Delinquent gedrag bij Antwerpse en Gentse jongeren’

Over daderschap, slachtofferschap, de invloed van ‘slechte vrienden’ en negatieve groepsdruk

Diederik Cops

Leuvens Instituut voor Criminologie

2

Introductie

De aantrekkelijkheid van ‘jongerencriminaliteit’

Schuchtere pogingen tot meer kwantitatieve onderbouwing, vaak in tegenstelling tot berichtgeving over individuele zaken ‘De nieuwe jeugdcrimineel: 14, Antwerps en gewelddadig?’ (Scoyer,

2009)

Groepsdruk en ‘slechte vrienden als ‘usual suspects’ in de verklaring van delinquent gedrag bij jongeren Jeugddelinquentie ≈ groepsgedrag Loutere vaststelling verband, weinig aandacht voor complexe relaties

tussen vrienden, vriendschapsrelaties en delinquent gedrag

Inhoud

Jeugddelinquentie gemeten: (on)mogelijke opdracht?

Jeugddelinquentie in Antwerpen en Gent: prevalentie, delinquentiegraad en evolutie naar leeftijd

‘Slechte vrienden’ en ‘negatieve groepsdruk’: aard en omvang

Delinquente vrienden en delinquent gedrag: bufferende effecten van vriendschapsrelaties, individuele attitudes en kwaliteit van sociale banden (?)

Implicaties en conclusies3

Jeugddelinquentie in Gent & Antwerpen

4

‘Jeugddelinquentie’ gemeten: (on)mogelijk?

Historisch gebrek aan goede en betrouwbare cijfers op verschillende officiële niveaus (politie, parket, jeugdrechtbank, uitvoering van maatregelen)

Voorzichtig optimisme Inherente beperkingen van officiële statistieken

De JOP-monitor als zelfrapportage instrument. Voor- en nadelen in de identificatie van (jeugd)delinquentie

5

De prevalentie van delinquentie

Delinquentiegraad

Antwerpen Gent Brussel

Geen delicten 58.7 (25.2) 59.3 (24.1) 50.4 (18.0)

Één delicttype 18.1 (28.6) 20.4 (30.4) 22.1 (26.8)

Twee delicttypes 10.7 (20.8) 10.2 (21.8) 11.6 (21.2)

Drie delicttypes 5.5 (10.5) 5.5 (10.6) 6.8 (13.8)

Vier delicttypes 3.1 (5.6) 2.2 (5.8) 3.2 (8.0)

Meer dan vier delicttypes

3.8 (9.4) 2.4 (7.5) 5.9 (12.2)6

Delinquentiegraad bij Antwerpse, Gentse en Brusselse jongeren (met zwartrijden en spijbelen) in percentages

Delinquentieprevalentie naar leeftijd

7

De prevalentie van slachtofferschap

8

Slachtofferschap naar leeftijd

9

‘Slechte vrienden’ en negatieve groepsdruk

Delinquente vrienden meest voorkomend: ‘spijbelen’ (65,2%), ‘winkeldiefstal’

(44,6%) en ‘vandalisme’ (40,3%) ‘slechts’ 22% heeft geen vrienden die één van de bevraagde

feiten heeft gepleegd Weinig verschil tussen jongens en meisjes (20.6% versus

24.6%) Sterke toename met de leeftijd: 13 jaar 41%, 15 jaar 28% en 19

jaar 15,2%

10

Delinquente groepsprocessen Sterkere neiging tot delinquent gedrag met vrienden (28,5%

akkoord) Loyaliteit naar de peergroep & Bescherming tegen politie (31,9%

zegt tegen de politie te liegen om vrienden te beschermen)

Negatieve groepsdruk = relatief beperkt Kleine minderheid geeft aan soms dingen te moeten doen

die ze eigenlijk niet willen (5.1% akkoord) Meeste jongeren geven aan dat hun vrienden het oké vinden

als ze iets niet durven/willen doen (70,7% akkoord)11

‘Slechte vrienden’ en negatieve groepsdruk

Groepsprocessen naar leeftijd & geslacht

12

Een beter inzicht in de complexe relatie tussen vrienden en delinquentie…

13

Delinquente vriendenDelinquente vrienden

Delinquentie Delinquentie

• Negatieve groepsdruk• Delinquente groepsprocessen• Tolerantie t.a.v. delinquentie• Relatie met ouders

• Negatieve groepsdruk• Delinquente groepsprocessen• Tolerantie t.a.v. delinquentie• Relatie met ouders

Rechtstreekse effecten op delictfrequentie

14

Delinquentie Delinquentie

Negatieve groepsdrukNegatieve groepsdruk

Delinquente groepsprocessenDelinquente groepsprocessen

Delinquente vriendenDelinquente vrienden

Delinquentietolerantie Delinquentietolerantie

Relatie met oudersRelatie met ouders

+

++++

+++

+++

-

Interactie- en modererende effecten

15

Twee effecten significant en betekenisvol in de verklaring van delinquentie (de andere twee niet)

Delinquente vrienden * delinquente groepsprocessen

Invloed van delinquente vrienden op het eigen delinquente gedrag is groter naarmate er binnen de vriendengroep een sterke tolerantie bestaat (en omgekeerd)

Delinquente vrienden * delinquentietolerantie

Hoe minder tolerant jongeren zijn ten aanzien van delinquent gedrag, hoe minder sterk de invloed van het hebben van delinquente vrienden op het eigen delinquente gedrag is (en omgekeerd)

Wat kunnen we hier nu mee?

Omvang van delinquentie bij Gentse en Antwerpse jongeren Grensoverschrijdend gedrag als ‘normaal’ fenomeen bij adolescenten Aandeel ‘veelplegers’ beperkt Beperkte evolutie doorheen de leeftijd

Delinquente vrienden: ‘normaliteit’ van delinquentie geen homogene vriendengroepen op vlak van delinquent gedrag Beperkte omvang van negatieve groepsdruk binnen vriendengroep,

wel sterkere aanwezigheid van meer impliciete processen ‘ter bevordering’ van delinquent gedrag

16

Wat kunnen we hier nu mee? (2)

17

Sterke relatie tussen delinquent gedrag van vrienden en het eigen delinquent gedrag bij (Gentse en Antwerpse) jongeren

De reductie van de tijd die jongeren met elkaar kunnen doorbrengen meer beperken en controleren (?)

Remedie erger dan de kwaal• Geen automatische relatie tussen beiden

• Meer aandacht voor de tussenliggende mechanismen een meer wenselijke optie

• Ontkennen/negeren van de vele positieve aspecten van ongecontroleerde vrije tijdsbesteding

Besluit

18

De complexiteit van het fenomeen (jeugd)delinquentie: nood aan (meer) nuance en voorzichtigheid bij het gebruik en de interpretatie van de ‘naakte cijfers’

Belang en meerwaarde van de JOP-monitor Ander beeld over de omvang en de aard van

jeugddelinquentie

beter en dieper inzicht in de mechanismen en processen die tot delinquent gedrag leiden

Tot slot

Vragen of opmerkingen?

19