Deltaprogramma verkenning IJssel­Vechtdelta 

  

Fase I jan­2010 – feb­2011      

                                        Definitief 28 februari 2011

Inhoud  0. Bestuurlijke samenvatting ...............................................................................................................................................31. Inleiding ........................................................................................................................................................................................6

1.1 Achtergrond...................................................................................................................................................... 6 1.2 Doel en gedachtenlijn verkenning............................................................................................................. 6 1.3 Gebied ................................................................................................................................................................. 7 1.4 Deelnemende partijen................................................................................................................................... 71.5 Samenwerking Provincie Flevoland ......................................................................................................... 7

2. Aanpak conform handreiking IJsselmeergebied.........................................................................................................8

2.1 Beschrijving aanpak...................................................................................................................................... 8 2. ............................................................................................... 8 2 Gegevens verzameling (basisinformatie)

............................................................................................... 8 2.2.1 Stap 1a: Waterhuishoudkundige informatie2.2.2 Stap 1b: Ruimtelijke basisinformatie...............

............................................... 9 ........................................................................................... 9

2.2.3 Stap 2: Validatie en verrijking basisinformatie ............................................ waterhuishoudkundige gevolgen met gebruiksfuncties ............................................... 9 2.2.4 Stap 3: Confrontatie

aatregelen ................................................................................................................................. 10 2.2.5 Stap 4: M3 Werksessi

... 10 2. es ....................................................................................................................................................10 2.3.1 Thema’s ...............................................................................................................................................2.3.2 Conclusies algemeen ...................................................................................................................... .....

 i j l a g e n .................................................................................................................................................................................... 13 B 

. ... 11

Bijlage 1 Samenvatting waterhuishoudkundige analyse IJssel-Vechtdelta

Bijlage 2 Rode draad gebiedsverkenningen IJsselmeergebied

Bijlage 3 Verslagen werksessies IJssel-Vechtdelta

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Naast dit rapport zijn in fase 1 de volgende inhoudelijke rapporten geproduceerd: ­ Rapport waterschappen (Arcadis) ­ Rapport grondwater Kampen en Zwolle (Tauw) ­ Beeldverslag Water en Ruimte Atelier Zwolle Voorliggend rapport is, behalve op werkateliers, ook gebaseerd op deze rapporten. 

2

0. Bestuurlijke samenvatting  Aanleiding Het  Deltaprogramma  is  het  uitvoeringsprogramma  horende  bij  het  Nationaal  Waterplan.  Het Deelprogramma IJsselmeergebied (fase I) is aanleiding geweest om in de IJssel‐Vechtdelta een verkenning uit te voeren naar de gevolgen van mogelijk veranderend peilbeheer van het hoofdwatersysteem van het IJsselmeer. Deze veranderende waterstanden zijn noodzakelijk als gevolg van klimaatverandering en de daarmee  samenhangende  zeespiegelstijging,  zoetwatervraag  en  veranderende  afvoer  van  de  IJssel.  Het oel  van  de  uitgevoerde  verkenning  is  inzicht  te  krijgen  in  de  mogelijke  gevolgen  van  veranderende aterstanden op de waterveiligheid van het gebied en de grondgebruiksfuncties in de IJssel‐Vechtdelta.  

dw Samenwerking De  begrenzing  van  het  gebied  IJssel‐Vechtdelta  is  bepaald  door  de maximale  doorwerking  van  1,5  meter  peilverhoging  op  het IJsselmeer  in  te  schatten.  Overheden  en  belangenpartijen  in  dit gebied (rechts weergegeven) zijn in een vroeg stadium betrokken bij de  verkenning.  De  provincie  Overijssel  heeft  hierbij  de  regierol  op zich  genomen.  Uit  pragmatische  overwegingen  is  in  de werksessies samengewerkt  met  de  provincie  Flevoland  en  zijn  de  Flevolandse partijen  betrokken. Waterschap  Groot  Salland  heeft,  in  afstemming met  de waterschappen Reest  en Wieden,  Zuiderzeeland  en  Veluwe, de  waterhuishoudkundige  basisinformatie  verzorgt.  De  gemeenten hebben  belangrijke  kennis  en  capaciteit  ter  beschikking  gesteld.  De gemeente Zwolle heeft aanvullend een werkatelier Water en Ruimte georganiseerd. Belangenpartijen van Natuur (Natuurmonumenten en Natuur  en Milieu  Overijssel),  landbouw  (LTO‐Noord)  en  bedrijfsleven  hebben  een  belangrijke  bijdrage geleverd in de werkateliers. Ook andere partijen en organisaties als Zwolle‐Kampen Netwerkstad (ZKN), de Waterdienst, Vereniging Schuttevaer, het Rijksvastgoed en Ontwikkelingsbedrijf (RVOB), Ruimte voor de Vecht, Regio Stedendriehoek, Vitens, Veiligheidsregio IJsselland en natuurlijk het projectbureau van het eelprogramma  IJsselmeergebied  zelf  hebben  een  belangrijke  bijdrage  geleverd.  Deze  samenwerking iedt een stevige basis om gezamenlijk verder te gaan in fase II. db Resultaat verkenning fase I Op basis van het plan van aanpak voor fase I van het deelprogramma IJsselmeergebied is hard gewerkt om de  benodigde  informatie  te  verzamelen  en  te  analyseren.  Ten  behoeve  van  de  gebiedsverkenningen hebben de  acht waterschappen  rondom het  IJsselmeer  gezamenlijk  een  verkennende  studie uitgevoerd naar  de  waterhuishoudkundige  effecten  van  peilveranderingen.  Hierbij  is  gekeken  naar  effecten  op waterkeringen, grondwater en buitendijks gebied in zowel het stedelijk gebied als het landelijk gebied. In de werkateliers is met de betrokken partijen verkend welk effect dergelijke veranderingen hebben op het ebied.  Waterschap  Groot  Salland  heeft  in  samenwerking  met  de  gemeenten  Kampen  en  Zwolle gaanvullende analyses gedaan naar de effecten op grondwater in stedelijk gebied.   Uit de verkenning komt naar voren dat de IJssel‐Vechtdelta een kwetsbaar en waardevol gebied is waar volop  ontwikkelingen  plaatsvinden.  Waardevol  in  sociaal–economisch  opzicht  (groeiregio  Zwolle–Kampen),  cultuurhistorisch  en  landschappelijk  waardevol  (nationaal  landschap)  en  voor  landbouw  en natuur (Natura 2000‐gebieden). Veranderingen in het peilbeheer van het IJsselmeer werken door de open verbinding  door  in  het  gebied,  grofweg  begrensd  door  Meppel  (N),  Dalfsen  (O)  en  Zwolle  (Z).  De kwetsbaarheid uit  zich  in negatieve effecten van peilverhoging/verlaging op stedelijk gebied, natuur en landbouw. De negatieve effecten beginnen bij een beperkte peilstijging van circa 10 cm (stedelijk gebied). Vanaf ongeveer 30 cm peilstijging beginnen  in het gehele gebied problemen  te ontstaan die bij verdere stijging  van  de  waterstanden  in  omvang  toenemen.  Negatieve  effecten  zijn  toe  te  schrijven  aan  een verlaging  van de  veiligheid  en  verandering  van grondwaterstanden die  effect  hebben op de  ruimtelijke functies in het gebied.     

3

Veiligheid Uit de analyses blijkt dat in de IJssel‐Vechtdelta ca. 10 steden of dorpen direct aan een waterkering liggen. Bij een winterpeilverhoging van het  IJsselmeer van 60 cm of meer zal op vrijwel alle  locaties verhoging en/of versterking van de waterkering noodzakelijk zijn. Bij een peilverhoging wordt ca. 200 km primaire waterkering , ca. 100 km regionale waterkering en ca. 60 grotere kunstwerken, zoals inlaten, schutsluizen, gemalen en keersluizen zwaarder belast. Uit verkennende studies blijkt dat bij een peilverhoging van 60 cm  de  huidige  hoogte  en/of  stabiliteit  van  deze  waterkeringen  en  kunstwerken  in  de meeste  gevallen nvoldoende is. Nader onderzoek moet uitwijzen in hoeverre bij minder grote peilverhogingen problemen nstaan. oo Voorbeeld Kampen­Midden en Zwolsedijk De Waterkering Kampen­Midden (afbeelding rechts) bestaat o.a. uit 84 beweegbare keringelementen. De lengte van de waterkering Kampen­Midden is ruim 1800 meter. Het waterpeil op de IJssel bij Kampen staat onder directe invloed van het IJsselmeer. Uit de analyse op hoogte blijkt dat de waterkering 

in Kampen onvoldoende hoog is bij een winterpeilverhoging van 60 cm. Naar verwachting voldoet de kering niet meer bij een peilverhoging van 30 cm tot 50 cm. De Zwolsedijk (foto links) is een eeuwenoude dijk die tussen Hasselt en Zwolle ligt. Deze historische dijk is onmiskenbaar verbonden aan de landschappelijke waarden van het rivierengebied. 

 In de IJssel‐Vechtdelta ligt langs/in alle steden en dorpen buitendijkse bebouwing. Het gaat om: haven‐ en industrieterreinen, jachthavens, recreatiewoningen en oude binnensteden zoals de binnenstad van Zwolle en een deel van de IJsselkade in Kampen. De buitendijkse gebieden in het landelijk gebied van de IJssel‐Vechtdelta omvatten grotendeels de uiterwaarden. De gebieden zijn in gebruik als grasland of hebben de functie beschermde natuur (N2000). Gemiddeld inunderen de lage delen van de uiterwaarden gedurende enkele  weken  per  jaar.  Door  een  peilverhoging  zal  dit  vaker  en  langer  gebeuren.  Uit  verkennende erekeningen  blijkt  dat  bij  een  peilverhoging  van  60  cm  de  overstromingskans  van  de  buitendijkse 

oeneemt. bgebieden met ca. een factor 10 t Grondwaterstandsverandering Een peilverandering op het IJsselmeer werkt via de IJssel, de Vecht en de regionale wateren door tot aan Deventer,  Wijhe,  Dalfsen,  Meppel  en  Vollenhove.  Door  een  peilverhoging  van  het  oppervlaktewater ontstaat  meer  kwel  en  dit  resulteert  in  hogere  grondwaterstanden  (figuren  volgende  pagina).  Uit  de berekeningen blijkt dat in het stedelijk gebied de grondwaterstanden tot enkele kilometers landinwaarts beïnvloed  worden  door  een  IJsselmeerpeilverandering.  Een  beperkte  verhoging  of  verlaging  van  de grondwaterstand  kan  negatieve  gevolgen  hebben  voor  kelders,  stedelijk  groen,  functionering  riolering, evaarbaarheid, archeologie en houtenpaalfunderingen. Verhoging van  de grondwaterstand kan als effect bhebben dat woningen vochtiger worden. Indirect kan dit gevolgen hebben voor de volksgezondheid.  In het landelijk gebied worden de grondwaterstanden tot enkele kilometers landinwaarts beïnvloed door een  IJsselmeerpeilverandering.  De  landbouwgebieden  aangrenzend  aan  de  IJssel  en  de  Vecht  zullen hierdoor  naar  verwachting  een  lagere  opbrengst  opleveren.  Naast  een  grondwaterstandsverandering neemt de kwelafvoer toe.  

4

Het  uitzakken  van  het  IJsselmeerpeil  door  het  gebruik  van  water  in  de  zomerperiode  wordt  over  het algemeen als ongewenst ervaren. Een langdurig  laag peil kan leiden tot verdroging, zetting en klink met bijbehorende schades, instabiliteit van waterkeringen en paalrot van houten funderingspalen. 

 Vervolg De  IJssel‐Vechtdelta  heeft  te  maken  met  opgaven  vanuit  verschillende  deelprogramma’s  van  het Deltaprogramma.  In  deelprogramma  IJsselmeergebied  worden  verschillende  peilscenario’s  voor  het IJsselmeer nader verkend in 2011. In het deelprogramma Rivieren wordt gekeken naar maatregelen in en om de  IJssel  vanuit  het perspectief  van waterveiligheid, waarbij  de  IJssel  in  uit  te werken  scenario’s  te maken krijgt met meer waterafvoer.  In een gebiedsproces moeten deze opgaven gekoppeld worden aan een  breed  ruimtelijk  ontwikkelingsperspectief  in  de  IJssel‐Vechtdelta  zodat  mogelijkheden  en  wensen anuit  het  gebied  in  beeld  zijn  en  gecombineerd  kunnen worden met  de  aanstaande  deltabeslissingen. eze deltabeslissingen hebben de volgende planing: 

Verandering grondwaterstand in meters bij 1 meter verhoging 

winterpeil IJsselmeer 

vD Fase  Periode  Ontwikkeling 

o I  Voorjaar 2010 – Voorjaar 2011  Verkennen speelveld door regiII III IV 

VoorjaVoorja2014 

ar 2011 – Voorjaar 2012 ar 2012 – Voorjaar 2013 

Opstellen potentiële voorkeursstrategieëSelecteren voorkeursstrategie Besluit Kabinet Lange Termijn Strategie 

n vanuit regio 

5

1. Inleiding 

1.1  chtergrond Het  Deltaprogramma  is  het  uitvoeringsprogramma  horende  bij  het  Nationaal  Waterplan

A1 .  Het 

Deltaprogramma  is  opgedeeld  in  deelprogramma’s.  Het  Deelprogramma  IJsselmeergebied  is  aanleiding geweest  om  in  het  gebied  van  de  IJssel‐Vechtdelta  een  verkenning  uit  te  voeren  naar  de  gevolgen  van veranderend  peilbeheer  op  het  hoofdwatersysteem2.  De  belangrijkste  aandachtspunten  hierbij  zijn  de verandering van het Peil op het IJsselmeer en de mogelijke gevolgen hiervan op de functies  in de IJssel‐Vechtdelta. Binnen  het  Deltaprogramma  zijn  ook  deelprogramma  Rivieren  en  de  drie  generieke  deelprogramma’s (Veiligheid,  Nieuwbouw  &  Herstructurering,  Zoetwatervoorziening)  relevant  voor  de  IJssel‐Vechtdelta. Deelprogramma  Rivieren  loopt  in  de  planning  wat  achter  bij  deelprogramma  IJsselmeergebied.  De informatie  uitwisseling  met  de  generieke  deelprogramma’s  verloopt  voor  een  belangrijk  deel  via  de gebiedsgerichte programma’s als Rivieren en IJsselmeergebied. In de gebiedsverkenning IJssel‐Vechtdelta is geprobeerd om zoveel mogelijk informatie te verzamelen welke bruikbaar is voor alle deelprogramma’s. Door het ontbreken of zeer laat beschikbaar komen van werkplannen, c.q. de informatiebehoefte uit deze deelprogramma’s,  is  in  de  werksessies  voor  de  gebiedsverkenning  vooral  geconcentreerd  op  de informatiebehoefte van deelprogramma IJsselmeergebied.  

1.2 Doel en gedachtenlijn verkenning inzicht te krijgen in de mogelijke gevolgen van veranderende twikkelingen in de IJssel‐Vechtdelta.  

Het doel van de uitgevoerde verkenning is waterstanden op de (gebruiks)functies en onDe  verandering  van  waterstanden  kan ondermeer  een  gevolg  zijn  van klimaatinvloeden  en/of  verandering  van t   t

Figuur 1 Globale gebiedsbegrenzing IJssel­Vechtdelta 

he  beheer  van het hoofdwatersys eem  in reactie op klimaatverandering. In  de  verkenning  is  een  eerste  poging gedaan  om  grip  te  krijgen  op  de  keten oorzaken – effecten – gevolgen. Hierbij zijn de  oorzaken  als  min  of  meer  vaststaand aangenomen, te weten klimaatverandering en  de  noodzaak  om  het  waterbeheer hierop  aan  te  passen.  Voor  de  regio  is  de oorzaak  van  verandering  dan  een veranderend  waterpeil  op  het hoofdwatersysteem  (bestaande  uit  de IJssel,  de  Sallandse  Weteringen,  het IJsselmeer,  het  Zwarte  Meer,  het Meppelerdiep  en  het  Zwarte Water  en  de Vecht). In de verkenning is vooral ingegaan op de te  verwachten  effecten  van  veranderend waterpeil op het hoofdwatersysteem en de effecten  hiervan  op  waterveiligheid  en grondwaterstanden.  De  verandering  in veiligheid  en  grondwatersituatie  is  in werksessies, met behulp van gebiedskennis, doorvertaald naar te verwachten effecten op het gebruik, c.q. de gebruiksfuncties in het gebied.   1  In  2009  door  kabinet  vastgesteld  rijksplan  voor  het  waterbeleid.  Controversieel  verklaard  na  val  van  kabinet        Balkenende­IV. 2 Netwerk van belangrijkste oppervlaktewateren 

6

1.3 Gebied De begrenzing van het gebied IJssel‐Vechtdelta is bepaald door de maximale doorwerking van 1,5 meter peilverhoging  op  het  IJsselmeer  in  te  schatten.  Daarnaast  is  gekeken  naar  het  gebied  waar  mogelijke maatregelen  plaats  zouden  kunnen  vinden.  Dit  mede  op  basis  van  inzichten  die  verkregen  zijn  uit  de studie naar de toekomstvastheid van de Bypass Kampen (quickscan)3. Het gebied wordt begrensd door: Ketelbrug in het Westen, Meppel in het Noorden, Ommen/Dalfsen in het oosten en Deventer in het Zuiden (figuur 1).  

1.4 Deelnemende partijen Bij het opzetten van de gebiedsverkenning is ernaar gestreefd zoveel mogelijk partijen te laten aanhaken. De provincie Overijssel heeft hierbij een regiserende en coördinerende rol op zich genomen. Overheden en  niet‐overheden  zijn  in  een  vroeg  stadium,  namelijk  bij  het  schrijven  van  het  plan  van  aanpak, uitgenodigd om mee te denken en inbreng te leveren.  Waterschap Groot Salland heeft, in afstemming met de waterschappen Reest en Wieden, Zuiderzeeland en Veluwe  de waterhuishoudkundige  basisinformatie  verzorgt.  Daarnaast  heeft  waterschap  Groot  Salland, gezamenlijk met de gemeenten Kampen en Zwolle, analyses uitgevoerd naar de effecten op grondwater in het  stedelijk gebied. De gemeenten zijn betrokken bij het opstellen van het plan van aanpak en hebben kennis  en  capaciteit  ter beschikking  gesteld. De  gemeente Zwolle heeft,  samen met het deelprogramma Nieuwbouw  en  Herstructurering,  een  werkatelier  gehouden.  Overige  partijen  in  het  gebeid  zijn geconsulteerd bij het opstellen van het plan van aanpak.  In de werksessies zijn veel, maar vooral veel verschillende maatschappelijke organisaties aangehaakt. Zo hebben  LTO‐Noord,  Vereniging  Natuurmonumenten,  Natuur  en  Milieu  Overijssel  en  Vereniging Schuttevaer waardevolle informatie ingebracht. Overige partijen die een actieve inbreng hebben gehad in de  werksessies  zijn:  het  Rijksvastgoed  en  Ontwikkelingsbedrijf  (RVOB),  Zwolle‐Kampen  Netwerkstad (ZKN), Ruimte voor de Vecht, Regio Stedendriehoek, Vitens, Veiligheidsregio IJsselland en natuurlijk het programmabureau van het Deltaprogramma IJsselmeer zelf. 

1.5 Samenwerking Provincie Flevoland Uit pragmatische overwegingen is in de werksessies samengewerkt met de provincie Flevoland. Het bleek dat  er  een  grote  overlap  bestond  in  de  uitnodigingen  aan  gebiedspartijen  in  de  IJssel‐Vechtdelta  en  de Flevolandse  IJsselmeerkust.  Het  gaat  hierbij  om LTO,  terreinbeheerders,  gemeenten  en waterschappen. Om onnodige agendadruk bij de deelnemers aan de werksessies te voorkomen, is ervoor gekozen om de werksessie  voor  de  IJssel‐Vechtdelta  en  de  Flevolandse  IJsselmeerkust  gezamenlijk  uit  te  voeren.  De provincie  Flevoland  heeft  zich  aangesloten  bij  de  aanpak  zoals  deze  door  de  provincie  Overijssel  is voorgesteld.  

3 De hoogwatergeul die ten zuiden van Kampen de IJssel met de randmeren moet verbinden. De quickscan is uitgevoerd om in beeld te krijgen in hoeverre deze Bypass functioneel blijft in de toekomst. 

7

2. Aanpak conform handreiking IJsselmeergebied 

2.1 Beschrijving aanpak De regioverkenningen zijn gericht op het verzamelen van basisinformatie, de validatie van deze informatie en  het  confronteren  van waterhuishoudkundige  gevolgen  van veranderend  peilbeheer  op  de gebruiksfuncties  in  de  regio.  Waar mogelijk  zijn  maatregelen  geformuleerd. DPIJ en de provincies hebben gezamenlijk een  handreiking  opgesteld  voor  het 

Figuur  2  Procesbeschrijving  informatieverzameling gebiedsverkenningen 

proces  van  de  gebiedsverkenningen (figuur 2). De  gebiedsverkenningen  zijn  vooral bedoeld  om  een  eerste  indruk  te  krijgen van  de  te  verwachten  gevolgen  van veranderend peilbeheer op het IJsselmeer voor  de  regio.  Om  aansluiting  te  houden bij  de  provinciale  Omgevingsvisie  is ervoor  gekozen  de  werksessies thematisch  in  te  richten.  Per thema/werksessie  is  geprobeerd  om  het schema uit figuur 2 zo veel mogelijk te doorlopen. 

2.2 Gegevens verzameling (basisinformatie) 

2.2.1 Stap 1a: Waterhuishoudkundige informatie 

Ten  behoeve  van  de  gebiedsverkenningen  hebben  de  acht  waterschappen  rondom  het  IJsselmeer gezamenlijk  de  waterhuishoudkundige  effecten  in  beeld  gebracht.  Gezien  de  aard  van  de  huidige  fase verkenning)  en  het  tijdspad  waarin  de  analyses  hebben  plaatsgevonden,  hebben  de 

 de een quickscan. (waterhuishoudkundige analyses het karakter van

 zijn onderzocht:  De volgende thema’s en effecten

ebieden eid 

• Buitendijkse g• Primaire keringen/veiligh Kunstwerken •• Binnendijks/grondwater  De  analyses  voor  de  eerste  drie  thema’s  maken  gebruik  van  de  Deltares‐basisstudie.  De  punten  zijn vertaald  naar  vlakken  met  behulp  van  lineaire  interpolatie.  De  betrokken  waterschappen  hebben aanvullende informatie voor het thema ‘kunstwerken’ en ‘binnendijks/grondwater’ geleverd. De analyses 

 voor  thema  ‘binnendijks/grondwater’  maken  gebruik  van NHI‐runs.  Zowel  de  basisstudie  als  het  NHI leveren een aantal discussiepunten voor de waterschappen die nader onderzoek vragen, zoals: 

gebied dat  van belang wordt  geacht  door de • De  gebiedsdekking komt niet  helemaal  overeen met  het waterschappen.• De onderzochte peilvarianten geven niet voor alle gebieden realistische uitkomsten.  • Uitgangspunten van studie en model hebben beperkingen. Naast  het  onderzoek  van  de  IJsselmeergroep  heeft  het  waterschap  Groot  Salland,  gezamenlijk  met  de gemeenten  Kampen  en  Zwolle,  onderzoek  gedaan  naar  de  gevolgen  van  een  peilverandering  voor  de grondwaterstand en kwel in het bebouwde gebied van Kampen, IJsselmuiden en Zwolle. De effecten op de grondwaterstand  zijn  bepaald  bij  verschillende  peilvarianten.  Aanvullend  is  voor  de  gemeente wartewaterland,  met  indicatieve  berekeningen,  het  effect  van  een  peilverhoging  van  100  cm  op  het Zstedelijk grondwater in beeld gebracht.   In bijlage I is een weergave gegeven van de waterhuishoudkundige analyse per thema: 

8

St  gebied:    e

 

edelijk     1) Waterkering

ater n  

      2) Grondw

ndelij     3) Buitendijks  

n  La k gebied:    e   

     1) Waterkering     2) Grondwater      3) Buitendijks  

2.2.2 Stap 1b: Ruimtelijke basisinformatie 

De provincie Overijssel heeft de beschikbare ruimtelijke basisinformatie aangeleverd aan DPIJ, bestaande uit voornamelijk GIS‐bestanden, zoals beschikbaar bij de provincie. Onduidelijk is in hoeverre gemeenten informatie  hebben  aangeleverd.  Over  het  algemeen  was  de  inschatting  dat  informatie  op  gemeentelijk schaalniveau te gedetailleerd was voor de eerste verkenning. Uitzondering hierop is de gemeente Zwolle, die gedetailleerder materiaal heeft gebruikt bij het Water en Ruimte Atelier.  

 

 Binnen  het Water  en  Ruimte  Atelier  zijn  varianten  van maatregelen  onderzocht waarbij water werd geweerd of water werd toegelaten. Bij "water weren" komen technische oplossingsrichtingen naar voren en zijn normen bepalend. Bij "water toelaten" komen flexibele oplossingen met marge in systemen en tijd naar voren. 

• Regio samen optrekken.  • Omslagpunten zijn niet eenduidig te benoemen, per effect verschillen per wijk.  • Centrale stad inclusief binnenstad vrijwaren van permanente peilverandering, wel dynamiek 

behouden.  • Opvangen van piekafvoer (regenafvoer rivieren en weteringen) ­­> buffergebieden.  • Peilmaatwerk, in en om de stad.  • Richten op duurzame ruimtelijke inrichting (o.a. 2de laag waterveiligheid), zowel voor 

nieuwbouw als herstructurering.  • Water biedt kansen voor ruimtelijke kwaliteit en identiteit. 

Werksessie Water en Ruimte Atelier  In samenwerking met een aantal ministeries en het waterschap Groot Salland heeft de gemeente Zwolle een Water en Ruimte Atelier georganiseerd. Aan het atelier is tevens deelgenomen door de gemeenten Kampen en Zwartewaterland. Binnen het Water en Ruimte Atelier werd ontwerpend onderzoek ingezet, waarbij opgaven vanuit  water en ruimte aan elkaar worden gekoppeld. Het atelier kan worden gezien als een vertaling van waterhuishoudkundige effecten naar ruimte en maatschappij.  De belangrijkste algemene conclusies:  

2.2.3 Stap 2: Validatie en  errijking ba isinformat  

In  de  werksessie  is  de  beschikbare  ruimtelijke  basisinformatie  gepresenteerd  in  de  vorm  van kaartbeelden.  Opvallend  is  dat  in  de werksessie weinig  “fouten”  in  de  kaarten  benoemd  zijn.  Dit  geeft vertrouwen in het gebruikte materiaal. Wel moet hierbij worden opgemerkt dat de kaarten grootschalig waren en dat onjuiste details daarom niet zichtbaar waren.  

  v s ie

2.2.4 Stap 3: Confrontatie waterhuishoudkundige gevolgen met gebruiksfuncties 

Bij  de  confrontatie  van  de  waterhuishoudkundige  gevolgen  met  de  gebruiksfuncties  zijn  de  volgende zaken opgevallen: 

9

‐ Er  wordt  een  groot  gebied  beïnvloed.  Dit  heeft  te  maken  met  de  open  verbinding  tussen  het IJsselmeer  en  het  gebied  van Meppel  tot  Zwolle.  Een  peilverandering  op  het  IJsselmeer  werkt vrijwel 1 op 1 door in dit gebied.  

‐ De grondwatereffecten  in poldergebieden  lijken beheersbaar  te zijn. Wel  is er bij peilverhoging sprake  van  een  toename  van  het  te  verpompen  volume  water  door  een  toename  van  de hoeveelheid kwel4. 

‐ Stedelijk gebied blijkt kwetsbaar te zijn. Zowel voor veranderingen in grondwater als verandering in  oppervlaktewaterstanden.  Door  de  hoge  waarde  van  het  stedelijk  gebied  zijn  zowel  de optredende schades als de investeringen die nodig zijn groot te noemen. 

‐ De confrontatie op het aspect waterveiligheid is moeilijk gebleken. Dit heeft vooral te maken met het ontbreken van de nieuwe normen voor waterveiligheid. In de werksessie is uitgegaan van de huidige normstelling en is een inschatting gemaakt van gevolgen op basis van expertkennis. Er is een verkenning gedaan naar de gevolgen voor waterveiligheid op basis van de huidige normering.  

2.2.5 Stap 4: Maatregelen 

Het  formuleren  van  maatregelen  is  moeilijk  gebleken,  doordat  deze  erg  afhangen  van  de  keuzes  die uiteindelijk  worden  gemaakt.  De  beschikbare  informatie  en  de  zekerheid  waarmee  uitspraken  gedaan kunnen  worden  over  de  gevolgen  voor  de  gebruiksfuncties  geven  onvoldoende  houvast  om  concrete maatregelen  te  benoemen.  Een  verdiepings‐  en  verfijningsslag  is  hiervoor  nodig.  Het  benoemen  van maatregelen verdient aandacht, pas als de maatregelen in beeld zijn is het mogelijk om een inschatting te maken van de benodigde investeringen. 

2.3 Werksessies De werksessies zijn thematisch ingestoken. Een belangrijke reden hiervoor is de herkenbaarheid van de thema’s in relatie tot het provinciaal beleid, zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie5. Een andere reden is meer  praktisch.  Voor  gegevensvalidatie  en  de  confrontatie  van  gebruiksfuncties  met waterhuishoudkundige functies is inhoudelijke kennis nodig. Een thematische aanpak maakt het mogelijk om de specialisten van de betrokken organisaties gericht in te zetten op hun eigen expertise. Dit voorkomt grote groepen. De kruisbestuiving tussen de verschillende kennisvelden is geborgd door de eerste en de laatste werksessie een integraal karakter te geven.  

2.3.1 Thema’s 

De namen van de thema’s spreken voor zich. Dit verslag beperkt zich tot de belangrijkste conclusies uit de werksessies. Als bijlage zijn de verslagen van de werksessies opgenomen. Voor een nadere onderbouwing van  de  keuze  voor  de  thema’s  en  verdere  beschrijving  van  de  relatie  van  de  thema’s  met  het eltaprogramma  wordt  verwezen  naar  het  plan  van  aanpak  “Uitwerking  Deltaprogramma  IJssel‐D

Vechtdelta fase 1”6.  Werksessie 1 Ambities • Ambities zijn vastgelegd in plannen, beleid en een visie. De horizon hiervan reikt over het algemeen 

niet verder dan 2040.  Doorkijken naar 2100 is vrijwel onmogelijk op basis van de beschikbare informatie. Onzekerheden in 

maat, sociale‐economie en RO zijn te groot. •

ontwikkeling van kli Werksessie 2 Economie 

Buitendijkse bedrijvigheid wordt direct negatief beïnvloed. • Economische  ontwikkeling  concentreert  zich  in  steden.  Doorwerking  van  peilverandering  in  het 

stedelijk gebied zet in Zwolle een aantal ontwikkelingen onder druk (waaronder "Spoorzone"). 

•

4 Grondwater dat uittreedt, bijvoorbeeld aan de binnenzijde van een dijk, als gevolg van hoogteverschil tussen binnen­ en buitenwaterstand. 5 Integrale visie voor de fysieke leefomgeving, vastgesteld door PS van Overijssel in juli 2009. 6 Het plan  van aanpak  van  fase  I  van deze gebiedsverkenning,  zoals opgesteld door  Johan Kabout,  in overleg met de regionale partners. 

10

Werksessie 3 Stedelijk Gebied • Het  stedelijk gebied dat  in open verbinding staat met het  IJselmeer  (Zwolle, maar ook een kern als 

Zwartsluis), wordt direct beïnvloed door peilverandering. Negatieve effecten waarvoor maatregelen l v r snoodzakelijk  zijn  ontwikkelen  zich  al  bij  10  cm  pei stijging.  Hoe  erde   het  peil  tijgt,  des  te 

omvangrijker de effecten en benodigde maatregelen zijn. • l   e rDe  poldergebieden  ijken minder  kw tsbaa   te  zijn.  Peilverhoging  leidt  vooral  tot  toenemende 

uittreding van grondwater en daarmee tot een groter bemalingsvolume7.   Stedelijke  gebieden  met  een  relatief  groot  oppervlak  open  water  zijn  minder  kwetsbaar  voor 

n water.  •

grondwatereffecten dan gebieden met weinig tot geen ope Werksessie 4 Landbouw, natuur, landschap en cultuurhistorie • Peilverandering  kan  negatieve  gevolgen  hebben  voor  natuurdoelstellingen.  Er  ontstaan  echter  ook 

ontwikkelingskansen. De vraag is of de ontwikkelingen de verliezen kunnen compenseren. • n

 Landbouw is gebaat bij een goede ontwatering van de la dbouwgronden. Hogere grondwaterstanden en toename van zoute kwel hebben een negatief effect op de landbouw. 

• Het  landschap  zal  veranderen  door  de  ingrepen  die  nodig  zijn.  Hiermee  kan  een  deel  van  de karakteristiek verloren gaan. 

• Cultuurhistorische waarden kunnen verloren gaan door veranderingen  in waterpeil. Het historische ing stadsfront van Kampen komt bij een peilstijg van circa 30 cm onder druk, omdat de beweegbare 

waterkering begint te falen.  Archeologische waarden  kunnen  gebaat  zijn  bij  hogere  grondwaterstanden,  als  dit  het  behoud  van 

steund.   •

deze waarden onder Werksessie 5 Integratie 

We hebben te maken met een regionale en integrale opgave. • •

Er is behoefte aan concrete scenario’s voor veranderend peilbeheer om zinnige uitspraken te kunnen doen over haalbaarheid en wenselijkheid. 

• l RDe koppe ing van regionale opgaven aan het MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur,  uimte en Transport) biedt kansen voor ontwikkeling en adaptatie. 

• Concrete  maatregelen  kunnen  voor  een  belangrijk  deel  pas  worden  geformuleerd  als  er  betere inzichten zijn in de peilstrategieën en de effecten van deze strategieën op het gebied en de functies. 

2.3.2 Conclusies algemeen 

• Gebleken  is  dat  er  een  groot  verschil  is  tussen  de  zekerheid  waarmee  uitspraken  gedaan  kunnen worden voor de korte termijn, ongeveer de komende 30 jaar, en de lange termijn (2040 en verder). Voor de korte termijn is veel bekend en ligt veel beleidsmatig vast. Voor de lange termijn zijn eigenlijk 

egeen harde uitspraken te doen. Het opvallend  is dat er eigenlijk geen sprake is van een middellange termijn.  

• De waterhuishoudkundige basisinformatie  is essentieel gebleken  voor de gebiedsverkenningen. Het ontbreken  van  deze  basisinformatie  in  de  eerste  twee  werksessies  maakte  het  zeer  moeilijk  om uitspraken  te  doen  over  effecten  op  gebiedsfuncties.  Bij  het  beschikbaar  komen  van  de basisinformatie vanaf werksessie 3 werd het mogelijk om het effect – gevolg keten te bespreken.  

• De IJssel‐Vechtdelta is een waardevol gebied waar volop ontwikkelingen plaatsvinden. Waardevol in sociaaleconomisch  opzicht  (groeiregio  Zwolle–Kampen),  cultuurhistorisch  en  landschappelijk waardevol (nationaal landschap) en voor natuur en landbouw (N2000 gebieden). 

• De IJssel‐Vechtdelta is kwetsbaar. Veranderingen in het peilbeheer op het IJsselmeer werken door de open verbinding door in het gebied, grofweg begrensd door Meppel (N), Dalfsen (O) en Zwolle (Z). De kwetsbaarheid  uit  zich  in  negatieve  effecten  van  peilverhoging  en  ‐verlaging  op  stedelijk  gebied, natuur  en  landbouw.  De  negatieve  effecten  beginnen  bij  een  beperkte  peilstijging  van  circa  10  cm (stedelijk  gebied).  Vanaf  ongeveer  30  cm  peilstijging  beginnen  in  het  gehele  gebied  problemen  te ontstaan die bij verdere stijging van de waterstanden in omvang toenemen. 

7 Hoeveelheid uit te malen water vanuit een gebied naar het buitenwater. 

11

• Negatieve  effecten  zijn  toe  te  delen  aan  een  verlaging  van  de  veiligheid  (tegen  overstromen  c.q. wateroverlast)  en  verandering  van  grondwaterstanden  en  –stroming  (waterschade,  toenemende hoeveelheid kwel). 

• Tot circa 2040 zijn de gewenste ontwikkelingen voor de IJssel‐Vechtdelta in meer of mindere mate in beeld.  Deze  ontwikkelingen  zijn  vastgelegd  in  (uitvoerings)plannen,  visies  en  het  beleid  van  de verschillende  overheden.  Na  2040  is  er  weinig  vastgelegd  voor  de  regio.  Dit  bemoeilijkt  het vooruitkijken tot 2100, maar aan de andere kant biedt dit ook kansen voor ontwikkeling en adaptatie. 

• De  aanpassing  van  het  IJsselmeerpeil  werkt  zover  door  dat  de  deelnemers  aan  de  werksessies uitgesproken hebben dat dit een regionale en vooral gezamenlijke opgave betreft. 

• Door het ontbreken van de nieuwe waterveiligheidsnormering is het moeilijk de consequenties voor waterveiligheid te benoemen. In het algemeen geldt dat verhoging van het IJsselmeerpeil de veiligheid tegen  overstromen  negatief  beïnvloed  in  het  gebied  IJssel  (monding  tot  voorbij  Zwolle),  Vecht  (tot Dalfsen), Zwarte Meer (tot en met Meppel en Vollenhove), Sallandse Weteringen en Meppelerdiep. 

• Het uitzakken van het IJsselmeerpeil (door het gebruik van water in de zomerperiode) wordt over het algemeen als ongewenst ervaren. Een  langdurig  laag peil kan  leiden tot verdroging, zetting en klink met bijbehorende schades, instabiliteit van waterkeringen en paalrot van houten funderingspalen. 

• Er zijn een aantal leemten in kennis, het gaat hierbij vooral om de veiligheid en de nieuwe normering, de behoefte aan zoetwater in tijden van droogte en een meer gedetailleerde uitwerking van effecten van peilverandering. Dit  laatste  is nodig om concrete maatregelen  te  formuleren en vooral  voor de kostenraming van de maatregelen. 

 

12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 B i j l a g e n 

13

Bijlage 1 Samenvatting waterhuishoudkundige analyse IJssel-Vechtdelta Achtereenvolgend wordt een weergave gegeven van de verkennende analyse per onderstaand thema met daarbij een voorbeeld: Stedelijk gebied: 1) Waterkeringen 2) Grondwater 3) Buitendijks Landelijk gebied: 1) Waterkeringen 2) Grondwater 3) Buitendijks

14

Stedelijk gebied Stedelijk gebied: Waterkeringen In de IJssel-Vechtdelta liggen ca.10 steden of dorpen direct aan een waterkering. Bij een winterpeilverhoging van 60 cm of meer van het IJsselmeer zal op vrijwel alle locaties verhoging en/of versterking van de waterkering noodzakelijk zijn.

Voorbeeld Kampen-Midden De waterkering Kampen-Midden bestaat uit o.a. 84 beweegbare keringelementen. De kering volgt grotendeels de historische stadsmuur en is volledig geïntegreerd in de historische binnenstad. Zo zijn van een aantal woningen de gevels, raampartijen en kozijnen waterkerend gemaakt. De lengte van de waterkering Kampen-Midden is ruim 1800 meter. Het waterpeil op de IJssel bij Kampen staat onder directe invloed van het IJsselmeer. Maatgevende waterstanden worden veroorzaakt door opstuwing van IJsselmeerwater tijdens storm. Uit de analyse op hoogte blijkt dat de waterkering in Kampen onvoldoende hoog is bij een winterpeilverhoging van 60cm8. Naar verwachting voldoet de kering niet meer bij een peilverhoging van dan 30 cm tot 50 cm. Bij een geringere peilverhoging moet nog wel een nadere analyse naar de sterkte van de kering uitgevoerd worden.

Hasselt

Genemuiden

Vollenhove

Hattem

Kampen

Zwartsluis

Meppel Blokzijl

IJsselmuiden

Zwolle

8 Memo nadere analyse kunstwerken waterschap Groot Salland, Arcadis 16 november 2010.

15

Stedelijk gebied: Grondwater Een peilverandering op het IJsselmeer werkt via de IJssel en de Vecht door tot aan Deventer, Dalfsen, Wijhe (voorbij Zwolle). Door een peilverhoging van het oppervlaktewater ontstaat meer kwel en dit resulteert in hogere grondwaterstanden (zie onderstaand figuur). Uit de verkennende berekeningen blijkt dat in het stedelijk gebied de grondwaterstanden tot enkele kilometers landinwaarts beïnvloed worden door een IJsselmeerpeilverandering. Opvallend is dat de invloedszone veelal groter in het stedelijk gebied dan het omliggende landelijke gebied. Een verklaring is in het stedelijk gebied dat de dichtheid van waterlopen en ontwateringssloten kleiner is. Het stedelijk gebied is ingericht op de heersende grond- en oppervlaktewaterpeilen en hierdoor kwetsbaar voor peilveranderingen. Een verhoging of verlaging van deze peilen kan daarom negatieve gevolgen hebben voor kelders, stedelijk groen, functionering riolering, bevaarbaarheid, archeologie en houtenpaalfunderingen.

Voorbeeld Zwolle Van het stedelijk gebied in de IJssel-Vechtdelta is het grondwatersysteem van Zwolle het meest gevoelig voor een verandering van het IJsselmeerpeil. Zwolle ligt ingeklemd tussen de IJssel, de stadsgrachten en de Vecht en de bodem bestaat veelal uit goed doorlatend zand. Bij een peilverhoging van 0,5 m is de invloedszone circa 4 km breed en treden in een groot deel van het bebouwde gebied grondwaterstandveranderingen op van 10 cm of meer. De binnenstad van Zwolle en enkele direct aangrenzende wijken zijn het meest kwetsbaar voor peilverandering. Bij een grondwaterstandsverandering van enkele centimeters kunnen al problemen ontstaan met o.a. waterdichtheid van kelders en wortelrot van historische bomen.

16

Stedelijk gebied: Buitendijks In de IJssel-Vechtdelta ligt langs alle steden en dorpen buitendijkse bebouwing. Het gaat om: haven- en industrieterreinen, jachthavens, recreatiewoningen en delen van oude binnensteden zoals een deel van de IJsselkade in Kampen. Uit verkennende berekeningen blijkt dat bij een peilverhoging van 60cm de overstromingskans met ca. een factor 10 toeneemt.

Voorbeeld Hasselt Voor het haven- en industrieterrein in Hasselt is de overstromingskans berekend voor verschillende scenario’s. De overstromingskans neemt met gemiddeld een factor 10 toe bij een peilopzet van 60cm, (figuren onder).

17

Landelijk gebied Landelijk gebied: Waterkeringen In de IJssel-Vechtdelta bepalen verschillende factoren de toekomstige opgave voor waterveiligheid. Naast een mogelijke verandering van het IJsselmeerpeil speelt een toename van de afvoer van de IJssel en de Vecht en de aanscherping van het beschermingsniveau tegen overstromingen (nieuwe normering). Bij de berekeningen zijn verschillende combinaties van deze ontwikkelingen verkend. Een IJsselmeerpeilverhoging van 60 cm beïnvloedt ongeveer tot aan Zwolle de veiligheidsopgave. Bij een grotere peilstijging is dit invloedsgebied groter. Bij een peilverhoging van 60 cm wordt ca. 200 km primaire waterkering zwaarder belast (zie onderstaande figuur). Daarnaast worden ca. 60 grotere kunstwerken, zoals inlaten, schutsluizen, gemalen en keersluizen, en ca. 100 km regionale waterkering zwaarder belast. Bij een peilverhoging van 60 cm is de huidige hoogte en/of stabiliteit van de waterkeringen en kunstwerken in de meeste gevallen onvoldoende.

Voorbeeld Zwolsedijk: cultuurhistorie, landschap en dijken De Zwolsedijk is een eeuwenoude dijk die tussen Hasselt en Zwolle ligt. Deze historische dijk is onmiskenbaar verbonden aan de landschappelijke waarden van het rivierengebied. Naarmate de veiligheidseisen en belastingen op de dijken in de toekomst toenemen, zal het een steeds complexere opgave worden om de cultuurhistorische waarde van de dijk te behouden.

18

Landelijk gebied: Grondwater Uit de verkennende berekeningen blijkt dat in het landelijke gebied de grondwaterstanden tot enkele kilometers landinwaarts beïnvloed worden door een IJsselmeerpeilverandering van 60 cm. De landbouwgebieden aangrenzend aan de IJssel en Vecht zullen hierdoor naar verwachting een lagere opbrengst opleveren. Door een grotere dichtheid van waterlopen en ontwateringssloten is de grondwaterstandsverandering in het landelijk gebied wel kleiner dan in het stedelijke gebied. Naast een grondwaterstandsverandering neemt de kwelafvoer toe bij een peilverhoging van het IJsselmeer. Hierdoor zullen de gemalen meer draaiuren moeten maken. Bij een peilverhoging van 50 cm neemt de gemiddelde afvoer van de polders tot ca. 50% toe. Dit getal varieert sterk per polder. In de Noordoostpolder is bovendien sprake van een toename van zoute kwel.

Voorbeeld de Weerribben – Wieden De Weerribben – Wieden is een Natura 2000 gebied. De natuurwaarden in het gebied zijn gebaat bij zo veel mogelijk gebiedseigen water. Door een peilverhoging op het IJsselmeer neemt de wegzijging vanuit het gebied af. Hierdoor wordt het gebiedseigen water beter behouden.

19

Landelijk gebied: Buitendijks De buitendijkse gebieden in de IJssel-Vechtdelta omvatten grotendeels de uiterwaarden. De gebieden zijn in gebruik als grasland of hebben de functie beschermde natuur (N2000). Gemiddeld inunderen de lage delen van de uiterwaarden gedurende een periode van enkele weken per jaar. Door een peilverhoging zal dit vaker en langer gebeuren. Bij een peilverhoging kunnen in het Vechtdal de huidige N2000 doelstellingen waarschijnlijk niet worden gehandhaafd. De omstandigheden voor bijvoorbeeld de Kievitsbloem komen onder zware druk te staan

Voorbeeld Vollenhover uiterwaarden De Vollenhoveruiterwaarden zijn aangewezen als N2000 gebied en liggen langs het Vollenhovermeer. Het watersysteem kan door middel van de kadoelerkeersluis afgesloten worden van het IJsselmeer. Onder dagelijkse omstandigheden staat het gebied in open verbinding met het IJsselmeer. Zodoende kan het afvoerwater van o.a. gemaal Stroink onder vrij verval afwateren. De huidige N2000 natuurwaarden zijn kwetsbaar voor peilveranderingen.

20

Bijlage 2 Rode draad gebiedsverkenningen IJsselmeergebied   Inleiding Het Deltaprogramma IJsselmeergebied is in de eerste fase opgedeeld in verschillende gebiedsverkenningen. Per gebiedsverkenning zijn gebiedsprocessen opgestart om met alle betrokken partners de benodigde  basisinformatie op tafel te krijgen.  

De eerste fase van het Deltaprogramma IJsselmeergebied resulteert in een aantal mogelijke strategieën voor het lange termijn peilbeheer in het IJsselmeergebied. De resultaten uit de gebiedsverkenningen vormen hiervoor de basis. De rode draad is bedoeld om een brug te slaan tussen de rapportages van de gebiedsverkenningen en de strategieontwikkeling. Dit document gaat over de lange termijn. Tijdens de gebiedsverkenningen bleek het lastig om verder te kijken dan 30 à 40 jaar. Wanneer het verder kijken in het vervolgtraject wel aan de orde komt (bijvoorbeeld met scenario’s), is de confrontatie met deze rode draad van belang. Deze rode draad is een zeer beknopte weergave van alle gegevens die in de gebiedsverkenningen verzameld zijn. Voor een volledig overzicht wordt verwezen naar alle onderliggende verslagen en factsheets. Op basis van de verslagen en de factsheets zijn door de provincies per deelgebied rapportages gemaakt. Algemene bevindingen Peilverhoging leidt tot verdere beperking van doorvaarthoogtes van bruggen enerzijds, maar is anderzijds wel bevorderlijk voor de mogelijke diepgang in het gebied. Voor peilverlaging geldt het tegenovergestelde. Voor zowel peilverhoging als peilverlaging geldt dat in ieder geval de aspecten natuur (versterking bij peilopzet, verlies bij uitzakken), waterveiligheid (dijkstabiliteit) en de invloed op de regionale waterhuishouding met de daarbij optredende effecten op het stedelijk gebied nader onderzocht moeten worden. Cultuurhistorie (ook funderingen) en buitendijkse ontwikkelingen zijn ook belangrijke centrale thema’s. Als kans wordt in het algemeen benoemd om maatregelen in het kader van veiligheid te combineren met natuur en recreatie (oeverdijken). Grote vraag is de opgave: in welke mate wordt het IJsselmeergebied op termijn ingezet voor de zoetwatervoorziening? Deze zoetwaterstrategie wordt uitgewerkt in het deelprogramma Zoetwater. Kennis over de zoetwatervraag is noodzakelijk om vanuit deze rode draad te komen tot keuzes voor strategieën.

21

Het IJsselmeersysteem

Het buitendijks gebied en het gebied dat (via rivieren) in open verbinding staat met het IJsselmeer is hydrologisch kwetsbaar en weinig flexibel. De IJssel-Vechtdelta in het bijzonder: dat is een complex, dynamisch en kwetsbaar gebied. Het bedijkte gebied is op een andere manier kwetsbaar: dijken kunnen worden aangepast. Het gaat daarbij om forse lengtes (orde 400 km) en bij hoog opzetten om enorme ingrepen. De binnendijkse impact (kwel) is sterk afhankelijk van de inrichting en de mogelijkheden om deze tegen te gaan. Bij ingrepen rond dijken speelt ook nadrukkelijk het onderwerp ruimtelijke kwaliteit. Verwacht wordt dat peilverandering negatieve invloed heeft op de functies recreatie, toerisme (zowel buitendijks als gerelateerd aan havens en cultuurhistorische steden) en landbouw en daarmee op de economische en sociale ontwikkeling. Kansen worden met name gezien op het vlak van natuur (ook de verbinding binnendijks-buitendijks; vernatting kan een impuls betekenen voor de ontwikkeling van natuur) en voor stedelijke ontwikkeling (Lelystad, Zwolle-Kampen Netwerkstad). De Zuyderzeerand komt in beeld bij het wegleiden van de afvoer van de Vecht bij hoge waterstanden en stormcondities. Dit is dan ook een kans voor de ontwikkeling van het gebied. Het ontkoppelde gebied (Markermeer, IJmeer, randmeren)

Het huidige winterpeil wordt als ondergrens gezien. Het uitzakken van het peil levert in het hele gebied problemen op.

Knikpunten waterpeil (uitgangspunten bij de rode draad): Uit de gebiedsverkenningen lijkt een bovengrens van ca. 30 cm boven het huidige zomerpeil zichtbaar te worden. Dit moet nader onderzocht worden, o.a. vanwege de kwetsbaarheid van het Amsterdams watersysteem. De ondergrens ligt bij het huidige winterpeil. Het uitzakken van het peil levert in het hele gebied problemen op.

Knikpunten waterpeil (uitgangspunten bij de rode draad): Uit de gebiedsverkenningen volgt dat de systeemgrenzen grotendeels zijn opgevuld. Het eerste knikpunt ligt bij ca. 10 cm boven het huidige zomerpeil; dan ontstaan de eerste problemen, bv. in het stedelijkgebied in Overijssel. Bij ca. 30-50 cm boven het huidige zomerpeil ontstaan forse problemen in het gehele gebied.

Voor de randmeren, het IJmeer en het Markermeer gelden natuurontwikkeling, woningbouw buitendijks, waterkwaliteit en recreatie als centrale thema’s. Bij de Veluwerandmeren gaat het om gebiedscomplementariteit en integrale duurzaamheid aan weerszijden van de meren: met name het evenwicht tussen recreatie en natuur. Ook in de zuidelijke randmeren wordt gezocht naar de mogelijkheden voor waterkwaliteitsverbetering. Dit als voorwaarde voor versterken van recreatie en natuur. Voor Markermeer/IJmeer geldt aanvullend nog de ontwikkeling van Lelystad, o.a. in combinatie met de versterking van de Houtribdijk. Ditzelfde geldt voor Enkhuizen.

22

Tabel rode draad: weergave op basis van bovengenoemde knikpunten en de gebieden in onderlinge verhouding

IJmeer/Markermeer Zuidelijke Randmeren Veluwerandmeren IJssel-Vechtdelta + Flevolandse

IJsselmeerkust

Friese IJsselmeerkust Noord-Hollandse IJsselmeerkust

Ambitie/kans Bedreiging Ambitie/kans Bedreiging Ambitie/kans Bedreiging Ambitie/kans Bedreiging Ambitie/kans Bedreiging Ambitie/kans Bedreiging

Stedelijk gebied Ontwikkeling

Lelystad en

Enkhuizen

(Houtribdijk)

Amsterdam

(nader

onderzoek)

- Ontwikkeling Lelystad

- duurzaam nieuw rood

(ZKN)

vanwege open

verbinding en

opgevulde

systeemgrenzen:

kwetsbaarheid Ov.

steden oude land

en buitendijkse

gebieden

Buitendijks

(oa. Lemmer

en Makkum).

Stadjes en havens

Cultuurhistorie archeologie oa. Kampen,

Zwolle, Urk,

Zwartsluis en

Hasselt

Karakter

Zuiderzeestadj

es

Karakter

Zuiderzeestadjes

Landschap Eemdelta dijken en open

ruimte ikv nat.

Landschap

Kliffen

(onderzoek)

Natuur naast

landbouw

Natuur binnendijks Sulfaat: afbraak

veen

Arkemheense

polder

- verbindingen buitendijks

- evenwicht met recreatie

- verbindingen buitendijks

- natuurcompensatie Zuyderzeerand

onderzoek Westvaarders

plassen

Natuur buitendijks Versterking TBES

(onderzoek)

N2000 wetgeving Onderzoek N2000 wetgeving - Waterkwaliteit - Evenwicht met

recreatie

N2000

wetgeving

Onderzoek N2000 wetgeving Onderzoek N2000

wetgeving

Onderzoek N2000 wetgeving

Economie (Water)recreatie - recreatie - bereikbaarheid

Zuyderzeerand havens en

overslag/bedrijven-

terreinen

havens en

overslag-/

bedrijventerrei

nen

Impuls

binnenvaart

Teruggang

toerisme

Landbouw Kwel/verzilting Onderzoek

aanpassingsmogelijk-

heden

Kwel/verzilting Zoetwatervoor-

ziening

Vernatting Zoetwatervoor-

ziening

Kwel/verzilting

Waterkwaliteit Opzetten

vermindert

slibproblematiek

Slib Onderzoek Slib Inlaat

drinkwatervoor-

ziening

Veiligheid Buitendijks

Eemgebied, met

name Amersfoort

en Noordschil

Baarn

Zuyderzeerand (afvoer) Doorwerking

stroomopwaarts

(220 km dijken),

dijkstabiliteit en

ruimte voor de

rivier-projecten

(incl bypass)

Recreatie Grotere

vaardiepte

Buitendijkse

recreatie minder

aantrekkelijk of

verdwijnt

waterkwaliteit Strandjes,

vaardiepte,

doorvaarthoogte

Ontwikkeling Zuyderzeerand Buitendijkse

haven/recreatiege-

bieden

Buitendijkse

haven/recrea-

tiegebieden

Grotere

vaardiepte

Buitendijkse

haven/recreatie-

gebieden/zeilsport

Belangrijkste kans

als gevolg van het

Deltaprogramma

Versterking TBES Waterkwaliteitsverbetering Ontwikkelen recreatie en

natuur

Ontwikkeling bij Kampen-Zwolle, Lelystad en

Zuyderzeerand

Natuurontwikkeling Natuurontwikkeling

23

Vertaling in kaartbeeld: Laag 1: STAD Stedelijke gebieden, onderscheid in voor en na de afsluitdijk, en in binnendijks en buitendijks Laag 2: GEVOELIGHEID Mede op basis van waterdieptes en hoogteligging oevers: de thema’s natuur, waterkwaliteit en recreatie Laag 3: BINNENDIJKS Gevolgen landbouw, op basis van inzijging/kwel kaarten (en zout grondwater) uit de waterhuishoudkundige verkenning Laag 4: NATUUR (wellicht samenvoegen met laag 2) Overal: gevolgen N2000 Ontkoppelde gebied: ambities waterkwaliteit Gekoppelde gebied: ambities binnen-buitendijkse natuurontwikkeling  

                            

Bijlage 3 Verslagen werksessies IJssel-Vechtdelta     

VERSLAG  

el‐Vechtdelta en Flevolandse IJsselmeerkust  DHV B.V. 

ering  sessie IJssring 

Vergad :  1e werkDatum vergade :  13 oktober 2010 

tgever Plaats  :  Zwolle 

aterdienst Jsselmeergebied 

Opdrach :  Rijkswaterstaat Wramma I00‐100 

Project  :  Deltaprogossier  :  BA1468‐1

mbities DOnderwerp  :  A

merk  ns ken :  ‐ O

Datum  :  20 oktober 2010  Aanwezig  :  Bastiaan Tiegelaar, DPIJ  

) Johan Kabout, Provincie Overijssel (facillitator) Hanneke Busscher, DHV (rapporteurRobert Mater, Provincie Overijssel 

   Peter van Wijk Provincie Overijssel Martin Griffioen, Provincie Flevoland 

 Provincie Flevoland mma Rivieren 

Angelica van der Heijden,Hendrik Havinga, DeltaprograChristine Oosterhof, DLG Margo Meijerink, LTO Noord Jan Koornberg, Waterschap Veluwe Anton Koot, Waterschap Veluwe Barry Ros, Waterschap Groot Zande Jan van de Berg,  Gemeente Kampen eneé Barbilion, Gemeente Steenwijkerland im van de Griend, Projectleider IJsseldelta Zuid 

RW 

 Opening en voorstelronde Johan Kabout heet iedereen welkom. De aanwezigen stellen zich voor en spreken hun verwachtingen uit. Over het algemeen verwacht men dat men tijdens de sessies kan meedenken over een landelijke opgave.  Men  is  benieuwd  hoe  de  opgaven  voor  Deltaprogramma  IJsselmeergebied  (DPIJ) oorwerken in de regio en welke beleidsdoelen er voor hen uit voort komen. Ook is men benieuwd aar de gevolgen voor het watersysteem. dn

    

 Presentatie: nadruk op “verkennen van ambities” Johan  legt  aan  de  hand  van  een  presentatie  uit  dat  het  gehele  proces  van  het  DPIJ  een trechteringsproces  is waarbij we gaan werken van grof naar  fijn. Voor de eerste vijf  sessies  ligt de nadruk op “verkennen”. We gaan nog geen voorkeuren uitspreken. Deze eerste 5 sessies resulteren in  de  eerste  IJsselmeerweek.  Het  uiteindelijke  doel  is  om  in  april  2011  meerdere  strategieën  te 

25

hebben die  een advies  zijn aan het Rijk. Tijdens de werksessies voeden wij het proces waarbij we draagvlak voor dit advies in de regio genereren.   Tijdens deze eerste sessie gaan we de ruimtelijke basis informatie en de ambities (RO en plannen) in et gebied verkennen. We gaan de vraag “waar willen we naar toe?” beantwoorden. Ook kunnen hier hkansen en bedreigingen aan worden gekoppeld.   Er ontstaat een discussie over het hanteren van drie  termijnen  (ambities op korte, middellange en lange termijn). De aanwezigen vragen zich af of het niet makkelijker en realistischer is om met twee termijnen  te werken. Men  is het er allemaal over eens dat de  lange  termijn  in  ieder geval  in beeld moet blijven omdat men dan goed  in “scenario’s” kan denken. Bovendien  is de  investeringstermijn van  bijvoorbeeld  een  dijk  al  50  jaar.  Er  wordt  afgesproken  dat  alle  termijnen  voor  de  komende essies  in  beeld  blijven.  In  deze  sessie  gaan  we  ambities  voor  de  korte  en  de  lange  termijn sverzamelen.  De  aanwezigen  maken  kenbaar  dat  zij  voorzien  dat  er  heel  veel  ambities/plannen  zullen  missen omdat diverse gemeenten niet aanwezig zijn. Johan antwoordt dat het inderdaad jammer is dat een antal gemeenten er niet is. Zij kunnen een belangrijke input leveren. Het is echter uitgesloten dat we ijdens deze sessies compleet zullen zijn. We moeten het doen met de mensen die er zijn.  at De werkgroepen: ambities op verschillende niveaus n  twee  groepen  worden  op  factsheets  en  kaarten  ambities  ingetekend/opgeschreven.  Allereerst Iwordt dit gedaan voor de korte termijn (2015 ‐ 2035). Hierna voor de lange termijn (2035 ‐ 2100).   De aanwezigen geven aan dat zij het moeilijk vinden om ambities voor een lange termijn te koppelen aan een locatie op de kaart. Men heeft meer behoefte aan het prioriteren van de gevonden ambities op korte termijn. De twee kaarten uit de eerste ronde (korte termijn) worden daarom naast elkaar elegd  om  te  kunnen  benoemen  welke  ambities/plannen  vermoedelijk  een  belangrijke  rol  gaan gspelen.  Uiteindelijk zijn er twee kaarten met ambities gemaakt en zijn er 18 + 33 factsheets verzameld met mbities voor de korte termijn. De factsheets en de kaarten zullen te zijner tijd terug te vinden op de aprojectwebsite.   De ambi rschillen qua: ties die zijn ingebracht zijn verschille

•

nd van aard en omvang. De ambities ve• nctie/element); Schaalniveau (ambitie voor regio, voor gemeente of voor fu

Beleidsniveau (landelijk, regionaal); grijkheid/prioriteit van de ambitie); • Ambitieniveau (belan

 Aandachtspunten hierbij zijn: 

• Het onderscheid tussen een randvoorwaarde stellende ambities (eis/noodzaak/probleem oplossend) of een volgende ambities (wens); 

• Ambities kunnen overlappend zijn. Een ambitie kan een uitwerking van een overkoepelende ambitie (hoger schaal‐ en/of beleidsniveau) zijn. 

 Er ontstaat een discussie over welke ambities daadwerkelijk waargemaakt kunnen worden en met welke middelen de ambities waargemaakt kunnen worden. Is het zo dat alle ambities waargemaakt kunnen  worden  als  er  maar  voldoende  geld  beschikbaar  is?  Men  komt  tot  de  conclusie  dat bijvoorbeeld  natuurwaarden  en  historische waarden moeilijk  of  niet  vervangbaar  zijn  en  dus  niet 

26

automatisch met geld kunnen worden vervangen of worden gecreëerd. Het is daarom van belang dat urhistorisch waarden prioriteit krijgen. ambities die te maken hebben met natuurwaarden en cultu

 De volgende prioritering is aangeven d gen: oor de aanwezi

1. Behoud teden en dorpen), in het bijzonder bestaand rood met cultuurhi voorbeeld: 

en van bestaand rood (sn. Bijstorische waarde

a. Binnenstad va

n Kampen 

2. Creë enb. Binnenstad Zwolle 

rood. Bijvoorbeeld: stad Zwolle‐ K

r  nieuw a. Netwerk

ampen 

3. Behoudb. Hattem 

ben)  van natuurwaarden. Bijvoorbeeld: 

a. N2000 gebieden (IJsselmeerg  

ebied, Weerribattemse Poort)

4. Duu aa . Bijvoorbeeld: b. Ecologische verbindingen (H

egulatierz m waterbeheer/r

a. Zomerbedverdieping IJssel b. Ruimte voor Vecht c. Hoogwatergeul Veessen‐ Wapenveld d. Integrale gebiedsvisie Kamperveen/Hattem/Oosterwolde 

5. Behoud van landbouw. (Al dan niet in dezelfde vorm. De confrontatie is op dit gebied moeilijk aan te geven omdat de ervaring leert dat de landbouw zich zal gaan aanpassen aan een nieuwe situatie en zal transformeren). 

 De  overall  conclusie  van  de  prioriteringsdiscussie  is  hoe  meer  peilverhoging  hoe  moeilijker  het behoud van bestaande waarden zal zijn, hoe duurder de oplossingen zullen zijn. Voorop staat dat de veiligheid  altijd  prioriteit  heeft.  Veel  van  de  genoemde  ambities  kunnen  in  samenhang  worden opgepakt. Men kan werk met werk maken en integrale gebiedsontwikkelingen op gang zetten. Zoals l eerder vermeld zal het overzicht niet compleet zijn  (het  is  een weergave van de  inbreng van de aaanwezigen) en verschillen de ambities qua niveau.   Bij het formuleren van de ambities en het prioriteren ervan worden de basisgegevens gemist door de aanwezigen. Men vraagt zich bijvoorbeeld af wat nu eigenlijk het probleem is en wat de gevolgen van een  peilverandering  zullen  zijn.  Zo  is  er  in  de  Noordoostpolder  bijvoorbeeld  nu  al  een  probleem verzilting). Hoe zal dit er over 50  jaar uitzien? Het  is bijvoorbeeld ook de vraag welke normen er ver x aantal jaar gehanteerd zullen worden.  (o Vervolg Alle  ingebrachte  ambities  worden  in  factsheets  en  op  GIS  kaarten  verwerkt  en  geordend.  Het omplete overzicht van alle gegenereerde ambities in volgende sessies worden meegenomen. Ook zal cde informatie te zijner tijd te vinden zijn op een gezamenlijke website.  De volgende werksessie is op 27 oktober, van 13.00 – 17.00 in het Provinciehuis Zwolle, zaal BC 1.8. Deze werksessie heeft het thema “Economie”. 

 NoLogo 

27

   

VERSLAG 

el‐Vechtdelta en Flevolandse IJsselmeerkust DHV B.V. 

ering  sessie IJssring 

Vergad :  2e werkDatum vergade :  27 oktober 2010 

tgever Plaats  :  Zwolle 

 Overijssel  amma IJsselmeergebied 

Opdrach :  provincieProject  :  Deltaprogrossier  :  BA1468 

erp DOnderw :  Economie  Datum  :  31 oktober 2010 

anwezig    d  e Heijden  A : rovincie Flevolan   

P Angélica van dGemeente Zwolle  Frits Kroese   Jeroen IJsveld 

eente Steenwijkerland eratie Flevoland 

Gem Reneé Barbilion Natuur en Milieu fed Robert Atkins 

Overijssel HX  Gerard Hendrix Provincie  Johan Kabout (facilitator) DHV B.V.:  Dana Kooistra (rapporteur) 

opie  :  DPIJ        Bastiaan Tiegelaar   K  Opening en voorstelronde  Johan heet iedereen welkom. Het aantal aanwezigen is beperkt, dit hangt waarschijnlijk deels samen met  het  onderwerp  van  de  bijeenkomst,  de  economische  aspecten  die  een  rol  spelen  bij peilverandering  van  het  IJsselmeer  en  de  herfstvakantie.  Door  de  aanwezigen  wordt  de  zorg uitgesproken  of  urgentie  en  belang  wel  voldoende  doordringen  bij  belanghebbende  partijen.  Ook binnen de eigen organisaties van de aanwezigen merkt men dat de aandacht te beperkt is, o.a. gebrek budget,  gebrek  aan  prioriteit  en  de  dagelijkse  zaken,  het  korte  termijn  denken.  De  persoonlijke betrokkenheid en eigen ‘sense of urgenty’ maken dat aanwezigen wel aanwezig zijn. De zorg betreft ook het signaal dat hiermee vanuit de regio’s naar DPIJ/overheid uitgezonden wordt: vindt de regio het wel belangrijk genoeg? Johan geeft aan dat hij deze zorg deelt, maar het is ook te verwachten dat tijdens de IJsselmeerweek in december en tijdens de bestuurlijke conferentie maart / april 2011 het belang ook bij  bestuurders door  gaat dringen. Tevens geeft  de  tijdige opstart  van DPIJ  ook  ruimte voor dit proces van gaandeweg aanhaken van partijen.  Betrokkenheid  van  Gerard  Hendrix  volgt  uit  zijn  werkzaamheden  binnen  de  stedendriehoek eventer,  Zutphen,  Apeldoorn  en  zijn  betrokkenheid bij  de  dorpse  ontwikkelingsplannen  langs  de Jssel en de identiteitsfabriek IJsselvallei (identiteitsfabriekijsselvallei.nl) DI Presentatie: nadruk op “economische aspecten” door Johan Kabout Deze bijeenkomst is de tweede in een serie van vijf bijeenkomsten waarin een ‘verkennen’ centraal staat. Wat ziet de regio aan kansen en mogelijkheden, wat zijn wensen en wat zijn bedreigingen.  De  resultaten  uit  de  vijf  sessies  zijn  input  voor  de  IJsselmeerweek  die  van  6  t/m  10  december plaatsvindt.  

28

 Johan presenteert conclusies uit de in juni 2010 uitgekomen studie van het CPB: “The Netherlands in 040”. Het volledige rapport is op de site van het CPB te downloaden (www.cpb.nl). Daarin zijn vier ogelijke ontwikkelingen uitgewerkt ten aanzien van de vraag hoe wij ons geld verdienen in 2040. 

2m Presentatie Zwolle door Frits Kroese Zwolle wordt in Nederland te weinig gekend   Zwolle bestaat!  

t pDe  gemeente  werk   aan  een  inhaalslag  om  Zwolle  in  Den  Haag  o   de  kaart  te  zetten,  bezig  met profilering. Sterke  punten  van  Zwolle:  sterke  lokale  economie,  ‘mini’  Utrecht,  vervoersknooppunt,  verbinding Noord  Nederland  met  Zuid.  Nodig  zijn  investeringen  in  infrastructuur,  tot  nu  toe  geteerd  op estaande  infrastructuur.  Tot  2040  vindt  autonome  groei  plaats  van  Zwolle,  krimp  in  de  kleine bgemeenten.   Bedreiging van het water niet  zozeer  vanuit de  IJssel  als wel  vanuit  IJsselmeer  en Vecht.  Juist ook vrees voor droogte en extreem weer voor de bomen en bloemen eigen aan Zwolle en omgeving.  wolle gaat niet akkoord met 30 centimeter peilverhoging op de korte termijn, wanneer de plannen 

termijn onZvoor de lange  gunstig zijn voor de gemeente.   Zwolle  heeft  een  aantal  investeringsplannen  liggen,  waaronder  aanpak  van  de  binnenstad  en stationslocatie.  Hiermee  alleen  is  al  200  mln  euro  gemoeid.  Extra  maatregelen  in  geval  van peilverhoging zijn door Zwolle niet te betalen (o.a. meerkosten ter afronding van de wijk Stadshagen). Hiermee zijn argumenten gevonden om bij de uitwerking voor het deelprogramma IJsselmeergebied ook  de  locale  economische  effecten  in  de  beschouwingen  mee  te  nemen.    In  Zwolle  blijken substantiële  bedragen  over  tafel  te  gaan  die  onder  druk  komen  te  staan  bij  veranderingen  in peilhoogte in het IJsselmeer. De boodschap is dat bij toevoeging van een wateropgave veel geplande rojecten economisch niet meer haalbaar zijn voor de gemeente. Anderzijds is er ook het besef dat de pwateropgave een kans is om gewenste ontwikkelingen in Den Haag geagendeerd te krijgen.   Het NWP stelt dat vrij verval van IJsselmeer naar Waddenzee het meest duurzaam is. Robert Atkins stelt hierbij de vraag of dat inderdaad zo is, gezien alle lokale ingrepen die nodig zijn. Johan benoemt het alternatief van het installeren van een gemaal op de afsluitdijk, wat economisch gezien wellicht beter  uitkan  dan  alle  investeringen  op  lokaal  niveau  (zie  ook  de  quickscan  kosten  van waterbeheersvarianten  voor  het  IJsselmeergebied,  Ecorys  januari  2008).  Echter,  een  gemaal  geeft wel  jaarlijks enorme energievraag en heeft een capaciteit nodig die ongekend is. Daarbij speelt een eiligheidsvraagstuk. De vraag is of een centraal gemaal dezelfde mate van bescherming kan bieden ls een verzameling van regionale maatregelen (centraal versus decentraal).  va Actieve discussie staande bij de kaart van het gebied: Op Europees niveau vindt discussie plaatst  ten aanzien van behoud en versterking van ecologische waarden.  Het  gaat  hierbij  om  de  insteek  op  gebied  of  soortbescherming.  Momenteel  neigt  de iscussie naar gebiedsbescherming, in afwijking van de wijze waarop veel KRW en N2000 doelen zijn astgelegd. dv cen rale vraag: Wat  ijn economische kans  en bedreigingen  in het gebied  IJssel – Vechtdelta en de Flevolandse IJsselmeerkust. Op  de  kaart  en  in  bijhorend  overzicht  (memo  inventarisatie  271010.doc)  zijn  de  kansen  en edreigingen  benoemt.  Hieronder  zijn  interessante  passages  uit  de  begeleidende  discussies pgenomen. 

t z en  

bo 

29

Renée: adaptatievermogen van de landbouw is groot, die past zich wel aan, voor steden is dat lastiger. Robert: voor de natuur geldt ook een hoog adaptatievermogen.  Ge n i A l g d rard: Hoe omgaan van het type bedrijven i  het geb ed?  anbeve ing om het  ebie aantrekkelijk te maken voor flexibele bedrijfsvormen die niet direct gebonden zijn aan de locatie.    Johan  stelt  de  vraag  of  behoefte  bestaat  aan  nader  onderzoek  ten  aanzien  van 

vestigingsvoorwaarden. Geen eenduidig antwoord.  eroen: Profilering van het gebied is nodig, samenwerking. Geen beeld bij wat de economische impact Jis van verandering van peilbeheer, weinig directe invloed zichtbaar.   Angélica:  Het  huidige  huishoudboekje  is  nog  leidend,  dat  is  niet  realistisch.  Zie  de  parallel  met leding  en  voedsel,  die  worden  nu  ook  te  goedkoop  aangeboden  ten  opzichte  van  de  werkelijke kmaatschappelijke kosten.   its  mt  de  lagenstructuur  die  hij  hoort  in  de  discussie,  van  meest  robuust  naar  meest e

Fr benoe

kw tsbaar: 

1. natuur 2. landbouw 3. stedelijkheid 4. infrastructuur (vaarwegen, rijwegen, vastgoed mileu’s) Op de vierde  laag  zit de meeste bedreiging. Wat gebeurt  er als  de vastgoed  infrastructuur  instort? Daarnaast constateert Frits dat de investeringsactiviteiten vanwege de crisis nu op laag pitje staan, met de wateropgave erbij gaat het nog langer duren voordat de beweging weer ingezet wordt. Vraag:  Wat  is  het  verschil  tussen  de  huidige  beheerkosten  en  de  nieuwe  kosten  als  gevolg  van peilverandering? Let op dat de regio wel economisch gezond blijft, laat het geen economisch probleemgebied worden, at brengt meer kosten op rijksniveau met zich mee dan de extra beheerkosten ten gevolge van de dwateropgave te betalen.   Robert: In Nederland zijn we gewend dat alle functies in heel Nederland kunnen plaatsvinden. Daar moeten we vanaf. Het is niet meer de opgave van het waterschap om het water zo te reguleren dat alle gewenste activiteiten kunnen plaatsvinden. De opgave is andersom, dat wij ons aanpassen aan de realiteit van de omgeving. Dit vraagt om een gebiedsopgave die op hoger niveau bekeken wordt, en niet op gemeentelijk niveau kan plaatsvinden. Renée bevestigt dit met de opmerking dat de dynamiek in een gemeente gericht is op maximaal 15 tot  20  jaar  vooruit  kijken.  Lange  termijn  opgaven  vragen  om  bekeken  te  worden  vanuit  een overkoepelende visie. 

 NoLogo 

   

30

 

VERSLAG  

‐Vechtdelta en Flevolandse IJsselmeerkust  DHV B.V. 

ering  sessie IJsselring 

Vergad :  3e werkDatum vergade :  10 november 2010 

tgever Plaats  :  Zwolle 

aterdienst Jsselmeergebied 

Opdrach :  Rijkswaterstaat W I 

Project  :  Deltaprogrammaossier  :  BA1468‐100‐100

tedelijk gebied DOnderwerp  :  S

merk  ns ken :  ‐ O

Datum  :  15 november 2010  Aanwezig  :  Bastiaan Tiegelaar, DPIJ 

illitator) Judith Litjens, DPIJ 

cJohan Kabout, Provincie Overijssel (fa

   Hanneke Busscher, DHV (rapporteur) 

incie Flevoland  

Martin Griffioen, ProvJeroen Doornekamp, Provincie FlevolandHarro Pruijssen, DLG Lisette van den Bos, Waterschap Veluwe 

and d 

Rob Nieuwenhuis, Waterschap Zuiderzeel Sallanland 

Wilgert Veldman, Waterschap GrootalHugo van Dijk, Waterschap Groot S

Barry Ros, Waterschap Groot Zande   

Mark Heideveld, Gemeente ZwolleJan van de Berg,  Gemeente KampenDick van der Snee, Gemeente Urk Bert Rozendaal, Gemeente Dalfsen eter Musters, Gemeente Noordoostpolder P

  

Opening Johan Kabout heet iedereen welkom en vertelt dat we vandaag in twee ronden het stedelijk gebied gaan espreken:  1)  Het  benoemen  van  problemen  die  zich  voor  gaan  doen  in  het  stedelijk  gebied  nav bpeilstijging op het IJsselmeer (intekenen op kaart).  2) Doorkijken naar maatregelen (plenair).   nmiddels  is  er  (meer)  hydrologische  basisinformatie  beschikbaar.  Barry  Ros  en  Rob  Nieuwenhuis Igeven een presentatie hierover.  

n IJohan geeft een korte prese tatie over DP J in het algemeen. Belangrijke opmerkingen/discussies nav de presentatie: Het  hele  Deltaprogramma  (inclusief  de  werksessies  in  alle  regio’s)  is  een  trechteringsproces.  1 december proberen wij voor de werksessies IJssel‐ Vechtdelta en Flevoland alle eerdere sessies samen te  vatten  en  terug  te  kijken.  We  proberen  1  kaartbeeld  te  maken.  In  mei  volgend  jaar  is  er  een 

31

bestuurlijke conferentie. Hier worden verschillende strategieën gepresenteerd. We werken uiteindelijk toe naar een voorkeursstrategie.  Men vraagt zich af of er een lijst is met de aangeleverde basisinformatie. Aan de hand van die lijst kan en namelijk checken of alle informatie al is aangeleverd. Er is al een dergelijke lijst bij DHV. Bastiaan 

bmzal afstemmen met DHV hoe deze lijst voor iedereen zicht aar kan worden gemaakt.  Het  is  belangrijk  om  in  het  achterhoofd  te  houden  dat  we werken  aan  een  strategie  voor  de  lange ermijn.  We  moeten  dus  denken  op  een  abstract  niveau.  Het  gaat  bijvoorbeeld  niet  over  één iooloverstort. Het gaat over problemen en maatregelen die over 100 jaar ook nog functioneren. tr resentaties: gevolgie ook presentaties. PZ

en van peilstijging in IJsselmeer 

 Vragen en opmerkingen nav de presentatie van Barry: Het is belangrijk om de overstromingskansen (wanneer deze gepresenteerd worden aan bestuurders) te koppelen aan bedragen in euro’s. Bastiaan antwoordt dat dat in deze fase niet meer gaat lukken maar at  het  wel  op  de  agenda  staat  voor  de  volgende  fase.  In  Fase  4  wordt  bovendien  een  MKBA d(Maatschappelijke Kosten Baten Analyse) uitgevoerd.  Er wordt  opgemerkt  dat  er  veel  aannamen worden  gedaan  (bv  keringen moeten 1 meter  omhoog naar aanleiding van peilstijging). Wanneer staan deze aannamen niet meer ter discussie? Dit hangt sterk  af  van  diverse  politieke  beslissingen.  Voor  nu moeten  we  werken met  de  informatie  die  er beschikbaar  is.  Het  valt  ook  niet  te  verwachten  dat  als  we  nu  uit  gaan  van  het  ophogen  van  de eringen met 1 meter dat het significant meer wordt. Er zit een marge in de cijfers die gepresenteerd kworden.  In deze sessie proberen we  te kijken naar het  “knikpunt”: wanneer zorgt de waterpeilstijging voor problemen (bijvoorbeeld functieverlies, schade)? Het knikpunt hangt af van de mate van schade en is per gebied verschillend. Ondanks dat we dus kijken naar de hele regio is het ook van belang om de lokale  problemen  in  beeld  te  brengen.  Vaak  zijn  lokale  problemen  namelijk  het  gevolg  van  één overkoepelend, regionaal of landelijk probleem. Het is goed mogelijk dat de schade op een bepaalde ocatie  uiteindelijk  (als  er  één  strategie  wordt  ontwikkeld)  wel  weg  kan  worden  gestreept  ten pzichte van een veel grotere schade op een andere locatie. lo Vragen en opmerkingen naar aanleiding van de presentatie van Rob; Rob meldt dat de resultaten in zijn presentatie nog concept zijn. De beelden die worden getoond zijn us Indicatief. Er wordt gekeken naar de effecten (voor de provincie Flevoland) bij een peilstijging dvan 1 meter op het IJsselmeer.  Op  de  kaarten  zijn  geen  gevolgen  voor  het  stedelijk  gebied  in  de Noordoost  Polder  (NOP)  te  zien (witte  vlekken).  Rob  meldt  dat  hier  inderdaad  geen  effecten  optreden  omdat  het  een  geregeld systeem betreft. Bovendien  is het een dik kleipakket. Het valt wel  te verwachten dat er meer brak water de polder in komt. Barry vult aan dat de “witte vlekken” wel gevaarlijk zijn. Het valt namelijk niet uit te sluiten dat er helemaal geen effecten zullen optreden. We tonen nu de tussenresultaten die ebaseerd zijn op aannamen. De informatie is nog niet gedetailleerd genoeg. We moeten er dus niet an uitgaan dat er in het stedelijk gebied in de NOP niets gebeurd. gv   

32

Twee werkgroepen: problemen die ontstaan in het stedelijk gebied e  resultaten  van  de  inventarisatie  in  de  twee  groepen  is  te  zijner  tijd  terug  te  vinden  op  de ezamelijke website. Dg

   

 Algemeen Over het algemeen vindt men het moeilijk om te bepalen tot welk detailniveau de problemen moeten worden weergegeven. Ook  vindt men het moeilijk  om  in  te  schatten welke  omvang  de  problemen ullen  aannemen.  Men  kan  bijvoorbeeld  aangeven  dat  het  water  in  parkeergarages  zal  komen  te taan. Hoe snel het water hier zal komen en hoe hoog het zal komen te staan is moeilijk aan te geven.  zs Terugkoppeling (plenair) vanuit de twee groepen Groep Hanneke:  Mark  Heideveld  vat  de  resultaten  van  Zwolle  samen.  Deze  punten  zijn  ook  van toepassi e  t vaangedrage

ng in andere stedelijke gebieden. De volg nde problemen en gevolge  an de peilstijging zijn n: 

• tureel  water  in  de  kelders. Oude  binnenstad  Zwolle:  Panden  met  onderkeldering  struci n i

• Waterveilighe d binne stad/gehele stedelijk geb ed: niet overstromen; Kruipruimten (waar nu al soms water in staat): komt water in; 

• (Historische)  bomen  (vooral  rond  centrum):  zakken  uit,  gaan  dood.  Grondwater  mag fluctueren. Maar waar structurele verlaging/verhoging? Vooral Eiken en Beuken kunnen niet 

oonmilieu,  ze  hebben dus  ook  emotionele tegen water.  Bomen/groen  aantrekkelijk  voor w

• waarde. Denk ook aan economische schade als bomen vervangen moeten worden; Riooloverstorten: water op straat zal toenemen; 

• d (zie n kVerandering gron waterstand    kaart prese tatie Barry):  oo   10‐20  centimeter  stijging van belang; 

• e g e e eDoorvaarthoogt   bij  brug en.  Denk  ook  aan  stremming  van  verk er  en  g volg n  voor economie. Belangrijkste bij rijkswegen/grotere, drukke wegen; 

• Met  uitzakken  van  peil  ontstaat  gevaar  voor  zettingen  (oude  panden  met  houten   nog paalfundering  komen  misschien  droog  te  staan).  Over  het  uitzakken  van  het  peil  is

•  IJsselmeerpeil; weinig bekend. Dit moet wel worden uitgezocht; Archeologie: bodemschatten die verloren gaan als gevolg van uitzakken

t• Meer grondwater ontrekken aan stedelijk gebied me  rioolvervanging.  Vraag:  We  praten  alleen  over  bedreigingen.  Kunnen  we  ook  kansen  signaleren?  Bijvoorbeeld: waterwonen, waterrecreatie  enz  enz.  Er wordt  geantwoord  dat  er  inderdaad  best  kansen  kunnen worden geformuleerd. Het is echter de vraag  hoe de kansen staan in verhouding tot de bedreigingen. r  zijn  veel  minder  kansen  dan  dat  er  bedreigingen  zijn.  Een  kans  ontstaat  vaak  als  er  letterlijk Efysieke ruimte is. Wij moeten nu effecten signaleren en niet in oplossingen denken.  Opmerking: we moeten ons realiseren dat dit meer is dan een alleen een wateropgave. Het is ook een ruimtelijke opgave. Er moet dus wel worden gedacht vanuit een visie. Antwoord: we kijken nu eerst naar de effecten zodat we gevoel krijgen voor het probleem. Hierna gaan we vooruit kijken en gaan e maatregelen en kansen formuleren. Het  is belangrijk om de problemen eerst  in beeld te krijgen w

zodat gemeenten wakker worden geschud en aan gaan haken.  Opmerking: het  is belangrijk dat bestuurders gezamenlijk “naar buiten treden”. Gemeenten moeten bijvoorbeeld niet op een “eigen eiland” blijven zitten. Het vergt een “open houding” van bestuurders n we moeten elkaar dingen gunnen voor het grotere geheel. Vraag: hoe gaan we dit regelen: welk latform gebruiken we hiervoor?  ep 

33

Groep Johan:  Johan  vat de  resultaten  van Flevoland  samen.  Johan merkt op dat  zijn  groep op  een ander schaalniveau heeft gewerkt. Eigenlijk zijn de problemen die genoemd zijn voor Zwolle ook van toepassigevolge 

ng voor Urk. Wat er rond Lelystad gebeurd is nog niet bekend. De volgende problemen ten van de peilstijging zijn aangedragen: 

• Archeologische waarden schokland: bij uitzakken van het waterpeil komt er zuurstof bij de resten. We weten nog niet of en hoe dit schade gaat veroorzaken; de kennis op dit gebied is te beperkt; 

• En wat gebeurt er als je Keringen: wat gebeurd er met kernen als de keringen veranderen? bijvoorbeeld 1 meter zakt? Dit zijn leemten in kennis; 

• Bodemdaling in het landelijk gebied: kansen voor innovatief wonen.  lle  informatie die  vergaard  is  in de werkgroepen  (problemen  ingetekend op kaarten +  factsheets et omschrijving van probleem), is te zijner tijd te zien op de gezamenlijke website. 

Am Maatregelen Er wordt kort gebrainstormd over maatregelen die genomen kunnen worden. Er wordt gedacht op verschill id van de maatregel (hoe groter het schaalni

ende niveaus. Het niveau bepaald veelal de duurzaamhe

• veau hoe duurzamer de maatregel). Infiltratie riolen onder water (draineren ipv infiltreren) 

• Technische maatregelen: vijvers en watergangen aanleggen bij nieuwbouw‐projecten/herstructurering. Dempt de effecten. 

• rages waterdicht maken Bouwtechnische maatregelen: kelders waterdicht maken, parkeerga

che isoleren? Rivier om Zwolle heen leggen? enz enz. Heel Zwolle hydrologis•

• Gemaal bij Ketelbrug?  

Er  wordt  gesproken  over  de  lagenbenadering.  Men  vraagt  zich  af  welke  laag  leidend  is.  Johan antwoordt  dat  de  lagenbenadering  juist  uit  gaat  van  het  principe  dat  ALLE  lagen moeten worden meegenomen  en  in  samenhang  moeten  worden  bekeken.  Het  is  dus  niet  zo  dat  een maatregel/strategie  binnen  de  ene  laag  automatisch  belangrijker  is  dan  een  maatregel/strategie binnen de andere laag. 

 Johan vraagt aan de groep wat zij nodig hebben om hierover verder na te denken en hoe we dit naar buiten moeten brengen/moeten presenteren. 

 Ten  wordt benadrukt dat de basisinformatie (hydrologische informatie) allemaal beschikbaar eerste moet zijn. 

 Het  is  in  ieder  gaval  voor  onze  sessies  belangrijk  dat we  blijven  kijken  naar  het  geheel  (integraal denken)  en  blijven  kijken  naar  de  volle  breedte.  Het  is  nog  te  vroeg  om  te  prioriteren.  Het  is belangrijk om zowel regionale als lokale belangen mee te nemen. We denken vanuit het grote geheel maar  nemen  ook  de  lokale  problemen  mee.  Het  is  hierbij  van  belang  om  te  werken  met scenario’s/pilots.  De  scenario’s/pilots  moeten  niet  teveel  informatie  bevatten  en  vooral  veel BEELDEN. Het gevaar is dat mensen/gemeenten (op lokaal niveau) zich gepasseerd gaan voelen als hun informatie niet in beeld is gebracht. Het is daarom de kunst om het grotere geheel te laten zien en  dit  te  illustreren  met  voorbeelden  op  lokaal  niveau.  De  nuances  van  de  regionale  maatregel worden zichtbaar op  lokaal niveau. Er worden voorbeelden aangedragen voor het visualiseren van de  scenario’s.  Zo  is  het  bijvoorbeeld mogelijk  om  (met  behulp  van  Google  Earth)  3  dimensionale animaties  te  maken  waarbij  bijvoorbeeld  een  vogelvlucht  over  de  IJssel  wordt  getoond.  Laat (letterlijk) zien wat er gebeurd!  

34

In deze fase van het project is het te vroeg om met deze visualisaties te werken. Het is wel denkbaar dat  de  strategieën  op  deze manier worden  gepresenteerd.  Het  zal  een  hele  uitdaging  zijn  om  alle informatie voor dit project te bundelen. Het gaat namelijk niet alleen om het weergeven van de feiten maar ook om het vertellen van het verhaal erachter!  Vervolg In de sessie op 1 december worden alle  resultaten gebundeld en  is er  ruimte om creatieve  ideeën, bijvoorbeeld met betrekking tot het presenteren van de informatie, in te brengen. De volgende sessie, op woensdag 24 november, heeft als  thema “Landbouw, Natuur, Landschap en Cultuurhistorie”. 

35

 NoLogo 

    

VERSLAG  

‐Vechtdelta en Flevolandse IJsselmeerkust  DHV B.V. 

ering  sessie IJsselring 

Vergad :  4e werkDatum vergade :  24 november 2010 

tgever Plaats  :  Zwolle 

aterdienst Opdrach :  Rijkswaterstaat WProject  :  Deltaprogramma IJsselmeergebied ossier  :  BA1468‐100‐100 

andschap, cultuurhistorie, landbouw, natuur DOnderwerp  :  L

merk  ns ken :  ‐ O

Datum  :  25 november 2010  Aanwezig  :  Bastiaan Tiegelaar, DPIJ  

Johan Kabout, Provincie Overijssel (facillitator) 

eland 

) Hanneke Busscher, DHV (rapporteurRob Nieuwenhuis, Waterschap ZuiderzeBarry Ros, Waterschap Groot Zande Andries Liemburg, Provincie Flevoland 

 Angelica vd Heijden, Provincie Flevoland 

rAnnemiek Oosterwegel, Gemeente DeventeAntoon Kanis, LTO Noord (West Overijssel) 

ord (Flevoland) en 

Arnold Michielsen, LTO NoBert Hendriks, Waterschap Reest en Wied

 DLG enten 

Christina Oosterhoff,Dominique Bokeloh, NatuurmonumGeert de Groot, DLG Harry Stoffer, Provincie Overijssel Heike van Blom, Gemeente Zwartewaterland 

oord (Salland) ostpolder 

Herman Menkveld, LTO NIneke Cornelissen, Gemeente NoordoJan Dunnink, LTO Noord 

 t) 

Jan Koornberg, Waterschap VeluwephosKlaas Mulder, LTO Noord (Sta

Lieuwe Dijkstra, Gemeente Zwolle TO Noord Margo Meijerink, L

Martin de Jonge, Provincie Flevoland 

l) Paul Rigter, RVOB 

eRoelof Steenbeek, LTO Noord (Overijsstephan Rientjes, LTO Noord (Salland) arner Poortman, Gemeente Kampen 

SW    

36

OpeningJohan Ka iedereen welkom. Hij legt uit wat het programma is: 

 ring en heet 

• bout opent de vergade

• Opening/introductie door hemzelf 

y Ros • erkgroepen: bepalen van effecten 

Presentatie Barr

• Uiteen in twee wTerugkoppeling 

• Sluiting/vervolg   Presentaties Zie ook presentaties.  Presentatie Johan: vandaag verkennen van gevolgen Er wordt opgemerkt dat het belangrijk is om de ontwikkelingen en trends in de landbouwsector mee te nemen binnen dit project.   Presentatie Barry: toekomstverkenning waterhuishouding Barry  vertelt  dat  de  waterschappen  een  toekomstverkenning maken  van  de  waterhuishoudkundige basisinformatie. De scenario’s die worden gepresenteerd zijn niet de waarheid! Er wordt geprobeerd om bandbreedtes aan te geven en te kijken naar de extreme situaties. Wij bekijken de gevolgen van een eilstijging van 1 meter op het  IJsselmeer. De stadsgrachten van Zwolle stijgen bijvoorbeeld 1 meter pmee.  Er  wordt  gevraagd  of  er  ook  effecten  (opbolling  grondwaterstand  en  kwel)  optreden  in  de Noordoostpolder  (op  de  kaart  die  wordt  gepresenteerd  zijn  namelijk  geen  effecten  te  zien).  Barry antwoordt dat het niet is uit te sluiten dat hier ook effecten optreden. De effecten zijn alleen anders van ard en omvang. De grondwaterstanden zullen niet stijgen (is namelijk een geregeld systeem). Er zullen awel effecten optreden met betrekking tot de kwel (meer en brakker).  Op de  tekeningen die worden  gepresenteerd  is  geen Bypass  ingetekend.  Is  deze wel  genomen  in  de scenario’s? Barry antwoordt dat ook de zomerbedverlaging niet is ingetekend. Zowel de Bypass als de zomerbedverlaging zijn niet meegenomen in deze berekeningen. Er zijn modellen (ingezoomd, alleen oor Kampen) waar de Bypass wel is meegenomen. In dit model blijkt het effect van de Bypass mee te vvallen (omdat de Bypass op een dik kleipakket ligt).  Er  wordt  gevraagd  of  de  scenario’s  uitgaan  van  meer  inspanning  van  de  waterschappen.  Er  wordt geantwoord  dat  dit  niet  het  geval  is  en  dat  de  huidige  situatie  en  de  huidige  maatregelen  worden ehanteerd. Er wordt wel uitgegaan van een zelfde peilbeheer. Wanneer hetzelfde peil gehanteerd moet gworden, moet er dus wel meer gepompt worden.  Naar  aanleiding  van  de  presentatie  ontstaat  een  discussie  over  de  waterveiligheid.  Men  kan  zich fvragen  hoe  veilig  we  het  willen  hebben?  Moeten  we  met  de  veranderde  peilen  dezelfde  normen ahanteren of is het bijvoorbeeld voor sommige gebieden helemaal niet erg om vaker te overstromen?   Er  wordt  gevraagd  of  het  uitzakken  van  het  peil  gevolgen  heeft  voor  de  bodemdaling.  Er  wordt geantwoord dat dit nog niet is verwerkt in de modellen/berekeningen maar dat het te verwachten is at dit wel het geval is. De bodemdaling zal versnellen. Dit proces gaat wel heel geleidelijk en over een eperkte periode (einde van de zomer). db  

37

 Eerste reacties Johan vropmerki

aagt de aanwezigen om een eerste  reactie naar aanleiding van de presentaties. De volgende ngen worden gemaakt: 

• r z dDe presentaties wa en zeer informatief. De gevolgen  ijn indrukwekkend en  e effecten lijken redelijk extreem; 

• Sommige  effecten  lijken  ook  wat  onwerkelijk.  Er  worden  voornamelijk  globale  effecten gepresenteerd. Wat zijn de lokale effecten en hoe ziet het eruit als we maatwerk gaan leveren? Sommige  lokale problemen kunnen ook op regionale/landelijke schaal worden opgelost. We moeten “groot” blijven denken; 

• at staan Alleen het handhaven van de huidige situatie lijkt al heel veel inspanning te vergen, la

• het realiseren van de plannen van Veerman; Er zijn veel gevolgen voor de landbouw. Voornamelijk bedreigingen en weinig kansen; 

•  w w v ee v .      e l  wti  

De aterk aliteit  in Fle oland  is  n punt  an  zorg Hier zijn nam lijk  vee hoog aaardige gewassen te vinden die gevoelig zijn voor veranderingen (verzil ng);

• n Er  moet  onderscheid  gemaakt  worden  tussen  wat  er  van  nature  gaat  gebeure

• (klimaatverandering) en wat voor keuzes wij zelf maken; Het valt op dat er nog veel onzekerheden (leemten in kennis) zijn. Hoe gaan we hiermee om?  

• fEr moet rekening worden gehouden met de N2000 instandhoudingsdoelen. De ef ecten voor de natuur zijn altijd moeilijk in te schatten dus er zal veel extra onderzoek noodzakelijk zijn; 

• e   rDe  opgave  waar  w   voor  staan  is  niet alleen  een  wate opgave  maar  ook  een  ruimtelijke ordeningsopgave; 

• De  gepresenteerde  scenario’s  lijken  de  meest  negatieve  scenario’s.  Er  is  bijvoorbeeld  niet gekeken naar tussenoplossingen zoals compartimentering. Deze studie lijkt nog maar het begin en er moet nog veel verder worden uitgewerkt; 

•  m d e h d  d e  e de e nWe oeten goe  in h t ac terhoofd hou en at w bezig zijn m t    lang  termij . Daarom werken we met de meest extreme scenario’s; 

• input  voor  de De  informatie  die  we  verzamelen  in  deze  werksessie  is  weer 

• berekeningen/verkenningen van de waterschappen; Dit is zo’n grote opgave dat we het gezamenlijk moeten blijven aanpakken; 

• Voor natuur  is er al  redelijk snel een omslagpunt bereikt. Natuur kan best een beetje natter worden maar al snel wordt het té nat; 

• Hoe ver ga je met het nemen van technische maatregelen om functies in stand te houden? Hoe ie ver wil je gaan om dingen te behouden? Wellicht biedt het vervallen van een bepaalde funct

ook wel kansen voor een andere functie; • Denken we niet te klein? Zijn bijvoorbeeld aanpassingen aan de afsluitdijk niet de oplossing? 

 aar aanleiding van de reacties meldt Barry dat hij de volgende keer ook aandacht zal besteden aan de ussenoplossingen en de minder extreme scenario’s. Nt  wee werkgroepen: gevolgen voor landschap, cultuurhistorie, llenair worden de resulTP 

taten van de twee groepen teruggekoppeld. 

Groep H

andbouw, natuur 

anneke/Johan: Hanneke vat de resultaten van de groep samen: • Heb  aandacht  voor  kansen:  “de  een  zijn  dood  is  de  ander  zijn  brood”.  Zo  kan  men 

bijvoorbeeld op plekken waar akkerbouw bemoeilijkt wordt door bodemdaling, natuur gaan zorgt  voor  te  veel  stikstof  in  de  grond.  De en waar akkerbouw niet langer mogelijk is; 

vestigen.  De  begrazing  naast  N2000  gebied begrazing kan worden verplaatst naar de plekk

• Aantasting archeologie en ecologie Schokland; 

38

• n en Weerribben, Aanpassing/aantasting habitat  van  flora en/of  fauna: bijvoorbeeld Wiede

• Voorsterbos en Waterloopbos, Kuinderbos; 

• Kansen om Zuiderzeerand te transformeren naar recreatie/natuurgebied; Vang effecten klimaatverandering op in stroomgebied zelf: afvoer Vecht en IJssel opvangen; 

• iteit IJsseldelta (incl Kampen): oplossing: begrens IJsselmeer Gevolgen voor ruimtelijke kwal

• t ebij Ketelbrug door middel van kering (in combinatie met andere maatregelen); Waterveiligheid bui enpold rs; 

• Zwolle  krijgt  natte  voeten  bij  grotere  afvoeren.  Hiermee  stijgt  ook  het  waterpeil  van  het achterland; 

• tus): toename dynamiek geen probleem (tot Uiterwaarden Vecht en Zwarte water (N2000 sta

• +0,4 m). Hogere voorjaarsstanden zijn wel een probleem; Cultuurhistorische waarden binnenstad Zwolle; 

• Kampereiland en Polder Mastenbroek: kernkwaliteiten  en  cultuurhistorische waarden  zijn nis die leidend van oudsher op waterdynamiek afgetemd. Dit krijgt nu een functionele beteke

kan zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Dit is een positief effect; • Urk: erns etige nadelige eff cten op cultuurhistorische en toeristische waarden. 

 iaan:  De  groep  van  Bastiaan  heeft  de  gevolgen  per  thema  behandeld  en  per  thema Groep  Bast

ingetekeLandbou

nd op de kaarten. Bastiaan vat de resultaten van Flevoland samen: w: 

•  Flevopolders  zijn  kapitaal  gevoelig:  nauwe  marges  omdat  er  specialistisch  en  kwetsbare

• gewassen voorkomen; 

• In Polder Mastenbroek komen alle problemen samen: laag gelegen, delta, nu vooral veeteelt; Gevolgen voor het kassengebied zijn groot; 

Langs rivieren: water de baas. Dit houdt in dat de landbouw zich daar al heeft aangepast aan de rivierdynamiek. 

•

 Natuur: Er  is  een  onderscheid  gemaakt  tussen  gebieden  die  kwel  gestuurd worden  en  die  rivier  gestuurd orden.  In  de  kwel  gestuurde  gebieden  zullen  de  effecten  niet  erg  extreem  zijn.  In  de  rivier 

ffecten extremer zijn.  wgestuurde gebieden zullen de e Landschap en cultuurhistorie: 

• eSchokland,  Swifterband  gevo lige  gebieden:  veel  cultuurhistorische  en  landschappelijke waarden. Daarom gevoelig voor met name bodemdaling; 

• Rietlanden  (aan  de  rand  van  randmeren)  gevoelig  voor  verandering. Wanneer  rietlanden verdwijnen (een ander gewas in de plaats komt) hele andere beleving van landschap. 

 lle  informatie die vergaard is  in de werkgroepen (de gevolgen  ingetekend op kaarten + factsheets et omschrijving van probleem), is te zijner tijd te zien op de gezamenlijke website. 

Am  Sluiting/ vervolg 

lJohan  eva ueert  de  terugkoppeling  uit  de  groepen.  Hij  concludeert  dat  we  niet  te  klein  moeten denken.  Er  wordt  ook  opgemerkt  dat  we  genoeg  aandacht  moeten  schenken  aan  de  Vecht.  Het  lijkt  er namelijk op dat men het vooral over de IJssel heeft als het gaat om gevolgen etc. De benedenloop van e  IJssel  wordt  wel  onderbelicht  terwijl  men  daar  wel  problemen  verwacht  (die  ook  de  nodige andacht behoeven). da 

39

Bastiaan vertelt dat deIJsselmeerweek zal plaatsvinden van 6 t/m 10 december. Hij nodigt iedereen uit  om  daarbij  aanwezig  te  zijn.  Met  name  maandagochtend  6  december  en  vrijdag  ochtend  10 december zijn interessant. Op maandag maken we een start met de vraag “wat hebben we allemaal al edaan?” Vrijdag sluiten we af door  te kijken naar de  toekomst  en  te kijken naar de acties die nog gmoeten worden gedaan.  De volgende werksessie voor IJssel‐ Vechtdelta en Flevoland wordt gehouden op 1 december. In deze essie gaan we alles bundelen wat we de afgelopen 4 sessies hebben gedaan. Het resultaat van deze ssessie zal worden ingebracht in de IJsselmeerweek.  Angelica  sluit  af  door  te  melden  dat  er  vandaag  een  goede  oogst  is  gedaan.  Het  is  fijn  dat  er  nu waterhuishoudkundige informatie is. Zij roept iedereen op om de komende tijd in gesprek te blijven met elkaar. Het is zo’n grote en complexe opgave dat we het gezamenlijk moeten blijven aanpakken.  

40

   

VERSLAG  

el‐Vechtdelta en Flevolandse IJsselmeerkust  DHV B.V. 

ering  sessie IJssring 

Vergad :  5e werkDatum vergade :  1 december 2010 

tgever Plaats  :  Zwolle 

aterdienst Jsselmeergebied 

Opdrach :  Rijkswaterstaat Wamma I100 

Project  :  Deltaprogrossier  :  BA1468‐100‐

tegratie DOnderwerp  :  In

merk  Ons ken :  ‐ Datum  :  2 december 2010 

anwezig     

tor)  tatie) 

A : Angelica van der Heijden, Provincie Flevoland (facilitan)  

    Johan Kabout, Provincie Overijssel (facilitator, preseolle (presentatie

presentatie)     Andreas van Rooijen, gemeente Zw    Barry Ros, Waterschap Groot Salland (    Dana Kooistra, DHV (rapporteur)  

    

    Martin Griffioen, Provincie Flevoland    Martin de Jonge, Provincie Flevoland    Bart Beukema, Provincie Overijssel      Peter van Wijk, Provincie Overijssel  

  nd  

    Renée Barbillion, gemeente Steenwijkerlanderlaer  

    Christophe Meijer, gemeente Zwartewatstpold    Peter Musters, gemeente Noordoo

    Judy Jansen, Waterschap Zuiderzeeland 

n      Anton Koot, Waterschap Veluwe  

aterschap Reest en Wiedeap Groot Salland  

    Toin Lambrechts, W    Wilgert Veldman, Watersch    Paul Rigter, RVOB  

oord  umenten  

    Antoon Kanis, LTO N    Dominique Bokeloh, Natuurmon    Margriet Beek, DPIJ  

  Harm Veuger, KSV Schuttevaer    Philip Scheepers, Staatsbosbeheer  

   Opening  Opening voland. Zij zet het doel voor de bijeenkomst neer: de integratie van de a

 door Angelica, provincie Fle

fgelopen vier sessies:  

13 oktober, thema ambities  

27 oktober, thema economie  10 november, thema stedelijk gebied  

24 november, thema landschap, cultuurhistorie, landbouw, natuur   Presentatie Johan Kabout, trekker gebiedssessies vanuit provincie Overijssel  Korte introductie op de aanleiding en de voorgaande vier sessies. De presentatie en een link naar de website met de handreiking IJsselmeergebied wordt met het verslag meegestuurd.  Vraag wordt gesteld hoe om wordt gegaan met het  ver  vooruit  kijken dat hier  gevraagd wordt  en maar  beperkt  uitgevoerd  kan  worden.  Hiertoe  is  een  strategiegroep  opgezet,  waarin  experts  en 

41

strategisch  denkers  zitting  in  hebben.  Zij  hebben  de  taak met  alle  input  uit  de  gebiedssessies  en themasessies, de verre lange termijn in beeld te brengen. Dit gaat op hoofdlijnen, dus niveau Almere, maar niet wijkniveau.   Presentatie Barry Ros, waterschap Groot Salland  Waterschap Groot Salland heeft voor meerdere varianten doorgerekend wat de effecten zijn  in het watersysteem regio Zwolle.  In de presentatie met name de effecten van peilverhogen toegelicht,  in het onderzoek zijn echter ook de effecten van verlaging doorgerekend. De definitieve rapportage met eel kaartmateriaal is beschikbaar tijdens de IJsselmeerweek. Aspecten die tijdens de presentatie aan vde orde komen:   

en in de stedelijke ‐ Wisselingen in het peil zijn binnen enkele dagen merkbaar in de grondwaterstandgebieden, aangezien het gebouwde gebied zich merendeel op zandgronden bevindt.  ‐ Peilverhoging niet constant maar sinus vorm: in winter hoger peil dan in zomer.  ‐ Uitgang n spunt bij onderzoek: sloten blijven door bemaling op huidige peil. Hiermee zijn gevolgevoor landelijk gebied beperkt.  

ntal gebieden ook zoute kwel is. Vraag: is rekening e slootbodems, risico van opbreken.  

Wel: sterke toename kwel, wat in aagehouden met de toename van de druk op deffect op inklinking: onomkeerbaar proces    ‐ Door de afsluitdijk zijn andere functies in het gebied mogelijk geworden én in gebruik genomen (voorbeeld van appartement in souterrain), gevolg is grotere kwetsbaarheid en afhankelijkheid van technische kunstwerken. Gevoel leeft dat ruimte/veerkracht van het gebied voor aanpassingen al eer beperkt is door huidige gebruik van de ruimte. In plaats van nog meer inleveren op marges in eerkracht is ‘omdenken’ nodig: loslaten huidige situatie.  zv Presentatie Andreas van Rooijen, gemeente Zwolle  Gemeente Zwolle benadrukt dat zij een van de weinige regio’s in NL zijn met een groeiverwachting (economisch  en  bevolking)  voor  de  komende  20  tot  30  jaar.  Zwolle  is  de  grootste  stad  in  het 

n effectgebied  bij  peilverandering  van  het  IJsselmeer.  Benadrukt  wordt  het  belang  e de  kracht  van regionale samenwerking, het gaat niet alleen om Zwolle maar om het hele gebied.  Zwolle  heeft  een  intensief  2‐daags  werkatelier  gehouden  waarbij  mogelijkheden  voor  Zwolle  en omgeving  geïdentificeerd  zijn.  Naast  de  aanleiding  vanuit  het  IJsselmeer,  geeft  ook  de klimaatverandering noodzaak tot actie.  In augustus 2010 zat het watersysteem aan de rand van de capaciteit.  Meerdere scenario’s zijn bekeken, waaruit blijkt dat vooral de  binnenstad van Zwolle kwetsbaar  is voor langdurige peilwisselingen. Idee: water bufferen voor en na de stad, peil in de stad controleren. Dit geeft ruimte in het watersysteem en is een oplossing voor peilwisselingen tussen de ‐1 meter en + 1 meter. Een van de resultaten van deze 2‐daagse is dat ‘de stedenbouwers’ al enthousiaster worden over kansen en mogelijkheden.  Vraag naar verhouding problematiek dit deelgebied t.o.v. andere deelgebieden? In Friesland spelen grote belangen,  in Noord Holland wordt al gewerkt aan het Wieringermeer. Belangrijk verschil met regio Zwolle is de situatie met water van 2 kanten: IJsselmeer en de rivieren.  Er wordt veel gesproken over knikpunten, wanneer gaat het ‘fout’? Dit beperkt zich tot een focus op de veerkracht van het systeem, hoeveel willen en kunnen we daar nog op inleveren? Liever focus op duurzaam aanpassen van het gebied, rigoureuze keuzes zijn nodig.   W‐ wat missen we?  

).  einig gehoord over Natura2000, hoe belangrijk is het behoud hiervan?  natuur niet heilig, ander systeem denken nodig wat voor alle functies in het gebied geldt  (Peter M

r natuurwaarden op zich behouden, maar de plaatsgebondenheid loslaten, aandacht is nodig   voohet aanpassingsvermogen van het gebied (Dominique)  

h t.o.v. bepaalde omstandigheden. sommige natuurtypen makkelijk verplaatsbaar, andere kritiscDifferentiatie is nodig (Dominique)  

‐ inzicht in gevolgen voor de waterkwaliteit, in relatie tot KRW  

42

‐ P n dit aradoxaal: Het uitzakken van het peil voor voldoende zoetwatervoorraad werkt verdrogend igebied. Wat zijn (irreversibele) effecten op het watersysteem in dit gebied?  reactie vanuit DPIJ: samenhang is belangrijk, dit soort verbanden wordt zeker meegenomen.  ws Veluwe spreekt zorg uit naar aanleiding van de ervaringen vanuit Ruimte voor de Rivieren waarbij weinig aandacht aan de effe ten van lage standen is gegeven.  c

 Discussie, vragen en opmerkingen:  ‐ Wat is leidend? Vroeger was dat het watersysteem, nu meer de integraliteit.  ‐ Door groei bevolking en economie extra druk op de ruimte, laat de keuzes t.a.v. water geen 

s dan het belemmering vormen voor de groei. ‘2100’ denken: stimuleren economie in andere regio’westen (Peter M)  

n ontwikkelingen blijft kapitaal vanuit commissie Veerman echter gesteld: bij doortrekke

voornamelijk in het westen van het land. Keus om dat kapitaal niet te vernietigen.  uitgangspunt: we gaan geen stedelijk gebied vernietigen  plus: in hoeverre zijn processen te sturen? Je kunt mensen niet verplichten in een nieuwe wijk in de polder te gaan wonen  

t zo  kijk op totaal Niet op postzegels kijken, als een gemeente geofferd moet worden, dan is da

al niveau (Dominique)  pakket (Zwartewaterland)  

‐ W dergrond op regiona‐ H ijn nodig (Martin)  

at past waar: onderzoek de onoe dan ook: rigoureuze keuzes z

beseffen bestuurders dat ook?   regionale verantwoordelijkheid  ‐ W‐ V

elk geluid geven we als regio af, wat vinden we? (Johan)  

oorstel: regionale visie/advies aan DPIJ/rijk leveren (Johan)  

it bod te kunnen doen  je deze mee?  

let wel: dit vraagt uren, bereidheid daartoe nodig om dnaast overheden ook veel particulieren en private organisaties betrokken. Hoe neem 

optie: opschalen naar koepel en belangenorganisaties  ‐ Bij gemeenten leeft de trend: niet over de schutting gooien, maar integraal denken en 

n.  verantwoordelijkheid nemen. In geval van DPIJ dit ook doen. (Peter M)  

‐ op inhoud akkoord: als regio gezamenlijk optrekken, op organisatie de vraag hoe dit te organisere‐ g municeren van belangen, dat hier echt 

)  evoel van urgentie onvoldoende aanwezig, 1e taak is com

iets moet gebeuren, dat rigoureuze keuzes voor de deur staan (Renée

regionaal overlegorgaan IJsselmeer betrekken (Martin)  op de agenda zetten bij regionale bestuurlijke overleggen (Peter M.)  

cceptatie van risico’s. Landelijke campagne ook de burger hierin meenemen: van ontzorgen naar a(Zwartewaterland)   inzicht in de gevolgen geeft gevoel van urgentie (LTO)   denk in gezamenlijk optrekke  en kansen zien, niet in grenzen en bedreigingen (Bart)  ‐‐ n Boodschap IJsselmeerweek:  Als je het doet, doe het dan goed”. Niet in postzegels denken, maar overkoepelend en lange termijn. e zitten aan de grenzen van het systeem: anders denken is nodig, accepteren rigoureuze keuzes  

“W 

43