Verslag van de najaarsexcursie naar Antwerpen

Zo gaat het wmlijf voor de Kuifherten eruitzien

Veel aie1ftw uit BIijdorp en andere dierentuinen

DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLijDORP

15e jaargang nummer 4

VERENIGING VRIENDEN VAN BUJDORP Schepenstraat 71, 3039 NC Rotterdam

Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt 4 maal per jaar.

Oplage: 5.000

De vereniging Vrienden van Blijdory stelt zich ten doel:"het opwekken van belangstellmg voor de Diergaarde Blijdorp, het steunen daarvan door het bijeenbrengen van gelden en het doen van giften in geld of natura, voorts het geven van bekendheid aan het doel en streven van culturele zoölogische tuinen". De jaarlijkse contributie bedraagt (mimmaal) f 35,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan VriendennieuwB ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld om deel te nemen aan excursies naar binnen- en buitenlandse dierentuinen, speciale lezingen gedurende het winterseizoen bij te wonen en worden zij uitgenodigd voor de jaarlijkse Blijdorp-dag annex Algemene ledenvergadering.

VERENIGINGSSECRETARIAAT: AM.Bos, Sch~nstraat 71,3039 NC Rotterdam. VRIENDENFOON: 010 - 465 90 15 GIRO: 13 57 803 BANK: Ver. Spaarbanknr: 98.55.33.099

AFDELING REIZEN: mevr. C. Berger-Kindt Kortedreef 48, 3075 GR Rotterdam Telefoon: 010 - 419 1863 Giro: 20 71 059

PROMOTIETEAM: fam. H_ Gerritse Sourystraat ld, 3039 SR Rotterdam Telefoon: 010 - 466 36 82 Giro: 6217 917

REDACTIE-ADRES VRIENDENNIEUWS: A Noordermeer Roemer Visscherstraat 118 3132 EV Vlaardingen Telefoon: 010 - 434 77 46

SAMENSTELLING VERENIGINGSBESTUUR: Voorzitter A N oordermeer Vice-voorzitter mevr. C. Berger-Kindt Secr.-penningmeester AM. Bos 2e Secretaris C.M. Groenhorst Leden H. Gerritse

D.A. van Herwijnen T. Slijkoort

FOTO'S EN ILLUSTRATIES: Rob Doolaard (9), Zoo Antwerpen (1), Zoo Poznan (3)

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: R.J .Bruin, H.Hagen, D.Avan Herwijnen, A.Noordermeer, C. en G. van Vuuren, Kvan Zwieten

FOTO VOORPAGINA: Jonge Briluil "Brillie" in Blijdorp (zie pagina 31) (foto Rob Doolaard)

Inhoudsopgave . Van de redactie

Zondagochtend-lezingen .

Geschenk-lidmaatschap

Versllilg najaarsexcursie

V ~ de poekenplank

Het kirifherten-verblijf

Bezoek aan Po'znan ;; Gt~~n;~o~rQ-e :g9rilla-acti~ • .. ~~~sftikje;hostàÎ~.e ~10) '

VERENIGINGSAGENDA

Zondagochtend lezingen

14 november 1993 12 december 1993

9 januari 1994 13 februari 1994

3

4

5

6

9

10

Van de redactie Met een voortdurend stijgend ledental en grote betrokkenheid bij enkele grootse nieuwbouwprojek­ten in Diergaarde Blijdorp maakt de Vereniging Vrienden van Blijdorp haar doelstellingen in toe­nemende mate waar. Dankzij onze inspanningen hebben de Amoerpanters sinds april een riant nieuw onderkomen, krijgen de zeldzame Kuifhertjes begin volgend jaar een aantrekkelijk nieuw verblijf (op pagina 10 e.v. leest u hier meer over) en in mei 1994 wordt Blijdorp met Taman Indah een uniek biotoop rijker, waardoor in één klap publiekstrekkers als olifanten, neushoorns, tapirs , mutslangoeren en een aantal vogels, reptielen en vissen in vrijwel optimale en ook voor het pu­bliek zeer aantrekkelijke omstandigheden worden ondergebracht.

Een levendige vereniging waardig genieten we van de resultaten van ons werk, maar er is nog zo veel te doen! Onze aandacht richt zich nu op de Gorilla's van Blijdorp, die we graag aan een nieuw en vooral natuurlijker decor willen hel­pen. Zoals u in dit Vriendennieuws kunt zien hebben veel leden met een extra gift voor dit nieuwe projekt uitdrukking gegeven aan hun betrokkenheid met de Gorilla's in de Rotter­damse Diergaarde. Begin oktober waren er een kleine 900 overschrijvingen met in totaal bijna f 40.000,- voor de aktie binnengekomen, niet in de laatste plaats door een reuzengift van maar liefst f 10.000,- van de Stichting Ngajji! Wij zijn alle gevers bijzonder erkentelijk voor hun geldelijke bijdragen, waardoor onze aktie

GORILLA'S IN EEN NIEUW DECOR: DAAR ZORGEN DE VRIENDEN VOOR!

een wel zeer vliegende start heeft! Als we zo door gaan is het eerste miljoen er al snel, voor­al als iedereen de bijgevoegde acceptgirokaart voor de betaling van zijn of haar verenigings­lidmaatschap 1994 (u weet wel: minimaal f 35,-, maar hogere bedragen zijn uitermate welkom) gebruikt. Een belangrijk deel van uw contributie zal ten goede komen aan de gorilla­aktie. Wij rekenen op (voortzetting van) uw steun!

Met deze uitgave van Vriendennieuws heeft u alweer het laatste nummer van 1993 in uw handen. De inhoud bestaat grotendeels uit de

inmiddels vertrouwde rubrieken: veel nieuws (en een aantal bijzonder fraaie foto's van Rob Doolaard! ) uit Blijdorp, een nieuwe aflevering van de reeks Dier in het vizier (dit keer over de Orang oetan), een verslag van de zeer geslaagc

de najaarsexcursie naar de Antwerpse Zoo, een stukje Blijdorp-nostalgie van de hand van de heer Van Zwieten, nieuws uit andere dierentui­nen en, zoals reeds gezegd, de laatste stand van zaken met betrekking tot de nieuwbouw­projekten met "Vrienden-betrokkenheid" in Blijdorp.

Uiteraard treft u tevens een verantwoording aan van alle giften in het kader van de nieuwe aktie, een voor de Vrienden interessant nieuw boek over olifanten wordt onder uw aandacht gebracht evenals een reisverslag van de familie Van Vuuren over hun bezoeken aan de beide dierentuinen van Poznan in Polen.

Tenslotte zenden wij u met dit Vriendennieuws een fraaie kaart voor de aanmelding van een geschenk-lidmaatschap, de oplossing voor de komende feestdagen en de bijbehorende ca­deautjesregen: op pagina 5 leest u alles over het gebruik van deze kaart.

Al met al naar onze mening weer een gevari­eerde inhoud van ons lijfblad; graag nodigen wij u uit om de redactie eens te laten weten wat uw mening is over de vorm en inhoud van Vriendennieuws!

De zondagochtendlezingen In augustus konden we u wèl alvast de data, maar nog niet de lezing-gevers van de komende zon­dagochtendlezingen mededelen. De data heeft u natuurlijk al lang in uw agenda aangetekend; middels bijgaand overzichtje weet u nu ook wie u op de diverse data kunt verwachten. Zoals ge­bruikelijk vinden de lezingen in principe plaats in de grote ruimte van het Educatief Centrum van de Diergaarde. De capaciteit daarvan is helaas beperkt tot ongeveer honderd personen, zodat bij grotere belangstelling mogelijkerwijs moet worden uitgeweken naar de Kiboko.

Het complete overzicht ziet er volgt uit:

• • • • •

14 november 1993 12 december 1993 9 januari 1994 13 februari 1994 13 maart 1994

K.Bleyenberg (Levende Have) A.Glatston (Biologe) A.Dorresteyn (Directeur) J.Radder (Botanische afdeling) J .KlapwijkIP.v.d.Ploeg (Md. Presentatie)

Alle lezingen beginnen om 11.00 uur en duren ongeveer één uur. Op vertoon van uw lidmaat­schapskaart van de Vereniging Vrienden van Blijdorp voor het lopende jaar heeft u gratis toegang.

_basiloa VAN HOGENDORPLAAN 109-A I AK BEDEKKING 3135 BJ VLAARDINGEN RENOVATIE

. . ISOLATIE Voor informatie: REPARATIE 'H' 010-4705620 ONDERHOUD B.g.g. 010-471 24 74 alle soorten zinkwerken!

DE MEEST AllROUND DAKBEDEKKER UIT DE REGlOm

De specialist voor uw touringcarreis, zoals:

• Dagtochten • Bruiloften • Personeelsreizen • Schoolreizen • Excursies • Meerdaagse reizen

01883 . 31220 Rijksstraatweg 36 . Hellevoetsluis . Telex 29610 . Fax 01883 . 12368

Geschenk-lidmaatschap, EEN GOED IDEE! In 1991 introduceerden we bij u, de Vrienden van Blijdorp, het geschenk-lidmaatschap: de moge­lijkheid om vrienden, familieleden of kennissen een lidmaatschap van de Vereniging te schenken. De speciaal daarvoor met Vriendennieuws meegezonden kaart (met olifant-motief) werd met het oog op de naderende feestdagen door velen van u daadwerkelijk benut en leverde de Vereniging zo­doende veel nieuwe leden op.

Gezien het succes in 1991 sloten we dezelfde kaart ook bij in het november 1992-nummer van Vriendennieuws: opnieuw werden velen middels deze kaart blij verrast. Het zal u duidelijk zijn, dat we u ook dit jaar weer zo'n fraaie kaart toesturen die u kunt gebruiken voor de aanmelding van een geschenk-lidmaatschap. In het kader van onze nieuwe actie "Gorilla's in een nieuw decor, daar zorgen de Vrienden voor!'; hebben we een nieuwe, minstens even fraaie kaart met Gorilla-motieflaten maken en hopen uiteraard, dat alle kaarten goed benut zullen worden!

Als u iemand een jaar lang lid van onze Vereniging wilt maken hoeft u niets anders te doen dan deze kaart volledig in te vullen en de aanmeldingskaart naar het secretariaat te zenden (een post­zegel plakken mag wel, 't hoeft niet!). U ontvangt dan zo spoedig mogelijk een acceptgirokaart voor de betaling van (minimaal) f 35,-. Na ontvangst van uw betaling krijgt de gelukkige van uw keuze zijn of haar lidmaatschapskaart 1994 toegezonden met daarbij uiteraard de twee toegangsbewijzen voor Blijdorp of Artis, alsmede verdere informatie over de Vereniging. De fraaie geschenkkaart overhandigt u (bijvoorbeeld in een enveloppe) persoonlijk aan de ontvang(st)er of u stuurt de kaart naar hem of haar op. Bovendien ontvangt hij of zij gedurende 1994 natuurlijk ook vier maal Vriendennieuws in de bus, waarbij uw geste even zo vele malen in herinnering wordt gebracht. In feite geeft u zo in de loop van een jaar voor maar (minimaal) f 35,- tenminste vijf maal een cadeautje!

Overigens zitten er aan het geschenk-lidmaatschap voor u geen verdere verplichtingen voor de ko­mende jaren vast: voor het verenigingsjaar 1995 ontvangt de gelukkige te zijner tijd zelf een ac­ceptgirokaart voor de betaling van de contributie. Wij zijn er van overtuigd, dat wanneer iemand eenmaal op zo'n plezierige wijze kennis heeft gemaakt met de Vereniging Vrienden van Blijdorp, hij of zij zeker ook in de toekomst lid zal willen blijven!

We kunnen ons voorstellen dat u wellicht aan meerdere vrienden of familieleden een lidmaatschap wilt schen­ken. Dat is natuurlijk geen enkel probleem: een simpel telefoontje (010-4659015) of een korte notitie aan onze secretaris-penningmeester (Schepenstraat 71, 3039 NC Rotterdam) en u ontvangt het gevraagde aantal extra kaarten per omgaande in uw brievenbus.

Een schitterende dag in de Scheldestad Een persoonlijk verslag van de najaarsexcursie naar Antwerpen.

Zeker ook achteraf bezien was 't die zaterdag 18 september j.l. een zeldzaam fraaie dag voor ons bezoek aan de Antwerpse "Zoölogie". Toen de drie bussen met de Vrienden om 9 uur vanaf de Con­radstraat vertrokken, kondigde een ouderwets (!?) zomerse zon zich reeds in al haar weldadigheid aan. Hoe voelde dat ook al weer aan, zonneschijn ..... ? Het zou daar in die zwierige "Culturele Hoofdstad van Europa" aan de Schelde een prachtige dag blijven.

Bij de programmering van de excursies naar (buitenlandse) dierentuinen hoeft voor een bezoek aan de Antwerpse dierentuin nooit naar een aanleiding gezocht te worden. Natuurlijk .... , bij ons laatste bezoek waren de Reuzenpanda's een niet te verwaarlozen "extraatje". Afgezien van zo'n bij­zonderheid echter is en blijft "Antwerpen" uniek. Allereerst door de dierentuin, vanzelfsprekend; ons hoofddoel. Zijn vaste col­lectie dieren, gebouwen en, vooral , zijn sfeer maken een bezoek aan Antwerpen altijd tot een gedenkwaardige, meer dan "plezante" gebeurtenis. Die joyeus-feestelijke sfeer, zo­wel in als buiten de tuin, spreekt ons "nuchtere" Neder­landers heel erg aan, vermoed ik.

Een bezoek aan de dierentuin aan het Koningin Astridplein, gelegen midden in een gezel­lig, Bourgondisch-bruisend centrum, heeft ons altijd iets meer te bieden. Eigenlijk laat zich ons bezoek in twee sleu­telwoorden aardig samenvat­ten: "Leeuwaapjes", maar ook .. Leonidas .. .... !; de dierentuin, natuurlijk ... . , maar ook het "zoete" Vlaamse leven er bui­ten .. . ! In een fantastische stad, zo dicht bij Nederland en toch "buitenland".

Na deze persoonlijke indruk van een bezoek aan Antwer­pen volgt hierbij , voor de ge­schiedschrijving, het feitelijk relaas van een zeer geslaagde excursie. Een opsomming van de vele interessante dieren is elders al gegeven. Veel veran-

deringen hadden zich, trouwens, in het dierenbestand niet voorgedaan. Alle bekende en vertrouw­de Antwerpse "toppers" waren weer van de partij.

Om ongeveer 10.30 uur komt het Rotterdamse gezelschap aan bij de vernieuwde ingang van de Zoo. Vele Antwerpenaren, andere Belgen en landgenoten verdringen zich bij de vriendelijk blijven­de portiers. Het zal die dag een beetje te druk worden voor een ongestoorde observatie van al het zoölogische en botanische fraais wat de Zoo te bieden heeft. Een indrukwekkend beeldhouwwerk van vier leeuwen, opgesteld in de vorm van een galerij, heet de bezoekers tegenwoordig welkom. Het oude winkeltje bij de ingang is sinds begin dit jaar vervangen door een moderne, zeer overzich­telijk ingerichte "shop".

In het zelfbedieningsrestaurant "Flamingo" hebben de Vrienden tot 11.30 uur de tijd om van een door de Zoo aangeboden kopje koffie te genieten. Bij het restaurant bevindt zich sinds kort het eni­ge, echt nieuwe verblijf van de dierentuin: een flamingo-perk. Zoals in zo veel dierentuinen verwel­komen flamingo's voortaan de net gearriveerde bezoeker. Na de koffie splitsen de Rotterdammers zich op in groepjes en gaan met vijf rondleiders de tuin in. Velen zijn inmiddels al op eigen gelegen­heid op zoek gegaan naar dat fascinerende tweetal (vrouwelijke) Koala's uit de San Diego Zoo. Tot half oktober luisteren deze ambassadeurs van de Australische fauna het 150-jarig jubileum van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen "oogstrelend" op. Zeker een extra trek­pleister voor de tweede dierentuin op het Europese continent die zijn 1 %-eeuwfeest viert (ná Artis in 1988 en net vóór Berlijn in 1994). Na een veelal redelijke wachttijd voor de serre (bij de Egypti­sche tempel) komt men oog in oog te staan met deze magische buideldieren. Er heerst een bijna de­vote sfeer in het bescheiden maar doelmatige onderkomen.

Zeer interessant zijn ook de her en der in de tuin geplaatste sculpturen van (wilde) dieren in held­haftige poses. Voor de in zoo-affiches geïnteresseerde bezoeker is er bovendien nog een fraaie expo­sitie te zien in het statige tentoonstellingsgebouw. Aardig vond ik de historische poster-borden die de geschiedenis van een bepaald verblijf of van een gedeelte van de dierentuin in beeld brengen. Als het kan, moeten die er maar blijven!

Om 16.30 uur vertrekken de Vrienden van een zon-overgoten Astridplein om de terugreis naar Rotterdam te aanvaarden. Rond 18.00 uur vindt een zeer geslaagde najaarsexcursie aan de Con­radstraat haar besluit.

Daan van Herwijnen

Adverteren in Vriendennieuws Vriendennieuws heeft zich ontwikkeld tot een blad dat gezien mag worden. Op dit moment ver­schijnt het blad vier maal per jaar in een oplage van 5.000 stuks, waardoor de aantrekkelijkheid voor adverteerders in de loop der jaren aanzienlijk gestegen is. Om u een idee te geven van de gehanteerde tarieven: voor f 950,- heeft u een heel jaar de beschik­king over een hele pagina in Vriendennieuws, terwijl een eenmalige verschijning op een achtste pagina al voor f 70,- geregeld kan worden. Voor nadere informatie kunt u bellen 010 - 465 90 15.

B1,-!-ed 1\ ~J OfP .L~ggRP •

OyNlght Het ideale arrangement

voor partijen personeelsfeestjes

en gezelschappen

Diner met avondrondleiding

Voor meer informatie:

Diergaarde Blijdorp Van Aerssenlaan 49

3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 4431416

Van de boekenplank Al meer dan tien jaar houdt een groepje (vooral Duitse) privé-personen zich bezig met het verza­melen van gegevens over de in Europese dierentuinen en circussen gehouden olifanten. Deze sa­menwerking leidde tot de oprichting van de European Elephant Group. Medio dit jaar werd in ei­gen beheer een indrukwekkend (Duits-talig) boekwerk gepubliceerd met als titel "Elefanten in Zoo und Circus", dat in de boekenkast van geen enkele dierentuinliethebber zou mogen ontbreken.

Het boek telt 232 pagina's op groot formaat en bevat 230 (zwart-wit) foto's en puilt daadwerkelijk uit van de informatie. Overzichten, o.m. van alle ooit in Europa geboren olifanten (121 Aziaten en 11 Mrikanen tot en met maart 1993), het bestand aan Mrikaanse en Aziatische olifanten in heel Europa (in 1992), de meest productieve olifanten, etc. aangevuld met gegevens over de geschiede­nis van de slurfdragers in de grote Europese dierentuinen en circussen, hun huisvesting, gezond­

ELEFANTEN IN ZOO UND CIRCUS

............. t'"'dI.: ...... "daffuJu Def ... tDttW......" ... .,.... ... tld ... ~ ."....)

~.IIIKt'" •• IIAItdI_ ....... I.liNtIrIdI

ft.It.,."" ........... • ~ta(h"" ",.......·'""Z""ll"'~::'1t<7"

heid, het houden van bullen en de proble­men die het houden van olifanten nu een-maal met zich mee brengen.

Het valt te waarderen, dat de samenstel­lers trachten een beeld te geven van alle positieve èn negatieve ervaringen die er in dierentuinen en circussen met olifanten zijn opgedaan. De situatie in sommige die­rentuinen wordt (terecht) gehekeld; enkele in het boek opgenomen voorstellen ten aanzien van huisvesting en verzorging vormen zeker een aanzet om vastgeroeste ideeen los te weken en de houders van oli­fanten nieuwe wegen in te laten slaan om te komen tot verbeteringen in de omstan­digheden voor de dieren.

Zoals gezegd is de hoeveelheid informatie in het boek bijna onuitputtelijk: voor sta­tistici is het mede door de overzichten en de soms zeer bijzondere foto's een naslag­werk van grote waarde. Om de lijn naar bijvoorbeeld ons eigen Blijdorp door te trekken, valt te herleiden, dat "Irrna" en "Ramon" in 1970 de 65e en 67e Aziatische olifanten waren, die in Europa werden ge­boren. "Bernhardine" (1984), "Yasmin" (1990) en het helaas doodgeboren jong van

Raja (1993) waren respectievelijk de nummers 91, 112 en 121 van de lijst. Het fokken van olifan­ten is nog altijd geen sinecure. Maar er gloort hoop: in 1992 werden er in Europa maar liefst 7 oli­fanten geboren, waarvan alleen Bo Gyi in Emmen nu niet meer leeft en de fokresultaten zullen in de (nabij) toekomst zeker verder verbeteren.

Het boek is door de beperkte oplage (1.000 stuks) nogal prijzig: 80 Duitse Mark plus verzendkosten (omgerekend zo'n 100 gulden) en is niet in de boekhandel verkrijgbaar. Vrienden van Blijdorp die het boek willen aanschaffen kunnen zich in verbinding . stellen met de redactie van Vrienden­nieuws.

Lex Noordermeer

Het nieuwe kuifherten-verblijf Zoals u weet krijgt het paartje Kuifherten in Blijdorp dankzij een flinke financiële bijdrage van onze Vereniging de beschikking over een nieuw verblijf van Masterplan-kwaliteit. Het was de be­doeling dat het hertenperk dit najaar in gebruik zou worden genomen, qua tijdstip keurig gelegen tussen de ingebruikname van het Amoerpanter-verblijf (voorjaar 1993) en de opening van Taman lndah in het voorjaar van 1994.

Door een aantal omstandigheden is die tijdsplanning danig in de verdrukking gekomen: allereerst moest er een keuze gemaakt worden uit de twee mogelijke locaties binnen "Azië" voor het nieuwe verblijf. De uiteindelijke keuze viel op de locatie, gelegen aan de rand van de Chinese tuin, aan de voet van het verhoogd gelegen Chinese theehuisje. Voor de nachtverblijven van de hertjes kan daardoor gebruik gemaakt worden van het reeds bestaande zogenaamde "beverratten stalletje", dat in de loop der jaren al veel verschillende bewoners heeft gehad en sinds geruime tijd als onderko­men dient voor Australische mierenegels. Deze merkwaardige (eierleggende zoog)dieren zijn in Australië vrij algemeen, maar worden in dierentuinen buiten het land van herkomst betrekkelijk zelden gehouden en afgezien van enkele min of meer toevallige geboortes (o.m. in Bazel en Phila­delphia) zijn ze eigenlijk nog nooit stelselmatig gefokt. Dit is des te merkwaardiger omdat Miere­negels in dierentuinen uitzonderlijk lang kunnen leven. Reden voor Blijdorp om in het (niet voor publiek toegankelijke) beverrattenstalIetje een opstelling voor de Mierenegels te maken en daar het gedrag van deze dieren in alle rust te bestuderen.

De plannen voor het kuifhertenperk werden uitgewerkt door Tuin- en Landschapsarchitecten Ad­viesbureau Riede, resulterend in de hierbij afgedrukte tekening. Afgezien van enkele inmiddels nog gewijzigde details zal het nieuwe kuifhertenperk er dus zo uit gaan zien.

~DENNlEliIIh 11 .. ;j

KRAANVERHUUR vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 • 437 57 77* fax 010·4621295

Verhuur van mobiele kranen tlm 200 ton

Hoogwerkers

~.

C.ÓTiIA TRANSPORT

~DENNIEUWS .. 12

•

IV

Vorkheftrucks

vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 • 437 57 77* fax 010·4621295

Inmiddels was het hoogseizoen aangebroken en omdat door de bouw van Taman Indah toch al een groot deel van Blijdorp overhoop lag, wilde men in de Diergaarde begrijpelijkerwijs niet nóg een bouwplaats erbij. De start van de bouwwerkzaamheden werd daardoor doorgeschoven naar het na­jaar.

Vervolgens meldde de Biologische Mdeling van Blijdorp, dat de Mierenegels eindelijk hoopvolle signalen gaven ten aanzien van de gestelde doelen! Dus moesten de belangen van de Mierenegels enerzijds en de Kuifhertjes anderzijds worden afgewogen. Besloten werd om de Mierenegels nog enige maanden rust te gunnen om het waar te maken. Daarna worden de werklieden aan het werk gezet om in het stalletje nachtverblijven voor de Kuifherten te maken en het aansluitende terrein te veranderen in een fraai perk.

Op de bijgaande tekening herkent u duidelijk de zeshoekige vorm van het Chinese theehuisje en de gebogen langwerpige vorm van het beverrattenstalIetje. Om de herten voldoende ruimte te ge­ven wordt de bestaande, uit grote platte stenen opgebouwde opgang naar het theehuisje in zuide­lijke richting verlegd (op de tekening aangegeven met de letter H). Aan de voet van het theehuisje komt een rotspartij met schuilgelegenheid en een zogenaamde self-feeder (letter G), er wordt een drinkvijver aangelegd (letter K) en een boomstronk (letter F) en diverse Aziatische planten verle­nen het perk een natuurlijk aanzien. Een droge greppel (letter E) maakt de ongestoorde waarne­ming van de Kuifherten mogelijk. Uiteraard komen er een informatie-plekken over Kuifhertjes en het biotoop.

Bovendien wordt er tegenover het kuifhertenperk gelijktijdig een zitplek aangelegd (aansluitend aan de weide van de Bantengs en Lierherten, bovenaan de tekening), voorzien van rustieke bam­boe-banken en beplanting in de vorm van solitaire planten (letter C) en wollige, geschoren hagen in verschillende hoogtes (letters A en B). Het belooft een voor mens en dier aangenaam, aantrekke­lijk ogend en informatief verblijf te worden!

We kunnen het niet laten om in dit kader ook nog even aandacht te bsteden aan Taman Indah. De bouwen inrichting van het immense bouwwerk verlopen voorspoedig. Medio juli werd het dak op het gebouw geplaatst en hoewel het gebouw nog niet echt dicht is, heeft het daardoor inmiddels wel "volume" gekregen, zoals u op bijgaande foto goed kunt zien. Inmiddels is begonnen met de in­richting van het gebouwen zo betonnerig als het er op de foto nog uitziet is het interieur al lang niet meer: medewerkers van de Amerikaanse firma Larson hebben ter plaatse inmiddels enkele (niet van echt te onderscheiden) bomen gemaakt en in eigen regie is Blijdorp bezig om de wanden te voorzien van kunstrotsen. De mensen van Larson ontfermen zich weer over de tempel die de buitenzijde van het gebouw zal sieren en ook de buiten perken van de toekomstige bewoners krijgen steeds meer vorm. Het tapir­buitenperk is vrijwel gereed en aan de buitenbas­sins voor de oli­fanten wordt hard gewerkt. Het wordt al met al steeds duidelij­ker dat Taman Indah beslist een spectaculaire aanwinst voor Blijdorp wordt !

yRiliNDENNIEUWs 13

Op bezoek bij de dierentuinen van Poznan Wat heeft het weghalen van het IJzeren Gordijn tussen Oost en West niet allemaal teweeg ge­bracht. Er is een grote openheid ontstaan. Je hoeft geen visum meer aan te vragen, maar als je wilt ga je gewoon naar Polen. Bijvoorbeeld a ls u een bezoek wilt brengen aan de dierentuinen al­daar, is er niemand meer die u tegen wil houden.

Van deze gelegenheid hebben wij dan ook gebruik gemaakt om de twee dierentuinen die Poznan bezit, te bezichtigen. Het zijn twee verschillende dierentuinen: een hele oude tuin in het midden van Poznan en een nieuwe tuin ten oosten van de stad.

De oude dierentuin werd gesticht in 1874 en beslaat ruim 5 hectare in de oude menagerie-stijl en is een van de oudste dierentuinen in Polen. De ingang is niet erg opvallend, heel klein en erg som­ber. De tuin op zich is wel de moeite waard om er geweest te zijn. Maar het is wel een verschil van dag en nacht met Blijdorp. Wat worden wij hier dan verwend met de verschillende diersoorten en de presentatie daarvan. In de oude dierentuin in Poznan is duidelijk te zien dat er bijna geen geld is om de boel goed en grondig aan te pakken en te renoveren, wat heel erg hard nodig is.

Deze dierentuin bezit twee grote volières: één voor reiger- en ibisachtigen en een hele grote volière voor arenden. Ook bezit men een klein vogelhuis, een apen/reptielenhuis en een zogenaamde be­renburcht waar geen beren meer in zitten, maar nog wel wat kleine katachtigen en volgens het naambordje ook nog een veelvraat die niet te zien was. Bovenop deze berenburcht is een bokken­rots, maar deze is al jaren niet meer in gebruik. Wanneer er weer geld is wordt hij gerenoveerd.

In het apen/reptie­lenhuis bevonden zich een aantal Sia­mangs, Katta's en Franjeapen met een jong. De reptielen bestonden uit wat slangen, schildpad­den en alligators. In het midden van de tuin bevindt zich een ruim Giraffen-perk, dat ook aan Grevy zebra's en antilopen plaats biedt. Aan dit perk staan nog twee grote gebouwen, waarvan één als roofdierenhuis dienst doet. Het biedt onderdak aan leeuwen en tijgers, maar ook aan een fokgroep van zes Dwergnijlpaarden. Het andere gebouw, het zogenaamde olifantenhuis, biedt onderdak aan één oude Aziatische olifant, de Grevy zebra's, Wit­baardgnoes, Arabische oryxen en de Giraffe. Maar helaas zijn er geen giraffen meer: anderhalf jaar geleden bezat men nog een mooie giraffenhengst. In het midden van dit gebouw is een grote hal met daaromheen de stallen.

De tuin bezit ook een klein aquariumge­bouw met een vijftiental aquaria met een gemiddelde lengte van 1.50 m. Daar zit een verscheidenheid aan vissen in, bij­voorbeeld Piranha's, Koraalduivels, Kon­gozalm en een Sidderaal. Er is ook een nijlpaardenperk met bassin, waar een Nijlpaard van 40 jaar oud in loopt. De dierentuin van Poznan bezit verder fok­groepen Sitatunga's en Nyala's, antilopen die er heel goed uitzagen.

In de dierentuin staat ook een klein Na­tuurhistorisch museum met één grote ten­toonstellingshal, waar een bijna complete verzameling opgezette Europese vogels, vissen en zoogdieren in een soort diora­maopstelling tentoongesteld worden. Ze­ker de moeite waard om er een kijkje te nemen! Wanneer men het museum binnen komt wordt de aandacht getrokken door een reusachtig gewei van een (uitgestor­ven) Reuzenhert, dat werd gevonden in Schotland. Het is geschonken door de En­gelse koning Edward aan keizer Wilhelm van Duitsland, maar na de oorlog in het Natuurhistorisch Museum van Poznan te­recht gekomen. Alles bij elkaar is het voor de 20.000 zloti ( f 2,25) entreegeld zeker de moeite waard om de oude tuin te bezoe­ken.

Sinds 1974 bezit Poznan ook een tweede nieuwe dierentuin, gelegen in een 117 ha. groot bosgebied met zes meertjes vlakbij het grote Malta-meer, waarop internatio­nale roei- en kanowedstrijden worden ge­houden. Officiëel heet de nieuwe tuin Zoo Wielkopolskiego Parku Zoologicznego, maar is onder de Polen bekend als Malta Zoo. Deze 117 ha. grote dierentuin wordt nog maar voor de helft met dieren bevolkt en geleidelijk is men bezig om in de nieu­we dierentuin verblijven te bouwen voor de grote en ruimtebehoevende diersoorten. Deze tuin is nog lang niet afgebouwd. De hier gehuisveste dieren zijn grotendeels afkomstig uit ge­matigde streken en daarom ondergebracht in eenvoudige stallen en zeer ruime perken. Het is dan ook aan te bevelen om een verrekijker mee te nemen om de dieren beter te zien.

Deze dierentuin bezit een fraaie verzameling van tien verschillende soorten herten, waaronder de zeldzame Thamin Lierherten en het Baweanhert. Ook bezit men een grote collectie roofvogels en uilen. Deze vogels hebben ook zeer ruime volières. Men beschikt ook over een stel Lammergieren die een volière bewonen van wel 15 meter lengte, 5 meter breed en 5 meter hoog. In een van deze volières is de in ons land zeldzame Wespendief gehuisvest en in een andere een stel Konijnuiltjes. Er zijn 10 verschillende soorten uilen en 10 soorten fazanten, van Witte oorfazant tot Lady Am-

~NDENNlEliIIoS 15

herstfazant. Op fazantengebied wordt ook samengewerkt met andere dierentuinen en de World Pheasant Trust. Wie van roofdieren houdt moet zeker naar deze dierentuin om te genieten van de speelse Visotters, de Manenwolf of de Sneeuwpanters, ook in zeer ruime verblijven. Het perk van de Grant zebra's en Kringgatwaterbokken is helemaal buiten alle proporties: 6 zebra's en 2 waterbokken in een perk van 5 hectare! Ook de 9 zeer goed uitziende Przewalskipaarden hebben een zeer ruim, wat afgelegen perk. Al de dieren zijn gehuisvest in sobere stallen die niet of heel matig verwarmd kun­nen worden, maar daar zijn de dieren op ingesteld. In de tuin is ook een gebouwtje met in kleine vitrines een hele verzameling rat- en muisachtigen. Dit alles is gelegen in een prachtig bosgebied met ruime paden en prachtige vergezichten over de meren, waar de eenden, ganzen, pelikanen en flamingo's samen met ooievaars hun verblijf houden. Wanneer u een bezoek overweegt aan Poznan moet u beslist deze nieuwe tuin bezoeken. U zult daar zeker geen spijt van hebben.

Al in 1901 bezat de Poznan Zoo 900 dieren in 400 verschillende soorten. Door de economische toe­stand is het aantal dieren en het aantal verschillende diersoorten sterk teruggelopen. Nu probeert men van verschillende internationale dierentuinen wat overtollige dieren te krijgen. Zo kwamen er uit Artis Japanse makaken en gaan er ook nog Algazellen en Springbokken naar Poznan en War­schau. Uit Polen komt weer een wildvang Wisent-stier voor de fokgroep in het Natuurpark Lely­stad door tussenkomst van Warschau en Poznan. Een goede manier om elkaar te helpen met het fokken van zeldzame dieren. Poznan doet ook mee met verschillende fokprogramma's, bijvoorbeeld met Sneeuwpanters, Przewalskipaarden en diverse fazanten.

Dit alles hebben wij gezien en geleerd in deze twee bijzondere dierentuinen. Voor ons was het een mooie belevenis om daar te zijn en het is zeker een aanbeveling om er eens heen te gaan.

Gerrit en Corrie van Vuuren

Giften voor de Gorilla aktie Tot en met f 10,·

J.Verhage te Aarle Rixte~, A.Drijver, C.J.Koenis, J.Y.Kriek, M.Zorge, allen te Barendrecht, RMusters te Bavel, E.J.C.Hoogenboom, J.C.M.de Rooy, beiden te Bergen op Zoom, J.Andringa te Bergschenhoek, A. Schippers, C.Schippers, beiden te Berkel en Ro­denrijs, J.de Hoog te Bleiswijk, L.J.Coli, Y.Hoogen­doorn, RJ.Kol, J.KKort, A.Maatkamp, A.T.Olivier, M.v.Rooyen, P.J.v.Vliet, A.Witkam, allen te Capelle a.d.IJssel, KRPostma te De Bilt, RBarkhuysen, J.G.T.v.Hoorn, WJeltema, RRPrins, J.WSteenweg, al­len te Delft, C.N.Biegstraaten te Den Helder, A.W.Hammer te Drachten, H.v.Keulen te Drunen,

C.Sluis te Etten Leur, O.H.de Graaf, L.RMaissan, F.J.Marcus, allen te Gouda, E.M.Burgwal, M.E.Letsch, J.P.M.Struycken, RJ.de Wolf, allen te 's-Gravenhage, E.Roose, P.Roose, beiden te Haarlem, REys, Jones-Blok, beiden te Heenvliet, A.C.Monshouwer, H.v.8teenis, beiden te Heerjansdam, D.Snijders, D.C.v.Zanten, beiden te Heinenoord, WJ.B.v.d.Ruit v Maren te He­kelingen, C.H.Langendoen, M.M.J.Verhart, N.Wurtz, allen te Hellevoetsluis, L.E.Nobel te H.I.Ambacht, H.Alblas, P.Dhont, J .G.Flaes, A.Johannes, P.J.M.Leer, A.Scheerhoorn, RTammin­ga, allen te Hoogvliet, J.v.d.Bent te Katwijk, C.M.Borsboom te Kortenhoef, F.M.Geldhof te Krimpen a.d.Lek, H.M.Biesta, A.H.Doornik, C.RKentie, allen te Krimpen a.d.IJssel, LRoot­lieb te Landsmeer, L.J.de Groot te Leiden, P.G.L.Hermsen te Leidschendam, M.G.RBaren­drecht, C.J.Verkade, H.Vletter, allen te Maassluis, D.J.Gysbers te Maastricht, E.v.d.Arend te Molenaarsgraaf, Baas, RSteine, beiden te Nieuwerkerk a.d.IJssel, A.v.Vliet te Ooster­hout, A.v.d.Nol, M.N.Schrok, beiden te Oostvoorne, H.E.Verhagen te Oud Beyerland, L.J.Gerdes te Oudenbosch, L.P.M.Wensing te Papendrecht, C.Oswald te Poortugaal, J.Brand, C.G.Schox, beiden te Pijnacker, A.C.Bruykers te Rhoon, P.A.M.v.Hal, WH.Hubregtse, H.J.Lorwa, allen te Ridderkerk, M.Bakker, F.D.G.v.d.Bent, A.v.Bever, L.den Boer, A.J.J.Bogaarts, RBonthond, M.C.Wv.d.Boogaard, E.A.Boonstra, J.Borst, T.M.v.d.Bos, J.Botbyl, E.M.de Bruin, J.E.Bruins, M.Cats, P.Dalm, A.S.v.Dam, J.L.v.Delzen, Kv.Dyk, A.Dykstra, M.v.En­geldorp, H.Engelsman, T.WFeis, E.A.Fontyn, J.A.Frenkel , M.A.Garcia, A.Goddijn, A.G.de Goede, G.J.v.Gool, G.J.v.Gorcum, P.de Groot, M.A.v.d.Haak, A.M.Havenaar, E.Hazenack, R.Hensen, D.J.E.v.d.Hoek, J.A.Hoogenboom, S.A.Hoogendam, L.H.S.Hooydonk, F.J.Horburger, C.G.A.Kalsho­ven, M.E.Klapwijk, J.Kruyt, C.Landman, L.J.M.Landsbergen, J.A.C.Lemaire, G.Linke, J .J.Lint­huis, M.v.Lith, J .H.de Man, G.Mekes, WMekes, M.Meyndert, WWMeysen, P.Mourik, B.E.Mulckhuyse, J.Mulder, T.Muller, A.G.Oerlemans, D.Onderdelinden, D.S.Ophorst, A.J.v.Pelt, WPeperkamp, N.M.Peters, P.A.Pruis, WP.Y.Reitsma, E.WJ.Reynders, P.H.Riphagen, H.8chimmel, M.Schoenmaker, C.Schrey, S.Smits, Lv.d.Stelt, H.M.Stofregen, A.Tintel, L.v.Trierum, T.v.d.Velde, T.Verduyn, LC.Verhagen, O.Visser, W.v.d.Vlerk, B.v.Vliet, J.Voorn, C.W.C.v.Vuuren, J.H.v.d.Want, A.C.Weenink, W.J.Werkman, L.Wierda, J.Willebrand, A.Zaanen, J.Zantman, P.Zevenbergen, C.Zui­dema, A.de Zwart, M.H.v.Zwieten, J .P.v.Zijst, allen te Rotterdam, J.RHoldermans te Rijswijk, Wden Blaauwen, A.J.v.Duivenbode, C.Dijkstra, T.Gelton, A. v. Katwijk, J.v.d.Kraan, P.Kriek, E.v.Nieuwland, S.Ouwens, H.A.v.Selm, T.Yis, allen te Schiedam, P.J .de Swart te Sliedrecht, A.Brouwer, C.Karreman, F.Karreman, J.T.Krooswijk, F.v.Raamsdonk, M.Rylaarsdam, M.A.M.Rylaarsdam, WValken, B.F.Verbeek, allen te Spijkenisse, H.Docter te Vianen, L.M.v.d.Griend, J.M.Hoppzak, J.v.d.Meer, WOnderdelinden, A.Verkroost, A.Verschoor, D.v.d.Well,

yRfENDENNIEli1I·S 17

G.v.d.Windt, allen te Vlaardingen, G.J.de Boo te Voorschoten, C.J.v.Andel, G.M.WTol, beiden te Werkendam, D.H.Berkhout te Westmaas, D.v.d.Pligt te Zuid-Beyerland, B.Mounk te Zuidland, J.J.Bruins, WWesterman, beiden te Zwijndrecht

Tot en met f 25,-

A.J.Olyrhook te Abbenbroek, C.J.v.d.Zwan te Alkmaar, WPomper te Amersfoort, B.A.M.Ny­enhuis te Amsterdam, I.Molenaar, J.C.Slingerland, C.H.Waar, allen te Barendrecht, A.A.Bak­ker te Benthuizen, A.L.G.Heinsbroek, RA.Iburg, A.L.P.v.d.Kruys, H.B.M.Maree, allen te Berkel en Rodenrijs, C.Ploeger te Beverwijk, T.H.M.v.Adrichem te Breda, J.C.v.d.Enden, A.Hart, N.C.Hylkema, allen te Brielle, C.A.Wv.d.Berg, G.Gildevoet, Y.B.Holleman, M.H.Horselenberg, P.J.de Klerk, G.Lagerwey, J.Luiten, J.L.S.v.Proosdij, M.Rebel, S.A.Schallenberg, C.D.Weenink, al­len te Capelle a.d.IJssel, J.P.Deenik, L.A.Eygenraam, H.Hoogenhout, J.Hoogenhout-Koome, A.G.Schroder, L.T.M.Zwaard, allen te Delft, H.A.v.d.Berg te Didam, H.Wv.Soest te Dode­waard, J.Jansen te Doorwerth, J.de Bruin, S.J.Groenestijn, H.Op der Heyde, A.v.d.Poel, Rde Waard, allen te Dordrecht, A.v. Leeuwen te Driehuis, J.L.v.Gils te Geervliet, E.L.Kengen te Goes, F.G.Bakker, W.Dogterom, A.v.Hensbergen, A.Krijgsman, H.Rv.Raalte, G.Schoen, J.M.M.v.Vliet, allen te Gouda, M.A.J.Droppert, N.Hage, J.Hille Ris Lambers, E.E.C.de Leeuw, L.M.Pronk, E.A.v.Rooy, G.v.d.Sluis, M.G.Uilenbroek, H.J.Vroom, allen te 's-Gravenhage, J.F.Age­ma te 's Gravenzande, F.Janssen, S.Visser, beiden te Haarlem, Scheele te Halsteren, J.Bel­der, A.v.d.Werken, beiden te Hardinxveld-Giessendam, A.WEngberts te Heiloo, J.Engels­man, M.M.Venis, S.A.Vermeulen, allen te Hellevoetsluis, V.C.M.Meyer te 's Hertogenbosch, E.J.den Breems te H.I.Ambacht, N.de Blooy, A.Bronmans, V.Loh, allen te Hoek van Holland, J.G.Kooy te Hoogerheide, H.v.As, P.Broere, M.Bijl, J.G.Diepenhorst, M.S.Hoorn, J.de Joode, B.Meyer, E.Perkins, Rv.Staayeren, T.den Tuinder, allen te Hoogvliet, H.M.Blaak te Klaaswaal, G.J.C.Biesta, G.Hatenboer te Krimpen a.d.IJssel, J .Weststrate te Kruiningen, H.L.M.Heins­broek te Leerdam, M.A.v.Geffen, I.Ypma, beiden te Leiden, S.Borst, L.Voogt, beiden te Leid­schendam, C.v.Es te Lekkerkerk, J.Dorresteyn te Maarssen, D.v.d.Schoor te Maasdam, T.A.Hanemaayer te Maasdijk, A.Pieterse te Maasland, J.Buysman, C.Meeder, J.N.Storm, allen te Maassluis, O.RN.Versluis te Maastricht, M.H.I.Borsboom te Monster, L.I.v.Boven, J.Wv.d.Maas, WH.M.Uilenbroek, allen te Mijnsheerenland, L.'t Hart te Nieuwegein, J.Wijn­beek, T.Wijnbeek-de Bruyn, beiden te Nieuwerkerk a.d. IJssel, WBergman te Oegstgeest, B.Kuiper te Oosterbeek, P.J.v.Dijk te Oost Souburg, B.Nieuwland, D.Oudkerk te Oostvoor­ne, J.Kouwenhoven, J.Noorlander, J.T.v.Steensel, G.Stoel, allen te Oud Beyerland, J.J.de Swart te Oudenbosch, C.Frenay te Ouderkerk a.d.IJssel, M.J.Honsbeek, F.WBosson, N.M. Snoek, allen te Papendrecht, D.RM.Wilkinson te Paterswolde, P.E.Hendrikse te Poortugaal, A.Noordermeer te Puttershoek, L.Klapwijk te Pijnacker, J .M.v.Leeuwen te Rhenen, M.T.v.d.Graaf, J.v.Vugt Verryp, allen te Rhoon, v.Abeelen, H.Burky, L.P.v.d.Engel, G.Nugteren, Ostoy Trading BV, J.L.Spruyt, C.Stok, G.F.Voogd, N.Voogt, allen te Ridderkerk, H.H. Verschoor te Rockanje, D.G.J.Frenks te Roosendaal, L.H.Baker, N.Bakker, A.Barm, A.J.H.de Barse, J.J.Bebelaar, J.I.Bitter, L.J .Blokland, RBlonde, C.F.de Boer, P.B.de Boer, B.F.Bohre, I.Rv.Bokho­ven, C.Bollerman, C.Boogaard, C.C.M.Boot, B.Booy, G.J.M.Borsboom, A.Bos-Coors, A.Bosch, E.Boswinkel, H.Bouma, C.A.S.Bout, P.Bout, J.v.Bragt, A.J.F.Brinkhaus, M.J.Brouwer, S.A.Bruin, C.Burky, A.C.v.Dalen, C.J.v.Dongen, J.Doorgeest, H.N.Dorst, C.A.Driehuizen-Lakwijk, C.A.v.Drie­huizen, J.Duinkerken, P.Dut, I.J.v.Dijk, J .H.WEgeter, B.Eilering, G.v.Engelsdorp, D.Esbeukman, C.H.Eykman, A.P.Eys, KEzenga, C.E.Frings, M.A.v.Gaans, J.M.Geneuglijk, M.C.de Graaff, Wde Groot, M.J.A.Hadders, C.Harders, A.v.Harten, W.Hartman, W.Hartog, RV.v.d.Hilst, J.Hirschhorn, M.I.J.Hoegen, H.Holtkamp, T.M.P.Hooydonk, H.Hordijk, A.Wv.d.Horst, WC.L.v.d.Houwen, M.J.M.Huyskes, M.Huysman, H.P.Jonckheere, A.de Jonge, H.M.Kemmers, A.B.Keyser, C.J.Kievit, P.Kievit, P.de Kievit, D.Kind, M.E.Kinkel, E.M.J.Kinwel, A.Wv.Klaveren, P.J.Klomps, M.Klop, J.Klijn, J.H.de Knegt, M.G.Konings, E.M.E.Kooyman, A.Wv.Koppen, A.Kortlever, WKrabbendam, G.L.Kruidenier, M.J.Kruidenier, Wde Kruyk, H.M.Lambinon, A.A.Lems, J.G.M.v.Lent, E.J.Lind­berg, G.A.v.d.Loo, J.A.H.Lorwa, A.A.Luyten, J.J.de Man, C.v.d.Meer, J.M.C.Merckens, G.v.Meurs,

yRIENDi~UWs

1 I

J.J.Meynders, J.G.G.Moerkerken, A.Mol, J.E.Mooiman, Th.Moonen, E.M.E.Mos, J.B.H.Mosmans, J .C.v.Nieuwengiessen, J.v.Nieuwenhuizen, J.v.Noot, J.C.Okkerse, E.J.C.den Ouden, G.C.den Ou­den, C.Peskens, M.Pleysier, J.P.Poelma, D.Post, G.de Pijper, WE.Reese, J.Roedolf, RRootering, J.v.Rosmalen, A.M.Ruoff, C.J.Rust, J.v.Rymenam, A.E.M.v.Santen, M.J.Schipper-Koopman, WSchipper, J.M.Schryer, Schuurman, P.Seton, F.J.P.Sewing, G.M.M.Simonis, S.Smael, A.Smits, H.M.v.d.Steene, J.M.Suykerbuyk, B.Swaep, F.Taytelbaum, H.N.Tetterode, L.L.v.Tienhoven, H.H.v.'Iborn, F.J.de Veld, N.B.v.d.Velden, G.P.Velthuyzen, A.M.C.Verhoeven, C.Vermeulen, J.Ver­sluis, C.Visser, M.A.Visser, M.H.J.v.Vliet, A.S.Volkers, C.A.Voorhorst, D.de Vos, B.v.cl.Waal, C.A.Waalwijk, RWaning, H.Ziere, RC.Zweistra, allen te Rotterdam, C.M.Solleveld te Rozen­burg, J .Post te Rijswijk, A.P.8.v.Reisen te Sassenheim, E.A.Boogaard, RBosman, L.N.Broe­karts, L.P.S.Gommers, C.Grootenhuys, L.Heikens, H.v.d.Kade, C.J.Kleiss, A.Kramer, A.D.v.Laten­stein, P.v.Leeuwen, J.Loch, B.J.B.Meyer, C.Niemantsverdriet, L.J.M.Roels, M.Scholten, M.J.v.Steyn, A.J.v.Stokkem, J.H.v.d.Ven, allen te Schiedam, A.J.Balk te Sneek, A.Dekker, M.Q.J.v.Hout, P.de Jong, D.Kroon, A.v. Leeuwen, J.Mol, M.L.H.Noordermeer, S.J.Strathie, allen te Spijkenisse, T.P.v.8chaik te St.Maartensdijk, A.P.H.v.Rooy te Strijen, J.C.J.Klok te Vierpol­ders, A.J.Bal, A.J.Bal-Tas, E.Bravenboer, Denissen, Y.A.M.de Gooyer, Y.Groeneveld, C.W.v.d.Jagt, J.Lamers, W.J.de Man, L.M.Markusse, G.Molier, H.A.Niemantsverdriet, A.Noordermeer, Y.Robbe, C.Schneiders, P.J.Verheezen, H.C.M.Walter, A.E.v.d.Windt, Kv.d.Windt, allen te Vlaardingen, J .Slomp te Vlissingen, A.J.E.Kobus, Smit beiden te Voorburg, H.M.E.v.d.Merwe te Voorscho­ten, Wv.Kooten te Woerden, F.Bergwerfte Wijk bij Duurstede, D.H.v.d.Vorm te Wijk en Aal­burg, I.C.Berg, M.M.M.Terlingen, beiden te IJmuiden, A.Jongkind, J.A.v.Krimpen, F.J .v.d.Laan, H.Neuteboom, A.Notebomer, H.de Reede, allen te Zoetermeer, H.Schenk te Zuidland, RWv.AJ­phen, H.Schriel, M.C.Slijper, allen te Zwijndrecht, N.N.

Tot en met f 50,·

P.Hermsen te Alkmaar, H.J.v.Sermond te Alphen a.d.Rijn, A.v.d.Ley te Amersfoort, M.v.d.Geer te Amstelveen, F.v.Giel, H .T.M.v.Noord, J.A.v.Noord, WNoordijk, B.WOpmeer, allen te Barendrecht, P.WH.Breusers, P.Middeldorp, H.P.v.Wezel, allen te Bergschenhoek, A.G.v.Kaam te Bolnes, B.Berkhoudt te Breda, A.C.Bosch-Jonker te Brielle, WJ.F.Buysrogge, L.WClaus, G.v.Erkel, J.C.Goudriaan, A.J.de Hoog, N.S.Kamps, C.S.Knegten, G.de Kwant, B.v. Lienden, RMeyer, J.Orfanoudakis, A.Stolk, A.Verheyen, allen te Capelle a.d.IJssel, Kv.d.Werf te Delft, S.D.M.Dubbink te Gouda, A.WCamman, J.M.Chevallerau, B.D.v.Zutphen, allen te 's Gravenhage, G.J.Boeve te Haarlem, F.H.Verhey te Heenvliet, J.Y.C.Jongen te Heerlen, J.L.Roelofs te Hellevoetsluis, A.Hoogerwerfte 's Hertogenbosch, J.Faber te Hille­gom, A.J.de Blinde te Hoogeveen, I.I.Kruyer, J .G.E.Oosthout, F.H.de Roodt, WTijssen, P.W.J.Tijssen-Kok, A.C.Verschoor, allen te Hoogvliet, W.den Broeder, J.v.Doorne, J .v.d.Geest, C.Koppenol, C.Koppenol-v.d.Engel, allen te Krimpen a.d.IJssel, B.E.Noordermeer te Leiden, T.M.B.v.d.Ham te Leidschendam, M.Kleywegt te Maasland, J.Barendregt, M.v.Bergen-Walra­ven, beiden te Maassluis, D.W.Schrader te Moerkapelle, L.Vijverberg te Naaldwijk, P.J. Bank te Nieuw Beyerland, M.Blansjaar, WHazenbroek, RRosbergen, allen te Nieuwerkerk a.d.IJssel, C.M.v.Driel te Nieuwe Tonge, G.J.H.v.d.Vegt te Oude Tonge, C.A.Kalis, Korff-Ver­berk, beiden te Papendrecht, I.M.Jansen, J .T.Warnaar te Reeuwijk, J .H.Klein Molenkamp, J.D.Ruys, L.M.Wolfs, allen te Rhoon, J.J.v.Collenburg, C.Kooiman, A.de Nobel, L.Stok, F.Tessers, allen te Ridderkerk, J.L.Rv.Beek te Roosendaal, H.RAnema, A.Arnold, N.de Bakker, W.P.L.Bakker, V.E.Belder, D.v.d.Berg, S.M.Bezemer, J.B.J.Bollerman, M.J .Bouma, D.Bouwens, Breevoort Accountancy, M.Cobelens, C.J.Dekkers, J.Dutilh, G.v.Driel, C.v.Eysden, A.de Goede, J .Groenestein, den Haring, C.J.E.J.Hattink, P.M. Heli, C.Hogendoorn, A.v.Hoorn, H.Huizinga, J.J.v.Hylckama, M.WH.Jutte, E.Kaman, B.A.Keesmaat, J.J.v.d.Kemp, P.E.N.Kinwel, P.H.Kloot­wijk, C.Knoop, D.Kriste, J.S.A.Krijgsman, J .J.Kuster, T.H.La Mark, A.W.Landman, H.C.Landman, A.C.Landman-v.Dijk, RLandman, M.WC.v.Leeuwen, KLefel, F.Lemans, J .Luykenaar, C.J.Maas­bommel, G.Maaskant, A.Mathol, J.Meewis, M.Mees, J.C.Meyer, A.KMulder, F.M.Nederveen, J.B.v.Nieuwland, S.A.Pauli, P.J.Postmus, P.G.la Rocca, J.M.E.Rombouts, E.G.Rompes, D.A.de Ruy-

yRIENDENNIEU\\iS 19

ter, J.Schiphorst, A.H.Schonk, E.M.Schor, G.A.M.Schreuder, A.M. Schrijvers, M.H.Schuddebeurs, WSmits-Korten, SoZaWe afd. 2540, M.A.Stierman, J.G.Tilman, M.C.T.v.Toorn, A.Ulenberg, W.J.Velthuizen, J.Verroen, G.Verschoor, E .M.v.Vliet, W.C.Vlietstra, P.C.Waning, D.W.Wezenaar, T.Winterberg, D.C.Zaanen, J.J.Zevenbergen, J.L.Zuidmulder, allen te Rotterdam, H.F.v.Bredero­de te Rozenburg, J .D.Gulay, I.M.G.Jongkind-Jelier, J.J.de Ligt, allen te Rijswijk, WPfaff te Uden, A.v.Erk, E.F.J.Starrenburg, J.Vos, C.A.de Vries, allen te Schiedam, Transportmij. Traflic BV te Schiphol, J .M.WKersten, J.P.v.d.Lee, beiden te Spijkenisse, Rv.d.8luis te Strijen, A.M. Peters te Utrecht, N.M.Wurtz te Venlo, WBothof, J.C.M.Smaling, A.Verhey, P.J.M.Vink, L.L.v.Zanten, allen te Vlaardingen, RKeymel te Vlissingen, E.J.J.Kragt, G.G.J.Suyderhoud, beiden te Voorburg, P.de Bos te Vrouwenpolder, J.WElskamp te Woudenberg, P.v.Dam te Zoetermeer, E.M.v.d.Hammen te Zwolle

Tot en met f 100,-

J.M.Tops te Alkmaar, E.Belder, Lv.Es, M.A.v.Es-Bakker, allen te Barendrecht, F.Swarttouw te Berchem-Antwerpen, C.Nales te Berkel en Rodenrijs, P.M. Hardenberg, O.Reimers, beiden te Capelle a.d.IJssel, M.Luitse te Delft, P.v.Dordrecht te Dordrecht, G.J.C.Schouten te Eind­hoven, F.H.v.Daalen te Gouda, A.M.Amorison, A.E.Koning, beiden te's Gravenhage, P.Lok te Heelsum, M.A.de Graaff te Hoogvliet, J .Schoufour-Martin te Kapellen (België), RJ.H.Jan­sen te Krimpen a.d.IJssel, M.M.de Wit te Lopik, v.d.Weyden te Maassluis, G.A.Cox te Mijnsheerenland, S.Vogel te Numansdorp, E.C.de Monchy te Rhoon, H.L.Brouwers de Bruyn, V.Pfeifer, beiden te Ridderkerk, A.L.v.Beek Hzn, H.Buchli, J.H.Buizer, E.v.d.Cammen, D.C.Coster, M.A.Dries, B.Dudink, A.D.F.Duurvoort, C.de Grijp, E.J.Guittart, A.Kats, J.J.A.Keur, H .Kluit, A.M.Laay, H.de Leeuw's Beheer BV, J.J.M.v.Lent, WJ.Mulder, G.H.Postma, D.E.v.Raalte, F.H.M.Ramack, H.P.Scheltens, J.Schiphorst, G.Slob, T.E.81ijkoort, RStel, L.Tijssens, J.D.Ulen­berg, M.Verlinde, B.Verwol, Wv.d.Vlugt, J.I.v.Waning, A.A.A.v.Wijngaarden, allen te Rotterdam, Vereniging voor Zoogdierkunde te Utrecht, H.Brobbel, S.Brobbel, beiden te Vlaardingen, A.A.Andriesse, E .Boeren, beiden te Voorburg, E.F.Blase te Zug (Zwitserland)

Tot en met f 250,-

Het Kasteel van Rhoon BV, S.J.R de Monchy, beiden te Rhoon, M.v.Belle, K.Man in 't Veld, D.C.Netten-Stierman, RWalbeek, allen te Rotterdam

f 333,33 van M.Degeling te Rotterdam

f 500,- van Aannemingsbedrijf Van Hoorn BV te Capelle a.d.IJssel

f 10.000,- van Stichting Ngajji te Rotterdam

Alle gulle gevers namens de Gorilla's in Blijdorp onze hartelijke dank! We hebben hiermee een prachtige start gemaakt van onze actie GORIL­LA'S IN EEN NIEUW DECOR: DAAR ZORGEN DE VRIENDEN VOOR! Maar er zijn beslist nog wel leden, die van plan waren een extra gift te doen en dat uiteindelijk zijn vergeten. De daarvoor bestemde acceptgi­rokaart heeft u vast nog wel ergens liggen en het is nooit te laat om die in te vullen ....... We hopen dan ook in het volgende nummer van Vriendennieuws op­nieuw enkele (extra)pagina's nodig te hebben om alle nieuwe giften voor de actie te vermelden!

Vereniging vrienden van Blijdorp

Van Hoorn BY. BOUW- EN AANNEMINGSBEDRIJF

Groenedijk 12 2903 LZ Capelle aan den Ijssel Tel.: 010 - 450 33 33 Telefax 010 - 4501586

yRIENDENNlElIwS 21

Een stukje nostalgie (10) Vandaag de dag staan er op het kantoor de meest geavanceerde apparaten. Een paar handelingen en een druk op de knop en niet alleen brieven, maar ook de adressen van welke sector dan ook rol­len er uit. Zo'n 40 jaar geleden (we spreken dan over de beginjaren '50) was dit wel anders. Alleen van de tuinabonnees bestonden er lijsten met de namen en verder was er geen adres van wie dan ook.

Om iets voor de tuinabonnees als een soort van klantenbinding te doen, werden er in de winter­maanden lezingen met film of dia's georganiseerd. De adressen van de tuinabonnees stonden zoals vermeld op lijsten en de eerste twee keer, te weten in september en oktober 1952, werden de uitno­digingen voor zo'n avond met de hand, meestal door de portiers, geschreven. Al snel werd er een hand-adresseermachine (Adressograph) aangeschaft. Een machine waarin 20 adres plaat jes gingen en met een handbeweging konden worden afgeslagen. De metalen plaatjes, alsmede de raampjes werden door Adressograph geleverd. Ook de mutaties werden buiten de deur verwerkt. De adres­sen werden per maand op alfabet gezet, want in die tijd werden de abonnementen verkocht van bijvoorbeeld 16 januari tot aan 15 januari van het volgende jaar, enz. Een enorme uitzoekerij en veel werk, want ongeveer veertien dagen voordat het abonnement afliep werd er een brief verzon­den met het vriendelijke verzoek het abonnement te verlengen. Was het dertig dagen na de expira­tiedatum niet verlengd, dan werd hij of zij als tuin abonnee afgevoerd.

Inmiddels werden ook de adressen van de touringcar-bedrijven, de VVV-kantoren, alsmede de agentschappen van de NB. in het land op een adresplaatje gezet. Later ook de scholen in Rotter­dam en weer later alle scholen in Nederland. Het behoeft geen betoog dat het afslaan van al die adressen, vooral toen het voor de verzending van "Blij dorp-Geluiden" maandelijks moest gebeuren, een heidens karwei was. In de beginjaren '60 werd er niet alleen een electrische adresseermachine, maar ook een ponsplaatjes apparaat aangeschaft. We konden dus nu zelf de mutaties bijwerken.

Niettemin werden de eerste brieven aan de tou­ringcar bedrijven en de V.v.V-kantoren buiten de deur gestencild en de enveloppen met de hand ge­schreven , en reeds in maart 1952 met een aantal folders verzonden. Er waren namelijk nog enige duizenden folders die nimmer waren gebruikt. Deze folders waren vervaardigd met litho's welke zijn gebruikt bij het verschijnen van het boek "Dieren van nabij", uitgegeven in 1947 door uit­geverij De Bezige Bij te Amsterdam. De tekst en foto's zijn van de in die tijd bekende fotograaf J .M.Moerkerk. Schitterende opnamen van Dier­gaarde Blijdorp van even na de oorlog. Er ston­den echter geen prijzen en openingstijden in ver­meld, en in allerijl is er toen een foldertje ge­maakt, waarin alle wetenswaardigheden stonden omschreven. De prijzen van toen waren: Volwas­senen f 1,-, Kinderen tot en met 14 jaar f 0,50. Groepen vanaf 20 personen resp. f 0,75 en f 0,40. De kosten voor een jaarabonnement bedroegen f 12,50 en een familie-abonnement f 40,-. Het fa­milie-abonnement is later afgeschaft, er werd na­melijk te veel misbruik van gemaakt.

Er was ook een aantal demonstraties met dieren, zo gepland, dat men ze achter elkaar kon bezoe­ken. De olifanten liet men balanceren om 10.00 en 15.30 uur, de mensapenmaaltijd (bij goed weer buiten in een grote kooi op de speelplaats, anders in het apenhuis) om 11.30 en 15.00 uur en de zeeleeuwen vertoonden hun kunsten om 11.00 en 16.00 uur. Dan was er de slagzin "Geen goedko­pere dag dan een Blijdorp dag" . Deze kreet werd gebruikt omdat Blijdorp sinds 1947 zijn entree­prijzen niet had verhoogd. Dit betekent, dat vóór mijn tijd in 1952 de toegangsprijs nog lager was, ik meen 50 cent en een kwartje voor kinderen. Na 1955 echter werd de entreeprijs en ook het abonnementstarief aangepast aan de loonontwikkeling.

De contacten met de pers waren zeer spaarzaam en deze moesten geheel worden opgebouwd en wat de radio en later de televisie betreft lag Rotterdam zeer, zeer ver van Hilversum. Er versche­nen in die jaren in onze stad 15 kranten en graag wil ik ze nog eens in herinnering brengen: Rot­terdams Nieuwsblad, Het Vrije Volk, Rotterdams Parool, De Rotterdammer, De Maasbode, Alge­meen Dagblad, N.R.C. en de huis-aan-huisbladen Havenloods en Het Zuiden. Verder was er nog een opinieblad en wel Hier Rotterdam en daarnaast de journalisten van het Algemeen Handels­blad, Trouwen De Tijd en niet te vergeten het A.N.P. en De Waarheid. Een aantal kerkelijke bla­den zoals Sursum Corda buiten beschouwing gelaten. Daar komt nog bij, dat iedere krant zijn ei­gen (een of meerdere) fotografen in dienst had naast de free lance fotografen.

Het eerste grote interview was met de journalist Piet Donker van het Algemeen Dagblad. Naast een aantal geboorten en de bloemenpracht in de tuin werd er in dit artikel grootscheeps gewag ge­maakt van het feit, dat er al enige dagen achtereen met de kamelen "Judith" en "Salome" alsmede met de Blijdorp olifant "Sonny" in de stad werd gelopen. Dit niet alleen om Blijdorp te promoten, maar ook een nieuw wasmiddel, te weten OMO. Dit laatste allemaal gratis voor niks. Heden zou dit, onder voorbehoud dat men een olifant en twee kamelen van Blijdorp door de stad zou laten lo­pen, duizenden guldens moeten opleveren, afgezien nog van de verzekeringskosten.

Reclame in de Diergaarde was ondenkbaar en hiervan nog een aardig voorbeeld. Op een gegeven moment had Blijdorp behoefte aan 150 papierbakken. Een telefoontje aan mijn collega van Tornado was voldoende om deze gratis te leveren, mits er op deze papierbakken stond vermeld:"In ieder huis hoort '!bmado thuis". Dit ging echter niet door, want zoals gezegd, reclame in de tuin was ta­boe. De tijden zijn veranderd, de adresseermachine heeft plaats gemaakt voor de computer en de commercie in de dierentuin viert hoogtij . Want wat zou men vandaag de dag zonder een sponsor kunnen doen, niets, helemaal niets.

K. van Zwieten

Verhuizen? Laat het ons ook even weten! Er wordt heel wat verhuisd in ons land en gewoonlijk worden de administratieve gevolgen daarvan probleemloos verwerkt. '!bch blijkt het wel voor te komen, dat bij verhuizingen aan allerlei instan­ties mededeling wordt gedaan van het nieuwe adres, maar dat daarbij net niet wordt gedacht aan het secretariaat van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Daardoor bereikt Vriendennieuws de verhuisde niet meer, de acceptgirokaart voor de betaling van de jaarlijkse contributie gaat naar het oude adres en blijft onbetaald, waardoor uiteindelijk een ongewilde afvoering als lid moet plaatsvinden. Daarmee is de Vereniging noch u gebaat! Laat daarom bij een op handen zijnde verhuizing ons secretariaat tijdig weten naar welk adres u vertrekt en per welke datum. Een simpel verhuisbericht je naar het secretariaat van de Vereniging Vrienden van Blijdorp, Sche­penstraat 71, 3039 NC Rotterdam scheelt ons veel werk en u een ongewilde beëindiging van uw lidmaatschap!

yRIENDENNlEli'I;S 23

NobElSTRAAT 1 1 2 ~OH SP ROnERdAM

TElEfoON 010, 466 ~ 1

tel: 010 - 466 33 99

tel: 01860 - 15799

tel: 01883 - 13237

De Vriend voor uw ogen en o ren.

Statenweg 108e - Tel. 010 - 466 60 52 Walenburgerweg 77 - Tel. 010 - 465 49 91

Rotterdam

~ H. Mourik en Zn

Specialist in Aarda ppelen , groente en fruit.

Ver s g esneden r a u w kost, vruchten salade en stamppotten.

Statensingel 127 3039 LJ Rotterda m "lrOIO - 466 1671

•... L , B;j do< . odt U , ,, .. ~"eo ~ • geslaagde maaltijd zoals;

" • Vers Hollands RUND - VARKENS . en KALFSVLEES

DU:6 voor leklulr et§n en een gDed advleJi ~m naar

DOLF EN CARMEN HALLENSLEBEN Burg. Baumannlaan 142-a, nV~'rQI!,hi ..

Tel: 010 ·4157683

Nieuws uit andere dierentuinen Opnieuw moet een dierentuin de poorten sluiten: de Ruhr Zoo in GELSENKIRCHEN heeft een ja­renlange strijd om het bestaan uiteindelijk verloren. Het terrein van de dierentuin is verkocht aan een circusman, die het geheel gaat omvormen tot een circusmuseum annex amusementspark.

Maar ook in ons land verdwijnen er dierencollecties en worden er nieuwe geopend. In de eerste ca­tegorie vallen "Animali" in EINDHOVEN en het Vogelpark in OISTERWIJK, beide feitelijk nau­welijks meer dan tegen betaling voor het publiek opengestelde "opslagplaatsen" van dierenhande­laren, zodat de sluiting van deze parken niet echt te betreuren valt.

Nieuw daarentegen is is het in juni van dit jaar in SCHEVENINGEN geopende Sea Life Centre. Ondergebracht in het voormalige golfslagbad aan de boulevard is dit de eerste continentale vesti­ging van een bijzonder succesvolle onderneming die verspreid over heel Groot Brittannië al een tiental aquaria exploiteert. In Scheveningen zijn al eerder publieksaquaria gevestigd (o.m. op de Pier) maar door de bescheiden opzet daarvan waren die aquaria niet succesvol. Het nieuwe Sea Life Centre lijkt wèl een gezonde toekomst tegemoet te gaan: er is duidelijk veel kennis en geld geïnvesteerd en het resultaat is een zeer bezoekwaardig aquarium met o.a. een spectaculaire, voor Nederland unieke, onderwater tunnel, waarbij de haaien en roggen naast en boven de bezoekers zwemmen. Scheveningen Sea Life Centre beperkt zich tot het houden van dieren uit de Noordzee (kleurige tropische zoetwater- of koraalvissen krijgt u hier dan ook niet te zien), die echter op the­matische wijze in veelvormige aquaria op een attractieve wijze worden tentoongesteld. Door mid­del van live-uiteenzettingen, uitstekende bebording en een filmzaaltje, waar op een groot video­scherm doorlopend interessante films worden vertoond, wordt vorm gegeven aan het educatieve aspect. Ondanks de stevige entreeprijs (f 12,50 per persoon) is een bezoek aan dit interessante aquarium zeker aan te bevelen.

Wij meldden u al eerder, dat in de National Zoo in WASHINGTON DC voor het eerst buiten Indo­nesië Komodovaranen (Varanus komodoensis) uit het ei waren gekomen. Het fokvrouwtje uit Washington is vervolgens uitgeleend aan de CINCINNATI Zoo, waar zij met een van de twee daar aanwezige mannelijke varanen opnieuw voor bevruchte eieren en uiteindelijk ook kleine Komodo­varaantjes zorgde!

De geboorte van een Orca (Oreinus orea) is nog altijd een bijzondere gebeurtenis. Dit jaar werd er in Sea World in SAN ANTONIO een mannelijke Orca geboren, waarvan de moeder 7 jaar eerder zelf ook al in een Sea World park geboren werd. In totaal zijn er in de vier Sea World parken nu 7 Orca's geboren en grootgebracht. Ook kwam hier de eerste Ezelspinguin uit het ei, waardoor de kolonie van deze soort groeide tot 60 vogels .

Andere interessante geboortes in diverse Noordamerikaanse dierentuinen in telegram-stijl:

OKLAHOMA CITY: 3 Cheetahs (Aeinonyxjubatus); FORT WORTH: 2 Henkel's bladstaart geckos (Uroplatus henkeli, als soort pas in 1990 beschreven) en 7 Cubaanse onechte kameleons (Chamae­leolis ehamaeleonides); LOS ANGELES: 3 Gerenuks (Litoeranius walleri), 4 Californische con­dors (Gymnogyps ealifornianus); DALLAS: 5 Vliegende draakjes (Draco volans); BUFFALO: een vrouwelijke Gorilla (Gorilla gorilla gorilla; handopfok); PORTLAND (METRO WASHINGTON PARK ZOO): 2 Kaapse kleinklauwotters (Aonyx eapensis); SAN DIEGO WILD ANIMAL PARK: 1 Sulawesi neushoornvogel (Aeeros eassidix); SAN DIE GO ZOO: 2 Javaanse neushoornvogels (Bu­eeros rhinoeeros silvestris); CALGARY: 1 mannelijke Gorilla (de eerste in deze dierentuin, door de moeder grootgebracht); ST.LOUIS: 2 Maleise beren (Helaretos malayanus); SEATTLE: 18 Gila­monsters (Heloderma suspeetum); HOUSTON: 2 Francois langoeren (Presbytis francoisi)

yIDENDENNIEUWS 25

De Orang oetan Als je de naam Orang oetan vertaalt uit het Maleis bete­kent het "bos-mens". Eigenlijk vind ik dat een heel juiste, eerbiedige benaming die de medewoners van het oerwoud aan deze primaat hebben gegeven. Het geeft mijns inziens aan, dat deze apen door de in het bos wonende mensen zeer hoog worden ingeschat. We zullen zoals gewoonlijk dit bosmens maar eens in het vizier nemen.

De Orang oetan (Pongo pygmaeus) is een van de aan de mens verwante primaten, evenals de Chimpansees en de Gorilla. De orang kent twee ondersoorten, de Borneose en de Sumatraanse, die onderling op het eerste gezicht niet veel van elkaar verschillen. In het verleden leverde dat voor veel dierentuinen trouwens nogal eens problemen op: ongewild zijn er in dierentuinen de nodige kruisingen tussen beide ondersoorten gefokt. Sinds men echter in het laboratorium aan de hand van bloedmonsters in staat is om d.m.v. genetisch onderzoek de ondersoort van elke orang in ge­vangenschap te bepalen, is het ongewild fokken van ondersoort-kruisingen gelukkig te voorkomen. Helaas zijn er desondanks nog enkele dierentuinen die bewust doorfokken met dieren van gemeng­de afkomst!

In Blijdorp fokken de Borneo Orangs er aardig op los, al is in die fok onlangs een beetje de klad ge­komen omdat fokman bij uitstek "Piku" eind augustus van dit jaar is overleden. Een van zijn "laat­ste daden" was nog het bevruchten van wijfje "Petra" , hetgeen begin juli resulteerde in de geboorte van zoon "Peek". Voordat die echter voor nageslacht kan zorgen zijn we zo'n jaar of tien verder. De groep die in Blijdorp huist bestaat uit vrouwtjes en jonge dieren, zodat het misschien wel een goed idee zou zijn om ergens uit een andere Zoo een mooie mannetjes-orang te "huren" om de fok op peil te houden.

Even terug naar de wilde Orang (zo wild zijn ze trouwens helemaal niet). Door de oprukkende mens en het systematisch omhakken van de natuurlijke omgeving van de orang oetan kan men ge­rust stellen, dat dit dier een van de meest bedreigde wilde diersoorten is. Gelukkig is de regering van Indonesië niet doof geweest voor de alarmkreten van buitenaf, zodat er een grote variëteit aan hulpprogramma's op gang is gekomen, onder andere met behulp van ondersteuning van het WWF.

Een van de meest aandoenlijke hulpprojekten is zonder meer de kindercreches waar jonge orangs er met behulp van mensen (weer) in moeten slagen zelfstandig in het oerwoud te gaan leven. Vaak gaat het hier om weesjes en de aanhankelijkheid naar mensen toe is zo groot, dat het diezelfde mensen maanden kost om een kleine orang "los te weken" van zo'n opvangcentrum. Veel gerehabi­liteerde orangs keren ook regelmatig nog eens terug, al was het alleen maar vanwege de lekkere hapjes!

Enige huishoudelijke wetenswaardigheden: mannetjes-orangs worden groter en wel twee keer zo zwaar als vrouwtjes. Het haar van de vacht heeft een bruine kleur in allerlei variaties (van oranje tot bijna zwart). Gezicht en keel zijn vrijwel niet behaard. De mannetjes hebben als meest opval­lende kenmerk een grote keelzak en uitstekende wangkwabben aan beide kanten van het gezicht. De kaken steken sterk uit. De armen zijn zeer lang en uitzonderlijk sterk!

De orang oetan is normaal gesproken een in kleine groepen levend dier (iets waarmee men ook in dierentuinen rekening dient te houden). Het kan voorkomen dat mannetjes vechten om een vrouw­tje, waarbij het er vaak pittig aan toe gaat.

Hoe dicht de Orang oetan bij de mens ligt, moge blijken uit de volgende feiten: de menstruatiecy­clus van een vrouwtje bedraagt ongeveer 29 dagen. De zwangerschap duurt ongeveer 8 maanden. Als het jong eenmaal geboren is , weegt het een pond of drie. '!\vee tot drie jaar lang wordt het jong gezoogd, maar al vrij snel leert het ook ander voedsel tot zich te nemen (voorgekauwde vruchten, etc.). Op eenjarige leeftijd begint het jong zelfstandig de naaste omgeving te verkennen en met vier jaar kan het dier helemaal voor zichzelf zorgen. Volwassen zijn ze met een jaar of tien en gemid­deld worden orangs ongeveer 40 jaar oud.

Behalve vruchten en bladeren worden met behulp van stokjes ook termietennesten leeggehaald en opgegeten. De doerian, een sappige vrucht, is een van de lievelingshapjes van de orang oetan. De mensen kweken deze vruchten op plantages en dat heeft al vaak tot een conflict tussen dier en mens geleid. Water is er in een tropisch regenwoud natuurlijk meer dan genoeg en tijdens de veelvuldige plens­buien gaat een orang in zijn zelfgemaakte nest zitten met zijn onderlip naar voren geschoven. De druppels rollen zo van zijn dichte vacht in zijn open mond, handig toch!

In Blijdorp vindt u geen tropische regenbuien maar wel een aantal orangs met jongen, die zeker de moeite waard zijn om te bekijken!

Hennie Hagen

ytUENDENNlEl1I\1S 27

OOK LEASING Eigen technische dienst.

-i-l i-",,' -i- il t' Ic_cl I ", Ic D. ~ . telecommunicatie

Telefoon: 010 . 412 8359 Telefax: 010· 404 92 62

Showroom: "Slaakhuys" Slaak 34 B. 3061 CS Rotterdam

Maak zelf een catalogus ... ... van uw boekenkast ... van uw videofilms ... van uw platen en/of cd's ... van uw diaverzameling

met behulp van uw PC!

H. VAN DONGEN STALENSTEIGERBOUW BV

MONTAGE EN DEMONTAGE VERHUUR VERKOOP

ADVIES

Ohmweg 6 Spijkenisse Tel. 01880 18133

Nieuws uit Blijdorp De belangrijkste wijzigingen in de Burgerlijke Stand van Diergaarde Blijdorp gedurende de maan­den mei tot en met september 1993:

GEBOREN 15 Bruine grondhaaien, 11 Zeepaardjes, Barton's cichliden, Blauwe pijlgifkikkers, Luipaardgecko, 11 Chuckwalla's, 15 Mrikaanse doornstaartagames, Madagascar leguaan, 20 Philippijnse zeilhage­dissen, 5 Woudschildpadden, Vierteenschildpad, 2 Gladrandklepschildpadden, 24 Roodbuikspits­kopschildpadden, 23 Timor waterpythons, 18 Californische lintslangen, 4 Chinese rattenslangen, 2 Chinese klimslangen, 13 Nandoes, Rode flamingo, 4 Europese flamingo's, 4 Chileense flamingo's, 4 Molukkenibissen, 4 Kluten, 4 Zwarte zwanen, 17 Mandarijneenden, 6 Baikaltalingen, Gele boom­eend, Paradijskraanvogel, Manenduif, Scheepmakers kroonduif, 2 Dolksteekduiven, Zwartnek­vruchtenduif, Witte muskaatduif, Prachtfazantduif, Kluizenaars tinamoe, 2 Groene helmtoerako's, 2 Lady Amherst fazanten , 2 Delacour fazanten, 8 Salvadori fazanten, Wallich fazant , 2 Germain pauwfazanten, 5 Kongopauwen, 2 Witkopgoeans, 2 Mesbekhokko's, 16 Roulrouls, 4 Javaanse pa­trijzen, 13 Himalaya sneeuwhoenders, 3 Viooltjeslori's, 2 Rose kakatoes, Edelpapegaai, Kookabur­ra, Blauwvleugelkookaburra, 2 Toco toekans, 2 Geelkeel gaailijsters, 2 Balispreeuwen, 5 Moloneti spreeuwen, Driekleurglansspreeuw, 5 Vorkstaartscharrelaars, 3 Zandwallabies, Rode reuzenkan­goeroe, Toepaja, Potto, Dwergoeistiti, 3 Mantelbavianen, 1 Colobus, 1 Javaanse mutslangoer, 1 Orang oetan, 5 Stekelmuizen, 2 Mrikaanse relmuizen, 3 Gambia hamsterratten, 4 Jaguarundi's, 3 Vissende katten, 3 Kleine panda's, Europese otter, 4 Stok staart jes, 2 Genetkatten, 2 Californische zeeleeuwen, 2 Onagers, 2 Guanaco's, 1 Netgiraffe, 1 Witliphert, Wapiti, 2 Damherten, Poedoe, 1 Witstaartgnoe, Damagazelle, Bontebok, Indische antiloop, Schotse hooglander, 2 Blauwschapen

ONTVANGEN Harde en zachte koralen, Vogelspin, 2 Schorpioenen, 21 Miljoenpoten, 2 Reuzen wandelende tak­ken, 4 Tijgerslakken, 6 Doopvontschelpen, 100 Neon tetra's, 10 Vuurneons, div. Tanganyika cichli­den, Schildersmeerval, 10 Zeepaardjes, Vuursalamander, 2 Pijlgifkikkers, Moorse landschildpad , 2 Ambonese doosschildpadden, Geelwangschildpad, Pauwoogsierschildpad, 2 Paddekopschildpad­den, Indische doornstaartagame, 2 Smaragdvaranen, Bonte varaan, Nijlvaraan, Skink, Madagas­car leguaan, 4 Groene boom pythons, 2 Lintslangen, 3 Russische rattenslangen, Vierstreepslang, 3 Koereigers, 4 Roze duiven, 2 Tapuit nachtegalen, Kowari, Zandwallaby, Ratkangoeroe, Senegal ga­lago, Gorilla, 4 Chinchilla's, 2 Rolstaartberen, Indische neushoorn

GESTORVEN 2 Gladneusroggen, 13 Bruine grondhaaien, 4 Slijkspringers, 2 Koraalklimmers, 3 Zeepaardjes, Zil­verbladvis, Vieroogvis, Donkere slangekopvis, 3 Piranha's, 11 Panamese harnasmeervallen, Rood­huikvuurpad, Vuursalamander, 3 Philippijnse zeilhagedissen, 2 Mrikaanse doornstaartagames, Gilamonster, Madagascar leguaan, Fiji leguaan, 2 Reuzenpantsergordelstaarten, Baardagame, Stekelstaartskink, 2 Slakkenskinks, Driehoornkameleon, 2 Hamilton's waterschildpadden, Chine­se driestreep doosschildpad, Vierteenschildpad, Groene boompython, Nandoe, Zwartvoetpinguin, Chileense flamingo , 4 Zwarte zwanen, Eidereend, 2 Baikaltalingen, Witnekkraanvogel, Koklas fa­zant, Wallich fazant, 6 Salvadori fazanten, 1 Blauwe oorfazant, 2 Delacour fazanten , Mesbekhok­ko, Kluizenaarstinamoe, 2 Kongopauwen, Palawan pauwfazant, 3 Javaanse patrijzen, Japanse kwartel, 5 Himalaya sneeuwhoenders, Stekelstaarthoen, 14 Roulrouls, Europese oehoe, 2 Groene helmtoerako's, 1 Toco toekan , 2 Viooltjeslori's, 2 Stella lori's , Muskuslori , Wigstaartvruchtenduif, Manenduif, Witte muskaatduif, Dolksteekduif, 4 Kluten, 5 Vorkstaartscharrelaars, 2 Moloneti spreeuwen, Bali spreeuw, 2 Geelkeel gaailijster, Tasmaanse duivel, Rode reuzenkangoeroe, 1 Ja­vaanse mutslangoer, 2 Mantelbavianen, 1 Borneo orang oetan, 2 Witbuikegels, 6 Gambia ham­sterratten, 1 Viscacha, 1 Stekelvarken, 10 Nijlroezetjes, Bengaalse kat, 7 Stokstaartjes, Steenmar­ter, Zeebeer, 2 Indische antilopen, Damagazelle, 2 Anoa's, 2 Blauwschapen

yRIENDENNIElJ\\iS 29

~J:t8 UITVAARTVERZORGING e.M. Bouwman

Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel. 010 - 414 53 43 Bgg. 010 - 414 55 64

Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over:

Het O.R.V. depositofonds (=verzorgingsfonds) De kostenbegroting voor een uitvaart, met betrekking tot een af te sluiten verzekering. Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

Nieuwe bank nodig?

VSB-BANK -Daar kom ie verder mee.

VERZONDEN 25 Panamese harnasmeervallen, Sidderaal, 5 Pijlgifkikkers, 2 Stekelstaartvaranen, 13 Philippijn­se zeilhagedissen, Groene leguaan, 6 Chuckwalla's, 1 Bonte gordelstaart, Driehoornkameleon, 2 Cubaanse krokodillen, 3 Mississippi zaagrugschildpadden, Chinese geelranddoosschildpad, 10 Roodbuikspitskopschildpadden, 5 Pauwoogsierschildpadden, 3 Panterschildpadden, 2 Kolenbran­derschildpadden, 3 Woudschildpadden, 3 Landschildpadden, Gladrand klepschildpad, 28 Gele ana­conda's, 8 Californische lintslangen, 2 Hait i boa's, 1 Koningsslang, 18 Timor waterpythons, 4 Chil­dren's pythons, 4 Nandoes, Ooievaar, Kea, Scheepmakers kroonduif, J avahoen, Goudtangara, 9 Kowari's, 6 Zandwallabies, 2 Rode reuzenkangoeroes, 4 Muismaki's, Grondeekhoorn, Rolstaart­beer, 1 Okapi, Indische antilope, Zwarte paardantilope, Elandantilope, 4 Schotse hooglanders, 1 Bizon

In april troffen de verzorgers onverwachts een ei aan op de grond van het briluilen-verblijf. Na een kleine maand in de broedmachine brak op 29 april het ei open en kroop de jonge Briluil (Pulsa­trix perspieillata), "Brillie" genaamd, gezond en wel naar buiten. Bij de geboorte woog het piep­kleine kuiken slechts 43 gram en was bedekt met een dun laagje donsveren, niet bepaald moeders mooiste! Na ongeveer twee weken kwamen de eerste vleugelpennen door en was het kuiken al vier maal zo zwaar geworden. Inmiddels heeft "Brillie" een ware metamorphose ondergaan. Het is een forse uil geworden met grote nieuwsgierige ogen die alles nauwlettend in de gaten houden. De donsveertjes zijn uitgegroeid tot een stevig verenkleed en eten kan hij inmiddels zelf. Het (getuige de fraaie foto van Rob Doolaard op de voorpagina van dit Vriendennieuws) zeer fotogenieke dier zal uiteindelijk verhuizen naar de dierentuin van Praag, waar meerdere bril uilen worden gehou­den.

Na een lange onvruchtbare periode zorgden de Vissende katten (Felis viverrinus) in Blijdorp voor drie jongen. De moeder van de drie jongen is de in Blijdorp geboren "Vanessa". Het is al weer zeven jaar geleden, dat zij voor het laatst jongen ter wereld bracht. Het wilde met haar ex-partner maar niet lukken. Gelukkig bracht de komst van kater "Siam" daar verandering in. De jongen zijn buiten in de zogenaamde kleine kattengalerij door het publiek te bewonderen. De Vissende kat is een ernstig bedreigde diersoort, die voorkomt in waterrijke bosgebieden in Zuid-oost Azië, waar hij jaagt op allerlei kleine dieren. Hij is een uitstekende zwemmer, die als enige kattensoort zelfs zwemvliezen tussen de tenen heeft. Begin volgend jaar krijgen de Vissende katten in hetzelfde ge­bouw een geheel nieuw verblijf met veel beplanting en een waterbassin, waarin ze naar hartelust kunnen zwemmen.

Bij de Jaguarundi's (Felis yagouarundi) zijn dit jaar twee nesten van verschillende moeders te zien. "Esmeralda" kreeg drie jongen en "Irini" één. Kater "Xingu" was verantwoordelijk voor alle vier de jongen. De Jaguarundi komt voor in drie kleurtypen: grijs-zwart, rood en bruin. Dit jaar zijn alle jongen bruin van kleur, maar vorig jaar waren alle drie de kleuren in een nest vertegen­woordigd. De ouderdieren zijn alle drie bruin getint. Net als de Vissende katten verhuizen de Ja­guarundi's volgend jaar naar een ander, groener verblijf.

Voor het eerst in de Rotterdamse dierentuingeschiedenis is er een Thco of Reuzentoekan (Ramphastos toeo) uit het ei gekomen en door de ouders grootgebracht. Sinds 1989 verblijft er al een toekanman in Blijdorp, maar er was lange tijd geen partner beschikbaar. De vogel werd tijde­lijk naast de jaarvogels ondergebracht, maar dit was beslist geen succes: hij maakte voortdurend ruzie met zijn buren. In december vorig jaar kreeg de eenzame man gezelschap van een toekan­vrouwtje. Tegen alle verwachtingen in was het liefde op het eerste gezicht. Het stel begon meteen uitgebreid te snavel en en ze inspecteerden gezamenlijk het nestkastje, hoewel het broedseizoen nog lang niet was aangebroken. Op 20 mei werd het eerste ei gelegd; een tweede ei ging verloren. Na een korte broedperiode van ca. 18 dagen kwam het jong uit het ei: een kaal en blind kuiken met al een flinke snavel. Na ca. zes weken was het jong groot genoeg om uit te vliegen.

~DENNlEl1I\iS 31

De nu nog lichtgele snavel zal geleidelijk in omvang toenemen en van kleur veranderen. De vol­wassen dieren hebben een feloranje snavel van ca. 25 centimeter lengte, die behalve als herken­nings- en verdedigingsmiddel vooral een handig instrument vormt om vruchten van vergelegen takjes af te trekken. De (bijna veertig soorten) toekans leven hoofdzakelijk in de tropische regen­wouden van Zuid-Amerika en komen in gevangenschap niet vaak tot voortplanting. Vogelpark Avi­fauna in Alphen a.d.Rijn beschikt sinds 1991 over een fokstel Thco toekans, dat al diverse jongen heeft grootgebracht. Overigens is de huidige jonge Thco toekan niet de eerste Thekan die in Blijdorp wordt grootge­bracht: in 1979 bezat Blijdorp een paartje Bonte toekans (Rhamphastos dicoiorus), dat een jong uitbroedde en zelf grootbracht. Helaas kon dit succes destijds niet herhaald worden en iedereen hoopt dan ook dat de Toco's in 1994 opnieuw één of meer jongen zullen grootbrengen.

De kudde Perzische Onagers (Equus hemionus onager) in Blijdorp is uitgebreid met twee jon­gen. De jongste onager werd geboren op 28 augustus. Het hengst je werd "Bento" genoemd, naar het beroemde springpaard, omdat hij nu al berucht is om zijn hoge sprongen. "Bento" is een zoon

van moeder "Ali" en vader "Zar". Op 10 juni kreeg "Zar" ook al een zoon, die de naam "Donar" draagt. Voor moeder "Damira" is "Donar" het tweede veulen. Moeder "Ali" heeft al wat meer erva­ring: "Bento" is haar vierde kind. De onager is een halfezel: geelbruin van kleur en draagt een mooie donkerbruinen streep over de rug. Blijdorp is erg blij met de jonggeborenen, omdat de ona­ger een met uitsterven bedreigde diersoort is. Gelukkig planten ze zich in dierentuinen goed voort, zodat hier een steentje wordt bijgedragen aan het behoud van de Onager. Op 29 augustus is er voor het eerst in Blijdorp een Javaanse Mutslangoer (Presbytis cristata pyrrhus) geboren. Hoewel de verzorgers nog geen 100 % zekerheid hebben is het jong waarschijn­lijk een vrouwtje. Niet alleen vader "Gino" en moeder "Gina" zorgen goed voor hun kind, ook de rest van de groep vindt het erg leuk om te "baby-sitten". Voor de vrouwtjes die zelf nog geen jong hebben gehad is dit tevens een goede oefening. Blijdorp is pas sinds augustus 1991 in het bezit van mutslangoeren. De groep komt oorspronkelijk uit Stuttgart. Helaas overleed op 27 september ge­heel onverwachts een vrouwtje uit dezelfde groep aan een darmscheuring. De mutslangoer is door zijn uiterlijk en gedrag een bijzonder aantrekkelijke apensoort, die tot de bladetende apen behoort. Alle mutslangoeren worden met een roodbruine vacht geboren; naarmate ze opgroeien kunnen ze zwart worden of roodbruin blijven. De mutslangoeren verhuizen volgend jaar naar Taman lndah, waar zij de beschikking krijgen over een zeer ruim verblijf met veel klim- en springmogelijkheden. De bezoekers kunnen de langoeren daar vanaf twee niveaus observeren.

Op 29 augustus werd er weer eens een Netgiraffe (Giraffa camelopardalis reticulata) geboren. "Nanyuki" is een zoon van moeder "Frederica" en vader "Corno". Hierdoor is het aantal netgiraffes in Blijdorp weer gegroeid tot vijf: naast "Nanyuki" en zijn ouders zijn er nog twee jonge vrouwtjes, die eerder dit jaar arriveerden uit het voormalige Tsjechoslowakije.

Diverse vogelsoorten in Blijdorp's Victoria-serre zorgden dit jaar voor kuikens: naast de al genoem­de Toco toekans en Briluilen, waren ook de Kongopauwen (Afropavo congensis) met maar liefst zeven kuikens, de Australische grielen (Burhinus magnirostris) en de Smidsplevieren (Va­nellus armatusJ succesvol. De Australische grielen legden tot twee maal toe eieren: het eerste leg­sel dateert van 14 april en na 21 dagen broeden kroop er één jong uit het ei, dat zoals gebruikelijk razendsnel groeide en al spoedig naar een ander verblijf verhuisde. Groot was de verbazing, toen bleek dat er voor de tweede maal twee eieren in het nest lagen. Helaas ging het deze keer niet zo goed als de eerste, want doordat het vrouwtje tijdens het broeden werd verstoord (waarschijnlijk door werkzaamheden in de serre) verliet ze het nest. Na weer precies 21 dagen kwamen in de broedmachine beide eieren uit en inmiddels zijn ook deze jonge grielen al weer zo groot als hun ou­ders.

Eind augustus werd Blijdorp blij verrast met de geboorte van een vrouwelijk Witliphert (Cervus albirostris), dat de naam "Lhasa" kreeg. De ouders van "Lhasa" arriveerden pas in mei van het vo­rige jaar in Blijdorp vanuit de Chinese stad Shanghai en in meerdere opzichten is de geboorte van "Lhasa" een verrassing. Ten eerste bleken de beide witlipherten zich vorig jaar probleemloos aan de Rotterdamse omstandigheden aan te passen, maar de bok leek zich veel meer voor het publiek dan voor zijn vrouwtje te interesseren. Was de bok in Shanghai wel­licht door zijn verzorgers met de fles groot­gebracht, waardoor hij meer op mensen dan op soortgenoten was gericht? Feit is dat nie­mand hem ooit heeft zien dekken en er werd door Blijdorp al kontakt gezocht met de dierentuin van Oost-Berlijn, waar men enkele jaren eerder al (als eerste Europese dierentuin) witlipherten in de collectie had opgenomen en waar in 1991 als Europese primeur een (mannelijk) witliphertje werd geboren. Als onze bok voor de hem toege­dachte taak ondeugdelijk bleek te zijn lag het immers voor de hand om met de Ber­lijnse dierentuin afspraken te maken om hun jonge bok zich in Rotterdam te laten bewijzen. In de loop van augustus viel het de verzorgers op, dat het vrouwelijke wit­liphert toch wel dikker werd en ook haar te­pels duidelijk groeiden, zodat de geboorte van "Lhasa" uiteindelijk toch niet helemaal onverwachts kwam. De vreugde was extra groot toen bleek dat het hertekalfje een vrouwtje was: de tot dusverre in Berlijn ge­boren witliphertjes waren alle bokjes, zodat "Lhasa" zich met recht een primeur mag noemen als eerste in Europa geboren vrou­welijk Witliphert! Nadat de Blauwschapen eerder dit jaar voor een (doodgeboren) tweeling zorgden, zijn de Witlip­herten nu dus de eerste dieren van de "Shanghai-zending" van 1992 die zich met succes hebben voortgeplant.

Bronnen: De Nieuwsbrief (maandelijkse uitgave van de rondleiders in Diergaarde Blijdorp), de Interne Mededelingen (maandelijkse nieuwsbrief voor (oud}personeelsleden van Diergaarde Blijdorp) en diverse Persberichten van Diergaarde Blijdorp

yRfENDENNlElI\1,1S 35

Met onze desk top publishing computer (DTP) maken wij de mooiste ontwerpen voor uw druk- of kopieer werk. Rond zetten, rasters, kortom: onbeperkte mogelijkheden (dus ook uw zetwerk).

MultiMail drukwerkservice is een vliegensvlugge drukkerij waar bijna alles mogelijk is. Briefpapier, enveloppen, visitekaartjes, stickers, (kleur-) kopieën, enz. enz .. Kleine of grote oplage: ze worden met dezelfde zorg behandeld.

In onze afdeling afwerking beschikken wij over verschillende vouW-, inbind-, brocheer-, papierboor-, nummer-, ril-, perforatie-en snijmachines die uw drukwerk de beste nabewerking garanderen.

Daar schrikken wij niet van! Doordat MultiMail alles onder 1 dak heeft kunnen wij het hele traject met vliegensvlugge snelheid doorkruisen zonder dat dit ten koste gaat van kwaliteit of prijs.

Een vrijblijvende offerte of bestelling: Bij MultiMail aan 't juiste adres.

P.S. Heeft u al eens uw kopieerprijs vergeleken met onze drukprijs? De uitkomst zal u verrassen!

MultiMail B.V. Kipstraat 35-37 3011 RS Rotterdam Telefoon 010-414 6977 Telefax 010-414 29 98