1

De WarmtepompHet creëren van draagvlak

Rimme van der Ree

Wie zijn wij?Advies en ondersteuning bij de toepassing van

warmtepompen in vermogens van 4 kW tot 1 MW.

Zowel commercieel als technische ondersteuning. Naast gedegen kennis op het gebied van

warmtepompsystemen, hebben wij ook kennis in huis over tapwater en warmteafgiftesystemen.

Wij kijken niet alleen naar de warmtepomp zelf, maar juist naar het gehele concept.

2

2

Wat levert een warmtepomp op ?

Deze vraag wordt vaak gesteld, maar is eigenlijk verkeerd…

Wat kost een warmtepomp ?

1.200 ⁰C 80 ⁰C 20 ⁰C

Het is zonde een hoogwaardige energiebron als aardgas, die temperaturen tot wel 2.000 ⁰C kan genereren, in te zetten om een woning

comfortabel op 20 ⁰C te houden.

Intelligent en passend omgaan met beschikbare voorraad potentiële energie

3

5

Een Peta Joule

1 PJ = 1.000.000.000.000.000 Joule (doelstelling 100 PJ)

Of megaton CO2-uitstoot (doelstelling 166 megaton CO2 eq)

1 Megaton = 1.000.000.000 kg/CO2-uitstoot

Willen we draagvlak hebben, dan moeten we praten in begrijpelijke taal

Vergelijken diverse energiebronnen

Op basis van energie verbruik

Op basis van kosten in €

Op basis van CO2-uitstoot

4

7

Wat kost / is potentiële energie?

“Potentiële energie bezit de mogelijkheid om, al dan niet met een werktuig, een verandering te bewerkstelligen zoals

bijvoorbeeld warmte, licht of beweging.”

Elektra

Aardgas

Propaan

LPG

Stadsverwarming

Benzine

Diesel

Kolen

Droog hout

Stookolie

Houtskool

kWhm3

kgLGJ LLmudm3

tonkg

Wat kost / is potentiële energie?

5

1,00

9,77

13,89

7,53

277

9,7

10,65

540

1724

10.277

8,22

22,7

8,11

5,8

10,1

8,1

17,1

13,2

3,6

11,5

10,6

36,4

kWh € cent / kWhElektra

Aardgas

Propaan

LPG

Stadsverwarming

Benzine

Diesel

Kolen

Droog hout

Stookolie

Houtskool

Wat kost / is potentiële energie?

Gemiddeld energieverbruik 4-persoons huishouden

6

1.600 m3 gas = 15.632 kWh

1 m3 gas is 9,77 kWh

Warmte:Gas 1.600 m3 gas/jaar indien Cv-ketel

Elektra 3.048 kWh elektra/jaar bij een warmtepomp

Elektra: 4.000 kWh/jaar

Ƞ ketel 90 % SCOP warmtepomp 4,62

Gemiddeld energieverbruik 4-persoons huishouden

Besparing 12.584 kWh jaar !Besparing 11.212 kWh jaar !Op primaire energie

Primair 4.420 kWh primaire energie

Primaire energiefactor elektra 1,45 gas 1,0

Gemiddeld energieverbruik door de meterkast woonhuis gas gestookt

Koelen, vriezen afzuigkap, magnetron, waterkoker 700 kWh

Verlichting 600 kWh

TV + div. apparaten grasmaaier, stofzuiger, stereo, föhn 1.100 kWh

Multimedia computer, telefoon, tablet, printer 200 kWh

Was/ drogen strijkijzer 700 kWh

Sluipverlies 600 kWh

CV circulatiepomp 100 kWh

Voor douchen 4 personen 3.908 kWh

Voor koken 635 kWh

Restant verwarmen van uw woning 11.089 kWh

Totaal 15.632 kWh

Totaal 4.000 kWh

Jaarverbruik 1.600 m3 gas 4 persoons huishouden 4.000 kWh.

3,6 %3,0 %5,6 %1,0 %3,6 %3,0 %0,5 %

20,3 %

19,9 %3,3 %

56,5 %

79,7 %

Elektra

GasWarmte

7

Gemiddeld energieverbruik door de meterkast woonhuis met warmtepomp

Koelen, vriezen afzuigkap, magnetron, waterkoker 700 kWh Koken 450 kWh Verlichting 600 kWh TV + div. apparaten grasmaaier, stofzuiger, stereo, föhn 1.100 kWh Multimedia computer, telefoon, tablet, printer 200 kWh Was/ drogen strijkijzer 700 kWh Sluipverlies 600 kWh CV circulatiepomp 100 kWh

Voor douchen 4 personen 1.036 kWh Restant verwarmen van uw woning 2.012 kWh

Totaal 3.048 kWh

Totaal 4.450 kWh

14,6 %26,2 %

40,8 %Jaarverbruik 1.600 m3 gas 4 persoons huishouden 4.000 kWh N ketel verwarmen 90 % tapwater 70 % SCOP verwarmen 4,96 SCOP tapwater 2,64

Was 20 %

Was 80 %

9,3 %6,0 %8,1 %

14,6 %2,6 %9,3 %8,0 %1,3 %

59,2 %

Elektra

Warmte

Verbruik gemiddeld huis vergeleken met…Verbruik gemiddeld huis =

19.632 kWh / jaar

Staat gelijk aan

30.390 km auto rijden

Als je 9,7 kWh (één liter benzine) tankt, bij een verbruik van 1 op 15, gebruik je 0,646 kWh / km.

Een gemiddelde elektrische auto verbruikt 0,15 kWh / km.

8

Energieverbruik van een mens

Hoeveel energie eten wij in een jaar ?

= 2,96 kWh2.549 kCal

Dat is op jaarbasis 1.082 kWh

1 kWh = 859,845 kCal

Energiehuishouding mens

Als wij een koellastberekening maken rekenen we afhankelijk van de activiteit tussen de 80W en 120W

warmte afgifte per persoon.

24 uur x 120 W = 2.880 kWh

9

Een warmtepomp haalt het grootste gedeelte van de energie uit de buitenlucht

In dit voorbeeld is de COP = 5

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

0

10

20

30

40

50

60

70

80

D T COP

COP - Watertemperatuur versus Buitentemperatuur

Afhankelijk van stooklijn BuitentemperatuurTapwater

COPwaarde Δ T

10

SCOPGewogen gemiddelde COP over het hele jaar door, met

name deellast gebruik in het regelbereik en aan/uit gebruik van de warmtepomp worden meegewogen,

waarbij seizoensinvloeden en de daarbij horende graad dagen.

Hulp energie voor bijvoorbeeld carterverwarming Stand-by energie is mee gewogen.

= Seasonal Coefficient Of Performance= Seizoensgebonden COP

11

NTA-8800 Nederlands Technische Afspraak

NTA-8800 is de vervanger van de NEN 7120, NEN 8088-1 en NEN 1068 en ISSO 75.3

De nieuwe rekenmethode voor de bepaling van de energieprestatie van een gebouw en is van toepassing op zowel nieuwbouw, bestaande bouw als utiliteitsbouw.

Volgt de Europese EPDB normen waaruit de verplichting voortvloeit dat nieuwbouw vanaf 1 juli 2020 moet voldoen aan de BENG-eisen. Vervangt daarmee de huidige EPC indicatoren door de energiebehoefte per vierkante meter kWh/m2 waarbij de Nederlandse situatie als uitgangspunt wordt genomen.

Gratis te downloaden bij NEN https://www.nen.nl/NEN-Shop/Norm/NTA-8800201906-nl.htm

Gas

Bij gebruik en geleverd aan huis mag er gerekend worden met:

Opsporen boren Omhoog pompen Reinigen/drogen Transporteren

Op druk brengen Opslaan

NTA 8800 0,183 kg CO2 per kWh

12

Produceren

Transformeren

Transporteren

Opslag?

NTA 8800 mag men rekent met 0,340 kg CO2 / kWh.

Voor iedere kWh opbrengst van een PVE paneel mag je dan ook 0,340 kg CO2 / kWh in

mindering brengen

LET OP: BIJ VOLLEDIGE DEKKING MET ZONNEPANELEN MAG

ER MET 0 kg CO2 uitstoot GEREKEND WORDEN.

Elektriciteit

Gas 0,183 kg/CO2/kWh

CO2-uitstoot elektrische gevoede verwarmer

CO2-uitstoot kg/kWh Cv-installatie / ketelrendement

0,3400

0,183 / 0,9

minimaal te behalen COP

Afhankelijk van de toepassing, zonnepanelen zal het getal alleen maar lager worden.

Wanneer wordt de planeet blij ?

NTA 8800 = > COP 1,67

=

13

Hoeveel CO2-uitstoot is er met een warmtepomp te reduceren ?

Per 100 m3 aardgas +/- 100 kg CO2 / jaar

Aardgasverbruik 1.600 m3/gas jaar

ƞ ketel 90%

SCOP warmtepomp 4,19

CO2 uitstoot gas thuis geleverd NTA 8800 0,183 kg CO2/ kWh 2.860 CO2 kg/jaar

CO2 uitstoot elektra thuis geleverd NTA 8800 0,3400 kg CO2/ kWh 1.142 CO2 kg/jaar

Besparing CO2 uitstoot 1.719 CO2 kg/jaar

aantal bomen 86 stuks

Bron CO2 uitstoot NTA 8800

14

Elektra prijs kWh

Gasprijs kWh / ketelrendement= Omslagpunt.

Minimale COP om voordeliger te zijn

23,32 cent

8,36 cent / 0,9 (90%) = SCOP >2,51

ElektraAardgas

0,23317 € / kWh0,08360 € / kWh

0,23317 €/kWh0,81683 €/m³

= 1,00 kWh= 9,77 kWh

Let op! Hierbij zijn de kosten van vastrecht niet opgenomen.

Break-even Point warmtepomp

23,32 cent

11,14 cent / 0,9 (90%) = SCOP >2,09

Indien vastrechtkosten worden meegewogen bij 1.600 m3 gas en vastrechtkosten 243,79 per jaar

260,22 / 1.600 / 9,77 + 0,08360 = 0,10025 € / kWh

Bij een energiezuinige nieuwbouwwoning verbruik 1.000 m3 gas

SCOP > 1,90

Break-even Point warmtepomp

15

Gasprijs: € 0,8168Elektraprijs: € 0,2332N ketel*: 85%SCOP warmtepomp* 3,79*Gewogen gemiddeld tapwater en transmissie

Besparing is dan € 0,36 per m3 aardgas + € 260,22 vastrechtkosten

Besparing bij 1.600 m3 aardgas =

1.600 m3 gas x € 0,36 + € 260,22 =

Besparing op verbruikskosten

€ 836 per jaarLegionella preventie jaarlijks € 35,-Koken op gas jaarlijks € 65,-

Werkelijk

€ 736 per jaar

EPC berekening BENG

www.bcrg.nl

Standaard rekenwaarden:

Transmissie SCOP 3,9 4,0

Tapwater SCOP 1,4 1,4

GecertificeerdeLucht warmtepomp

Gecertificeerde Brine warmtepomp

SCOP 5,2 SCOP 5,8

Op basis van een 40 GJ WLE woning 30 ⁰C ~ 35 ⁰C, 4 personenBij gemiddelde moderne woning is het verbruik transmissie en tapwater 50/50

Verschil in energiekosten € 32,05 per jaar

SCOP 2,05 SCOP 2,3Verschil in energiekosten € 35,23 per jaar

Totaal verschil in energiekosten € 70,28 per jaar

Lucht Brine

16

www.bcrg.nl

Miljoenen jaren 100 jaar 80 jaar 60 jaar 15 jaar200 jaar

Hout

70 jaar

Evolutie van verwarmen

Turf Kolen

Stookolie / petroleum

Gas

De transitie van kolen naar gas duurde maar 5 jaar !

1959 | grootste gasbel werd gevonden1963 | aanvang aanleg gas net in Nederland1968 | 80% aangesloten 6.000 km aangelegd1974 | laatste kolen uit Limburgse mijnen

17

15 jaar

Warmtepomp

Geen vuurToch warm

Evolutie van verwarmenMiljoenen jaren 100 jaar 80 jaar 60 jaar200 jaar 70 jaar

Het is pas echt koud als het -273°C is

0°K (Kelvin) Koud ?William Thomson

Lord Kelvin

18

We isoleren onze huizen steeds beter

We hebben steeds grotere ramen

De aarde warmte op

Er is een groeiende behoefte aan

koelen !

Koelen met warmte pompOm condensvorming te voorkomen kan watertemperatuur in de vloer niet lager zijn als 16 ⁰C

Lagere Δ T vloer t.o.v. ruimte

Warmte zit boven, niet beneden

Capaciteit vloerkoeling aanzienlijk lager dan vloerverwarming

Werkt, maar op tijd aanzetten

Aanvullende maatregelen zoals zonwering buiten zijn noodzakelijk !!!!

Fan-coil units of laag temperatuur radiatoren met een ventilator en een lekbak voor condens ! Kunnen wel lage watertemperaturen aan en koelen en ontvochtigen.

19

Wat levert een warmtepomp op ?

Deze vraag wordt vaak gesteld, maar is eigenlijk verkeerd…

Wat kost een warmtepomp ?

Voor wie:Training voor installateurs, adviseurs maar ook aannemers woningbouwverenigingen die actief betrokken zijn bij de verkoop, ontwerp en advies of aanbesteding bij het toepassen van warmtepompen.

Meer weten?

Inhoud: Energie zuinigheid Toepasbaarheid Ontwerp tips Afgiftesystemen Warm tapwater

Technisch commerciële basis training warmtepompen

Aanmelden kan via de sitewww.klimaatexpert.com

20

Heeft u vragen?

ContactKlimaatexpert B.V.

088 146 00 00

www.klimaatexpert.cominfo@klimaatexpert.com

21

Bedankt voor uw aandacht!