Utwente10-11-2009

De toekomst volgens het CPB

- Instituut tussen beleid en wetenschap -

Johan Verbruggen

Utwente10-11-2009

Opzet

Wat is en doet CPB?-> ‘stylized facts’-> onafhankelijkheid

Korte-termijnramingen-> werkwijze-> voorspelkwaliteit-> omgaan met onzekerheid

Slotvragen-> ramingen zinvol of zinloos?-> meerdere CPB’s de oplossing?

Utwente10-11-2009

‘Stylized facts’ over CPB

Opgericht in 1947 door Jan Tinbergen

± 150 medewerkers

Formeel onderdeel van EZ

Inhoudelijk onafhankelijk

Wettelijke taak o.g.v. macro-

economische ramingen

Utwente10-11-2009

CPB: uniek instituut

Langste ervaring ter wereld met modelbouw en modelgebruik

Vrijwillige doorrekening verkiezingsprogramma’s politieke partijen

CPB-ramingen o.a. gebruikt bij Miljoenennota en bij CAO-onderhandelingen

Onafhankelijk, maar formeel wel onderdeel van Rijksoverheid (EZ)

Geen macht, wel veel invloed

Utwente10-11-2009

Utwente10-11-2009

Wat is het CPB ?

Waarzegger?

Rekenmeester?

Adviseur?

Scheidsrechter?

Onderzoeker?

Utwente10-11-2009

Taak CPB

Het maken van onafhankelijke economische analyses en prognosesdie wetenschappelijk verantwoord, up-to-date en beleidsrelevant zijn

voor regering, het parlement enandere maatschappelijke organisaties

(pol. partijen, soc. partners)

Utwente10-11-2009

Het CPB is een ...

Centrum voor

Prognose en

Beleidsanalyse

Utwente10-11-2009

Producten CPB

KT ramingen (CEP, MEV, ..)

MLT ramingen en analyses

-> MLT

-> analyse verkiezingsprogramma’s

-> doorrekening Regeerakkoord

LT scenario’s

Beleidsrelevante analyses op breed terrein(vergrijzing, milieu, gezondheidszorg, marktwerking, wonen, infrastructuur, ........)

Utwente10-11-2009

Waaruit blijkt onafhankelijkheid?

Alle politieke partijen komen langs

Werkgevers én werknemers baseren zich op CPB-ramingen

EC (2004): ► alleen in NL, B en O’rijk BBP-groei gemiddeld goed

geraamd; geen optimism bias► Alleen in die landen ramingen door onafhankelijk instituut

IMF (2006): ‘The CPB provides an exemplary model for separating political and technical elements of macroeconomic policy. (…) The independence of the CPB gives assurance of

objective macroeconomic analysis.’

Utwente10-11-2009

Hoe blijft CPB onafhankelijk?

Wetenschappelijk basis

Totale transparantie► Uitkomsten► Aannames► Instrumenten

In beginsel geen betaalde opdrachten

Organiseren eigen kritiek(nat. en internationale visitatiecommissies)

Utwente10-11-2009

Utwente10-11-2009

Ramingen voor de korte termijn

Alleen macro-economie: BBP, consumptie, investeringen, uitvoer, invoer, inflatie, werkloosheid, begrotingssaldo, loonontw. etc.

Met grootschalig macro-econometrisch model voor NL economie: SAFFIER

Ieder kwartaal (o.a. MEV en CEP)

Voor lopend jaar T en komend jaar T+1

Doorlooptijd: 3 weken tot 2 maanden

Utwente10-11-2009

Ramingsproces (1)

Vaststellen buitenlandbeeld ► wereldhandel, wisselkoers, olieprijs, ….

Up-date laatste ‘realisatiecijfers’ CBS► veel bijstellingen; pas 3 jaar later definitief

Vaststellen overheidsbeleid (MN en ∆)► belastingtarieven, premies, overheidsuitgaven, ….

Utwente10-11-2009

Ramingsproces (2)

Check residuen belangrijke gedragsvergelijkingen SAFFIER

► laatste 20 kwartalen; zonodig autonoom ingrijpen► geen ‘slaaf van model’► geen ‘druk op de knop’

Draaien met model SAFFIER

Utwente10-11-2009

Ramingsproces (3)

Check plausibiliteit modeluitkomsten

► vergelijken met eerdere conjunctuurcycli► afstemmen met CPB specialisten► vergelijken met uitkomsten ‘leading indicators’

Nogmaals draaien met model

Raming uitleggen (MR, Ministeries en journalisten) en publiceren

Utwente10-11-2009

Ramingsproces (4)

Utwente10-11-2009

Kenmerken SAFFIER (1)

Grootschalig► 40 geschatte gedragsvergelijkingen► 160 vuistregels (m.n. collectieve sector)► 2200 identiteiten (definities, technische vgl)► 200 exogene variablelen

Macro► geen sectorale onderverdeling► focus op marktsector en collectieve sector► 14 afzetcategorieën

Econometrisch► sterke empirische basis (tijdreeksanalyse)► nauwelijks rol verwachtingen (geen data)► geen algemeen evenwicht

Utwente10-11-2009

Kenmerken SAFFIER (2)

Error Correctie Mechanisme► LT: niveaus, economische theorie► KT: procentuele mutaties, dynamiek

Eclectisch model► nuttige elementen uit meerdere econ. theorieën

Collectieve sector uitgebreid gemodelleerd► t.b.v. analyses voor politieke partijen/ ministers

Kwartaal- en jaarversie (‘multi purpose’-model)► KT met kwartaalversie► MLT en LT met jaarversie

Utwente10-11-2009

Kernrelaties SAFFIER

vraag: consumptieinvesteringen

uitvoer

invoer

bezettingsgraad prijzen lonen

werkloosheid

reëelbeschikbaar

inkomen

overheidsbeleidinternationaal

kostenrendement

_

werkgelegenheid

capaciteit

BBP

_

_

_

_

_

arbeids-aanbod

_

_

_

Utwente10-11-2009

Raming versus realisaties (1)

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09

realisatie

MEV-raming (lopend jaar)

%

Utwente10-11-2009

Raming versus realisaties (2)

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09

realisatie

MEV-raming (komend jaar)

%

Utwente10-11-2009

Trefzekerheid MEV-ramingen voor komend (lopend) jaar

periode 1971-2007 A B

BBP (volume, %) 0,0 1,2 (0,7)

Uitvoer (volume, %) 0,6 3,4 (1,5)

Part. consumptie (volume, %) − 0,4 1,4 (0,8)

Investeringen bedr. (volume, %) 0,1 4,0 (2,9)

Inflatie (%) − 0,2 0,8 (0,2)

Contractloon (%) − 0,2 0,9 (0,3)

A = gemiddelde voorspelfout per jaar

B = gemiddelde absolute voorspelfout per jaar

Utwente10-11-2009

Bronnen van voorspelfouten

Bijstellingen CBS van voorlopige realisatiecijfers

Foute exogene variabelen► buitenlandexogenen (wereldhandel, olieprijs etc)► overheidsbeleid

Modelonzekerheid► verkeerde specificatie gedragsvergelijkingen► residuen gedragsvergelijkingen (R2 < 1)

Verkeerd ingrijpen o.b.v. ‘expert opinion’

Utwente10-11-2009

Bijdragen aan voorspelfouten (één jaar vooruit)

A B C Total

BBP (volume, %) 15 12 73 100

Uitvoer (volume, %) 10 6 84 100

Bedr. invest. (vol, %) 55 29 16 100

Loonvoet (%) 18 54 28 100

Inflatie (%) 24 28 48 100---------------------------------------------------------------------------

A Bijstellingen realisatiecijfers

B Modelonzekerheid

C Exogene variabelen CPB Document 178 (2009)

Utwente10-11-2009

Voorspelbaarheid NL economie

NL economie relatief ‘open’ ….

….dus extra gevoelig voor internationale ontwikkelingen► geopolitieke spanningen (oorlogen, aanslagen)► natuurrampen (orkaan, misoogst, overstroming)► financiële rampen (boekhoudschandaal,

faillissement Lehman Brothers)

Internationale ontwikkelingen onvoorspelbaar

Maakt voorspellen NL economie relatief moeilijk; EC (2003)

Utwente10-11-2009

Ramen andere instituten beter?

Conclusies vergelijkend warenonderzoek

(10 instituten voor periode 1998-2007):

Verschillen in trefzekerheid gering► Vooral voor ramingen komend jaar

Nationale instituten beter dan internationale

CPB relatief sterk in ramen versnellen / vertragen economische groei

bron: CPB Document 178

Utwente10-11-2009

Omgaan met onzekerheid

Geen cijferfetisjisme; cijfers afronden

Accent op verhaal achter de cijfers

Onzekerheid benadrukken► in tekst► met onzekerheidsdvarianten (‘what if’-analyses)

Openheid over voorspelfouten

Benadrukken: ► raming is ‘best guess’ maar …. altijd fout

Utwente10-11-2009

Slotakkoord

Korte-termijnramingen zinvol of zinloos?► Kabinet en soc. partners kunnen niet zonder

Meerdere CPB’s geeft betere ramingen?► geen voordelen:

– verschillen trefzekerheid gering– gevoeligheid internationale ontwikkelingen blijft

► wel nadelen:– gevaar van ‘shoppen’ – loononderhandelingen minder efficiënt– extra instituut t.b.v. consensus nodig– geen toegang tot vertrouwelijke informatie– duurder

Utwente10-11-2009

Tot slot:De 4 Ellen van het Voorspellen

Leuk

Leerzaam

Lastig

Link► slapeloze nachten?

Utwente10-11-2009

Schrale troost

“Many critics, no defenders

Forecasters have two regrets

When they hit, no one remembers

When they miss, no one forgets.”

Dank voor uw aandacht.

Meer weten? www.cpb.nl