Mismatch op de Vlaamse arbeidsmarkt

Prof. dr. Marijke VerbruggenFaculteit EB – KULeuvenNaamsestraat 69 – 3000 Leuven Marijke.Verbruggen@kuleuven.be

Deze presentatie

• Mismatch op de Vlaamse arbeidmarkt: stand van zaken

• Enkele oorzaken op een rij• Hoe mismatch aanpakken?

– Bij werklozen– In organisaties

MISMATCH OP DE VLAAMSE ARBEIDSMARKT?

1/4

Normale relatie tussen aantal werklozen en aantal vacatures• In normale omstandigheden: een negatieve relatie

(Beveridge Curve)– Hoe meer vacatures, hoe

makkelijker voor werklozenom job te vinden=> lagere werkloosheidsgraad

– Hoe hoger de werkloosheids-graad, hoe makkelijker om vacatures op te vullen=> lagere job vacancy graad

Relatie werklozen en vacatures in Vlaanderen? (1)

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

2012:50.302

2012:204.437

nwwzopenstaande VDAB-vacatures

Ondanks toenemend aantal vacatures, is het niet makkelijker voor werklozen om job te vinden

Ondanks stijgende werkloosheid is het niet makkelijker om vacatures op te vullen

+

=MISMATCH!Bron: Steunpunt WSE

Relatie werklozen en vacatures in Vlaanderen? (2)• Spanningsratio = verhouding werklozen per

openstaande vacature

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

.0001.0002.0003.0004.0005.0006.0007.0008.0009.000

10.000

SpanningsratioNormaal:• Laagconjunctuur = hoge

spanningsratio• Hoogconjunctuur = lage

spanningsratio

Laatste jaren:• Ondanks crisis, lage

spanningsratio => bedrijven hebben moeite om vacatures op te vullen

MATCHING WORDT MOEILIJKERBron: Steunpunt WSE

OORZAKEN MISMATCH2/4

MismatchOorzaken

1. Verschillen in kenmerken werklozenpopulatie en openstaande jobs op vlak van:– onderwijsniveaus of studierichtingen (educational mismatches)– beroepen en sectoren (occupational & sectorial mismatches) – regio’s (regional mismatches)– …

Educatieve mismatchStudieniveau

Aandeel openstaande vacatures volgens opleidingsniveau

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

47%

18%

35%

Zonder studievereistenMiddengeschooldHooggeschoold

Aandeel werklozen volgens opleidingsniveau

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

47%

35%

18%

LaaggeschooldMiddengeschooldHooggeschoold

Bron: Steunpunt WSE

Educatieve mismatchStudierichting

Middelbaar % zonder werk na 1 jaar

Hoger onderwijs % zonder werk na 1 jaar

1. ASO 4,7 1. Handelswetensch. PB 2,0

2. Personenzorg BSO 2,4 2. Onderwijs PB 0,6

3. Handel TSO 5,7 3. Gezondheidzorg PB 0,2

4. Personenzorg TSO 4,3 4. Sociaal-agogisch PB 1,3

5. Handel BSO 6,0 5. Industr. Wet. PB 2,4

6. Mech.-Elekt. TSO 3,3 6. Psych. & Pedag. Ma 1,5

7. Mech.-Elekt. BSO 3,7 7. Industr. Wet. Ma 1,7

8. Hout BSO 5,0 8. Rechten Ma 2,6

9. Auto BSO 2,8 9. EW-TEW Ma 2,4

10. Voeding BSO 2,5 10. Pol. & Soc. Ma 3,1

Bron: VDAB, 2008

Beroepenmismatch

Aandeel knelpuntvacatures per beroepsgroep = vacature die langer dan 90 kalenderdagen openstond of werd geannuleerd wegens geen geschikte kandidaat

Diverse ambachten

Transport en verkeer

Huisbewaarder, schoonmaker

Metaalbewerker

Informaticus

Elektricien

Vertegenwoordiger

Tekenaar, architect

Technicus

Ingenieur

.000 20.000 40.000 60.000

31.060

32.553

35.630

36.238

36.298

37.880

39.993

40.899

46.135

52.751

20112010

Aangegeven oorzaken• 66%: te weinig

kandidaten• 20%: te weinig

geschikte kandidaten

• 14%: kandidaten haken af wegens arbeidsomstandig-heden

Bron: Steunpunt WSE

Regionale mismatch

• Cluster 1: Krappe arbeidsmarkt (lage spanningsratio), veel knelpuntvacatures– vooral kleine gemeenten in Limburg en Oost-Vlaanderen; weinig inkomende pendel

• Cluster 2: Krappe arbeidsmarkt (lage spanningsratio), minder knelpuntvacatures– Vooral Vlaams-Brabant en Antwerpen, veel inkomende pendel

• Cluster 3: Ontspannen arbeidsmarkt (hoge spanningsratio), minder knelpuntvacatures– Grote Vlaamse steden (Antwerpen, Gent, Brugge) en centrumsteden (bv. Genk, Oostende, Aalst)

Bron: Herremans, Braes, Sels & Vanderbiesen (2011); cijfers 2008

MismatchOorzaken

1. Verschillen in kenmerken werklozenpopulatie en openstaande jobs op vlak van:– onderwijsniveaus of studierichtingen (educational mismatches)– beroepen en sectoren (occupational & sectorial mismatches) – regio’s (regional mismatches)– …

2. Zoekgedrag werklozen3. Aanwerfgedrag organisaties

Matching wordt moeilijker1. Vergrijzing

Bron: Herremans, Sels, Sourbron & Nuyts (2011)

Tegen 2015: 500.000 vervangingsvacatures

Matching wordt moeilijker 2. Evoluties mbt opleiding

• Arbeidsaanbod (EU27) • Arbeidsvraag (EU27)

Bron: Cedefop (2010)

ÞAanbod aan hooggeschoolden zal vermoedelijk sterker groeien dan vraag naar hooggeschooldenÞRisico op toenemende ondertewerkstelling

HOE MISMATCH AANPAKKEN?FOCUS OP WERKLOZEN

3/4

Initiatieven gericht op werklozen

• Kwaliteit van arbeidsaanbod vergroten– Opleidingen die voorbereiden op knelpuntberoep stimuleren

• Aanbod van arbeid “heroriënteren”– “Wet van de passende dienstbetrekking”

Þ Werklozen zijn verplicht om jobs te aanvaarden die “passend” zijn, incl. Jobs die

• Afwijken van vroegere werkervaring en/of opleiding• Minder betalen dan voorgaande job• Tot 4 uur pendeltijd per dag vereisen

Wet van de passende dienstbetrekking geëvalueerd (1)• Data

– Werklozen die maximum 4 maand werkloos zijn–

– Kenmerken respons• 59% vrouwen• Gemiddelde leeftijd: 38 jaar• Leeftijdsgroepen

– 42%: tussen 18 en 34 jaar – 39% tussen 35 en 49 jaar– 19% is 50 of ouder

• 21% kortgeschoold

N=1.750 N=1.159

T1 T2 T3

N=996

3 maanden 3 maanden

Wet van de passende dienstbetrekking geëvalueerd (2)• Inhoudsflexibiliteit

– E.g. Ik zoek ook naar jobs waarvan de inhoud niet in lijn ligt van mijn vroegere werkervaring

• Loon- en jobniveauflexibiliteit– E.g. Ik zoek ook naar jobs die

minder betalen dan mijn vroeger job

• Pendeltijdflexibiliteit– E.g. Ik zoek ook naar jobs

waarvoor ik langer moet pendelen

(1: helemaal niet akkoord; 5: helemaal akkoord)

Inhoud Loon/niveau

Pendeltijd1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

2.31

3.07

2.31

Slechts 0,3% van de respondenten is bereid tot 4 uur

per dag te pendelen

Wet van de passende dienstbetrekking geëvalueerd (3) – Kans op werk

+.07+

ns

ns

-.08*

Zoek- intensiteit

 

# job interviews

 

 

# job aanbiedin

gen 

 

Loon/ jobniveau flexibiliteit

 

Pendeltijd flexibiliteit

Her-tewerk-stelling

 

+.26** Exp(ᵦ)= 2,27**

 

Inhoud flexibiliteit

+.07+

+.13**

-.09*

+.27**

Bron: Vansteenkiste, Verbruggen & Sels, 2013

Loon/ jobniveau flexibiliteit

Pendeltijd flexibiliteit

Inhoud-flexibilteit

Ondertewerk-stelling mbt

skills

Ondertewerk-stelling mbt

loon/ jobniveau

Ondertewerk-stelling mbt pendeltijd

Ervarenjobkwaliteit

+**

+**

+**

-**

-**

-*

Wet van de passende dienstbetrekking geëvalueerd (4) – Kwaliteit nieuwe job

Bron: Vansteenkiste, Verbruggen & Sels, 2012

HOE MISMATCH AANPAKKEN?ROL VAN ORGANISATIES

4/4

Verantwoordelijkheid organisaties

• Werving en Selectie– “Breder” aanwerven– Bv. Competentiegericht matchen => COMPETENT

• Opleiding en loopbaanontwikkeling– Voordelen?

• Initiële of gegroeide mismatch aanpakken• Meer flexibel inzetbare werknemers• Personeelsplanning• Gemotiveerde werknemers

– Prisoner’s dilemma!

Opleiding & loopbaan-

ontwikkeling

Interne inzetbaarheid

Job tevredenheid

Externe inzetbaarheid

Verloop- intentie

Bron: De Coen, Forrier & Sels; N=886

Opleiding en loopbaanontwikkelingVerhoogd risico op verloop?

Loopbaanmanagement – De cijfersWat doen organisaties?

Loopbaangesprekken

Opleidingen gericht op inzetbaarheid

0 20 40 60 80

14.2

19.9

24.5

34.2

61.3

45.9

NeeJa, maar geen aan-dacht voor interessesJa, en aandacht voor interesses

Bron: Talent-survey, 2009 (KULeuven, Vacature & Acerta); N=5.749

Corrigerende rol overheid

• Sociale gelijkheid waarborgen– Bepaalde werknemers hebben minder kans op

opleiding en loopbaansteun dan andere• Neutraliteit waarborgen

– Belang werkgever en werknemer/maatschappij niet steeds gelijk

=> Opleidingscheques & educatief verlof=> Recht op loopbaanbegeleiding

Vlaams recht op loopbaanbegeleiding

• Sinds 1/1/2005• Doel: zelfsturing & transities stimuleren, werkbaarheid

vergroten• Elke werkende om de 6 jaar recht op 2

loopbaancheques (kostprijs: 40 euro per check) indien– Op eigen initiatief– Geen LBB 6 jaar voorafgaand, gesubsidieerd door VR.– Werkend op moment van aanvraag– Werkervaring van 12 maanden in de loop van de 24 maanden

voorafgaand aan de aanvraag• Begeleiding hoofdzakelijk individueel• Resultaat is POP

Werkt loopbaanbegeleiding?Reactieniveau

Men is erg tevreden met de gekregen begeleiding!

Vlak na de lbb

Zes maand na de lbb

Zinvolheid van de begeleiding 8,5/10 7,5/10Tevreden met de begeleiding 8,7/10 7,7/10

Werkt loopbaanbegeleiding?Leerniveau (1)

• Zelfkennis– Ik ken mijn sterke en zwakke punten– Ik weet wat ik belangrijk vind in mijn loopbaan en leven

Zelfkennis

3,3

4,1 4,1

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Vóór de lbb

Vlak na de lbb

6 maand later

Werkt loopbaanbegeleiding?Leerniveau (2)

• Aanpasbaarheid– In welke mate bent u in staat om u aan te passen aan

veranderingen in uw loopbaan?– In welke mate kijkt u ernaar uit om te werken met nieuwe

en verschillende mensen?

Aanpassingsvermogen

3,5 3,7 3,6

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Vóór de lbb

Vlak na de lbb

6 maand later

Werkt loopbaanbegeleiding?Gedragsniveau en welzijn

T2 T3Mensen met een job 90% 92%Bij dezelfde werkgever 79% 61%In dezelfde soort job 81% 77%

Tevredenheid

6,9

5,26,4

7,77,6

6,8

0

2

4

6

8

10

Met de loopbaan Met het leven

Vóór de lbbVlak na de lbb6 maand later

• Transities

• Welzijn

• Matching wordt moeilijker• Dit heeft gevolgen voor individu,

organisaties en maatschappij • Aanpak vereist dan ook inspanningen van

werklozen (/werknemers), werkgevers en overheid

ALGEMENE CONCLUSIE

Dank u voor uw aandacht!

Marijke.Verbruggen@kuleuven.be