WARMTEPOMPENDe natuur als bron van verwarming

WAT kost een warmtepompsysteem?

Kostprijs

Zoals reeds vermeld, verbruikt eenwarmtepomp weinig energie in ver-houding tot de hoeveelheid warmtedie ze levert. De jaarlijkse verbruiks-kost zal dan ook lager zijn dan bij eentraditionele verwarmingsinstallatie opstookolie of aardgas. Hier tegenoverstaat dat de investering in een warm-tepompinstallatie (met grond alswarmtebron) voor een gemiddeldewoning 1000 tot 2000 euro hoger ligtdan voor een installatie op stookolieen 3000 tot 4000 euro hoger dan vooreen installatie op aardgas. De keuzevoor een warmtepomp is dan ook nieteenvoudig, zeker niet als we beden-ken dat er binnen de warmtepomp-systemen grote investerings- en ver-bruiksverschillen bestaan, afhankelijkvan de warmtebron.

Daarom werd in het IDEG-project de gemiddelde jaarlijkse kostprijs van verschillendeverwarmingsinstallaties voor een gemiddelde, degelijk geïsoleerde Vlaamse woningonderzocht. Deze kost bestaat uit drie delen:• verbruikskosten: kostprijs voor het energieverbruik van de installatie (prijzen voor

stookolie, gas of elektriciteit van februari 2005);• werkingskosten: jaarlijks onderhoud en herstellingen;• investeringskosten: het totale bedrag dat voor de installatie moet betaald worden,

inclusief plaatsing.

Dit onderzoek laat zien dat de gemiddelde jaarlijkse kostprijs van een warmtepomp-installatie lager is dan de kostprijs van een installatie op stookolie. Een installatie opaardgas is doorgaans goedkoper.

Gedetailleerde informatie over het onderzoek kunt u opvragen bij ODE-Vlaanderen.

Subsidies

• U kunt een aantal energiebesparende maatregelen inbrengen bij uw jaarlijksebelastingaangifte. Dit geldt ook voor de installatie van een warmtepomp.

• Voor warmtepompen worden er aanvullende premies gegeven door sommigenetbeheerders. Het bedrag is afhankelijk van het vermogen van de compressorvan de warmtepomp.

• Sommige gemeenten geven subsidies voor warmtepompen of voor hernieuw-bare energie in het algemeen.

Voor meer informatie over premies die momenteel in uw gemeente van toepassingzijn, kunt u surfen naar www.ode.be

Ook op www.energiesparen.be vindt u alle informatie over energiepremies en kunt ude terugverdientijd berekenen voor verschillende energiebesparende maatregelen.

Bent u GEÏNTERESSEERDin warmtepompen en wilt u een uitgebreide

brochure ontvangen?

Neem dan contact op met het ODE-kantoor.

De volgende brochures zijn verkrijgbaar:Warmtepompen voor woningverwarming

Warmte uit zonlicht

Elektriciteit uit zonlicht

WORDT een warmtepomp veel toegepast?

Ja, iedereen heeft een warmtepomp in huis, namelijk de koelkast. De binnenkant

van de koelkast is de warmtebron waaraan warmte wordt onttrokken en de

achterkant van de koelkast geeft warmte af.

In Vlaanderen hebben warmtepompen voor verwarming van woningen nog geen

algemene ingang gevonden, maar ze zitten duidelijk in de lift. In Zwitserland zijn

nu al meer dan 100.000 warmtepompen in gebruik, in Oostenrijk meer dan 170.000. WA

RM

TE

PO

MP

EN

Samenstelling en redactie

Marleen De Roye, ODE Vlaanderen vzw in samenwerking met kenniscentrum IDEG. In opdracht van: Vlaamse overheid - Vlaams Energieagentschap

Foto’s & illustraties: Stiebel Eltron, De Nayer Instituut, www.stde.beVerantwoordelijke uitgever

Luk Vandaele. Voorzitter, ODE-Vlaanderen vzwDesign & opmaak Studio Dermaux • Druk Druk in de Weer • © 2007 ODE Vlaanderen vzw

HEBT U NOG VRAGEN?

Onze aardbol is een onuitputtelijke bron van energie. De zon verwarmt de atmosfeer

en de bovenste laag van de aardkorst. Omgekeerd verspreidt de aardkern haar warmte

van binnenuit door de aardbol tot aan de aardkorst. Een warmtepomp benut deze

gratis warmte uit onze omgeving voor een behaaglijke warmte in onze woning.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Totale jaarlijkse kosten van 3 CV-installaties

Stookolie Aardgas Warmtepomp

Investeringskosten

Werkinskosten

Verbruikskosten

�

ODE-Vlaanderen Vlaams Energieagentschap

tel. 016-23 52 51 www.energiesparen.bewww.ode.be

�

Integratie van

Duurzame Energie in Gebouwen

Vlaams Innovatienetwerk met steun van IWT-Vlaanderenwww.ideg.info

3Lwp08 30-04-2008 17:26 Pagina 1

e staan midden in een proces van

verandering naar een meer duurzame

energievoorziening. Tal van innovaties

op het gebied van energie en toepas-

sing van hernieuwbare energiebron-

nen creëren niet enkel economische

activiteit en werkgelegenheid, maar

bouwen ook mee aan een gezond

leefmilieu voor ons en de toekomstige

generaties.

In tegenstelling tot fossiele (steenkool,

aardgas, stookolie) en nucleaire brand-

stoffen zijn hernieuwbare energie-

bronnen onuitputtelijk en veroorzaakt

de energiewinning hieruit weinig of

geen uitstoot van schadelijke stoffen.

Hernieuwbare energie-installaties hoe-

ven niet per se groot te zijn. Zelfs een

particuliere woning kan uitgerust zijn

met een of meer hernieuwbare ener-

giesystemen voor verwarming of elek-

triciteitsvoorziening.

Verwarmen met GRATIS energie?

Een warmtepomp gebruikt warmte uitde bodem, uit het grondwater of uit debuitenlucht voor toepassingen op ho-gere temperatuur. Ze kan de warmteop relatief laag temperatuurniveau‘oppompen’ tot een voldoende hogetemperatuur, die we kunnen gebruikenvoor de verwarming van woningen ensanitair warm water. Dat ‘op-pompen’van warmte vraagt echter ook energie.Maar terwijl gebruikelijke verwarmings-systemen hun energie volledig uitbrandstof halen, onttrekt de warmte-pomp haar energie voor het grootstedeel (70 à 80%) uit de omgeving. Zo kaneen warmtepompinstallatie minderenergie verbruiken dan een klassiekverwarmingssysteem. Dankzij het lageenergiegebruik is ook de CO2-uitstootbij verwarming door middel van eenwarmtepomp beduidend lager dan dievan een klassiek verwarmingssysteem.

HOE werkt een warmtepomp?

In de natuur zal een voorwerp dat warmer is dan deomgeving afkoelen, zijn warmte afgeven aan deomgeving. Een warmtepomp doet het omgekeerde.Een warmtepomp onttrekt warmte aan een warm-tebron (water, grond, lucht) op een bepaalde tem-peratuur en geeft die warmte op een hogere tem-peratuur af aan het verwarmingssysteem (woning-verwarming, sanitair warm water). De warmte-pomp pompt dus warmte van een laag naar eenhoog temperatuursniveau. Om warmte aan deomgeving te kunnen onttrekken en in de woning tekunnen afgeven, maakt de warmtepomp gebruikvan een speciale vloeistof die warmte kan transpor-teren. De belangrijkste eigenschap van dit soortvloeistof is dat ze al op lage temperatuur verdampten weer vloeibaar wordt. Deze vloeistof zorgt voorhet warmtetransport tussen de warmtebron en hetverwarmingssysteem.

De hoofdonderdelen van de warmtepomp zijn de

compressor, de condensor, de verdamper en de

ontspanner.

HOEVEEL energie haalt een warmtepomp uit de natuur?

De compressor is het enige onderdeel van dewarmtepomp dat (elektrische) energie gebruikt. Hetrendement, of juister geformuleerd de winstfactor(of COP), van een warmtepomp wordt berekenddoor de geleverde energie (afgegeven warmte) tedelen door de gebruikte elektrische energie. Zo kaneen warmtepomp voor elke kWh elektriciteit die zeverbruikt tussen 2,5 en 6 kWh warmte afgeven. Dewinstfactor of COP is dan 2,5 à 6. In het voorbeeldlevert de natuur jaarlijks 12.000 kWh gratis warmte,de warmtepomp verbruikt 3000 kWh per jaar.Samen levert dat 15.000 kWh afgegeven warmteper jaar op. De winstfactor is dan 5.Hoe groter het temperatuursverschil tussen dewarmtebron en het verwarmingssysteem, hoehoger het energieverbruik van de warmtepomp,hoe lager de winstfactor. Hoe dichter de tempera-tuur van de warmtebron en het verwarmingssys-teem bij elkaar liggen, hoe hoger de winstfactor,hoe lager het elektrische verbruik van de warmte-pomp.

WAAR haalt de warmtepomp haar warmte?

De temperatuur van de warmtebron is bepalend voor de winstfactor, de opbrengst,van de warmtepomp. De keuze van warmtebron is daarom heel belangrijk. De meestgebruikte warmtebronnen zijn grond, grondwater en buitenlucht.

HOE geeft de warmtepomp haar warmte af?

De temperatuur van het verwarmingssysteem bepaalt eveneens de winstfactor. Eenveel gebruikte methode om een woning te verwarmen is een centraal verwarmings-systeem met een watertemperatuur van 90°C (vertrektemperatuur) à 70°C (retour-temperatuur). Moderne verwarmingssystemen op lage temperatuur hebben eenwatertemperatuur van maximaal 55°C. Bij een warmtepomp ligt de maximumtem-peratuur liefst op 35°C en maximaal op 45°C. Om een woning te verwarmen op dielage temperatuur, is voldoende isolatie en een verwarmingssysteem met een grootoppervlak nodig. Daarom wordt een warmtepomp bijna steeds gekoppeld aan vloer-verwarming, muurverwarming of plafondverwarming. Die vormen van verwarming

verhogen het comfort in huis door een gelijkmatige temperatuur en weinig luchtbewegingof tocht. Een rechtstreekse verbinding van de vloerverwarming (muurverwarming of pla-fondverwarming) aan de warmtebron (grond of water) maakt koelen in de zomer mogelijkzonder de warmtepomp in te schakelen, dus met een laag energiegebruik. Een omkeerbare warmtepomp (bijvoorbeeld airconditioning) kan in de zomer de woningkoelen door de woning zelf als warmtebron te gebruiken en de overtollige warmte aan deomgeving af te geven. Hierbij gebruikt de warmtepomp ongeveer evenveel energie als bijverwarming. Dit is geen energiezuinige oplossing en wordt daarom niet aangemoedigd.De warmtepomp kan ook zorgen voor sanitair warm water (lagere winstfactor).

WA

RM

TE

PO

MP

WA

RM

TE

BR

ON

VE

RW

AR

MIN

GS

SY

ST

EE

M

Grond• temperatuur: op 1 meter onder de

grond tussen 4 en 17°C, afhankelijkvan het seizoen;

• onttrekking van warmte: horizontaal inde bodem ingegraven buizennetwerk.De vloeistof in de buizen leidt dewarmte naar de warmtepomp.

• winstfactor: schommelt naar gelangvan de grondtemperatuur.

• temperatuur: op 5 à 7 meter dieptevan 10 tot 12°C, de seizoensinvloedis bijna verdwenen;

• onttrekking van warmte: verticaalgeboord buizennet;

• winstfactor: bijna gelijk gedurendehet seizoen.

Grondwater• temperatuur: constant 10 à 14°C;• onttrekking van warmte: het

opgepompte water geeft zijn warmteaf in de warmtepomp en wordt weerin de grond gepompt;

• winstfactor: hoog en gelijk gedurendehet volledige stookseizoen.

Buitenlucht• temperatuur: wisselend;• onttrekking van warmte: rechtstreeks

aan buitenlucht (warmtepomp staatbuiten);

• winstfactor: wisselend, afhankelijkvan de buitentemperatuur.

De vloeistof verdampt op lagetemperatuur en lage druk in de verdamper en neemt hierbij warmte op vanuit de warmtebron.

De compressor drukt dezegassen samen waardoor huntemperatuur en het kookpuntverhogen. De compressor

levert hierbij arbeid en ge-bruikt hiervoor elektrischeenergie. Hetzelfde verschijnseldoet zich voor bij een fiets-pomp. Die levert ook warmteals we de lucht samenpersen.In dat geval leveren wij zelf de nodige arbeid.

Deze samengedrukte gassen

op hogere temperatuurstromen door de condensor

waar ze afkoelen en van gasweer vloeibaar worden. Hier-bij staan ze warmte af aan het verwarmingssysteem.

In de ontspanner keert devloeistof terug naar haaroorspronkelijke druk.

W

On

tsp

an

ner

Co

mp

resso

r

Condensor

VerdamperOpgenomen

elektrische energie 3000 kWh

Opgenomen warmte 12.000 kWh

Afgegeven warmte 15.000 kWh

3Lwp08 30-04-2008 17:26 Pagina 2