Die ontwikkeling van ‘n kaart om die ... · 1 Die ontwikkeling van ‘n kaart om die...

1

Die ontwikkeling van ‘n kaart om die sojaboonproduksiegebiede en oppervlakte van die RSA aan

te dui. Chris Blignaut Departement Landbou-ekonomie, Voorligting en Landelike Ontwikkeling NEDBANK-Leerstoel Universiteit van Pretoria. Michael Taute Senior GIS spesialis AGIS Departement van Landbou, Bosbou en Vissery. 24 Februarie 2010

2

Die navorsing wat tot die ontwikkeling en finalisering van die sojaboonproduksie kaarte gelei het is op versoek van die Proteïnnavorsingstigting uitgevoer. Die werk is ook deur die Proteïnnavorsingstigting finansier waarvoor ons dankbaar is. Nogtans is die menings en gevolgtrekkings waartoe in hierdie verslag gekom word die van die outeurs en stem die Proteïnnavorsingstigting nie noodwendig daarmee saam nie. CS Blignaut 18 Februarie 2010.

3

Inhoudsopgawe 1. Inleidend 2. Werkswyse.

2.1 Bestaande produksie- en geskiktheidskaarte vir sojaboontjies. 2.2 Kundigheidsopname. 2.3 Ontwikkeling van ŉ produksie - en potensiaalkaart vir sojabone 2.4 Reënval en temperatuurkaarte

3. Bespreking van sojaboon se potensieele en huidige produksiegebiede. 4. Ten slotte Literatuur verwysings BYLAE A: Lys van minute, verslae, referate en kaarte met betrekking tot sojaboonproduksiegebiede in die RSA. BYLAE B: Kommentaar van OMNIA en PANNAR landboukundiges i.s. sojaproduksiegebiede: Werklik en potensiële gebiede. BYLAE C. Soybean production for the Eastern Cape per local municipality, 2004. BYLAE D. The procedure for the elimination of potential non-soybean production areas. BYLAE E: Die verdeling van cultivars in verskillende klimaatstreke. BYLAE F Groeiklas-groepering vir die verskillende streke

4

Lys van kaarte en diagram Diagram 1: Vloeidiagram van prosesse om geselekteerde eienskappe van verskillende

databasisse mee weg te sny. Kaart 1: Klimaatsones van sojaboonproduksiegebiede. Kaart 2: Konsortium se sojaboonproduksie areas. Kaart 3: Konsortium se sojaboonproduksie areas geverivieër. Kaart 4: LNR: Reënvalgebiede geskik vir sojaboonverbouing. Kaart 5: Oostelike Kaap Provinsie: Sojaboontjies se produksiepotensiaal onder

droëlandse toestande. Kaart 6: Identifisering van grondhellings groter as 10 grade in

sojaboonproduksiegebiede. Kaart 7: RSA: Grondgebruiksindeling en die sojaboonproduksiegebiede n.a.l.v.

kundigheidsopname, 2009. Kaart 8: Residensiële areas in die sojaboonproduksiegebiede. Kaart 9: Spoor- en padnetwerke in sojaboonproduksiegebiede. Kaart 10: RSA: Omgewingspotensiaal atlas: Breë grondgebruik. Kaart 11: RSA: Beskermde gebiede. Kaart 12: RSA: Damme van alle groottes in die sojaboonproduksiegebiede. Kaart 13: Riviere en rivierlope in sojaboonproduksiegebiede. Kaart 14: RSA: Reënvalsones en sojaboonproduksiegebiede. Kaart 15: Voorlopige hitte eenhede in sojaboonproduksiegebiede. Kaart 16: Kartografiese voorstelling van proses om sojaboonproduksiegebiede te verkry. Kaart 17: Kartografiese voorstellingskaart om sojaboonproduksiegebiede te verkry. Kaart 18: Reënvalsones in sojaboonproduksiegebiede.

5

Die ontwikkeling van ‘n kaart om die sojaboonproduksiegebiede en oppervlakte aan te dui1.

1. Inleidend Op versoek van die Proteïnnavorsingstigting (PNS) is gedurende Junie 2008 begin met die ontwikkeling van ‘n kaart wat die bestaande en potensiële produksiegebiede geskik vir sojaboontjies identifiseer, oppervlaktes bepaal en karteer. Die uitgangspunt van die PNS se dagbestuur was dat waar mielies verbou kan word, kan sojabone ook verbou word. So ŉ stelling is nie vergesog nie want met die voorwaarde dat vog nie beperkend is nie, kan sojaboontjies onder hoër temperatuurstoestande as mielies gedy (Smit, M A, 2000). Veskeie minute, verslae, referate en kaarte met betrekking tot die sojaboonproduksie-gebiede (SPG’e) in die RSA is reeds gepubliseer en is in Bylae A groepeer. Die doel, rede en metode vir die opstel van die publikasies in Bylae A en ook kaarte verskil onderling. Armour en Viljoen (2003) analiseer en toon die finansiële voordele van sojaboontjies in wisselbou met mielies in die oos-Vrystaat aan. Hulle gebruik navorsingsresultate en ŉ tussen-tyd se (inter temporaal) wiskundige model. Lemmer en kollegas (2007) baseer hulle analise en antwoorde op vrae met betrekking tot sojaproduksie-potensiaal vir nywerheidsgebruik op tersake prysverhoudings tussen sojaboontjies en mielies. Die sojaboonpotensiaalkaart opgestel deur Schoeman en van der Walt (2006) was op biofisiese parameters baseer om SPGe onder reënvaltoestande te identifiseer en in produksiepotensiaal klasse te verdeel (Kaart 4: LNR: Reënvalgebiede geskik vir sojaboonverbouing.). GSA se kaart verdeel die gebied waar sojaboontjies verbou word in vier klimaatsones (Kaart 1: Klimaatsones van sojaboonproduksie-gebiede.). IFPRI (2007) toon aan dat in die stryd teen globale hongersnood, sojaboontjies ŉ oplossing het om aan te bied. Hierdie studiestukke beantwoord seer sekerlik almal die vrae aan die outeurs gestel, maar die PNS se behoefte is ietwat anders. Hulle wil kartografies ŉ onderskeid maak tussen die produksievlakke van sojaboonverbouing in bestaande en potensiële produksiegebiede. Die oppervlaktes moet ook bepaal word.

1 Insette en kommentaar gelewer deur Wessel van Wyk, Sojaboon Kontrakteur by die PNS en dr Michiel Smit, sojaboonspesialis in diens by Rietkwekersvereniging word waardeer en erken.

6

2. Werkswyse. Bostaande en ander internasionale literatuur2 is bestudeer (Vergelyk literatuurlys). Die doel hiermee was om vertroud te raak met die breë plaaslike en internasionale faktore wat die vraag en aanbod van die sojabedryf beïnvloed en sodoende aan dié bedryf in al sy vertakkinge vorm gee.

2.1 Bestaande produksie- en geskiktheidskaarte vir sojaboontjies. PICES en G&I is maatskappye wat in langafstand-waarneming spesialiseer. Hulle het ŉ konsortium (“die konsortium”) gevorm wat die Oesskattingskomitee van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye in hulle skattingstegnieke en –proses behulpsaam is. Die doel met PICES en G&I se betrokkenheid is om gebiede waar daar jaarliks onder andere sojaboontjies verbou word te identifiseer en die oppervlaktes daarvan te bepaal. Die konsortium se sojaboonproduksie areas (Kaart 2) dui in breë trekke die gebiede waar sojaboontjies volgens die konsortium se afstandwaarneming verbou word, aan. Die kolletjies in die konsortium se sojaboonproduksie areas (Kaart 3) dien as kontrole ten einde te verifieer dat Kaart 2 se indeling op grondvlak standhou. Die kontrole punte in Kaart 3 is op ŉ statisties ewekansige metode bepaal en is deur grondspanne van die konsortium, in sito besoek en bevestig dat sojaboontjies wel voorkom. Die grondspanne het nie die oppervlakte onder sojaboontjies bepaal nie. Die Instituut vir Grond, Klimaat en Water (IGKW) van die LNR het in die oostelike dele van SA waar reënval voldoende is vir verbouing van sojaboontjies (kyk Kaart 14), die gebied in verskillende geskiktheidsklasse, dit is potensiële produksie in ton/Ha, verdeel (Kaart 4: LNR: Reënvalgebiede geskik vir sojaboonverbouing.). Selfs ŉ oppervlakkige vergelyking van Kaart 1, Kaart 3 en Kaart 4 dui aan dat GSA en die IGKW die besproeiingsgebiede in die omgewing van Kimberley, Douglas en Prieska nie ingesluit het nie. Dit was nie hulle opdrag om dit te doen nie. Kaart 1, Kaart 3 en Kaart 4 verskil ook ten opsigte van die Oos-Kaap. Kaart 4 bevat meer inligting oor sojaboon geskiktheidsklasse in die Oos-Kaap provinsie as Kaart 3. Kaart 1 het weinig na die gebied verwys. Alhoewel hierdie drie kaarte nie aan die vereistes van die PNS voldoen nie, was dit belangrike boustene in die res van hierdie ondersoek. Jana Raath (Departement van Landbou, Oos-Kaap, Cradock, 2004) het ŉ potensiaalkaart vir sojaboontjies vir die Oos-Kaap ontwikkel (Kaart 5: Oostelike Kaap Provinsie: Sojaboontjies se Produksiepotensiaal onder droëlandse

2 Die internasionale faktore word nie in die dokument in besonderhede bespreek nie.

7

toestande.). Die bydrae van Raath se werk is dat dit in die Oos-Kaap, gebiede geskik vir sojaboontjies identifiseer. Vergelyk ook “Appendix C” vir die oppervlakte per plaaslike munisipaliteit in die Oos-Kaap. 2.2 Kundigheidsopname. Dit is ŉ probleem om, soos in die onderhawige geval, binne ŉ kort tydsbestek ŉ onbekende ruimtelike datastel, te wete sojaboontjies se produksievlakke en –oppervlaktes in verskillende gebiede, en met ŉ betreklik hoë mate van korrektheid te verkry. Die probleem is oorkom deur kundiges (vakkundiges) wat in die verskillende produksiegebiede met die produksie en produksievlakke van sojaboontjies te doen het, te ondervra. Kruiskontrole, soos met enige persoonlike onderhoudsvoering, is ook in die geval van ŉ kundigheidsopname belangrik. Dit is om kundige A se mening deur kundige B te laat verifieer sonder dat B bewus is dat hy/sy ŉ kontrole funksie uitoefen. Deurgaans is vakkundiges werksaam by TRIOMF kunsmis en PANNAR saad gebruik. Waar moontlik is die verifiëringsfunksie oorkruis tussen kundiges van die twee landbou insetmaatskappye gedoen. Kundiges in die verskillende produksiegebiede is geïdentifiseer en besoek. Omrede hoeveelhede kunsmis en saad op grond van produksiepotensiaal aanbeveel word, is hierdie twee groepe goed toegerus om ŉ deurdagte antwoord op die vraag wat die produksie en/of potensiaal van sojaboontjies in sy bedienings-area is, te gee. AGIS (Departement van Landbou, Bosbou en Visserye) het vergrote weergawes van Kaart 23 geproduseer waarop die vakkundiges verskillende gebiede met dieselfde langtermyn gemiddelde opbrengs (LGO) of met dieselfde produksie-potensiaal, omlyn het. Vervolgens is dr Michiel Smit4, ŉ spesialis in sojaboonverbouing, as klankbord en arbiter gebruik om dié inligting vir korrektheid te evalueer. Die verskille met die kruiskontrole en dié van dr Smit was oorwegend klein. Die verskillende menings van die kruiskontroleerders oor sojaproduksie in die verskillende gebiede is in Tabelle 2 en 3 asook op Kaart 17 (SPGe: Sojaboon areas en kommentaar) aangebring. Die name van die kundiges en datum besoek, kwalifikasie, standplaas en werkgewer is in Bylae B saamgevat. Die redes onderliggend aan hulle antwoorde is ook in Bylae B ingesluit. Die werkskaarte waarna verwys word, is ter insae by die PNS beskikbaar. 2.3 Ontwikkeling van ŉ produksie - en potensiaalkaart vir sojabone

3 Is as werksdokumente/-kaarte aan PNS oorHandig. 4 Tans werksaam as sojaboonspesialis, Rietkwekersvereninging , Mount Edgecomb en voorheen LNR se Instituut vir Graangewasse, Potchefstroom.

8

Die PNS se versoek was dat soja-oppervlaktes en -produksie karteer word. Vir die doel het PICES (Fourie, Annelie) ŉ omvangryke taak begin. Die verskillende produksiegebiede wat die vakkundiges met die hand op vergrotings van Kaart 2 ingeteken het, het sy rekenaarmatig versyfer (gedigitaliseer) en die oppervlaktes van verskeie poligone (omlynde areas) bereken. Hierdie ruimtelike databasis is aan AGIS (Taute, Michael en Duvenhage, Johan, Departement van Landbou, Bosbou en Visserye) besorg wie dit vir verdere manipulering op rekenaar gestoor en as masker gebruik het vir verdere verwerkings. Hierdie verwerkings was nie net omvangryk van aard nie, maar ook tydsaam. Vir die verwerkings is ruimtelike datastelle wat uit ruimtelike databasisse bestaan en wat ruimtelik voorgestel word, gebruik. Ruimtelike datastelle bestaan uit ruimtelike databasisse. Die sojaboonproduksie areas soos die konsortium dit definieer (Kaarte 2 en 3) asook die verdere werk wat met behulp van die kundigheidsopname daarop gedoen is (bv Kaart 6), vorm die basis of die primêre ruimtelike datastel. Aan die hand van dié ruimtelike datastel – die koekiesnyer - word uit ander ruimtelike datastelle se ruimtelike databasisse, daardie eienskappe weggesny wat geen of nadelige verwantskap met sojaboonproduksie vertoon. Byvoorbeeld uit die ruimtelike datastel wat spoor- en padnetwerke bevat (Kaart 9), word grondoppervlaktes wat die spoor- en padnetwerke binne die sojaboonprodusiegebiede beslaan, geïdentifiseer en met die koekiesnyer weggesny. Diagram 1 is ŉ vloeidiagram wat die prosesse om geselekteerde eienskappe van verskillend ruimtelike databasisse mee weg te sny, aandui. Verskillende ruimtelike datastelle, byvoorbeeld die RSA se omgewingspotensiaal atlas (Kaart 10) wat ‘n verskeidenheid datastelle bevat, onder andere plantasies, beskermde gebiede, ensovoorts is vir die doel by verskillende staatsdepartemente, navorsingsinstellings en met eie navorsing verkry. Met behulp van ŉ reeksprosesse is met die koekiesnyer bepaalde eienskappe uit die databasisse weggesny. Diagram 1 gee ook die verweefdheid van die prosesse weer (Taute, Micheal, 2009). Die ovaal vorme aan die linkerkant van die eindpunte van die verskillende vertakkinge in Diagram 1 (in kleur blou) verteenwoordig ruimtelike datastelle of ruimtelike databasisse. Die vierkantige vorme stel die prosesse voor waarin die eienskappe van die datastelle (as veranderlikes) geselekteer kan word, byvoorbeeld uit die datastel grondgebruiksindeling (Kaart 7) word die oppervlakte onder permanente gewasse geïdentifiseer om weggesny te word. Die uitset van die seleksieproses (vierkant), word opgevang in die volgende ovaal (groen) wat insette in die volgende proses (vierkant) is. Die uitsette van dié

9

prosesse word in ŉ volgende ovaal opgevang wat hierna in ŉ raster5 omskep word. Die resultate van die vloeidiagram (Diagram 1) word vervolgens aan die hand van ŉ reeks kaarte geïllustreer. Vergelyk ook Kaart 16. Stropers met sojaboonplate werk nie effektief teen hellings van meer as 10 grade nie. Omrede dit die doel met die ontwikkeling van die kaart is om oppervlaktes onder sojas wat kommersieel verbou en geoes kan word, te bepaal, is gronde met hellings van hoër as 10 grade geïdentifiseer om weggesny te word. Taute (AGIS, DvLBV) het vir SA, NASA se Digitale Eliminasie Metode (DEM) gebruik om ŉ hellingraster datastel te ontwikkel. (Kaart 6: Identifisering van grondhellings groter as 10 grade in sojaboonproduksiegebiede.). Alle oppervlaktes waarvan die helling meer as 10 grade is, is weggesny. Of boere die 10 grade helling oor- of onderskrei is ŉ veranderlike waaroor gedebatteer kan word, en is ŉ faktor van onsekere grootheid wat die totale oppervlakte bewerk in ŉ meerder of mindere mate kan beïnvloed. Die grondgebruiksklassifikasie van AGIS voorgestel in Kaart 7 (RSA: Grondgebruiksindeling en die sojaboonproduksiegebiede n.a.l.v. Kundigheidsopname, 2009.) is ŉ ruimtelike databasis wat saam met die databasisse wat Kaart 10 (RSA: Omgewingspotensiaal atlas: Breë grondgebruik.) voorstel, gebruik om oppervlaktes onder residensiële gebiede (Kaart 8), spoor- en padnetwerke (Kaart 9), beskermde gebiede (Kaart 11) en die oppervlaktes onder permanente gewasse en bosbou te verkry. Hierdie verskillende oppervlaktes is gebruik om landbougrond wat nie onder huidige toestande vir eenjarige somergewasse beskikbaar is nie, uit die data basis wat PISCES ontwikkel het, weg te sny. Die databasisse in Kaart 8 (Residensiële areas) en Kaart 9 (Paaie en spoornetwerke) is apart geïdentifiseer omrede veranderings hieraan, grond permanent uit landbou onttrek en dit voortdurend kan verander. By die Departement van Waterwese en Omgewingsake is ŉ ruimtelike datastel met ruimtelike databasisse van spruite, rivierlope en damme verkry. Die feit dat die databasisse van meer as 172 000 individuele damme en 1 030 595 riviere, spruite en waterlope en gedeeltes daarvan verwerk moes word, gee ŉ indruk van die verwerkingsomvang. In Kaart 12 word damme van alle groottes in die SPGe en in Kaart 13, riviere en rivierlope in SPGe gegee. In die geval van riviere, spruite en waterlope en gedeeltes daarvan is ŉ buffer van 50 meter weerskante wat nie geploeg word nie aanvaar, en is dié oppervlaktes bepaal en weggesny. As gevolg van dié aanname en berekeninge, is die oppervlaktes vir damme apart van dié van riviere, ens. bereken.

5 In computer graphics, a raster graphics image or bitmap is a data structure representing a generally rectangular grid of pixels, or points of color, viewable via a monitor, paper, or other display medium. Raster images are stored in image files with varying formats.

10

2.4 Reënval- en temperatuurkaarte Die LNR se reënvalkaart (Kaart 14: Reënvalsones en SPGe.) se kombinasie met die IGKW se kaart met hitte eenhede6 (Kaart 15: RSA: Voorlopige hitte eenhede in sojaboonprodusiegebiede.7 Van Wyk, Wessel en de Beer, Gawie, 2009) is deurslaggewende inligting met betrekking tot sojaproduksie. Hitte eenhede en vog (asook grondtipes) bepaal in ŉ groot mate die gebiede waar sojaproduksie moontlik is asook die potensiële produksievlakke (Killian, Leon; Van Wyk, Wessel en de Beer, Gawie: Mededelings). Volgens Smit speel temperatuur ŉ belangrike rol in die groeitempo van sojaboontjies en dat temperatuurvlakke onder en bo die optimum, groei vertraag (Smit, MA, 2000).

Die kriteria wat van Wyk (2009) gebruik om die hitte eenhede kaart (Kaart 15) te ontwikkel, is die hoeveelheid hitte eenhede vanaf Oktober tot en met Maart wat breedweg die groeiseisoen vir sojas is. Die hele konsep rondom hitte eenhede gaan daaroor dat ’n plant ’n sekere hoeveelheid hitte gedurende sy groeiseisoen benodig om optimaal te produseer. Die hitte eenhede in Suid-Afrika verskil geweldig van plek tot plek en is dit moontlik om oor ’n afstand van 10 km, drie verskillende gebiede met betrekking tot hitte eenhede te kan kry.. Van Wyk bereken hitte-eenhede soos volg: [[Maksimum temperatuur (Celcius) + Minimum temperatuur (Celcius)]/2] – 8°C. Sekere voorwaardes verbonde aan die formule is dat sou die temperatuur bo 32°C styg, word 32°C steeds as drumpelwaarde gebruik. Sou die temperatuur onder 8°C daal, word 8°C steeds as drumpelwaarde gebruik, of over gesegd synde, die plant groei nie by temperature laer as 8°C nie. Goeie opbrengs wat in warmer gebiede verkry word, is as gevolg van hoë nag- en nie hoë dagtemperature nie. Die gebrek aan akkumulasie van genoegsame hitte eenhede in kouer gebiede waar nagtemperature te laag daal, skep dan ook ŉ probleem om goeie produksievlakke te verkry (van Wyk, Wessel, 2009). Van Wyk en de Beer het vir doeleindes van Kaart 15, ses verskillende groepindelings gemaak (Tabel 1).

6 Van Wyk beweer (Persoonlike mededeling, 7 September 2009) dat isotermiese lyne in die verlede gebruik is om die effek van hitte op kultivarkeuse te bepaal, maar dat nuwere kultivars nie baie sensitief vir dagliglengte is nie. Dit mag egter nog 'n groot rol speel by sekere kultivars. 7 Die temperatuurkaart volgens hitte eenhede is ŉ voorlopige kaart waarop verdere verfyning gedoen word.

11

Tabel 1: Indeling van hitte-eenhede. Hitte-eenhede Minder as 1800 1800 - 1900 1901 - 2000 2001 - 2100 2101 - 2200 Bo 2200

Bron: Van Wyk, W, 2009 Na analogie van die VSA waar kultivars presies onderskei kan word tussen ‘n groep 3.1 en groep 3.5, is die omstandighede in Suid–Afrika ‘anders’. ‘Anders’ in die sin dat in SA bergreekse bestaan wat in snaakse patrone loop, byvoorbeeld ‘n platorand wat ‘n drastiese verlaging in hoogte bo seespieël meebring en ‘n hoëveldgebied met ‘n verskeidenheid van gronde. Wanneer soos in die onderhawige geval, 'n produksie potensiaalkaart vir sojaboontjies opgestel word, kan breedtegraad alleen nie gebruik word nie (van Wyk, W. Skriftelike kommentaar, 2009) Areas waarvan hitte eenhede (Kaart 15) die produksie van sojaboontjies uitskakel, is aan die hand van dié vektordata weggesny. Besproeiingsgebiede bekend vir suksesvolle sojaverbouing onder ongunstige hitte eenhede is egter wel ingesluit soos bv Prieska-Douglas area, en noord van die Soutpansberg. Dieselfde is vir SPG’e wat in die band met jaarlikse reënval tussen 400 mm en 500 mm val; gedoen deur dit weg te sny, maar is met sekere produksie- en bewerkings-voorwaardes weer in berekening gebring. (Kyk bespreking hier onder.) Alhoewel Smit (2000) nie eksplesiet is met betrekking tot sojaboonproduksie onder reënvaltoestande nie, kan die leser aflei dat 500 mm reënval, goed versprei oor die groeiseisoen, die onderste afsnypunt vir lae risiko, droëlandse sojaboonverbouing is (Smit, MA, 2000, p 16 en p 51). Die reënvalsones in Kaart 14 en Kaart 18 verdeel die land wat gewasverbouing onder reënval betref, met ŉ noord-suid band, rondom Bloemfontein in twee. Die sentrale “Bloemfontein-band” verteenwoordig ŉ reënval van tussen 400 mm en 500 mm per jaar. Dit is ook so dat sojaproduksie wes van Kimberley, op die westelike grens van die “Bloemfontein-band”, slegs onder besproeiing verbou word (Smit dr MA. Mededeling, 2008). Kaart 4 wat die reënvalgebiede waar sojaverbouing voorkom, skets, se westelike afsnygrens vir sojaproduksie verloop oos van Bloemfontein en Bothaville op ‘n vertikale lyn wat Koster en Welkom rofweg verbind. Volgens Kaart 18 word daar egter wel sojaboontjies in die band 400 mm tot 500 mm verbou. Volgens Smit (Persoonlike mededeling) moet sulke verbouings met baie goeie vogbewaringspraktyke en die regte kultivarkeuse geskied. Sojaproduksie in die band word later weer bespreek.

12

Killian (Rainbow Nations Renewable Fuels, 2008) het die reënval sones van die IGKW (Kaart 18) in die Oos-Kaap Provinsie gebruik om dit in SPG’e in te deel. Die reënvallyn in Kaart 18 wat ŉ gemiddelde neerslag van 650 mm – 750 mm aandui (iso-kontoer), vorm Killian se westelike grens vir sojaproduksie in die Oos-Kaap. Let daarop dat wes van dié iso-kontoer daar geïsoleerde gebiede met 650 mm – 750 mm voorkom. Die laasgenoemde gebiede is geskik vir sojaboonproduksie. Die verskillende prosesse om sojaboonprodusiegebiede te verkry en hierbo beskryf en saamgevat in Diagram 1, word kartografies en opsommend in Kaart 16 saamgevat. Die eindresultaat van dié lang en uitgerekte proses, is Kaart 17 (RSA: Benaderde sojaboonproduksiegebiede – werklik en potensieel, 2009).

3. Bespreking van sojaboon se potensieele en huidige produksiegebiede. Vir gemaklike verwysing is op Kaart 17, Tabel 2 en Tabel 6 aangebring en in die teks hieronder herhaal. Tabel 2 gee die beraamde bestaande droëlandse en besproeiings-oppervlakte geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande aan. Die genommerde sones in Tabel 2 verwys na verskillende gebiede (sones) wat met die kundigheidsopname in die verskillende SPGe van die konsortium (Kaart 2) geïdentifiseer is. In Kaart 17 is opsommend die LGO per sone van die verskillende kundiges en hul kommentaar gelewer, ook aangebring. Die prosesse in Diagram 1 is aan bepaalde aannames en tegniese faktore onderhewig. Die eerste wat genoem moet word is die mensfaktor. Alhoewel met die kundigheidsopname soos bespreek, die grootste omsigtigheid en kontrole ten opsigte van produksievlakke en die buitelyne van die sones getref is, byvoorbeeld kruisverifiëring, is oor- en onderskatting van oppervlaktes wel moontlik. Die outeurs vertrou dat die Wet van Grootgetalle sulke foute na weerskante sal elimineer. ŉ Fout wat op tegniese gronde kan onstaan is die verskille in die skaal waarin die verskillende ruimtelike databasisse karteer word. Dit verskil tussen skale van 1:250 000 en 1:50 000. Reeds is na die buffersone rondom riviere, rivierlope en riviersegmente (Kaart 13) en verskille in boere se bewerkingsbesluite verwys. Die hitte-eenhede (Kaart 15) is nog nie finaal nie en kan ook die SPGe beïnvloed. Waar die beramingsfaktore wat tot onder- en oorskattings kon lei kontroleer en beheer kan word, is dit in die prosesse van Diagram 1 gedoen. In die prosesse in Diagram 1 is gebiede op grond van hitte eenhede en reënval, maar wat onder besproeiing wes van Kimberley en noord van die Soutpandberge bewerk word,

13

weggesny. So ook is dié sones in Tabel 2 aanvanklik in Diagram 1 se prosesse weggesny. Omrede hierdie gebiede bestaande en potensiële SPGe is, moet dit logieserwys ingesluit word en is dit wel gedoen. Let daarop dat sones in Tabel 28 wat hoofsaaklik in die “Bloemfontein-band” val en waarvan die reënval 500 mm en minder per jaar is, bepaalde bestuurspraktyke verg. Die hitte-eenhede in dié gebiede varieer van baie hoog tot matig (Kaart 15). Hitte-eenhede in kombinasie met die reënval wat op die onderste grens vir lae risiko sojaproduksie val, is sojaproduksie in die gebied aan klimatologiese risikos blootgestel. Die LNR se voorstelling in Kaart 4 van SPG’e op grond van reënval, sluit sojaproduksie in dié risiko reënvalgebiede uit. Sojaproduksie in hierdie risiko gebiede is aan sekere voorwaardes onderhewig. Die belangrikste is die toepassing van goeie vogbewaringstegnieke en die regte kultivarkeuse. Die “totale” beraamde bestaande oppervlakte waarop sojaboontjies verbou kan word, is 2610346 Ha (Tabel 2). Verskeie faktore bepaal die werklike jaarlikse aanplantings van sojaboontjies.

Hou ingedagte by beoordeling van die oppervlakte dat sojaboontjies gewoonweg in wisselbou met ander gewasse benut word. Hierdie verhouding kan wissel van 20% tot 30% sojaboontjies.

ŉ Tweede en belangrike faktor is hoofsaaklik die prysverhouding tussen mielies en sojaboontjies.

Prysverhoudings met of prystendense van ander mededingende gewasse soos sekere bone, bepaal ook sojaboonaanplantings.

Voorkoms van olieplantspesifieke plantsiektes, soos schlerotina. Alternatiewe aanwending van sojas, soos die vervaardiging van bio-

brandstofl uit sojas en uit ander gewasse bly ŉ belangrike veranderlike wat die oppervlakte onder sojas internasionaal en plaaslik bepaal.

Regeringsbesluite kan van deurslaggewende belang wees, soos bv die besluit ter plaatse aangaande mielies en etanolvervaardiging, en die heel resente effek van verhoogde uitvoerbelasting op sojaprodukte in Argentinië op internasionale sojapryse en -voorrade.

Groei in die vraag na sojas in ontluikende markte soos Indië, China en andere.

Dalende of stygende winsgewendheidsvlakke van konkurrente gewasse. Ensovoorts.

In Tabel 3 is die betaande plus potensiële droëlandse en besproeiingsoppervlakte geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, op 2 992 993 Ha beraam. Dié laasgenoemde oppervlakte is 362 647 Ha meer as die huidige beraamde totaal van 2610346 Ha in Tabel 2. Dit verteenwoordig ‘n potensiële toename in die oppervlakte van potensiële SPG’e van 14,7 persent.

8 Sones 42, 43, 48, 52, 53, en 83. Potensiële Sone 81 is vanweë die grond se klei inhoud van ‘n beter potensiaal.

14

In Tabel 4 is die sones in Tabel 3 wat as bestaande en potensiële nuwe SPGe onder besproeiing geïdentifiseer is, saamgevat. Die totale oppervlakte is 218 226 Ha. Die potensieel nuwe SPG’e wat besproei kan word (57 134 Ha) verteenwoordig ‘n toename in oppervlakte in SPG’e onder besproeiing van 35 persent. Die voorafgaande kommentaar rakende faktore wat aanplantings van sojas beïnvloed, geld ook vir die verskillende oppervlaktes in Tabel 4 en Tabel 5 se sones. Potensieel nuwe SPGe in sones 79, 80 en 87 (Tabel 5) val onderskeidelik in die suikergebied van KwaZulu/Natal en Oos-Kaap Provinsies. Sones 79 en 87 is gebiede met betreklik baie grond waarvan die hellings 10 grade en meer is (Kaart 6). Betreklik groot potensiële SPG oppervlaktes is gevolglik weggesny omrede dié skuins hellings die oesproses bemoeilik. Gebrek aan omheinings en klein boerdery-eenhede bemoeilik kommersiële verbouing van sojaboontjies in sone 87 waarvan die beraamde oppervlakte 185 362 Ha is (Tabel 5). Omheinde eenhede kom wel voor, maar die oppervlakte sal ter plaatse vasgestel moet word. Die 185 362 Ha in sone 87 is dus verdag. Van die totaal 218 226 Ha onder besproeiing is 57 134 Ha uit ‘n sojaverbouingsoogpunt nuwe oppervlakte (Tabel 4). Van dié nuwe besproeiingsoppervlakte word die toeganklikheid vir sojaverbouing bevraagteken. Byvoorbeeld in die twee sones in die Wes-Kaap Provinsie, nl 76 en 78, in totaal 2 320 Ha, moet sojabone met permanete gewasse en groente meeding (Kaarte 10 en 18). Die beskikbaarheid van die marginale suikergebied (sone 22; oppervlakte 9 460 Ha) se besproeiingswater is ook verdag. Van die besproeiingsgronde wes van Kimberley in die rigting en omgewing van veral Douglas, beplan die plaaslike koöperasie (GWK) om ‘n lusernolie ekstraksie- en lusernkorrel vervaardigingseenheid op te rig. Die totaal van 57 134 Ha potensieel nuwe SPG’e onder besproeiing kan dus nie sonder meer as onmiddellik beskikbaar vir sojabone beskou word nie. Die PNS se versoek was egter om ALLE bestaande en potensiële sojagronde te identifiseer. 4. Ten slotte. Hierdie studie is op versoek van die PNS uitgevoer. Hul versoek was dat die totale oppervlakte waar sojaboontjies kommersieel verbou kan word, geïdentifiseer, bereken en gekarteer word. As riglyn is gestel dat waar mielieverbouing moontlik is, kan sojaboontjies ook verbou word. As vertrekpunt is bestaande kaarte wat SPGe aandui, plaaslike verslae en studiestukke wat handel oor besluite aangaande sojaboonproduksie bestudeer. Die doel was om vas te stel of oppervlakte berekeninge wat aan die PNS se opdrag sou voldoen, beskikbaar is. Om verskeie legitieme redes kon sulke resultate nie verkry word nie, maar was die studie waardevol vir die res van die ondersoek. Die basiskaart wat die konsortium bestaande uit PISCES en GTI vir die Oeskattingskomitee van die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye opgestel het, is as vertrekpunt gebruik. Hierdie kaart is met die hulp van AGIS (Departement van Landbou, Bosbou en Visserye) vergoot en is gebruik om ‘n

15

kundigheidsopname te onderneem. Hoofsaaklik vakkundiges van PANNAR saad en OMNIA kunsmis is vir die doel besoek. Teneinde opname foute te minimeer is kruiskontrole en evaluering deur sojaboon-kundiges gebruik. Die resultaat was aanvaarbaar en vorm die ruimtelike datastel wat verder in die karteringsproses gebruik is. Mike Taute verbonde aan AGIS het vervolgens die ruimtelike datastel as die koekiesnyer gebruik om oppervlaktes in databasisse wat nie vir sojaboonproduksie beskikbaar of geskik is nie, weg te sny. Vir die doel is ‘n model ontwikkel wat die verwantskappe van die verskillende databasisse in die wegsnyproses verreken. In die proses om die samestelling van die datastel te ontwikkel en gebruikmaking van die verskillende databasisse, is daar menslike en ook ander tegniese probleme wat die korrektheid van die resultaat beïnvloed. Berekening van die oppervlaktes in die verskillende SPGe berus noodwendig op sekere aannames en word die korrektheid van die aannames sterk deur verskille in menslike besluitneming beïnvloed, soos bv hoe na aan ‘n spruit of waterloop se vloedlyn bewerk word. Die outeurs verwys dus na die berekende oppervlaktes as beramings. Die eindresultate van die studie is dat:

bestaande droëlandse en besproeiings-oppervlakte waarop sojaboonverbouing onder kommersiële toestande moontlik is, in ‘n SPGe kaart saamgevat word;

‘n reeks prosesverduidelikende kaarte ingesluit is; die beraamde oppervlaktes wat in die verskillende SPGe en in totaal vir

kommersiële sojaboonproduksie aangewend kan word in tabelle opgesom is. Die totaal bestaande oppervlakte onder droëlandse en besproeiingstoestande geskik vir kommersiële sojaboonverbouing is beraam as 2 610 346 Ha. Die beraamde oppervlaktes, bestaande en potensieel is in Tablel 6 saamgevat. Tabel 6: Samevatting van bestaande en potensieel geskikte oppervlaktes vir sojaboonverbouing onder kommersiële toestande, beraam gedurende 2008/09.

Produksietoestande Hektaar Persentasie toename Droëland en besproeiing: Bestaande Bestaande + potensieël Toename

2610346 2992993 161092

14,7 Besproeiing: Bestaande Bestaande + potensieël Toename

161092 218226 57134

35,5 Droëland: Bestaande Bestaand + potensieël Toename

2449254 2774767 325513

13,3 Bron: Outeurs

16

Tabel 2: Beraamde bestaande droëland en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09.

Sone Besproei Sojabone Opbrengs Kommentaar Hektare 1 Ja 3 ton/Ha Sojabone in wisselbou met

mielies 13,674 3 Ja 3 ton/Ha, MS: 3 - 4 ton/Ha SB, koring wisselbou 1,132 4 Ja 3 ton/Ha, MS: 3 ton / Ha SB, koring wisselbou 883 6 Ja 3 - 3.5 ton/Ha Wisselbou: M, K (winter),

SB, Beperk Aartappels 45,743 7 Ja SCH: 3 ton / Ha, JB: 3 - 3.5 ton

/ Ha, MS stem saam 3- 3.5ton/Ha

Wisselbou: M, K (winter), SB, Bpk Aartappels

51 8 Klipperig Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 9 R Bosch: Marginaal met hoë

temperatuur Informele nedersettings. Geen sojabone nie 0

10 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2 ton/Ha

5,052

11 Ja 3 ton/Ha Chris Burbridge 450 11 Ja 3 ton/Ha Chris Burbridge 15,423 12 2 ton / Ha, MS: Nota Springbokvlakte 129,408 13 MS: Twyfelagtig oor sojas Marginaal. Droog en warm. 23,405 14 MS: 2 - 3 ton/Ha 9,072 15 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2

ton/Ha

15,523 16 MS: 1.8 - 2.5 ton/Ha 156,333 17 LGO: 2 ton/Ha Klein landjies, klipperig,

kort kontoere, moeilik om te stroop 0

18 MS: 2 ton/Ha Hael kom sporadies voor 792 19 PdJ: 1.5 ton/Ha Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 20 Ja MS: 3 ton/Ha Suikerproduksie-gebied 17,387 21 E&A: Droëland: 2 ton/Ha;

Besproeiing: 4 ton/Ha. MS: 3 -4 ton/Ha

E & A: Lae potensiaal onder droë land. Indien onder besproeiing baie beter. 46

24 Ja 3.2 ton/Ha, MS stem saam Besproeiing 4,159 25 PdJ: 1.5 ton/Ha; JB: 1.4-1.8

ton/Ha; MS 2-2.5 ton/Ha PdJ skat oppervlakte onder sojas 1700 Ha 2,685

26 JB: 1.7 - 1.8 ton/Ha, MS: 1.7 - 2.5 ton/Ha

197,380

27 JB: 2.2-2.4 ton/Ha; MS: 2 - 2.5 ton/HA

549,478

28 MS: 1.5 - 2 ton/Ha, JB: 1.2 ton/Ha

PdJ: Ongeveer 2000Ha Sb 168,328

17

Tabel 2: Beraamde bestaande droëland en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

29 Sojas L.G.O. 3 - 4 ton/Ha

Uitgekoop: Kleinboervestiging.Hoë potensiaal. 0

30 Savannah. Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 31 MS: 3 ton/Ha 9,914 36 Ja STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 2,942 37 Ja STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 7,222 38 Ja STP: 3.5 ton/Ha MS stem saam met vaste

buitelyn 5,088 39 Ja STP: 3.5 ton/Ha 2,808 40 Ja 3 ton/Ha, MS: 1.8 - 3 ton/Ha 3,279 41 Ja SB: 3 ton/Ha 4,415 42 Ja SB: >3 ton/Ha 13,608 43

1.5 - 2 ton/Ha Verbouing moet met baie goeie vogbewaringstegnieke gepaard gaan 76

44

1.5 - 2.8 ton/Ha 10-15% klei.Vogbewaringstegnieke nodig 6,742

45

1.5 - 2.8 ton/Ha 10 - 15% klei Vogbewaringstegnieke nodig 14,092

46 Vlak grond 16,727 48 MS: Droëland 1.2 ton/Ha, 2 - 3

ton/Ha mits besproei.

19,499 49 MS: Sand suid van

Bothaville 0 50 1.2 - 1.8 ton/Ha, MS: LGO: 1.8

- 3 ton/Ha

11,059 51 Ja JB: 1.2 ton/Ha, MS: 2 ton/Ha

besproeiing met goeie bestuur Waaisand met aalwurm gevaar 4,939

52 JB: 1.5 - 1.7 ton/Ha, MS stem saam

Hitte eenhede en reënval skakel die gebied uit vir sojaboontjies 327,943

53 JB: 1.2 ton/Ha MS: Te droog 149,457 54 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 3 - 4

ton/Ha Kleigronde, soutgevaar

3,266 55 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Meer kleierig 6,603 59 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Hoë potensiaal met swaar

klei en 'n verbrakkings- en versuipingsgevaar 10,562

64 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Meer kleierige gronde met water beperkings 2,606

18

Tabel 2: Beraamde bestaande droëland en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

73 Teen Weskus. Temperature bo 35 grade Celsius affekteer SB opbrengs

Gewasse: Dominant lusern, bietjie mielies, groen rissies, spanspek, waatlemoen, skorsie tipes. 0

74 Langs Oranjerivier Geen sojabone nie. Mededingend met wingerd, perskes, katoen, dadels ens. 0

75 MS: 2 - 3 ton/Ha droë land Wisselbou: 883 82 65,752 83 JB: 1.2 ton/Ha MS stem

aam. 684 84 Noord: JB: 1.2 1.5 ton/Ha.

Middel: JB: 1.2 1.5 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha; MS1.8-3 ton/Ha Suid: JB: 1.2-1.5 ton/Ha; MS: 1.8-3 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha

21,739 85 Noord na Suid: LF: 1.2;JB&LF:

1.5;JB:1.2,MS: 1.2 1.5; JB: 1.5; JB: 1.5 - 1.7, JH: 1.2; JH 1.2,JB:1.5-1.8,MS 1.2; LF: 1.8; LF: 1.2; JB: 1.5 ton/Ha

467,295 86 73,287 88 Ja 1,455

Totaal 2,610,346

19

Tabel 3: Beraamde bestaande en potensieel droëlandse en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09.

Sone Besproei Nuut Sojabone Opbrengs Kommentaar Hektare 1 Ja

3 ton/Ha Sojabone in wisselbou met

mielies 13,674 3 Ja 3 ton/Ha, MS: 3 - 4 ton/Ha SB, koring wisselbou 1,132 4 Ja 3 ton/Ha, MS: 3 ton / Ha SB, koring wisselbou 883 6 Ja

3 - 3.5 ton/Ha Wisselbou: M, K (winter), SB,

Beperk Aartappels 45,743 7 Ja

SCH: 3 ton / Ha, JB: 3 - 3.5 ton / Ha, MS stem saam 3- 3.5ton/Ha

Wisselbou: M, K (winter), SB, Bpk Aartappels 51

8

Klipperig Geen sojabone nie/Ongeskik 0

9

R Bosch: Marginaal met hoë temperatuur

Informele nedersettings. Geen sojabone nie 0

10 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2 ton/Ha 5,052 11 Ja 3 ton/Ha Chris Burbridge 450 11 Ja 3 ton/Ha Chris Burbridge 15,423 12 2 ton / Ha, MS: Nota Springbokvlakte 129,408 13 MS: Twyfelagtig oor sojas Marginaal. Droog en warm. 23,405 14 MS: 2 - 3 ton/Ha 9,072 15 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2 ton/Ha 15,523 16 MS: 1.8 - 2.5 ton/Ha 156,333 17

LGO: 2 ton/Ha Klein landjies, klipperig, kort

kontoere, moeilik om te stroop 0 18 MS: 2 ton/Ha Hael kom sporadies voor 792 19 PdJ: 1.5 ton/Ha Geen sojabone nie/Ongeskik 0 20 Ja MS: 3 ton/Ha Suikerproduksie-gebied 17,387 21

E&A: Droë land: 2 ton/Ha; Besproeiing: 4 ton/Ha. MS: 3 -4 ton/Ha


22 Ja Ja

MS: 3 - 4 ton/Ha Marginale suikergebied: Gemiddeld/hoog. 9,460

23 Ja Ja MS: 3-4 ton/Ha Potensieel Besproeiing 360 24 Ja 3.2 ton/Ha, MS stem saam Besproeiing 4,159 25

PdJ: 1.5 ton/Ha; JB: 1.4-1.8 ton/Ha; MS 2-2.5 ton/Ha

PdJ skat oppervlakte onder sojas 1700 Ha 2,685

26

JB: 1.7 - 1.8 ton/Ha, MS: 1.7 - 2.5 ton/Ha

197,380

27

JB: 2.2-2.4 ton/Ha; MS: 2 - 2.5 ton/HA

549,478

20

Tabel 3: Beraamde bestaande en potensieel droëlandse en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

28 MS: 1.5 - 2 ton/Ha, JB: 1.2 ton/Ha PdJ: Ongeveer 2000Ha Sb 168,328

29

Sojas L.G.O. 3 - 4 ton/Ha Uitgekoop: Kleinboervestiging.Hoë potensiaal. 0

30 Savannah. Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 31 MS: 3 ton/Ha 9,914 32 Ja LK: 4 ton/Ha 9,703 33 Ja LK: 4 ton/Ha 7,277 34 Ja LK: 3 ton/Ha LK:Goeie mielies 6 ton/Ha 16,614 35 Ja STP ton/Ha Tans groente 10,489 36 Ja STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 2,942 37 Ja STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 7,222 38 Ja

STP: 3.5 ton/Ha MS stem saam met vaste

buitelyn 5,088 39 Ja STP: 3.5 ton/Ha 2,808 40 Ja 3 ton/Ha, MS: 1.8 - 3 ton/Ha 3,279 41 Ja SB: 3 ton/Ha 4,415 42 Ja SB: >3 ton/Ha 13,608 43

1.5 - 2 ton/Ha Verbouing moet met baie goeie vogbewaringstegnieke gepaard gaan 76

44

1.5 - 2.8 ton/Ha 10-15% klei. Vogbewaringstegnieke nodig 6,742

45

1.5 - 2.8 ton/Ha 10 - 15% klei Vogbewaringstegnieke nodig 14,092

46 Vlak grond 16,727 47 Ja MS: 2 - 2.5 ton/Ha Nie sand nie. 10% klei 6,010 48

MS: Droë land 1.2 ton/Ha, 2 - 3 ton/Ha mits besproei.

19,499

49 MS: Sand suid van Bothville 0 50

1.2 - 1.8 ton/Ha, MS: LGO: 1.8 - 3 ton/Ha

11,059

51 Ja

JB: 1.2 ton/Ha, MS: 2 ton/Ha besproeiing met goeie bestuur

Waaisand met aalwurm gevaar 4,939

52

JB: 1.5 - 1.7 ton/Ha, MS stem saam Hitte eenhede en reënval skakel die gebied uit vir sojaboontjies 327,943

53 JB: 1.2 ton/Ha MS: Te droog 149,457 54 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 3 - 4 ton/Ha Kleigronde, soutgevaar 3,266 55 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Meer kleierig 6,603

21

Tabel 3: Beraamde bestaande en potensieele droëlandse en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

56 Ja Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

8,299 57 Ja Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca

inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

1,457 58 Ja Ja SB: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca


6,151 59 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Hoë potensiaal met swaar klei

en 'n verbrakkings- en versuipingsgevaar 10,562

60 Ja Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

2,078 61 Ja Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 3 - 4 ton/Ha Hoë potensiaal 7,340 62 Ja Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha 4,116 63 Ja Ja DuPH: 3 ton/Ha, A: 4 ton/Ha. MS: 4

ton/Ha Rooi sand en warm grond. DuPH se oppervlakte is 2500 Ha. MS betwyfel besproeiingswater se standhoudenheid. Indien beskikbaar 4 ton/Ha. 9,354

64 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Meer kleierige gronde met water beperkings 2,606

65 Ja Ja DuPH: 3 ton/Ha Hutton gronde, warm gronde 6,199 66 Ja LK: Reënval: 550 - 650 mm 276 69 Ja LK: Reënval: 650 - 750 mm 125 70 Ja LK: Reënval: 650 - 750 mm 92 73 Teen Weskus. Temperature bo 35

grade Celsius affekteer SB opbrengs Gewasse: Dominant lusern, bietjie mielies, groen rissies, spanspek, waatlemoen, skorsie tipes. 0


75 MS: 2 - 3 ton/Ha droë land Wisselbou: 883

22

Tabel 3: Beraamde bestaande en potensieel droëlandse en besproeiingsoppervlaktes geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg).

76 Ja Ja Onbekend Besproeiingsgronde. In kompetisie met permanente gewasse en groente

1,030 78 Ja Ja Onbekend Besproeiingsgronde langs

Bergrivier. In kompetisie met permanente gewasse.

1,290 79 Ja MS: Noordelike dele: 3-4 ton/Ha;

Suidelike dele 2-3 ton/Ha KwaZulu/Natal se suikergebied

42,791 80 Ja SB: 3 ton/Ha 8000 Ha mielies - 6 ton/Ha 1,885 81 Ja 44,889 82 65,752 83 JB: 1.2 ton/Ha MS stem aam. 684 84 Noord: JB: 1.2 1.5 ton/Ha. Middel:

JB: 1.2 1.5 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha; MS1.8-3 ton/Ha Suid: JB: 1.2-1.5 ton/Ha; MS: 1.8-3 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha



467,295 86 73,287 87 Ja 185,362 88 Ja 1,455

Totaal 2,992,993

23

Tabel 4: Beraamde bestaande en potensieel nuwe oppervlakte onder besproeiing geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09.

Sone Nuut Sojabone Opbrengs Kommentaar Hektare 1 3 ton/Ha Sojabone in wisselbou met mielies 13,674 3 3 ton/Ha, MS: 3 - 4 ton/Ha SB, koring wisselbou 1,132 4 3 ton/Ha, MS: 3 ton / Ha SB, koring wisselbou 883 6 3 - 3.5 ton/Ha Wisselbou: M, K (winter), SB,

Beperk Aartappels 45,743 7 SCH: 3 ton / Ha, JB: 3 - 3.5

ton / Ha, MS stem saam 3- 3.5ton/Ha

Wisselbou: M, K (winter), SB, Bpk Aartappels

51 11 3 ton/Ha Chris Burbridge 450 11 3 ton/Ha Chris Burbridge 15,423 20 MS: 3 ton/Ha Suikerproduksie-gebied 17,387 22 Ja MS: 3 - 4 ton/Ha “Marginale suikergebied:

gemiddeld / hoog 9,460 23 Ja MS: 3-4 ton/Ha Potensieel besproeiing 360 24 3.2 ton/Ha, MS stem saam Besproeiing 4,159 36 STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 2,942 37 STP: 3.5 ton/Ha SB, koring wisselbou 7,222 38 STP: 3.5 ton/Ha MS stem saam met vaste buitelyn 5,088 39 STP: 3.5 ton/Ha 2,808 40 3 ton/Ha, MS: 1.8 - 3 ton/Ha 3,279 41 SB: 3 ton/Ha 4,415 42 SB: >3 ton/Ha 13,608 51 JB: 1.2 ton/Ha, MS: 2

ton/Ha besproeiing met goeie bestuur

Waaisand met aalwurm gevaar

4,939 54 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 3 - 4

ton/Ha Kleigronde, soutgevaar

3,266 56 Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4

ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

8,299 57 Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4

ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

1,457 58 Ja SB: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca


6,151

24

Tabel 4: Beraamde bestaande en potensieel nuwe oppervlakte onder besproeiing geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

59 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha

Hoë potensiaal met swaar klei en 'n verbrakkings- en versuipingsgevaar 10,562

60 Ja DuPH: 4 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha

Vaal gronde, Clovelly's, hoë Ca inhoud, effens koeler gronde. Nie so hoog gedreineer as Hutton's oos van Douglas.

2,078 61 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 3 - 4

ton/Ha Hoë potensiaal

7,340 62 Ja DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4

ton/Ha

4,116 63 Ja DuPH: 3 ton/Ha, A: 4

ton/Ha. MS: 4 ton/Ha Rooi sand en warm grond. DuPH se oppervlakte is 2500 Ha. MS betwyfel besproeiingswater se standhoudenheid. Indien beskikbaar 4 ton/Ha. 9,354

64 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha

Meer kleierige gronde met water beperkings 2,606

65 Ja DuPH: 3 ton/Ha Hutton gronde, warm gronde 6,199 76 Ja Onbekend Besproeiingsgronde. In kompetisie

met permanente gewasse en groente 1,030 78 Ja Onbekend Besproeiingsgronde langs

Bergrivier. In kompetisie met permanente gewasse. 1,290

88 1,455 Totaal 218,226 Totaal nuut 57,134 Totaal bestaande 161,092

Potensiële persentasie toename in Ha in SPG'e onder besproeiing. 35,5%

25

Tabel 5: Beraamde bestaande en potensieel nuwe oppervlakte onder droëland geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09.

Sone Nuut Sojabone Opbrengs Kommentaar Hektare 8 Klipperig Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 9 R Bosch: Marginaal met hoë

temperatuur Informele nedersettings. Geen sojabone nie 0

10 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2 ton/Ha 5,052 12 2 ton / Ha, MS: Nota Springbokvlakte 129,408 13 MS: Twyfelagtig oor sojas Marginaal. Droog en warm. 23,405 14 MS: 2 - 3 ton/Ha 9,072 15 JB: 1.3 - 1.5 ton/Ha, MS: < 2 ton/Ha 15,523 16 MS: 1.8 - 2.5 ton/Ha 156,333 17 LGO: 2 ton/Ha Klein landjies, klipperig, kort

kontoere, moeilik om te stroop 0

18 MS: 2 ton/Ha Hael kom sporadies voor 792 19 PdJ: 1.5 ton/Ha Geen sojabone nie/Ongeskik 0 21 E&A: Droëland: 2 ton/Ha;

Besproeiing: 4 ton/Ha. MS: 3 -4 ton/Ha


25 PdJ: 1.5 ton/Ha; JB: 1.4-1.8 ton/Ha; MS 2-2.5 ton/Ha

PdJ skat oppervlakte onder sojas 1700 Ha 2,685

26 JB: 1.7 - 1.8 ton/Ha, MS: 1.7 - 2.5 ton/Ha

197,380

27 JB: 2.2-2.4 ton/Ha; MS: 2 - 2.5 ton/HA

549,478

28 MS: 1.5 - 2 ton/Ha, JB: 1.2 ton/Ha PdJ: Ongeveer 2000Ha Sb 168,328 29 Sojas L.G.O. 3 - 4 ton/Ha Uitgekoop: Kleinboervestiging.Hoë

potensiaal. 0 30 Savannah. Geen sojabone

nie/Ongeskik 0 31 MS: 3 ton/Ha 9,914 32 Ja LK: 4 ton/Ha 9,703 33 Ja LK: 4 ton/Ha 7,277 34 Ja LK: 3 ton/Ha LK:Goeie mielies 6 ton/Ha 16,614 35 Ja STP 3 ton/Ha Tans groente 10,489 43 1.5 - 2 ton/Ha Verbouing moet met baie goeie

vogbewaringstegnieke gepaard gaan 76 44 1.5 - 2.8 ton/Ha 10-15% klei.Vogbewaringstegnieke

nodig 6,742 45 1.5 - 2.8 ton/Ha 10 - 15% klei Vogbewaringstegnieke

nodig 14,092 46 Vlak grond 16,727 47 Ja MS: 2 - 2.5 ton/Ha Nie sand nie. 10% klei 6,010

26

Tabel 5: Beraamde bestaande en potensieel nuwe oppervlakte onder droëland geskik vir sojaboonproduksie onder kommersiële toestande, 2008/09. (vervolg)

48 MS: Droë land 1.2 ton/Ha, 2 - 3 ton/Ha mits besproei.

19,499

49 MS: Sand suid van Bothaville 0 50 1.2 - 1.8 ton/Ha, MS: LGO: 1.8 - 3

ton/Ha

11,059 52 JB: 1.5 - 1.7 ton/Ha, MS stem saam Hitte eenhede en reënval skakel die

gebied uit vir sojaboontjies 327,943

53 JB: 1.2 ton/Ha MS: Te droog 149,457 55 DuPH: 5 ton/Ha, MS: 4 ton/Ha Meer kleierig 6,603 66 Ja LK: Reënval: 550 - 650 mm 276 69 Ja LK: Reënval: 650 - 750 mm 125 70 Ja LK: Reënval: 650 - 750 mm 92 73 Teen Weskus. Temperature bo 35

grade Celsius affekteer SB opbrengs Gewasse: Dominant lusern, bietjie mielies, groen rissies, spanspek, waatlemoen, skorsie tipes. 0


75 MS: 2 - 3 ton/Ha droëland Wisselbou: 883 79 Ja MS: Noordelike dele: 3-4 ton/Ha;

Suidelike dele 2-3 ton/Ha KwaZulu/Natal se suikergebied

42,791 80 Ja SB: 3 ton/Ha 8000 Ha mielies - 6 ton/Ha 1,885 81 Ja 44,889 82 65,752 83 JB: 1.2 ton/Ha MS stem aam. 684 84 Noord: JB: 1.2 1.5 ton/Ha. Middel:

JB: 1.2 1.5 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha; MS1.8-3 ton/Ha Suid: JB: 1.2-1.5 ton/Ha; MS: 1.8-3 ton/Ha; PdeJ: 1.5-2 ton/Ha



467,295 86 73,287 87 Ja 185,362

Totaal 2,774,767 Totaal nuut 325,513 Totaal bestaande 2,449,254

Potensiële persentasie toename in Ha in SPG'e onder droëland. 11.73

27

Literatuur verwysings Armour, R.J and Viljoen, M.F. 2003. Financial interpretation of long-term soybean / maize crop rotation systems. A Protein Research Foundation Project. Final Additional Report. September. Botha, Pietman (Date unknown): Area suitable for the production of dry land soybeans. Senior Research Agriculturist. Grain South Africa Geo Terrain Image (GTI) en PICES: De Havilland Crescent 53, Persequor Park, Pretoria. Joubert, JSG. 2008. PNS. Maart projeksies van proteïnbehoeftes vir diereverbruik vir 2010 en 2020. Maart. Lemmer, WJ, BotHa, PJ, Van Zyl, ICJ, Louw, CJ. 2007. Die potensiaal van sojaboonproduksie vir industriële doeleindes. GSA. 4 Julie. Smit MA. 2000. Your guide to successful soybean production. ARC, Grain Crop Institute, Potchefstroom. Smit, MA. 1989. Production potential for soybeans in South Africa. Grain Crops Reseach Institute, Potchefstroom. Oliesadenuus. Schoeman J.L & M. van der Walt. 2006. Overview of land suitability for biofuel crops. Report Number GW/A/2006/17, March 2006, ARC-Institute for Soil, Climate and Water, Private Bag X79, Pretoria, 0001, South Africa Raath, Jana. 2004. Sojaboonpotensiaal Oos-Kaap. Departement van Landbou, Oos-Kaap, Cradock, Junie. Van Wyk, Wessel. 2009. Verskeie bydraes en kommentaar, beide skriftelik en mondelings gelewer. Sojaboon spesialis kontrakteur betrkkoe by die PNS. Pretoria.

28

BYLAE A: Lys van minute, verslae, referate en kaarte met betrekking tot sojaboonproduksie-gebiede in die RSA.

Armour, R.J and Viljoen, M.F. 2003. Financial interpretation of long-term soybean / maize crop rotation systems. A Protein Research Foundation Project. Final Additional Report. September. Botha, Pietman (Date unknown): Area suitable for the production of dry land soybeans. Senior Research Agriculturist. Grain South Africa, Bothaville. IFPRI. 2007. Global Hunger Index. Joubert, JSG. 2008. Maart projeksies van proteïnbehoeftes vir diereverbruik vir 2010 en 2020. PNS, Maart. Lemmer, WJ, BotHa, PJ, Van Zyl, ICJ, Louw, CJ. 2007. Die potensiaal van sojaboonproduksie vir industriële doeleindes. Graan Suid-Afrika. Bothaville. 4 Julie. Raath, Jana. 2004. Sojaboonpotensiaal Oos-Kaap. Departement van Landbou, Oos-Kaap, Cradock, Junie. Schoeman J.L &. van der Walt M. 2006. Overview of land suitability for biofuel crops. Report Number GW/A/2006/17, March 2006, ARC-Institute for Soil, Climate and Water, Private Bag X79, Pretoria, 0001, South Africa Smit MA. 2000.: Your guide to successful soybean production. ARC, Grain Crop Institute, Potchefstroom. Smit, MA. 1989. Production potential for soybeans in South Africa. Grain Crops Reseach Institute, Potchefstroom. Oliesadenuus.

29

BYLAE B. Kommentaar van OMNIA en PANNAR landboukundiges i.s. sojaproduksie-gebiede: Werklik en potensiële gebiede. Landboukundige: Jannie Blignaut Datum: 22 Julie 2008. Kwalifikasies: B Agric Veekunde-Landbou-ekonomie, UV. Maatskappy: WINTERKORING Standplaas: Heidelberg. Gauteng. Kaart 1: Noordelike dele. Gebied 1: Rondom Standerton met Roodebank, CHarl Cilliers, Meyervill, Val en Roberts Drift (net buite gebied). L.G.O. (potensiaal): Sojas 2,2 – 2,4 t/Ha. Wisselbou (gewaskombinasies): Sojas gewissel met mielies of graansorghum. Jaar 1 Sojabone – Roundup ready sojas is Glufosaat weerstandbiedend. Jaar 2 Mielies. Probleem: Kosmos as ‘n onkruidprobleem. Voordele van wisselbou: Stikstof beskikbaarheid na sojas; Onkruidbeheer; Laer insetkoste t.o.v. sojasaad wat teruggehou word; Laer bemesting na sojas maar fosfaat aanvulling nodig; Weiding na oes; Vergemaklik bestuur as sojas in wisselbou ingesluit word. Gebied 2: Die gebied wat Standerton omring en insluit.: Platrand, Roberts Drift, Val, Roodebank, CHarl Cilliers, Betties Dam, Morgenzon, Maizefield, BetHal, Hendrina, Breyten, Carolina, Wonderfontein, Wonderhoek, Witbank, Bapsfontein, Kemptonpark, Brakpan, Meyerton, Noord van Vaaldam, Oos van Villiers, Suid van Carolina Kommentaar Wessel van Wyk: Hiredie gebiede kan geensins in dieselfde gebied wees nie, nl. Wonderfontein, Witbank, Bapsfontein L.G.O. (potensiaal): 1,7 – 1,8 t/Ha. Wisselbou (gewaskombinasies): Soos gebied 1, maar oos van Witbank en Kriel word baie suikerbone verbou dog boere skuif na sojas vanweë arbeidskoste. Strek tot by Wonderfontein, Noord rigting Stoffberg, Carolina, Chrissiesmeer, LotHair en sluit in deel Noord-oos van Ermelo. Morgenzon BetHal soortgelyk. Voordele: Met Roundup ready is spuit van Roundup en meganiese stroop moontlik. Balfour, Greylingstad, Heidelberg, Devon, Leandra, Nigel – bring sonneblom in. Wisselbou- sonneblom, sojas en mielies met mieleis en sonneblom in die meerderheid. Warm, vogtige toestande gunstig vir Sklerotina wat ‘n probleem vir sojas en sonneblom is, met laasgenoemde meer gevoelig. Gebied 3: Vrede, New Castle, Volksrust, Amersfoort, Oos van Amersfoort rigting

30

Utrecht, Piet Retief rigting, Swaziland. L.G.O (potensiaal): Onseker kan wees 1,3 – 1,5 t/Ha Wisselbou (gewaskombinasies): Hoofsaklik mielies en sojas met ‘n sterk veefaktor. . Gebied 4: Ermelo, Davel, suid van Breyten en noord van Morgenzon. L.G.O (potensiaal): 2t/Ha Wisselbou (gewaskombinasies): Mielies en sojas met in ‘n minderemate suikerbone. Moontlike vervanging van suikerbone met sojas vanweë eersgenoemde se wisselvallige prys en sklerotina. Gebied 5: Deneysville (Vaaldam), suid van Saslburg, noord van Parys, suid van Vredfort, noord van Lindley, suid van Potchefstroom, Lichtenburg, noord van Ottosdal. L.G.O (potensiaal): 1,2 t/Ha en soortgelyk aan gebied 10 se potensiaal. Gebied 10 ( Soortgelyk gebied 5.) Skakel met Potchefstroom, Oberholzer, Ventersdorp gebied en sluit in Ottosdal, Lichtenburg, Klerksdorp, Bothaville, Vredefort, Heilbron, Tweeling, Kruispad, Warden, Wes van Rietkuil, Cornelia, Vaaldam. L.G.O (potensiaal): 1,2 t/Ha. Wisselbou gebiede 5 en 10:

Warden – Mielies en sojas. Winterkoring en braak. Tweeling – Meer sonneblom maar sojas neem toe. Mielies die meerderheid. Winter koring en braak. Frankfort – Hoofsaaklik koring, mielies of sonneblom. Winterkoring met braak. Villiers – Klein persentasie winterkoring met meer mielies en sojas. Heilbron – Hoofsaaklik mielies en sonneblom en in ‘n mate graansorghum. Dover, Wolwehoek, Sasolburg, Parys, oostelike dele van Vredefort = 30% Mielies, 30% graansorghum, 0% sonneblom. Klein persentasie sojas kom voor. Lichtenburg se rigting hoofsaaklik mielies en sonneblom.

Gebied 6: Noord –wes van Witbank, Cullinan, Pretoria, Skeerpoort, Boons, Ventersdorp, Oberholzer, Potchefstroom, Sasolburg, Vereeniging, Brakpan Kemptonpark, noord van Bapsfontein en sluit aan by Bronkhorstspruit. L.G.O (potensiaal): 1,2 – 1,5 t/Ha Wisselbou: Hoofsaaklik mielies en sonneblom. In Randfontein, Krugersdorp, Van der

Bijlpark, Potchefstroom, Vereeniging is dele waar diefstal en duiwe wat sonneblom vreet ‘n problem. Tans meer sonneblom maar a.g.v. genoemde probleme word meer sojas verbou.

Gebied 7: Noord van gebied 2. Noord van Witbank, Kromdraai, Verena, suid van Loskopdam, rigting Lydenburg. L.G.O (potensiaal): 1,3 – 1,5t/Ha. Wisselbou: Roossenekal, Stoffberg, noord van Middelburg, oos van Witbank: Redelike persentasie suikerbone met mielies, maar sojas begin voornoemde twee a.g.v. insetkoste se stygings te vervang.

31

Kaart 2: Hoofsaaklik Vrystaat. Gebied 8: Rondom Harrismith. L.G.O (potensiaal): 1,5 – 1,8 t/Ha. Wisselbou: Een-derde suikerbone, mielies, en sojas geroteer met winterkoring en ‘n

klein (10 grade) ertappels. Gebied 9: Paul Roux, noord van Libertas, oos van Odendaalsrus, oos van Bothaville, noord van Viljoenskroon, suid van Vredefort, wes van Heilbron, wes van Petrus Steyn, Valsrivier, Paul Roux. L.G.O. (poptensiaal): 1,0 t/Ha. Wisselbou: Hoofsaaklik mielies en sonneblom in die somer met winterkoring. Baie oorlê

lande. Gebied 11: Aberfeldy, Kestell, Clarens, Fouriesburg, rigting Lesotho, Witsieshoek, wes van Van Reenen, Verkykerskop, Memel, Vrede tot oos van Cornelia. L.G.O (potensiaal): 1,5 t/Ha Wisselbou: Vrede en Memel – Noord-noord-oos: Klein persentasie graansorghum met

mielies en sojas dominant. Sterk veefaktor teenwoordig. Veerkykerskop, van Reenen, Putjatjitaba, Wisieshoek, Kestell, Aberfeldy, Clarens, Fouriesburg, oos van Ficksburg – Hoofsaaklik mielies en sojas met winterkoring. In Vrede en Memelgebied is boere van winterkoring afHanklik.. In gebied 11 word baie suikerbone verbou wat met sojas vervang word a.g.v. arbeidskoste, insetkoste en wisselvallige prys.

Gebied 12: Tussen Tweeling en Reitz rigting Kruispad, oos van Kransfontein, noord van Kestell, noord-wes van Paul Roux, Danielsrust, wes van Reitz. L.G.O (potensiaal): 1,5 - 1,7 t/Ha. Wisselbou: Winterkoringproduksiegebied. In somer word hoofsaaklik mielies, sojas en

suikerbone afgewissel. Winterkoring opgevolg deur hoofsaklik mielies met ‘n keuse tussen sojas en suikerbone.

Gebied 13: Rondom Petrus Steyn en wes van Reitz. L.G.O (potensiaal): 1,5 t/Ha. Wisselbou: Hoofsaaklik mielies en sonneblom afgewissel met sojas met winterkoring.

Neiging om ‘n drie-jaar rotasiestelsel in te bring. Gebied 14: Odendaalsrus, noord van Welkom, suid van Tierfontein, Hertzogville, Area rondom Hoopstad, suid van Bloemhof, wes van Bothaville, Odendaalsrus. L.G.O (potensiaal): 1,5 – 1,7 t/Ha. Wisselbou: Mielies en sonneblom met tendens om sojas op watertafel gronde (Avalons)

in te bring – hoofsaaklik Bothaville, Wesselsbron, Hoopstad. Gebied 15: Libertas, wes van Paul Roux, Marquard, Exelsior, Verkeerdevlei, Brandfort, Theunissen, suid van Werlkom, suid van Odendaalsrus.

32

L.G.O (potensiaal): 1,2 t/Ha. Wisselbou: Marquard, Senekal, en rigting Rosendal – mielies, sojas en suikerbone. Landboukundige: Chris Burbridge Datum: 7 Augustus 2008. Kwalifikasies: M. Sc Agric Akkerbou. Maatskappy: OMNIA Standplaas: Middelburg. 1. Ohrigstad – Lydenburg: Besproeiing. Gewasse: Winterkoring Plant in Mei en stroop in Oktober: 6,5ton/Ha Saadmielies 3 – 10ton/Ha Kommersiële mielies 11 – 12ton/Ha Suikerboon 2,5 ton/Ha. Permanente gewasse is sitrus. 2. Middelburg: Droëland Gewasse: Mielies 5ton/Ha; Sojas 1,5ton/Ha; Sonneblom 1 ton/Ha. 3. Loskopbesproeiing: 30000 Ha. Gewasse: Koring 6,5 ton/Ha; Mielies 11 ton/Ha; Katoen twyfelagtig; Sojas 3 ton/Ha; Droëbone 3 – 3,5 ton/Ha; Ertjies 4 ton/Ha; Aartappels op 2500 Ha 45 ton/Ha; Saadmielies 3 – 10 ton/Ha; Koolgewasse 20 – 25ton/Ha; Beet 40 ton/Ha. Permanente gewasse sitrus en tafeldruiwe 6000Ha. 4 Warmbad (Bela Bela) Nylstroom (Moli Moli): Besproeiing. Tabak; Aartappels 45 ton/Ha; Saadmielies 8 – 10 ton/Ha; Kommersiële mielies 11 ton/Ha. 5. Springbokvlakte beide droëland en besproeiing. Die twee hoofgewasse onder droëland is graansorghum (5 – 6 ton/Ha) en katoen (0,8 ton/Ha); Sonneblom droëland 1 ton/Ha. Saadmielies word onder besproeiing verbou en lewer 8 – 10 ton/Ha. Nie voldoende winterreën vir koring voor saadmielies nie en daarom winterbraak. Landboukundige: Gerrit de Jager. Datum: 13 Augustus 2008. Kwalifikasies: B Sc Bodemkunde, PU vir CHO. Maatskappy: OMNIA Standplaas: BetHal Gerrit se area is nie uitgesirkel (afgebaken) nie en het ‘n potensiaal vir sojas van 2,5 – 3,5 t/Ha. Gebied insluitend Davel, Breyten met noordelike grens Hendrina en suid Ermelo word deur die regering opgekoop vir grondherverdeling. Die gronde is vlak sand en uitgeloop met swak bekalking en bemesting.

33

Hele blou gedeelte (IGWB matig) oos van Gerrit se stippellyn het ‘n LGO vir sojas van 3 t/Ha. Uitsondering droëboon en suikerboonproduksie in gebied Middelburg rigting Stoffberg en weerskante van die pad. Die gebied oos van Ermelo het rooigrond (Hutton, Glen Rosa en dieper Clovellys) produseer ook droëbone . LGO vir droëbone is 2,5 t/Ha. Nota: Op kaart gemerk met ‘n ♀ teken. Loskopdam suid: Lammerkop sluit aan by Selonsrivier deel. Noord van Witbank – Middelburg teerpad en wes van Middelburg Lammerkop rigting. Loskop insluitend die dam is baie klipperig, bergagtig en klowe en nie geskik vir akkerbou nie. Enkele platos word wel bewerk. LW dat Lammerkop self in die aangrensende akkerbougebied (Selonsrivier) val. Landboukundige: Dawid Fouche Datum: 26 Augustus 2008 Kwalifikasies: M Sc Agric. Grondkunde. Maatskappy: OMNIA Standplaas: Delmas Gebied I: Delmas area rooier en swaarder gronde (Hutton tipe) wat oor langtermyn droër kan wees. Hoofsaaklik ‘n mieliegebied met sojas een uit drie jaar in wiselbou. LGO: Sojabone 2,2 t/Ha. Gebied II: Heidelberg/Nigel. Ruan stem saam met Dawid dat oos van Heidelberg en Nigel is daar geen sojabone nie. Hutton en nat sande - - Pinedenes, Clovellys, Longlands. Pasop vir vaal versuip gronde. Mielies en sojas kan werk om waterhuishouding te Hanteer. Benodig dalk ‘n addisionele planter. LGO: Sojaboon: 2,5 t/Ha Droeboon: 2,5 t/Ha Mielies: 5,5 t/Ha. Gebied IIb: Let op weidingsgebied. Bewerkte area het swaarder turf en valer, vlakker gronde – Kroonstad tipe met E-horison. LGO: Sojaboon: 1,8 t/Ha maar met regte kultivar en verbouingspraktyke is 2,2 t/Ha

moontlik. Gebied III: Grootvlei area - - Pieter de Jager die kundige. Gebied IV: Witbankarea. Tradisioneel nie baie sojabone verbou nie. LGO: Sojas: Kendal omgewing 2,5 t/Ha. Grondtipes – Clovelly en Avalons.

Vandijks Drift, Agent, Ogies, Baie sand en nat. Maksimum 1,8 t/Ha. Mielies 7 t/Ha oor hele gebied IV. Rondom Ogies 7,5 t/Ha

34

Gebied V: Hoëveld rif area. Tussen Lesley, Kinross en Kriel. Baie wisselbou word toegepas. 1jaar Droëbone: sonneblom: Sojabone 2 jare net mielies. LGO: Sojaboon: 2,5 t/Ha Sonneblom: Produksie wisselvallig Droëboon: 1,8 t/Ha. Mielies: 5 – 5,5 t/Ha Gebied VI: Natter sanderige gronde. Hendrina area geskik vir sojas (2,3 – 2,4 t/Ha) en meer so as BetHal-oos (2,2 t/Ha). Plantdatum krities. Nader aan Hendrina meer sanderig en vlakker gronde gronde gaan oor in donkerrooi vaal. LGO: Sojaboon: 2,3 – 2,4 t/Ha in Hendrina area. 2,2 t/Ha in BetHal-oos. Mielies: Hendrina - 4,5 t/Ha. BetHal-oos 7 t/Ha Landboukundige: Ruan Bosch. Kwalifikasies: Senior Landboukundige. Maatskappy: PANNAR Standplaas: Pretoria. Gebied A: Gebied rondom Grobblersdal rigting Marble Hall is goeie sojaboongebied. LGO: Sojaboon: 3,5 t/Ha Wisselbou: Winterkoring: Sojaboon:Mielies (Somer). Een sojaboon elke tweede

jaar. Gebied B: Ruan gaan akkoord met ST Potgieter se lyne by Koedoeskop asook die produksiepeile. Gebied C: Sluit aan by R21 – Kemptonpark rigting Pretoria-wes: Geen akkerbou nie. Gebied D: Marginale gronde met hoë temperature. Ongeskik vir sojabone. Informele nedersetting kom voor en kan vir kommersiële doeleindes buite rekening gelaat word. Vergelyk Pieter Grobler se opmerkings. Gebied E: Ruan stem saam met lyne soos getrek asook die produksie vlakke. Brei gebied uit na Piet Retief waar bosbou voorkom. Hoë potensiaal vir sojaboon. LGO: Sojabone: 2,5 – 3 t/Ha.

Wisselbou: Mielies:sojabone, met mielies twee en sojas een jaar onder verbouing. Gebied F: Stoffberg – Middelburg lyn deur Balmoral, Witbank, Bronkhorstspruit, mees westelik van Benoni, Kemptonpark, Nigel, Boksburg – mees suid van Standerton. LGO: Sojaboon: 2,5t/Ha Landboukundiges: Eve Dunlop. Datum: 5 Augustus 2008

35

Kwalifikasies: M Sc. Seed Technology Researcher. Antony Jarvie Kwalifikasies: M Sc(Agric). Soybean Breeder. Maatskappy: PANNAR Standplaas: Greytown. Area: Geluksbrug-Winterton / Zunkles area Dry and irrigation.

Irrigation: Wheat : maize; Wheat 6t/Ha; Maize 13 t/Ha; Soybean 4-5t/Ha : Wheat:Soybean. Rainfed: Maize 8t/Ha

Soybean 2 – 3t/Ha Maize:Soybean ratio 33% Soybean is the norm with 50% as maximum.

Area: Weenen Presently vegetables and green mealies. Soybean potential under irrigation = 4t/Ha. Area: Piet Retief/ Vryheid/ Paulpietersburg. On high potential dryland Soybean potential of 3t/Ha. Maize:Soybean. Maize 8t/Ha Timber more in the northern area. Area: Gluckstadt. Irrigation is limited Dryland Soybeans 3 – 4 t/Ha 2- 2,5t/Ha Maize: Soybean Maize 10t/Ha 6t/Ha. Area: Gluckstadt/Normandien Dryland: Soybean 3t/Ha Maize 7 -8 t/Ha Area: Glencoe/Roosboom/Colensoe. Dryland: Soybean 2t/Ha Maize:Soybean Maize 6t/Ha Rotation: M:M:M:S Area: Estcourt-Mooiriver in the direction Underberg. Dairy country. Potential tHat soybean can be planted and utilized as a forage/fodder crop. Area: Underberg/Himeville. Dryland but a potential Soybean area with a 3t/Ha potential. Nota: Op kaart is ‘n tongetjie geteken en daarna volg die soja produksielyn. Area: Matatiele/Cederville. Potential soybean area with a potential of 2 – 2,5 t/Ha. Note: To be potentially included with the area given as Underberg/Himeville. Area: Lahlangubo direction Elliot. Moderate soybean production with potential of 2 – 3t/Ha (One commercial producer). Lack of expertise currently restricts Soybean production. Area: Ugie/Maclear.

36

Timber area with mixed maize and stock farming. Area: Including Maluti up to Estcourt (Nort West). Greytown – Kranskop (North east). Soybeans intermittently produced. Area: South Campertown north to Kranskop.

Sugarcane area where enquiries are coming on soybeanbean production. Soybean potential: 3t/Ha.

Landboukundige: Leon Killian. Datum: 2 September 2008 Kwalifikasies: Soybean Agronomist. Maatskappy: Rainbow Nation Renewable Fuels. Standplaas: Bluewater Bay Duimreel: Sojaproduksiepotensiaal = 40% mielieproduksie. Area 1: Kokstad;

Gemiddelde rëenval 900 ml per jaar. Plant sojaboon voor mieleis teen 350000 plante/Ha met produksie van 4t/Ha op proewe gekry. Nota: Beveel vinnige PANNAR 1454 aan.

Area 2: Pad van Kokstad- Swartberg – Underberg goeie mieliegebied Sojapotensiaal: 2 – 3 t/Ha. Area 3: Matatiele:

Gemeenskapprojek op 4000 Ha wat sojaboon in wisselbou met mielies wil inbring.

400000 Ha suikerriet met moontlik 10 grade van oppervlakte in sojaboon wisselbou wat 20% - 30% produksieverhoging kan gee.

Moontlike sojaboonoppervlakte = 4000Ha. Area 4: Visriviergebied. Kontak Graig Elliot - beplan 1000 Ha onder sojabone. Massive Food Program (MFP) in Oos-Kaap. Reeds 20 000 Ha onder mielies in bv Bizana

area tussen Port Alfred en Oos London. Lisikisike : 10000 Ha mieliegrond waar wisselbou met sojabone ‘n potensiaal inhou. Stutterheim (Döhne) proewe. Mqanduli lewer beste opbrengs. Bizana, Engcobo: Sojas nie goed gedoen in die proewe nie. Area 5: Cookhouse, Cradock, Patterson, Sondagsriviervallei: Besproeiingsgebied met baie lusern wat deur soja vervang kan word omrede

lusern se winsgewendheid onder druk. Gesonde produksiegebied sonder roes en lae insekdruk. Gewasse wat sojaboonproduksie kan beinvloed: Suikerbeet wat laag is in proteïne maar goeie energie wat baie geskik is vir

etanolproduksie. Area 6: Aliwal Noord. Mieliproduksie van 7 t/Ha moontlik. Dit beteken ‘n soja potensiaal van 2,8 t/Ha.

37

Area 7: Noordkaap. Hoë potensiaal gebied waar besproeiing voorkom. Gebied suid-oos van Upington en nader aan Port Elizabeth geskik vir

sojaboonproduksie. Alexandrië: - Sigorei oppervlak afgeneem van 4500 Ha na 2500 Ha vanwee verswakkende prysverhouding. Bied potensiaal vir sojaboonproduksie; Bathurts:- Pynappels en Gamtoosvalleibesproeiing. Baie heuwelagtig en sterk onkruiddoders met 18 maande nawerking vir pynappels gebruik. Gamtoosriviervallei onder besproeiing. Sigorei word hier verbou.

Area 8: Vanderkloofdambesproeiing. Luckhoffgebied: Prieska – DeAar het mieliepotensiaal van 12 t/Ha. In Prieskagebied ‘n boer wat met sojaboonproduksie begin het (geen vorige

ondervinding) beHaal 4,5 t/Ha. Boere is in afwagting vir die Rainbowaanleg se oprigting. Lenings is goedgekeur maar skere bydraende faktore nog nie in plek nie. Oos-Kaap in geheel beskou: Gronddiepte en klei persentasie bevredigend. Gemiddelde reënval 600 ml per jaar terwyl dit tot 700 ml toeneem na die noorde. pH onder 4,5 met verdigting en lae fosfaatvlakke (1-5 dpm) problematies. Gronde is nie omhein nie en is dierefaktor ŉ problem. Probleem is die mensfaktor en geskiedkundige faktore. Klein grondbesit (2 Ha/mens). Probleem om hoofmanne tot samewerking te beweeg. Met besproeiing neem gewaskompetisie toe. Roesweerstandbiedende variëte se produksie gelyk aan die van gewone variëteite. Monsanto se Roundup Ready (Two yield) se produksie is 10 grade hoer as die van gewone variëteite. Landboukundige: Pieter de Jager Datum: 5 September 2008 Kwalifikasies: . M.Sc Agric Maatskappy: OMNIA. Standplaas: Van de Bijlpark – Standerton - Heidelberg 1. Wes van Goue Hoofweg is sojaboon potensiaal laag (Sojaboon; 1 – 1,5 ton/Ha. Mielies: 3 – 3.5 ton/Ha) vanweë lae reënval. Toerusting beperkend en is dienste van kontrakteurs nodig, maar as gevolg van klein oppervlakte per plaas is boere nie baie te vinde daarvoor nie. 2. Oos van hoofweg is daar tans (2008) ongeveer 2000 hektare onder sojaboonverbouing. Strek tot N3 Durbanpad. 3. Heidelberg-Balfour-Grootvlei-Nigel: Totale oppervalkte 60 000 hektare waarvan ongeveeer 1700 Hektare onder sojabone verbou word. Wisselbou met mielies wat soms afgewissel word sojabone:droëbone. Mielieproduksie is 5 ton/hektaar.

38

Rede vir toename in sojas gedurende 2008 is tekort aan finansiering en word sojas sonder bemesting verbou, maar sommige normaalweg in wisselbou met mielies:sojabone. 4 Ruan se gebied D onder bespreking. Bronkhorstspruit – Rayton – Bapsfontein – Rigting Delmas – Bronkhorstspruit. Meer suid verbeter sojaboonproduklsie. (Vergelyk die stippellyn) na 2,5 t/Ha op meer as 2500 Ha. Mielies 5,5 ton/Ha. Noord sojaboonproduksie 1,5 ton/Ha; Mielies 4 ton/Ha Sojaboonoppervlakte 3000 Ha. Bronkhorstspruit – Cullinun – Rayton area 4 t mielies per Ha. Landboukundige: Jan Schoonraad Datum: 22 Oktober 2008 Kwalifikasies: . B Sc Plantproduksie Maatskappy: OMNIA. Standplaas: Standerton 1. Platrand omgewing: Sanderige grond uitstekend vir mielies. Koel klimaat en gronde. Sojaboon-mielies wisselbou ŉ gesonde praktyk. Soja 1,8 t/Ha en mieleies 6t/Ha. 2. CHarl Cilliers: Swaar maar vlak turf, diepte 30 cm, op gruis. Geskik vir minimum bewerking. Sojaboon : 1,5t/Ha. 3. Potensiële sojaboon produksiegebied: Wes van Balfour rigting Klip/Vaalrivier en volg rivier en sny na binne rigting Standerton en sluit aan by bestaande deel. Gronde warmer, goeie geHalte en opgebou. Sojas 2t/Ha. 4. Sluit aan by Ruan se rooilyn rigting Volksrust, rigting Perdekop, Platrand, Amersfoort en laasgenoemde wel swakker maar, oliepersaanleg van J P de Wet ‘n motivering vir boere om met sojas te eksperimenteer. Is tradisioneel veegebiede. Landboukundige: Johan de Lange Datum: 31 Oktober 2008 Kwalifikasies: Akkerboukundige. Maatskappy: Kaap Agri. Standplaas: Wes Kaap gebied. 1. In Upingtongebied is ‘n mieleiestrook maar baie van die besproeibare grond word deur langtermyngewasse beslaan. Verwys na Jannie Louw op Upington. 2. Kaart 7 wel mieliepotensiaalgebied, bv Vioolsdrift. Westelike deel Kaart 7 by Alexandrabaai teen die rivier is daar tans koring, lusern onder spilpunte. 3. Vredendal/Lutzville area. Sterkgrond onder bespreoiing. Olifantsrivier baie wyndruiwe en bekend vir groentesaadproduksie omrede gebied virusvry is – vermeerdering van uie, wortel en ander sade. Goodhouse dalk potensiaal vir sojas. 4. Omseepkans naby Pella. Grondkanaal is deur onkruid oorgeneem en het die infrastruktuur verval. 5. Sandveld (wes kus): Hoofsaaklik winterreënval, sanderige gronde met baie ondergrondse water beskikbaar. Aartappels onder spilpunte. Sojas kan as alternatief vir

39

aartappels beskou word as gevolg van die bestaande infrastruktuur. Spilstelsels word tussen die besproeiingsirkels gesleep. Aalwurms is ‘n probleem. Landboukundige: Dup Haarhoff Datum: 3 November 2008 Kwalifikasies: M Sc Grondkunde. Maatskappy: GWK. Bestuurder Agri Services Standplaas: Douglas Vaalriviergronde koeler, swaarder en meer geskik vir sojas as Oranjerivier se vaalgronde. 1. Gebied I: Potensiële sojaproduksie onder besproeiing:

Koffiefontein –Rietrivierbesproeiingskema rigting Jacobsdal. Goed gedreineerde rooi sandduine. Huttongronde, meer kleierig na noorde van skema die swakste. Waterbeperkings word uit Kalkfonteindam ervaar. L.G.O. van sojas: 5t/Ha (DupH); 4t/Ha (dr M Smit.) Wisselbou met mielies en koring. Plek-plek lusern met saadsonneblom wisselbou.

Vanaf Ritchie in oostelike rigting langs Modderrivier. Water onreëlmatig uit Krugersdriftdam.

Vanaf Luckhoff in noordelike rigting deur Oppermans na Ritchie. Ongeveer 2500 Ha rooisand en warm grond. Baie konvensionele braakpraktyk

moet toegepas word. L.G.O. sojaboontjies: 3t/Ha (DupH). Dr MS betwyfel beskikbaarheid van

besproeiingswater, maar as beskikbaar L.G.O. van 4t/Ha vir sojabone..

5. Gebied IA: Barkleywes-Riverton area: Swaarder (kleierige) grond langs Vaalrivier.

L.G.O. sojaboonproduksie: 5t/Ha (DupH); 4t/Ha (dr SM) Mount Rupert rigting suidwes na Sidney-on-Vaal. Kleigrond met

versoutingsprobleem onder Hartsrivierdam. Verspreide spilpuntstelsels.. L.G.O: 5 ton/Ha (DupH); 3 – 4ton/Ha (dr MS).

VaalHartsskema strek vanaf Schmidtsdrift tot Bucklands al langs die Vaalrivier. Hoë potensiaal op swaar kleigronde. Verbrakking is ŉ problem en versuiping ‘n gevaar. L.G.O 5ton/Ha (DupH) en 4ton/Ha (drMS).

6. Gebied II: Potensiële sojagebied en is versprei oor vier areas, nl

Vanaf Prieska in ‘n noord-oostelike rigting al langs die Oranjerivier. Prieska is die westelike draaipunt vir sojaproduksie omrede dit van daar te warm word.

‘n Gebied rondom Higg’s Hope. Suid-wes van Bucklands voor die sameloop van die Vaal- en Oranjeriviere in ‘n

suidoostelike rigting langs die Oranjerivier. ‘n Hopetown area wat ook die Ornajerivier omsoom tot by Vrystaatgrens.

Vergelyk Kaart S1

40

Grondbeskrywing; Vaal gronde; Clovellys met hoë kalsiun inhoud. Effens koeler gronde en nie so hoog gedreineer as Huttons oos van Douglas nie. Sojaboonpotensiaal 4t/Ha. (dr MS stemsaam). Aanbevole bewerkingspraktyk is ‘No till’ na koring Tussen Luckoff en Hopetown is daar redelike toename in soja aanplantings en belangstelling. Die swaarder gronde se potensiaal beter as die van die sandgronde. Sandgronde het ‘n aalwurmprobleem, maar aalwurmvriendelike sojavariëteite is beskikbaar. Grondtemperatuur ‘n problem, maar minimum bewerking (laat stoppels op land) hou die grondtemperatuur laer, veral in kiemlingstadium. Nota: Swael tekort skep probleem met knoppiesbakterië. 7. Gebied III: Bestaande besproeiingsgebied onder die Vanderkloofdam langs die Oranjerivier se loop noordwes en die Sarel Haywardkanaal noordelike rigting. Hoë potensiaal gronde. Grondbeskrywing: Vaal gronde; Clovellys met hoë kalsium inhoud. Effens koeler gronde en nie so hoog gedreineer as Huttons oos van Douglas nie. L.G.O. van sojaboontjies: 5 t/Ha volgens DupH en 3-4 ton/Ha dr MS. Landboukundige: Leon Killian. (Tweede besoek) Datum: 12 November 2008 Kwalifikasies: Soybean Agronomist. Maatskappy: Rainbow Nation Renewable Fuels. Standplaas: Bluewater Bay Nota: Tydens my eerste besoek was Leon Killian baie vaag omrede hy nie oor ‘n reënvalkaart beskik het nie. So ‘n kaart is toe wel ontwikkel en aan hom besorg. Aanvanklik sou hy die onderstaande inligting aan my koeriër dog sy werk het hom te besig gehou en versoek hy ‘n tweede besoek van my. 1. Baie landerye vanaf Elliot in noordoostelike rigting Maclear – Mount Fletcher – Matatielle – Kokstad. Sojas in Oos Kaap uitgebrei van 500 Ha na 3000 oor laaste drie jaar. 2. Met aanname geen agronomiese beperkings nie, m.a.w. pH<4.8, verdigting uitgeskakel, toerusting beskikbaar en reg, Molibdeen beHandeling wanneer pH<4.8 plus rhizobium beHandeling is die geskatte sjojaboonproduksie in t/Ha per reënvalsone soos volg: 850 – 1000 mm/jaar 3,0 – 3,5 1050 + 3,0 – 4,0 550 – 650 1,5 – 2,5 650 – 750 2,0 – 3,0 750 – 850 2,5 – 3,5 Ton/Ha Nasionale gemiddeld 1,8 Natal 2,3 MHapumalanga 1.8 Vrystaat 1,8

41

NOTA: Let op besproeiing langs Visrivier. Vyf jaar gelede 5000 Ha onder mielies. Mielieproduksie 10 – 12t/Ha. Onbekend hoeveel sojas. 3. Sondagsriviervallei. Addo 12000 Ha waarvan 8000 Ha onder sitrus en balans (2500 Ha) hoofsaaklik onder lusern verbouing. 1500 Ha onder wisselbou van groente, sojas en ander eenjarige gewasse. 4 Gamtoosvallei: Patensie/Hankie se inligting moet van Oos-Kaap Departement van Llandbou verkry word. 5. Humansdorp in westelike rigting: Daar was 2500 Ha onder kuilvoermielies. Koring was ook verbou, maar is gestaak weens opbou van siektes. So ook lupiene wat verminder is as gevolg van meeldou en roes. Nuwe kultivars op die mark wat bestand is teen laasgenoemde twee plae. 6. Matatiele: Leon Killian verwag uitbreiding afHangende van sukses al dan nie van twee boere - -een 200 Ha sojas onder droëland en ‘n tweede met 60 Ha sojas onder besproeiing. In die gebied word wisselbou nie beoefen nie en toenemend meer boere besef die noodsaaklikheid daarvan. 7. Kokstad area (Swartberg) begin uitbreiding plaasvind op ongeveer 1000 Ha. 8. Aliwal Noord onder besproeiing is sojaproewe geplant maar produksie resultate is nie bekend nie. 9. Suid van Gariepdam (Venterstad) is die omgewing nie aan Killian bekend nie. Landboukundige: Jannie Louw. Datum: 14 September 2008 Kwalifikasies: MBA. Maatskappy: Kaap Agri Standplaas: Upington. 1. Alexanderbaai naby uitmonding van Oranjerivier: Deel van Richtersveld met vier plase, nl Dunvlei by die monding het gematigde weskus weer en produseer lusern en Italiaanse raaigras onder vloedbesproeiing. Nagtemperatuur 10°c en dagtemperatuur 20 - 22°C. Bauelonne het meer gematigde koel nagtemperature. Mielies doen goed , maar voggeHalte is hoog met ŉ mistigheid gedurende die nag. Brandkarosse en Ariesdrift produseer sitrus en lusern met 35°C + dag temperatuur. 2. Vioolsdrift: Namibië se produkte in die omgewing geproduseer word hoofsaaklik in die RSA verkoop. 3. Goodhouse: Besproeiingsgrond. Nag temperatuur 20 – 22°C en somer dagtemperatuur 40°C +. 3. Pela: Produseer tafeldruiwe en dadels. Geen wiselbou nie. 4. Onseepkans. Kanaalstelsel baie verwaarloos. Temperature selfs hoër as die van Goodhouse. 5. Raap-en-Skraap: Produkte – tafeldruiwe en Hoodia of GHaap. 6. Kampsberg aan Nimibië se kant. Produkte tafeldruiwe en Hoodia. 7. Vanaf Blouputs tot by Boegoeberg: Gemiddeld een kilometer weerskante van rivier is daar aaneenlopend tafeldruifproduksie.

42

8. Blouputs en Augrabies aaneenlopend tafeldruif produksie. 9. MarcHand - Allheit: Wisselbou van mielies en katoen kom voor, maar hoofsaaklik wyn en rosyntjieproduksie. Hoë dag en nag temperature. 10. Kakamas: Oorwegend druiwe met ‘n bietjie lusern en katoen. NOTA: Neiging om van Augrabies tot Grootdrink aangeplante weidings te vestig. 11. Keimoes: Wyn en rosyntjie druiwe met groot lusern en katoenaanplantings. Koeler as Kakamas. 12. Kanoneiland produseer druiwe plus ‘n bietjie mielies en katoen. 13. Upington: Produksie bestaan uit verskillende druiwe groepe, lusern, katoen, mielies en koring.. Somertemperatuur 38 – 40°C en nagtemperatuur 20°C. Upington rigting Groblershoop: Hoofsaaklik rosyntjies, wyndruiwe, koring, mieleies, lusern en katoen. 14. Vanaf Blouputs tot Groblershoop. 18000 Ha onder besproeiing; 6000 Ha wyndruiwe, katoen, lusern, mielies, koring. 6000 Ha wyn en rosyntjie druiwe. 6000 Ha tafeldruiwe. NOTA: Vanaf Boegoeberg tot Draghoenderstasie (Merriedale) is weinig tot geen akkerbou praktyke nie. Landboukundige: Dr Michiel Smit. Datum: 26 November 2008 Kwalifikasies: Ph D, Akkerbou Maatskappy: Rietkwekersvereninging. Standplaas: Mount Edgecomb. 1. Hopetown – Luckhoff – Douglas besproeiingsgebiede plus Prieska: Op alle koringgronde of ten minste 80% van oppervlakte kan in somerseisoen sojas verbou word mits die besproeiingsinfrastruktuur beskikbaar is. Twee oeste in een jaar. of sojas in wiselbou met mielies en ander gewasse = een-derde van die gewas oppervlakte in wisselboustelsel. 2. Modderriviergebied met swaarder gronde het ‘n goeie sojapotensiaal en sal hitte eenhede goed kan benut. 3. Besproeiingsoppervlakte van GWK (Dup Haarhoff) gebied is ongeveer 5500 Ha en volgens dr Smit is 4 t/Ha as L.G.O. nader aan die kol. 4. Besproeiingsgebied vanaf VaalHarts – Jan Kempdorp – Welkom bekend vir waaisand en aalwurm. Potensiaal 2t/Ha plus aalwurmbeheer. Sojabone baie gevoelig vir Atrazine en veral so na mielies wat daarmee beHandel is. 5. Sandvetskema: Sandgronde met aalwurm en vrugbaarheidsprobleme. Sojaboon potensiaal 2t/Ha met goeie bestuur Haalbaar. 6. Kaart 5 Bothaville landdrosdistrik. Dr Michiel Smit stem saam met stippellyn van Ruan Bosch. Sluit in Clocolan, Ficksburg, Bethlehem en Haarysmith by lae temperatuurgebied waar groensadigheid en lae proteïne voorkom. Senekal oorgangsgebied tussen die lae temperatuurgebied en die warmer noordelike produksieareas – Grysgebied wat produksie van sojas betref.

43

7. Regs van Vierfontein (Kaart 5) oor na Kaart 4 wysig dr MS die stippellyn in rigting Koster. Dr MS wysig die 1,8t/Ha – 3t/Ha na 1,5t/Ha – 2t/Ha. 8. Lyn deur Koster na weste behoort sojas slegs onder besproeiing of met baie goeie vogbewaringspraktyke verbou te word. 9. Oos van Kosterlyn is potensiaal 1,8t/Ha – 3t/Ha wat die 1,5t/Ha – 2t/Ha vervang. 10. Beestekraal en noord daarvan. Winterkoring met sojas in die somer. 11. Sprinbokvlakte (Kaart 1). Vogbewaringstegnieke noodsaaklik en met die minimum kan sojaverbouing suksesvol wees. L.G.O. 2t/Ha vir sojas. 12. Kaart 1: Tompi Seleka – Marble Hall; kontroleer die oppervlakte onder besproeiing. NOTA: Dr MS verkies om in droëlandproduksiegebiede waar mielies en sojas in ‘n wisselboustelsel verbou word, die verhouding van sojas gelyk aan 30% van mielieproduksiepotensiaal te stel, bv 9t/Ha mielies = 3t/Ha sojas. 13. Belfast – Kwaggaskop – Stoffberg – Roossenekal: Sojaproduksie twyfelagtig in die driehoeklyn. 14. Ohrigstad – Lydenburg: Onder besproeiing soja L.G.O. 2 – 3t/Ha en droëland 1,8 – 2,5t/Ha. 15. Bespreoiing Deneys – Oranjeville se soja L.G.O. 2 – 3t/Ha. Nota: Geleidelike oesverlaging soos wegbeweeg van berge rigting Bergville – Mooirivier- Greytown. 16. Crocodile Bridge: Suikerriet wiselbou met sojas teen 20% van suikerriet oppervlakte. 400000 Ha onder suikerriet waarvan 80000 Ha in soja wisselbou moontlik is maar hellings is beperkend , m.a.w. 40000 Ha vir sojaverbouing. 17. Empangeni. Onder besproeiing is die soja L.G.O. 4 – 5t/Ha. Res van gebied het ‘n potensiaal van 3 – 4 t/Ha. Ondervind toenemend probleme met wisselvallige reënval. 18. Dr MS se grens (Stippellyn) begin en sluit aan by Kranskop en eindig onder St Lucia. Vorm potensieël deel van groen gekleurde sojagebied en is ‘n uitbreiding van die gebied. 19. Suikerbelt strek tot by Port Edward en dan binneland in tot op Ooskaapgrens. Produksie daal geleidelik in suidelike rigting deur Ooskaap vanweë koeler weer. 20. Van Greytown na onder rigting Kei Road beskou dr MS as ‘n grens vir sojaproduksie omrede hy van geen produksie in die noord-suid been van Kaart 6 bewus is nie.

44

BYLAE C.

45

BYLAE D: The procedure for the elimination of potential non-soybean production areas. Mike Taute, Senior GIS specialist, AGIS, Department of Agriculture. The shape file soybean production areas of the PISCES/GIS consortium was used as a mask to determine where in South Africa soybean production could occur (Kaart2).

The Land Use data set of the Department of Agriculture, Forestry and Fisheries was used to identify other areas where soybean production could not take place. These data sets were combined and used as a mask to omit more potential production areas. (Kaart 6, Kaart 7, Kaart 9 and Kaart 10.)

The Sensitive areas data set of DAFF was used to identify additional areas where soybean production could not take place (Kaart 11).

The next step was to identify other areas where soybeans could not be planted or harvested within these identified areas.

The 1:50 000 topographical map” rivers and dams” data set of Department of Water and Mineral Affairs was used and buffered to 100m and a raster was generated indicating potential flood zones. (Kaart 12).

From NASA’s website the “Digitial Elevation Model”9 (DEM) of RSA was down loaded to generate a slope raster data set. The slopes were sub selected to indicate those below and equal to 10 degrees. This raster was intersected to produce a raster of areas where harvester machinery could be used in the potential and real soybean production areas.

Lastly the the ARC’s rainfall (Kaart 13) and heat zones data set (Kaart 14) were used to identify areas with rainfall less than 500 mm per year and areas that might be too cold or hot for effective production of soybeans. This rasters were sub selected to identify rainfall and temperature zones ideal for soybean production to take place. This raster data set was used as a mask to clip out the remaining areas not ideal for soybean production.

The rainfall - heat units elimination discarded areas where successful soybean production is currently or can potentially take place. These are irrigation schemes west of Kimberley in the Delportshoop, Douglas, Prieska, Hopetown and the rest of the area under the Van der Kloof Dam. North of Pretoria and as well as the Soutpansberg mountains successful soybean production is conducted under irrigation. These areas were included in the final soybean production area.

9 `DEM is a raster of which each cell of a pixel represents an elevation in meters above sea level. A specific cell, in conjunction with two other cells, is used to determine an elevation ( slope). For this purpose the PytHagoras Theorem is used to determine the slope. This value is then written back to a new cell representing the grade or the percentage of the slope, forming a slopes grid.

46

The total areas where soybeanbean production could take place with all the aforementioned criteria eliminated is wHat the map (Kaart 16) now represents.

An ArcGis 9.3.1 spatial analyst model was developed to do the eliminating process automatically and to generate raster datasets for use in the mapping. This model can also be rerun to test the procedure and also add new data sets or increase and decrease areas of influence as required.

Adjusting the model as required additional development of the procedure is an option. As Data sets improved over time can be reintroduced to refine the process.

With the introduction of changes in the parameters new the raster datasets representing the varied parameters and the results thereof is possible.

Data sets used in this exercise include the 90mx90m Digital Elevation Model (DEM) raster for the whole southern Africa of which only the South Africa’s was used. The resolution was aggregated and resampled to represent 100mx 100m grid cells which represent one (1) Ha each.

The DEM was used to generate a slopes raster in degrees to identify slopes less than 10 degrees and above 10 degrees for elimination. This data sets’ spatial resolution was also 100mx100m grid cells.

The Landcover data set was used as a polygon shapefile in vector format as this represents the greatest quality of the original data set. This was rasterised to the 100mx100m grid raster as all the data sets need to be aggregated or split to the same spatial resolution. This does influence the vector data negatively as the spatial resolution of the vector data is more refined. But it is not the case with all data sets. Some data sets have a poorer spatial resolution such as the rainfall set and thus the fact that the resampling process is 100mx100m grid cells for all the data sets does not increase the spatial resolution of that data set.

The model uses the vector data set, converts it to a raster at 100mx100m grid cells, then reclasses the values using map algebra to develop a raster which indicates a Boolean raster with ‘1’s and ‘0’s, and then multiplies the data sets to produce a results raster. This raster will represent the information that must be included as a ‘1’ and to be eliminated as a ‘0’. As the result of one function is fed into the next function as an input the process continues until all data sets have gone through the process. When the result of the final process is available the model will add an item to the remaining raster and link the information of the original soybean production data set. This last data set has the statistics and is used in the mapping to represent cartographically the soybean production areas.

47

BYLAE E DIE VERDELING VAN CULTIVARS IN VERSKILLENDE KLIMAATSTREKE. Wessel van Wyk en Gawie de Beer Akkerboukundige kontrakteurs, PNS. Januarie 2009 NOTA: Hierdie Bylae E en F word ingesluit omrede verdere werk in die verband deur die twee outeurs gedoen word. CSB. Suid- Afrika word in vier klimaatsgebiede verdeel nl. koel , medium koel, medium warm en warm. Vergelyk Bylae F. Hierdie indeling is op grond van hitte-eenhede en hoogte bo seespieël gedoen. Daar is nie direkte lyne waar die gebiede afsny nie en die kartering van die land se groeigebiede is “naastenby” getrek met dien verstande dat distrikte wat deur van hierdie afbakenings verdeel word dus in beide die groepe kan val. (Kyk kaart in Bylae F: Groeiklas-groepering vir die verskillende streke). In die VSA word die land met amper parallelle lyne in 10 klimaatsgebiede verdeel waar klimaatsgebied 1 sojabone geplant word met ‘n volwassenheidsgroepering 1 (wat baie kort is) en in klimaatsgebied 10 geskik vir cultivars met ‘n volwassenheidsgroepering 10 ( wat baie lank is). Die kwessie van “vinnige” en “laat” sojaboonkultivars raak nou ter sprake. “Laat” kultivars kan nie genoegsame hitte-eenhede opbou in ŉ gebied met lae hitte-eenhede nie en sal gevolglik nie optimaal presteer in so ŉ gebied nie. Die teenoorgestelde geld ook. Sojaboontjiekultivars met ŉ lae hitte-eeheid behoefte, dit is “vinnige” kultivars, sal nie optimaal presteer in gebiede waar die hitte-eenhede hoog is nie. Al hierdie konsepte moet egter in kombinasie met die groeiklas van die kultivar en die hitte-eenheid behoefte daarvan beskou word. ŉ Sojaboonkultivar wat as “vroeg” geklassifiseer word sal nie beter doen in ŉ warmer gebied as in ŉ koue gebied nie – meer hitte ten spyt. Waarop dit neerkom is dat sonlig-energie vermors word wat andersins beter aangewend kon word. In Suid–Afrika het ons net cultivars vanaf ‘n volwassenheidsgroep 4 tot 7 (lys van cultivars met volwassenheidsgroepe is aangeheg). Die grootste saadmaatskappye wat sojaboonsaad verkoop groepeer reeds die cultivars in volwassenheidsgroepe deur die nommers wat aan hulle toegeken word soos bv: Link Seeds Voorbeeld: LS 6150 R 6 - Link Seeds se sojabone word genommer met ‘n 6 aan die begin. 1 – Wys of die sojabone bepaald of onbepaald is. Gelyke getal is bepaald en ongelyk is onbepaald. 5 – Wys die volwassenheidsgroep aan. 0 – Bepaal of die sojabone ‘n breë of smalblaar het. Ongelyk is ‘n smalblaar en gelyk is ‘n breëblaar cultivar.

48

Pannar Voorbeeld: PAN 1454 RR 1 – Pannar se sojabone word genommer met ‘n 1 aan die begin 4 – Wys die volwassenheidsgroep aan 5 – Jaar van registrasie (in hierdie geval 2005) 4 – Hierdie is ‘n lynnommer wat Pannar aan die cultivar toeken en dui op die ouers van die cultivar. Met die indeling van Suid-Afrika in die vier gebiede kan ons die cultivars ook indeel in die gebiede nl. Koel: Volwassenheidsgroepe 4 en 5 Medium koel: Volwassenheidsgroepe 5 en 6 Medium warm: Volwassenheidsgroep 6 Warm: Volwassenheidsgroepe 6 en 7 In Suid Afrika word sojabone net in groepe verdeel van 4 tot 7. Dit is anders as in die VSA waar die groepe fyner verdeel word soos byvoorbeeld 5.3 of 5.7. Die 5.3 dui aan dat die cultivar nader is aan ‘n volwassenheidsgroep 5 en dat die 5.7 nader is aan ‘n volwassenheidsgroep 6. Volgens mnr. Antony Jarvie is dit moontlik om die cultivars in Suid Afrika ook fyner te verdeel indien daar meer data oor jare van die cultivars beskikbaar is. CULTIVARGROEPERING Cultivars op die variëteitslys NIE ROUNDUP READY Volwassenheidsgroep Dundee 6 Egret 7 Ibis 2000 6 Heron 6 Amstel Bloekom 6 Dumela 6 Highveld Top 5 Jakaranda JF 91 7 Jimmy 6 Kiaat 6 Knap 5 Lightning LS 444 4 LS 555 5 LS 666 6 LS 669 LS 677 6

49

LS 678 6 Marula 6 Maruti 6 Mopanie Mpimbo Mukwa 7 Nqutu 6 Octa 8/9 PAN 564 5 PAN 626 6 PAN 660 6 PAN 809 7 PAN 854 7 PAN 1652 6 Prima 2000 5 Prolific Snell 4 SNK 440 4 SNK 500 6 Solitaire 7/8 Sonata 7/8 Sonop 4 Spitfire 7/8 Stork 7 Tallboy 7/8 Tambotie 6 Wenner 4 ROUNDUP READY A5409RG 5 AG5601 6 LS 6050 R 6 LS 6150 R 6 LS 6161 R 6 LS 6162 R 4(hierdie cultivar moes eintlik 6142 gewees het, maar is verkeerd geregistreer) LS 6164 R 6 PAN 520 R 5 PAN 522 R 7 PAN 535 RR 5 PAN 538 RR 7 PAN 737 RR 7 PAN 1454 RR 4 PAN 1643 RR 6 Phb 95B53 R 6 Phb 96B01 R 6

50

AG 6101 6 PAN 421 RR 4 PAN 1666 RR 6 NOTA: CULTIVARS WAT IN SWART GEDRUK IS, IS DIE KULTIVARS WAT STEEDS VERMEERDER WORD EN DUS BY MAATSKAPPYE BESKIKBAAR IS. NUWE CULTIVARS IN FASE 1-PROEWE Lex 1235 Lex 1233 Lex 2257 Lex 2685 PAN 1583 R PAN 1867 Dit is duidelik uit bogenoemde kultivars dat die indeling volgens volwassenheid eers onlangs in die nommer van die kultivar ingebou is. Waar kultivars slegs name het is dit moeilik om in te deel tensy dit oor ‘n aantal jare gemonitor is.

51

BYLAE F Groeiklas-groepering vir die verskillende streke

BB

Klimaatsones van sojaboonproduksiegebiede. Kaart 1

Bron: Graan SA

Bron: GraanSA

Die ontwikkeling van ‘n kaart om die ... · 1 Die ontwikkeling van ‘n kaart om die...

Documents

Transcript of Die ontwikkeling van ‘n kaart om die ... · 1 Die ontwikkeling van ‘n kaart om die...