‘De Schatkist van Boris is een concept van het Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels met financiëleondersteuning van het Agentschap voor Natuur en Bos in het kader van de week van het bos 2006'

Inspiratiebronnen: De natuurgidsen van het RLWH, de Boskoffer van de provincie West-Vlaanderen,het Natuur- en Milieueducatief centrum De Helix en het Agentschap voor Natuur en Bos

Hoe ik Boris de bostrol heb ontmoet.

Een paar maanden terug vertrok ik op vakantie naar Noorwegen. Ik wou er vooral in de bossen gaanstappen. Hoewel ik tijdens de voorbereiding van mijn reis veel over trollen gelezen had, geloofde ik niet in hunbestaan. Tenminste tot op de dag dat ik neuriënd in een lentebos stapte en pardoes door een harig, lomp envies beest omver gelopen werd.

Moeizaam krabbelde ik overeind en keek recht in de ogen van een verbazingwekkend grappig wezentje.Geschrokken als ik was keek ik hem sprakeloos aan, maar de pijn in mijn rug gaf me voldoende kracht omboos uit te roepen:

“Potvertrol, kun je niet een beetje uit je doppen kijken, ik loop hier te zingen en dan nog slaag je erin mijomver te lopen? ”

Toen hij merkte hoe boos ik wel was, lachte de trol me toe en haalde een paar eikels uit zijn oren.“Sorry, maar ik hoorde je niet komen. Mag ik me even voorstellen?”“Natuurlijk” zei ik, meteen gewonnen voor die stralende glimlach die hij me toezond. En ik die dacht dat

trollen norse, humeurige kereltjes waren!“Ik ben Boris, bostrol in dienst van het bos, en jij?”“Euh, mijn naam is XXXXXXXX, en ik ben hier met vakantie.”“Aha, en wat doe jij voor het bos?” vroeg Boris.“Tja, eigenlijk niets, ik kom gewoon graag in de bossen. Ik vind ze ongelofelijk mooi.Ik dacht dat trollen enkel ‘s nachts buiten kwamen. Vergis ik me dan?”“Helemaal niet” antwoordde Boris, “maar sinds Pjotr onze hoofdtrol ziek is, zijn er hier en daar wat probleempjes.

Meestal kom ik nu overdag buiten. Dat is best gevaarlijk, want als ik in de zon loop, versteen ik.”“Waarom doe je het dan?”“Ik word hier vreselijk gepest, omdat ik het voortdurende geruzie beu ben van alle bostrollen die nu denken

bosdirecteur te kunnen worden. Tot Pjotr ziek werd, was het hier reuzeleuk. Elke avond kwamen we bij elkaarna het vallen van de duisternis en zongen en dansten we vooraleer aan het werk te gaan.“

“Wat voor werkjes knappen jullie dan wel op?”“Tja, sommige onder ons poetsen boomwortels op zodat de boom beter voedsel uit de bodem kan halen,

anderen bewaken de bosschatten, nog anderen staan op wacht en houden indringers op afstand, ...”“Loop jij met eikels in je oren omdat dat bij jouw taak past?”Boris lachte uitbundig. “Nee hoor, ik ben het geruzie zo beu dat ik mijn oren dichtgestopt heb. En blijkbaar

ben ik vergeten ze eruit te halen. Ik hou van lachenen zingen en tot Pjotr ziek werd, was ik feestneus vandienst. Voor elke verjaardag, voor elke geboorte, …verandering van seizoen, ... organiseerde ik hetgepaste feest. Sedert een tijdje ben ik dus werkloos.”

“Zeg Boris, oktober is al jaren de maand van hetbos. Zou jij ons kunnen helpen met het bouwen vaneen feestje?”

“Voor een feestje ben ik natuurlijk altijd wel tevinden! Als jullie dan ook nog leuke bossen hebben,dan mag je op me rekenen. Je moet wel nog deschatkist vinden met lekkers om te vieren.“

En zo gebeurde het. Boris vertrok vanuit Noorwegenin mei en bracht allerlei voorwerpen mee. Raden wewelk voorwerp bij welke plaats of boom past, danmogen we één van zes sleutels kiezen. Eén van diesleutels past op de schatkist, die we dan ook nog eensmoeten vinden.

Wat Boris in de schatkist verborg, dat weet ik niet.Voor we dat raadsel oplossen, hebben we de juistesleutel nodig.

De Schatkist van BorisHet KaderVerhaalDoelgroepDoelstelling en inhoudHandleiding en materialenEindtermen

1

2

3

1

DRAAIBOEK

1. Op restaurant2. Prik!3. De kinderboom!4. De zoete boom of de weideboom5. De dicht-bij-elkaar boom6. De windboom7. Schatplaats8. Evaluatie

3456

2

Doelgroep

2de graad lager onderwijs

Doelstelling en inhoudDe kinderen ontdekken de gebruikswaarde van het bos voor mens en dier.Wie gebruikt het bos? De dieren als leef - en eetplaats, de mensen om zich te ontspannen, producten uit hetbos om te gebruiken als voedsel en om allerlei bouwsels te maken.Het bos is dus een behoorlijke schatkist.

Handleiding en materialenDe kinderen worden speurneuzen. Boris heeft een zak vol voorwerpen die hij niet thuis kan brengen en dekinderen moeten daarbij helpen. Telkens ze een voorwerp bij een boom of plaats kunnen plaatsen, krijgen zeeen sleutel. Eén van de zes sleutels geeft toegang tot de schatkist die jij (gids/leerkracht) hebt verborgen ophet einde van de wandeling op een leuke plek.In de schatkist zit een drankje en een koekje voor de leerlingen (dat zeg je natuurlijk niet voordien!).Het moet voor de kinderen duidelijk zijn welk voorwerp bij welke boom/plaats hoort door wat jij als gidsvertelt, wat de kinderen waarnemen of als activiteit gedaan hebben.

Je krijgt in deze bundel 5 bomen aangereikt met telkens een voorwerp en een activiteit. Ook de eerstestopplaats is verbonden met het verdienen van een sleutel door het raden van een voorwerp. Je bepaalt in hetbos zelf je route langsheen de 5 bomen. Als je een boom niet kan vinden op je parcours, reduceer je het aantalsleutels en activiteiten.

Naast de schatkist van Boris heb je ooknog de voorwerpen die je nodig hebt bijhet gidsen: de fiches voor de voedsel-ketens, de ahornsiroop, lepeltjes,potloepen, spiegeltjes, potloden enboomfiches. Een opsomming van debenodigde materialen vind je hieronderin de vorm van een checklist.

Veel plezier!

Zorgt de gids/leerkracht zelf voor

Koekjes (de meeste gidsen nemen drogekoekjes of iets met hazelnoot), appels, noten ofandere vruchten.

Drankje in fles gemaakt op basis van devlierbessensiroop. Als je er appelsap of appel-diksap aan toevoegt, vinden de meeste kinderenhet lekker.

Rugzak

Vogelgids

Zit in het Borispakket

Mand met speldendoosje, houten speelgoedblok, potjehoning, paardje, speelgoedkastje, helikoptertje, dessert-bordje

slot en 6 sleutels

24 voedselketenfiches, 4 reserve plantenkaartjes,100 boompaspoorten, 15 potloden,4 pictogrammen, 25 lepeltjes (telkens af te wassen),25 bekertjes (telkens af te wassen), 1 fles ahornsiroop,1 fles vliersiroop, 1 schatkist,5 naaldboomsporen, 5 boomzoekkaarten op bladeren,Strip ‘naaldbomen’, 4 potloepjes

Alle voorwerpen zitten samen in een mand:

* een bord voor de voedselketens* een speldendoosje bij de naaldbomen* een houten speelgoedblok bij de beuk* potje honing of een paardje bij de kastanje* een speelgoedmeubel bij de eik* een metalen helikopter bij de esdoorn

Je kreeg een in te vullen checklist mee in bijlage 1.

3

Eindtermen die nagestreefd worden

Levende natuurDe leerlingen kunnen in een beperkte verzameling van mensen, dieren en planten gelijkenissen en verschillenontdekken en op basis van minstens één criteria een eigen ordening aanbrengen en verantwoorden.De leerlingen kennen in hun omgeving een paar biotopen en kunnen erin enkele veel voorkomendedieren en planten herkennen en benoemen.De leerlingen kunnen illustreren dat de mens de aanwezigheid van planten en dieren in zijn omgevingbeïnvloedt.De leerlingen kunnen de wet van eten en gegeten worden illustreren aan de hand van de voedselketen.

Niet-levende natuurDe leerlingen kunnen van courante voorwerpen uit hun omgeving zeggen uit welke materialen en grondstoffenze gemaakt zijn.

Algemene vaardigheden natuurDe leerlingen kunnen gericht waarnemen met al hun zintuigen en kunnen hun waarnemingen op eensystematische wijze noteren.De leerlingen kunnen minstens één natuurlijk verschijnsel dat ze waarnemen via een eenvoudig onderzoekjetoetsen aan een hypothese.

1. Op restaurantUitvoering

1. Speuren naar kriebelsEerst laat je de kinderen zoeken naar enkele kriebelbeesten ofsporen van dieren. Hiervoor kunnen ze de potloepjes gebruiken.Je laat ze luisteren naar geluiden die de aanwezigheid van dierenverraden. Pas dan ga je over naar het spel.

2. Het voedselketenspelOpdracht: Maak de keten compleet.Elk kind krijgt een kaart met een dier of een plant er op. Aan dehand van de gegevens op de achterkant van de kaart gaan dekinderen naar elkaar op zoek. Wie hoort bij wie? In totaal horen ervier schakels samen en vormen een keten.Er zijn 6 ketens, een groep van 24 kinderen kan dus aan de slaggaan. Zijn er meer kinderen, dan laat je die ook een plant zijn. Erzitten wat extra kaartjes bij het materiaal.

Een voorbeeld dat er niet in zit: Jij hebt het kaartje van de mier.Die wordt gegeten door de specht. De mier eet honingdauw. Dezedrie kaartjes vormen dus een deel van de keten. Jij gaat op zoeknaar de personen met het kaartje ‘specht’ en ‘honingdauw’.

Er zijn 6 ketens van 4 schakelsblad van een esdoorn – bladluis –oorworm – kraai (blauwe kaartjes)bramen – sprinkhaan – egel – vos (gele kaartjes)gras – kever – mol – uil (rode kaartjes)blad van een eik – rups – koolmees – sperwer (groene kaartjes)mos – miljoenpoot – muis – torenvalk (witte kaartjes)kastanjenectar - nachtvlinder – vleermuis – poes (paarse kaartjes)

Zijn de ketens samengesteld dan kunnen de kinderenhun ‘eten en gegeten’ keten uitbeelden voor deanderen.De plant begint en dan eet de eerste schakel de plantop enz…De anderen raden wat er uitgebeeld wordt.

De kinderen mogen na het spel raden welkvoorwerp er past bij deze stopplaats. Raden zejuist, dan mogen ze een sleutel kiezen.

WerkvormOpdracht + spel

ThemaHet bos is de woonplaats voor veledieren en planten. Laat ons eenskennismaken met die bewoners enwat ze eten. Ook voor hen is het boseen plaats waar schatten te vindenzijn.

VoorwerpEen plastic of houten dessertbordje.

PlaatsEender waar wat plaats is omkriebelbeesten te zoeken en waar erwat speelruimte is.

1.1.

1.2.

1.4.

1.5.

1.11.

1.12.

1.13.

4

2. Prik!Je laat de kinderen hier eerst raden welk voorwerp in de mand bij deze boom hoort.Bij het juist raden krijgen ze hun tweede sleutel.

Uitvoering

1. Voel en ruik aan deze stammen. Wat ruik je? Wat zie je op degrond? Vind je kegels? Waarvoor worden deze gebruikt? De kegelswerden vroeger vaak gebruikt om de kachel mee aan te maken,maar ze dienen ook als knutselgerief en voedsel voor de dieren.De zaden - die er uit vallen als je ze op een warme plaats legt -zijn gezond in de thee tegen koorts.Heeft deze boom bladeren? Hoe noemen we een boom metnaalden? En met bladeren?

Je kan hier een oefening doen met het naaldbomenspoor (bijlage 2).

2. VerhaalJe leest dit niet voor, maar vertelt dit met je eigen woorden. Jegebruikt hiervoor de strip die in de koffer zit.

Waarom naaldbomen altijd groen blijven

Elke herfst, als de dagen korter worden en de zon minder warmte geeft, vertrekken veel vogels naar warmerestreken om er de winter door te brengen. Als het in het voorjaar warmer wordt, keren ze allemaal terug. In debossen van het noorden trekken in de herfst vogels weg, want daar kan het in de winter vreselijk hardvriezen. Daar zouden ze omkomen van de kou en de honger.Hier leefde eens een jonge vogel. Hij was opgegroeid in de zomer en kon al mooi zingen. Toen zijn vader hemleerde vliegen, botste er plotseling een grote reiger tegen hem aan. Het kleine vogeltje had zijn vleugelgebroken. Daardoor kon hij niet met de grote vogels meevliegen naar het warme zuiden en moest in de koudewinter alleen in het bos achterblijven. Hij ging op zoek naar een schuilplaats. Ergens in het bos zou toch weleen plekje zijn waar hij de winter kon doorbrengen?Hij kwam bij een grote stoere eik. “Dag meneer eik, ik heb mijn vleugeltje gebroken en kan nu niet meer naarde warme streken vliegen. Mag ik alstublieft tussen uw dikke armen een nestje bouwen voor de winter?” Deeik keek verontwaardigd naar beneden. ”Ik denk er nog niet aan!” zei hij uit de hoogte. ”Als je deze winterhonger krijgt, eet je misschien wel al mijn eikels op! Stel je voor, een eik zonder eikels! Maak dat je wegkomt!”Teleurgesteld ging de merel op zoek naar een andere boom. Zo kwam hij bij een prachtige berk met eenmooie witte stam. “Dag meneer berk, ik heb mijn vleugel gebroken en kan nu niet meer naar de warmestreken vliegen. Mag ik tussen uw zachte, ruisende bladeren een nestje maken voor de winter?” De berk keekverontwaardigd naar beneden. “Ik denk er nog niet aan!” zei hij uit de hoogte. ”Ik heb in de winter al werkgenoeg om mijn eigen bladeren vast te houden. Ik kan er geen missen om jou te beschermen. Maak dat jewegkomt!”Verdrietig draaide de jonge vogel zich om, maar plotseling zag hij een mooie wilg met vele fijne buigzametakken. “Dag meneer wilg, ik heb mijn vleugeltje gebroken en kan nu niet meer naar de warme strekenvliegen. Mag ik tussen uw takken een nestje maken voor de winter?” De wilg keek verontwaardigd naarbeneden. “Ik denk er nog niet aan!” zei hij uit de hoogte. ”Misschien maak je wel gaten in mijn takken, zoalsde specht. Maak dat je wegkomt!”De vogel keerde zich moe om en durfde nergens meer om bescherming vragen. Vijf dagen en nachten zwierfhij rond in het dichte bos. Eindelijk op de zesde dag kwam de vogel op een open plek in het bos waar driebomen bij elkaar stonden: een den, een spar en een jeneverbes. “Waar ga jij naartoe?” vroeg de dennenboom.”Jij had toch allang in het warme zuiden moeten zitten? Je zult bevriezen van de kou!” “Ik weet het,” zei devogel,” maar ik heb mijn vleugel gebroken en kan nu niet meer naar de warme streken vliegen. Ik moet eenschuilplaats vinden voor de winter maar niemand heeft plaats voor mij.”De den, de spar en de jeneverbes keken elkaar glimlachend aan. “Als je wil mag je bij ons blijven.” zei dedennenboom lief. ”Bouw je nestje maar in mijn takken. Ik zal je tegen alle gevaren beschermen met mijn naalden.”“En mijn takken zijn dicht genoeg om de koude noordenwind tegen te houden.” zei de spar.“En van mij krijg je de hele winter jeneverbessen, dan kun je je buikje vol eten.” zei de jeneverbes.Dankbaar bouwde de vogel zijn nestje in de takken van de dennenboom, vlak tegen de spar. Elke dag at hij delekkerste bessen. De vogel was zo gelukkig dat hij voor zijn vrienden elke dag de mooiste liedjes floot. Toen

WerkvormOpdracht en dialoog, verhaal vertellen

ThemaNaaldbomen: gebruik en verschil metloofbomen

VoorwerpDoosje speldjes

PlaatsBij een naaldboom

5

Geen geurHard Geen smaak Splintert niet

WerkvormOpdracht / uitbeelden

ThemaGebruik van beukenhout

VoorwerpSpeelgoedblok

PlaatsBij een beuk

de koude noordenwind kwam, ging er een rilling door het bos. Eerst blies hij alle eikeltjes weg van de eik, toenkwam hij bij de berk en rukte al de bladeren van zijn takken, zodat hij er kaal bijstond. Daarna kwam hij bijde wilg en joeg ook al zijn jonge bladeren van de takken. Toen kwam hij bij de den, de spar en de jeneverbes.“Stop!” klonk een zware stem. Het was koning winter die met zijn sneeuwwitte kleed en ijspegels aan zijnneus in het bos op bezoek kwam. “Laat die drie bomen met rust,” zei hij tegen de noordenwind. “Deze driebomen beschermen een jonge vogel, die zijn vleugel heeft gebroken. Als beloning mogen zij alledrie vooreeuwig groen blijven.” Het vogeltje kon dankzij hen de winter overleven en toen het lente werd, was zijnvleugeltje genezen. Toen zijn familie terugkeerde, was ze blij hem terug bij zich te hebben. Sinds die dagblijven alle naaldbomen in de winter net zo groen als in de zomer.

De strip werd toegevoegd in bijlage 3.

bijkomende info:Waarom staan er in sommige bossen zoveel naaldbomen?

Na de oorlog was er een gebrek aan hout en deze snelle groeiers gaven een vlugge productie.In de vele steenkoolmijnen werd naaldhout gebruikt om de gangen te stutten en omdat het kan praten: hetkraakt voor het breekt waardoor de mijnwerkers gewaarschuwd werden bij een instorting.Voor de hoppeteelt werden de rechte stammen gebruikt om de hopperank langs te laten groeien.

Soorten naaldbomen aanwezig bij ons:Grove den (Gewone den): Oranje schijn op de stam, staat niet mooi recht, naalden per 2, korter dan 9 cm. Hijis plooibaar, stevig, sprekend hout die eerst kraakt en splintert voor het breekt.Zwarte den (Corsicaanse den): Een mooie driehoekige kroon met rechte stam, donkere schijn op de stam,naalden per 2, langer dan 9 cm.Lork: Naalden zitten in bundeltjes samen. Verliest zijn naalden in de winter.Douglasspar: Hars ruikt naar ananas en wordt als wierook gebruikt. Naalden zitten alleen.Taxus: De taxus vormt meestal een donkere, altijd groene fraaie struikachtige boom. De schors is bruinrooden bladdert in dunne, onregelmatige platen af. De naalden zijn zacht, plat en puntig en glanzend donkergroen.De taxus is samen met de jeneverbes en de grove den één van de drie inheemse naaldboomsoorten.

3. De kinderboom!Uitvoering

1. Opdracht: Zoek takken, vruchten, bladeren van deze boom.+2. De eigenschappen van de beuk worden door enkele leerlingenuitgebeeld. De anderen raden de eigenschappen. Je hebtpictogrammen waarbij de eigenschap is geschreven. Je toontdie aan de degene die uitbeeldt.

Eigenschappen beukenhout:V is hardV heeft geen smaakV splintert nietV heeft geen geur

Waaraan herken je het beukenhout?Aan de horizontale streepjes in de houtstructuur.

Als ze de eigenschappen geraden hebben, dan kunnen ze de link leggen met het speelgoed (blokken waarkleine kinderen mee spelen, in hun mond stoppen, … belangrijk dat het niet splintert en smaakt, hard is enniet ruikt) en dus het voorwerp uit de zak of doos halen. Dit is het moeilijkste voorwerp voor de kinderen. Jezult ze waarschijnlijk wat moeten helpen door hints te geven.

Ze kiezen een derde sleutel als ze het voorwerp geraden hebben!

--

-

-

-

---

6

4. De zoete boom of de weideboomUitvoering

Je vraagt de kinderen bij de boom de juiste bladeren en vruchtendie op de grond liggen te zoeken. Je wacht tot iedereen minstensde juiste bladeren heeft gevonden.Dan kunnen ze per twee tot vier een bomenpaspoort invullen. Jijgaat langs bij de verschillende groepjes en vraagt de leerkrachthetzelfde te doen.Het bomenpaspoort vind je in bijlage 4.

Volgende items worden aangehaald:uitzichtstandplaatskenmerken van de bladerennaambloemen en vruchtenschors

Je overloopt kort in groep of ze het volledige paspoort hebbenkunnen invullen van de boom. Je laat hen per groepje iets vertellenover hun paspoort en bij fouten stuur je bij.

Daarna vertel je nog wat extra over de kastanje:Kastanjegebruik in onze streken:Tamme Kastanje: Dit hout diende voornamelijk als hakhout. De hakhoutstoven werden op geregelde tijdengekapt en dienden voor de stove, het haardvuur, maar ook als geriefhout (palen) om de weiden af te sluiten.Er kunnen mooie afsluitingen mee gemaakt worden.Paardekastanje: In de lente komen heel wat insecten, ook bijen, op de bloemen af. Ze vliegen echt de heledag af en aan.

Hier stop je het verhaal en je laat de kinderen het voorwerp raden uit de zak of de doos.Ze zouden de link moeten maken van bloemen en nectar naar honing. Of ze maken de link naar het paard viade palen die de weide afzetten.

De leerlingen kiezen een vierde sleutel als ze het voorwerp juist geraden hebben.

5. De dicht-bij-elkaar boomDe eik symboliseert de stoere mannelijkheid en is de koning van het bos!

Uitvoering

Enkele kinderen vormen de schors. Ze geven elkaar een hand engaan in een cirkel staan (ongeveer 6 kinderen).De anderen behalve één zijn cellen. Die vullen de cirkel op.Eerst vraag je drie cellen om de stam op te vullen. Hebben dezekinderen nog veel ruimte om te bewegen? (ja)Je vraagt telkens twee kinderen extra in de cirkel te gaan staan.Hoe meer kinderen er in de cirkel staan, hoe minder plaats zehebben om te bewegen.Je vraagt één kind om nagel te spelen.Je vraagt de nagel om in het hout te dringen als er maar enkelecellen in de cirkel staan. Dit zal nog makkelijk gaan.Als de cirkel vol staat met cellen, vraag je dit nog eens aan de nagelom in het hout te dringen. De cellen mogen tegenwerken.Met vele cellen in de cirkel zal het binnendringen al heel watmoeilijker zijn.

Zacht hout: weinig houtcellen, ver van mekaar, makkelijk met een nagel in te krassen.Hard hout: veel houtcellen, dicht bij mekaar, niet makkelijk met een nagel in te krassen.

Waarvoor gebruiken jullie hout in huis? Je voert een groepsgesprek over het gebruik in huis, klas en buiten.

Wanneer de kinderen klaar zijn, kan de groep het voorwerp uit de zak of doos raden.Ze kiezen de vijfde sleutel!

WerkvormOpdracht + monoloog

Thema(tamme kastanje) Hout werd enwordt gebruikt om weidepalen temaken. De vruchten van bomenkunnen gegeten worden.of(paardekastanje) Bloemen vanbomen kunnen zorgen voor deproductie van voedsel bvb honing.

VoorwerpEen paardje of een potje honing

PlaatsBij een tamme kastanje of eenpaardekastanje

WerkvormSpel + groepsgesprek

ThemaHout van eik is heel sterk en hard.Het wordt vaak gebruikt om meubelente maken.Verschil tussen hard hout en zacht hout.

VoorwerpHouten kastje

PlaatsBij een eik

7

6. De windboomUitvoering

Hier laat je de kinderen eerst raden wat het voorwerp is. Ze kunnendit vinden door de omgeving van de esdoorn zeer goed teonderzoeken. Ze krijgen de zesde sleutel.

Uit een zaadje kan pas een nieuwe plant groeien als het op eengoede plek terechtkomt. In de schaduw van de moederplant is erniet genoeg licht en voedsel in de bodem voor de jonge plantjes.Plantenzaden moeten dus op reis voor zonlicht, voedsel en ruimte.Zaden met pootjes zijn er niet, maar elke plant heeft een eigentrucje om zijn zaden te verspreiden.

Ga op zoek naar verschillende zaden. Hoe verspreiden zezich? (kan doorheen de wandeling)

Hoe zorgt deze boom voor zijn voortplanting? Zijn vruchtjes hebbenvleugeltjes waardoor ze met de wind kunnen wegvliegen. Probeerom een helikoptertje van de esdoorn zo ver mogelijk telaten vliegen.

Het zaadje wacht hoog in de boom tot het voldoende gerijpt is. Op een dag laat de boom het los en de windspeelt dan in de vleugeltjes en neemt de zaden mee.Pluk een pluisbol van een paardenbloem en blaas alle zaadjes weg. Lukt dit in één keer, dan mag jeeen wens doen. Hou de pluisjes zo lang mogelijk in de lucht.De pluisjes zorgen ervoor dat de zaadjes gemakkelijk kunnen meegenomen worden door de wind. Door hunvalschermpjes blijven de zaden gemakkelijk zweven.

Kennen jullie de gaai? Door de mooie kleuren valt hij goed op. Misschien horen jullie hem wel, hijmaakt een krassend geluid. In de herfst verzamelt de gaai eikels. Hij kan wel 5 eikels ineens in zijn keelstoppen. Hij verstopt ze stuk voor stuk in de grond. Soms verliest hij er één onderweg of vergeet hij ze op tehalen. Hij wordt dan ook de eikenplanter van het bos genoemd.

Maak van de zaadjes van kleefkruid een figuurtje op je trui.Bekijk de bolletjes. Wat zie je? Wanneer je van dichtbij kijkt, zie je dat over de hele plant en ook de zadenkleine haakjes zitten, waardoor ze kunnen meeliften. Klit doet dit ook.

Aanvullend mogelijk:In een boom stroomt sap. Dat sap bestaat uit water (uit de bodem)en suikers die aangemaakt worden in de bladeren. (de fabriekjes)

Weet je...dat je voor 1 liter lekkere zoete siroop 40 liter sap van de boomnodig hebt?dat een boom ongeveer 40 liter sap kan geven?dat esdoornsiroop heerlijk is op pannenkoeken?

De kinderen mogen proeven van de esdoornsiroop. Hiervoorgebruik je de lepeltjes. Die was je na elke proefbeurt af.

Twee verhalen over esdoornsiroop werden toegevoegd in bijlage 5.

7. SchatplaatsDe schatplaats heb je zelf gekozen. Kies een plaats waar je de kist veilig kan achterlaten en wegstoppen.De kinderen hebben maximum zes sleutels verzameld.Eén van die sleutels is de juiste sleutel om de kist te openen.In de kist zitten een bosdrankje en koekjes. Een feestschat! Je kan zelf kiezen wat je erin stopt.Als extra feestelement kan je een lied of een bosdans inzetten met de klas.Smakelijk en santé!

8. EvaluatieJe overloopt heel kort nog eens bij wijze van evaluatie de voorwerpen in de mand samen met de kinderen. Jelaat de kinderen het juiste gebruik en de juiste boom/plaats koppelen aan de correcte voorwerpen. Hebben dekinderen genoten van het wandelen en het spelen in het bos?

WerkvormDialoog + monoloog (verhaal vertellen)+ proeven

ThemaDe verschillende manieren van hetverspreiden van de zaden van eenboom, plant.De esdoorn zorgt voor een lekkernijnl ahornsiroop.

VoorwerpHelikopter

PlaatsBij een esdoorn

Bijlage 1: Checklist materialen

Kan je kopiëren en gebruiken om de materialen in de schatkist te controleren.Bij opmerkingen in te dienen bij de organisator.

Opmerkingen:

Naam gids

Telefoonnummer E-mail

8

Bijlage 2: Naaldbomenspoor

24 voedselketenfiches

4 reserve plantenkaartjes

100 boompaspoorten

25 lepeltjes en 25 bekers

4 potloepjes

1 fles ahornsiroop

1 fles vliersiroop

5 naaldbomensporen

5 boomzoekkaarten

1 strip ‘naaldbomen’

Mandje

Speldendoosje

Houten speelgoedblok

Potje honing

Paardje

Speelgoedkastje

Helikoptertje

Dessertbordje

Slot

6 sleutels waaronder de juiste sleutel voor het slot

Aanwezig Aanwezig

Bijlage 3:

9

tekening Steven Sioen

Bijlage 4:

Bomenpaspoort

10

11

Bijlage 5: Verhalen rond de esdoornsiroop

Een verhaal van Bozo, opperhoofd van een indianenvolk en de esdoornboom

Heel lang geleden woonde Bozo in een land waar het altijd goed weer was; waar de kinderen tijd hadden om tespelen en de esdoornbomen gevuld waren met een dikke zoete siroop.Als je de esdoornsiroop wou, moest je enkel een takje van de esdoorn afbreken en het sap opvangen dat er uitliep.Bozo was op stap geweest en toen hij terugkwam in het indianendorp was er niemand te bespeuren. Hoe hij ookzocht, er was niemand aan het vissen in de stroom.Er was niemand aan het werken op de velden. Er was ook niemand bessen aan het plukken. Uiteindelijk vondhij zijn volk in de vallei van de esdoornbomen. Ze lagen allen lui op hun rug, hun mond wijd open en ze lieten desiroop van de boom in hun mond druipen.“Dat loopt hier niet goed af!” zei Bozo. Mijn volk zal dik en lui worden als ze op die manier blijven leven. Bozo liepnaar de rivier. Zijn mand vulde hij met water. Hij klom in de esdoornbomen en goot het water erin. Het watermaakte de siroop dun en waterig.“Zo zal het vanaf nu zijn. Er zal geen siroop meer uit de esdoorn druppelen. Als mijn volk siroop wil, moeten zedie nu zelf gaan maken. Het sap moeten ze opvangen en tot siroop koken. Dat zal een hele tijd in beslag nemenwant om een vuur te maken moet hout gesprokkeld worden. Het sap moet gekookt worden tot het dik wordt.Het sap zal ook maar een bepaalde periode uit de bomen druppelen, in de lente, als alles terug tot leven komt.”Zo moest het volk van Bozo toch nog gaan jagen, vissen vangen en het veld bewerken.“Zo zal het zijn!” zei Bozo.

Alternatief verhaal

Heel lang geleden, toen er nog ontdekkingsreizigers op zoek waren naar onbekende gebieden, werd Amerikaontdekt. Daar leefden de Indianen. Indianen zijn mensen die heel nauw samenleefden met de natuur. Zijhadden gezien dat uitgehongerde dieren het sap van afgebroken esdoorntakjes oplikken. Toen ze het zelf ookeens probeerden, viel de smaak erg mee.Het opperhoofd hield tussen maart en april (de lente, het voorjaar) de natuur goed in de gaten.Hij lette op de terugkeer van vogels, de zuidenwind en de kleur van de maan. Zij gaven aan wanneer deesdoorn weer sap kreeg in zijn boomaderen.Met een speciaal indianenmes werd een inkeping in de schors gemaakt. Onderaan de gleuf sloegen ze eentakje. Druppel na druppel sijpelde het heerlijke sap in de schaal. Om de siroop te verdikken gooiden ze hetestenen in het sap. Daarna kookten ze het nog en stilaan dikte het in tot een stevige siroop.Jaar na jaar was er in de lente een groot feest rond de esdoornbomen. De indianen hadden allemaal hun taakom siroop te maken.Nu nog steeds komt de esdoornsiroop uit Amerika. Ze oogsten en bereiden dit sap intussen op een moderneremanier dan toen.Ook in Canada is het sedert heel lang traditie dat er esdoornsiroop wordt gemaakt. Ze hebben zelfs het esdoornbladop hun vlag staan.