Impressie Welding Week 2011zakendoen tussen spetters en metaalgeur

De gevaren van optische stralingIn gesprek met Leo Gerdesgedreven kwaliteitsmanager

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 11 - november 2011

Deze maand:

ITW WELDING PRODUCTS levert een uniek en volledig producten programma uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires en inductieve verwarming apparatuur. Miller lasapparatuurMiller is wereldwijd de marktleider op het gebied van lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme betrouwbaarheid!

Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialenKeuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart, McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke toepassing variërend van hoogwaardige verbindings-lassen tot reparatie en oplassen.

ITW Welding Products BVEdisonstraat 10NL-3261 LD Oud-BeijerlandT +31 (0)186 641 444F +31 (0)186 640 880www.itw-welding.com

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen

FORTUNE 200ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst” van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaarOnze diensten en producten zijn gebaseerd op “Quality and Know-How in Welding”. ITW Welding Products biedt u een bekwaam team van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren en begeleiden op het gebied van efficiënte proces- en productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures, training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden?Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en lastoevoegmaterialen.

Bel ons op: Tel. 0186 641 444. Wij zijn u graag van dienst!

VOORWOORDnovember 2011

Red de maakindustriedoor te investeren in

onderzoek enopleidingen

www.vakbladlastechniek.nlUitgaveLastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het NederlandsInstituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voorLastechniek (BIL).RedactieBert de Jong, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Margriet Wennekes,Henk ZandvlietEindredactieMargriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek)Uitgever Bert de JongAdvertentie-exploitatieCon-Sell, Rolf MulT 06 12 50 90 58, E info@con-sell.nl

AdressenNederlands Instituut voor LastechniekPostbus 190, 2700 AD ZoetermeerT 088 400 85 60, E redactie@nil.nl www.nil.nl

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzwTechnologiepark 935, B-9052 Zwijnaarde, BelgiëT +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E Ann.Wydooghe@bil-ibs.be www.bil-ibs.be

OPUS communicatie-ontwerpFruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50E info@vakbladlastechniek.nl www.opus-co.nl

AbonnementenBinnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren).Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met ann.wydooghe@bil-ibs.beOverig buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW.

Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezondenaan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek(NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en anderegeïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstech-niek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL.Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen peraangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour.Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform deregels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de recht-banken in Nederland.

Ontwerp en lay-outOPUS communicatie-ontwerp, Leiden.DrukwerkVeldwijk Van Loon, Waddinxveen.

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldigis uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitge-ver en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit vooreventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrektegegevens.

©2011 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkre-gen schriftelijke toestemming van de uitgever.

Colofon

Volg LASTECHNIEK op twitter:@nillastechniek

en Linkedin.com

Een toename van het aantal vakbekwame lassers is bij-zonder hard nodig, willen we in Nederland de maakin-dustrie redden. In de afgelopen maanden hebben wijgelukkig een positieve ontwikkeling gezien in het aantalafgenomen lasexamens. Het NIL is voortdurend actief om meer jongeren te en-thousiasmeren voor het prachtige vak van lassen en lij-men. Vorige maand is er een akkoord bereikt binnen hetEWF met betrekking tot de deelname van Nederland aande Europese Laskampioenschappen voor jonge lastech-nici. Deze kampioenschappen, waaraan veertien landenzullen deelnemen, worden gehouden in 2013, tijdens devierjaarlijkse beurs Schweissen und Schneiden in Essen.Maar daarnaast zijn er ook vanuit de overheid inspannin-gen nodig om de Nederlandse maakindustrie in een sterkveranderende markt blijvend een rol van betekenis te latenspelen. Niet alleen door het investeren in (las)technischeopleidingen en kwalitatief hoogwaardig onderzoek, maarook door het scheppen van een aantrekkelijk vestigings-klimaat voor innovatieve bedrijven.

Ondernemers en onderzoekers moeten meer van elkaarskwaliteiten profiteren. Als je de kennis en kunde van bei-den weet te combineren, kom je tot resultaten die alleenmaar winstgevend kunnen zijn.In dit nummer van Lastechniek blikken we kort terug opde afgelopen Welding Week. We kunnen concluderen dathet bedrijfsleven zich volop blijft ontwikkelen, met innova-tieve en technologisch hoogstaande producten. Daarbij ishet natuurlijk belangrijk dat werknemers gezond en veiligkunnen werken. Tijdens de Welding Week zagen we datde ontwikkelingen op het gebied van beschermingsmid-delen ook niet stilstaan. Verderop in deze Lastechniekkunt u een uitgebreid artikel lezen over de nieuwste in-zichten ten aanzien van de risico's van optische straling.

Tot slot wil ik u nog wijzen op de aankondiging van deMIG/MAG Procesdag die het NIL organiseert op 22 no-vember a.s. op de bekende RDM Campus te Rotterdam.Ik ontmoet u graag op deze dag!

Henk ZandvlietDirecteur Nederlands Instituut voor Lastechniek.

Inhoud #11 november 2011

LASTECHNIEKis een uitgave van OPUS communicatie-ontwerp i.o.v.het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniekwww.vakbladlastechniek.nl

04 Berichten uit de laswereld10 Impressies vanaf de Welding Week 201112 Optische straling bij las- en

snijwerkzaamheden 18 Leo Gerdes (Krohne Oil & Gas) getuigt

van zijn liefde voor het lassen20 EN 287-1, de nieuwste versie

“Daar gaat een

heel traject aan vooraf,

met vooral heel

veel papierwerk.

Dat is eigenlijk alleen

maar toegenomen.”

22 De laspraktijkingenieur in bedrijf24 Cursus lascoördinaator EN 1090

gaat van start bij SNS28 Jesse van der Poel, een jongen

met gouden handen30 De bedrijfsschool van

voestalpine Polynorm35 Willem de Welder38 Brancheregister

12

18 30

22

Cover: Welding Week 2011, foto: easyFairs

Vrijdag 28 oktober vond bij deHogeschool Utrecht een feeste-lijke bijeenkomst plaats ter gele-genheid van het officiëleafscheid van Kees Brak. Per 1december stopt Kees Brak na 25jaar als cursusleider van de op-leidingen Metaalkunde en Inter-national Welding Engineer(IWE). Ter ere van zijn afscheidwas er een symposium georga-niseerd, getiteld 'Materiaaltech-nologie, (on)misbaar?'.

Het zaaltje op de tweede verdieping van de HU was metruim honderd belangstellenden goed gevuld. Na eenopeningswoord door Marchiene Buiter werd een aantalboeiende lezingen gehouden. Diverse sprekers, waar-onder Kees Brak, gaven daarin hun visie op de toekomstvan de materiaaltechnologie. De sprekers benaderdenhet hoofdthema elk vanuit hun eigen invalshoek enwerkveld. Kees Brak pleitte vanuit zijn onderwijservaringonder meer voor het sterker onder de aandacht bren-gen van (las)technische opleidingen.Aan het eind van het symposium werden Kees Brak enzijn gezin door de HU natuurlijk in het zonnetje gezetmet bloemen en cadeaus.

Namens het Nederlands Instituutvoor Lastechniek overhandigdeHenk Zandvliet een prachtigbronzen beeldje van een lasser.Kees Brak, van nature een intro-verte en bescheiden man, waszeer onder de indruk van degrote opkomst en alle aandachtvoor zijn persoon.Ook werd bekendgemaakt wieKees Brak gaat opvolgen: deheer Jan Gerrits wordt de nieuwecursusleider Metaalkunde en

IWE. De laatste spreker, Tim Blok, merkte op dat van af-scheid van Kees echter geen sprake kon zijn: "KeesBrak is dan straks misschien niet meer in dienst van deHU, stilzitten kan hij toch niet, dus eigenlijk kan hij die af-scheidscadeaus wel weer inleveren." Inderdaad zal KeesBrak niet stoppen met werken. Hij blijft nog betrokken bijde HU en het ontwikkelen van opleidingen, maar hij kanhet wel wat rustiger aan doen.Aansluitend aan het symposium was er gelegenheid omKees Brak persoonlijk de hand te drukken en na te pra-ten met vakgenoten. Dit alles onder het genot van goed-verzorgde hapjes en drankjes. De organisatie en deaanwezigen kijken terug op een in alle opzichten ge-slaagde middag.

LASBERICHTENLASBERICHTEN november 2011 november 2011

4 5

Kees Brak neemt afscheid van HU(maar stopt niet)

De benoeming van Dr. ZhanqiGuo als Business DevelopmentManager China, betekent voorAWL een belangrijke stap inhet uitbreiden van haar activi-teiten naar het Oosten. InChina zal de focus vooral lig-gen op het laserlassen. AWLheeft een diepgaande kennisvan deze snelgroeiende techno-logie. Aangezien de markt inChina snel groeit, mede inge-geven door de “global plat-form”-benadering van veel autofabrikanten, is deverwachting dat de vraag naar lasertoepassingen snel zalvolgen. Dit biedt goede kansen voor AWL.

De jaaromzet van AWL is voor 95% afkomstig uit de Eu-

ropese markt en is voor het grootste deel automotive ge-

relateerd. China is en blijft echter een groeimarkt, waar

ook steeds meer autofabrikanten productiefaciliteiten

bouwen. Ook de lokale spelers op de automotive markt

ontwikkelen zich in ongekend tempo. Voor AWL neemt

de noodzaak om toe te treden tot de Chinese markt dan

ook snel toe. Na intensief onderzoek heeft AWL besloten

om een kleine operatie in China op te zetten, die eind

2012 in bedrijf moet zijn.

BruggenbouwerDe heer Guo heeft de opdracht gekregen om dit te reali-

seren. Hij is tevens verantwoordelijk voor het opzetten

van een kantoor in de regio Shanghai. Daarnaast gaat hij

zich bezighouden met het wer-

ven van meerdere Chinese in-

genieurs, met als doel het

verstrekken van trainingen en

technische ondersteuning aan

de klanten van AWL.

De heer Guo heeft een lange

geschiedenis als bruggenbou-

wer tussen Oost en West. De

afgelopen tien jaar werkte hij

aan de Universiteit van Delft

als universitair docent voor in-

ternationale onderzoekspro-

jecten. In deze rol heeft hij de relatie tussen Nederlandse

en Chinese universiteiten verder ontwikkeld. Hij heeft een

graad in Mechanical Engineering en beschikt over een

ruime kennis van bedrijfskunde. Naast andere kwalifica-

ties maken deze kwaliteiten hem een uitermate geschikte

kandidaat voor deze functie.

Geen gemakkelijke beslissing"Naar China gaan was geen gemakkelijke beslissing. We

moesten met allerlei elementen rekening houden. Maar nu

weten we het zeker en met de benoeming van de heer Guo

zijn we ervan overtuigd dat deze onderneming een succes

wordt", aldus Brand van 't Hof, Technisch Directeur bij

AWL. Het opzetten van de activiteiten in China comple-

teert het mondiale partnerschapprogramma dat AWL in

2010 heeft opgezet, met als doel een wereldwijde aanwe-

zigheid. Met partners in Europa, Noord-Amerika en bin-

nenkort China, kan AWL ondersteuning bieden aan haar

klanten op beide halfronden.

vlnr: Zhanqi Guo – Business Development Manager China; Brand van ’t Hof – Technisch Directeur;

Pierre Verwegen – Sales Manager

AWL-Techniek breidt activiteiten uit naar China

LASBERICHTENnovember 2011LASBERICHTEN november 2011

6 7

Tijdens de afgelopen Welding Week, die van 18 t/m 21 ok-

tober in het Antwerp Expo complex in Antwerpen plaats

vond, konden bezoekers bij Valk Welding kennis maken

met Easy Programming. Met dit nieuwe programmeer-

concept kunnen lasrobots sneller en vele malen eenvoudi-

ger geprogrammeerd worden dan tot nu toe mogelijk was.

De vereenvoudigde manier van programmeren wordt mo-

gelijk gemaakt door toepassing van G3 Weld Navigation

software die Panasonic standaard op de nieuwe G3 be-

sturing voor haar lasrobots levert. De software maakt ge-

bruik van een uitgebreide database waarin alle

lasparameters voor de meest voorkomende materialen, -

diktes en typen lasnaad zijn vastgelegd. De programmeur

hoeft alleen het type lasnaad, materiaalsoort en dikte op

te geven en de software adviseert de juiste lasparameter-

instellingen voor voltage, stroomsterkte en lassnelheid.

Tijdens de komende Metavak kunnen bezoekers op de

stand van Valk Welding opnieuw kennis maken met de

nieuwe G3 Weld Navigation software.

www.valkwelding.com

Bezoekers maakten kennis met Easy Programming op de Welding Week

De Italiaanse fabrikant van scharen kantpersen en(plasma)snijcenters, Gasparini Industries s.r.l. wilzich verder toeleggen op de bouw van hoogwaardigemachines die aan de hoogste klantenwensen vol-doen en daarmee binnen vijf jaar als marktleider ophet gebied van bending & cutting worden gezien. Datmaakte de directie van Gasparini Industries bekendtijdens een drukbezochte partner- en persdag op 19oktober jl., op haar thuisbasis in het ItaliaanseIstrana.

Onder het motto ‘The phoenix has risen towards a newfuture’ heeft Gasparini het afgelopen jaar hard gewerktaan een vernieuwing van haar machinelijn; is de pro-ductie opnieuw ingericht volgens Kaizen principes; is deserviceorganisatie sterk verbeterd; is een nieuw ERP-systeem in gebruik genomen en heeft het bedrijf hetaantal personeelsleden verder uitgebreid.

Tijdens het open huis dat volgde op de partner- en pers-dag konden bezoekers kennis maken met de nieuwemachinelijn, waarin Gasparini haar nieuwe ambitiesheeft vormgegeven. In de nieuwe machinelijn, waarvande X-PRESS en X-CUT de eerste resultaten zijn, heeft

Gasparini een groot aantal innovaties en vernieuwingenverwerkt. Naast een volledig nieuw design, zijn een volledig nieuwenergiebesparend hydraulisch systeem, toepassing vanLED-verlichting, nieuwe snellere achteraanslagen,nieuwe CNC-besturingen, verhoging van de werksnel-heid en een hogere nauwkeurigheid, de meest opval-lende verbeteringen.

Volgens CEO Simone Ferrari heeft het bedrijf met de ja-renlange knowhow en passie op het gebied van machi-nebouw en kennis van het plaatbewerkingsproces depotentie om uit te groeien tot de beste machinebouwersvoor buig-, knip- en snijbewerkingen. “Onze scharen be-horen al tot de top in de markt. Het hogere prijskaartjedat daar tegenover staat, wordt door de kwaliteit meerdan waar gemaakt. Het afgelopen jaar hebben we meerscharen verkocht dan ooit tevoren. Op dit moment heb-ben we twee snijcenters in opdracht voor een Zwitsersstaalcenter, die compleet met CNC-vooraanslagsysteemgeleverd worden, aldus de CEO.Gasparini Industries wordt in Nederland vertegenwoor-digd door Metall in Zandvoort.www.gasparini.com | www.metall.nl

Henkel is wereldmarktleider op het vlak van technolo-gieën voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehande-ling. Ceramishield RobotIQ® is een innovatieve oplos-sing voor de bescherming van MIG/MAG-lasappara-tuur die intensieve reiniging en het gebruik van anti-spatmiddel op basis van olie overbodig maakt. Dekeramische laag beschermt met slechts één enkeletoepassing gasbuizen en contacttips voor zeer langetijd. De volautomatische aanbrengunit communiceertperfect zowel met de lasrobot als met het specifiekeproductieproces.

Gezien het grote succesbij de lancering van Aero-dag® Ceramishield en Ce-ramishield RobotIQ, heeftHenkel besloten om per 1 januari 2012 de heer RobHelmich aan te duiden als MRO Specialist voor beideproducten. Voor vragen of ondersteuning is de heerHelmich bereikbaar op het nummer 030-6073861 Meer informatie vindt u op www.ceramishield.com

Nieuwe Henkel MRO specialist voor Aerodag®

Ceramishield en Ceramishield RobotIQ®

Nieuwe strategie Gasparini resulteert innieuwe machinelijn

LASBERICHTEN november 2011

8

De Turkse fabrikant van plaatbewerkingsmachines, Er-maksan, heeft tijdens de afgelopen EMO in Hannoverhaar nieuwe fiberlaser ‘Fibermak’ gepresenteerd. DeErmak Fibermak is een doorontwikkeling van de eerstegeneratie fiberlaser van de fabrikant, en is met denieuwste high-tech lasertechnologie representatiefvoor de laatste stand op het gebied van snijtechnolo-gie voor vlak plaatmateriaal.

Daarvoor heeft Ermaksan de Fibermak uitgerust met een

resonator van het Amerikaanse IPG Photonics met ver-

mogens van 2000 tot 4000 Watt. IPG Photonics behoort

al jaren tot de grootste leveranciers van fiberlaserbronnen

ter wereld. Met deze moderne diodelasers kunnen nu,

naast staal en corrosievast staal, ook de tot op heden

moeilijk te snijden materialen, zoals koperlegeringen, ti-

tanium en aluminium perfect gesneden worden.

In tegenstelling tot een aantal andere fabrikanten van di-

odelasers houdt IPG Photonics bovendien een grote band-

breedte in haar resonatoren aan, waardoor deze ook

geschikt zijn voor het snijden van dikkere materiaalsoor-

ten. Dankzij een hogere efficiëntie van de IPG resonator en

toepassing van een kleinere koeler, verbruikt de Ermak Fi-

bermak 70% minder energie dan een CO2 laser.

De Ermak Fibermak fiberlasers zijn evenals de Ermak

CO2 lasersnijmachines voorzien van een uiterst nauwkeu-

rige en snelle lineaire aandrijftechniek, waarmee de hoge

snijsnelheden van de fibertechnologie optimaal benut wor-

den en positioneernauwkeurigheden van ± 0.03 mm wor-

den bereikt.

Daarnaast biedt de Ermak Fibermak de reeds bekende

voordelen ten opzichte van lasersnijmachines:

• minder optiek (spiegels);

• minder bewegende delen;

• vraagt minder vloeroppervlak;

• gebruikt geen lasergassen;

• in verhouding lage onderhoudskosten;

• afhankelijk van de toepassing, tot 45% lagere kosten.

Volgens machineleverancier Landré, die Ermak sinds

begin dit jaar in de Benelux vertegenwoordigd, biedt de

Ermak Fibermak met de bredere inzetbaarheid, de hogere

output en een uitstekende prijs-prestatieverhouding een

interessant alternatief voor CO2 snijbewerkingen in dunne

tot middeldikke plaat.

www.landre.nl

Fibermak fiberlaser snijdt ook dikkere materiaalsoorten

• De basisversie met snap-shot functie is verkrijg-baar voor de eenmalige ledenprijs van

€ 395, excl. btw

Bij de basisversie kunt u zelf WPS’en aanmaken en uitde bestaande NIL Database WPS’en data kopiëren envervolgens aanpassen. De basisversie is beschikbaar voor één gebruiker.

Voor de snap-shot functie moet u over een eenvoudigsoftware programma Snagit (ca. €49,-) beschikken. Dit programma kunt u ook voor andere doeleinden gebruiken. Snagit is een uitgebreide versie van hetWindows 7 programma “snipping tool”.

• De uitgebreide versie met snap-shot functie is verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs

€ 695, excl. btw

Bij de uitgebreide versie krijgt de bedrijfsdeelnemereen aparte internetlocatie en kunt u als gebruiker zelfuw stamgegevens wijzigen indien u dit wenst. Voor-beelden van stamgegevens zijn specifieke lastoevoeg-materialen, basismaterialen en warmtebehandelingen.

De uitgebreide versie krijgt een licentie voor driegebruikers. Het toewijzen, door de gebruiker(s), vanleesrechten aan derden maakt deel uit van de uitge-breide versie.

is nu beschikbaar voor bedrijfsdeelnemers

Wanneer u, als bedrijfsdeelnemer van het NIL,graag meer over deze internetfaciliteit wilt weten ofals u een demonstratie binnen uw bedrijf zouwaarderen, vul dan het aanvraagformulier in op:http://www.nil.nl/formulier/naam/NILWPSelect

WP Select is een programma waarmee u eenvou-dig lasmethodebeschrijvingen opstelt op basis van

NIL-WP Select

de nieuwe internetsoftware NIL-WP Select is voor onze bedrijfsdeelnemers in twee versies beschikbaar

eigen ervaringen en inzichten maar ook door deaanwezigheid van een groot aantal WPS’en die inde loop der jaren door de Commissie van Deskun-digen in opdracht en onder toezicht van het NILzijn opgesteld: de NIL Database met meer dan1500 WPS’en. Aan elke ingevoerde WPS binnende NIL Database ligt een goedgekeurde lasmetho-dekwalificatie (LMK=WPQR) ten grondslag.

VERSLAGnovember 2011

BIL/NIL lassymposiumTijdens het BIL/NIL lassymposium konden de echte tech-

neuten hun hart ophalen. Nieuwe technologieën, toepas-

singen, productiemethodes en materialen werden uitvoerig

besproken. Meer dan 160 deelnemers hadden zich inge-

schreven voor dit lassymposium.

De twee zalen boven de beurshal waren steeds goed ge-

vuld met zo'n zestig deelnemers per seminar. Na afloop

van de lezingen zorgden de kritische vragen en opmerkin-

gen van de toehoorders voor levendige discussies.

TrendsTijdens de Welding Week werd duidelijk dat twee belang-

rijke ontwikkelingen van de laatste jaren hun opmars be-

stendigen. Als eerste is er de groeiende aandacht die blijft

bestaan voor het gebruik van aluminium als basismateri-

aal voor vele toepassingen. Ten tweede is er de stijgende

belangstelling voor andere verbindingstechnieken. Verlij-

ming is niet meer weg te denken als alternatief voor som-

mige lastoepassingen. Dat demonstreerde Henkel met een

volledig verlijmde racefiets. Maar ook Friction Welding

en Friction Stir Welding zijn opkomende technologieën die

meer en meer aan belang winnen. Op de stands van Be-

luma, Laskar en Dejond werd daarnaast ook de aandacht

gevestigd op inpersen, klinken, rivetteren en andere me-

chanische verbindingstechnieken.

VeiligheidDe verschillende lasrookafzuigingsinstallaties die op de

stands aanwezig waren, wijzen op het belang dat de sec-

tor zelf hecht aan veiligheid en gezondheid. Aanbieders

van veiligheidsvoorzieningen Aanbieders van veiligheids-

voorzieningen, zoals 3M, hadden verschillende modellen

op hun stand uitgestald. Uiteraard was er ook aandacht

voor persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals lashelmen,

handschoenen, veiligheidskleding enzovoort. De stand van

Cepro bood een primeur met het nieuwe harmonicasys-

teem voor lamellen als lasafscherming.

ToekomstDe Welding Week komt in 2015 weer naar Antwerpen.

Ongetwijfeld zal de beurs dan opnieuw alle registers open-

trekken om de actuele ontwikkelingen op het vlak van ver-

bindingstechnieken te presenteren. De organisatoren doen

er intussen alles aan om de ontwikkelingen in de markt te

volgen, zodat de volgende beurs minstens even succesvol

zal zijn.

Enkele cijfers:8.494 bezoekers, waarvan ruim een kwart afkom-stig was uit Nederland120 exposantenruim 160 deelnemers BIL/NIL symposium

VERSLAG november 2011

zakendoen tussen knetters en metaalgeurDE ANTWERP EXPO GONSDE VIER DAGEN LANG VAN BEDRIJVIGHEID IN HET KADER VAN DE WELDING WEEK

2011. RUIM ACHTDUIZEND BEZOEKERS EN VELE EXPOSANTEN MAAKTEN DIT VIERJAARLIJKSE EVENEMENT

TOT EEN VAN DE BESTE EDITIES TOT NU TOE.

e Welding Week werd dit jaar gecombineerd

met het tweedaagse BIL/NIL lassymposium.

De vakbeurs voor toeleveranciers, Metal & Plastic Sub-

contracting, sloot vanaf de derde dag naadloos aan bij die

van verbindingstechnieken en snijden.

De organisatie had niets teveel beloofd: de combinatie van

goed ingerichte stands, spectaculaire demonstraties en

boeiende seminars maakte de Welding Week bij uitstek

een dynamisch en veelzijdig platform om elkaar te ont-

moeten en kennis uit te wisselen. Ook de focus die dit jaar

werd gelegd op automatisering en moderne verbindings-

technieken kwam goed uit de verf.

AutomatiseringIn de verschillende hallen op de beurs vielen voorname-

lijk de tentoongestelde robots op. Er stonden diverse

werkzame robots uitgestald, onder andere op de stands

van Fanuc Robotics, Yaskawa, ABB, Rolan Robotics,

Cloos en Valk Welding.

Ook het plasmalassen en laserlassen, technieken die aan-

sluiten bij het automatiseringsgedeelte konden terugge-

vonden worden bij meerdere exposanten. Plasma- en

lasertechnieken worden niet alleen ingezet bij lasproces-

sen, maar vinden uiteraard ook hun toepassing in de snij-

technieken. HGG bood tijdens Welding Week de moge-

lijkheid een workshop te volgen met de ProCutter, hun

nieuwe 3D-buizensnijder. Ook bij Astra-Tec, De Tollena-

ere, Wouters Cutting en Haco-Trading vlogen de vonken

in het rond tijdens de verschillende demonstraties.

DemonstratiesDe publiekstrekker bij uitstek tijdens de Welding Week

2011 was ongetwijfeld de demonstratie onderwaterlassen.

De duikers van K&C Diving gaven regelmatig een staal-

tje van hun kunnen in een container van 27m³. Zowel het

snijden als het weer aan elkaar lassen van metalen stukken

werd meerdere malen per dag gedemonstreerd. Bij deze

opdrachten is het duidelijk dat het niet alleen om techniek

draait, maar evenzeer om teamwork.

Om het beroep van lasser blijvend onder de aandacht te

houden, werd enkele jaren geleden in België de PipeTech

Academy opgericht door een paar gerenommeerde indus-

triële bedrijven. Tijdens Welding Week waren zij ook pro-

minent aanwezig om de (toekomstige) lassers warm te

maken voor het pijpfitten en pijplassen. De laatstejaars-

studenten die de beurs massaal bezochten op de eerste

twee dagen waren in elk geval dolenthousiast over de ver-

schillende voorstellingen. Maar ook ervaren lassers wer-

den gedurende de hele beursperiode aangetrokken door

deze demo’s.

door Margriet Wennekes, met dank aan easyFairs NV/SA

Welding Week 2011

10 11

VEILIGHEID

13

november 2011

Figuur 1: Overzicht spectrum optische straling (niet op schaal)

Figuur 2: Verschil niet-coherente en coherente (laser)straling

De onderste afbeelding is een weergave van coherente

straling. Hier lopen de pieken en dalen van de stralings-

golven gelijk, ze zijn in fase. De straling is monochroma-

tisch (van één golflengte en - in geval van zichtbare

straling - van dezelfde kleur).

De straling van een laser (Light Amplification by Stimu-

lated Emission of Radiation) is coherente straling. Laser-

straling is coherente straling met een hoog vermogen in

een klein oppervlak: de bundel waaiert nauwelijks uit bij

toenemende afstand.

De eenvoudigste definitie van niet-coherente straling is op-

tische straling die geen laserstraling is. Schematisch is dit

weergegeven in de bovenste afbeelding. Het is straling,

zoals die van een gloeilamp of een lasboog, die zichtbare

straling in vele golflengten (in geval van zichtbare straling:

vele kleuren) en in alle richtingen uitstraalt (uitwaaieren

van de lichtbundel, ook wel divergeren genoemd).

Het onderscheid tussen coherente en niet-coherente stra-

ling is van belang, omdat er een belangrijk onderscheid is

wat betreft risico’s voor veiligheid en gezondheid. Daarom

is er ook in de wetgeving en in de grenswaarden onder-

scheid gemaakt in deze twee soorten straling.

In dit artikel beperken we ons verder tot elektrische las-

bogen en lasvlammen die een niet-coherente straling uit-

zenden.

Risico's voor de ogen en de huidOptische straling wordt door de buitenste lagen van het li-

chaam geabsorbeerd. De inwendige organen worden door

deze straling niet bereikt. De biologische effecten van op-

tische straling zijn daarom beperkt tot huid en ogen.

Verschillende golflengten geven verschillende effecten, af-

hankelijk van welk deel van de huid of oog de straling ab-

sorbeert en van de soort reactie die optreedt (zie figuur 3).

UV-C, UV-B, het grootste deel van IR-B en alle IR-C wor-

den door het hoornvlies geabsorbeerd. UV-A en een klein

deel IR-B worden door de ooglens opgenomen. Zichtbare

straling wordt gefocusseerd op het netvlies, waarbij de na-

tuurlijke sluitingsreflex de blootstellingstijd beperkt. IR-A

en een klein deel van IR-B worden eveneens gefocusseerd

op het netvlies, maar deze straling is niet zichtbaar. Hier

is dus geen sprake van een natuurlijke sluitingsreflex en

wordt het effect pas opgemerkt als er al schade is opge-

treden.

Optische straling dringt niet ver door in het lichaam, maar

wordt door de huid geabsorbeerd. UV-C, UV-B, IR-B en

IR-C straling komen niet verder dan de opperhuid (hoorn-

laag of epidermis). UV-A, zichtbaar licht en nabije infra-

rode straling kunnen doordringen tot de dermis

(lederhuid) of het subcutane (vet)weefsel. Dieper gelegen

weefsel heeft weinig kans te worden beschadigd omdat de

inwendige organen niet worden bereikt door de straling.

Zichtbare straling, UV- en IR-straling geven verschillende

gezondheidseffecten op ogen en huid.

bij las- en snijwerkzaamhedenKUNSTMATIGE OPTISCHE STRALING KAN LEIDEN TOT ACUTE EN CHRONISCHE GEZONDHEIDSKLACH-

TEN. HET IS NIET ALTIJD DUIDELIJK OF GRENSWAARDEN OVERSCHREDEN WORDEN. EEN ONLANGS

VERSCHENEN BROCHURE VAN HET MINISTERIE VAN SZW MOET HELPEN BIJ HET BEOORDELEN VAN

DE RISICO'S VOOR WERKNEMERS.

Bewerking van een brochure van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, door Leo Vermeulen

VEILIGHEID

12

lle werknemers worden blootgesteld aan

een vorm van kunstmatige optische stra-

ling. Zowel binnen als buitenshuis is er een grote ver-

scheidenheid aan kunstmatige optische stralingsbronnen.

Dit zijn bijvoorbeeld lampen om de omgeving of de taak

te verlichten, verlichte displays en indicatorlampjes. De

meeste bronnen zijn essentieel voor het uitvoeren van de

taak en het welzijn van de medewerker. Voldoende licht is

noodzakelijk om goed te kunnen functioneren. De over-

grote meerderheid aan situaties waarbij werknemers wor-

den blootgesteld aan kunstmatige bronnen van optische

straling betreft normale algemene verlichting. Hierbij is

een nadere beoordeling van de risico's overbodig. Echter

bij het uitvoeren en in de buurt van las- en snijbewerkin-

gen kunnen werknemers aan te veel optische straling

blootstaan, waardoor ogen en/of huid beschadigd kunnen

raken. Dan kunnen bronnen van optische straling wel

schadelijk zijn voor de gezondheid van de werknemers. In

die gevallen moeten de risico's worden beoordeeld en

moet men zo nodig maatregelen treffen om de risico's te

beheersen.

Spectrum optische stralingOptische straling omvat een klein gedeelte van het gehele

spectrum aan elektromagnetische golven. Het ligt tussen

de golflengtes van 100 nanometer (nm) tot 1 millimeter

(mm). Door deze golflengte valt optische straling onder

niet-ioniserende straling. Niet-ioniserend wil zeggen dat

de straling te weinig energie heeft om atomen elektrisch

te laden.

Het spectrum van optische straling wordt onderverdeeld

in een gebied van ultraviolette straling (UV), zichtbare

straling (VIS) en infrarode straling (IR). Ultraviolette en

infrarode straling worden verder onderverdeeld in UV-C,

UV-B, UV-A en in IR-A, IR-B en IR-C. Figuur 1 geeft de

grenzen aan van de soorten straling binnen het spectrum

voor optische straling.

Coherent en niet-coherentBinnen optische straling wordt verschil gemaakt tussen

coherente en niet-coherente straling. Figuur 2 geeft een vi-

suele weergave van het verschil tussen beide soorten stra-

ling.

november 2011

november 2011

15

VEILIGHEID

Open bronnenWanneer een materiaal opgewarmd wordt, vinden er ener-

gieomzettingen plaats in de moleculen en worden fotonen

uitgestraald. De hoeveelheid uitgestraalde energie hangt

af van de temperatuur. Boven 2600°C kunnen open bron-

nen voor de gezondheid schadelijke hoeveelheden UV uit-

stralen.

Lasbogen en vlammen zijn ‘open bronnen’. Zij kunnen

bovendien door hun hoge temperatuur objecten verwar-

men die dan zo warm worden dat deze zelf straling ver-

oorzaken tot ver in het UV-spectrum. Bij booglassen kan

zichtbare straling ontstaan die zo fel is, dat het netvlies

beschadigd raakt en gezichtsverlies optreedt. Zichtbare

straling kan bij alle soorten lastechnieken vrijkomen. Ook

kan bij alle soorten lastechnieken infrarode straling vrij-

komen.

In situaties met open bronnen kunnen blootstellingslimie-

ten na relatief korte blootstelling overschreden worden.

Voorbeelden van dergelijke situaties staan in tabel 1.

Beoordeling grenswaardenIn het Arbobesluit is de Europese richtlijn (EU-richtlijn

2006/24/EG) over kunstmatige optische straling opgeno-

men (hierna aangeduid met de Europese Richtlijn). Deze

grenswaarden zijn gebaseerd op de acute biologische ef-

fecten van optische straling op huid en ogen. De grens-

waarden zijn afhankelijk van de stralingsenergie

(golflengteafhankelijk), de intensiteit en de tijdsduur van

de bestraling. Het resultaat is een complex stelsel van

grenswaarden. Deze grenswaarden zijn zo complex dat ze

in redelijkheid alleen toepasbaar zijn door stralingsspeci-

alisten. Om die reden is hier een vereenvoudigde beoor-

delingsmethode opgenomen die ook voor niet-specialisten

goed toepasbaar is. De methode houdt in dat men in twee

stappen beoordeelt wat het risico is van de blootstelling

en of nader onderzoek gewenst is.

1. Kan de optische straling schadelijk zijn (onder normaleomstandigheden)?Het merendeel van de bronnen van optische straling is vei-

lig. Er zijn drie informatiebronnen die gebruikt kunnen

worden om te beoordelen of

de bron of toepassing veilig is.

De norm EN-12198, het TNO

rapport Optische straling in

arbeidssituaties en A Non-Bin-

ding Guide to the Artificial

Optical Radiation Directive

2006/25/EC (zie de literatuur-

verwijzingen).

Bronnen van kunstmatige stra-

ling die volgens de norm EN-

12198 in Categorie 0 of 1

worden ingedeeld zijn veilig.

Categorie 0-bronnen zijn bronnen met een verwaarloos-

bare blootstelling, waarvoor geen speciale beschermings-

maatregelen nodig zijn.

Categorie 1-bronnen zijn

bronnen die als veilig be-

schouwd mogen worden bij

gebruik onder normale om-

standigheden conform de vei-

ligheidsvoorschriften van de

producent.

Voor bronnen uit Categorie 2

bestaat het risico op over-

schrijding van de blootstel-

lingslimiet en zijn bescher-

mende maatregelen noodzake-

lijk. Deze bronnen en bronnen waarvoor geen eenduidige

categorie-indeling gemaakt kan worden, mogen niet zon-

der meer als veilig worden beschouwd.

Voor de gebruiker onverwacht sterke UV-straling uit ‘open vlam’ processenEen voorbeeld is de UV-blootstelling van handen, armen en gezichtshuid van werknemers diewerken met open acetyleen/zuurstofvlammen (zoals bij autogeen lassen en hardsolderen) of metopen aardgas/zuurstofvlammen (zoals bij glassmelten). Bij deze processen worden wel be-schermingsmaatregelen tegen IR-straling genomen, maar wordt meestal geen rekening gehou-den met het mogelijk optreden van UV-straling. De limietwaarden voor de huid worden binnen 1tot 3 uur blootstelling bereikt. De boog- of vlamtijd is doorgaans korter, wat verklaart dat het ri-sico van UV-straling bij deze lasprocessen minder aandacht krijgt.

Elektrische booglasprocessen of helpen met vasthouden van een werkstuk zonder laskap ofbeschermende kledingDit is een zeer vaak voorkomende situatie waarbij een helper vaak alleen het gezicht afwendt enhooguit handschoenen draagt tegen de hitte van het werkstuk. Booglassen zonder beschermingleidt meestal binnen een minuut tot overschrijding van de blootstellingslimieten.

Bron of activiteit met optische straling Normaal gebruik Onderhoud

Laserbewerkingen (incl. laserlassen) 1 2B

Lassen (behalve puntlassen en laserlassen)1 2A 2A

Puntlassen (elektrisch)1 0 0

Reinigen van oppervlakken met laser 2B 2B

Smelt-, giet- en walsprocessen (metaal/glas)1 2A 2B

1 Betekent dat de relevante straling een bijproduct van het proces of de bron is

Tabel 1: Voorbeelden van overschrijden blootstellingslimieten bij open bronnen

Tabel 2: Indeling bronnen of activiteiten in Categorie 0, 1, 2A of 2B

14

november 2011VEILIGHEID

Lasogen, staar en huidverouderingBij een te grote hoeveelheid ultraviolette straling wordt de

huid rood en pijnlijk. De verbranding verdwijnt na enkele

dagen. Het bekendste voorbeeld is verbranding van de

huid door zonnestraling. Andere effecten zijn pigmentatie

(dat wil zeggen vorming van huidvlekken en sproeten) en

verdikking van de huid.

Bij een te hoge blootstelling van de ogen aan ultraviolette

straling (UV-B en UV-C) kan een ontsteking optreden aan

het hoornvlies (fotokeratitis) en aan het bindvlies van het

oog. Dit effect treedt 3 tot 6 uur na blootstelling op en

verdwijnt weer na een paar dagen. Bekende voorbeelden

zijn lasogen en sneeuwblindheid.

Na vele jaren van blootstelling zal de huid rimpelen en

veel van haar soepelheid verliezen (huidveroudering). Ook

kan ultraviolette straling leiden tot huidkanker. Er zijn

aanwijzingen dat UV-straling ook het immuunsysteem kan

aantasten.

Bij langdurige blootstelling van het oog aan UV-straling

kan vertroebeling van de ooglens ontstaan (staar of cata-

ract). Die vertroebeling van de ooglens kan worden be-

handeld door het operatief vervangen van de ooglens.

Daarna is extra bescherming tegen UV-straling nodig om

volledige blindheid en beschadiging van het netvlies (re-

tina) te voorkomen.

Gevaren zichtbare stralingZichtbare straling dringt door in het oog en stimuleert de

fotoreceptoren van de oogzenuwen. Voor de zichtbare

straling wordt het risico op schade door straling beperkt

door oogknipperen (afschermen en bevochtigen), de pu-

pilreflex (pupilvernauwing), de oogsluitreflex en afwend-

gedrag. Dat wil zeggen dat men min of meer vanzelf de

ogen sluit en het hoofd afwendt bij hinderlijk veel stra-

ling.

Bronnen die zo geconcentreerd of intens zijn dat ze schade

kunnen toebrengen binnen de korte tijd tussen aanvang

van de blootstelling en de pupilreflex, de oogsluitreflex of

het afwendgedrag, kunnen oogletsel veroorzaken. Typi-

sche voorbeelden van dergelijke bronnen zijn hoogver-

mogen flitslampen, lasbogen, lasers en de zon.

Het eerste effect is verblinding, bij hogere blootstelling

volgt beschadiging van het netvlies.

Chronische blootstelling aan hoge niveaus van zichtbare

straling kan de cellen in het netvlies (retina) beschadigen,

wat kan leiden tot verminderd kleurenzien en nachtblind-

heid.

Chronische klachten door IR-stralingInfrarode straling is praktisch een oppervlakteverwar-

ming, de indringdiepte van IR-straling is enkele microme-

ters. De acute risico’s voor de huid zijn meestal beperkt,

doordat de stralingswarmte uit IR-straling onmiddellijk

gevoeld wordt en men daardoor hoge blootstelling zoveel

mogelijk uit de weg gaat.

Acute gezondheidseffecten op de voorzijde van het oog en

het omringende weefsel zijn een branderig gevoel rond de

ogen, ontsteking van de oogleden en van het hoornvlies.

Ook het netvlies kan beschadigen met uitval van kleine

stukken van het gezichtsveld (scotomen).

Het gevaar van IR-straling is het risico op chronische

klachten. Door langdurige blootstelling aan IR-straling

kan verbranding van de huid optreden. IR-straling die

vrijkomt tijdens het lassen of werken met gloeiende meta-

len of glas boven 1500°C kan staar of cataract (een ver-

troebeling van de ooglens) veroorzaken. Dit ontstaat na

langdurige blootstelling (15-20 jaar). Het gevaar hierbij is

dat de blootstelling en dus het ontstaan van gezondheids-

schade vaak ongemerkt optreden. IR-straling is niet zicht-

baar, dus bestaat er geen natuurlijke afweerreflex tegen

blootstelling aan IR-straling in het oog. Het effect wordt

pas opgemerkt als er al schade is opgetreden.

Figuur 3: Indringen van optische straling in oog en huid

17

VEILIGHEIDnovember 2011

lasproces-lasstroom de in te stellen tint weergeven wordt.

In de praktijk kiest de lasser veelal zelf de tint die voor

hem het beste is.

HuidbeschermingBij blootstelling aan optische straling is het risico voor de

handen, het gezicht en de nek het hoogst. De handen kun-

nen beschermd worden door handschoenen die weinig op-

tische straling doorlaten. Bijvoorbeeld handschoenen van

lycra (mits niet ‘overstretched’) of leer (zoals bij MIG-

/MAG-lassen waarbij risico op lasspatten en hitte bestaat)

of handschoenen die beschermen tegen straling (bijvoor-

beeld bij TIG-lassen waarbij geen gevaar van lasspatten

is). Andere textielsoorten, zoals katoen, zijn redelijk trans-

parant voor optische straling en beschermen daarom

meestal niet voldoende. Het gezicht kan beschermd wor-

den met een absorberend gelaatsscherm, wat ook oogbe-

scherming biedt. Geschikte hoofdbedekking beschermt het

hoofd, de hals en de nek, vooral ook om te beschermen

tegen eventuele reflecties tegen wanden en plafond. Een

voorbeeld is een kol of monnikskap bij lassen in een

ruimte met veel reflecties, zoals in een tank.

Brochure Optische StralingDe tekst van dit artikel is afkomstig uit de brochure: 'Op-

tische Straling, beoordelen en beheersen van risico’s in ar-

beidssituaties'. Deze brochure van het Ministerie van

Sociale Zaken en Werkgelegenheid is bestemd voor alle

organisaties waar werknemers blootgesteld kunnen wor-

den aan kunstmatige optische straling (http://www.arbo-

portaal.nl/onderwerpen/fysische-factoren/optische-straling

.html)

Deze brochure is vooral bedoeld als een praktische verta-

ling van de Europese Richtlijn over de risico’s van kunst-

matige optische straling voor de werkende mens,

waarnaar het Arbobesluit verwijst (hoofdstuk 6, afdeling

4a, artikelen 6.12a-6.12g).

Literatuur:

Brochure Optische Straling;

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2011

Kunstmatige optische straling:

S. van Cauwenberghe, Kluwer 2010

Radiation Protective Division;

A Non-Binding Guide to the Artificial Optical Radiation Direc-

tive 2006/25/EC, Health Protection Agency, 2007

Optische straling in arbeidssituaties;

F.P. Wieringa, C.J.P.M Teirlinck en J.W.A.M. Alferdinck, TNO,

2006

Guidance for Employers on the Control of Artificial Optical Ra-

diation at Work Regulations (AOR), HSE 2010:

www.arboportaal.nl

Nederlands Instituut voor Lastechniek (www.nil.nl)

Gemak dient de veiligste zaak

november 2011VEILIGHEID

16

TNO deelde Categorie 2 op in twee subcategorieën.

Onder Categorie 2A vallen werkomgevingen met hoge

emissieniveaus waarbij de blootstellingen voorspelbaar

zijn. Categorie 2B zijn werkomgevingen met hoge emis-

sieniveaus, maar waarbij de blootstellingen onvoorspel-

baar zijn. Categorie 2A kan veilig zijn, mits de juiste

beheersmaatregelen toegepast zijn, voor categorie 2B is

een nadere beoordeling nodig.

2. Zijn er adequate beheersmaatregelen genomen?In verschillende werkomgevingen zijn er hoge emissieni-

veaus maar zijn de blootstellingen voorspelbaar en kun-

nen de risico’s dus goed worden ondervangen (categorie

2A-bronnen). Hier treedt een overschrijding van de bloot-

stellingslimiet op als de voor het vakgebied gebruikelijke

maatregelen niet getroffen worden. In deze situaties is het

duidelijk hoe men zich afdoende kan beschermen. Naast

de noodzakelijke beschermingsmiddelen heeft de werkne-

mer voldoende aan specifieke voorlichting en onderricht

over de gevaren, risico’s en secundaire effecten om veilig

te kunnen werken. Voorbeelden van te treffen maatrege-

len voor lassen, snijden en solderen staan in tabel 3.

Arbeidshygiënische strategieAls uit de beoordeling volgt dat overschrijding van de

grenswaarde mogelijk is, dan moeten maatregelen geno-

men worden. Hierbij moet de arbeidshygiënische strate-

gie aangehouden worden. Dit houdt in dat allereerst

geprobeerd moet worden om het gevaar te elimineren of

te vervangen door een minder gevaarlijke bron. Het is be-

langrijk dat de kale bron (lasboog of laser) zodanig is ge-

kozen dat deze goed bij het proces

aansluit zonder overdimensione-

ring. Vooral het spectrum moet

goed passen bij het gebruiksdoel. In

het Arbobesluit is een expliciete be-

paling opgenomen m.b.t. vervan-

ging van de bron; in de RI&E moet

aandacht worden gegeven aan het

bestaan van vervangende arbeids-

middelen die ontworpen zijn om de

niveaus van blootstelling aan

kunstmatige optische straling te

verminderen.

Als eliminatie of vervanging van de bron onvoldoende

mogelijk is, dan moeten de volgende maatregelen worden

getroffen, bij voorkeur in deze volgorde:

1. Bronmaatregelen.2. Collectieve maatregelen, zoals het plaatsen van een

afscherming.3. Individuele maatregelen: het werk zo organiseren

dat werknemers minder risico lopen, zoals vergro-ten van de afstand tot de bron, taakroulatie.

4. Persoonlijke beschermingsmiddelen.

Persoonlijke beschermingsmiddelenPersoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zijn het laag-

ste niveau van beheersmaatregelen. Deze mogen alleen

worden toegepast wanneer technische en organisatorische

maatregelen niet toepasbaar of niet afdoende zijn. Het

doel van PBM’s is het verlagen van de optische straling tot

een niveau dat er geen gezondheidsschade kan ontstaan.

Aangezien de effecten van optische straling afhankelijk

zijn van de golflengte, zal ook de mate van bescherming

die PBM’s moeten bieden variëren met de golflengte.

Lashelm of lasbrilBij lassen of snijden van metaal moet een lasbril of las-

helm worden gebruikt. Afhankelijk van de toegepaste

techniek is oogbescherming tegen UV of IR nodig. Eisen

voor de doorlatingsfactoren en het aanbevolen gebruik

van filters voor lassen en verwante technieken staan in

NEN-EN 169. Bij laswerkzaamheden wordt de automati-

sche laskap de laatste jaren veel toegepast. In de norme-

ring is een tabel opgenomen waarbij voor elke combinatie

Metaalbewerking: Autogene en elektrische las- en snij- en soldeerprocessen

Afscherming omgeving d.m.v. schermen/lasgordijnen of beperkte toegang

Voorgeschreven signaleringen met waarschuwingen bij toegangsdeuren

Voorlichting en onderricht

Toezicht houden op gebruik van beheersmaatregelen

Autogene technieken: autogeenbril, werkkleding (bij inschakelduur langer dan 1 uur ook huidbescherming)

Elektrisch booglassen: oog- en gelaatsbescherming (bijv. goede lashelm), werkkleding,handschoenen

Tabel 3: Voorbeelden beheersmaatregelen

When two become one!

www.ihchs.com

eo noemoceb

wtnehWWh

!e

omede.cwo sales.hs@ihcmert

or Plasma, pulse Mig and Tigact ftonour cYYoemstsyIHC Handling S

om

om.ihchs.cwww

or Plasma, pulse Mig and Tig

om

ACHTERGRONDnovember 2011

19

ijdens zijn loopbaan heeft Gerdes heel wat

plants opgebouwd in binnen- en buitenland.

Sinds 2003 controleert hij als QA/QC manager bij Krohne

Oil & Gas onder meer de kwaliteit van al het laswerk. Dat

kan je aan hem wel overlaten. Leo Gerdes, die ook zijn

NIL-diploma’s op zak heeft, heeft zelf ook nog aardig wat

laswerk gedaan. “Ik vond het laswerk altijd een van de

mooiere dingen in het leven.”

Krohne Oil & Gas, de jonge dochteronderneming van het

grote Krohne AG, telt circa 125 medewerkers. In Slie-

drecht worden Skid Mounted Units geassembleerd. Een

Skid, zoals Leo het gemakshalve afkort, is een baseframe

waarop een installatie wordt gemonteerd die wordt ge-

bruikt voor de gas- en olie-industrie. Een installatie be-

staat uit pijpen, afsluiters en een of meerdere flowmeters.

De flowmeters worden bij het zusterbedrijf Altometer in

Dordrecht gemaakt. Een Skid Mounted Unit (SMU) komt

bij een olie- of gasbron te staan en moet de hoeveelheid

vloeistof meten die door de pijpen wordt getransporteerd.

Leo Gerdes: “Het gaat in deze industrie om veel geld, dus

moet er ook bijzonder scherp naar de kwaliteit gekeken

worden van de installatie.” Ter indicatie: een Skid Moun-

ted Unit kost al snel tussen de 100.000 en 500.000 euro

en weegt ongeveer vijfendertig- tot honderdduizend kilo.

ACHTERGROND november 2011

18

BuitenlandLeo laat de hal zien waar een complete installatie wordt

opgebouwd. Vanuit Sliedrecht wordt het gevaarte ver-

scheept naar landen als Qatar of Oman. Laswerk vindt in

Sliedrecht slechts sporadisch plaats. De pijpen, afsluiters

en flowmeters worden hier kant en klaar afgeleverd. Leo

Gerdes: “Als het niet past, dan maak je dus een fieldlas,

maar over het algemeen zijn de tekensystemen zodanig dat

je op de millimeter nauwkeurig kunt werken. Al het las-

werk wordt uitbesteed naar landen als Griekenland,

Duitsland, Italië en Engeland. Maar wel onder de meest

strikte voorwaarden van Krohne Oil & Gas. Want met

klanten als BP, Shell en Total wordt ook Krohne Oil and

Gas afgerekend op de eindkwaliteit van het product.

Procedures“We selecteren onze onderaannemers,” legt de kwaliteits-

man uit. “Ik ga daar dikwijls naar toe om de zaak te chec-

ken. We kijken naar de inrichting, machines moeten

voldoen aan onze kwaliteitseisen en ieder jaar onderhou-

den worden. Het is niet vanzelfsprekend dat firma’s dat

jaarlijkse onderhoud uitvoeren. Wij eisen ook dat lasma-

chines gekalibreerd worden. De parameters die genoemd

worden op de documenten, die moeten ook overeen

komen met hetgeen de mensen doen.” Er worden strikte

lasprocedures opgesteld, waarin lastechnieken, diameters

en materialen aan bod komen. Leo: “Daarnaast krijg ik

mijn PQR’s (Procedure Qualification Records). Dat zijn

de procedures waarin men aantoont dat de kwalificaties

die op papier zijn gezet, ook kloppen met de werkelijk-

heid.”

Argonlassen“Als je het over argonlassen (TIG) hebt, dan luisteren die

procedures heel strikt,” legt Leo uit. “Wij willen de grond-

naad altijd 100% argon, omdat je dan aan de binnenkant

geen slak of spatten hebt. Dat is een heel schoon proces

waardoor de pijpen aan de binnenkant schoon blijven.”

Spatten kunnen volgens Leo een hoop ellende veroorza-

ken. “Die gaan in de zittingen zitten van je afsluiters, in

pompen of in cilinders. Dat willen we niet.” Bijkomend

voordeel volgens de kwaliteitscontroleur is dat je met ar-

gonlassen ook de beter gekwalificeerde en meer ervaren

lasser in huis haalt. Het resultaat van de strikte lasproce-

dures en het strenge controlebeleid van Leo werpt zijn

vruchten af. Van de circa tweehonderdduizend lassen

waar Krohne Oil & Gas jaarlijks mee te maken krijgt, vol-

doet slechts een kleine 0,5 procent niet aan de eisen. “Dat

is hartstikke goed!“ meent Leo.

NOG RUIM EEN JAAR EN DAN HOUDT HIJ HET VOOR GEZIEN. VOOR LEO GERDES (63) KOMT ER

DAN EEN EIND AAN EEN HECTISCHE, ‘MAAR OOK FANTASTISCH MOOIE BAAN’ ALS KWALITEITS-

CONTROLEUR BIJ KROHNE OIL & GAS UIT BREDA EN SLIEDRECHT.

Kwaliteitsmanageren ‘vakgek’ Leo Gerdes

‘Voor sommigen ben ik een hele vervelende vent’

ElektrodenVan de installatie worden de pijpen met de grotere dia-

meters met beklede elektroden afgelast. Lasfirma’s zijn vrij

in de keuze van elektroden die ze gebruiken. Leo Gerdes:

“De ene firma werkt het liefst met Lincoln elektroden,

maar de ander doet dat liever met ESAB. Dat vinden we

prima, als het maar voldoet aan de specificaties die gesteld

zijn. Over het algemeen accepteren wij alleen E7018, de

basische elektroden dus.” Nederland is volgens Leo echt

een land van basische elektroden. “Alles stapelen, dat heb-

ben wij ook allemaal zo geleerd. Als je een cursus las-

techniek volgde, dan leerden ze je stapelen!” vertelt Leo

lachend. Toch maakt het bedrijf vooral gebruik van bui-

tenlandse firma’s. “Ik moet zeggen dat wij op een hoog

niveau staan in Nederland, maar dat is tevens het nadeel:

een Nederlandse lasser is hartstikke duur.”

BedroevendHet lasniveau in Nederland is volgens Leo wel flink voor-

uitgegaan. “Dat komt ook door de kwaliteit van de op-

leidingen. Maar ik heb ook de tijd meegemaakt dat lassers

in Nederland, maar ook daarbuiten een bedroevend laag

niveau hadden. Soms konden lassers niet eens een fit-up

maken. Of als ze een grondnaad onderin probeerden te

leggen, dan hingen er van die snottebellen of van die kap-

stokken aan. Zo noemen wij dat dan hè,” licht Leo toe. Bij

zijn onderaannemers staat hij bekend als een streng per-

soon waar niet mee te sjoemelen valt. “Eigenlijk ben ik

voor sommige bedrijven een hele vervelende vent. Ik

schrijf non-conformities uit met een lachend gezicht. Dat

houdt in dat ik de mensen terugfluit als het laswerk niet

volgens de afspraken gebeurt. Daarom praat ik veel met

de mensen op de werkvloer, zodat ze altijd weten wat ik

van hen verlang.”

SpanningsveldNog even en dan komt er voor Leo een einde aan een hec-

tisch tijdperk. “In de olie- en gaswereld is tijd heel erg be-

langrijk. Je moet snel leveren en daardoor dus ook heel

snel veel voorbereidingen steken in een project.” Overal

worden procedures voor gemaakt die vervolgens ter goed-

keuring ingeleverd moeten worden bij de olie- en gasfir-

ma’s waar het bedrijf voor werkt. “Daar gaat een heel

traject aan vooraf, met vooral heel veel papierwerk. Dat

is eigenlijk alleen maar toegenomen.” Voor Leo betekent

dat continu een spanningsveld om alles op tijd klaar te

hebben en om de hoogste kwaliteit te halen. “Mijn op-

volger zal bereid moeten zijn om veel uren te draaien.

Maar je moet ook kunnen communiceren én je moet ‘vak-

gek’ zijn. Eigenlijk is het een fantastische baan, maar je

moet er gewoon al je ziel en zaligheid in stoppen en dan

breng je het tot een goed eind.”

door Corné Houwaard, tekst en fotografie

21

november 2011NORMEN

20

oals Henk Bodt in oktober 2010 al in Las-

techniek vermeldde is deze nieuwe versie een

“light revision” van de EN 287-1 uit 2004. Ondanks

strubbelingen in het recente verleden wordt er momenteel

nog steeds gewerkt aan een mondiale norm voor het kwa-

lificeren van lassers. De kans dat deze EN ISO 9606-1 in

de komende jaren wereldwijd wordt geaccepteerd neemt

toe. Dit verklaart de “light revision”, waarin alleen de

meest noodzakelijke aanpassingen zijn gedaan in de struc-

tuur van de EN 287-1 uit 2004.

Soort las (paragraaf 5.4)Het criterium dat een stompe las ook een hoeklas kan

kwalificeren is verdwenen. In de nieuwe uitgave staat dui-

delijk: "stompe lassen kwalificeren geen hoeklassen of vice

versa". Een aanvullende proef van een hoeklas in één laag

in de PB-positie is noodzakelijk om ook voor hoeklassen

gekwalificeerd te worden.

Lastoevoegmateriaal (paragraaf 5.6)De tabel waarin de geldigheidsgebieden zijn gegeven voor

de lastoevoegmaterialen is opgesplitst in twee tabellen, één

voor beklede elektroden en één voor draadelektroden.

Hiermee zijn de verwijzingen naar de lasprocessen ver-

dwenen. Inhoudelijk zijn er geen wijzingen ten aanzien

van de geldigheidsgebieden van de lastoevoegmaterialen.

Lasposities (paragraaf 5.8)Voor het aanduiden van de geldigheidsgebieden voor de

lasposities wordt gebruik gemaakt van de symbolen en

aanduidingen volgens de EN ISO 6947. Van deze norm is

dit jaar een nieuwe versie van kracht geworden. De posi-

ties PF en PG zijn alleen nog maar van toepassing op het

plaatlassen. Voor het opgaand pijplassen is de positie PH

en voor het neergaand pijplassen de positie PJ in het leven

geroepen. In de nieuwe EN 287-1 zijn deze nieuwe posi-

tieaanduidingen opgenomen. Dit heeft geen wijzigingen in

de geldigheidsgebieden opgeleverd, behalve natuurlijk de

wijzigingen als gevolg van paragraaf 5.4. Een overzichte-

lijke lay-out van de nieuwe lasposities volgens EN ISO

6947:2011 is te downloaden vanaf de NIL-website.

Lasomstandigheden (paragraaf 6.3)Bij tekeningen van de proefstukken is niet meer het grens-

gebied voor de ontwerpkeelhoogte opgenomen. Hiervoor

in de plaats wordt onder de lasomstandigheden vermeld

dat de a-hoogte vastgelegd moet worden in de pWPS of

WPS die als basis dient voor de lasserkwalificatie.

Beproevingsmethoden (paragraaf 6.4)Inhoudelijk is de normtekst voor de beproevingsomvang

niet gewijzigd. Per beproevingsmethode zijn de meest re-

cente normen opgenomen die aangeven hoe de beproe-

vingen uitgevoerd moeten worden. Zowel in de voet-

nootverwijzingen van de beproevingen als in de gehele

normtekst is de nieuwe aanduiding voor de procesnum-

mers opgenomen. Op de NIL-website vindt u een over-

zicht van de nieuwe procesnummers volgens EN ISO

4063:2009.

Aanvaardbaarheidseisen (paragraaf 7)Een lasser wordt gekwalificeerd indien de onvolkomen-

heden onder kwaliteitsniveau B in de EN ISO 5817 lig-

gen. In de 2004-versie van de norm wordt voor een aantal

onvolkomenheden niveau C vereist. Het betreft boven-

matige lasdikte, keelhoogte, convexiteit en doorlassing. In

de nieuwe versie van de EN 287-1 zijn hieraan toegevoegd

de onjuist aangevloeide las en inkarteling.

Herbeproeving (paragraaf 8)De opmerking over falen door externe oorzaken is niet

meer opgenomen in deze versie van de norm.

Verlenging van de kwalificatie (paragraaf 10)Deze paragraaf is nagenoeg ongewijzigd. Alleen de op-

merking die verwijst naar de parameters die bevestigd

moeten worden en naspeurbaar moeten zijn is verdwenen.

Hiermee is ook de informatieve bijlage D niet meer opge-

nomen.

Nieuwe versieEN 287-1

Tot slotDe opbouw van het kenmerk of de beschrijving vande lasserkwalificatie blijft ongewijzigd. Eventuelewijzigingen in procesnummers of positieaanduidin-gen moeten hierin natuurlijk volgens de laatste ver-sie van de betreffende normering zijn. In de bijlagenvan de norm vinden we uiteraard een voorbeeld vaneen lasserkwalificatiecertificaat, verschillende voor-beelden van lasserkwalificatiebeschrijvingen en eenaanbevolen, maar niet verplichte lijst met onder-werpen voor toetsing van de vakkennis.

VerwijzingenNEN-EN 287-1: www.nen.nl"Nieuwe EN 287-1, een tussenstap?": www.vakbladlastechniek.nlOverzicht lasposities en symboolaanduidingen voorlasprocessen: www.nil.nl

VANAF JULI 2011 IS EEN NIEUWE VERSIE VAN DE BEKENDE NORM VOOR HET KWALIFICEREN VAN

LASSERS VAN KRACHT. DE NORM IS VAN TOEPASSING OP LASSERS DIE MET

SMELTLASPROCESSEN IN STAAL LASSEN. GEZIEN DE VERWACHTE KORTE LEVENSDUUR

VAN DEZE VERSIE VERSCHIJNT ER GEEN NEDERLANDSE VERTALING.

IN DIT ARTIKEL ZIJN DE BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN OP EEN RIJTJE GEZET.

de belangrijkste wijzigingen

door Leo Vermeulen IWE

NORMENnovember 2011

in bedrijf

23

ACHTERGRONDnovember 2011

DE EISEN DIE GESTELD WORDEN AAN HET LASWERK LIJKEN MET DE DAG STRENGER TE WORDEN. FABRIKANTEN

MOETEN NIET ALLEEN VOLDOEN AAN STEEDS MEER LASTECHNISCHE REGELTJES, ZIJ MOETEN DIT OOK KUNNEN

BEWIJZEN DOOR ELKE STAP IN HET PRODUCTIEPROCES TE DOCUMENTEREN. UITERAARD MAG DIT ALLES NIET

TEN KOSTE GAAN VAN DE PRODUCTIVITEIT. HET IS DUS ZAAK OM HET BEHEERSBAAR EN PRAKTISCH TE HOUDEN!

e steeds strenger wordende eisen betreffende

het laswerk vormen een trend die zowel na-

tionaal als internationaal doorzet. We ontkomen er niet

aan, maar deze ontwikkeling biedt ons als 'duur' West-

Europa ook kansen. Dankzij de strenge eisen zijn bedrij-

ven namelijk min of meer gedwongen om te werken met

een laskwaliteitssysteem. Daardoor zijn ze beter in staat

om de juiste kwaliteit te leveren en om alles in één keer

goed te doen, waardoor er minder reparaties nodig zijn.

Een logisch gevolg van deze trend is dat metaalbewer-

kende bedrijven moeten beschikken over steeds meer ge-

detailleerde lastechnische kennis, zowel in theoretische als

in praktische zin.

Cruciale schakelAllerlei grote marktpartijen en natuurlijk de diverse nor-

men stellen steeds hogere eisen aan bijvoorbeeld het ni-

veau van het lastechnische personeel. De rol van de

Laspraktijkingenieur (LPI) wordt daarmee steeds belang-

rijker. In dit artikel zullen we de Laspraktijkingenieur ver-

der aanduiden met zijn internationale equivalent, namelijk

International Welding Engineer.(IWE). De titel IWE is in-

ternationaal erkend en daarmee van grote waarde voor

zowel de nationale als de internationale handel en rela-

ties. Want een goede International Welding Engineer

vormt de cruciale schakel in de organisatie op het gebied

van de lastechniek en kan met zijn of haar kennis het ver-

schil maken voor een bedrijf.

NormenAls we er eens een aantal normen bij pakken en deze goed

bestuderen blijkt al gauw de meerwaarde van een IWE'er.

Neem de ISO 3834. Deze norm beschrijft de kwaliteitsei-

sen die gelden bij het smeltlassen van metalen. Zoals be-

kend staat het lassen te boek als een 'speciaal proces'. Aan

de las zelf kan men niet zien of deze voldoet aan de me-

chanische eisen die eraan gesteld worden. Destructief on-

derzoek is aan productielassen niet meer mogelijk.

Daarom worden in de ISO 3834 alle invloedsfactoren

rondom het lassen in een beheerssysteem vastgelegd, om

uiteindelijk te kunnen garanderen dat het laswerk voldoet

aan een bepaald kwaliteitsniveau. Denk daarbij aan ge-

kalibreerde lasmachines, correct opgeslagen toevoegma-

terialen, gekwalificeerd laspersoneel, geldige lasmethode-

kwalificaties, gecertificeerd materiaal, goede communica-

tie enzovoort.

Het is aan de lascoördinator of 'Responsable Welding Co-

ordinator' (RWC), officieel zo genoemd in de norm, om al

deze zaken te overzien. Het is zijn of haar taak om alles

zodanig in te richten dat het bedrijf voldoet aan de eisen

die de ISO 3834 stelt en daarmee dus kwalitatief goede

lassen levert. De term 'lascoördinator' is gevallen. Wan-

neer we het hebben over een lascoördinator komen we au-

tomatisch uit bij de norm ISO 14731: Lascoördinatie –

Taken en verantwoordelijkheden.

LascoördinatieDe ISO 14731 is de norm die de taken en verantwoorde-

lijkheden van de lascoördinator beschrijft. Deze norm is,

evenals de ISO 3834, belangrijk voor bedrijven die las-

werk uitvoeren. De norm vormt de basis voor het inrich-

ten van de organisatie met betrekking tot de lastechniek;

een uitdagende taak voor ambitieuze lastechnici en be-

drijven.

door Frank Smit

22

ACHTERGROND november 2011

De laspraktijkingenieur

Daarbij worden er in bijvoorbeeld de EN 1090 ook nog

eens aanvullende eisen gesteld aan de lascoördinatie,

waarbij de IWE'er een belangrijke rol vervult. De norm

EN 1090 omschrijft de technische eisen betreffende de uit-

voering van staalconstructies. Deze norm stelt onder meer

dat een lasbedrijf dat materialen verwerkt met een rek-

grens van meer dan 420 N/mm2 en een dikte van meer dan

25 mm, over een verantwoordelijke lascoördinator moet

beschikken, op het aanbevolen niveau van IWE.

De IWE-kennis is niet alleen onmisbaar voor ingenieurs

die de functie van verantwoordelijk lascoördinator (RWC)

vervullen, maar zeker ook voor ingenieurs binnen afde-

lingen als Onderzoek en Ontwikkeling, Ontwerp, Kwali-

teitsbewaking, Materiaalkunde en Productie.

Taken en verantwoordelijkheden van de IWE'erNaast het invullen van de rol van verantwoordelijk las-

coördinator is de IWE'er dé lastechnische gesprekspart-

ner voor het management. Ook treedt hij of zij op als

woordvoerder namens het bedrijf richting klanten en an-

dere instanties, zoals certificerende instellingen en over-

heden. De IWE'er vormt de spil en het geweten van het

lastechnische deel van het bedrijf en is een onmisbare

schakel in de gehele lasketen. Daarbij zien we in de prak-

tijk dat de IWE'er vaak wordt uitgenodigd deel te nemen

aan in- en externe (inter)nationale kennisgroepen. Dit is

niet alleen zeer nuttig voor het bedrijf, maar vormt ook

een leuke en interessante variatie op de dagelijkse werk-

zaamheden voor de IWE'er zelf.

Uiteraard is het belangrijk om al deze officiële functies op

een juiste wijze uit te voeren. De gedegen kennis van een

IWE'er brengt dus kansen met zich mee. De IWE'er heeft

de kennis om de lastechniek te verbeteren, te veranderen

of op een andere wijze naar zijn hand te zetten. Dit alles

met als doel een kwaliteits- en/of productiviteitsverbete-

ring te bewerkstelligen. Daarbij is het aan het bedrijf om

de IWE'er op de juiste manier in te zetten en hem of haar

deze ruimte te bieden.

De toekomst van de IWE'erHet wordt voor bedrijven steeds belangrijker om de pro-

ductaansprakelijkheid en kwaliteitsborging goed te rege-

len. Deze trend zien we terug in de steeds strenger

wordende normen en regelgeving. Daarmee wordt kennis

steeds belangrijker en dus ook de inzet van een IWE'er.

De kenniseconomie is een belangrijk gegeven waar be-

drijven dagelijks mee te maken hebben. En dat is de prak-

tijk!

De auteur, Frank Smit (IWE) is senior LastechnischConsultant bij WTT Lasopleidingen. WTT Lasopleidingen is marktleider op het gebied vanlastechnische kaderopleidingen. De NIL kaderopleiding IWE (LPI) kan gevolgd wordenin een één- of tweejarig traject en start in januari 2012.

“De laspraktijkingenieur beheerst een kennisintensief proces”

OPLEIDINGnovember 2011

25

PER 1 JULI 2012 WORDT DE NORM EN 1090 FORMEEL VERPLICHT VOOR NIEUWE CONTRACTEN IN DE STAAL-

BOUWSECTOR. DEZE NORM STELT ONDER MEER DUIDELIJKE KWALIFICATIE-EISEN AAN DE FUNCTIE VAN 'LAS-

COÖRDINATOR'. BINNENKORT GAAT DE EERSTE CURSUS LASCOÖRDINATOR EN 1090 VAN START. LASTECHNIEK

SPRAK HIEROVER MET FRED VASQUEZ VAN SNS EN HENK ZANDVLIET VAN HET NIL.

door Margriet Wennekes

e eerste cursus Lascoördinator EN 1090 ni-

veau B zal gegeven worden in het gebouw

van de Koninklijke Metaalunie te Nieuwegein. Daar heb-

ben we een afspraak met Fred Vasquez, directeur van de

Vereniging Samenwerkende Nederlandse Staalbouw

(SNS) en Henk Zandvliet, directeur van het Nederlands

Instituut voor Lastechniek (NIL). Zij vertellen ons over de

achtergrond en opzet van deze nieuwe cursus.

Fred Vasquez: "We geven zelf in het kader van het Keur-

merk Nederlandse Staalbouw al langere tijd opleidingen

voor lascoördinatoren. Met het oog op de strengere eisen

van de EN 1090 hebben we nauwere samenwerking ge-

zocht met het NIL. We hebben een paar jaar geleden stra-

tegisch voor elkaar gekozen. SNS gaat nu als

opleidingsinstelling de nieuwe cursus aanbieden en het

NIL examineert en certificeert."

Kritische staalconstructiesHet feit dat de eisen ten aanzien van staalconstructies

steeds verder worden aangescherpt is volgens Henk Zand-

vliet logisch: "We hebben helaas soms te maken met de-

fecten in gelaste staalconstructies. Het maakt natuurlijk

wel verschil of het gaat om een tuinhekje of om een kriti-

sche constructie. Denk maar aan winkelcomplex Bos en

Lommerplein dat een paar jaar geleden in het nieuws

kwam omdat de bouwconstructie niet deugde. En dat is

nog maar één voorbeeld. Door dit soort incidenten wordt

de maatschappij zich ervan bewust dat de kwaliteitsbe-

waking van kritische staalconstructies nog beter moet."

Drie kennisniveausDe Europese norm EN 1090-2 onderscheidt drie moge-

lijke kennisniveaus van de lascoördinator: Basic (B), Spe-

cific (S) en Comprehensive (C), zoals gespecificeerd in EN

ISO 14731. Het vereiste niveau hangt af van het soort

producten dat een bedrijf vervaardigt. De cursus Las-

coördinator EN 1090 is bedoeld voor de niveaus B en S.

Henk Zandvliet: " De opleiding is door de EWF (Euro-

pean Welding Federation) ontwikkeld en dus Europees er-

kend, wat gunstig is voor Nederlandse bedrijven bij Eu-

ropese aanbestedingen.".

De cursus maakt het voor ervaren personeel mogelijk om

via een verkorte route te voldoen aan alle eisen die de EN

1090 aan deze functie stelt. De cursus komt hiermee tege-

moet aan mensen die niet beschikken over het vereiste di-

ploma IWS, IWT of IWE, maar die wel de juiste kennis

en ervaring in huis hebben en vaak ook al een vergelijk-

bare functie vervullen. Fred Vasquez: "We hebben bij SNS

bijvoorbeeld te maken met kleine bedrijven die kritische,

hoogwaardige producten maken. Ze hebben doorgaans

echter geen IWT'er of IWE'er in dienst. Die bedrijven zijn

gebaat bij de mogelijkheden die de nieuwe cursus biedt."

Henk Zandvliet vult aan: "Je krijgt natuurlijk ook te

maken met bijvoorbeeld cursisten die wel over behoor-

lijke lasdeskundigheid beschikken, maar niet weten wat

lascoördinatie precies inhoudt. Hoe moeten ze nu een con-

tract op lastechnische aspecten controleren, en meer van

dat soort operationele vragen."

OPLEIDING november 2011

24

Cursus Lascoördinator

UitvoeringsklassenIn de EN 1090-2 worden constructies ingedeeld in vier

uitvoeringsklassen, de zogenaamde Execution Classes

(EXC 1 t/m 4), veelal door de opdrachtgever en de con-

structeur. Fred Vasquez: "De uitvoeringsklasse wordt be-

paald door de gevolgen bij bezwijken of falen, de aard van

de belasting (statisch of dynamisch) en de complexiteit van

de werkzaamheden tijdens de vervaardiging. Het is trou-

wens best mogelijk dat binnen één constructie verschil-

lende uitvoeringsklassen van toepassing zijn." De

uitvoeringsklasse EXC 1 is van toepassing op relatief een-

voudige constructies, voor deze klasse is geen lascoördi-

natie verplicht. Voor de EXC 2 t/m 4 stelt de EN 1090

competentie-eisen aan de lascoördinator. Voor EXC 3 en

De EN 1090 verwijst naar de norm EN ISO 14731 voorde definities van de begrippen lascoördinatie en ver-antwoordelijk lascoördinator (Responsible WeldingCoordinator, RWC). In Bijlage B van deze norm vin-den we een uitgebreide lijst van taken van de las-coördinator. Deze lascoördinatietaken wordenbehandeld in het seminar van de cursus.

EN 1090 gaat van start4 zijn deze eisen het hoogst. Vasquez: "De EWF-cursus

Lascoördinator EN 1090 is op de kennisniveaus B en S en

richt zich op bedrijven die in klasse EXC 2 produceren,

met name in de kleinere metaaldiktes."

KwaliteitssysteemNaast het vaststellen van de uitvoeringsklasse wordt er

vanuit de EN 1090 een kwaliteitssysteem in de vorm van

een fabricage- en een lasplan vereist. De coördinatie over

alle werkzaamheden die een relatie hebben met de lasac-

tiviteiten is hierin zeer cruciaal. Om deze redenen wordt er

voor EXC 2, 3 en 4 vereist dat het bedrijf een lascoördi-

nator in dienst heeft. Vasquez: "In de staalbouw werken

we sinds 2002 met het Keurmerk Nederlandse Staalbouw.

Een belangrijk onderdeel van dit Keurmerk is het laspro-

ces, waarvoor binnen het Keurmerk al jaren de verplich-

ting geldt met gecertificeerde lassers te werken en een

lascoördinator in dienst te hebben."

SNS biedt op allerlei manieren ondersteuning aan staal-

verwerkende bedrijven om in het kader van de verplich-

ting per 1 juli 2012 hun interne kwaliteitssysteem (FPC)

op orde te krijgen. Fred Vasquez: "We hebben vanuit SNS

centraal opdracht verstrekt aan een consultant om voor

het eind van dit jaar een algemeen kwaliteitshandboek op

te stellen. Het resultaat wordt kritisch beoordeeld door

een stuurgroep.

De bedoeling is om in maart 2012 te starten met twee-

daagse workshops voor bedrijven. De eerste dag maken

de deelnemers kennis met het algemene kwaliteitshand-

boek. De tweede dag zetten ze de puntje op de i zodat het

handboek wordt toegesneden op het eigen bedrijf." Dit

bedrijfsspecifieke handboek dient als basis voor de ver-

plichte FPC-audit die door een extern daartoe aangewezen

instelling uitgevoerd wordt. Indien de FPC van een bedrijf

is gecertificeerd mag het bedrijf zelf een CE-markering

aanbrengen.

Eerste cursus van startDe eerste cursus Lascoördinator EN 1090 (niveau B) gaat

binnenkort van start, de cursus voor niveau S volgt naar

verwachting begin 2012.

Beide cursussen bestaan uit een theoretisch lastechnisch

deel dat wordt afgesloten met een schriftelijk examen, ge-

volgd door een seminar (workshop), waarna het eindexa-

men wordt afgenomen.

KROHNE is an innovative process instrumentation and measurement solutions company opermore than 40 countries. Through continuous research and development and a consiorientation, we are one of the leaders in our industry. KROHNE Oil & Gas provides measurement andautomation products, solutions and services to the global Oil & Gas industry.

KROHNE Oil & Gas HR Department Yvonne de Rooij P.O. Box 9310 4810 LH Breda Tel.: +31 76 711 200 0 y.d.rooij@krohne-oilandgas.com

If interested, please send your CV with a covering letter stating your salary requirements to:

KROHNE Oil & Gas is looking for a

Senior QA/QC Manager

Your main responsibilities:

Inspection of production process through final assembly, inspection of structural, piping & equi

Performing of Welding / PWHT / NDE / Hydrostatic / Painting procedures.

Reviewing of Quality Documents and radiographs.

Coordinating inspection with third party and authority inspection organizations.

Your qualifications:

Over at least 8 years of experience in the chemical, oil & gas and / or off-shore industry.

Experience & knowledge of a wide variety of inspection / NDE methods.

Experience & knowledge with international rules / codes like AWS / ASME / ISO / PED / API etc.

Experience & knowledge of a wide range of welding procedures and materials.

Experience in cleanblasting and painting inspections will be preferred.

Field and home office experience, willing to travel world wide.

Experience working close together with third party / authority inspection organizations.

No 8 to 5 mentality, good communication skills with clients and vendors in English and Dutch is a must

We offer:

KROHNE Oil & Gas offers dynamic, progressive opportunity in modern work surroundings. Of course

primary and secondary labour agreement.

For further information about the mentioned job contact Mrs.Y.de Rooij and/or Mr.L.Gerdes (QA/QC

of Krohne Oil and Gas 076 7112000.

On www.krohne-oilandgas.com

OPLEIDING november 2011

26

Inhoud van de cursussen

TheorieIn het lastechnische theoretisch deel komen de vol-gende hoofdonderwerpen aan de orde:

• Lasprocessen en apparatuur.Hierin worden de voor de staalbouw relevante las- en snijprocessen besproken.

• Materialen en materiaalgedrag bij lassen.In dit deel staat de lasbaarheid van de diverse staalsoorten centraal.

• Constructie en ontwerp.Lasnaadontwerp en constructieve aspecten worden hierin belicht.

• Fabricage en uitvoering.Hierin komen de kwaliteitsaspecten tijdens het lassen, onderzoekmethoden en arbeids-omstandigheden aan bod.

Seminar of workshopIn het seminar of de workshop wordt o.a. aan devolgende onderwerpen aandacht besteed:

• Achtergronden EN 1090-1.• Beoordeling van eisen en technische

beoordeling.• Laspersoneel.• Uitrusting.• Productieplanning.• Goedkeuren van de lasmethoden.• Lasmethodebeschrijving en werkinstructies.• Lastoevoegmaterialen.• Inspectie voor, tijdens en na het lassen.• Niet-overeenstemming, corrigerende

maatregelen.• Kalibratie en geldigverklaring van meet-,

inspectie- en beproevingsapparatuur.• Identificatie en naspeurbaarheid.• Kwaliteitsrapporten.

Uitvoering van de cursussen

Niveau BasicDe cursus Basic bevat ca. 70 scholingsuren ver-deeld over 13 dagen (inclusief examens)

Opbouw:Theoriedeel: 51 lesuren (9 donderdagen) Tussentijds, theoretisch, schriftelijk examen, minimaal 1 uur (1 donderdagochtend)Seminar: 13 lesuren (2 donderdagen) Eindexamen minimaal 1,5 uur schriftelijk en monde-ling (1 donderdagochtend)

Lestijden (voor theorielessen en seminar):10.00 - 12.30 uur (3 lesuren)12.30 -13.00 uur (lunch)13.00 - 15.30 uur (3 lesuren)

Data theorielessen: De exacte data worden zo spoedig mogelijk vastge-steldLocatie: Koninklijke Metaalunie te Nieuwegein

Niveau SpecificDe cursus Specific bevat ca. 120 scholingsuren ver-deeld over 22 dagen (inclusief examens).

De start van deze cursus (duur ca. 22 weken) wordtbekend gemaakt na voldoende aanmeldingen.

Voor meer informatie over de toelatingseisen en in-schrijving kunt u terecht op www.staalbouw.net

"De examencommissie is samengesteld uit mensen van het

NIL en mensen van het bedrijfsleven, waaronder lascoör-

dinatoren. Deze zorgen vanuit hun praktische expertise

dat de examenvragen zijn gericht op de praktijk", vertelt

Henk Zandvliet.

Fred Vasquez: "We verwachten te kunnen starten met zo'n

40 cursisten. De cursus staat trouwens open voor alle be-

drijven uit de staalbouw, dus er is ook instroom mogelijk

vanuit bedrijven die niet zijn gerelateerd aan SNS. SNS-

leden hebben echter wel een prijsvoordeel."

Op de vraag op welke manier SNS de nieuwe cursus onder

de aandacht brengt van bedrijven antwoordt Vasquez la-

chend: "Daar zijn we nu mee bezig. Naast publicatie in

Lastechniek kunnen we dit bericht ook opnemen in het

bulletin van Koninklijke Metaalunie. Dan ligt het straks

op de mat bij zo'n 20.000 bedrijven."

www.staalbouw.net

Cursusinformatie Lascoördinator EN 1090

28

JONGE LASSER JONGE LASSERnovember 2011 november 2011

29

Een jongen metgouden handen

a een kennismaking met het MIG/MAG-

proces op zijn eigen school volgde hij op

aanraden van zijn docent een opleiding elektrodelassen bij

het LOC West-Alblasserwaard. Daar behaalde Jesse, als

allereerste leerling van De Sprong, op zijn vijftiende het

NIL-diploma BMBE niveau 1.

“Een jongen van bescheiden postuur en weinig woorden”,

had de docent vooraf gezegd. Jesse kletst je inderdaad niet

de oren van het hoofd. Zittend op een kruk in het klaslo-

kaal, naast zijn examenstuk, laat hij de vragen rustig op

zich af komen. Maar zodra hij praat over zijn laswerk,

verraadt de blik in zijn ogen zijn liefde voor het vak. Voor-

dat hij binnen zijn lesprogramma aan de slag kon met

MIG/MAG-lassen, gluurde hij al regelmatig naar binnen

bij oudere leerlingen. “Ik vond het wel spectaculair, al die

vonken”, glimt hij. Niet zo gek, want Jesse heeft wel wat

met vonken en spektakel. Elke oudejaarsdag staat hij al

om tien uur ’s ochtends klaar om zijn vuurwerk af te ste-

ken.

Veel leerlingen van het praktijkonderwijs - dat zich richt

op kinderen met leer- en gedragsproblemen - hebben

moeite met lassen. Je moet je goed kunnen concentreren,

moet goed kunnen luisteren naar de aanwijzingen van de

docent en die instructies ook goed kunnen uitvoeren. Bij

MIG/MAG-lassen is het een grote uitdaging om de afstand

tussen het gasmondstuk van het laspistool en het werk-

stuk constant te houden. Dat ging Jesse vanaf het begin al

goed af. Maar daarmee ben je er nog niet. “Het was in het

begin lastig om de snelheid van de draad en de lasspan-

ning in te stellen”, zegt de leerling. “Maar door uitprobe-

ren en geduld had ik ook dat gauw in de vingers.”

Gevoel Jesse kreeg in totaal zo’n veertien uur les in het MIG/

MAG-lassen: gedurende een halve

ochtend per week, in de periode van

eind december 2010 tot begin april

dit jaar. Zijn docent vond hem zo

goed, dat hij hem adviseerde een op-

leiding elektrodelassen te volgen bij

het LOC West-Alblasserwaard,

waarmee De Sprong samenwerkt.

Jesse deed de opleiding twee ochten-

den per week, gedurende drie maan-

den. “Elektrodelassen vond ik een

stuk moeilijker”, blikt hij terug.

“Daar moet je echt goed gevoel voor hebben. Ik leerde dat

ik tijdens het aanstrijken minder moet drukken en meer

moet strijken. Daar kreeg ik tips over van docenten en van

andere leerlingen. En ik leerde hoe je je afstand naar het

smeltbad steeds moet aanpassen.”

Ook dit alles kreeg Jesse snel onder de knie. Zo snel, dat

hij ervan schrok toen zijn docent zei dat hij het examen

had aangevraagd. Jesse: “Het eerste dat ik zei, was: hè?

Nu al?”

Hoewel weinig leerlingen met leer- en gedragsproblemen

de druk van een examen aan kunnen, slaagde Jesse met

vlag en wimpel. “Ik was niet echt zenuwachtig”, herin-

nert hij zich. “Ik dacht vooraf gewoon: je moet er niet te

veel over nadenken.” Het was voor Jesse een belangrijke

steun dat zijn vertrouwde docent bij het examen aanwezig

was en dat de examinator pas later zijn werk beoordeelde.

Inmiddels is Jesse zestien jaar en de trotse bezitter van het

NIL-diploma BMBE niveau 1. Dus luidt de onvermijde-

lijke vraag: wil deze getalenteerde leerling niet ongelofelijk

graag aan de slag als lasser? “Nou”, begint hij voorzich-

tig. “Ik loop nu stage bij een bedrijf dat tv’s, radio’s, ca-

mera’s en andere apparatuur repareert. En dat vind ik ook

heel leuk.”

Dus hij kan helemaal niet zeggen wat hij later zou willen

worden? Misschien toch wel. “Ik ben lid van een duik-

vereniging in Dordrecht”, zegt Jesse, terwijl zijn ogen weer

gaan twinkelen. “Ik vind duiken heel erg leuk. Dus eh, tja,

onderwaterlassen lijkt mij ook heel interessant.”

AchtertuinVoorlopig zal Jesse echter nog even in de schoolbanken te

vinden zijn. Hoewel: een praktijkschool leidt op voor deel-

name aan arbeid. Leerlingen krijgen er geen diploma en

stromen uit zodra ze klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Als

er op dat moment een baan in het verschiet ligt, verlaten

ze de school. Meestal gebeurt dat tussen hun zestiende en

achttiende jaar.

Hoewel voor Jesse het lassen als schoolvak er officieel op

zit, heeft de docent geregeld dat hij af en toe in een verlo-

ren uurtje best mag komen lassen. Puur voor het plezier en

voor het onderhoud. En dat doet hij thuis ook. Want zijn

apetrotse ouders hebben ervoor gezorgd dat hij in de ach-

tertuin, naast de schuur, een eigen lashoekje heeft. Daar

werkt hij aan oefenplaatjes, die hij krijgt van zijn docent

Joost van der Linden. De docent is net zo ingenomen met

Jesse als zijn ouders. “Het is een fantastische prestatie. Wij

zijn als school heel trots op hem.”

“Maar door uitproberen en geduld had ik dat ook gauw in de vingers”

door Jaap van Sandijk; fotografie, Joost van der Linden, De Sprong

ZIJN DOCENT JOOST VAN DER LINDEN ZAG HET AL VRIJ SNEL. JESSE VAN DER POEL, LEERLING UIT DE

BOVENBOUW VAN PRAKTIJKSCHOOL DE SPRONG IN SLIEDRECHT, HEEFT HET LASSEN IN DE VINGERS.

NIEUWEBEDRIJFSDEELNEMERRUBRIEKnovember 2011

31

RUBRIEK november 2011

e voestalpine Polynorm Group is actief in

meer dan 60 landen, met ruim 40.000 me-

dewerkers en 360 productiebedrijven. Het hoofdkantoor

bevindt zich in Linz, Oostenrijk. Als kernactiviteit ont-

werpt en produceert voestalpine Polynorm in Bunschoten

stalen en aluminium carrosseriedelen voor de Europese

automobielindustrie. Mercedes, Audi, Volvo, maar ook

Volkswagen en Peugeot behoren tot de klantenkring. Bij

de vestiging in Bunschoten werken circa 700 medewer-

kers. De eigen Bedrijfsschool speelt een belangrijke rol bij

het opleiden en werven van nieuw personeel.

RecessieDe afgelopen tijd heeft voestalpine Polynorm te maken

gehad met de ingrijpende gevolgen van de recessie in de

automobielindustrie. Werktijdverkorting, een ontslag-

ronde en deeltijd-WW hebben het metaalverwerkende be-

drijf aan de Amersfoortseweg vorig jaar door het diepste

dal heen geholpen. Nu gaat het weer een stuk beter. De

automobielfabrieken draaien weer op volle toeren en de

klanten weten de betrouwbare toeleverancier in Bunscho-

ten weer te vinden. De vraag naar producten bij een van

de grootste werkgevers in Eemland is direct gekoppeld aan

de vraag naar hoogwaardig technisch personeel. Binnen

nu en drie jaar zal een grote groep vakmensen uitstromen.

En met de aanwas van nieuw jong personeel loopt het nog

niet zo’n vaart.

Loopbaan begint met BedrijfsschoolBen Corbee, lasdocent: “Bij de werving van vooral jong

personeel speelt de eigen Bedrijfsschool in Bunschoten een

belangrijke rol. Een loopbaan binnen het metaalverwer-

kingsbedrijf begint daar! Bij voestalpine Polynorm inves-

voestalpine PolynormBedrijfsschool

verzorgt reguliere lasopleidingenVOESTALPINE POLYNORM PRODUCEERT EN ONTWIKKELT HOOG GEKWALIFICEERDE PRODUCTEN. HET BEDRIJF

VERWERKT VERSCHILLENDE STAAL-, ALUMINIUM- EN KUNSTSTOFSOORTEN EN HYBRIDE MATERIALEN. DE

BEDRIJFSSCHOOL VAN VOESTALPINE IN BUNSCHOTEN VERZORGT COMPLETE LASOPLEIDINGEN EN IS EEN

KWEEKVIJVER VOOR NIEUW PERSONEEL.

30

teren we veel tijd en geld in het opleiden van jonge men-

sen. Er zijn nog maar een paar van deze opleidingsmoge-

lijkheden in de provincie Utrecht. De lasopleiding deden

we er eerst bij als een soort incentive, een aardigheidje

voor de leerlingen. Maar nu is deze opleiding uitgegroeid

tot een serieuze activiteit die opleidt voor alle NIL-hand-

vaardigheidexamens!”

Adrie van der Ree: “Na een theorietest waarin we de

voorkennis bepalen en een praktijktest waarin we kijken

naar de praktische vaardigheden, houden we een motiva-

tiegesprek. In dit gesprek wordt de motivatie voor het kie-

zen voor een opleiding in de Bedrijfsschool tegen het licht

gehouden. Hier wordt al snel duidelijk wat leerlingen wil-

len: allemaal willen ze kunnen lassen!”

Alle lasopleidingenBinnen de Bedrijfsschool zijn er drie richtingsmogelijkhe-

den voor technische beroepen. Als eerste de richting 'on-

derhoud' die opleidt tot mechanisch onderhoudsmonteur

en elektrotechnicus. Beide gewilde beroepen. Als tweede is

er de richting 'verspaning' met als mogelijke beroepen

CNC-verspaner en gereedschapmaker. Vooral gereed-

schapmakers zijn binnen de metaalindustrie veelgevraagd.

Tenslotte zijn er mogelijkheden in de richting 'productie-

techniek' voor een functie als operator of plaatwerker/las-

ser.

Ben Corbee: “In een technisch productiebedrijf vinden nu

eenmaal veel laswerkzaamheden plaats. Het lassen maakt

niet altijd verplicht deel uit van het vakkenpakket waar

een leerling voor kiest. Vandaar dat men er in Bunschoten

voor heeft gekozen om alle leerlingen alle lasopleidingen

Hier wordt al snel duidelijk wat leerlingen willen: allemaal willen ze kunnen lassen!

november 2011

33

RUBRIEK november 2011

32

aan te bieden. Inmiddels kan men kiezen voor MIG/

MAG- of TIG-lassen en uiteraard ook voor het booglas-

sen met beklede elektrode.”

Voor het didactisch verantwoord opleiden van de leerlin-

gen is veel tijd, geduld en energie nodig. Competenties die

in de Bedrijfsschool al ruimschoots voorhanden waren.

Beide lasdocenten kunnen op basis van hun eigen training

en uitgebreide ervaring de leerlingen alles voordoen. Beide

docenten zijn inmiddels ook in staat om de resultaten van

de examens onder het toeziend oog van de NIL-examina-

tor te beoordelen.

In het bedrijf vinden ook nog vele weerstandlasbewerkin-

gen plaats. Het bedrijf doet naast het koudvervormen van

carrosseriedelen steeds meer aan het assembleren van de

geperste auto-onderdelen waardoor men in het bedrijf al

vele samengestelde componenten ziet verschijnen. Van der

Ree: “Voor het onderhoud van de gereedschappen wordt

veelvuldig gebruik gemaakt van TIG-technieken om zo het

materiaal op het speciale harde gereedschapstaal te kun-

nen oplassen.”

In de automobielindustrie wordt er steeds meer alumi-

nium toegepast, wat vraagt om aangepaste lastechnieken

met bijbehorende smeltbaden en gasbescherming.

Daar waar er in de productieorganisatie installaties en

constructies worden aangepast en vernieuwd, is er veel-

vuldig behoefte aan constructie- en pijplaswerkzaamhe-

den. Vaak wordt hier gebruik gemaakt van corrosievast

stalen materialen, wat ook weer vraagt om aanpaste las-

technieken.

In de productie last men ook met automatische machines.

Voor het MIG/MAG-lassen en voor het weerstandlassen is

in het bedrijf veel kennis aanwezig. De belangrijkste ken-

nis op het gebied van het weerstandlassen en het laser-

hardsolderen wordt vastgelegd en geborgd zodat deze

actuele kennis door interne mensen aan de gretige leerlin-

gen kan worden overgedragen.

Opleiden externenDaar waar in de regio de mogelijkheden voor het kunnen

volgen van een lasopleiding juist sterk afnemen, neemt de

verdieping in de specifieke lastechnieken bij voestalpine

Polynorm juist enorm toe. Mochten klanten als Mercedes

met de vraag naar gecertificeerde lassers komen, dan staan

de medewerkers in Bunschoten vooraan in de rij om deel

te nemen aan het gecertificeerde proces. Er is inmiddels

ook al wat ervaring opgedaan met een aangepaste oplei-

ding voor medewerkers van derden. De Bedrijfsschool on-

derzoekt nog of ze aan de vraag hiernaar kan voldoen in

de beschikbare avonduren. Zo niet, dan zullen Ben Cor-

bee en Adrie van der Ree hun vaardigheden overdag moe-

ten tentoonspreiden. En dat zou weer ten koste gaan van

hun gewaardeerde functie bij de afdeling Onderhoud.

Het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) is een onafhankelijke stichting die de collectieve belangen behartigt van Nederlandse bedrijven, instellingen en personen,

die werkzaam zijn op het gebied van het verbinden van materialen.

In het NIL hebben fabrikanten, leveranciers, gebruikers en onderzoeks- en opleidingsinstellingen zich verenigd.

Het NIL heeft zich tot doel gesteld om zich als team verder te versterken om de toenemende vraag uit de marktsector doeltreffend in te vullen.

Het team bestaat momenteel uit veertien medewerkers. Om de marktactiviteiten op dit gebied te continueren maar zeer zeker ook uit te breiden

is het NIL op zoek naar een resultaatgerichte

Lastechnisch adviseur m/v (100%)

De functieHet deels uitvoeren van bestaande activiteiten binnenonze marktsector maar zeker ook deelname aan toe-komstige activiteiten die doorlopend worden geïniti-eerd vanuit een marktgestuurde vraagstelling.In het bijzonder de bestaande activiteiten waarondercertificatie, consultancy en onderwijs zullen voorals-nog het grootste gedeelte van uw functie opeisen. De functie is afwisselend, stelt hoge eisen aan con-tactuele eigenschappen en vereist een hoge mate vanzelfstandigheid.

De ideale kandidaatVoor de functie op HBO werk- en denkniveau moet ubeschikken over een afgeronde opleiding IWE. Praktische laservaring is een voorwaarde. U heeft nietalleen een brede belangstelling voor de lastechnolo-gie maar ook affiniteit met marketing. Kernwoorden voor uw persoonlijkheid zijn: analytisch,praktisch, initiatiefrijk, flexibel, resultaatgericht, crea-tief en gedreven.

Het NIL biedtAfwisselend en uitdagend werk in een zeer professio-nele werkomgeving. U heeft toegang tot interessantenetwerken en bedrijven. Het telewerken behoort totde mogelijkheden binnen deze functie en u wordt eenprima salaris en uitstekende secundaire voorwaardengeboden.

Heeft u belangstelling?Stuur dan uw schriftelijke sollicitatie vóór 30 novem-ber 2011 naar: Nederlands Instituut voor LastechniekPostbus 190, 2700 AD Zoetermeer of per e-mail naar: steijn@nil.nl.Voor meer informatie over het NIL, zie www.nil.nl.

Voor nadere informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de directeur: ing. H. ZandvlietE-mail: zandvliet@nil.nlTelefoon: 088 400 85 60.

Schrijf u in op www.nil.nl

Hoeveel fietsen verslijt een mens in zijn leven? Die vraagis moeilijk te beantwoorden. Niet iedereen gaat voor-zichtig met zijn fiets om. Loop maar eens langs de fiet-senstalling bij een willekeurig treinstation en zie hoesommige fietsen zijn ‘gestald’. Belangrijk is ook, hoevaak je fiets wordt gestolen. Ik had altijd de neiging omer één terug te stelen, als ik voor de zoveelste keer mijnvervoermiddel kwijt was geraakt. Dat dit geen oplossingwas voor het probleem, besefte ik ook wel, maar toch.

Lasser zijn heeft zo zijn voordelen, want een doorge-roest spatbord kan ik zelf repareren en een gebrokenbagagedrager levert ook geen problemen op. Dus eenlasser verslijt minder fietsen dan een kantoorklerk. Watvoor soort fietsen heeft een mens in zijn leven en hoe-veel tegelijk? Het begint op jonge leeftijd met een driewielertje. Al snelkomt er een echte fiets op de proppen en met het op-groeien moet een grotere fiets aangeschaft worden. Diefiets was vroeger om kosten te besparen meestal veel tegroot en om bij de trappers te kunnen werden er houtenblokken op gezet. Je schaamde je rot, maar het was nietanders in die tijd. Een jongen wil op zijn zestiende eenbrommer en een meisje een scootertje en ze schuivendie vaak weer aan de kant als het rijbewijs is gehaald.Met toenemende leeftijd en vaak ook toenemende om-vang wordt, meestal door mannen, zo rond het veertig-ste levensjaar een racefiets aangeschaft. Het buikjemoet eraf en fietsen is gezond en minder belastend voorde gewrichten.

Het terugbrengen van de omvang lukt niet altijd, wantna een lange fietstocht heb je stevige trek. Niet ieder-een is gecharmeerd van een racefiets en de inspanning,die daarbij hoort. Je kunt het toch niet maken om op eenracefiets langzamer te gaan dan een gewone fiets. Veelmensen schaffen dan ook steeds jonger een e-bike aan.Je herkent ze al van verre. Fietsers die een beetje ach-terover leunen en een trapfrequentie hebben die nietklopt met hun snelheid. Levensgevaarlijk, want het moethard gaan en de e-bike is meer een brommer dan eenfiets. Ik zoefde weer over de weg als in mijn jonge jarenvertelde iemand me onlangs. Dat kan toch niet de be-doeling zijn van de trapondersteuning. Als je oud bentgeworden fiets je wat langzamer. Dat is gewoon de wetvan de natuur. Ik vind dat de politiek zich hier mee moetgaan bemoeien en zelf ga ik ijveren voor een snel-heidsbeperker op de e-bike. Bij een snelheid hoger dan15 km/uur ontploft de motor. Van Kees van Kooten enWim de Bie mocht je na je vijfenveertigste geen osse-kopstuur meer op je racefiets of hybride fiets hebben. Ikzou daaraan willen toevoegen: voor je zeventigste geene-bike. Een e-bike is als een elektrische auto goed voorhet milieu als ik de reclameboodschappen moet gelo-ven. Flauwekul, want straks moeten we een extra ko-lencentrale bouwen om al die accu’s op te laden. Alsofhet verstoken van kolen niet milieuvervuilend is.

COLUMNnovember 2011

35

Fiets met trapondersteuning

Lastechniek #12verschijnt begin december

Voor advertenties of redactionele bijdragen kunt u ons bellen

071 589 56 44 of e-mailen: redactie@vakbladlastechniek.nl

34

november 2011

Het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) is een onafhankelijke stichting die al 77 jaar de collectieve belangen behartigt van Nederlandse bedrijven, instellingen

en personen die werkzaam zijn op het gebied van het verbinden van materialen.

In het NIL hebben fabrikanten, leveranciers, gebruikers en onderzoeks- en opleidingsinstellingen zich verenigd. Het NIL heeft zich tot doel gesteld om zich als team verder te versterken om de toenemende vraag uit de marktsector doeltreffend

in te vullen. Het team bestaat momenteel uit veertien medewerkers.

Door externe promotie van de huidige functionaris is de vacature ontstaan van

Hoofd Opleidingen m/v (100%)

De functiels Hoofd Opleidingen bent u verantwoordelijk voor hetverder ontwikkelen van beleid op het gebied van(las)opleidingen en het ontwikkeling van examens enlesmateriaal. U geeft leiding aan de afdeling Oplei-dingen (3 fte) en u stuurt de landelijke examinatorenaan voor het afnemen van examens. U leidt examen-commissies en bewaakt de inhoud en kwaliteit van deopleidingen en examens. Verder signaleert u de ont-wikkelingen in de branche en op opleidingsgebied. Uonderhoudt contacten met scholen en opleidingsin-stituten en bedrijven om de juiste opleidingsbehoefteregelmatig te toetsen. U maakt deel uit van het ma-nagementteam en van u wordt een actieve deelnamehierin verwacht.

Het profielU heeft een opleiding op hbo-niveau en ervaring ophet gebied van middelbaar technisch beroepsonder-wijs, aangevuld met circa 5 jaar relevante werkerva-ring in het (las)technisch onderwijs . U heeft ervaringmet het opstellen van beleid op het gebied van tech-nische opleidingen en lastechniek. U geeft op inspi-rerende wijze leiding aan de afdeling Opleidingen enweet draagkracht te realiseren binnen de organisatie.De functie vraagt van u als teamspeler om de vol-gende kwaliteiten: doorzettingsvermogen, creativiteit,visie, ondernemingskracht en onderhandelingsvaar-digheden.Aantoonbare ervaring in de lastechniek is een pré.

Het NIL biedtEen afwisselende en verantwoordelijke functie in eenenthousiast en ervaren team, waarin u voldoendenieuwe uitdagingen zult vinden. Een prima salarisconform de zwaarte van de functie en uitstekende se-cundaire arbeidsvoorwaarden.

Heeft u belangstelling?Stuur dan uw schriftelijke sollicitatie vóór 30 novem-ber 2011 naar:

Nederlands Instituut voor Lastechniekt.a.v. de heer ing. H. ZandvlietPostbus 190, 2700 AD Zoetermeer of per e-mail naar: steijn@nil.nl.

Voor meer informatie over het NIL, zie www.nil.nl.

Voor nadere informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de directeur van het NIL: ing. H. ZandvlietE-mail: zandvliet@nil.nlTelefoon: 088 400 85 60.

DELASGROEPENENHUNAGENDARUBRIEK

Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E info@nil.nl.Actuele informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo

Lasgroep Noord (LGN)Plaats van samenkomst:Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek

Lasgroep West (LGW)Plaats van samenkomst:Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord

Lasgroep Oost (LGO)Plaats van samenkomst:Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR)Plaats van samenkomst:Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam

Zeeuwse Lasgroep (ZLG)Plaats van samenkomst:Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl

Lasgroep Zuid (LGZ)Plaats van samenkomst:Stedelijk College; Avignonlaan 11; Eindhoven

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)Plaats van samenkomst:Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Lasgroep Noord (LGN)08-12-2011 Elektronenbundellassen

Lasgroep Oost (LGO)08-12-2011 Het fabriceren en leggen van gas-

leidingen in de Noordzee, door Cor Stedelaar

Lasgroep West (LGW)10-11-2011 Thermisch spuiten, door Anton Kraak15-12-2011 NIL voorlichting

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) 08-11-2011 Semi-automatisering, door Erik Mars13-12-2011 Schade-onderzoek door P. van Houten07-01-2012 Nieuwjaarsreceptie

Zeeuwse Lasgroep (ZLG)Nog geen activiteiten bekend na 1 november

Lasgroep Zuid (LGZ)22-11-2011 HSM Steel Structure, door Jeroen Bodt

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)29-11-2011 (Elektrode)lassen door Fred Neessen

Activiteiten bij deLASGROEPEN

36

november 2011 RUBRIEKnovember 2011

37

Welke opleiding heb je gevolgd?"Ik heb vanuit het ROC eerst een tweejarige opleiding

gehad als hulpmonteur binnen dit bedrijf. Daarna heb ik

de opleiding autogeen lassen niveau 1 en 2 gedaan en ver-

volgens TIG-lassen niveau 1 en 2. Ik ben net gestart met

een avondopleiding TIG niveau 3. Ik hoop dat ik aanslui-

tend ook niveau 4 kan doen."

Waarom heb je gekozen voor het lassersvak?"Eigenlijk wist ik na het vmbo niet goed wat ik wilde. Ik

werk graag met mijn handen en mijn moeder bracht me

op het idee om het eens te proberen in de installatietech-

niek. Tijdens een snuffelstage van twee weken ontdekte ik

dat het lassen mij wel ligt en ik vond het meteen leuk om

te doen."

Hoe ben je bij A. de Jong Installatietechniek terecht-gekomen?"Ongeveer vijf, zes jaar geleden heeft het ROC samen met

mij een bedrijf gezocht waar ik aan de slag kon, en zo ben

ik in dit bedrijf gestart met mijn opleiding als hulpmon-

teur. Ik had het hier vanaf het begin prima naar mijn zin

en ik ben gebleven. Sinds drie jaar werk ik hier nu in loon-

dienst en het bevalt nog steeds uitstekend."

Wat is er zo leuk aan lassen?"Nou, dat is niet makkelijk uit te leggen, het is een com-

binatie van dingen. Het is niet alleen het lassen zelf wat me

aanspreekt, maar ook alles wat erbij komt kijken, zoals

het inmeten en stellen van pijpen en flenzen. Ik doe dat al-

lemaal zelf, dat is altijd een uitdaging en ik merk dat ik er

goed in ben."

Zijn er prestaties of projecten waar je trots op bent?"Als je op locatie werkt kom je wel eens lastige situaties

tegen. Je moet bijvoorbeeld werken op dertien hoog in een

kantoorgebouw. Je hebt dan te maken met zware leidin-

gen voor verwarmings- of koelinstallaties die de lucht in

moeten. Het gaat soms om stalen pijpen van 30 of 40 cm

doorsnee die gelast moeten worden. Als je dat goed hebt

uitgevoerd, en de pijpen blijken goed bestand tegen de wa-

terdruk, dan geeft dat wel heel veel voldoening."

Heb je nog tijd voor hobby's?"Ik vis graag op karper en snoek. Verder heb ik verschil-

lende sporten gedaan, zoals thaiboksen en fitness.”

Is er iemand in dit vak waar je bewondering voor hebt?"Toen ik hier begon met werken had ik een collega die mij

heel goed aanstuurde. Hij kon precies uitleggen wat ik

achter elkaar moest doen, zodat ik bezig kon blijven en

niet stil hoefde te zitten. Daarnaast had hij zijn eigen werk

ook nog goed onder controle. Ik heb daar veel bewonde-

ring voor."

Wat zijn je plannen voor de toekomst?"Voorlopig wil ik graag bij dit bedrijf blijven werken en

beter worden in mijn vak. Ik blijf in elk geval lasser. Ik

denk wel eens dat ik later misschien voor mezelf wil be-

ginnen, maar ik weet niet of me dit ook echt gaat lukken.

Die collega waar ik het over had is op een gegeven mo-

ment voor zichzelf begonnen, maar hij heeft nog steeds

een heel goede relatie met firma De Jong en wordt ook re-

gelmatig door dit bedrijf ingehuurd. Dat lijkt mij mooi,

want op die manier word je er allebei beter van."

Naam: Richard van Huet - Leeftijd: 23 jaar Functie: Installatiemonteur en lasser bij A. de Jong Installatietechniek, Schiedam

door Margriet Wennekes

LASTOORTSEN TIG

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

BRANCHESBRANCHES november 2011 november 2011

ADVIES en CONSULTANCY

AFZUIGINSTALLATIES enLUCHTBEHANDELING

AUTOMATISCHE LASHELMEN

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

INDUSTRIËLE GASSEN

LASACCESSOIRES

LASAPPARATUUR ENANDERE TOEBEHOREN

LASGERELATEERDE PERSOON-LIJKE VEILIGHEIDSMIDDELEN

LASKWALIFICATIES/CERTIFICERING

(CHEMISCHE) METAAL-OPPERVLAKTE BEHANDELING

ADK TechniekDivisie van ADK Speciaalmachines B.V.Mechelaarstraat 234903 RE Oosterhout (NB)T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22E info@adktechniek.nlI www.adktechniek.nl

Kemper B.V.Hartebroekseweg 58 - 7141 VE GroenloVerkoopkantoor DuitslandT 0049 2564 68 137F 0049 2564 68 120E mail@kemper-bv.nlI www.kemper-bv.nl

Overlander B.V.Morseweg 2 - 3899 BP ZeewoldeT 036 521 92 00 - F 036 523 44 30E info@overlander.nlI www.plymovent-overlander.nl

Kemper B.V.Hartebroekseweg 58 - 7141 VE GroenloVerkoopkantoor DuitslandT 0049 2564 68 137F 0049 2564 68 120E mail@kemper-bv.nlI www.kemper-bv.nl

TBI Industries GmbH (Kantoor NL)Van Steenbergenlaan 393931 WR WoudenbergT 033 285 85 90 - F 033 285 80 51M 06 48 17 48 37E bart.fortuijn@tbi-industries.comI www.tbi-industries.comProducent van las- en snijtoortsen

TBI Industries GmbH (Kantoor NL)Van Steenbergenlaan 393931 WR WoudenbergT 033 285 85 90 - F 033 285 80 51M 06 48 17 48 37E bart.fortuijn@tbi-industries.comI www.tbi-industries.comProducent van las- en snijtoortsen.

Kema Nederland BVUtrechtseweg 310 - 6812 AR ArnhemT 026 356 35 00 - F 026 442 87 13E contact.tos@kema.comI www.kema.comKEMA is een wereldwijde ondernemingvoor strategisch en technisch energie-advies, metingen & inspecties, operati-onele ondersteuning, en testen &certificatie.

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Böhler Lastechniek Groep Nederland B.V.Emrikweg 7 - 2031 BT HaarlemPostbus 550 - 2033 RN HaarlemT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@bwg.nlI www.bohlerweldinggroup.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlI www.alwn.nl

ITW Welding Products B.V.Edisonstraat 103261 LD Oud BeijerlandT 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80E info@itw-welding.comI www.itw-welding.com

Lorch Lastechniek B.V.Postbus 5 - 2200 AA NoordwijkT 071 362 56 27 - F 071 362 38 85E lorch.nl@lorch.bizI www.lorch.eu

ITW Welding Products B.V.Edisonstraat 103261 LD Oud BeijerlandT 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80E info@itw-welding.comI www.itw-welding.com

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlI www.alwn.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlI www.alwn.nl

AWL-Techniek B.V.Nobelstraat 37 - 3846 CE HarderwijkPostbus 245 - 3840 HarderwijkT 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22E info@awl.nlI www.awl.nl

Multiweld B.V.Riga 3 - 2993 LW BarendrechtPostbus 252 - 2990 AG BarendrechtT 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70E info@multiweld.comI www.multiweld.com

Multiweld B.V.Riga 3 - 2993 LW BarendrechtPostbus 252 - 2990 AG BarendrechtT 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70E info@multiweld.comI www.multiweld.com

Vecom Metal Treatment B.V.Mozartlaan 3 - 3144 NA MaassluisT 010 593 02 99 - F 010 593 02 23E sales@vecom.nlI www.vecom.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

ADK TechniekDivisie van ADK Speciaalmachines B.V.Mechelaarstraat 234903 RE Oosterhout (NB)T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22E info@adktechniek.nlI www.adktechniek.nl

ADK TechniekDivisie van ADK Speciaalmachines B.V.Mechelaarstraat 234903 RE Oosterhout (NB)T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22E info@adktechniek.nlI www.adktechniek.nl

3M Nederland B.V.Afdeling VeiligheidsproductenIndustrieweg 242382 NW ZoeterwoudeT 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68E 3msafety.nl@mmm.comI www.mmm.com

3M Nederland B.V.Afdeling VeiligheidsproductenIndustrieweg 242382 NW ZoeterwoudeT 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68E 3msafety.nl@mmm.comI www.mmm.com

LAS- EN SNIJTOORTSEN

LASTOEVOEGMATERIALEN

LASTOORTSEN MIG

MANIPULATOREN ENMECHANISATIE

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15, Postbus 60,2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E metaal@nl.lindegasbenelux.com

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Kemppi Benelux B.V.Minervum 72844817 ZM BredaT 076 571 77 50 - F 076 571 63 45E sales.nl@kemppi.comI www.kemppi.nl

Kemppi Benelux B.V.Minervum 7284 - 4817 ZM BredaT 076 571 77 50 - F 076 571 63 45E sales.nl@kemppi.comI www.kemppi.nl

Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E info@henkel.comI www.henkel.nlHenkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.

Air Liquide B.V.De Witbogt - 5652 AG EindhovenPostbus 7117 - 5605 JC EindhovenT 040 250 35 03 - F 040 250 35 33I www.airliquide.nl

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

38 39

LIJMEN

Welding Support NederlandBotterlaan 32 - 4484 RD KortgeneT 0113 302409 - F 0113 301740E info@hsweldingsupport.nlI www.hsweldingsupport.nlBegeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

ESAB Nederland B.V.Postbus 2236 - 3800 CE AmersfoortT 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47E info@esab.nlI www.esab.nl

ESAB Nederland B.V.Postbus 2236 - 3800 CE AmersfoortT 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47E info@esab.nlI www.esab.nl

ESAB Nederland B.V.Postbus 2236 - 3800 CE AmersfoortT 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47E info@esab.nlI www.esab.nl

EEN NDO-OPLEIDING VAN VINÇOTTE: DE VERBINDENDE FACTOR VOOR DE LASVAKMAN

Kwaliteit leveren kan niet zonder te werken met gekwalificeerde mensen. Het is dan ook logisch dat vooruitstrevende bedrijven investeren in de opleiding van hun medewerkers. Dit is nog meer het geval als het gaat om keuringen en inspecties. Vinçotte Nederland biedt als toonaangevend opleidingscentrum een brede waaier van NDO-opleidingen aan. Bent u op zoek naar trainingen volgens de gangbare codes en standaarden, inclusief de ASNT + SNT-TC-1A regels, EN 473 en ISO 9712? Vinçotte geeft algemene opleidingen voor het behalen van erkende certificaten in NDO en organiseert maatprogramma’s in één van onze opleidingscentra of op locatie bij de klant.

Een greep uit onze standaardcursussen :

Basis NDO

Penetrant onderzoek

Magnetisch onderzoek

Radiografie

Filmlezen

Ultrasoon onderzoek

Phased Array

TOFD

Visueel onderzoek volgens EN473

Vinçotte Nederland is een erkend opleidingsinstituut voor Hobéon SKO en BANT.Voor data, extra informatie en tarieven kunt u terecht op www.vincotte.nl

WORD EEN

TECHNISCHHOOGVLIEGER

YOUR REPUTATIONIS MINEWWW.VINCOTTE.NL

Safety, quality and environmental serviceswww.vincotte.nl

NIEUW

BRANCHES november 2011

40

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comI www.valkwelding.com

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

PLASMASNIJDEN

ROBOTS

SNIJDEN

WARMTEBEHANDELING

PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSARTIKELEN

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

De Groot Lasopleidingen B.V.Weidehek 24 - 4824 AS BredaT 076 541 07 20 - F 076 542 72 95E info@lasopleiding.nlI www.lasopleidingen.nlLastechnische opleidingen, adviseringen certificering.

RIJN IJSSEL training & opleidingPostbus 5162 - 6802 ED ArnhemT 026 353 72 60E training-opleiding@rijnijssel.nlI www.rijnijssel/t&o.nlNIL erkende lasopleidingen en NIL gemachtigde instelling voor certificering

Hogeschool UtrechtCentrum voor Natuur en TechniekNijenoord 1Postbus 182 - 3500 AD UtrechtT 088 481 88 88E info@cvnt.nlI www.cvnt.nl• International Welding Engineer (LPI)• Lastechnisch construeren• Workshop Lasnormen en

lasprocedures• Aanbod op gebied van o.a.

Onderhoud & Inspectie, Engineering,Materialen, Bedrijfskunde op (duaal HBO-, post-HBO- en masterniveau.

ROC Midden NederlandNIL erkende opleidingen voor alle niveaus en alle processen.Voor meer informatie: Sander AchterbergM 06 24 80 21 04E s.achterberg@rocmn.nlI www.rocmn.nl/bedrijven.nlLasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG,Autogeen, laskwalificaties/certificerin-gen, IWT/MLT, SMLT met NIL erkenningen examen.

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlI www.alwn.nl

3M Nederland B.V.Afdeling VeiligheidsproductenIndustrieweg 242382 NW ZoeterwoudeT 071 545 03 65/306 - F 071 545 03 68E 3msafety.nl@mmm.comI www.3msafety.nl

AWL-Techniek B.V.Nobelstraat 37 - 3846 CE HarderwijkPostbus 245 - 3840 HarderwijkT 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22E info@awl.nlI www.awl.nl

Rolan Robotics B.V.De Corantijn 6 - 1689 AP ZwaagPostbus 135 - 1620 AC HoornT 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07E info@rolan-robotics.nlI www.rolan-robotics.nl

Delta Heat Services B.V.Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ StellendamPostbus 52 - 3250 AB StellendamT 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40E info@delta-heat-services.nlI www.delta-heat-services.nl• Elektrisch voorwarmen en gloeien• Inductie verwarmen• Stationaire gloeiovens• Mobiele gloeiovens• Uitdrogen beton / coatings• Verhuur / verkoop• Advisering

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordPostbus 19 - 1950 AA Velsen-NoordT 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlI www.hetlashuis.nl

Kemper B.V.Hartebroekseweg 58 - 7141 VE GroenloVerkoopkantoor DuitslandT 0049 2564 68 137F 0049 2564 68 120E mail@kemper-bv.nlI www.kemper-bv.nl

METAALSNIJDEN

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euI www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Distributieweg 3 - 2645 EG DelfgauwP.O.Box 493 - 2600 AL Delft T 015 251 20 00 - F 015 251 2005 E sales.hs@ihcmerwede.comI www.ihchs.com

NDO ONDERZOEK

Kema Nederland BVUtrechtseweg 310 - 6812 AR ArnhemT 026 356 35 00 - F 026 442 87 13E contact.tos@kema.comI www.kema.com

Materiaal Metingen Testgroep B.V.MME GroupRietdekkerstraat 16 - RidderkerkPostbus 4222 - 2980 GE RidderkerkT 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40E info@mme-group.comI www.mme-group.com

OPLASSEN, OPSPUITEN ENOPPERVLAKTEBEHANDELINGEN

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlI www.alwn.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Lastechniek Europa B.V.Pascalbaan 1 - 3439 MP NieuwegeinPostbus 1156 - 3430 BD NieuwegeinT 030 600 83 40 - F 030 600 83 50E info@lastechniekeuropa.nlI www.lastechniekeuropa.nl

Moldex Metric AG & Co. KGPostbus 42- 2990 AA BarendrechtT 0180 53 00 53 - F 0180 53 00 55E info@nl.moldex-europe.comI www.moldex-europe.com

ESAB Nederland B.V.Postbus 2236 - 3800 CE AmersfoortT 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47E info@esab.nlI www.esab.nl

ADK TechniekDivisie van ADK Speciaalmachines B.V.Mechelaarstraat 234903 RE Oosterhout (NB)T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22E info@adktechniek.nlI www.adktechniek.nl

Het nieuwste online systeem van Linde Gas heet ACCURA® Cilinder Management.Een naam die waarmaakt wat hij belooft. Wordt het geen tijd dat u 24 uur per dag kunt zien waar de gascilinders binnen uw bedrijf staan? Uit overwegingen van kosteninzicht, efficiency, veiligheid, kwaliteit of traceerbaarheid?

Nu is het er.

Een abonnement waarmee u zelf voortdurend alle cilinder-

bewegingen, standtijden, gebruiksrapportages en keurdata

heel precies kunt inzien en omzetten in spreadsheet-

overzichten.

Minder cilinders, minder administratie, minder kosten én

veiliger!

ACCURA®. Zo nauwkeurig kan gasmanagement zijn.

Linde Gas – ideas become solutions.

Linde Gas Benelux B.V. Linde Gas Belgium NVHavenstraat 1, 3115 HC Schiedam Westvaartdijk 85, 1850 Grimbergen Tel. 088 262 62 62, fax 010 246 15 06 Tel. +32 2890 95 10, fax +32 2890 95 29info.lg.nl@linde.com, www.linde-gas.nl contact.lg.be@linde.com, www.linde-gas.be

Wat wilt u exact weten over het gascilindergebruik in uw bedrijf?ACCURA® van Linde vertelt het u allemaal…