

Vermijd koudebrugwerking in

de hoeken, aangezien dit erg

gevoelige punten zijn. Laat

daarom de binnenafwerking

ter hoogte van de hoeken niet

doorlopen, zodat de isolatie

mooi rechtstreeks op elkaar

aansluit (links). Werkt u met

een stijlen regelwerk, plaats

de stijlen dan minstens 20 cm

van de buitenhoek (rechts).

Kiest u voor verlijmen, breng de lijm dan aan op de isolatie, en niet op de

binnenmuur (tenzij de fabrikant het anders voorschrijft). Zo vermijdt u dat

het vocht uit de lijm al in de muur wordt opgezogen voor u de isolatie hebt

aangebracht. Daardoor zou de isolatie minder hechten. Sowieso is het

voor een betere hechting van de lijm bijna altijd aangeraden om de wand

eerst te behandelen, zodat deze minder zuigend wordt.

De toekomst is vandaag

www.deceuninck.bewww.deceuninck.be

Zendow#neo Ramen & deuren

• Integraal gekleurd

• Superieure energiescore

• Strakke profi lering

• Uitermate duurzaam

• Effi ciënte luchtdichte inbouw

DEC_OMNIRALprof_230x297_NL_0713.indd 1 9/07/13 16:37

DIM

EN

SIO

N

62

REPORTAGE

Techno SpecialsGlasvezelkabel

voor brandveilige, grote gebouwen

Binnen haar Multimedia Connect gamma lanceert

de Gentse specialist in connectiviteitsoplossingen

Techno Specials een aantal innovatieve oplossingen,

waaronder de nieuwe Fire Resistant Glasvezelkabel,

aangepast voor het aansluiten van de beveiligingsuitrusting

in gebouwen.

Multimedia Connect (MMC) - opgericht in 1998 in Frankrijk - is er uitge-groeid tot marktleider voor gestructureerde bekabelingssystemen. Sinds 2007 maakt het bedrijf deel uit van de TKH Group en werden commer-ciële activiteiten in gans Europa en in Azië opgestart. In België verdeelt Techno Specials, dat eveneens deel uitmaakt van de TKH Group, MMC - dit met de nodige technische ondersteuning. De ‘smart and simple ca-bling solutions’ van MMC omvatten Categorie 5e, 6 en 6a kopersyste-men, single mode and multimode glasvezelsystemen, koper en glasvezel connectoren, patching, alsook wandkasten en staande kasten met alle nodige accessoires. MMC legt het accent op het ontwikkelen van inno-vatieve producten die het werk van de installateur en het comfort van de eindklant vereenvoudigen. “We staan open voor - en integreren - de uitdagingen die het stijgende aantal IP-gebaseerde toepassingen met zich meebrengen”, aldus Frank Bobbaerts, Managing Director van Techno Specials uit Gent.

Langer dan 90 meter: glasvezelkabel Een voorname ontwikkeling binnen Multimedia Connect is de nieuwe Fire Resistant Glasvezelkabel. Deze kabel behoudt zijn functies in geval van brand, gedurende 90 minuten, en is hierdoor aangepast voor het aansluiten van de beveiligingsuitrusting in gebouwen. Door de ontwik-keling van IP-gebaseerd beveiligingsmateriaal - CCTV, alarm, omroep-installaties, toegangscontrole… - worden dergelijke toepassingen steeds belangrijker Voor het aansluiten van beveiligingsmateriaal in openbare gebouwen - openbare besturen, winkelcentra, theaters … - en in grote appartementsgebouwen eisen de meeste lokale overheden het gebruik van Fire Resistant kabels. Deze veiligheidssystemen worden meer en meer gemonitord door middel van IP-gebaseerde systemen die gebruik maken van het gestructureerde kabelnetwerk. Tot een lengte van 90 me-ter kan men hiervoor koper kabels gebruiken, voor langere lengtes zijn glasvezelkabels nodig. Zo wordt de noodzaak van Fire Resistant Glasve-zelkabels meteen duidelijk.

Indoor én in zware outdoor omstandigheden De nieuwe Fire Resistant Glasvezelkabel, ontwikkeld door Multimedia Connect, werd ontworpen om aan de internationale standaarden voor Fire Resistance te voldoen, en kan zowel binnen, als in de zwaarste outdoor omstandigheden, worden ingezet. De kabel voldoet aan de IEC 60332-3 en IEC 60331-25 - 90 minuten - internationale norm voor Fire Resistance. Dankzij de LSZH buitenmantel kan de kabel zonder beper-kingen binnen gebruikt worden. Ook in de buitenomgeving kan de kabel gebruikt worden, zelfs voor ‘direct burial’ installaties, waarbij de kabel zonder meer in de grond wordt gestopt. Dankzij de waterblocking ele-menten en de met gel gevulde central tube, is de glasvezelkabel water-dicht. De stalen afscherming geeft een goede mechanische bescherming en een goede bescherming tegen knaagdieren. De kabel is zowel in Single Mode als Multimode vezels – tot 24 vezels – verkrijgbaar.

www.technospecials.be www.multimedia-connect.com

THE ORIGINAL

Silestone® Authentic Life

Werkblad: UNSUI / INTEGRITY spoelbak / Exclusieve SUEDE textuur www.silestone.com

Kwartsoppervlakken voor Keukens en BadkamersWij omringen ons met producten die ons leven vormgeven.Hiermee laten we zien wie we zijn, op onze eigen authentieke en unieke wijze. Met Silestone® kwartsoppervlakken geef je karakter en emotie aan je keuken en badkamer. Want Silestone® is niet alleen beschikbaar in een groot kleurenassortiment en in verschillende exclusieve afwerkingen. Het is ook het enige werkblad met bacteriostatische bescherming. Leef authentiek, geef je huis Silestone®.

“Ik hou van architectuur en mode,maar als ik zoek naar authenticiteitkijk ik naar de huizen waarin we wonen,en de kleding die op straat gedragen wordt. Daarover schrijf ik op mijn blog.Dat is authenticiteit voor mij.”

Macarena Gea (Blogger en architect)

facebookSilestoneBelgium

twitterSilestone_BE

CoSEntino BELGiUM / Koeweidestraat 44 / 1785 MerchteM / t. 0800-99869 / [email protected]

Vraag naar een authentiek Silestone® werkblad en activeer de garantie op onze

website.10 J

AA

R

GARANTIEBACTERIOSTATISCHE

BESCHERMING

Met zilver technologie

DIM

EN

SIO

N

64

REPORTAGE

Zehnder Group Belgium

Kleine en minder kleine ruimtes energiezuiniger ventileren

Bij LDL Communication in Kontich heeft installateur HBB een ComfoAir DA 1500 R dakopstelling zonder bypass van Zehnder geïnstalleerd. Het betreft een collectieve balansventilatie-units met warmterecuperatie, geschikt voor toepassingen in de kleine utiliteit.

Het gaat om een bouwvolume in een klassiek industrieel complex, 2 bouwlagen met elk een oppervlakte van 325 m². Hierin zijn een 22-tal burelen ondergebracht. Architect Koen De Rycke van het gelijknamige Architectuurbureau uit Won-delgem: “De opdrachtgever wou een meer uitgesproken ar-chitecturale uitstraling in het - voor het overige vrij sobere - gebouwengeheel, waarbij de meeste panden een klassieke gevelinvulling hebben. Het moest een luchtig en transparant geheel worden, zowel binnen als buiten, met een vlotte inter-ne communicatie tussen de verschillende afdelingen. Verder was er de vraag naar een strakke vormgeving met geïnte-greerde technieken. Naar buiten toe werd de gevel aangepakt en voorzien van gordijngevels die over de twee verdiepingen doorlopen. Dit zorgt voor een zee van licht binnen het ge-bouw. Binnenin werden de kantoren rond een centrale vide georganiseerd. Deze herbergt de trap die strak en nadruk-kelijk aanwezig is, en verzekert het visueel contact tussen de diensten op de twee verdiepingen. Wat betreft de technieken

werd - in samenspraak met de bouwheer - gekozen voor een actief plafond met akoestische gipsplaten, dat zowel voor de koeling als de verwarming zorgt. In het plafond zijn verder alleen strakke lineaire lichtelementen en lijnroosters ingewerkt.”

Minimaal energieverliesVoor de ventilatie van dit kantoorgebouw opteerden architect en bouwheer voor de Zehnder ComfoAir DA 1500 R dakop-stelling zonder bypass. De ventilatiekanalen werden wegge-werkt in de valse plafonds, en in of achter de maatkasten. Met het oog op minimaal energieverlies werd er voor gekozen om alle leidingen binnen de geïsoleerde schil te houden. Door de ventilatie unit op het dak te plaatsen - met aansluitingen onderaan - diende er slechts 2 maal doorheen de geïsoleerde schil geprikt te worden en moesten er geen kanalen buiten de schil geïsoleerd worden. Magda De Baere, Product Ma-nager Ventilation, Zehnder Group Belgium: “Deze ventila-tie-oplossing is vooral geschikt voor toepassingen in kleine utiliteit en appartementen. Naargelang de geselecteerde unit kan deze maximale nominale debieten van 800-1500-2200-3300-4400-6000 realiseren. Voor wat het maximale vloerop-pervlak betreft, is het toepassingsgebied afhankelijk van de bestemming van de ruimte.”

‘Eerste installatie met debiet per toestel boven 1000m³/h’ Bart Rabijns, projectleider bij installateur HBB uit Beringen – met filiaal in Kontich: “De ComfoAir heeft enkele duidelijke pluspunten, zo is de unit voorzien van een montage frame met de nodige hijsogen en een goed geïsoleerde en lucht-dichte behuizing. Het elektrisch aansluitbord is overzichtelijk

DIM

EN

SIO

N

65

REPORTAGE

en makkelijk bereikbaar. Naar onderhoud zijn de compar-timenten, om de diverse onderdelen te kunnen reinigen, vlot toegankelijk. Voor ons was dit de eerste installatie met een debiet per toestel boven de 1000m³/h. Inmiddels zijn er reeds meerdere dergelijke Zehnder- installaties ge-volgd.”

Nieuwe EPB-conforme generatie collectieve balansventilatie-units beschikbaarZehnder ComfoAir XL, de nieuwste generatie collectieve balansventilatiesystemen van Zehnder, is ontwikkeld voor toepassingen in kleine utiliteit en appartementen, en be-schikbaar in 6 modellen met een maximale capaciteit van 800 tot 6.000 m³/h. Met unieke luchtdichte omkasting en 25 % energiezuiniger dan de vorige generatie. Configura-tie en calculatie gebeuren op maat en gratis indienststel-ling door Zehnder After Sales.

www.zehnder.be

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.deltalight.be

www.giroflex.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.vola.be

www.abet.be

www.silestone.be

www.bosspaints.be

www.argentalu.be

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:




www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be


www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be







www.glazz.eu



www.giorgetti.eu


www.ainb.be

www.duravit.be

partnerpagina ainb 2013.indd 1 15/04/13 11:52

DIM

EN

SIO

N

66

REPORTAGE

tende®Rolgordijn XXSecret levert licht zonder zicht

Wie ’s avonds met kunstlicht de juiste sfeer creëert in een interieur, kan dat overdag met raamdecoratie. Na het XXL rolgordijn met de strakke designlook lanceert tende® nu ook de ‘licht zonder zicht’ variant ‘XXSecret’. De speciale LED-verlichting maakt het doek blikdicht van buitenaf en zorgt ervoor dat de bewoners en hun interieur niet zomaar in de kijker lopen.

Tende® staat voor een groep zelfstandige ondernemers met kwaliteitswinkels die raamdecoratie creëren op maat van elk interieur en dit in lijn met ieders persoonlijkheid. Eén van deze mogelijke keuzes in raamdecoratie, naast gordijnen en andere binnenzonwering, is het tende® XXL rolgordijn. Dit rolgordijn - naar een eigen ontwerp van Danny Vermeulen, zaakvoerder van de tende® winkel in Kaprijke - wordt in ei-gen atelier geproduceerd en inmiddels ook verdeeld naar de 13 andere collega-tende® winkels in Vlaanderen. Medezaak-voerder Barbara Vermeulen: “Het tende® XXL rolgordijn kan tot 6 meter breed en 3 meter hoog - of omgekeerd - uit 1 stuk gemaakt worden, waar de gangbare breedte in de sector momenteel maximaal 3 à 4 meter bedraagt. Het rolgordijn is makkelijk in te bouwen en geeft elk interieur een strakke de-signlook. De doeken zijn naar keuze transparant, afsluitend of verduisterend, en bovendien warmtewerend en brandver-tragend.” Het ene doek is het andere nietVoor het maken van grote rolgordijnen is de keuze van de doeken zeer belangrijk. Bij de alu-screens moet men - door de alu-laag achteraan voor de warmtewering - heel omzichtig omspringen met de doeken want deze zijn zeer krasgevoelig. In tegenstelling tot het klassieke rolgordijnmodel – 3 meter hoog – is de hoogte van deze alu-variant beperkt tot 2,30 me-ter. Belangrijk voor de doekkwaliteit is dat er geen spanning in de weving zit. Het doek moet mooi strak op de werktafel kunnen gelegd worden en daarna even strak op het systeem worden bevestigd.

Licht zonder zichtNieuw bij tende® is de ‘licht zonder zicht’ rolgordijn variant ‘XXSecret’ die werd voorgesteld op Batibouw. Dankzij de speciale LED-verlichting bij dit rolgordijn – in de vorm van

twee parallelle led-strips langs een wit, transparant doek dat maximaal 3,30 meter hoog is - kan er ‘s avonds niet bin-nengekeken worden. Het plaatsen van de‘XXSecret’ vraagt vakmanschap tout-court. Net als een vers geplamuurde muur, kan ook een rolgordijn er eerder oneffen uitzien als er een spot wordt op gericht. Aan het nieuwe ‘XXSecret’ model zijn dan ook heel wat testen en materialen vooraf gegaan. De tende® XXL en XXS rolgordijnen zijn te verkrijgen in wit, zwart en verschillende grijs- en bruintinten. De ‘XXSecret’ kan enkel gecombineerd worden met een wit screen om een optimaal resultaat te bekomen. “De witte uitvoering ligt best in de markt, onder meer door het feit dat deze 66 procent van de warmte buiten houdt. Bij een wit doek met een alu-laag bedraagt deze weerkaatsing zelfs 72 procent. Bij een zwarte uitvoering is dit slechts 4 procent”, aldus Barbara Vermeulen.

Diverse inbouwmogelijkhedenOok aan het installatiegemak werd gedacht. De elektriciteit (220V) is voorzien in de uitsparing aan de zijkant (motor in buis). Het rolgordijn is aansluitbaar op domotica of op een schakelaar en is verkrijgbaar met een ontvanger en een af-standsbediening. Er zijn diverse inbouwmogelijkheden, bij een eventuele volledige inbouw in een nis blijft enkel de on-derlat zichtbaar. Het tende® XXL rolgordijn is verkrijgbaar met ketting of motor. Een speciaal regelmechanisme aan de steunen vergemakkelijkt de installatie en positionering aan het raam.Het opmeten op locatie gebeurt door de mensen van de lokale tende®-winkel, die - wat het regeltechnische aspect betreft - kunnen terugvallen op eigen ervaring en expertise, maar ook op de knowhow en ondersteuning van hun eigen collega-leverancier.

www.tende.be

ACO. The future of drainage.

www.aco.be

ACO Passavant n.v., Preenakker 8, 1785 Merchtem, Tel. 052 38 17 70, Fax. 052 38 17 71, www.aco.be, [email protected]

Ga snel naar de gewenste producten via de 3D tekeningen

Totaaloplossingen voor effi ciënt waterbeheer

[WATER] is de bron van alle leven en van een wereld vol uitersten: droogte vs. overstromingen, waterplezier vs. waterellende, … De klimaatverandering zal de contrasten nog uitvergroten en ze in frequentie doen toenemen. Een effi ciënt waterbeheer dringt zich meer en meer op. Wereldwijd leiden de totaaloplossingen van de Duitse ACO Groep water in goede banen.

ACO. The future of drainage.

www.aco.be

ACO Passavant n.v., Preenakker 8, 1785 Merchtem, Tel. 052 38 17 70, Fax. 052 38 17 71, www.aco.be, [email protected]

Ga snel naar de gewenste producten via de 3D tekeningen

Totaaloplossingen voor effi ciënt waterbeheer

[WATER] is de bron van alle leven en van een wereld vol uitersten: droogte vs. overstromingen, waterplezier vs. waterellende, … De klimaatverandering zal de contrasten nog uitvergroten en ze in frequentie doen toenemen. Een effi ciënt waterbeheer dringt zich meer en meer op. Wereldwijd leiden de totaaloplossingen van de Duitse ACO Groep water in goede banen.

ISOTEC® LINEA is een speciaal ontworpen paneel dat dienst doet als geïsoleerde draagstructuur voor metalen bekledingen op gevel en dak.Uniek aan ISOTEC® LINEA is de geïntegreerde metalen lat met speciale schroefuitsparing waardoor de panelen zonder voorboren kunnen worden vastgeschroefd. De meta-len bekleding kan vervolgens meteen op het isolatiepaneel worden aangebracht. ISOTEC® LINEA maakt zo de isolatie van gevels en daken efficiënter en goedkoper.

mad

e in

Bel

gium

[email protected]

Uitzonderlijke prestaties in sanitair warm water

Gasketel met dubbele functie

Totale Condensatie zowel op verwarming als op sanitair warm water

Superieur rendement

Tank-in-Tank: korte opwarmtijden en minimum aan energieverlies dankzij warmtewisselaar met groot oppervlak

Grote primaire waterinhoud: ideaal voor bestaande installaties

Nuttig vermogen van 34.1 kW tot 111.5 kW

Cascade-opstelling: onbeperkt in aantal

Ideaal voor toepassingen met grote behoefte aan sanitair warm water bvb hotels, sportcentra, rusthuizen, industrie,…

HeatMaster® 35 TC – 45 TC – 70 TC – 85 TC – 120 TC

CEA BELGIUMNotarisstraat 66 B-1050 BrusselT +32 (0)2 761 94 00 F +32 (0)2 761 94 [email protected] www.cea-belgium.beFSMA : 60862

Verzekeringsprofessionals ten dienste van bouwprofessionalsIeder zijn job. U brengt het bouwproject tot een goed eind. Wij zorgen er voor dat u uw job kan uitoefenen zonder kopzorgen. Vermits u geconfronteerd wordt met bijzondere risico’s, is een specifi eke know-how noodzakelijk. CEA BELGIUM is exclusief opgedragen aan architecten, ingenieurs, studiebureaus, project managers, … en maakt deel uit van de CEA-groep, erkend als de Europese specialist in bouwen beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen. Deze internationale dimensie maakt het voor ons mogelijk om onze klanten ook bij te staan in hun activiteiten in het buitenland.

Contacteer ons vrijblijvend voor meer informatie over onze diensten of voor een vergelijkende offerte.

U werkt aan een groter project en wenst na te gaan of u wel voldoende verzekerd bent?

U krijgt een contract voorgelegd en wenst onafhankelijke bijstand van gespecialiseerde juristen?

U heeft weinig schade maar betaalt een te hoge premie. U wenst dan ook uw polisvoorwaarden vrijblijvend te toetsen aan de markt?

U heeft een project in het buitenland en vindt geen verzekeringsoplossing?

BOUWEN zonder zorgen?Het is geen utopie...

CEA BELGIUM is een onafhankelijk verzekeringsadviseur en -makelaar die exclusief actief is in beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen voor de bouwsector en samenwerkt met alle gespecialiseerde verzekerings-maatschappijen. Zowel het reduceren van de verzekeringskost als het verbeteren van de dekking vormen op korte termijn onze doelstelling. Op lange termijn volgen wij het dossier van onze klanten permanent op en staat een ploeg van verzekeringsspecialisten en juristen hen bij waar nodig.

DIM

EN

SIO

N

69

REPORTAGE

Het voormalige mijngebouw van Houthalen heeft een totale oppervlakte van om en bij de 5.000 m². Bouwheren van dit renovatieproject zijn de Limburgse ReconversieMaatschappij (LRM) en het AGB Masterplan namens de gemeente Houtha-len-Helchteren. Dit project is een ontwerp van HUB Architec-ten, bouwtechnisch ondersteund door Bureau Bouwtechniek, beide uit Antwerpen. De renovatiewerkzaamheden werden opgestart in september 2011. Het inmiddels tot ‘Cleantech Campus’ gerenoveerde gebouw werd opgeleverd in maart 2013. Ir. architect Gretel De Smet van Bureau Bouwtechniek: “De voorbije decennia was enkel een deel van het gelijkvloers nog in gebruik door gemeentelijke diensten. De rest van het gebouw – gezien de leegstand nog in vrij goede staat - was niet meer in gebruik. Wel was het pand in de loop van de voorbije eeuw in ernstige mate verzakt, al dan niet ten ge-volge van de vroegere mijnactiviteit in de onmiddellijke om-geving. Vooral aan de vele (beton)kolommen die het gebouw

mee schragen, is dit duidelijk te zien. Uit onderzoek, uitge-voerd door het studiebureau stabiliteit - BAS bvba -, bleek dat deze verzakkingsbeweging inmiddels gestabiliseerd is.”

Betonnen structuren zichtbaar houdenHet dak werd volledig van het gebouw afgehaald en ver-vangen door een nieuwe hoger gelegen structuur, met links en rechts op het dak van het gebouw nieuwe volumes voor technische ruimtes. De bestaande betonnen structuren wer-den zoveel mogelijk zichtbaar gehouden. Het gelijkvloers - dat oorspronkelijk bestond uit vele, relatief kleine ruimtes -, werd volledig gestript, enkel de betonnen kolommen bleven overeind. In de nieuwe indeling werden onder meer volgende functies voorzien: ontvangstfaciliteiten, vergaderzalen, kan-toorruimte, cafetaria… Het bezoekerscentrum in het atrium loopt als het ware door de andere functies door. Op de twee verdiepingen bleef de indeling van de ruimtes grotendeels onveranderd: centraal het atrium met rondom de kantoor-ruimtes. De authentieke materialen werden zoveel mogelijk behouden: de granito vloeren, de dubbele houten deuren in boogvorm, de groene betegeling…

Slanke raamprofielen geëvenaardHet stalen, niet-thermisch onderbroken raamwerk, niet meer conform de vereisten voor een moderne kantooromgeving, werd integraal vervangen door aluminium schrijnwerk met dubbele beglazing. Gretel De Smet: “Net als bij de renova-tieprojecten in Beringen en Heusden-Zolder werd geopteerd voor een aluminium profieltype - speciaal ontwikkeld door Reynaers Aluminium - dat de slankheid van de vroegere sta-len ramen evenaart. Wat het toepassen van nieuwe materialen betreft, werd vooral voor hout geopteerd, onder meer voor de bekleding van de wanden in bepaalde kantoorruimtes. Een onverwachte meerkost was de vervanging van de vloeren op

RockfonVirtueel plafond biedt akoestisch comfort in oud mijngebouw

De voorbije jaren werd het voormalige hoofdgebouw van de koolmijn van Houthalen omgebouwd tot een Cleantech Campus, met een bezoekerscentrum en kantoren voor startende bedrijven. Opzet van de renovatie was om de sobere, industriële look te behouden. Om de betonnen balken structuren zoveel mogelijk zichtbaar te houden en toch het nodige akoestische comfort te bieden, opteerden bouwheer en architecten voor het integreren van Rockfon plafondpanelen in baffles.

»

mad

e in

Bel

gium

[email protected]

Uitzonderlijke prestaties in sanitair warm water

Gasketel met dubbele functie

Totale Condensatie zowel op verwarming als op sanitair warm water

Superieur rendement

Tank-in-Tank: korte opwarmtijden en minimum aan energieverlies dankzij warmtewisselaar met groot oppervlak

Grote primaire waterinhoud: ideaal voor bestaande installaties

Nuttig vermogen van 34.1 kW tot 111.5 kW

Cascade-opstelling: onbeperkt in aantal

Ideaal voor toepassingen met grote behoefte aan sanitair warm water bvb hotels, sportcentra, rusthuizen, industrie,…

HeatMaster® 35 TC – 45 TC – 70 TC – 85 TC – 120 TC

DIM

EN

SIO

N

70

REPORTAGE

het gelijkvloers. De bestaande bevloering bleek op bepaalde plaatsen vervangen te zijn door vasttapijt. Bovendien bleken de bestaande vloerplaat op volle grond onvoldoende dikte te hebben, waardoor ze onvoldoende draagkrachtig was.”

Sobere, industriële look behoudenHet opzet was de sobere, industriële look van het gebouw te behouden. Om de balkenstructuren in het gebouw zoveel mogelijk in het zicht te houden, en anderzijds ook weer niet te overaccentueren, werd geopteerd voor een systeem met plafondpanelen. Alle leidingen, kabelgoten etc werden dus in het zicht gelaten. Via deze plafondpanelen - kaderloze baffles Contour van Rockfon - werd een virtueel plafond gecreëerd dat tevens voldoende akoestisch comfort biedt. Er werd een akoestische studie uitgevoerd naar de benodigde absorptie-waarden. Volgens deze studie dienden de baffles met een tus-senafstand van 30 cm geplaatst te worden.

De firma Kempische Interieur Bouw plaatste in totaal om en bij de 1.600 van deze elementen. Erik Gubbels, Key Account Manager Benelux Rockfon: “Een belangrijke reden voor de bouwheer om voor deze kaderloze baffles te opteren, waren de harde betonnen vloeren en hoge ramen. Indien de struc-tuur van het gebouw, de welfsels en de technieken zichtbaar moeten blijven, kom je bijna automatisch bij verticaal af-hangende baffles terecht om een goede akoestiek te kunnen garanderen. De geluidsabsorberende eigenschappen zorgen ervoor dat het werkritme niet kan verstoord worden. Er werd geopteerd voor de witte kleur, standaard voor de Contour.“

BetonkernactiveringOok bouwprojecten waar betonkernactivering wordt toege-past, lenen zich meestal goed tot het aanbrengen van baf-

fles. Erik Gubbels: “De Rockfon plafondpanelen kunnen pro-ductietechnisch telkens aangepast worden aan de ruimte in kwestie. Tussen de baffles door kunnen bv. verlichtingsele-menten aan het plafond bevestigd worden. Ook horizontale uitvoeringen behoren tot de mogelijkheden: indien raampar-tijen bijvoorbeeld tot tegen de betonnen constructie reiken, kunnen panelen tegen de ondergrond verlijmd worden om zo alsnog het akoestisch comfort te garanderen. Het basismate-riaal voor deze plafondpanelen is steenwol, een anorganisch materiaal waarvan de oorsprong teruggaat tot het vulkanisch gesteente. Dit lavagesteente of basalt is een onuitputtelijke grondstof die door de aarde tot 38.000 keer meer geprodu-ceerd wordt dan Rockfon en Rockwool in hun productiepro-ces kunnen verwerken. Duurzaamheid ten top dus. Inmiddels wordt dit natuurlijk proces in de Rockwool-fabrieken in Roer-mond gereproduceerd.”

Geluidsabsorberend en dimensiestabielErik Gubbels over de technische specificaties van de Rockfon plafondpanelen: “Geluidsabsorptie en geluidsisolatie zijn twee van de belangrijkste eigenschappen van onze Rockfonpane-len. Het aanbrengen van voldoende akoestisch absorberend materiaal leidt tot een vermindering van de nagalmtijd het-geen op zijn beurt bijdraagt tot een positieve spraakverstaan-baarheid, en dus resulteert in een gezondere werkomgeving. Ook naar brandveiligheid toe is het product volledig conform. Rockfon plafondpanelen hebben een kern van steenwol, dat

onbrandbaar is, met een smeltpunt hoger dan 1000º Celsius. Dit resulteert in een brandreactieklasse A1, in overeenstem-ming met de huidige Europese normering. Een andere eigen-schap is de dimensiestabiliteit of maatvastheid, die zelfs in de meest extreme omstandigheden behouden blijft. De panelen kunnen geplaatst worden bij alle temperaturen van 0º tot 40º Celsius, waarbij geen acclimatisatie nodig is. De heldere witte kleur zorgt voor een perfect diffuse lichtreflectie. Vermits het basismateriaal steenwol geen organische bestanddelen be-vat, kunnen er ook geen micro-organismen ontstaan hetgeen bijdraagt tot een gezond binnenklimaat. De baffles zijn vol-ledig recycleerbaar binnen het eigen productieproces. In de Rockfon productie-eenheid in Roermond bevindt zich trou-wens ook een recyclage-unit.”

www.rockfon.be

Complete reeks intelligente, hooge� ciënte circulatiepompen voor verwarming, airconditioning, warmtepompsystemen en huishoudelijke warm water toepassingen.

http://www.grundfos.com

MAGNA3MEER DAN EEN POMP

MAGNA3 nl 297x110.indd 1 17/06/2013 15:08:37

DIM

EN

SIO

N

72

REPORTAGE

Beltrami Indische natuursteen matcht met wellness

In Groot-Bijgaarden lijkt het ‘Waer Waters’ wellness-complex - een ontwerp van 3architecten - als een volume in de grond verzonken te liggen. Het ‘komconcept’ geeft de wellness-gebruiker een geborgen gevoel. Voor de aankleding van wanden en vloeren rond de zwembaden werd geopteerd voor Raja black, een Indische natuursteen van Beltrami, in natuurruwe uitvoering.

Een zevental jaar geleden kocht de familie Coppens een sportterrein met accommodaties voor tennis, squash en fit-ness in Groot-Bijgaarden. Door de bestaande infrastructuur met wellness-activiteiten uit te breiden wou de bouwheer het geheel een nieuwe impuls meegeven. “Een wellness-project was toen voor ons een totaal nieuw gegeven. Er volgde een uitgebreide studiefase waarin we heel wat projecten hebben bezocht. Zo is langzaam het concept voor Waer Waters ge-rijpt”, aldus architect Christophe Keirsbilck, één van de ven-noten van 3architecten, een architectenkantoor met 18 me-dewerkers uit Roeselare: “We werken zeer horizontaal in die zin dat één van de 3 vennoten van bij de opstart het contact met de bouwheer verzorgt, het project ontwerpt, én de werf opvolgt, samen met 1 of 2 medewerkers. We focussen niet op een bepaald marktsegment, ook (meergezins)woningen, PPS-projecten en KMO’s staan op ons actief. Dit zorgt voor afwis-seling in de opdrachten en voor een gevarieerd takenpakket voor ons team aan (ingenieur-) architecten.”

Industriebouw in het groen Het Waer Waters wellness-complex lijkt een volume dat in de grond verzonken ligt, een ‘kom’ geeft de bezoeker een gebor-gen gevoel. “Het lijkt contradictorisch, maar dit project leunt dicht aan bij industriebouw, een concept dat substantieel deel uitmaakt van onze visie op duurzaam bouwen. In feite betreft het een geprefabriceerde industriebouw constructie, volledig onderkelderd. Op het gelijkvloers bevinden zich het onthaal en het culinaire gedeelte, op niveau -1 is het wellness-gebeu-ren ondergebracht. Op niveau -2 zijn de kleedkamers en de zone voor natte behandelingen (massages), opgesplitst in een badpakzone en een naaktzone, waar dezelfde functies - sau-na’s, binnen- en buitenbaden… terug komen”, aldus de archi-tect. Buiten bevinden zich nog paviljoenen met bijkomende sauna’s en 3 zwemvijvers. Samen met tuin- en landschapsar-chitect Yves Verfaillie is de inplanting en omzoming van het geheel vertaald in een streekeigen landschap. De tuin met de verschillende struiken, bomen en grassen trekt het gebouw als het ware naar beneden in de kom. Alle volumes worden naar beneden geduwd, het landschap ligt er als het ware bo-ven op. Ook de daken van het gebouw maken deel uit van de tuin en zorgen mee voor het geborgen gevoel.

‘Komconcept’De keuze voor het ‘komconcept’ – waarin het volledige com-plex werd ingebed – vloeit voort uit 2 elementen. “Enerzijds bevindt het gebouw zich in een agrarische omgeving, met een aanpalende woonzone. Een wellness-programma van een dergelijk formaat in deze omgeving inpassen, was niet evi-dent. Vandaar het idee om het gebouw als het ware te laten verzinken in de grond. Dit geeft niet enkel de wellness-ge-bruikers een geborgen gevoel, maar zorgt er ook voor dat het

DIM

EN

SIO

N

73

REPORTAGE

glooiende, agrarische landschap niet geschonden wordt. De uitgegraven kleihoudende grond kon trouwens worden gere-cupereerd door steenbakkerijen”, aldus de architect.Vanuit de visie op duurzaam bouwen werd het studiebureau stabiliteit en technieken BM Engineering aangezocht voor de energetische aspecten van het project. “Door de aard van de activiteiten - wellness - is er een constante behoefte aan warmte en aan elektriciteit. In een dergelijke omgeving is het installeren van een warmtekrachtkoppeling bijna van-zelfsprekend. Het warm water systeem zorgt er bovendien voor dat het gebruikte water kan worden gerecycleerd en herbruikt.

Sobere, kwalitatieve materialenVoor de aankleding van ‘Waer Waters’ werd geopteerd voor sobere, kwalitatieve materialen zoals recuperatie Belgische

blauwe hardsteen, Indische natuursteen, barnwood en ge-olied ijzer. De wanden en vloeren rond de zwembaden werden bekleed met Raja black Indische natuursteen van Beltrami, in combinatie met blauwe hardsteen, afkomstig van de afbraak van een oude spinnerij. Deze hardsteen werd verwerkt op de terrassen van het wellness-gedeelte en past qua looks perfect bij de natuursteen van Beltrami - zie verder. Verder kregen oude schuurbeplankingen - afkomstig uit Canada en Noord-Amerika - in deze wellness-omgeving een tweede leven. Ei-ken elementen werden op dezelfde manier ingekleurd om het geheel een identieke look te bezorgen. Tenslotte werd er ook gebruik gemaakt van ijzeren elementen in hun meest brute vorm; gelast, geslepen en geolied.

NatuurruwVoor de aankleding van wanden en vloeren rond de zwem-baden werd dus geopteerd voor Raja black natuurruw van Beltrami. Het betreft 1848 m² met afmetingen 60x40x2,5 en 360 m² 60x40x 2 à 4 cm. Pascal Rommel, Senior Sales Ma-nager Beltrami: “Deze Indische natuursteen is zowel geschikt voor binnen- als voor buitenbevloering. In dit project werd gebruik gemaakt van gekalibreerde (op dikte) tegels. Deze tegels dienden namelijk verlijmd te worden op een dekvloer waarin vloerverwarming voorzien is. Raja black was een uit-drukkelijke keuze van de bouwheer, waarin ook de architect zich perfect kon vinden. Met dit project wou de bouwheer bo-vendien dezelfde filosofie aanhouden als in zijn andere zaak - een feestzalencomplex, genaamd Salons De Waerboom – in de nabije omgeving.”

Harmonieus met blauwe hardsteenRaja black van Beltrami is een typische natuursteen voor gebruik in vochtige omgevingen en leent zich dus bij uitstek voor deze wellness-toepassing. Pascal Rommel: “In dergelijke projecten dient natuursteen slijtvast en voldoende slipbesten-dig te zijn, en een hoge compactheid en een lage waterab-sorptie te hebben. Het betreft een natuursteen met hardheid klasse 4. Dit betekent dat het materiaal zowel geschikt is voor toepassing in individuele woningen als in gebouwen met ma-tig collectief gebruik, zoals bv. dit wellness center. Het uitzicht van Raja black natuurruw past perfect bij de gerecupereerde blauwe hardsteen die in het project verwerkt is. Wellness-projecten met natuursteen vormen een groeimarkt. In onze contacten met architecten merken we dat de nood aan eer-lijke en correcte informatie over natuursteen blijft. ‘Welke na-tuursteen - in welke afwerking - gebruiken we best voor deze of gene toepassing?’ blijft één van de voornaamste vragen die wij van architecten ontvangen.” De vloeren in Waer Waters werden geleverd door InterCarro uit Groot-Bijgaarden.

www.beltrami.be www.3architecten.be

DIM

EN

SIO

N

74

TECHNIEK

Duurzaam wonen en bouwenEen goed binnenklimaat: stappenplan voor ventilatie

Stappenplan voor ventilatie De eerste stap voor de architect is de opdrachtgever ervan te overtuigen dat ventilatie noodzakelijk is om een gezond binnenklimaat te bekomen, zowel bij renovatie als bij nieuw-bouw (zie het filmpje op www.binnenklimaat.be). Door het beter isoleren en luchtdicht maken van een constructie, loopt de CO2-waarde als er iemand thuis is, snel hoog op. De World Health Organisation beschouwt 800 ppm als maximale grens om nog geconcentreerd (en gezond) te kunnen werken en le-ven. In niet-geventileerde slaapruimtes worden echter waar-den gemeten tot ver boven 4000 ppm.

De tweede stap is het bepalen van het streefcijfer voor de K-waarde, het E-peil en de luchtdichtheid. Een passiefhuis met K15 en een netto-energiebehoefte voor verwarming ≤ 15 kWh/m² jaar, houdt namelijk automatisch een luchtdichtheid n50 ≤ 0,6 h in en een ventilatiesysteem met warmterecupe-ratie (www.beterventileren.be). Bij renovatie zijn deze eisen technisch en budgettair moeilijker te halen en liggen de ven-tilatiesystemen A, C en C+ meer voor de hand.Vaak wordt een D-systeem gekozen voor het verlagen van de E-peil punten, maar verliest men hierbij de luchtdichtheid uit het oog. Een goede luchtdichtheid is echter noodzakelijk om het ventilatiesysteem goed te laten functioneren en dit geldt niet alleen voor het D-systeem.

Bij verbouwing gelden de minimumeisen voor ventilatievoor-zieningen. Deze hangen af van de ‘aard van het werk’ en van de ‘bestemming’, en zelfs van de functie van elke ruimte:

• Bij een deelproject ‘verbouwing’ moeten we enkel voor de droge ruimten waar ramen vervangen worden, minimale toe-voeropeningen voorzien;• Bij andere werkzaamheden moeten we een volledig ventila-tiesysteem laten installeren.

De derde en vierde stap zitten in de ontwerpfase. Wanneer de functies en vloeroppervlakken bepaald zijn, moeten we de ventilatiedebieten in het ontwerp bepalen en integreren. (zie link 1) Een algemene regel voor de volumetoevoer is 3,6 m³/hm². Voor de precieze waarden zie tabel ‘overzicht ventilatie-eisen voor woongebouwen, http://www.energiesparen.be/epb/eisenventilatie of http://www.meeroverepb.be/pages/kdb.php?id=81

Door het ventilatiesysteem in een vroege fase te integreren in het ontwerp ontstaat er een helder concept met korte buis-afstanden. Zo kunnen we sterk besparen op de uitgaven. Dit wordt later vertaald in een eenvoudig onderhoud. In een vroege fase kunnen we de roosters zelfs mee opnemen in het gevelplan. Denk hierbij ook aan alternatieven als muurroos-ters op minimum 1,8 m boven de grond, dakroosters of roos-ters in de opstand van een koepel.

De vijfde stap is het definitief plan en de technische uitwer-king. Dit gebeurt in overleg met de installateur. Aandachts-punten zijn de luchtafvoeren van verwarmingstoestellen en de dampkap. Een goed werkend ventilatiesyteem hangt sa-men met een kwalitatieve uitvoering en goed onderhoud. Bij de berekening van het E-peil is de uitvoeringskwaliteit of m-factor ingevoerd. De m-factor wordt bepaald door:• het zelf regelen van de regelbare toe- en afvoeropeningen voor natuurlijke ventilatie• de afstelling van de mechanische ventilatieopeningen (toe en afvoer)• de luchtdichtheid van de luchtkanalen

Ventilatiesysteem Luchtdichtheidsniveau n50 [h-1]

Systeem A en C 3 > 5 [h-1]

Systeem B en D 1 > 3 [h-1]

n50 = V50/Vint [m³/h per m³ = h-1]n50 = aantal maal per uur dat het volume aan lucht in het ge-bouw weglekt/inlekt bij een drukverschil van 50 Pa, in [h-1]

De ontwerpopgave is sterk veranderd door meer energiebewust te bouwen. De ademende gevel van een gebouw is een isolerende gevel geworden, langs de buitenzijde winddicht en langs de binnenzijde dampdicht afgewerkt. De architect moet het gebouw zo ontwerpen, dat het voldoet aan de eisen van de energieprestatieregelgeving en dat ventilatie mee is opgenomen. Het bepalen van de luchtdebieten, het opmaken van het lastenboek en de planning van de werken kunnen afhankelijk van de opdracht tot de taken van de architect behoren.

DIM

EN

SIO

N

75

TECHNIEK

PROV

INCI

AAL C

EN

TRUM DUURZAAM BOUWEN EN WONEN

- WW W.KAMPC.BE -

Wie zijn de 5 provinciale steunpunten? Dit artikel maakt deel uit van een reeks artikels over Duurzaam Wonen en Bouwen. De volledige reeks kan je terugvinden op de kennisdatabank op de website van NAV, de Vlaamse Architectenorganisatie. www.nav.be

De reeks is tot stand gekomen in samenwerking met NAV en de Steunpunten Duurzaam Wonen en Bouwen Oost-Vlaanderen en Antwerpen (Kamp C). De steunpunten maken deel uit van een Vlaamse Netwerk.

Bruikbare links:

1. Ventilatiegids en rekenblad (De Nayer Instituut / WTCB 2007):

http://www.ideg.info/index.cfm?n01=ventilatie_matrix&n02=vent6)

2. infofiches ventilatie EPB: www.energie.wtcb.be

3. ventilatiedocument residentieel: www.energiesparen.be

4. Normen ventilatie WTCB en informatie: www.ventibel.be

5. Checklist en info: http://www.isso.nl/fileadmin/user_upload/

downloads/Model_rapportage_BRL8010.pdf

6. Stappenplan Ventilatie | Vlaamse Steunpunten - Dialoog:

http://do.vlaanderen.be/beleid/vlaams-beleid/vlaamse-strategie-

duurzame-ontwikkeling/transitie-wonen-en-bouwen/provinciale-s

OVERZICHT VENTILATIE-EISEN VOOR WOONGEBOUWEN

Ruimte

Nominaal debietDebiet mag

beperkt worden tot

Minimale spleet

onder de deur

Algemene regel mini-mumdebiet

Absoluut minimaal

debiet

Toevoer

Woonkamer

3,6 m3/hm2(*)

75 m3/h 150 m3/h

-Slaapkamer

25 m3/h 72 m3/hStudeerkamer

Speelkamer

Doorstroom als afvoer uit de ruimte

Woonkamer

- 25 m3/h - 70 cm2Slaapkamer

Studeerkamer

Speelkamer

Doorstroom als toevoer naar de ruimte

Keuken

-

50 m3/h

-

140 cm2

Badkamer

25 m3/h 70 cm2Was-en droogplaats

WC

Afvoer

Keuken

3,6 m3/hm250 m3/h

75 m3/h-

Badkamer

Was-en droogplaats

Open keuken 75 m3/h

WC 25 m3/h - -

(*) of 45m3/h per lopende meter ramen die vervangen worden. De kleinste waarde van de 2 berekeningsmethodes geldt als mini-maal debiet. Dit is van toepassing bij gebouwen met vergunnings-aanvraag of melding van 8 september 2011.

In de zesde stap is de werfopvolging belangrijk, zodat de installatie conform het lastenboek wordt uitgevoerd. Aan-dachtspunten zijn:- de roosters bij levering en plaatsing zijn afgekleefd, zodat geen vuil in de installatie komt. - de roosters die door de gebouwschil gaan, zijn goed aange-sloten op de isolatie en zijn wind- en luchtdicht afgewerkt zo-dat geen koudebruggen ontstaan en de luchtdichtheid maxi-maal blijft.

De zevende stap is een doorgedreven controle bij de opleve-ring. Ga als architect na of de installatie is afgeregeld en het afregelrapport door de installateur ter beschikking is gesteld. Een hulpmiddel hierbij is de checklist (zie link 5).

De laatste stap is het onderhoud van de installatie door de bouwheer. Om de drie maanden moeten de roosters schoon-gemaakt worden en elk jaar moet de filter vervangen worden. De installateur of een onderhoudsbedrijf dient afhankelijk van het systeem om de 1 à vier jaar de kanalen en de lucht-groep te reinigen en te controleren of de regeling goed werkt.

Ventilatie en de gebruikerMaar het gaat verder dan enkel voorgaande acht stappen. Ook van belang is hoe er in huis geleefd wordt. Het misver-stand dat in een passiefhuis de ramen niet open mochten, is ondertussen bijgesteld. In sociale woningbouw kiezen ze eerder voor het ventilatiesysteem C+ in plaats van het ventila-tiesysteem D. Dat laatste is een combinatie van ventilatie- en verwarmingssystemen, zoals de warmtepomp, die de warmte van de afgevoerde ventilatielucht recupereert. Andere voor-beelden zijn de grondbuis in combinatie met ventilatiesys-teem, die zorgt voor opgewarmde lucht in de winter en koele lucht in de zomer, ofde veranda, die zonnewarmte opslaat en meegenomen kan worden in het ventilatiesysteem in de koude tussenseizoenen. En als laatste maar niet minder belangrijk, neem de bouw-heer mee in het verhaal, zodat hij weet hoe de ventilatie werkt en onderhouden moet worden.

DIM

EN

SIO

N

76

REPORTAGE

RENSON® Nightcooling en buitenzonwering voor nieuw Rijsels passiefkantoor

RENSON® Nightcooling en buitenzonwering voor nieuw Rijsels passiefkantoor

In Ronchin, in de buurt van Rijsel, werden de vroegere magazijnen van de Camif-site omgetoverd tot een showroom voor de collecties van de ADEO-Groep die de site ook uitbreidde met 2 passieve kantoorgebouwen. Om energieverslindende klimatisatie te vermijden kozen de Franse architecten voor intensieve nachtventilatie (nightcooling) met roosters type 412ZF van RENSON®. Aluminium zonweringlamellen type Icarus® Aéro 200 van RENSON® op het dak beperken de invloed van de invallende zonnestralen en voorkomen zo oververhitting.

Naast de nieuwe showroom voorzag bouwheer ADEO-Groep dus ook in 2 passieve kantoorgebouwen voor haar adminis-tratieve diensten. Isolatie, fotovoltaïsche panelen, maar ook ventilatie en zonwering resulteren in een energiezuinig en gezond gebouw. Volgens de architecten Xavier Bouffart en Jean-Luc Leclercq van het Rijselse bureau Blaq kan dit pro-ject in twee fases opgedeeld worden. Tijdens de eerste fase werden de bestaande gebouwen gerenoveerd, terwijl in de latere fase 2 nieuwbouwvolumes werden toegevoegd, die het label ‘Passiv Haus’ dragen. Energiezuinigheid was primordi-aal bij dit project. Naast een luchtdichte bouwschil met een doorgedreven isolatie en dubbele en driedubbele hoogrende-ments-beglazing integreerden de architecten Bouffart en Lec-lercq ook 750 m² fotovoltäische panelen. Om een comfortabel en aangenaam binnenklimaat te bereiken zonder gebruik van energieverslindende klimatisatie kozen zij voor het principe van nightcooling in combinatie met buitenzonwering.

Intensieve, energiezuinige nightcoolingDie nightcooling gebeurt via de gordijngevel, die onder een helling van 21° staat. Waterwerende en inbraakvertragende opbouwroosters type 412 ZF van RENSON® openen ’s avonds automatisch om het gebouw af te koelen met grote stromen frisse buitenlucht. Die lucht circuleert door het gebouw en

DIM

EN

SIO

N

77

REPORTAGE

Exit 5 - Where innovation meets communicationRENSON profileert zich al decennia als trendsetter in ventilatie en zonwering. Dit mag niet verbazen als op een totale bezetting van zowat 500 personeelsleden er 50 medewerkers zich full time bezighouden met R&D. Daarnaast dragen ook de product managers en de technisch-commerciële adviseurs constant bruik-bare tips en feedback van de klanten en eindgebrui-kers aan. Maar met zijn jongste creatie heeft RENSON toch een echt paradepaardje gerealiseerd. Jaren ge-leden al maakte wijlen Jo Crepain de eerste schetsen voor een showroom. Die werden nu door zijn kantoor Crepain Binst Architecture afgewerkt tot EXIT 5 - een modern experience en meeting center. Tussen de ge-kende pilaren van het hoofdkantoor in Waregem ver-rees een belevingsruimte annex modern en polyvalent meeting center. RENSON heeft weer een visitekaartje afgeleverd! Exit 5 staat voor EXperience, Innovation & Technology, de pijlers van RENSON.

www.exit5.be

de vervuilde en warme lucht wordt uiteindelijk via ther-mische schouwen afgevoerd. “Dankzij deze intensieve nachtventilatie kan de binnentemperatuur 4 tot 8° C in één nacht naar beneden gehaald worden,” vertelt Johan Debaere, communicatieverantwoordelijke van RENSON®. “Bovendien wordt gebruik gemaakt van energiezuinige motoren voor het openen en sluiten van de verschillende elementen, waardoor de energiebesparing nog verhoogd wordt.”

Beweegbare én vaste lamellenOp de glaspartijen van het atrium zorgen ellipsvormige aluminium lamellen type Icarus® Aero 200 van RENSON® voor de beheersing van de zonneïnstraling. De architecten kozen dit zonweringsysteem omwille van de afmetingen van de lamellen en de flexibiliteit. Zo leverde RENSON® rechthoekige kaders met voorgemonteerde beweegbare lamellen en dezelfde lamellen in een vaste uitvoering voor de hoekelementen, waardoor aannemer Eiffage en onder-aannemer STM de zonwering vlot en op een esthetisch ge-slaagde wijze op de glaspartijen van het piramidevormige atrium konden plaatsen.

www.renson.be

RIELLO

Riello S.A./N.V. - Waverstraat 15 - 9310 Moorsel - T: 053/769.030 - F: 053/789.440 - [email protected] - www.riello.be

DIM

EN

SIO

N

79

REPORTAGE

Dekton®: een ultracompact oppervlak voor architectuur en design

Na Silestone® zet Cosentino met Dekton®, een nieuwe mijlpaal in de markt. Met dit innovatief ultracompact oppervlak vult de Spaanse fabrikant haar uitgebreide programma van materialen en merken aan. Mogelijke toepassingen zijn werkbladen en oppervlakken voor keukens en badkamers, gevels en vloerbekledingen.

Aan de basis van Dekton® ligt een gesofisticeerde mix van anorganische grondstoffen die gebruikt wordt om glas, ma-terialen porselein en kwartsoppervlakken te maken. De ba-sismaterialen worden gemengd met verscheidene aggregaten en water om het nieuwe materiaal Dekton® te produceren. Het ultracompacte oppervlak bezit goede mechanische ei-genschappen en biedt decoratie in volume. In de nieuwe Dekton®-fabriek in Cantoria (Almería) kan Cosentino Group 1500 platen per dag produceren. Wereldwijd zullen meer dan 70 Cosentino Centers dit nieuwe materiaal verdelen.

Design laten overvloeienDankzij een mix van technologische innovatie en design is de fabrikant uit Almeria erin geslaagd hoogwaardige eigen-schappen te creëren. Het Dekton®-oppervlak kleurt het vol-ledige volume van de massa van het materiaal en kan elke soort materiaal reconstrueren. In combinatie met het grote formaat - 320 cm x 144 cm, dikte van circa 1, 2 of 3 cm -, maken deze kenmerken het mogelijk Dekton® aan te passen aan de creativiteit en de veelzijdigheid van de moderne archi-tectuur. Architecten en ontwerpers kunnen design binnen en buiten en op alle niveaus, zowel horizontaal als verticaal, in elkaar laten overvloeien. Enkele voorname technische ken-merken van Dekton®: hoge vlekbestendigheid, hoge kras-, schok- en slijtagebestendigheid, dimensionale stabiliteit en hoge drukweerstand, hoge hitte- en thermische schokbesten-digheid, vorst- en dooibestendigheid, UV-straalbestendigheid en kleurstabiliteit.

Technologie sintert minerale deeltjesDeze eigenschappen vloeien voort uit de exclusieve PST-tech-nologie (Particle Sintering Technology), speciaal ontwikkeld door de R&D-afdeling van Cosentino Group. Deze omvat een mix van technologieën uit diverse sectoren: porselein en te-gels, glas en kwartsoppervlakken (Silestone®). Dekton® wordt

geperst met ‘s werelds grootste pers – met een kracht van 25.000 ton -, speciaal ontwikkeld voor dit productieproces. Deze pers vormt de Dekton®-plaat om tot een dun, ultracom-pact oppervlak met grote mogelijkheden. Het productieproces maakt gebruik van een versnelde versie van de hoge druk processen en temperaturen die Moeder Aarde duizenden ja-ren hanteerde om natuursteen te maken. Dekton® reduceert de productietijd tot vier uur. De technologie sintert minerale deeltjes zodat ze samensmelten en hun interne structuur ver-anderen. Zo ontstaat een nieuwe massa die onder hoge tem-peraturen ultracompact wordt gemaakt: Dekton®.

3D-decoratieMet behulp van basiselementen vervaardigt Cosentino dus zijn eigen grondstoffen, die mee de uitstraling, de kwaliteit en de stabiliteit van het eindproduct Dekton® bepalen. Zodra de speciale componenten zijn ontwikkeld, worden ze stuk voor stuk in een driedimensionaal systeem geplaatst tijdens het decoratieproces, en geïntegreerd in het volledige volume van het product. Een complex decoratiesysteem met 16 verschil-lende technieken zorgt voor een mooi 3D-design. De decora-tie is niet oppervlakkig, waardoor complexere toepassingen zonder beperkingen kunnen bedacht worden. Dat maakt van Dekton® een bekleding in drie dimensies: de decoratie van het oppervlak loopt door in de massa van het hele product.

Er zijn tal van toepassingsmogelijkheden voor binnen- en buitenarchitectuur. Het Dekton®-programma bevat 12 refe-renties, ondergebracht in drie collecties - de Solid Collection, Natural Collection en Tech Collection - die beantwoorden aan de natuurlijke kenmerken van het materiaal. Egale kleuren, natuursteen, leisteen, cement en cortenstaal zijn enkele mo-gelijke kleuren. Er zijn 3 afwerkingen: gepolijst, mat en lei.

www.cosentinogroup.net

Cosentino Group Dekton®: een ultracompact oppervlak voor architectuur en design

DIM

EN

SIO

N

80

REPORTAGEACTUA

01Consulent zal Vlaamse architecten helpen om

waterbewuster te bouwen

Om architecten en ontwerpers aan te sporen te anticiperen op het risico van overstromingen, gaat een consulent ‘Wa-terbewust bouwen’ aan de slag bij NAV. Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege maakt daar-voor een subsidie vrij. Door de klimaatverandering stijgt het risico op overstromin-gen. Om het overstromingsrisico te beperken en schade aan woningen en gebouwen te voorkomen, zal Vlaanderen onder meer waterrobuuster moeten bouwen. Architecten en ont-werpers kunnen daartoe hun opdrachtgevers bouwtechnisch ongetwijfeld nog beter adviseren. De consulent krijgt de taak architecten te ondersteunen via een helpdesk voor architecten, informatieverspreiding via ge-schreven en digitale media en de organisatie van infosessies, cursussen en congressen.

02NAV viert 60-jarig bestaan: Robbrecht en Daem en Denc!

winnen eerste Jo Crepain Awards

Op vrijdagavond 24 mei heeft NAV haar 60-jarige bestaan gevierd tijdens het evenement ‘Architects in Progress’. NAV reikte daarbij voor de eerste maal de Jo Crepain Awards uit. Vlaams minister-president Peeters reikte de Jo Crepain Award voor Architectuurambassadeur in het Buitenland uit aan Robbrecht & Daem. denc!-studio won de Award voor het meest beloftevolle startende architectenbureau. (Op de foto zien we Denc!-zaakvoerders Bart Cobbaert en Delphine De-ceuninck samen met Vlaams minister-president Kris Peeters, zakelijk directeur van NAV Bart Verstraete en NAV-voorzitter Danny Windmolders.) NAV reikt de awards uit in de geest van de in 2008 overleden architect Jo Crepain. Robbrecht en Daem nam het in de categorie architectuurambassadeur in het buitenland na een eerste selectieronde van de jury op te-

gen Conix RDBM Architects, Julien De Smedt Architects en BURO II & ARCHI + I. In de categorie meest beloftevolle star-tende bureau verkeerde denc!-studio na een eerste schifting van de jury nog in het gezelschap van Sculp(IT) uit Antwerpen en BLAF architecten uit Lokeren.

03Staten-generaal van het Architectuuronderwijs:

startpunt van vernieuwd overleg

Maar liefst 86,4 % van de stagemeesters vinden dat de op-leiding architectuur van hun stagiairs niet voldoende is af-gestemd op de uitoefening van hun beroep. Dat blijkt uit de resultaten van een enquête van de Vlaamse architecten-organisatie NAV. Tijdens de Staten-Generaal van het Archi-tectuuronderwijs, die plaatsvond op 14 juni in het Vlaams Parlement, besprak NAV de resultaten met een 60-tal ver-tegenwoordigers van de Vlaamse architectuurscholen, stage-meesters en de Orde van Architecten. Op 22 november 2013 krijgt het initiatief een vervolg. Dan organiseert de KU Leuven voor de eerste keer de ‘Faculteit en Beroep Architectuur’ (Fe-BAR1). NAV zal opnieuw participeren in deze studiedag.

04groeiend aantal kandidaat-verbouwers bezoekt de

Vlaamse Renovatiedag: bijna 2.000 bezoekers meer dan vorig jaar

Eind mei zijn meer dan 8.000 toekomstige verbouwers erop-uit getrokken voor de 15de editie van de Vlaamse Renovatie-dag. Het aantal bezoeken is opgelopen tot meer dan 30.000, verspreid over 92 deelnemende inspirerende renovatiepro-jecten. Bijna 2.000 bezoekers meer dan vorig jaar dus, een weerspiegeling van de groeiende renovatiemarkt in Vlaande-ren.

Tijdens de Renovatiedag is gebleken dat steeds meer kandi-daat- verbouwers rekening houden met de stijgende energie-

01 02

03

04 05

»

05

Vier tips voor eenenergiezuinige woning

Hebt u bij het (ver)bouwen van uw woning al gedacht aan investeren in energiezuinige technologie? Die betaalt zichzelf terug.

Alvast enkele tips om uw energiekosten gevoelig te drukken:① isoleer dak, muur en vloer

extra dik② kies meteen voor

hoogrendementsglas③ voorzie een

verwarmingsinstallatie met hoog rendement

④ ventileer slim met energieterugwinning.

Alle info op www.eandis.be of bel naar 078 35 35 34

Eandis brengt dag en nachtelektriciteit en aardgas tot bij u, thuis of op het werk

Geef minder geld uit aan energie door

slim te (ver)bouwen

9030699_Dimension_297_230mm_3mm.indd 1 26-06-13 10:40

www.nav.bewww.meeroverepb.be

www.zoekeenarchitect.be

partners 2013

www.betafence.be

www.bulex.be www.cbr.be

www.consentinogroup.be www.derbigum.be www.gira.be

www.henrad.be www.koramic.com

www.kubus.be www.protect.be www.xella.be

www.renson.be www.reynaers.be www.rockwool.be

www.saint-gobain-glass.com www.sika.be www.velux.be

veelzijdige projectengedeelde belangenéén architectenorganisatie

Jaarpartnerpagina 2013-dimension.indd 1 3/07/13 11:21

DIM

EN

SIO

N

83

ACTUA

prijzen. De aanwezige architecten kregen immers veel vragen over de mogelijkheden om energiezuinig te verbouwen. Het isoleren van het dak, plaatsen van hoogrendementsbeglazing en het isoleren van de bestaande muren staan vaak bovenaan het verlanglijstje van de toekomstige bouwheren. Daarnaast blijven toekomstige bouwheren de architect zien als dé sleu-telfiguur voor het realiseren van een prettige woonomgeving.

05Luchtdicht bouwen van A tot Z

Op termijn (2020) moeten alle gebouwen in Vlaanderen zeer luchtdicht zijn. NAV werkt mee aan een project om deze over-gang te faciliteren.

Twintig geselecteerde bedrijven en architectenbureaus zullen gedurende drie jaar grondig begeleid worden in hun evolutie naar luchtdichter bouwen in de praktijk. Wil u als architec-tenbedrijf deelnemen? Meer informatie over het project vindt u op de projectwebsite www.luchtdichtbouwen.net

“Luchtdicht bouwen van a tot z” is een project van het WTCB i.s.m. Bouwunie, Vlaamse Confederatie Bouw en NAV. Het project maakt deel uit van een oproep in het kader van het Nieuw Industrieel Beleid. De economische pijler van het NIB focust op de ‘Fabriek van de Toekomst’ als het knooppunt van het nieuwe productiviteitsoffensief. “

06200 geïnteresseerden op seminarie ‘bits en bytes in

het architectenkantoor’

Dit IT-event voor architecten bracht 200 architecten op de been op 30 mei in Technopolis in Mechelen van 13u30 tot 21u30. NAV en AINB wilden een overzicht brengen met de nuttige IT-tools voor architecten en interieurarchitecten. Tal-loze tools, apps en software zijn voorhanden, maar welke kiest men voor een eigen kantoor en organisatie? Via een se-minarie, gebracht door Ir. Rob van Helvoort met uitgebreid

overzicht, reikten we heel wat interessante toepassingen aan. Wie zich verder wou verdiepen of een aantal toepassingen wilde testen, kon naast het seminarie op de beurs terecht. De hele middag én avond kon men zelf de toepassingen uittesten.

07300 dagen op voor infosessie ‘Plaatsen van groen- en

parkeerdaken’

Het dak is vandaag meer dan de spreekwoordelijke vijfde ge-vel. Zo is het bijvoorbeeld in te richten als een groendak om de neerslagafvloei te beperken. Of als parkeerdak om een op-lossing te bieden voor mobiliteitsproblemen. Deze infosessie licht de bijzondere opbouw van beide daken toe. In Antwer-pen, Leuven en Gent daagden in april 300 geïnteresseerden op.

08194 cursisten voor Vitruviuscursus

‘brandveiligheid van gebouwen’

Kennis van de brandveiligheidseisen is een must voor de ar-chitect. De basisnormen zijn echter geen eenvoudige materie en er bestaan heel wat misverstanden over. Deze cursus over-liep de bouwkundige eisen waaraan een gebouw moet vol-doen. Verder gingen we in detail in op onder meer trappen, liften, leidingdoorvoeren en brandwerend binnenschrijn-werk. In Leuven en Gent daagden in april 194 cursisten op.

06

0705

08

Voor alle actuele NAV initiatieven, bekijk de kalender op www.nav.be

Voor Vitruvius cursussen kun je terecht op www.vitruviusacademy.be

www.nav.bewww.meeroverepb.be

www.zoekeenarchitect.be

partners 2013

www.betafence.be

www.bulex.be www.cbr.be

www.consentinogroup.be www.derbigum.be www.gira.be

www.henrad.be www.koramic.com

www.kubus.be www.protect.be www.xella.be

www.renson.be www.reynaers.be www.rockwool.be

www.saint-gobain-glass.com www.sika.be www.velux.be

veelzijdige projectengedeelde belangenéén architectenorganisatie

Jaarpartnerpagina 2013-dimension.indd 1 3/07/13 11:21

MEDIA

Soprema NV | Bouwelven 5 | 2280 Grobbendonk

014/23.07.07 | 014/23.07.77 | [email protected]

www.soprema.be

INSULATION SOLUTIONS

TMS GF SISARKING isolatie voor hellende daken + Hoog isolerend vermogen (20 à 30% energiebesparing) + Eenvoudige aansluiting door tand & groef langs 4 zijden + Geen verblindingseffect bij plaatsing + Sterke mechanische weerstand + Plaatsing in 2 lagen mogelijk

LAMBDA

0,022 W/(m.K)

11/H764

ad Dimension june 2013_ Sarking-NL (230x297).indd 1 09/07/2013 17:06:37

DIM

EN

SIO

N

85

MEDIA

Connectiviteit is een woord met vele be-tekenissen, met een afpelbare gelaagd-heid. In wezen gaat het om verbindingen leggen, verbindingen maken. Over de grenzen van tijd en ruimte heen. Tussen woorden en betekenissen. Tussen verle-den, heden en toekomst. Tussen regio’s en landen. Tussen gebouwen en hun om-geving. Tussen opdrachtgevers, ontwer-pers, uitvoerders. Connectiviteit gaat ook over hoe mensen kunnen ‘samen’ wer-ken. In verbondenheid. Dat a2o-architec-ten hun boek de titel Over connectiviteit gaf, is geen toeval. Als Atelier voor Archi-tectuur en Omgeving, ingebed in de Has-seltse kanaalzone en actief in Vlaanderen en in de Euregio Maas-Rijn (EMR,) maakt de grensoverschrijdende samenwerking als het ware deel uit van het dna van het multidisciplinair architectenbureau. De verbindende kracht van architectuur loopt als een rode draad door het boek. Daarbij focussen de architecten op alle

facetten van de architectuur, van het maatschappelijk engagement en het res-pect voor de omgeving tot het ontwerp en de uitvoering van het gebouw. In de werkwijze staat toekomstgericht denken centraal, met in het ontwerp aandacht voor de flexibiliteit van het gebouw en voor duurzame oplossingen. Daarom houdt a2o al van in het ontwerp van een nieuw gebouw rekening met een moge-lijke toekomstige renovatie en met een functiewijziging. Hybride gebouwen met een skeletstructuur vergemakkelijken de aanpasbaarheid of herbestemming, en reduceren tevens de financiële en maat-schappelijke kost. Via de voorstelling van tal van uiteenlopende realisaties onder-bouwen de architecten hun filosofie en aanpak, hun langetermijnvisie en maat-schappelijk engagement. Architectuur mag dan wel geen religie zijn (tenzij voor sommigen), een scheppende kracht heeft ze wel. Architectuur creëert én verbindt gebouwen en plekken. Maar meer nog dan dat, verbindt architectuur mensen.

Over connectiviteit

‘a20-architecten. Over connectiviteit’ - 240 pagina’s - verkrijgbaar in een Nederlandse en een Engelse versie - MER. Paper Kunsthalle - ISBN 978-9490693688.


Redactie: Arnaud Tandt

Atelier Bow-Wow werd in 1992 in Tokio opgericht door Yoshiharu Tsukamoto en Momoji Kaijima. De naam van het bu-reau verwijst naar geblaf (“Atelier Bow-Wow” heet in Japan trouwens “Atelier Wan”, Japanse honden klinken er im-mers als “wan-wan”). De architecten meten zich niet de houding aan van de almachtige estheet, maar identifi-ceren zichzelf eerder met het huisdier. Een van hun typologische studies heet toepasselijk “Pet Architecture” (2001). Het brengt de kleinste gebouwen in de stad in kaart. Deze gebouwtjes zitten gewrongen op onmogelijke restruimtes en bevatten functies die voorzien in de dagelijkse behoeften van de stadsbewo-ners. Een voorbeeld is het piepkleine Coffee Saloon Kimoto, genesteld op een miniscule driehoekige spie waardoor er binnen slechts plaats is voor vier kofie-drinkers.“Atelier Bow-Wow. A Primer” bevat der-gelijke (typologische) studies, naast ver-scheidene gebouwen en installaties. De

projecten worden in een chronologische volgorde geduid door verhelderende teksten met noten in de marge en een verwijssysteem. Bij “Pet Architecture” staat zo onder meer “→Flatness” en “→Behaviorology”. Dat spoort de lezer aan om het boek te doorbladeren en al surfend een beeld te krijgen van de ont-werpmethodiek, de heuristiek van Ate-lier Bow-Wow.

Achteraan het boek staan foto’s van Lena Amuat van (voornamelijk) woningen. De projecten zijn elders in het boek geïl-lustreerd met plannen en met de meng-vorm van doorsnede- en perspectiefte-keningen waar Atelier Bow-Wow sinds “Graphic Anatomy” het patent op heeft. Deze technische tekeningen tonen zowel de samenstelling van de constructie als de ruimtelijke werking. Verrassend zijn verder de “Publieke tekeningen”. Die zijn door meerdere mensen met potlood getekend. De grote panorama’s tonen het project in de ruime omgeving, rijk aan details. De tekeningen laten zich met mondjesmaat ontdekken, en geven

Atelier Bow-Wow. A Primer.

hun info langzaam prijs, net zoals deze prachtige uitgave.

“Atelier Bow-Wow. A Primer.” Laurent Stalder, Cornelia Escher, Megumi Ko-mura, Meruro Washida (red.). Verlag Walther König, Keulen.

»

DIM

EN

SIO

N

86

MEDIA

Interieurontwerp heeft als discipline een belangrijke rol te vervullen als het gaat om het vormgeven en invullen van de be-bouwde ruimte. Die invulling gaat verder dan de vertaling naar stijlen en trends. Afhankelijk van het soort opdracht moet de interieurarchitect oog hebben voor functionele, economische, esthetische, creatieve en innovatieve elementen. Bij de keuze van materialen, producten en technieken moet hij, afhankelijk van de toepassing, rekening houden met hun specifieke eigenschappen zoals (multi)functionaliteit, esthetiek, kleur, stijl, sfeer, onderhoud, duurzaamheid, recycleer-baarheid, energetische en akoestische kwaliteiten. Designing Interior Architec-ture – Concept Typology Material Con-struction plaatst het interieurontwerp tussen architectuur en design en behan-delt vanuit die positie alle geciteerde en nog meer aspecten. Bijvoorbeeld, hoe en waarvoor gebruik je smart textiles? Hoe maak je van een intelligente technologie een intelligente typologie? Hoe kun je

Designing Interior Architecture

nanotechnologie toepassen in het inte-rieurontwerp? Hoe integreer je de over-vloed aan IT-tools in woningen, kanto-ren, commerciële en openbare ruimten? Waarmee moet je rekening houden als je aan de slag gaat in bestaande gebou-wen of in beschermd erfgoed? Hoe zit het met de sociale dimensie van interieur-vormgeving? Honderden illustraties van interieurs, deelprojecten, concepten en details schetsen de impact van bepaalde keuzes, tonen een variatie aan sferen, inspireren soms. Maar net die overvloed resulteert in te veel en te oppervlakkig en vormt daardoor de zwakte van het boek. Interessante thema’s worden aangeraakt maar niet uitgediept. Inspirerende pro-jecten verdrinken door de bovenstroom van minder goed tot banaal en oubollig werk. Kwalitatieve beelden verliezen hun kracht door de vermenging met commer-ciële productfoto’s. Voeg daarbij de zwak-ke lay-out en het geheel geeft de indruk van te snel te veel samen geharkt. Zonde van het thema.

‘Designing Interior Architecture. Con-cept Typology Material Construction’ - Sylvia Leydecker - 368 pagina’s - Engels - Birkhäuser/De Gruyter - ISBN 978-3-0-346-1302-6.



Hoe transformeer je oude(re) gebou-wen in energie-efficiënte en duurzame panden? Op die vraag probeert Energy Efficiency refurbishments, een gids ge-schreven door en voor architecten, een antwoord te geven via de analyse en doorlichting van een aantal residentiële en niet-residentiële gebouwen. Elk ge-bouwtype wordt tot op het bot ontrafeld en gefileerd, wat resulteert in een scala aan problemen, eisen en behoeften die om de meest efficiënte oplossing vragen. Want zoveel is zeker, de duurzame re-novatie van oude gebouwen is complex en vergt meer dan een verbetering van alleen maar hun energetische voetaf-druk. Voor elk bouwkundig element, van de vloeren over de ramen tot en met het dak, stellen de auteurs een aantal ingrepen voor met hun voor- en nade-len. Op dezelfde manier presenteren ze een spectrum van oplossingen en struc-turele ingrepen voor de invulling van

energiebehoeften, verwarming, isola-tie, ventilatie, warmwatervoorziening, lichttoetreding. Daarbij evalueren ze de impact van het gebouwtype, de inplan-ting en de oriëntatie op het thermisch en akoestisch comfort. Het resultaat is een aantal scenario’s die aangeven hoe bestaande gebouwen via ingrepen in het ontwerp, de constructie, materialen en uitrusting getransformeerd kunnen worden tot energiezuinige en duurzame gebouwen. Achteraan het boek zoomen de auteurs in op een aantal voorbeeld-projecten waaronder vooral woningen, kantoren en appartementsgebouwen. Een analyse van de ingrepen en foto’s voor en na tonen het resultaat na de facelift. Aanvullend maken calculaties, diagrammen, tabellen, illustraties, teke-ningen en richtlijnen voor de uitvoering van belangrijke details dit boek tot een praktische gids en een handig werkin-strument voor architecten.

Energy Efficiency refurbishments

‘Energy efficiency refurbishments. Principles-details-examples’ - Clemens Richarz en Christina Schulz - 144 pagi-na’s - Engels - Walter de Gruyter /Detail Green Books - ISBN 978-3-920034-90-4.

»

Uw plan verdient een Viessmann warmtepomp

Vie

ssm

ann

Bel

gium

b.v

.b.a

. · H

erm

esst

raat

14

· 193

0 Za

vent

em (N

osse

gem

)in

fo@

vies

sman

n.be Partner van

Viessmann warmtepompen staan bekend

om hun hoog rendement en stille werking.

In Zweden wordt de meerderheid van de

woningen uitgerust met een warmtepomp.

Uit een vergelijkende test van het Zweedse

nationale energieagentschap in 2012 is de

Viessmann Vitocal 343-G warmtepomp als

beste uit de test gekomen.

Uw cliënt verdient de beste warmtepomp

in zijn woning of project. Een Viessmann

warmtepomp is er al vanaf € 4.399 excl.

BTW.

Meer informatie vindt u op viessmann.be

Individuele oplossingen dankzij effi ciënte systemenvoor alle energiedragers en toepassingsgebieden.

Vitocal_343-G_1433-1_Fl_Dim.indd 1 15.04.13 12:47

DIM

EN

SIO

N

88

MEDIA

NZEB Symposium, Passive and Beyond

Nu Brussel Passief gaat en Vlaanderen binnenkort beslist over een BEN defi-nitie kijkt Passiefhuis-Platform resoluut naar 2020 en verder. Met de organisa-tie van het NZEB Symposium, Passive and Beyond - op 18 oktober in Brussel - wil de organisatie de nadruk leggen op het verrijken van de praktijk van de deelnemers. Architecten, projectont-wikkelaars en beleidsmakers ontmoe-ten NZEB projecten, E+ en duurzame gebiedsontwikkeling.Beleidsmakers van Brussel Leefmilieu en VEA lichten de NZEB en BEN stra-tegie van hun regio toe. De gevorderde deelnemer raden we de programma-blokken over innovatieve materialen en technieken aan. De organisator gaat er prat op architecten, bedrijfsleiders en projectverantwoordelijken netwerk kansen te bieden.

www.nzeb.be

Architectuur in Nederland - Jaarboek 2012-2013 toont 30 opmerkelijke pro-jecten in vijf categorieën: gebouwen voor zorg en onderwijs, seriematige woningbouw, particuliere woningbouw, publieke gebouwen en bedrijfsgebou-wen. Verder belicht het jaarboek de be-langrijkste ontwikkelingen en trends die een invloed uitoefenen op de architec-tuurproductie in Nederland en bundelt het alle belangrijke architectuurprijzen, wedstrijden, tentoonstellingen en publi-caties van het afgelopen jaar. Uiteraard wordt bij zo’n jaarboek het meest uitge-keken naar de geselecteerde projecten, al was het maar om te zien wie bij de gelukkigen is. Met verbazing werd dit jaar de afwezigheid van twee toppers gedetecteerd, namelijk Mecanoo met het Kaap Skil Museum in Textel en MVRDV met de met tal van architectuurprijzen gelauwerde Boekenberg in Spijkenisse. De selectie leidde, conform de Neder-landse open debatcultuur, tot een felle discussie waarbij de jury gesommeerd werd de redenen voor de niet-selectie mee te delen. In het discours refereerden de MVRDV-fans onder meer aan de Red Dot Design Award 2013 in de categorie Architectuur en Stedenbouw, waarbij de bibliotheek als winnaar kwam uit 4 662 inzendingen uit 54 landen. Terug naar de geselecteerden. Wel goed nieuws was er voor Hans Kollhoff die, met het Ministerie van Veiligheid en Jus-titie en het Ministerie van Binnenland-se Zaken en Koninkrijkrelaties in Den Haag, het grootste kantoor- en rijksge-bouw van Nederland ontwierp. De ritmi-sche en monumentale compositie van de twee 146 meter hoge torens, domineert het straatbeeld. Ook goed nieuws was er voor Marie-José Van Hee architecten met de woning Zuidzande in de Zeeuwse polder. De woning, uitgevoerd in samen-werking met projectarchitect Sam De Vocht, bestaat uit een hoog volume, een soort woontoren in lichtgekleurd zicht-beton die uitkijkt over het landschap, en een laag volume in zwart geblakerd

Architectuur in Nederland - Jaarboek 2012/13

hout, een verwijzing naar de oude boer-derijschuren in de omgeving. Voor nog goed nieuws zorgde onder andere de Brede school Rietwierde, een gebouw voor twee scholen, twee kinderdagver-blijven en een peuterspeelzaal, ontwor-pen door Gianni Cito/Dok; het Onder-wijscentrum Erasmus MC van Claus en Kaan; het woonblok De Oriënt van WAM architecten; de renovatie van drie flat-gebouwen van Hans van Heeswijk; het woonproject Elandshof van Bastiaan Jongerius; de woning Dutch Mountain van denieuwegeneratie; het Streepjes-huis van Gaaga architecten; een loftpro-ject van Marc Koehler; de Cultuurcluster Nieuwegein van Van Dongen-Koschuch/de Architekten Cie.; het nieuwe Rijks-museum in Amsterdam van Cruz y Or-tiz; het Eye Filmmuseum van Delugan Meissl; het kantoorgebouw Huis Volker-Wessels van De Zwarte Hond.

‘Architectuur in Nederland. Jaarboek 2012/13 / Architecture in the Nether-lands’ - 184 pagina’s - Nederlands en Engels - nai010 Uitgevers/publishers - ISBN 978-90-6208-043-0.


DIM

EN

SIO

N

89

REPORTAGE

Partners:

NZEB SymposiumPassive and Beyond

Cooperation / chain development : financial innovation

NZEB Shaping the ZE Future (E+)

Innovative Technology Monitoring of installations

Vrijdag, 18 oktober 2013 - Brussel

www.nzeb.be

publi_dimension.indd 2 5/07/13 13:36

DIM

EN

SIO

N

90

EVENT

Archiprix International 2013Pleidooi voor nieuw sociaal bewustzijn Archiprix International 2013Pleidooi voor nieuw sociaal bewustzijn

Waar zijn jonge afgestudeerde architecten, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten wereldwijd mee bezig? Wat drijft en beroert hen? Met welke ogen kijken zij naar hun omgeving en naar de wereld? Welke uitdagingen detecteren ze? Voor welke problemen hopen ze via hun kennis, kunde en metier een oplossing te kunnen bedenken? Volgens de internationale jury van de Archiprix International Moscow 2013, gaat de nieuwe generatie voluit voor een nieuw sociaal bewustzijn in de architectuur. Minder ping ping, meer maatschappelijk engagement. Is de tijd aangebroken voor een nieuwe lente in de architectuur?

In Moskou werden onlangs de winnaars bekendgemaakt van de zevende editie van de Archiprix International. Tijdens dat tweejaarlijkse evenement presenteren universiteiten en hoge-scholen van over de hele wereld hun beste afstudeerprojec-ten voor architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur. Om het internationaal belang te onderstrepen, is elke editie te gast in een ander land. De eerste Archiprix International ging van start in Rotterdam (2001), daarna volgden Istanbul (2003), Glasgow (2005), Shanghai (2007), Montevideo (2009), Cambridge USA (2011) en nu dus Moskou (2013). Dit jaar telde de Archiprix International 287 inzendingen uit 76 landen waaruit een internationale jury vijfentwintig ge-

nomineerden en vervolgens zeven laureaten selecteerde. Uit het grote aanbod projecten van overal ter wereld distilleert de Archiprix International telkens een aantal trends en ge-meenschappelijk ideeëngoed. Zo gaat architectuur vandaag niet langer alleen over ontwerpen, maar steeds vaker over sociologie, antropologie, duurzaamheid en technische inno-vatie. Maar de belangrijkste rode draad is volgens de jury ongetwijfeld het nieuw sociaal bewustzijn in de architectuur. Jurylid en architecte Lesley Lokko: “Hoewel elke afstudeerop-dracht een individueel project is en de signatuur draagt van de student die eraan heeft gewerkt, hadden ze toch veel ge-meen. Er lijkt sprake van een nieuw sociaal bewustzijn in de

‘Let’s talk about garbage’, een project voor het oplossen van het huis-

vestingsprobleem in sloppenwijken -laureaat Hugon Kowalski (Polen).

‘Pabellon Reciclaciudad’, een paviljoen uit gerecycleerd afval,

laureaat Susana Sepulveda General (Chili).

DIM

EN

SIO

N

91

Archiprix International 2013Pleidooi voor nieuw sociaal bewustzijn

EVENT

Archiprix International 2013Pleidooi voor nieuw sociaal bewustzijn

architectuur. Veel van de inzendingen gaan veel verder dan sec het creëren van een vorm of het inrichten van een ruimte; ze lossen vaak ook een complex maatschappelijk probleem op. Wereldwijd zien we een verschuiving van de focus van het ontwerpen van nieuwe architectonische iconen naar het realiseren van gebouwen met maatschappelijke relevantie. Dit zagen we ook aan de vele afstudeeropdrachten die be-trekking hadden op duurzaamheid en de herbestemming van bestaande gebouwen.”

LaureatenVoor winnaars en genomineerden opent de Archiprix In-ternational de deur naar interessante werkplekken overal ter wereld. De zeven winnaars van deze editie zijn Andreas Brinkmann (Duitsland), Hugon Kowalski (Polen), Yongming Chen (China), Greta en Lisa Tiedje (Duitsland), David Adrian O’Reilly (Schotland), Susanna Sepulveda General (Chili) en Almudena Cano Pineiro (Spanje). Bij de selectie van de vijfen-twintig genomineerden haalde voor het eerst ook een Belgi-sche inzending een nominatie binnen, namelijk het eindwerk ‘Macro-Lot’ van Camiel Van Noten (KU Leuven, departement ASRO) met als promotoren Ward Verbakel en Tom Thys. Het eindwerk maakt deel uit van ‘Studio Brooklyn’, een samen-werking tussen de KU Leuven, de Columbia University New York en het New York Institute for Technology. Met ‘Macro-Lot’ introduceert Camiel Van Noten een nieuwe huisvestings-strategie, voor de stapsgewijze verdichting van bouwblokken in East New York. Bij zijn onderzoek van het noordelijk gebied van het New Yorkse stadsdeel Brooklyn, een achthoekige lap grond die bewoond wordt door minder begoede New Yorkers, stelde hij vast dat het wonen er onder invloed van economi-sche, sociale en ecologische factoren onder druk staat. Van Noten onderzoekt hoe strategische veranderingen in bestaan-de perceelonderverdelingen, gebaseerd op co-eigenaarschap, kunnen leiden tot nieuwe, betere woonomstandigheden. ‘Ma-cro-Lot’ is eerder een voorstel tot socio-economische reorga-nisatie dan een architecturaal ontwerp. Het resultaat van het onderzoek was ook al te zien in Flanders House New York. Alle inzendingen werden gebundeld in het boek Archiprix In-ternational Moscow 2013. The world’s best graduation pro-jects. Architecture - Urban design - Landscape. De winnende ontwerpen zijn ook te bekijken op www.archiprix.org.

www.archiprix.orgRedactie: Colette Demil

Laureaat Andreas Brinkman (Duitsland) ontwierp met ‘Centro per

l’innovazione piemonte’, een congresgebouw dat het zo vaak over-

spoelde gebied boven het Lago Maggiore doet herleven en de vallei

overbrugt.

Laureaat Almudena Cano Pineiro (Spanje) wil met ‘Urban strategies to

regenerate Indian public space’, in India de leefkwaliteit in de gemeen-

schappelijke ruimten verbeteren door middel van een infrastructuur

met water en riolering.

DIM

EN

SIO

N

92

EVENT

Climatechno 2013Workshop luchtkwaliteit in schoolklassen

Op donderdag 10 oktober ’13 organiseert Ventibel (de Belgische sector organisatie voor ventilatie) tijdens de vakbeurs Climatechno een workshop rond de luchtkwaliteit in onze schoolklassen. Dit gebeurt aan de hand van enkele studies en cases. De workshop is exclusief voorbehouden voor architecten, ing.-studiebureaus, de overheid, preventie-adviseurs en afgevaardigden van schoolgemeenschappen.

Het gaat niet goed met de ventilatie in onze schoolgebouwen. Dat sommige varkensstallen of gevangenissen beter zijn ge-ventileerd dan klassen, is helaas werkelijkheid. Toch is ge-weten dat een slechte luchtkwaliteit niet alleen nefast is voor de gezondheid, maar ook leidt tot concentratieverlies, ziekte-verzuim en op termijn vaak slechtere schoolresultaten. In de meeste klassen hangt het vol met geurstoffen, ziektekiemen, andere verontreiniging. “CO2 wordt algemeen beschouwd als een betrouwbare luchtkwaliteitsindicator”, vertelt prof. Dr. Ir. Arch. Arnold Janssens van de Vakgroep Architectuur en Ste-denbouw (Universiteit Gent). “Er is een direct verband tussen de gemeten CO2-concentratie en de leerprestaties van de leer-lingen Recent onderzoek heeft aangetoond dat in 70% van de klassen in ons land de CO2-concentratie hoger ligt dan 1.000 ppm.” De meest voor de hand liggende oplossing is om de ramen open te zetten, maar door praktische bezwaren (hin-derlijk buitenlawaai, te koud) is dit helaas vaak niet mogelijk.

In Nederland is de overheid enkele jaren terug gestart met het Frisse Scholen-concept. De frisse lucht wordt via ventila-

tiesystemen verspreid, Het resultaat is een gezond klaslokaal met een aangename temperatuur. Voor het Frisse Scholen-concept werd door de overheid belangrijke financiële steun onder de vorm van subsidies vrijgemaakt.Maar hoe zit met het engagement van de overheid in ons land? Zoals het hoort, past hier een diplomatisch antwoord: het kan beter. In de notulen van het Vlaams Parlement vin-den we bijvoorbeeld een verslag van de Commissievergade-ring Onderwijs van 13 oktober 2005 terug. Toen al werd door de overheid beloofd om over de kwaliteit van de binnenlucht in klaslokalen te waken. Maar in één adem werd toen ook gesteld dat de schoolgebouwen energiezuiniger moeten wor-den. Net zoals koken geld kost, vraag ventilatie ook energie. Het is een paradox waar veel scholen op zijn gebotst: trekken we voluit de kaart om het energieverbruik tot een minimum te beperken, of is ventilatie – en dus de luchtkwaliteit – be-langrijker?

Ventibel brengt voor een ronde tafel gesprek vertegenwoor-digers uit schoolgemeenschappen, wetenschappers en des-kundigen uit de ventilatie-industrie samen. Het wordt onge-twijfeld een verrijkend debat voor al wie direct of indirect is betrokken bij de luchtkwaliteit in onze schoolklassen.

Afspraak van 13u30 tot 15u in het auditorium van de Braban-thal, Leuven. Deelname aan de workshop en bezoek aan de beurs zijn gratis, mits voorafgaande registratie.

www.climatechno.bewww.ventibel.be

“Mijn stal is beter geventileerd dan de klas van uw kind.”

Climatechno 2013Workshop luchtkwaliteit in schoolklassen

De iDeale oplossing bij kouDebruggen!

nano en r2 nano

connecting insulations

Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 is bij uitstek geschikt om warm teverliezen aan de muurvoet van een gevel te vermijden. Vermits de vloer en spouwmuurisolatie niet rechtstreeks op elkaar aansluiten biedt tussenvoeging van Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 de perfecte oplossing voor deze bouwknoop.

Het combineert immers alle noodzakelijke eigenschappen:• Thermische isolatie met λ = 0,047 W/m²K• Druksterkte = 10 N/mm²• Nominale dikte = 10 cm waardoor de overgang MT® metselwerk zich

steeds onder en niet boven het latere vloerniveau bevindt, wat mogelijke scheurvorming (bij de overgang van 2 verschillende materialen) in het pleisterwerk vermijdt.

• Uitstekend gedrag bij excentrische belastingen• Waterdicht• Voldoet, bij gebruik in de muurvoet in Optie B Basisregel 2, steeds aan

én de λwaardeeis, én de rwaardeeis, én de Contactlengteeis.

beste λ -waarde, hoogste druksterkte en waterdicht!

NIEUW IN HET GAMMA: dikte 10 cm!

www.albintra.bewww.marmoxthermoblock.be

(nano)polymeer cementmorteldubbel glasvezelnet(nano)polymeerbetongeëxtrudeerd polystyreenschuimdubbel glasvezelnet(nano)polymeer cementmortel

120497 ALBINTRA ADV MARMOX 110X297.indd 1 27/06/13 13:50

FEBELCEM biedt de ontwerpers (architecten, ingenieurs…) een schat aan informatie: alle technische details van de « bouwknopen », hun thermische analyse, schema’s, downloadbare fi ches…

Raadpleeg nu www.febelcem.be

© F

oto

: B

ran

dajs

Partner van infobeton.be

knopenbouw

Beton en EPB-aanvaarde

WIENERBERGERRENOVATIE-OPLOSSINGEN.BE

UitvoeringsdetailsBestektekstenPraktisch adviesReferentiesPilootprojectenToetssteenStappenplan voor bouwheerKlantgerichte brochures

Ontdek de 4 geveloplossingen

renovatieoplossingen.be

ToetssteeStappenplKlantgeric

www renovatieoplossingen bei l i b

Kleidakpannen

Faça

tile

Gevelstenen

StoT

herm

Bric

k

109339-adv97x135_NL.indd 1 9/07/13 17:30

DIM

EN

SIO

N

94

EVENT

Brussels Design September

Van 5 tot 30 september 2013 ontpopt Brussel zich als hoofdstad van het design. Met Design September trekt de hoofdstad een maand lang de kaart van vormgeving, architectuur en design. Meer dan honderd tentoonstellingen, lezingen en evenementen belichten het multidisciplinaire karakter van design. De officiële internationale partner van deze editie is Hong Kong.

Op het menu van Brussels Design September staan meer dan honderd tentoonstellingen, lezingen, evenementen, de-signmarkten, voorstellingen van nieuwe meubelcollecties en inspirerende ontmoetingen tussen Belgische en internatio-nale architecten en designers. Designwinkels, pop-upstores en flagships bouwen hun interieur op rond een merk of een designer. Bedrijven, toonzalen, musea, designersateliers en architectuuropleidingen zetten hun deuren open. Zo toont ‘Workstation’ werk van de studenten interieurvormgeving aan LUCA School of Arts.

Tientallen designers, van startende creatievelingen tot gere-nommeerde vormgevers, zijn present op tentoonstellingen, zetten hun atelier open of verzorgen lezingen. Uiteraard is ook de designer van het jaar, Jean-François D’or, van de par-tij. Met belangstelling wordt uitgekeken naar architect Julien De Smedt en William Ravn die met hun designcollectief Ma-kers with Agendas een serie objecten voorstellen die past in onze zogenaamde nieuwe maatschappij.

Een aantal ontwerpers vertaalt innovatie naar producten waarin oude technieken worden gecombineerd met nieuwe technologieën en nieuwe materialen. B.dnb design Studio van Benoît Deneufbourg, gespecialiseerd in industrieel design en interieurarchitectuur, toont nieuwe ontwerpen en werk voor buitenlandse opdrachtgevers waaronder Normann Copen-hagen. Bij Fedustria loopt een tentoonstelling met vernieu-wend interieurtextiel van tien textieldesigners uit de textiele Europole (regio Frankrijk-België). In de galerij Vanhaerents staat het thema ‘Design en sociale vernieuwing’ centraal, of hoe onze leefruimtes herbedenken, rekening houdend met de nieuwe sociale, economische en ecologische behoeften.

Tijdens Brussels Design September worden ook de tien lau-reaten aangekondigd van de Commerce Design Awards, die de beste handelszaak bekronen die de laatste drie jaar werd (her)ingericht door een interieurarchitect of designer.

www.designseptember.beRedactie: Colette Demil

‘Living with ceramics’ toont de vele gezich-

ten van keramiek. © Frederik Vercruysse.

De jubileumtentoonstelling ‘Like Pastoe’,

100 jaar vernieuwing in vormgeving, brengt

een ode aan 100 jaar Pastoe. © Design

September Brussel 2013.

In the picture: Le Corbusier en Henry van de VeldeEen bezoek waard tijdens of net na Brussels Design Septem-ber zijn onder meer de tentoonstellingen, gewijd aan het leven en het werk van Le Corbusier (1887-1965) en Henry van de Velde (1863-1957).De tentoonstelling ‘Le Corbusier en de fotografie – Het beeld opbouwen’ in het CIVA kwam tot stand naar aanleiding van de 125e verjaardag van Charles-Edou-a r d - J e a n n e r e t -Gris, zoals Le Cor-busier heette, en was vorig jaar te zien in zijn geboor-testad La Chaux-de-Fonds in Zwit-serland. Via foto’s die Le Corbusier zelf maakte of liet maken en een sce-nografie met schilderijen en objecten, schetst de expositie het leven en het werk van de grootmeester. Het traject is opgevat als een reis in zes etappes die stuk voor stuk aandacht be-steden aan een bepaald aspect van Le Corbusiers persoon-lijkheid, werk en ideeëngoed. ‘Le Corbusier en de fotografie’ loopt tot 6 oktober 2013 in het CIVA - Centre Internationale pour la Ville, l’Architecture et le Paysage in Elsene.

Henry van de VeldeHet leven en veelzijdig parcours van Henry van de Velde (1863-1957) die 150 jaar geleden werd geboren, staan centraal in een retrospectieve in het Jubelparkmuseum. De tentoon-stelling zoomt in op vier stadia: de eerste Belgische periode (1883-1900), de Duitse periode (1900-1917), de Nederlandse periode (1919-1927) en de tweede Belgische periode (1925-1939). Alle aspecten van zijn artistieke traject als kunstenaar, architect en ontwerper worden belicht aan de hand van meer dan vijfhonderd schilderijen, meubelen, keramiek, zilverwerk en architectuurontwerpen. Maquettes, originele plannen en foto’s schetsen een beeld van de vier huizen waarin Henry van de Velde heeft gewoond en die hijzelf had ontworpen: Bloemenwerf (Ukkel, 1895), Hohe Papeln (Weimar, 1907), De Tent (Wassenaar, 1920-21) en La Nouvelle Maison (Tervuren, 1927-28). De retrospectieve ‘Henry van de Velde, Passion Function Beauty ‘was in het voorjaar al te zien in Weimar en is nu dus van 13 september tot 12 januari 2014 te bekijken in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis.

In het CIVA schetst de tentoonstelling ‘Le

Corbusier en de fotografie’ het leven en werk

van Le Corbusier aan de hand van eigen of in

opdracht gemaakte foto’s. © CIVA.

de akoestische

vloerisolatie

Bi+

067/41.16.10 [email protected]

5 23 dB ∆Lw

7 26 dB ∆Lw

9 30 dB ∆Lw

Insulit Bi+ : de nieuwe generatie van akoestische isolatie

Het insulit Bi+ -gamma beantwoordt aan de verschillende akoestische vereisten van de nieuwe NBN S01-400-1 -norm. Onze membranen werden getest door het WTCB in 2012, conform de Europese richtlijnen EN ISO 10140-3.

De dubbele dunne isolatielagen zijn betrouwbaar en blijven intact door de jaren heen. Ze verminderen aanzienlijk de contactgeluiden tussen verdiepingen en bieden de hoogste niveaus van akoestisch comfort.

www.insulit.be

pub insulit bi+ 297 x 110.indd 2 27/02/2013 16:10:57

AntracietMat 703

AubergineGesmoord 758

BlauwGesmoord 706

TerraBruin 693

Zandgrijs757

Natuurrood600

Siena Rood645

Wienerberger nv - Kapel ter Bede 121, 8500 KortrijkT 056 24 96 38 - [email protected] - www.koramic.com

Duurzame vlakke gevelbekleding met eenvoudige plaatsing.

Strak is mooi, en dat geldt zeker voor Façatile, de vlakkekleipan die speciaal werd ontwikkeld voor eigentijdse gevel-bekleding bij zowel nieuwbouw als renovatie. Door haar vlaken minimalistisch design opent ze een wereld van esthetische mogelijkheden en draagt ze bij tot een strakke, op en tophedendaagse gevellook. Dankzij de nodige hulpstukken ishet aanbrengen van een Façatile gevel trouwens een ideaalproject voor de dakdekker. Zo hoeft men niet meteen eenandere vakman in te schakelen.

Met de vier nieuwe kleuren is de Façatile kleipan,een oogstrelende kruisbestuiving van techniek en esthetiek,voortaan verkrijgbaar in zeven varianten: natuurrood, antracietmat, blauw gesmoord, aubergine gesmoord, siena rood,zandgrijs en terra bruin.

Façatile,dé vlakke, natuurlijke kleipanvoor hedendaagse gevels.

arch

. R. R

oss

ey, N

ieuw

po

ort

arch

. F. V

erb

eke,

Oo

stka

mp

Facatile NL DIMENSION 230x297.indd 1 5/07/13 10:33

DIM

EN

SIO

N

97

Mitsubishi Electric nieuwe premium wandunit met 3D I-see sensor

Mede dankzij de 3D I-see sensor en de dubbele luchtuitblaas overtreft de nieuwe premium wandunit van Mitsubishi Elec-tric de eisen van de ErP-richtlijn voor de hoogste klasse A+++. In vergelijking met zijn voorganger, de MSZ-FD, verbruikt de MSZ-FH, 10 % minder energie en behoort de unit in koel-modus tot de hoogste klasse A+++. De sensor scant tot 752 punten in een ruimte, wat een permanent beeld oplevert van de te klimatiseren ruimte. Een Plasma Quad-filter neutrali-seert tot 99 % van alle bacteriën, virussen, stofdeeltjes… in de omgevingslucht.

www.deluxe.mitsubishi-les.be

Recticel Insulation • Powerwall® isolatie voor buitengevels nu ook beschikbaar in dikte 90 mm!

De buitengevelisolatie Powerwall® is nu ook beschikbaar in dikte 90 mm met een RD waarde van 3,75 m²K/W. Hiermee voldoet u ruimschoots aan de huidige isolatie-eisen bij reno-vatie. Powerwall® isolatie voor buitengevels maakt deel uit van het Isofinish® concept. Dit unieke concept combineert deze hoogwaardige isolatie met regelbare gevelschroeven en een esthetische gevelafwerking naar keuze. Powerwall® heeft een uiterste goede isolatiewaarde (λD 0,024 W/mK) en is net zoals alle Recticel® isolatieproducten Keymark gecertificeerd: een garantie voor de uitstekende kwaliteit!

www.recticelinsulation.be

Raychem • T2QuickNet & T2Red+T2Reflecta

De elektrische vloerverwarmingssystemen van Raychem zijn geschikt voor renovatieprojecten, badkamers in nieuwbouw woningen en lage energie woningen. T2Quick-Net en T2Red+T2Reflecta zijn performante oplossingen ter aanvulling van de bestaande verwarming in een woning. Ze zorgen voor een warme vloer en een aangename ka-mertemperatuur. De producten zijn eenvoudig te installe-ren, energie-efficiënt, onderhoudsvrij en kunnen door de lage opbouwhoogte gebruikt worden op tal van plaatsen waar de klassieke warm-water vloerverwarming geen oplossing kan bie-den.

www.thermal.pentair.be

Duco

Met de DucoGrille Solid++ M 30Z beschikt Duco Ventilation & Sun Control over een nieuw inbraakwerend muurroos-ter tot klasse 2. Dit kan als opbouw muurrooster onzicht-baar op het kozijn geïnstalleerd worden en bijdragen tot de nachtkoeling. Het kan van binnenuit vastgeschroefd worden. De oplossing voldoet aan de Europese norm voor de klasse 2 van inbraakwerendheid. De DucoTop 60 ZR van Duco werd vernieuwd. Het rooster kan op alle raamtypes en -dieptes geplaatst worden, dankzij de ver-stelbare diepte van 68 tot 188 mm. Door de restyling is de ponsing van binnenuit volledig onzichtbaar.

www.duco.be

NEWS

DIM

EN

SIO

N

98

REPORTAGE

Concept Gallery • nieuwe hotspot voor architecten en designlovers in Antwerpen

Vier bedrijven uit de wereld van het design en de architectuur slaan de handen in elkaar. In de Riemstraat 31, Antwerpen kun je als architect of designliefhebber voortaan terecht in de Concept Gallery. Ontdek er op een geïntegreerde manier de nieuwste technieken en producten van Senso (gietvloeren en wanden), Estrikor (spanplafonds, span- en glaswanden), Niko (schakelmateriaal en huisautomatisering) en Modular (verlichting). Daarnaast pik je er ook regelmatig een work-shop of tentoonstelling mee.

www.conceptgallery.be

Abb • Busch-Wächter® 70/110 MasterLINE

Dat groter niet altijd beter is, bewijzen de bewegingsmel-ders van ABB. De modellen van de Busch-Wachter® 70 en 110 MasterLINE combineren kwaliteit en functionaliteit op een perfecte manier nu in een kleiner design.Beide modellen zijn voorzien van een beperkter detectie-bereik en daarmee zeer geschikt voor tussenwoningen en de toerit voor de garage. Zo wordt voorkomen dat bij een korte afstand tussen huis en trottoir door langslopende personen of bij beweging in de tuin van de buren onnodig het licht wordt ingeschakeld.

Alle modellen zijn ver-krijgbaar in eigentijdse kleuren: wit, bruin, antraciet en zilver me-tallic. Voor een harmo-nisch samenspel met iedere stijl.

www.abb.be

BTicino • lanceert revolutionair touchscreen

Het nieuwe MyHome_Screen 10 - in zwart of in wit - van BTicino beheert het volledige MyHome-domoticasysteem - voor verlichting, rolluiken, verwarming, alarm… -, en is ook een videofoon en controletoestel voor meerdere camera’s. Ken-merkend zijn de actuele Graphic User Interface, optimale personalisatie en multimediatoepassingen. De gebruiker kan kiezen voor het werken per ruimte. Elke bewoner kan scena-rio’s op maat programmeren. De aansluiting voor SD-kaart creëert mogelijkheden voor bv. gebruik als interactieve foto-kader of koppeling naar webcam.

www.bticino.be

NEWS

ACB Airco • ‘EMIX’ binnenunit

Dankzij de nieuwe binnenunit ‘EMIX’ kan het I-Series verwarmings- en koeling systeem van Argoclima, sanitair warm water tot 80°C maken, zonder elektrische weer-stand of secundaire thermodynamische cycli met R134a. De unit maakt gebruik van de oververhitting van heet gas. Het pluspunt is warmtapwaterproductie 365 dagen per jaar, en dit zowel in verwarming als in koeling. EMIX kan worden aangesloten op elk type waterreservoir en werkt parallel aan het bestaande watercircuit. De unit is bestaat in 2 ‘turn key’ oplossingen (EMIX en EMIX Tank), in com-binatie met 2 rvs tanks -AISI444- van 220 en 300 liter inhoud, beide uitgerust met een dubbelwandige tank en een klasse A+waterpomp met inverter.

www.acbairco.be

99

REPORTAGENEWS

DIM

EN

SIO

N

Caradec • Creatief met hars

Caradec bvba is een dynamische onderneming uit het Oost-Vlaamse Maldegem die actief is op de markt van naadloze interieurs. Deze firma fabriceert een uniek materiaal bestaande uit marmergranulaten die vervat zitten in een helder kunsthars. U hebt de keuze uit 12 types van marmergranulaten. Het materiaal wordt zowel in standaardmaten als in maatwerk geleverd. De panelen worden in één stuk binnen de fir-ma gefabriceerd naar de gewenst vorm. Door de panelen te verstevigen zijn grote afmetingen mogelijk. Na de fabricatie wordt ieder paneel systematisch gepolijst en beschermd. Daardoor worden Caradec- panelen gebruikt voor de bekleding van doucheruimtes, toonbanken, achterwanden van keukens,... Dankzij de naadloze verlijmingen zijn Caradec-projecten erg hygiënisch en onderhoudsvriendelijk.

www.caradecbvba.be

Vink • Kerrock®

Kerrock is een hoogkwalitatief acrylgebonden composietma-teriaal dat in Europa geproduceerd wordt. Het materiaal be-staat uit 2/3 aluminiumhydroxide en 1/3 acrylaat. Kerrock is uit zichzelf reeds een uitstekend materiaal voor buitengebruik doordat het zeer goed UV-bestand is. Om het product uiterst geschikt te maken voor onbeperkt buitengebruik, voegt men nog extra UV-blokkers toe. Hierdoor is Kerrock Exterior on-getwijfeld het beste wat de markt biedt op het vlak van Solid Surface materialen voor buitentoepassingen. Kerrock Exte-rior wordt toegepast als geventileerd gevelsysteem.

www.vink.be

Etics • Het belang van External Thermal Insulation Composite System

ETICS of External Thermal Insulation Composite Systems isoleren nieuwe en bestaande gevels aan de buitenzijde. Een goed na-ge→soleerde gevel zorgt tot ca 30 % besparing op het energieverbruik. 40% van het verbruik van niet-her-nieuwbare energie gaat naar verwarming. Momenteel heeft gebruik van ETICS de kaap van de 2 miljard m² gevelvlak overschreden, een besparing van ca 750 miljoen ton CO2. Het jaarlijkse Europese marktvolume, geschat op ca 170 miljoen m², groeit nog steeds. IVP-ETICS ziet een sterke groei van de Belgische markt voor buitengevelisolatie.

www.ivp-coatings.be/etics.aspx

Albintra Marmox THERMOBLOCK®

mortel

Het isolerende deel Marmox THERMOBLOCK® is bij uitstek geschikt om warmteverliezen aan de muurvoet van een gevel te vermijden. Het heeft de beste λ-waarde, de hoogste druk-sterkte en is waterdicht. Het assortiment wordt nu uitgebreid met een mortel die ontwikkeld werd in samenwerking met Compaktuna. Deze mortel is een gebruiksklare, gemodificeer-de droge mortel, samengesteld uit gereinigd en gezeefd zand, cement en toeslagstoffen van uitzonderlijke kwaliteit.

www.marmoxthermoblock.be

DIM

EN

SIO

N

100

REPORTAGENEWS

GRUNDFOS • SBA - Onderwaterpomp met geïntegreerde drukschakelaar

De SBA pompen zijn dompelbare drukverhogings-pompen voor het oppompen van zuiver water. Ze zijn specifiek ge-schikt voor regenwatertoepassingen. De pomp is gebaseerd op het beproefde SB ontwerp, maar met geïntegreerde stu-ring - wat een externe sturing dus overbodig maakt. De Grundfos SBA is een all-in-one unit en werkelijk een plug & pump oplossing. Eens geïnstalleerd en de leiding aange-

sloten, is de pomp in het stopcontact steken en aanzetten het enige wat u nog moet doen.

http:// be.grundfos.com

Hunter DouglasUitreiking Hunter Douglas Award

Tijdens Archiprix International, het tweejaarlijks evene-ment - op initiatief van Hunter Douglas - presenteerden universiteiten en hogescholen van over de hele wereld in Moskou hun beste afstudeeropdrachten op het gebied van architectuur, stedenbouw en landschapsarchitec-tuur. Een internationale jury selecteerde 7 winnaars uit 287 inzendingen vanuit 76 landen. Volgens jurylid Lesley Lokko was er een duidelijke trend waarneembaar: ‘Veel afstudeeropdrachten gaven blijk van een “nieuw sociaal bewustzijn” in de architectuur. Architectuur gaat niet al-leen meer over ontwerpen, maar ook over sociologie, an-tropologie, duurzaamheid en technische innovatie.” www.hunterdouglas.be

DeceuninckOnline-energiecalculator

Dankzij de toepassing van de Linktru-sion-technologie doen de Deceuninck Zendow#neo Standaard en Premium - wat de EPB-eisen betreft - nog beter dan de ‘gewone’ meerkamerprofielen. De profielen hebben geen standaard-gegalvaniseerde versterkingen meer. Zowel kader als vleugel worden voor-zien van een thermische versterking. Dit maakt U-waarden tot 0,77 W/m²K mogelijk. De nieuwe energiecalculator van Deceuninck becijfert hoeveel geld en CO2 er kan worden bespaard door huistype, raamsysteem, en manier waarop het huis verwarmd wordt, in te geven.

www.deceuninck.be

iGuzzini • Laser Blade

Laser Blade combineert een minimalistisch design met een ruime ervaring in LED producten voor toepassingen in commerciële ruimten. Het lichaam van het product is rechthoekig van vorm, slechts 4 cm breed, en ontwikkeld om een ronde lichtbundel te verspreiden.Een product ontwikkeld om het licht te concentreren met een lichtbundel van 25°. Laser Blade kan ook gebruikt worden voor algemene verlichting met een lichtbundel van 50° waarbij gebruik wordt gemaakt van zeer effici-ente lenzen en waarbij er slechts zeer weinig verblinding optreedt. Omdat de Leds diep in het toestel zitten is het visuele zichtcomfort bij beide uitvoeringen optimaal. Er zijn 2 versies beschikbaar: Frame of Minimal, met of zon-der zichtbare rand.

www.iguzzini.be

Besam SW300 ER Krachtig, slank en 180o beweging

De Besam SW300 ER heavy duty draaideurautomaat stuurt zware brandwerende deuren moeiteloos automatisch open en dicht. Dankzij de optionele Emergency uitbreiding beweegt de deur 90o in beide richtingen, hierdoor kan de deur gelijktijdig als brandcompartiment en als vluchtweg fungeren.

Brandcompartiment en vluchtweg in één Power assistance voor lichte manuele bediening Geruisloze werking 7cm slank design www.besam.be

The global leader in door opening solutions

adv-basam-assa-abloy-205x132-defV2.indd 1 10-07-13 12:00

StyleConcept 175 + 180

StyleConcept 180 + 172 RailConcept 311 + 320

- maatwerk steeds opgemeten door fabrikant

- mogelijkheid tot montage door Aquaconcept techniekers

- lift systeem in scharnieren- doorlopende dichtingen

- meer dan 20 verschillende glassoorten mogelijk- enkel verkrijgbaar via erkende

groothandelaar sanitair

DIM

EN

SIO

N

102

NEWS

Rockvent • Rockwool® en Rockpanel® lanceren oplossing voor geventileerde gevelbekleding

ROCKWOOL en ROCKPANEL brengen, in samenwerking met ETANCO RockVent op de markt in de Benelux. Met dit to-taalpakket op basis van rotswol bieden ze oplossingen aan voor geventileerde gevelsystemen die zowel energie-efficiënt als esthetisch zijn. RockVent combineert de gevelbekleding van ROCKPANEL en de isolatie van ROCKWOOL met de in-novatieve Marcovis Eisys schroef van ETANCO. Dit innova-tieve renovatiepakket staat voor een grote ontwerpvrijheid, een hoge brandveiligheid, een uitstekende thermische isola-tie en duurzaam geventileerde gevels. Bovendien bieden de drie vermaarde bedrijven hun klanten een ruime waaier aan duurzame diensten en adviezen.

www.rockvent.nl

Vanhooff WBG universele 3D geveldrager

Met de WBG lanceert Vanhooff een universele geveldrager voor de heden-daagse woningbouw. Deze is in 3D re-gelbaar, wat mogelijk wordt gemaakt door draagbeugel en draagprofiel voor de gevel van elkaar te splitsen. De profielen zijn leverbaar van 1 tot 6 meter. Met de 4 modellen beugels kunnen ze een spouwbreedte van 80 tot 170 mm overbruggen. Men moet niet meer uitvullen met vulplaatjes, rondsels bandijzer of betonstaal. De geveldrager kan ook gemonteerd wor-den op - ter beschikking zijnde - me-talen draagbalken HEA, HEB, IPE… Beugels en profielen zijn op voorraad.

www.vhcbvba.be

Schöck • Isokorb® R, als renovatie oplossing

Bij het renoveren en opwaarderen van bestaande gebou-wen staan wooncomfort en energiebesparing de komende jaren hoog op de agenda. Bij een duurzame renovatie van gebouwen mogen koudebruggen niet vergeten worden. Een koudebrug kan leiden tot condens- en schimmelvor-ming en verhoogt het risico op bouwschade. Speciaal voor de renovatie van bestaande gebouwen is de Schöck Isokorb® R ontwikkeld. Deze constructieve kou-debrug onderbreking maakt het mogelijk bij renovaties dezelfde standaards te bereiken als bij nieuwbouw en voldoet aan de zware thermische eisen van bouwprojec-ten. De Passiefhuis gecertificeerde Isokorb® R is leverbaar voor zowel vrij uitkragende als door kolommen onder-steunde balkons, galerijen en luifels.

www.schock-belgie.be

Viega • Advantix Vario – flexibiliteit geherdefinieerd

Aan de afvoertechniek voor inloopdouches wor-den steeds hogere eisen gesteld. Vandaar dat de douchegoot Advantix Vario van Viega, naast een fraai design, hoge afvoercapaciteit en lage opbouw, nu een nog flexibeler ontwerp heeft, dankzij drie nieuwe verbindingsonderdelen.De Advantix Vario wordt standaard geleverd in een lengte van 120 cm en kan tot 30 cm worden ingekort. Iedere douchegoot is uitgevoerd met een zelfreinigende afvoer. Met een verbindingsstuk, hoekverbindings- en eindsluitstuk zijn nu lange, hoeken U-varianten mogelijk, ideaal voor badka-mers met stort- of regendouches.Alle onderdelen laten zich eenvoudig met de dou-chegoot combineren: insteken en vastschroeven is voldoende.

www.schock-belgie.be

www.weber-belgium.be

Ontdek nu het weber.fl oor gamma met ondermeer een volledig assortiment designvloeren (cementgebonden of epoxy).

Voor alle technische informatie, bestekteksten of professionele uitvoerders, contacteer ons op 02 254 78 54, via designfl [email protected] of surf naar www.weber-belgium.be

De weber.fl oor-oplossingen zitten als gegoten !

ADV WEBER FLOOR 230x300.indd 1 17/06/13 09:17

‘Best of Slates Volume 3’ stelt u opnieuw een hele reeks recent gerealiseerde bouwwerken voor, waarbij vezelcementleien voor de gevel, op het dak of voor de volledige buitenschil werden gebruikt.Met haast geen enkel ander bouwmateriaal kunnen gevel- en dakvormen scherper worden vormgegeven als met vezelcementleien. De kleinformaat leien passen zich dan ook perfect aan kanten en bogen, dak-overstekken en insprongen aan en daken kunnen traditioneel of modern worden uitgevoerd zonder dakoverstekken en met ingewerkte dakgoten en afvoerpijpen.We hopen dat de hier getoonde internationale voorbeelden – één- en meergezinswoningen, kantoorgebouwen, scholen en industriële constructies uit België, Nederland, Ierland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland – als inspiratiebron kunnen dienen. Verschillende voorbeelden in dit boek zijn eveneens voorzien van een detailtekening op schaal 1:10.

Hedendaagse architectuur met leien in vezelcement

Ontdek de talrijke mogelijkheden en toepassingen van vezelcementleien in het derde volume van ‘Best of Slates’.Het boek bestaat uit 80 pagina’s en beschrijft 31 originele ontwerpen uit binnen- en buitenland.

U kunt het aanvragen via [email protected].

Eternit NV-SA Kuiermansstraat 1 Tel. +32 (0)15 71 71 71 RPR Brussel-RPM Bruxelles KBC 482-9098061-09 B-1880 Kapelle-op-den-Bos Fax +32 (0)15 71 71 79 BTW BE 0466 059 066 TVA [email protected] www.eternit.be

80 pagina’s

31 originele

ontwerpen

DIMENSION 29 - NL

Documents

Transcript of DIMENSION 29 - NL