Definitieve Handleiding Antimicrobial Stewardship binnen de … · 2018. 4. 20. · De...
Transcript of Definitieve Handleiding Antimicrobial Stewardship binnen de … · 2018. 4. 20. · De...
HANDLEIDINGANTIMICROBIALSTEWARDSHIPBINNENDEVERPLEEGHUISZORG
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 2
ColofonDezehandleidingistotstandgekomendankzijdeinspanningenvandeledenvandeprojectgroep‘VoorkomenvanantibioticaresistentiedoorAMS-programmainverpleeghuizen.Ditprojectismogelijkgemaaktdoor:.Projectnummer:848022002.Dehandleidingmet(verwijzingennaar)debijbehorendetoolsistedownloadenvia:http://www.zzgzorggroep.nl/wp-content/uploads/2018/03/Antimicrobial-Stewardship-binnen-de-verpleeghuiszorg.pdfDedeelszwart-versievandezehandleidingistedownloadenvia:http://www.zzgzorggroep.nl/wp-content/uploads/2018/03/Antimicrobial-Stewardship-binnen-de-verpleeghuiszorg-zwartwit.pdfDevolgendebijlagenzijnalswordbestandtedownloaden:Bijlage1SamenvattingAMS-activiteitenvia:http://www.zzgzorggroep.nl/wp-content/uploads/2018/03/Bijlage-1-Samenvatting-AMS-activiteiten.docxBijlage2RegistratieformuliercasusA-team(voorbeeld)via:http://www.zzgzorggroep.nl/wp-content/uploads/2018/03/Bijlage-2-Registratieformulier-casus-A-team-voorbeeld.docxBijlage4EvaluatieformulierA-team(voorbeeld)via:http://www.zzgzorggroep.nl/wp-content/uploads/2018/03/Bijlage-4-Evaluatieformulier-A-team-voorbeeld.docx
Ledenvandeprojectgroep:Drs.A.J.B.Verkaaik(projectaanvrager),medischdirecteurZZGZorggroepMevr.A.Eikelenboom-Boskamp(projectleider),deskundigeinfectiepreventieZZGZorggroep/CanisiusWilhelminaZiekenhuisDrs.M.vanLoosbroek,specialistouderengeneeskundeZZGZorggroepProf.Dr.A.Voss,arts-microbioloogCanisiusWilhelminaZiekenhuis,lidNederlandseVerenigingvoorMedischeMicrobiologieDrs.E.I.C.LutkeSchipholt,apothekerCanisiusWilhelminaZiekenhuisDr.M.Nelissen-Vrancken,apothekerInstituutvoorVerantwoordMedicijngebruikDrs.P.Geels,specialistouderengeneeskundenietpraktiserendInstituutvoorVerantwoordMedicijngebruikDr.S.Natsch,ziekenhuisapotheker/klinischfarmacoloognamensdeStichtingWerkgroepAntibioticabeleidMetondersteuningvan:H.Wunderink,InkoopensubsidiesZZGZorggroepvooradministratieveondersteuningT.vanBeusekomenM.Hermsen,AfdelingLerenenOntwikkelenZZGZorggroepvoorhunbijdrageaandee-learningM.vanDirven,adviseurInstituutvoorVerantwoordMedicijngebruikSpecialistenouderengeneeskunde,verpleegkundigen/verzorgendenencliënten/vertegenwoordigersvandedeelnemendelocatiesvanZZGZorggroepvoordeelnameaanditprojectMetdankaanLenaHillenga,vertegenwoordigervanhetLandelijkOverlegClientenraden.EnmetdankaandeledenvandeklankbordgroepvertegenwoordigdvanuitVERENSO,RIVMCentrumInfectieziektebestrijding,GGD-GHORenVilans.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 3
Inhoudsopgave
Colofon...........................................................................................................................................2
Inleiding.........................................................................................................................................4
AchtergrondAMS..........................................................................................................................4
1. Leeswijzer..............................................................................................................................6
2. Randvoorwaarden.................................................................................................................6
3. Inrichtenorganisatiestructuur..............................................................................................8
4. A-teamactiviteiten..............................................................................................................11
5. Farmacotherapeutischoverleg(FTO).................................................................................16
6. Scholingverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepen.............................................17
7. Cliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)...................................................................18
Literatuur.....................................................................................................................................19
Bijlage1:SamenvattingAMS-programma..................................................................................20
Bijlage2:RegistratieformuliercasusA-team(voorbeeld)..........................................................22
Bijlage3:Tabelenflowchartbeoordelingantibioticagebruik(voorbeelden)............................23
Bijlage4:EvaluatieformulierA-team(voorbeeld)......................................................................25
Bijlage5:E-learningverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepen..................................26
Bijlage6:Overzichtwebsitest.b.v.informatievoorcliëntenenvertegenwoordigers(familie)27
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 4
InleidingVooruligtdehandleidingAntimicrobialStewardship(AMS)binnendeverpleeghuiszorgd.w.z.gerichtopWLZgeïndiceerdecliëntenwaarbijhetgaatomeenintegraalaanbodvanverpleging,verzorging,behandeling,begeleiding,welzijnenwonen.
AMSisinmiddelsgemeengoedbinnendeziekenhuizen,maarisnietzondermeertoepasbaarbinnendeverpleeghuiszorg.DoorsubsidievanZonMwishetmogelijkgeweestomeenprojecttestartenbinnendeZZGZorggroep(eenvandeaanbiedersvanverpleeghuiszorgbinnenderegioNijmegene.o.)omeenvertaalslagtemakenvanAMSinziekenhuizennaardeverpleeghuissetting.Deaanbevelingenentoolsindezehandleidingzijntotstandgekomennaaraanleidingvanervaringendietijdensdeprojectperiodevan14maandenzijnopgedaanenwaarinstewardshipactiviteitenzijnvoorbereid,uitgevoerdengeëvalueerd.
HetdoelvandezehandleidingisomorganisatiesmetverpleeghuiszorgeenpraktischeleidraadtebiedenbijhetopzetteneninrichtenvanAMS,welkeaansluitbijhet‘Kwaliteitskaderverpleeghuiszorg’waarinhetaccentligtophetcontinulerenenverbeteren.
Deaanbevelingenzijngeenrichtlijnen;zezijnveeleertebeschouwenalsmogelijkeonderdelenvaneen“gereedschapskist”,welkebinnenuweigensamenwerkingsverbandingezetkunnenwordeninhetkadervanAMS.Zoalsookwordtgesteldindepraktijkgids‘AntimicrobialStewardshipinNederland’5,gerichtopziekenhuizen,geldterookindeverpleeghuiszorggeenuniverseeltoepasbaarAMS.DewijzewaaropbinnenuwsituatievormgegevenkanwordenaanAMSisuiteindelijkafhankelijkvandegeschiktheidenhaalbaarheidvanstewardshipactiviteiten.Hierbijvalttedenkenaanbijvoorbeelddeuitgangssituatiemetbetrekkingtothetvoorschrijfgedrag,deaanwezigeinfrastructuur,hetgemakwaarmeegegevensuitcliëntendossiersenvoorschrijfsystemenzijntehalenenbeschikbaremankrachtenmiddelenbinnenuweigenlokalesituatie.
AMS-programma
AMS-programmaiseeninternationaalomarmdconceptvanintramuralemultidisciplinairesamenwerkingomgoedgebruikvanantibioticatebevorderenenonjuistgebruikaftelatennemen,metalsdoelenverbeteringvandepatientoutcome,verbeteringvandekosteneffectiviteitvandebehandeling,enterugdringenvandenadelenvanantibioticagebruik,waaronderresistentie.2
AchtergrondAMSResistentietegenantibioticawordtgezienalseenvandebelangrijkstebedreigingenvandevolksgezondheid.OokinNederland,waarartsengemiddeldgezienzorgvuldigenterughoudendzijninhetvoorschrijvenvanantibiotica,neemthetaantalresistentebacteriëntoe.Doordetoenamevanantibioticaresistentieinbuiten-enbinnenlandontstaansteedsvakerinfectiesdiemoeilijkerofinsommigegevallenhelemaalnietmeerbehandeldkunnenworden.
InhetvisiedocumentoverdekwaliteitvanhetantibioticabeleidinNederlandvandeStichtingWerkgroepAntibioticabeleid(SWAB)20123,wordtdeontwikkelingvaneenAntimicrobial
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 5
Stewardship(AMS)inNederlandseZiekenhuizenalsvoorwaardegezienomeenstringentantibioticabeleiduittekunnenvoeren.Hierbijisopgemerktdatverkendzalmoetenwordenopwelkewijzehierinvullingaangegevenzoukunnenwordenbinnendeverpleeghuiszorg.EenvormvanAMSinverpleeghuizeniszekerzinvol.Cliëntenineenverpleeghuisvormentenslotteeenkwetsbarepopulatiedievatbaarderzijnvoorinfecties.Detoenemendezorgzwaarteenhetgezamenlijkwonenenverzorgdwordenleidentoteenverhoogdrisicoopverspreidingvaninfecties/micro-organismen.Ditkandekwaliteitvanlevennegatiefbeïnvloedendoortoegenomenziektelastenziekteduurenbeperkendemaatregelenomverdereverspreidingtevoorkomen.Bijernstigeinfectiesmoetenafwegingenwordengemaaktovernoodzaakenwenselijkheidvaneenziekenhuisopname.Metdetoenamevanbijzonderresistentemicro-organismen(BRMO)leidtditindetoekomsttevenstotmoeilijk,ofinhetslechtstegevaltotniet,behandelbareinfecties.UitonderzoekblijktookdatcliëntenbinnendeNederlandseverpleeghuiszorgsteedsvakerdragerzijnvanresistentebacteriën.4,5,6Ditvraagtomeenverankerdestructuurvanhygiëneeninfectiepreventiebinneneenorganisatie,intensiveringvanmaatregelenomverspreidingvanresistentebacteriëntegentegaanenomverantwoordomtegaanmetantibioticagebruikendaarmeeresistentieontwikkelingtebeperken.
Achtergrondwaartegenhetprojectisuitgevoerd
HetprojectheeftplaatsgevondenbinnendeZZGZorggroep.DeZZGZorggroepisinderegioNijmegeneengroteaanbiedervanintra-enextramuraleverpleging,verzorgingenherstelzorg.Metruim2500medewerkerswordtklantgerichtehoogwaardigezorggebodenaanruim1000cliëntenmeteenWLZ-indicatie,wordtwijkverpleegkundigezorggebodenaanruim3000cliëntenenwordenjaarlijksruim700cliëntenopgenomeninhetZZGHerstelcentrumvoorrevalidatieofherstelzorg.DeZZG-Zorggroepwerktdaarbijintensiefsamenmetketenpartnerszoalshuisartsen,ziekenhuizen,GGZinstellingenenandereouderenzorginstellingen.MethetRadboudumcendeHogeschoolArnhem-Nijmegenisaljarenlangsamenwerkingrondopleidingenonderzoekterverbeteringvanhetzorgaanbod.
DeZZGZorggroepvoerteenactiefinfectiepreventiebeleid.Onderdelenvanditbeleidzijneenactieveinfectiecommissieeneencontractmeteendeskundigeinfectiepreventievoorstructurelewerkzaamheden.Erbestaateennetwerkvanzgn.hygiënekwaliteitsmedewerkers(HKM-ers)diejaarlijkseenscholingkrijgenenauditsuitvoerenophetgebiedvanhygiëneeninfectiepreventie.TevensparticipeertdezorggroepinhetRegionaalZorghygiëneNetwerkNijmegene.o.(REZON,alsonderdeelvaniPrevent)waarbinnenonderanderejaarlijksprevalentiemetingennaarzorginfectieswordenuitgevoerd.AlleartsenvandezorggroepvormensamenmetdeverpleegkundigspecialistenendeleverendapothekervanhetCanisiusWilhelminaZiekenhuis(CWZ)eenfarmacotherapieoverleg(FTO)-groep.HetFTOvindt6maalperjaarplaats.HetFTOwordtvoorbereiddoordeapothekervanhetCWZeneenspecialistouderengeneeskunde.DemicrobiologischediagnostiekwordtgedaandoorhetlaboratoriumvoorMedischeMicrobiologieenInfectieziektenvanhetCWZ.
Aanhetprojecthebben4locatiesvandezorggroepdeelgenomenmetintotaal132plaatsenpsychogeriatrieen39plaatsensomatiek.Indeperiodevan5maandenwaarinhetA-teamactiefwas,hebbenintotaal18specialistenouderengeneeskundeantibioticavoorgeschreven.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 6
1. LeeswijzerIederhoofdstukbegintmeteengroenkaderwaarindeaanbevelingenstaanweergegeven.Indetekstonderhetgroenekaderwordtverdereuitleggegeven.Iederhoofdstukeindigtmeteenblauwkaderwaarindesituatiebinnendezorggroepwaarinhetprojectheeftplaatsgevondenwordtbeschrevenmeteventuelevervolgstappen.
2. Randvoorwaarden
Aanbevelingen
2.1. VormeenprojectteamvoorhetopzetteneninrichtenvaneenAMS-programma2.2. ZorgvoordraagvlakbijdeRaadvanBestuurenallebetrokkenen2.3. Zorgdattijdbeschikbaarwordtgesteldomhetprogrammauitvoerenmetde
daarvoorbenodigdefinanciën
VoorafgaandaanhetinvoerenvaneenAMS-programmaishetbelangrijkdatuaaneenaantalrandvoorwaardenvoldoet.Ditvoorkomtdatactiviteitenvastlopenenudewerkwijzenietkuntborgenindepraktijk.De3belangrijksterandvoorwaardenzijn:
2.1 Projectteamencoördinatie
SteleenprojectteamsamenvoorhetopzetteneninrichtenvanhetAMS-programma,deanalysevangegevensdieverzameldwordenendeevaluatievanhetfunctionerenvaneenA-team.Ukunthierbijdenkenaaneenvertegenwoordigervandevakgroepspecialistenouderengeneeskundedietevenslidisvandeinfectiecommissie,vandeapothekerdiedemedicatieleverenaandezorggroependearts-microbioloogvanhetmedischmicrobiologischlaboratoriummetkennisoverlokale/regionaleresistentiegegevens.Ombinnenhetprojectteameffectiefenefficiëntbesluitentekunnennemen,organisatie-bredevoorwaardentecreërenenverbeteringendoortekunnenvoerenishetaantebevelenomeenmedischdirecteur/lidvanhetmanagementteam(MT)bijhetprojectteamaantelatensluitenofdespecialistouderengeneeskundeeenmandaatnamenshetMTtegeven.
Legiedersverantwoordelijkheidbinnenhetprojectteamvastenbenoemeeneindverantwoordelijkevoorhetprogramma.Hetisaanteradendecentralecoördinerenderolbijeenoftweepersonenneerteleggen.Ukuntoverwegenomhiervooreenpersoonbijhetprojectteamaantelatensluitendiekennisheeftvandezorgorganisatieophetgebiedvanhygiëneeninfectiepreventieenverbondenismeteenarts-microbioloogvanhetmedischmicrobiologischlaboratoriumzoalseendeskundigeinfectiepreventie.
2.2 Draagvlak
EssentieelvoorhetslagenvaneenAMS-programmaiscommitmentvandeRaadvanBestuurvanuworganisatiewaarbijsprakeisvaneenduidelijkevisiemetdaaraangekoppeldeenbudgetvoordein-enuitvoeringvaneendergelijkprogramma.Tevensishetbelangrijkomdraagvlaktecreërenbijallepartijendiebetrokkenzijnbijhetopzetteneninrichtenvanhetprogramma.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 7
2.3 TijdenfinanciënHetopzetteneninrichtenvanAMS-programmaeneventueleverbeteractieskostentijdendusgeld.HoeveeltijdnodigisvooreenAMS-programmabinnenuworganisatieisonderandereafhankelijkvandeuitgangssituatie.Eenuitgangssituatiewaarbijvoorbeeldreedscontractenbestaantussendesamenwerkendepartijen(meteventueeleenbenodigdeuitbreidingopeenbestaandcontract),aangeslotenkanwordenbijreguliereoverleggen,behandelprotocollenup-to-datezijnenbenodigdegegevensmakkelijktegenerenzijn,zalmindertijdinbeslagnemendaneenuitgangssituatiewaarindit(deels)niethetgevalis.Detijdsinvesteringisookafhankelijkvandeuithetprogrammavoortvloeiendeverbeteracties.Eensituatiewaarinhetvoorschrijfgedrag(veelal)conformhetopgesteldebehandelprotocolgebeurtincombinatiemeteventueleanderevoorafgesteldecriteriazoalshetvermeldenvandeindicatieinhetvoorschrijfsysteem,zalmindertijdinbeslagnemen,danineensituatiewanneerditnietgebeurt.Ookishetbelangrijkomrekeningtehoudenmeteventuelewijzigingeninhetkweekbeleidnaaraanleidingvanhetopstellen/veranderenvandebehandelprotocollen.Ditkanfinanciëleconsequentiesmetzichmeebrengen.Maakhieroverafsprakenmethetmedischmicrobiologischlaboratorium.Tenslotteishetbelangrijkomscholingoverditonderwerpoptenemeninhetscholingsprogrammawaarmeekostengemoeidzijn.Inbijlage1staateensamenvattingmetAMS-programmaactiviteiten,gebaseerdopdeaanbevelingenindezehandleiding,dieuvooruweigensituatieverderinofaankuntvullen.DezekuntutevensgebruikenomverantwoordingafteleggenaandeRaadvanBestuur.
SituatiebinnendeZZGZorggroepVisieopantibioticaeninfectiepreventiebeleidDezorggroepdeeltdevisievandestichtingantibioticabeleid(SWAB)zoalsomschreveninhetvisiedocument‘DekwaliteitvanhetantibioticabeleidinNederland’.Hetuitgangspuntisdatdebehandelbaarheidvaninfectiesbijcliëntenzolangmogelijkgewaarborgdblijftenernoodzakelijkemaatregelengetroffenwordentenaanzienvanvoorschrijven,gebruikenmonitoringvanantibiotica.Hetbeleidrichtzichopstringentantibioticagebruik;debewakingdaarvanwordtneergelegdbijeenantibioticateam(A-team).Tevenswordteenopelkaarafgestemdinfectiepreventiebeleidenantibioticabeleidalsnoodzakelijkevoorwaardegezienvoordebestrijdingvanresistentiebinnendezorggroep.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 8
3. Inrichtenorganisatiestructuur
Aanbevelingen:
3.1. Stemdebewakingvanhetantibioticabeleideninfectiepreventiebeleidopelkaarafenbrengditonderdeverantwoordelijkheidvandeinfectiecommissie
3.2. SteleenA-teamsamen3.3. BespreekhetAMS-programmaindevakgroepspecialistenouderengeneeskunde3.4. LaathetAMS-programmaeenperiodiekterugkerendonderwerpzijntijdensde
bijeenkomstenvanhetfarmacotherapeutischoverleg(FTO)3.5. Zorgvooreenscholingsaanbodaanverpleegkundigeenverzorgende
beroepsgroepen3.6. Bespreekopwelkewijzevrijwilligersgeïnformeerdworden3.7. Bespreekopwelkewijzecliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)
geïnformeerdworden3.1 Afstemmingantibiotica-eninfectiepreventiebeleid
Eenopelkaarafgestemdantibioticabeleideninfectiepreventiebeleidiseen‘conditiosinequanon’voordebestrijdingvanresistentieinzorginstellingenenberustopdriepijlers:
a. Voorkómenvanhetontstaanvanresistentiedoorhetzorgvuldigtoepassenvanantibiotica
b. Detectied.m.v.diagnostiekensurveillancevanresistentebacteriënenhunverspreiding
c. Voorkómenvanverspreidingvan(resistente)bacteriëndooradequatehygiënischeeninfectiepreventiemaatregelen
Doordebewakingvanhetantibioticabeleidenhetinfectiepreventiebeleidbijééncommissieondertebrengenwordteenintegraleaanpakenbewakingervanvergemakkelijkt.Geziendeaardvandeonderwerpenlijkthetlogischomditondertebrengenbijdeinfectiecommissie.
3.2 SamenstellenA-team
EenA-teamdatbijvoorbeeldbestaatuiteenspecialistouderengeneeskunde,eenapothekereneenarts-microbioloogvanhetmedischmicrobiologischlaboratoriummetkennisoverlokale/regionaleresistentiegegevens,isgoedinstaatsamendekwaliteitvanhetantibioticumgebruiktebewaken.Zijkunnenmetelkaardeantibioticabehandelprotocollenopstellenendemonitoringdoenopdenalevingervan.
3.3, VakgroepvanspecialistenouderengeneeskundeenFTO3.4 Omdraagvlakbijdespecialistenouderengeneeskundetecreëren,ishetbelangrijkhenvanaf
hetbeginafaantebetrekkenbijhetAMS-programma.Demeestvoordehandliggendemanierisdatdespecialistouderengeneeskundediezittingheeftinhetprojectteam,zijn/haarcollega’stijdenseenvakgroepvergaderinginformeertoverdestandvanzakenm.b.t.hetprojectteamenA-team.Belangrijkhierbijisdaterruimteisvoorvragenenopmerkingenvanspecialistenouderengeneeskundemaarookvoortwijfels.Dezevragen,opmerkingenentwijfelszijnvoorhetA-teamheelbelangrijkomindeoverwegingmeetenemenbijhetopstellen/herzienvandebehandelprotocollen.Hiermeezalnaarverwachtingdebekwaamheidvanspecialistenouderengeneeskundevergrootwordenendebereidheidomconformdebehandelprotocollenvoorteschrijventoenemen.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 9
Devragen,opmerkingenentwijfelskunnenookaanleidingzijnvoornadereuitlegofscholingtijdenseenFTO.Bijtwijfelskuntubijvoorbeelddenkenaanantibioticakeuzesinhetbehandelprotocolofnaaraanleidingvancasuïstiekuitdepraktijk.ZievooraanbevelingenvoorhetFTOhoofdstuk5‘Farmacotherapeutischoverleg’.
3.5 ScholingsaanbodaanverzorgendeenverpleegkundigeberoepsgroepenHetonderwerpantibiotica(resistentie)wordtnogaleensbeschouwdalseenonderwerpdatalleenvanbelangisvoorartsen.Echterzekerbinnendeverpleeghuiszorgzijndeverpleegkundigenenverzorgenden(enfamilie)vaakdeeerstendieklachtenensymptomenvaneeninfectiebijeencliëntopmerken.Tevenszijnzijheteersteaanspreekpuntvoordecliëntzelfofdefamilie.Eenspecialistouderengeneeskundezietzijn/haarcliëntentenslottenietelkedagenismedeafhankelijkvandeinformatievandeverpleegkundigenenverzorgenden.Ookindeuitvoeringspelendeverzorgendeneenbelangrijkrol,denkbijvoorbeeldaanveelvuldig‘stickenvanurine’waarvanlangnietaltijdbijdezeberoepsgroepduidelijkisdatdezehandelingbedoeldisomeenurineweginfectieuittesluitenennietomdezeaantetonen.Entedenkenvaltookaanscholingoverwelkepreventievemaatregelenergenomenkunnenwordenomhetrisicoopeenurineweginfectieofopeenaspiratiepneumonieteverlagen.Indieneenspecialistouderengeneeskundebesluitom(vooralsnog)geenantibioticavoorteschrijven,danwordtditinhetalgemeendoordeverzorgendeteruggekoppeldnaardecliëntoffamilie.Alleenbijingewikkeldesituatieszaldespecialistouderengeneeskundeditzelfdoen.Tenslottehebbenzijeenbelangrijketaakinhetadequaatuitvoerenvanhygiënischeeninfectiepreventiemaatregelenomverspreidingvan(resistente)bacteriëntegentegaan.Zieverderhoofdstuk6‘Scholingverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepen’.
3.6 VrijwilligersCliënten(envertegenwoordigers)enmedewerkersindeverpleeghuiszorghebbentemakenmetvrijwilligers.Hetisaantebevelenomtebesprekeninwelkematezijgeïnformeerdkunnenwordenoverhetonderwerpantibioticaresistentieeninfectiepreventie.Hetisafhankelijkvandeaardvandewerkzaamhedenvanvrijwilligersbinnenuworganisatiewelkeinformatievoorhenvanbelangisomverspreidingvan(resistente)bacteriëntevoorkomen.Hierbijkuntudenkenaaninformatieoverhandhygiëne,hygiënebijomgangmetvoeding(waarvrijwilligersvooringezetworden)enwattedoenwanneereenvrijwilligereeninfectieheeft.Eendeskundigeinfectiepreventiekanuhierbijadviseren.VooralgemeneinformatieishetaantebevelenomaantesluitenbijdeinformatiedievrijtoegankelijkisvoorhetpubliekzoalsinformatieviaVERENSO,RIVMenVilans(zieookbijlage6indezehandleiding).Binnendezorgorganisatiezalinoverlegmetdevrijwilligerscoördinator(en)gekekenkunnenwordenopwelkewijzedezeinformatieverstrektwordtaandevrijwilligers.Aanbevolenwordtomdezelfdekanalentekiezenwaaropandereinformatieaandevrijwilligerswordtverstrekt.
3.7 Cliëntenenvertegenwoordigers(familie)
Naasthetfeitdatcliëntenenvertegenwoordigers(familie)voorinformatiealtijdterechtmoetenkunnenbijdeverzorgenden,verpleegkundigenofspecialistenouderengeneeskunde,ishetaantebevelenomookschriftelijkeinformatieaantebiedendiezeopeenrustigmomenteenskunnennalezen.Zieverderhoofdstuk7‘Cliëntenenhunvertegenwoordigers(familie).
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 10
SituatiebinnendeZZGZorggroepOrganisatiestructuurantibioticabeleideninfectiepreventiebeleidSindsjarenishetantibioticabeleidvandezorggroeponderdeelvanhetfarmacotherapeutischoverleg(FTO)enishetinfectiepreventiebeleidondergebrachtbijdeinfectiecommissie.Naaraanleidingvanhetprojectwordtdebewakingvanhetantibiotica-eninfectiepreventiebeleidopelkaarafgestemdengaatintegraalonderdeverantwoordelijkheidvandeinfectiecommissievallen.Deantibioticabehandelprotocollenwordendaarmeeonderdeelvanhetantibioticabeleid.Deapothekersteltinsamenspraakmetdevakgroepvanspecialistenouderengeneeskunde,deantibioticabehandelprotocollenopendraagtzorgvoordeherzieningervanopbasisvandeSWAB-richtlijnen,VERENSO-richtlijnenenNHG-standaarden.DezegeldentevensvoorandereverpleeghuizeninderegioNijmegenwaardeapothekerdemedicatielevert.Inhetverledeniseenarts-microbioloogbetrokkengeweestenishetbehandelprotocolherzienopbasisvanderesistentiegegevensinderegio.Erbestondgeenstructureleafspraakoverdeaanwezigheidvaneenarts-microbioloogbijhetFTOofbijhetopstellenc.q.herzienvandebehandelprotocollen.NaaraanleidingvanhetprojectwordthetopstellenenherzienvanantibioticabehandelprotocolleneenverantwoordelijkheidvanhetA-teamdatnaafloopvanhetprojectvoortgezetwordt.HetAMS-programmazaleenperiodiekterugkerendonderwerpzijntijdensdeinfectiecommissiebijeenkomstenentijdensdeFTO-bijeenkomsten(6xperjaar).Dezorggroepheefteencontractmeteendeskundigeinfectiepreventievoorstructurelewerkzaamhedenophetgebiedvanhygiëneeninfectiepreventieenkenteennetwerkvanzogenaamdehygiënekwaliteitsmedewerkers(HKM-ers)dieeenschakelzijntussendewerkvloerendeinfectiecommissie.TijdensscholingvandeHKM-ers,wordtaandachtbesteedaanonderwerpenophetgebiedvanhygiëneeninfectiepreventie(zoalsbijvoorbeeldhandhygiëne,persoonlijkehygiëne,persoonlijkebeschermingsmiddelen)enoverbijzonderresistentemicro-organismen(BRMO’s).Naastdezescholingiserinhetkadervanditprojecteene-learningontwikkeld,welkeorganisatie-breedbeschikbaarkomtvooralleverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepenbinnendezorggroep.Binnendezorggroepiscontactgelegdmeteenvandevrijwiligerscoördinatoren.Zijzalhetonderwerphygiëne,infectiepreventieenantibioticaresistentieaankaartenbinneneenbestaandoverleg.Daarnavolgtoverlegmetdedeskundigeinfectiepreventieoverdevervolgstappen.Naaraanleidingvaneenfocusgroepbijeenkomstenbeoordelingvanbestaandevoorlichtingsmaterialendoorcliëntenenhunvertegenwoordigers,zijneenaantalzaken(passendbinnenhetproject)opgepakt.Dezestaanbeschreveninhoofdstuk7‘Cliëntenenhunvertegenwoordigers(familie).
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 11
4. A-teamactiviteitenAanbevelingen:
4.1. BepaalbinnenhetprojectteamdesamenstellingvanhetA-team.4.2. LegdeverantwoordelijkhedenendebevoegdheidvanhetA-teamalsgeheelvast4.3. LegdewerkwijzevanhetA-teamvast(incl.selectiecriteria)4.4. LegdetakenvaniederA-teamlidvast.
4.1 SamenstellingA-team
HetisaantebevelenomhetA-teaminiedergevaltelatenbestaanuiteenspecialistouderengeneeskunde,eenapothekereneenarts-microbioloogvanhetmedischmicrobiologischlaboratoriummetkennisoverlokale/regionaleresistentiegegevens.
4.2 VerantwoordelijkhedenenbevoegdhedenvanhetA-teamalsgeheelHetisaantebevelenombinnendevakgroepspecialistenouderengeneeskundedeverantwoordelijkhedenendebevoegdheidvanhetA-teamduidelijktebenoemenentecommunicerennaardevakgroep.Belangrijkisomvooroptestellendathetverantwoordvoorschrijvenvanantibioticablijftvallenonderdeverantwoordelijkheidvandevoorschrijvendespecialistouderengeneeskunde.DeverantwoordelijkhedenvanhetA-teamkunnenalsvolgtgeformuleerdworden:• Hetup-to-datehoudenvandebehandelprotocollenn.a.v.nieuwe/herzienerichtlijnen
voordebehandelingvaninfecties,inclusiefhetkweekbeleid• Hetmonitorenvandenalevingvandebehandelprotocollenopbasisvanvoorafbepaalde
selectiecriteriaDebevoegdheidvanhetA-teamkanalsvolgtgeformuleerdworden:HetA-teamwordtgezienalseenteammetexpertiseophetgebiedvanantibiotica.HetadviesvanhetA-teamwordtdaaromalszwaarwegendbeschouwd.IndienergemotiveerdwordtafgewekenvanhetadviesvanhetA-team,dientdebehandelendspecialistouderengeneeskundedittevermeldeninhetcliëntendossiermetvermeldingvandemotivering.
4.3 WerkwijzevanhetA-team Proces ErvaringenvanuithetprojecthebbengeleerddatdeactiviteitenvaneenA-teambinnende
verpleeghuiszorgvooralgerichtzoudenmoetenzijnophetleereffectenopdatgenewatafwijkendis.Dewerkwijzezoalsgebruikelijkisbinnenziekenhuizenzalveelalnietkunnenwerkenindeverpleeghuiszorg.HetzalnamelijkvaaknietechthaalbaarzijnvoordeA-teamledenomad-hocfysiekbijelkaartekomen.OokishetlastigomindedagelijksepraktijkvooralleA-teamledenvastemomententevindenomeendirecteterugkoppelingtegevenviademail.TenslottezijnICT-systemenvaaknietaanelkaargekoppeld.DaarombevelenweaanomtekiezenvooreenperiodiekeretrospectievegegevensverzamelingvandeantibioticavoorschriftenmetbesprekinginhetA-team(fysiekebijeenkomst),voorafgaandaandeFTO-bijeenkomsten.DoorvoorafgaandaanelkFTO-bijeenkomstinzichttehebbeninhetvoorschrijfgedragvandeafgelopenmaanden,kunnenafwijkendezakenenproblemenbinneneenredelijketermijninhetFTObesprokenworden.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 12
Metdezewerkwijzewordternietbijgestuurdopdebetreffendeindividuelecliënt(zoalsinhetziekenhuis),maarwordteenleereffectbeoogdvoorhetvoorschrijvenvanantibioticabijvolgendecliëntenbijallespecialistenouderengeneeskundeenwordthiermeedekwaliteitvandeantibioticavoorschriftenverbeterd.Hetfeitdateenspecialistouderengeneeskundeoverdeschoudervanzijn/haarcollegameekijkt,levertookalopdatspecialistenouderengeneeskundealerterblijvenophuneigenvoorschrijfgedrag.Hetisaantebevelendatéénpersoondegegevensverwerktenanalyseertominternenextern(bijvoorbeeldaandeInspectieGezondheidszorgenJeugd)dekwaliteitvanhetvoorschrijfgedraginzichtelijktemaken.Omonnodig‘stickenvandeurine’tevoorkomen,wordtaanbevolenommetdeverpleegkundigenenverzorgendenaftesprekendat‘sticken’alleenmaginopdrachtvandespecialistouderengeneeskunde.Ukunthierbijoverwegenomdedipsticksopdeafdelingen/woongroepenwegtehalenenalleeneenkleinevoorraadop1centraleplekbinnendelocatieneerteleggen.Hiermeehelptudeverzorgendenomniet‘uitgewoonte’eendipsticktepakken,maarherinnertudeverzorgendeeraandateerstoverlegmeteenartsnodigis.Tenslottezouualsprojectteamkunnenoverwegenombijvoorbeeld1jaarnastartvanhetprogramma,eenevaluatietekunnenhoudenonderdespecialistenouderengeneeskunde.Eenvoorbeeldvaneenevaluatieformuliervindtuinbijlage4.SelectiecriteriaHetisaantebevelendathetA-teamzichrichtopdeantibioticavoorschriftentenbehoevevandebehandelingvanurineweginfecties,luchtweginfectiesenhuidinfecties,omdatditdeinfectieszijndiehetmeestvoorkomen.AanbevolenwordtomdevolgendevoorschriftenteselecterenterbesprekinginhetA-team:
� geenindicatievermeldinhetvoorschrijfsysteem� geenstopdatumvermeldinhetvoorschrijfsysteem� antibioticaduur>7dgn� intramusculairofintraveneus(indienvantoepassing)gegevenantibiotica� allenieteerstekeusantibioticaopbasisvandegehanteerdebehandelprotocollen� allecombinatievanmiddelen,bijvoorbeeldamoxicilline+fluorchinolonen� alleantibioticavoorschriftenterbehandelingvaneenBRMO� opwensvaneenspecialistouderengeneeskunde
Hetisaanteradenomopbasisvanbovenstaandeselectiecriteriaeneventueleaanvullendeeigenselectiecriteriaeerstgedurendeeenkorteperiodevan1of2maandenhetaantalvoorschriftenteinventariseren.DitgeeftbelangrijkeinformatieoverdetijdsbestedingdiehetA-teamkwijtzalzijn.Zonodigkanerprioriteitaaneenofmeerdereselectiecriteriawordengegeven,waarbijselectiecriteriametlagereprioriteitlaterkunnenwordentoegevoegd.Hetissterkaanteradendatdespecialistenouderengeneeskundedeindicatievermeldeninhetvoorschrijfsysteem.DitvergemakkelijkthetselecterenvanvoorschriftenwaarvanafgesprokenisomdezetebesprekeninhetA-team.Indienbijvoorbeeldeenantibioticumbijdebehandelingvandeeneinfectiealseerstekeusgeldtenbijeenandereinfectiealstweedekeus,dankanopbasisvandeindicatiegeselecteerdwordenofdezewelofnietbesprokenmoetwordenbinnenhetA-team(zieeerdergenoemdeselectiecriteria).Belangrijkisomhet
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 13
vermeldenvandeindicatievoordestartvanhetA-teamtecommunicerenmetdespecialistenouderengeneeskundetijdenseenvakgroepoverlegen/ofFTO.Eenandereaanbevelingisombinnendevakgroepafsprakentemakenoverhetbepalenennoterenvandenierfunctieeneventueleanderebelangrijkefactorendieinteractieskunnengevenmetantibioticawaaropdeapothekervervolgenskananticiperen.Dezezouutoekunnenvoegenaaneerdergenoemdeselectiecriteria.
4.4 TakenvanA-teamleden
NaasthetfeitdathetA-teamdebehandelprotocollenup-to-datehoudt,staathierondereenvoorbeeldbeschrevenvandetakenvaniederA-teamlidbijdemonitoringvannalevingvanbehandelprotocollen:
• apotheker:o genereertoverzichtenvanantibioticavoorschriften(middel,dosering,duur)
a.d.h.v.voorafopgesteldeselectiecriteriao controleerthetvoorschriftopbijwerkingen,toxiciteiteninteractiesmetandere
geneesmiddelen
• specialistouderengeneeskunde:o noteerta.d.h.v.hetoverzichtvandeantibioticavoorschriftenrelevantegegevens
uithetcliëntdossierophetstandaardregistratieformulier(zievoorbeeldbijlage2)envraagtzonodigontbrekendeinformatienabijdebehandelendspecialistouderengeneeskunde
o geefteenbeoordelingoverhetjuistofonjuistgebruikvanhetantibioticum(volgensflowchartentabelinbijlage3)ennoteertditophetregistratieformulier
o stuurtvoorafgaandaanhetA-teamoverlegdeformulierenaandeA-teamledendoorvolgenseenafgesprokentermijn
o noteerttijdenshetA-teamoverlegafwijkendezakenenproblemen,welkevervolgensbesprokenwordeninhetFTO.
o bespreektsamenmetdeapothekerdebevindingenvanhetA-teaminhetFTO.o stuurtnaiedereA-teambesprekingdeformulierentoeaandegenevanhet
projectteamdiedegegevensverzameltenanalyseert
• arts-microbioloog:o checkta.d.h.v.hetingevulderegistratieformuliereneventuelekweekresultaten
(incl.resistentiegegevens)ofhij/zijheteensismetdebeoordelingvanjuistofonjuistgebruikvanhetantibioticumdoordes.o.
o sluitopverzoekaanbijhetFTO
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 14
SituatiebinnendeZZGZorggroepA-teamactiviteitenWerkterreinA-teamHetwerkterreinvanhetA-teamheeftzichgerichtop4locaties.DespecialistouderengeneeskundevandeprojectgroepenA-teamwasm.u.v.dediensten,geenartsopdedeelnemendelocaties.WerkwijzeGezienhettijdsbestekenhetbudgetvanhetprojectwashetnietmogelijkomorganisatie-breedeenprevalentiestudieuittevoerennaarhetvoorschrijfgedrag.Vanwegehetfeitdatervierlocatiesdeelnamenaanhetprojectendedaarbijverwachteaantallenantibiotica-voorschriftenniettegrootwaren,iservoorgekozenomgedurende5maandenallevoorschriftenbinnenhetA-teamtebespreken.DecommunicatietussendeA-teamledenverliepvoornamelijkviademailofeenenkelekeerpertelefoon.DaarnaastkwamhetA-teamgedurendedezeperiode4xfysiekbijelkaar.Intotaalzijn75antibioticavoorschriftenbeoordeelddoorhetA-teamwaarvan73,3%doorhetA-teamalsjuistzijnbeoordeeld.Opbasisvandeervaringengedurendehetprojectenderesultatenvandemonitoringvandeantibioticavoorschriftenkangeconcludeerdwordendathetniethaalbaarisenooknietnuttigisomindetoekomstalleantibioticavoorschriftenbinnendezorggroeptebespreken.Erisgekozenvoorretrospectievegegevensverzamelingopbasisvandeselectiecriteriazoalsin4.3zijnaanbevolen. EvaluatieonderspecialistenouderengeneeskundevandedeelnemendelocatiesOnder‘vaste’specialistenouderengeneeskundevandedeelnemendelocatiesiseenkorteevaluatiegehoudenm.b.v.eenvragenlijst(ziebijlage4).Driespecialistenouderengeneeskundehebbendeevaluatieinkunnenvullen.Uitdezeevaluatiekwamnaarvorendatdewerkbaarheidvandebehandelprotocollenoverhetalgemeenprimawerdgevonden.Alleenwerdhetbeoordelenvandeernstvaneenluchtweginfectiem.b.v.deCURB-65verschillendbeoordeeld.Doorgebruikvandezescorekwammenalsneluitopeenmatige/ernstigepneumonie.Deafspraakdatpasnaoverlegmetdespecialistouderengeneeskundededipstickgebruiktmochtwordenvoorhet‘sticken’vandeurine,werdvakerdanvoorheenopgevolgd.Hettijdsintervaltussenhetvoorschrijvenrecept–terugkoppelingendewaarde/effectvandeterugkoppelingwerdalsprimaervaren.Menwasmeeralertopgoedgebruikvanhetbehandelprotocol.Erwerdengeenknelpuntenen/ofverbeterpuntenaangedragenvoordewerkwijzevanhetA-team.Opgemerktwerddatdeelnamenietalsbelastendwerdervaren,dekennisbinnenteamsoverurineweginfectiestoenamenhetfijnwasomalleskosteloostekweken(wasmogelijkvooreenbepaaldeperiodebinnenhetproject).Opdevraagofhetvoorschrijfgedragvanantibioticawasveranderdgedurendehetproject,werdendevolgendeantwoordengegeven:“betervolgensdebehandelprotocollen”,“kombijluchtweginfectiesvakeruitophetvoorschrijvenvanantibioticamatige/ernstigepneumonie”en“deedvoorafgaandaanhetprojectsommigedingenwelanders,maarhebmegedurendehetprojectgehoudenaandebehandelprotocollen”.Opdevraagofhetkwekenvaniedereurineweginfectieeenkwaliteitsverbeteringis,werdendevolgendeantwoordengegeven:“nietiedereUWIhoeft,maarheeftwelmeerwaardegehad”,“jaabsoluut”en“aangezienersomswatandersuitdekweekkomtdanverwacht,denkikdathetweleenverbeteringzouzijn”.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 15
VervolgsituatiebinnendeZZGZorggroepA-teamactiviteitenTenslottewerdopdevraagofhetbelangrijkwerdgevondendaterindetoekomsteenA-teamkomtbinnendeverpleeghuiszorgdevolgendeantwoordengegeven:“zouwelgoedzijn,kosten?”,“ikzieerzekervoordelenvan”en“afhankelijkvandetijdsinvesteringenikheberpositieveervaringmee,maargeeninzichthoeveeltijdhetkostomditallemaalbijtehouden”.TijdenseenFTOwordteenalgeheleterugkoppelinggegevenvanhetproject,inclusiefdeA-teamactiviteitenendeuitkomstenuitdezeevaluatie(waaronderdeCURB-65score).TevenswordtbesprokenopwelkewijzeAMSverderbinnendezorggroepuitgezetgaatworden.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 16
5. Farmacotherapeutischoverleg(FTO)
Aanbevelingen:
5.1. BespreekeersthetAMS-programma,inclusiefdegekozenwerkwijzevanhetA-teaminhetFTOvoordathetA-teamvanstartgaat
5.2. LaathetAMS-programmaeenperiodiekterugkerendonderwerpzijntijdensdebijeenkomstenvanhetfarmacotherapeutischoverleg(FTO).
5.1 FTOvoordaadwerkelijkestartA-team
HetisaantebevelenomvoordestartvanhetA-teameersteenFTOtebestedenaanAMS,waarbijdebehandelprotocollenendewerkwijzevanhetA-teamwordenbesproken.EventueleknelpuntendieuitditFTOnaarvorenkomen,kunnennogaanleidingzijnomdebehandelprotocollenen/ofdewerkwijzeaantepassen.EenFTO-module(meteenuitgewerktprogrammaenwerkvormen)isgratistedownloadenviadewebsitevanhetInstituutvoorVerantwoordMedicijngebruik(IVM):www.medicijngebruik.nl.DezewerkmaterialenzijninhetkadervanhetZonMw-projectontwikkeld.
5.2 EvaluatietijdenshetFTO
DoorperiodiekderesultatenvandegegevensdieretrospectiefverzameldenbeoordeeldzijndoorhetA-team,tijdensdeFTO-bijeenkomstenterugtekoppelenwordteenleereffectbeoogdenhiermeeeenverbeteringvandeantibioticavoorschriften(zieookbijwerkwijzeA-team).Hetisaantebevelenominiedergevaldeafwijkendezakenenproblemenperiodiekterugtekoppelenmetbehulpvancasuïstiekbesprekingen.TevenskantijdenseenFTO-bijeenkomstscholingwordengegevenoverbepaaldeinfectiesenbehandelingervannaaraanleidingvanbijvoorbeeldherzieneofnieuwerichtlijnenen/ofbehandelprotocollen.Zonodigkuntuhiervooreenarts-microbiolooguitnodigen.
SituatiebinnendeZZGZorggroepFTOenAMS-programmaHetAMS-programmazaleenperiodiekterugkerendonderwerpzijntijdensdeinfectiecommissiebijeenkomstenentijdensdeFTO-bijeenkomsten(6xperjaar).TijdensdezeFTO-bijeenkomstenzullenrelevanteresultatenuitdeA-teambevindingenteruggekoppeldworden.Oponderdelenwordenscholingenverzorgdzoalsscholingoverbepaaldeinfecties,casuïstiekbesprekingenennaaraanleidingvanherzieneofnieuwerichtlijnen/behandelprotocollen.Zonodigwordthiervooreenarts-microbiolooguitgenodigd.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 17
6. Scholingverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepen
Aanbevelingen:
6.1. Biedeene-learningoverantibioticaenresistentieaaninhetregulierescholingsaanbodvoorverpleegkundigenenverzorgendenenmaakafsprakenoverhetvolgenervan
6.1 Scholingantibioticaresistentie
Indebasisopleidingenvanverpleegkundigenenverzorgendenwordtkennisover antibioticaresistentievaaknietofonvoldoendeaangeboden.Omredenenzoalsgenoemdbij 3.5ishetaantebevelenomaandezedoelgroepeene-learningmoduleaantebieden.
E-learningheeftnamelijkalsvoordeeldatmenmetrelatiefweiniginspanningeneengrotedoelgroepbereikt.Belangrijkisomafsprakentemakenoverhetaldannietineigentijdvolgenervanenhetverkrijgenvanaccreditatiepunten.Inbijlage5vindtuinformatieoverhetbestellenvandegeaccrediteerdee-learningantibioticaresistentievanhetIVM,dieinhetkadervanhetZonMw-projectontwikkeldis.Indezee-learningwordttevensaandachtbesteedaanhygiëneeninfectiepreventie.Indienuwzorgorganisatieookwerktmetmedewerkersmetaandachtsgebiedhygiëneeninfectiepreventie(ookwelHKM-ersofhygiëneaandachtsveldersgenoemd),wordtaanbevolenomdezegroepmedewerkersalsvastaanspreekpuntvoorcollega’s,extratescholenoverditonderwerp.Hiervoorkuntueenberoepdoenopeendeskundigeinfectiepreventie.
SituatiebinnendeZZGZorggroepScholingverpleegkundigeenverzorgendeberoepenDee-learning,diebinnenhetprojectontwikkeldis,wordtbeschikbaargesteldaanalleverpleegkundigen,verzorgendenenverpleegkundigspecialistenbinnendezorggroep.Gedurendehetprojecthoefdeditnietin‘eigentijd’,maarwerdhiervooreenvastetijdgeschreven.Binnendezorggroepwordtbesprokenofditmogelijkkanblijven.TevensblijfthetonderwerpBRMOeenvastonderwerptijdensdescholingenaanhygiënekwaliteitsmedewerkers.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 18
7. Cliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)
Aanbeveling:
7.1. Informeerdecliëntenenhunvertegenwoordigersoverhygiëne,infectiepreventieenantibioticaresistentie.
7.1 Informatieaancliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)
Zoalsaangegevenbijdeorganisatiestructuurbijpunt3.7ishetaantebevelenomschriftelijkeinformatieaantebiedenaancliëntenen/ofhunvertegenwoordigers,diezeopeenrustigmomenteenskunnennalezen.Zoekhiervoorcontactmetdecliëntenraad(-raden)binnenuworganisatieomteoverleggenwelkeinformatieopwelkewijzeverspreidkanwordenaancliëntenenhunvertegenwoordigers.Inbijlage6staaneenaantalwebsitesbenoemdwaarvanudeinformatiezoukunnengebruiken.
SituatiebinnendeZZGZorggroepCliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)Binnenhetprojectisgekozenvooreenfocusgroepbijeenkomst.Bijdezefocusgroepwaren1cliënt,5familieledeneneenvertegenwoordigervanhetLOCaanwezig.Deonderwerpendiepassendwarenbinnenhetproject,zijnopgepaktzoalshieronderbeschreven.Metnamewerderveeloverhetonderwerpurineweginfectiesgesproken.Aanbodkwamenwelkepreventievemaatregelengenomenkunnenwordenomeenurineweginfectietevoorkomen,ofermogelijkealternatievenzijnvoorantibiotischebehandelingendecommunicatienaarfamilie.NaaraanleidinghiervaniseensamenwerkingopgestartmetVERENSOvoorhetgezamenlijkontwikkelenvaneenfolderoverurineweginfecties(waarindeinformatieuitdenieuwerichtlijnurineweginfectiesvanVERENSOmeegenomenzalworden).VERENSOistevensbezigmethetbeschrijvenvanderolvanspecialistenouderengeneeskundebijAMS.Dezeinformatiewordtafgewacht.Eenanderpuntwaaropactieisondernomenwasintraveneuzeantibioticainhetverpleeghuis.Naaraanleidinghiervaniseeninventarisatiegedaanonderspecialistenouderengeneeskunde.Hieruitbleekdateropditmomentweinigcliëntenintraveneuzetherapiekrijgenwaarvoorzeingestuurdmoetenwordennaarhetziekenhuis.Ditheeftertoegeleiddateropditmomentgeenprioriteitwordtgegevenaanhetopstartenvaneenprojectomdemogelijkhedenvoorintraveneuzetherapiebinnenhetverpleeghuisoptestarten.Overigensheeftdelocatiemetherstelzorgeneerstelijnsverblijfzorg(hetZZGHerstelcentrum)dezemogelijkheidalwel.Tenslottekwamhierookaanbodwatmenmag/kanverwachtenvanvrijwilligersopdezeonderwerpen.Hieropisactieondernomenzoalsstaatbeschrevenbij3.6Tevenshebbendeledenvandefocusgroepbijeenkomstbestaandevoorlichtingsmaterialenbeoordeeldwaarbijgevraagdisnaarhuneersteindrukenbegrijpelijkheid.Zijhebbenookaangegevenwelkevoorlichtingsmaterialenzijzoudenaanbevelenvoorhuneigendoelgroep.Devoorlichtingsmaterialendiedoor4ofmeerpersonenaanbevolenwerden,staanvermeldinbijlage6enzijnmeegenomenindee-learningvoorverpleegkundigenenverzorgenden.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 19
Literatuur1. StichtingWerkgroepAntibioticabeleid,PraktijkgidsAntimicrobialStewardshipinNederland.Zie
www.swab.nl2. Gezondheidsraad,2015.Antibioticainziekenhuizen:profylaxeenantibioticstewardship.Zie
www.gezondheidsraad.nl3. StichtingWerkgroepAntibioticabeleid,2012.DekwaliteitvanhetantibioticabeleidinNederland.
AdviesaangaandehetrestrictiefgebruikvanantibioticaenhetinvoerenvanAntibioticateamsindeNederlandseziekenhuizenenindeEerstelijn.Ziewww.swab.nl
4. BuulvanL,etal.Antibioticuseandresistanceinlong-termcarefacilities.JAmMedDirAssoc2012;13(6):586.e1-13.
5. HoogenboomM,etal.Prevalenceofantibioticresistanceofthecommensal;florainDutchnursinghomes.JAmMedDirAssoc2013;14(5)336-9.
6. Nethmap2017.ConsumptionofantimicrobialagentsandantimicrobialresistanceamongmedicallyimportantbacteriaintheNetherlandsin2016.DOI10.21945/RIVM-2017-0056
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 20
Bijlage1:SamenvattingAMS-programmaActiviteit Wie Wanneer TijdsbelastingRandvoorwaardeneninrichtenorganisatiestructuurSteleenprojectteamsamen• Legiedersverantwoordelijkhedenvast(denkookaan
eindverantwoordelijkeencentralecoördinatie)• Maakeenplanwaarbijdezesamenvattingalsleidraad
gebruiktkanworden
CommitmentvandeRaadvanbestuur• BespreekinhoudAMSenbenodigdetijdenfinanciënvan
allepartijen(denkookaanscholingsactiviteiten)• Bespreek(intensivering)samenwerkingexternepartijen
Bespreekopwelkewijzedraagvlakgecreëerdkanwordenbijallebetrokkenenenvoerdituit(denkaanaansluitingbestaandoverleg,schriftelijkeinformatie).• Denkaanspecialistenouderengeneeskundevia
vakgroepoverleg/FTO,locatiemanagers/afdelingshoofden,verantwoordelijkevooropleiding
Stembewakingvanhetantibioticabeleideninfectiepreventiebeleidopelkaarafenbrengditonderverantwoordelijkheidvandeinfectiecommissie
SteleenA-teamsamen
PlanwanneerdeAMS-activiteitenindevakgroepvanspecialistenouderengeneeskunde/FTObesprokengaanworden(daarnapasstarten)
Bespreekwelkeinformatieoverdeonderwerpenhygiëneeninfectiepreventieenantibioticaresistentievanbelangisvoorvrijwilligersenopwelkewijzezijhierovergeïnformeerdworden.Zethiervoordelijnenuitbv.naardevrijwilligerscoördinator
Bespreekwelkeinformatieoverdeonderwerpenhygiëneeninfectiepreventieenantibioticaresistentievanbelangisvoorcliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)enopwelkewijzezijhierovergeïnformeerdworden.Zethiervoordelijnenuit,bv.naardecliëntenraad
A-teamactiviteitenLegverantwoordelijkhedenenbevoegdhedenvanhetA-teamvast
Bepaalofbehandelprotocolup-to-dateisofaangepastmoetwordenn.a.v.nieuwe/herzienerichtlijnenen/ofregionale/lokaleresistentiegegevens• Denkookaanbeleidt.a.v.dipstick(enterugkoppeling
hieroveraandeverzorgenden/verpleegkundigen
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 21
Activiteit Wie Wanneer TijdsbelastingLegdemonitoringvandenalevingbehandelprotocollenvast.Denkaan:• bv.retrospectievegegevensverzamelingvande
antibioticavoorschriftenmetbesprekinginhetA-team,voorafgaandaanFTO-bijeenkomsten
• opdebehandelingvanwelkeinfectieswilhetA-teamzichrichten.Denkaankenbaaraanspecialistenouderengeneeskundeomindicatietevermeldeninhetvoorschrijfsysteem
• vaststellenselectiecriteriavandeantibioticavoorschriftendiebesprokenmoetenwordeninhetA-team
• eersteinventarisatievandehoeveelheidantibioticavoorschrifteno.b.v.selectiecriteria
Farmacotherapeutischoverleg(FTO)BespreekhetAMS-programma,inclusiefdebehandelprotocollenendegekozenwerkwijzevanhetA-teaminhetFTOvoordathetA-teamvanstartgaat• Biedtruimtevoorvragen,opmerkingenentwijfelsen
neemdezemeevoorbesprekinginhetA-teamen/ofprojectteam.Koppelaanspecialistenouderengeneeskundeterugwatuitkomstenzijnvandezebespreking
KoppeldebevindingenvanhetmonitorenvandeantibioticavoorschriftenperiodiekteruginhetFTO• Bv.doormiddelvancasuïstiekbesprekingen
Geefscholing/uitlegwanneerbehandelprotocolleno.b.v.nieuwerichtlijnenwordenherzienofgeefscholing/uitlegoverbepaaldeinfectiesendebehandelingervan
Scholingverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepen
Bespreekmetverantwoordelijkevoorscholingopwelkewijzeverpleegkundigen/verzorgendengeschoold(kunnen)wordenoverhygiëneeninfectiepreventieenantibioticaresistentie• Denkaane-learningommetrelatiefweiniginspanningen
eengrotegroeptebereiken.Maakafsprakenofhetvolgenvane-learningaldannietineigentijdmoetgebeurenenhetverkrijgenvanaccreditatiepunten
• Denkookscholingdiegegevenwordtdooreendeskundigeinfectiepreventie
Bespreekopwelkewijzeverpleegkundigen/verzorgendenoverdegekozenscholing/scholingsvormengeïnformeerdworden
Cliëntenenhunvertegenwoordigers(familie)envrijwillgersZieeerderbijkopjeRandvoorwaardeneninrichtenorganisatiestructuur
EvaluatieAMS-programma BespreekwelkeAMS-activiteitenhoevaakgeëvalueerdmoetenwordenenopwelkewijze
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 22
Bijlage2:RegistratieformuliercasusA-team(voorbeeld)Naamcliënt :Geslachtcliënt :Geb.datumcliënt :Typezorg :OPG OSOM OHerstelzorg/revalidatieNaamvoorschrijvendarts :Naambehandelend(eigen)arts :Datumentijdvoorschrift :StartdatumAB :Middel :Dosis :Interval/deeltijden :09.00012.00015.00017.00021.00Toediening :OPO OIM OIVDuur :Indicatievermeldinvoorschrijfsysteem :OJA,welke:………………………………….. ONEEKweekafgenomen : OJA ONEE Zoja,welkmateriaal :UrineweginfectieUrethrakatheter(opditmomentofindeafgelopen7dagen):OJA ONEESpecifiekeklachtenvaneenUWI :OJA ONEEAspecifiekeklachtenvaneenUWI :OJA ONEEDipstickgedaan :OJA ONEE
Zoja,uitslag :nitriet:OPOS ONEGleuco’s:OPOS ONEGLuchtweginfectieOnieuwefocaleafwijkingenbijauscultatievandelongen Okoorts>37.9OCofkoortsindeafgelopen48uurOkortademigheidofhoesten(productiefofnietproductief)Otachypnoe,malaiseofverwardheidHuidinfectieoppervlakkigO Cellulitis OImpetigo/ImpetiginisatieO Erythrasma OPittedkeratolysisO FolliculitisHuidinfectiediepO Bijtwonden OFurunkelO Diabetischevoet OFurunkel,meerdere(furunculose) O Erysipelas OFurunkel,meerderediep(karbunkel)O Ecthyma-ulcus OHidradenitissuppurativaO Erythemamigrans OPanaritiumEventuelekweekuitslag:BRMO :OJA ONEE ON.v.t.UitkomstenbesprekingA-team:Codeingezetteab-therapiejuist/onjuistvolgenstabel: O1a O1b O1c O2a O2b O2c O3a O3b O4a O4b1 O4b2 O4c O4d1 O4d2 O4d3 O5a O5b O5c O5dIndienaanpassingab-therapienodig,welkeaanpassing:Opnieuwbespreken: OJA,opwelketermijn:………… ONEE
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 23
Bijlage3:Tabelenflowchartbeoordelingantibioticagebruik(voorbeelden)Categorieënjuistenonjuistantibioticagebruik1 Juistebeslissing
1a Cliëntheeftgeenantibiotica;geeninfectie;geenantibioticageïndiceerd1b Cliëntheeftgeenantibiotica;welinfectie;geenantibioticageïndiceerd1c Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;juistgebruik2 Onjuistebeslissing
2a Cliëntheeftgeenantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd2b Cliëntheeftwelantibiotica;geeninfectie;geenonderhoudstherapiegeïndiceerd;geen
antibioticageïndiceerd2c Cliëntheeftwelantibiotica,welinfectie,geenantibioticageïndiceerd3 Onjuistekeuzevanhetmiddel
3a Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;nietconform
behandelprotocol,afgewekenmetgoedereden3b Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;nietconform
behandelprotocol,zondergoedereden4 Onjuistgebruik
4a Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuistedosis4b1 Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuisteinterval:foutefrequentieperdag4b2 Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuisteinterval:verkeerdetijdstippen4c Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuistetoedieningsvorm(IV/IM/oraal)4d1 Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuisteduur:duurtelang4d2 Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuisteduur:duurtekort4d3 Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;conform
behandelprotocol;onjuisteduur:geenstopdatum5 Onvoldoendeinformatie
5a Cliëntheeftgeenantibiotica;onvoldoendeinformatieoverinfectie5b Cliëntheeftwelantibiotica;geeninfectie;onvoldoendeinformatieoveronderhoudstherapie5c Cliëntheeftwelantibiotica;onvoldoendeinformatieoverinfectie5d Cliëntheeftwelantibiotica;welinfectie;welantibioticageïndiceerd;onvoldoendeinformatie
overjuistheidgebruik Deelsuit(vertaaldenaangepastaanverpleeghuissetting):
I.Willemsenet.al.AppropriatenessofAntimicrobialTherapyMeasuredbyRepeatedPrevalenceSurveys.
Antimicrob.AgentsChemother.March2007vol.51no.3864-867
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 24
Cliënt heeft antibiotica?
Cliënt heeft infectie?
Nee1a
Cliënt heeft een infectie?
Antibiotica geïndiceerd?
Nee
Onvoldoende informatie 5a
Onderhoudstherapie geïndiceerd?
Nee
2a
2b
Onvoldoende informatie 5b
Ja
AntibioticaGeïndiceerd? 2c
Ja
Middel conform formularium?Ja
Juiste dosis?
Juist interval?
Juiste toedieningsvorm?
Juiste duur?
Ja
Afwijking met goede reden?Nee 3b
3a
Nee
Ja
Nee
4aNee
4b1 onjuiste frequentie4b2 onjuiste tijdstippen
Ja
Ja
5dOnvoldoende informatie
5d
Ja
Onvoldoende informatie
5d
4cNee
Onvoldoende informatie
1c
Ja
4d1 te lang4d2 te kort
4d3 geen stopdatumNee
Onvoldoende informatie 5d
Ja
Ja
1bNee
nee
5cOnvoldoende informatie
Nee
Ja
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 25
Bijlage4:EvaluatieformulierA-team(voorbeeld)Naamspecialistouderengeneeskunde:
1 Watvindjevandewerkbaarheidvandebehandelprotocollen?
2 Wordtervolgensjougehoudenaandeafspraak:pasurine‘sticken’naoverlegarts?
3 OverwelkepuntenbenjetevredenbetreffendedewerkwijzevanA-team?
4 Ziejeknelpuntenen/ofverbeterpuntenindewerkwijzevanA-team?
5 Benjetevredenoverhetbeleidt.a.v.kweken?
6 IsjevoorschrijfgedragvanantibioticaveranderdgedurendehetAMS-programma?
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 26
Bijlage5:E-learningverpleegkundigeenverzorgendeberoepsgroepenHierondervindtudebestelinformatieoverdee-learningcursus‘Antibioticaindeverpleeghuiszorg’vanhetIVM.Dezee-learningisgeaccrediteerdisdoorhetKwaliteitsregisterVerpleegkundigen&VerzorgendenenhetKwaliteitsregisterVerpleegkundigspecialisten.Ukuntdecursusoptweemanierenbestellen:
1. ViadewebshopvanhetIVM,www.medicijngebruik.nl.Maakeenaccountaan,zoekdegewenstecursus,voeghetgewensteaantaltoeaanhetwinkelwagentjeenronddebestelprocedureaf.BetalenkanviaiDealofmeteendigitalefactuur.Naontvangstvandebetalingontvangtdebestellereenleveringsmailmetdaarindevouchercodeendestappendiemenmoetzettenomtoegangtotdecursustekrijgen.Eencursistmaakteeneigengebruikersnaamenwachtwoordaan.Devouchercodegebruiktdecursistvervolgensomvoordeeerstekeertoegangtoteencursustekrijgen.Daarnagebruiktelkecursistdeeigengebruikersnaam/wachtwoord.Indewebshopishetookmogelijkomvoormeerderemensenéénofmeercursussentebestellen.Debesteldevouchercodeskunnenviaeenhalf-automatischeprocedureverspreidwordenonderdebeoogdecursisten.Hiervoorheeftdebestelleralleeneenlijstmetmailadressennodig.Leerresultatenvandeeigencursistenkanmenvolgenviadelinkindeleveringsmail.Pervouchercodekandebestellervolgen:ofdeontvangerdecodegeactiveerdheeft,ofiemanddeeindtoetsheeftgemaakt,welkeindcijferiemandheeftbehaald,welkschoolcijferdecursistdecursusgeeftindeevaluatie.DezegegevenszijnalsExcel-bestandtedownloaden.Ookkandebestelleriemandeenremindersturenalshetlangduurtvoordatiemanddevouchercodeactiveert.Meerinformatieoverbestellenviadewebshopleestuhier:https://www.medicijngebruik.nl/e-learning/toelichting-bestellen-e-learningen
2. Viaeensamenwerkingsovereenkomst.Bijgrotereafnames(>50cursussen)gevenwedevoorkeuraanhetafsluitenvaneenovereenkomstinplaatsvanaanbestellenviadewebshop.Webesprekenmetdeafnemerdegewenstecursus(sen),hetgewensteaantalenhetmoment/demaniervanleveren.Ookhierleverenwenabetaling,maarzijnermeervariantenmogelijk.Leveringvandetoegangtotdecursuskanoptweemanieren:• Zoalshierbovenbeschreven,dusmetvouchercodes• ViaeenLTI-koppelingnaarhetLMSvandezorginstelling.Hoeditwerkthangtnauw
samenmethettypeLMSwaarumeewerkt.NeemhiervoorcontactopmethetIVM.
HandleidingAntimicrobialStewardshipbinnendeverpleeghuiszorg 27
Bijlage6:Overzichtwebsitest.b.v.informatievoorcliëntenenvertegenwoordigers(familie)Websitesoverinfectiesenhetvoorkomenervan,hygiëneeninfectiepreventieenantibioticaresistentie:Onderwerp WebsiteUrineweginfectie/blaasontsteking
• http://www.verenso.nl• https://www.thuisarts.nl/blaasontsteking/ik-heb-blaasontsteking-
vrouwBlaaskatheters • http://www.verenso.nl/assets/Uploads/Downloads/Richtlijnen/VER-
003-23DigPatfldBlaaskatheterweb2.pdfGriep • http://www.goviralgo.nl/feiten-en-misverstanden-over-de-griepLongontsteking • https://www.thuisarts.nl/longontsteking/ik-heb-longontstekingWondroos • https://www.thuisarts.nl/wondroos/ik-heb-wondroosDecubitus • https://www.thuisarts.nl/decubitus/ik-heb-decubitusOpenbeen • https://www.thuisarts.nl/open-been/ik-heb-open-beenHygiëneeninfectiepreventie • http://www.iprevent.netAntibioticaenresistentie • http://www.thuisarts.nl/antibiotica/ik-wil-meer-weten-over-
antibiotica-en-resistentie