Deurningen - Hoge Vonder · n.a.v. de bouw van de eerste RK kerk in 1786 -1787 in Deurningen....

DEURNINGEN - HOGE VONDERVERHAAL OVER TWENTS ERFGOEDROUTE 7 km

Mooie route over de essen bij Deurningen. Onderweg o.a. het 'Hoge Vonder', een in ereherstelde brug die kerkgangers vroeger vanaf de zuidkant van Deurningen te voet over deessen en het kerkepad naar de Plechelmuskerk bracht.

Route gemaakt door Jos Wolbert i.s.m. Landschap Overijssel.

2020

P

1

2

3 4

5

6

7

8

9

10

1112

Deurningen - Hoge VonderVerhaal over Twents erfgoed

Deurningen - Hoge VonderHoe kom ik bij het startpunt?Startpunt: Plechelmusplein bij St. Plechelmuskerk, Deurningen.Parkeergelegenheid aanwezig.

1 Plechelmuskerk

Afstand tot volgende punt: 100 m

2 Introductie


3 Zicht op de 'Deurninger Es'


4 Ontstaan van esgronden

Afstand tot volgende punt: 1 km

5 De Strootsweg

Afstand tot volgende punt: 1,1 km

6 Maria kapel


7 Deurninger beek


8 Beldhuismolenhuisje


9 Essen landschap


10 Doorsteekje over landgoed


11 Picknick plek


12 Hoge Vonder

Einde van de route

Deurningen - Hoge Vonder7 km

1 PlechelmuskerkPlechelmuskerkTot in de 18e eeuw was een groot deel vanOverijssel protestants. De Twentenarenhielden als katholiek bolwerk vast aan hungeloof, tegen de protestantse stroom in. Omtoch katholieke kerkdiensten te kunnenorganiseren, kwamen er schuilkerken in dedrie marken Deurningen, Hasselo enGammelke.

Eerste katholieke kerkPas in 1786 mocht de eerste katholieke kerk in Deurningen worden gebouwd. Vanafdeze periode kwamen kerkgangers uit de hele omgeving naar Deurningen om te kerken.Via de Deurninger Es en en over het Hoge Vonder staken ze de beek over om naar dePlechelmuskerk te gaan.

Geen goede wegenDestijds waren er nog geen goede wegen en liepen de kerkgangers langs de grenzenvan perceeltjes land, die op de voedingsrijke gronden van de Deurninger Es lagen.

2 IntroductieHet Hoge VonderDeze route is vernoemd naar het 'HogeVonder'; een bruggetje over deDeurningerbeek waarover de kerkgangersvroeger naar de kerk liepen. Het is eenbegrip geworden in Deurningen. De brug isverdwenen tijdens de ruilverkaveling in1942.

Herstel klein erfgoedBinnen het project 'klein erfgoed' van Landschap Overijssel is het bruggetje herplaatst eneen deel van het oude kerkpad hersteld, zodat bewoners en bezoekers deze oude routeweer kunnen lopen.

> ontdek meer op de volgende pagina

GeschiedenisOp deze route kom je van alles te weten over de geschiedenis van dit gebied. Niet alleenover het kerkbruggetje (verderop in deze route), maar ook over het ontstaan van demooie esgronden.

3 Zicht op de 'Deurninger Es'Essen'Essen' betekent bij elkaar liggende akkersvan een dorp. Ze zijn hoger gelegen dan deakkers, omdat de boeren deze grondvroeger bemestten met mest enheideplaggen. Hierdoor werd de bodemtelkens een laagje opgehoogd.

Nieuwe wijk 'Deurninger Es'In 2015 is hier een nieuwe wijk op de essen verrezen: de 'Deurninger Es'. Vanaf hier hebje mooi zicht op het licht glooiende essenlandschap.

4 Ontstaan van esgrondenOntstaan van de essenDit stripverhaal beschrijft deontstaansgeschiedenis van de essen inTwente.


In de 15e eeuw waren deze erven in eigendom van grootgrondbezitters zoals debisschop van Utrecht of Rijksabdijen. Vanuit de bisschopszetel in Utrecht liep eenhandelsroute naar Oldenzaal die het huidige Deurningen passeert. De boeren mochtenhet land gebruiken in ruil voor een deel van de oogst.

NoaberschapTijdens markevergaderingen overlegden de boeren over het plan van aanpak. Desaamhorigheid was in die tijd groot en er werd veel samengewerkt. Het woord'Noaberschop' stamt dan ook uit die tijd.

NapoleonIn de tijd van Napoleon (1815) werd Nederland een koninkrijk. Koning Willem I heftbelasting op grond om zo een gelijkwaardiger verdeling van grond te krijgen. Begin 20steeeuw wordt de grond verder ontgonnen en start de ruilverkaveling. Het landschapverandert drastisch.

5 De StrootswegDe StrootswegDeze weg wordt druk bereden door zwaarlandbouwverkeer om de esgronden tebewerken. De term 'stroot' betekentmoerassig gebied begroeid met struikgewas,een gebied met kwelwater.


6 Maria kapelMaria kapelEen Mariakapel treft men nog regelmatigaan in het Twentse landschap. Van oudsheris Twente een streek waar het geloof eensterke rol speelt. Al is wel duidelijk merkbaardat dit door de jaren heen met de nieuwegeneraties minder wordt. Toch is dezeMariakapel nog gebouwd in 2008.

7 Deurninger beekRuilverkavelingVan 1942 tot 1948 vond de ruilverkavelingplaats. De kleine strookjes land op de eswerden verkaveld in een aantal grotepercelen. De loop van de (toen slingerende)Deurningerbeek werd in die tijd rechtgemaakt voor een betere waterafvoer.

Meanderende stroomEen aantal jaren geleden is de loop van de beek weer teruggebracht naar deoorspronkelijke, meanderende stroom. Hierdoor is de natuur zich volop aan hetherinrichten. Ook de ijsvogel is hier onlangs weer gesignaleerd.

Bos opengesteldDe eigenaar van dit landgoed heeft hier eendeel van het landgoed opengesteld voorpubliek. Via bruggetjes is het gebiedontsloten voor wandelaars.


8 BeldhuismolenhuisjeMolenhuisjeHier zie je het vervallen huisje waarin ooiteen motor draaide die een korenmolenaandreef. De molen en de bijbehorendeboerderij zijn er niet meer, maar een deelvan het motorhuisje is bewaard gebleven.Het huisje wordt niet herbouwd, maar in dehuidige staat bewaard.

Korenmolen in 1799Hier heeft ooit (in elk geval eind 18e eeuw) een korenwindmolen gestaan. In dearchieven wordt in 1799 melding gemaakt van de 'windmoole bij erve Beernink'. Dat ishet jaar waarin Gerrit Wegman - sinds 1797 eigenaar van erf Beernink - de halvekorenwindmolen aan zijn broer verkoopt voor 1500 gulden.

BakkerijIn 1804 verkoopt Wegman de andere helft aan Th. Kistemaker voor 2800 gulden. In dejaren daarna worden ook een pel- en builmolen op het erf geplaatst. De molens wisselenmet enige regelmaat van eigenaar. In 1884 wordt J. Beldhuis molenaar te Deurningen,van de molen. Hij bouwt er een bakkerij naast.

HerstelIn de loop der tijd raakt de molen uit de gratie doordat moderne technieken hun intrededoen. In 1925 verliest de molen haar wieken en raakt buiten gebruik om in 1941 gesloopt


te worden. Binnen het project 'klein erfgoed' wordt het molenhuisje weer in ere hersteld.

9 Essen landschapEssenHier zie je duidelijk dat de essen liggenhoger dan de akkers. Dat komt omdat deboeren deze grond bemestten met mest enheideplaggen. Op deze manier groeide dees elk jaar een millimeter aan. Inmiddelsbestaat de es uit 60 cm grond.

Hoge kwaliteit grond

De grond op de essen is van hoge kwaliteit.De structuur is zo goed dat er altijd‘hangwater’ aanwezig blijft. Zo zijn door hetharde werken van de boeren in de loop dertijd hele goede gronden ontstaan.


BekenJe ziet op de essen zelf geen boerderij.Waar de beken lagen, daar werd gewoond,want mensen hadden water nodig voor dewas en om te koken. Ook Deurningen lagaan een beek.

10 Doorsteekje over landgoedScheiding es en landgoedHier loopt u op de scheiding van de es(links) en het landgoed. Het hoogteverschiltussen de opgehoogde esgronden en deakkergronden bedraagt hier meer dan dehalve meter.

11 Picknick plekPicknick plekEen fijne, beschutte plek voor een pauze,met zicht op de Deurninger es.


12 Hoge VonderBruggetje voor kerkgangersHet 'Hoge Vonder' was een bruggetje overde Deurningerbeek waarover dekerkgangers vroeger naar de kerk liepen.Het is een begrip geworden in Deurningen.Vermoedelijk is het bruggetje geplaatstn.a.v. de bouw van de eerste RK kerk in1786 -1787 in Deurningen.

VerdwenenOver het twee kilometer lange pad metvonder kwamen de kerkgangers vanuit deHasseler Es naar de kerk. Bij deruilverkaveling van de Deurninger Es enVeldzijde en de aanpassing van deDeurningerbeek (1942–1948) zijn kerkpaden brug verdwenen.

Zicht op PlechelmusDe oude foto laat het zicht zien op de 'Hoge Vonder' met op de achtergrond dePlechelmuskerk van Deurningen. Tot in de oorlogsjaren werd dit pad nog gebruikt vooreen bezoek aan de kerk, door de bewoners van de Deurninger en Hasseleres.


HerplaatstBinnen het project 'klein erfgoed' van Landschap Overijssel is het bruggetje herplaatst eneen deel van het oude kerkpad hersteld, zodat bewoners en bezoekers deze oude routeweer kunnen lopen.

Gemaakt met routemaker.nl

Deurningen - Hoge Vonder · n.a.v. de bouw van de eerste RK kerk in 1786 -1787 in Deurningen....

Documents

Transcript of Deurningen - Hoge Vonder · n.a.v. de bouw van de eerste RK kerk in 1786 -1787 in Deurningen....