De Vervoering van St. Theresia - Bernini

Gian Lorenzo Bernini (1589-1680)Gian Lorenzo Bernini is in 1589 geboren, hij was de zoon van een beeldhouwer. Hij beschouwde zichzelf op de eerste plaats als beeldhouwer, maar hij was ook architect, schilder en dichter. Hij was een van de eerste kunstenaars die zich durfde te meten aan Michelangelo. Hij werkte ontzettend snel, en hij had de drang alles af te maken waar hij aan begon. Hij is bekend geworden door het maken van mythologische beeldengroepen en portretbustes.

Bernini had op zijn 26ste al zijn eerste pauselijke opdracht gekregen. Namelijk een ´baldacchino´ maken, een baldakijn, voor het hoofdaltaar in de St. Pieter, boven het graf van Petrus en Paulus.

In dit baldakijn zijn traditionele elementen gebruikt, maar deze zijn op een bijzondere manier verwerkt, bijvoorbeeld de gedraaide zuilen en de namaakstof bovenaan de baldakijn gemaakt van brons.

Berlini was katholiek en ging de laatste 40 jaar van zijn leven iedere dag naar de kerk.

Portretbustes Bernini is bekend geworden door onder andere het maken van portretbustes. Hierin is vooral zijn technische virtuositeit te zien.

De portretbuste van Francesco I d’Este is zijn meest geslaagde uitvoering. Het was het eerste borstbeeld dat gemaakt is. Hij heeft dit beeld gemaakt naar aanleiding van een schilderij, hij heeft Francesco dus nooit in levenden lijve gezien. Bernini heeft alleen de kop en schouders weer gegeven, maar op een zodanige manier dat het lijkt alsof heel het figuur is weergegeven. Dit komt niet alleen door de levensechte uitvoering, maar ook door de asymmetrische opbouw. De compositie wordt versterkt door de tegenovergestelde diagonalen van de kijkrichting en de draperieën.

Heilige TheresiaTheresia de Capeda y Ahumada werd op 28 maart 1515 geboren als dochter van een Spaans edelman. Toen ze twintig was ging ze het klooster in, na 6 jaar werd ze ziek, ze had malaria, en ging ze een tijdje uit het klooster om te genezen. Toen ze terugkwam was het klooster uitgebreid, er kwamen veel bezoekers. Dit vindt Theresia vervelend omdat het haar afhoudt van het gebed en stoort in de concentratie tijdens de meditatie. Theresia gaat daarom geïsoleerd wonen, en wijdde

zich zoveel mogelijk aan gebed. In deze jaren begonnen haar mystieke ervaringen en visioenen, deze heeft ze opgeschreven.

Theresia heeft meerdere malen een visioen gehad dat de "transverberatie", de doorboring, word genoemd, dit visioen is een voorrecht voorbehouden aan mystici die zich geheel aan de Heer hebben gewijd. Hieronder de getuigenis van Theresia.

Ik zag aan mijn rechterzijde, vlakbij een engel in lichamelijke gedaante. In zijn handen zag ik een lange gouden speer en aan het uiteinde van de ijzeren punt leek een vuurstip zichtbaar. Hiermee scheen hij enige malen mijn hart te doorboren, zodat de punt mijn ingewanden binnendrong. Toen hij deze eruit trok, dacht ik dat hij mijn ingewanden mee trok en hij liet me achter in vuur en vlam door Gods liefde. De pijn was zo schrijnend, dat ik enkele malen kreunde; en zo uitbundig was de zoetheid die deze snijdende pijn mij gaf dat niemand kan wensen die kwijt te raken, en evenmin kan iemands ziel met iets minders genoegen nemen dan met God. Het is geen lichamelijke, maar geestelijke pijn, al heeft het lichaam er wel een aandeel in – zelfs een groot aandeel.

De vervoering van St. TheresiaHet beeld, voor in de kapel van Kardinaal Federico Cornaro, is Bernini's interpretatie van een visioen over de transveberatie van de Spaanse heilige Theresia van Avila, zoals zij die zelf in haar autobiografie heeft beschreven.

Voor Bernini was het beeldhouwen van de St. Teresa geen probleem, het was voor hem een oefening om het geloof weer te geven en een mogelijkheid om met zijn werk te inspireren en te verlichten. Hij heeft geprobeerd het visioen van Teresa zo echt en concreet mogelijk weer te geven.

VormDe Cornaro kapel is aangekleed met verschillende kleuren marmer, verguld brons, diverse beelden, een trompe-l’oeil-fresco en een mozaïekvloer. Het middelpunt van de kapel is een wit marmeren groep met lichtstralen zijn van verguld gips, die de extase van de heilige Theresia voorstelt. Het beeld wordt van boven belicht door een verborgen raam.

Bernini heeft de heilige Theresia weergegeven alsof ze achterover valt, met achterover geworpen hoofd, open mond en gesloten ogen.

Maar tegelijkertijd lijkt ze naar voren en omhoog te gaan, alsof ze in de greep is van een bovennatuurlijke kracht biedt ze zich aan, aan de engel, haar borst komt naar voren, de pijl kan haast niet meer missen.

Ze heeft haar ogen open maar ze zijn verborgen achter haar zware oogleden. Ze heeft haar mond geopend en je krijgt de indruk dat ze kreunt. Los van haar handen voeten en hoofd is er geen lichaam te zien, maar vooral veel draperieën.

De engel, weergegeven als een gezond kind met krullende lokken, wijst naar de heilige met een pijl. De engel staat in groot contrast met de heilige, het lichaam van de heilige en de pijl van de engel zijn tegenovergestelde diagonalen. De engel kijkt met een lieve glimlach naar de heilige terwijl hij met de pijl naar haar hart wijst. Het lichaam van de engel is deels te zien, en de draperieën volgen de vorm van het lichaam. Dit in tegenstelling tot de draperieën bij de heilige. De engel lijkt op te stijgen.

De twee figuren staan op een pluizige wolk, door deze suggestie van het zweven samen met het witte marmer dat glanst in licht lijkt dit beeld als een visioen van de beschouwer.

Veel bezoekers van de Cornaro kapel raken zo in de ban van Bernini’s beeldengroep dat ze niet letten op het publiek van marmer, in de wanden aan beide zijde van het altaar zijn twee ondiepe nissen met daarin acht portretbustes van de leden van de Familie naar wie deze grafkapel is vernoemd. De figuren zijn weergegeven als toeschouwers van dit wonder maar zijn er nauwelijks bij betrokken, geen van allen kijkt naar het altaar of de beeldengroep. Tussen hen bevind zich de buste van de opdrachtgever, hij is de enige buste met pupillen. Hij kijkt de toeschouwer recht in de ogen aan, waardoor het lijkt of je zelf ook betrokken bent bij dit visioen van St. Teresa.

De bustes en de beschouwer lijken in een andere ruimte te staan dan de beeldengroep, dit komt vooral door het licht van bovenaf op de beeldengroep. Hier door word de indruk dat je naar een visioen kijkt nog meer versterkt.

InhoudBernini geeft een directe uitvoering van de mystieke ervaring van Theresia. De heilige Theresia is weergegeven in extase van de goddelijke liefde, dat is op een uiterst levendige en natuurlijke wijze uitgedrukt. Hij verwijst ook naar het verschijnsel van haar levitatie na het ontvangen van de communie en haar wonderbaarlijke metamorfose tot een mooie, jonge vrouw op het moment van haar sterven. De groep is een beeld vol toespelingen van een moment tussen hemel en aarde waar geest en lichaam samenkomen.

Bernini is er in geslaagd in een beeld zowel stoffelijke aanwezigheid als lichamelijke afwezigheid tot uitdrukking te brengen. Alleen het hoofd handen en voeten zijn zichtbaar. De half gesloten ogen, de geopende mond, de levenloos afhangende handen en voeten geven een suggestie van het opgeven van de wil en een volledige overgave. Haar linkerhand en voet hangen bijna levenloos af, terwijl haar rechterhand wijst naar de engel en via hem naar de hemel, Haar rechtervoet staat op de wolken van steen, deze zijn als een trap naar boven. Het kleed dat Theresia verhult, verwijst naar haar lichamelijke afwezigheid, haar lichaam is in de plooien verdwenen,

De heilige biedt zich aan, dit geeft haar een bepaalde kwetsbaarheid en nederigheid, De engel, die de goddelijke liefde symboliseert, licht het gewaad van Theresia op, haar lichaam en marmer blijven aan de aarde gebonden terwijl de ziel op stijgt.

Theresia is afgebeeld in extase, maar welk moment is uitgebeeld is onduidelijk, slaat de engel toe, of heeft hij al toegeslagen? Haar gezicht geeft in ieder geval de indruk dat ze pijn heeft.

Dit sculptuur is geheel gebaseerd op het weergeven van expressie.

FunctieKardinaal Federico Cornaro heeft een kapel laten bouwen als gedenkteken voor zijn familie en met de bedoeling er zelf in begraven te worden. In de kapel werden waarschijnlijk communiemissen gevierd.

Het beeld staat in een soort theater, het heeft een ovaal grondplan en aan weerszijden zijn een soort ruimtes gecreëerd, die wel iets weg hebben van toneelloges, hier staan de bustes van de familieleden in.

Zelfs de vloer is gedecoreerd, er zijn twee cirkels in gemaakt met skeletten die in een biddende houding zitten. De twee ovalen moeten de poorten naar de onderwereld voorstellen, waaruit de skeletten proberen op te staan, door te bidden.

De Vervoering van St. Theresia is een voorbeeld van ware contemplatie, zij is in haar gebed uit zichzelf getreden. Ze is een geworden met christus, en daarmee houdt zij ook de belofte in voor de verlossing van allen. De weergegeven familie leden,

weergegeven als voorbeeldige gelovigen, kijken niet naar de beelden groep, want zij bewandelen de door haar aangegeven weg van contemplatie al. Zij zijn voorbeelden voor de beschouwers van het

geheel en de volgers van het geloof. Deze mannen vormen de verbinding tussen de aarde en het beloofde.

De sensuele uitstraling van de heilige, die te aards en te realistisch zou zijn, is door tijdgenoten nogal eens aanstoot genomen. De uitvoering komt wel overeen met de door haar zelf beschreven visioenen.

De Cornaro kapel is het kroonstuk van Bernini’s sculpturale periode, daarna gaat hij zich meer richten op de architectuur.

BronnenBronnen afbeeldingen• http://www.flickr.com/photos/lifes__too_short__to__drink__cheap__wine/1609032080/• http://www.britannica.com/EBchecked/media/8868/Francesco-I-dEste-duke-of-Modena-marble-portrait-bust-by• http://vinoconvistablog.me/2011/06/24/gian-lorenzo-berninis-magnificent-baroque-rome/• http://letaciturnespreekt.blogspot.com/2011/05/stigmata.html

Bronnen tekstSalverda M., Heiligen, Ludion, Gent-Amsterdam, 2004.Treffers B., Een hemel op aarde: Extase in de Romeinse barok, Uitgeverij Boom, Nijmegen, 1995.

http://www.kunstreis.com/landen/italie/Rome/cornaro%20kapel.htmlhttp://heiligen.net/heiligen/10/15/10-15-1582-teresa.phphttp://www.kunstkennis.nl/kunstgeschiedenis/barok/Beeldhouwwerk_bernini.htm