1

De Rwandadag van 2018 vindt plaats op zondag 7 oktober in zaal De Schalm

(Landwaartslaan 99 in Boxbergheide-Genk). Op blz. 19 lees je er alles over.

3

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT van het PROJECT

KISARO - RWANDA - JAARGANG 42 NR. 2

ZOMERNUMMER

Van de redactie (Jef Gabriels)

Beste Lezer,

Gerard is in België sinds 16 maart en hij vertrekt half juli terug naar Kisaro. Zijn rubriek is dus

iets korter dan gewoonlijk, maar daarom niet minder boeiend. Dat wordt echter ruim

gecompenseerd door het reisverhaal van Jozef Verzele over het bezoek van een Kruishou-

temse delegatie aan ons project.

Intussen nadert de inlevingsreis van negen vijfdejaars en drie leerkrachten van het Sint-

Jozefinstituut van Bokrijk. Ook daarover lees je in dit nummer. En uiteraard is er een

volgende episode van De Zendeling.

Wil je ons helpen met de verdere uitbouw van het project? Dan kan je een bedrag

overschrijven op rekening BE77 7370 2005 9542 van de vzw Comité Kisaro met de

vermelding 'Gift voor Kisaro'. Je ontvangt een fiscaal attest als dit bedrag op jaarbasis

minstens 40 euro bedraagt.

Maar wat je zeker moet doen is inschrijven voor onze Rwandadag op 7 oktober in zaal De

Schalm, Landwaartslaan 99 in Boxbergheide Genk. Hoe je dat moet doen lees je op pagina

19, helemaal achteraan.

Ons correspondentieadres: Comité

Kisaro, Winterslagstraat 1, 3600 Genk.

Wie informatie wil, kan bellen naar

0475473209 of 089209408 of mailen

naar jef.gabriels@telenet.be.

Veel leesgenot!

Kroniek (Gerard Moerman)

Vrijdag 15 maart:

De koffers zijn weer eens gevuld voor mijn

terugreis naar België. Ik kan Kisaro met een

gerust gemoed verlaten want de belangrijkste

doelstellingen voor de voorbije periode zijn

bereikt. Een overzicht vinden jullie verder na deze

korte kroniek.

Zaterdag 16 maart:

De vliegreis verloopt goed en ik land veilig op het

voorziene uur in Zaventem: er zijn geen stakingen

of terreurdreigingen. Ja, dat zijn zo van die

gedachten die me overvallen als ik naar België

kom. Eigenaardig, jullie vragen me soms: “is dat

daar veilig in Rwanda?” en mijn antwoord is dat ik

me er veilig voel en dat het misschien hier minder

veilig is: het verkeer, vluchtelingenstroom,

werkdruk, spanning tussen vermogen en

onvermogen, druk op het milieu en de

samenleving in haar geheel, politieke

onstabiliteit. Toch wel een indrukwekkende lijst

die een Afrikaan zou doen twijfelen om naar hier

te vluchten op zoek naar het geluk. Toch voel ik

me hier in België ook veilig. Hoezo? Ik heb mijn

auto al jaren van de hand gedaan, ik woon niet in

een stad, ik heb goed gewerkt tot aan mijn

pensioen en geniet nu van de werkdruk die ik

mezelf als vrijwilliger mag opleggen, ik koester

het milieu en ik zoek de natuur op om te

genieten, ik neem deel aan het gemoedelijke

dorpsleven en ervaar de waardering van vele

vrienden voor ons werk in Kisaro. De politieke

golfbewegingen neem ik erbij en weet ik te

relativeren. Misschien moeten sommige

hoofdrolspelers zichzelf wat minder belangrijk

vinden ten voordele van degenen die hen

belangrijk maken. Ik stel wel vast dat “veiligheid”

een onderwerp wordt voor partijprogramma’s in

de aanloop naar de aanstaande gemeente-

raadsverkiezingen in grote steden.

Ik ben dus thuis, maar voor niet lang: vanavond

word ik verwacht op de uitgebreide algemene

vergadering van VZW Umubano in Waregem om

er verslag uit te brengen over onze samenwerking

in 2017 en de plannen voor 2018:

Overzicht van de activiteiten gefinancierd in 2017

via VRV UMUBANO voor subprojecten van het

CPPA KISARO

1. Project “Vestiging van jonge boeren” 1.1. Saldo en eindverslag van fase 1

uitgevoerd tussen 2013 en 2017. 1.2. Goedkeuring van de aanvraag voor

fase 2. Uitvoering vanaf 2017. 2. Meubilair voor een nieuwe klas van de

secundaire afdeling In Sayo. 3. Kleuterklas Gitatsa-Kisaro. Voorbereiding.

Activiteiten voorzien in 2018:

1. Uitvoering fase 2 « Vestiging van jonge boeren ».

2. Uitvoering kleuterklassen in Gitatsa-Kisaro (Comité Genk en Umubano).

Vrijdag 23 maart:

Tijdens het weekend heb ik de gelegenheid om

familie en vrienden te bezoeken. Ik voel dat ik dat

nodig heb na drie maanden afwezigheid hier. Ik

5

ben ook blij vandaag weer samen te zijn met de

vrienden en medewerkers uit Limburg op de

algemene vergadering van het Comité Kisaro in

Genk. We hebben er weer het nestgevoel

gevonden dat nodig is om het werk van broeder

Cyriel voort te kunnen zetten in Rwanda. Na de

turbulentie rond de periode van het overlijden

van de stichter en het op pensioen gaan van de

oud-voorzitter pastoor Jan Oosterbos heeft het

comité zich stevig gereorganiseerd rond Jef

Gabriels. Zonder het comité en heel het netwerk

van vrienden en groeperingen zou mijn werk in

Rwanda niet mogelijk zijn. We stellen vast dat het

aantal lezers van ons Kisarotijdchrift en de giften

voor ons werk nog toenemen. Wij zetten het om

in energie voor uw project in en rond Kisaro.

Bedankt.

Zondag 1 april:

PASEN. Het feest van hoop en verrijzenis

verweeft mijn gedachten met de enthousiaste

feestvreugde tijdens de misvieringen die nu

plaatshebben in de parochie Kisaro. Na de viering

vergaderen de verantwoordelijken van de

parochieactiviteiten er in de nieuwe zaal van de

pastorie. Hun gedachten gaan zeker ook naar ons

allemaal die hen gesteund hebben om dat

mogelijk te maken. Samen genieten we van de

vreugde van Pasen.

Donderdag 12 april:

Paasfeest bij OKRA – Nevele. Jef Gabriels en

ikzelf zijn uitgenodigd door de OKRA-

gemeenschap Nevele-Poesele-Vosselare om er

het project Kisaro voor te stellen. Ik ben blij dat

het bestuur ons de kans geeft om in mijn

thuishaven ons vrijwilligerswerk te presenteren.

Aan de hand van een diamontage reizen we naar

Afrika en ontdekken we Rwanda, de relatie met

ons land en ons ontwikkelingswerk rond Kisaro en

elders in het land. De 250 aanwezigen hebben

ervan genoten. Er werd een mooi bedrag

opgehaald voor Kisaro en een aantal adressen

mochten worden toegevoegd aan onze lezerslijst

waarvoor onze dank.

Donderdag 17 mei:

De directie van het Sint-Jozefinstituut te Bokrijk

heeft me uitgenodigd om aanwezig te zijn op hun

infovergadering betreffende de actie “Inter-Nest”

rond ontwikkelingssamenwerking. Dit jaar is het

ten voordele van het project Kisaro, een woon-

zorgcentrum in Genk en een project in Ghana. De

actie werd in ons vorige nummer al

aangekondigd. Het resultaat is schitterend:

13.500 € waarvan dus een derde (4.500 €) naar

het project Kisaro gaat.

’s Avonds zitten we dan samen met de

deelnemers aan de inleefreis naar Rwanda die de

school gepland heeft van 18 tot 27 juli. Drie

leerkrachten en negen leerlingen uit het vijfde

jaar zullen zich daar inleven in ons project zodat

ze volgend schooljaar de ambassadeurs kunnen

zijn voor de actie “Inter-Nest”.

Het is een uniek eerbetoon aan broeder Cyriel, de

stichter van het CPPA Kisaro, die van 1945 tot

1972 (zijn vertrek naar Rwanda) verbonden was

aan dit instituut.

Dinsdag 22 mei:

Bespreking met Bosaq in het Technnologiepark 3

POB 7, 9052 Zwijnaarde, Belgium.

We willen nagaan of het mogelijk is in te gaan op

een aanbod van de Vlaamse regering met

subsidies voor projecten gericht op o.a.

drinkwater:

PROJECTVOORSTELLEN INZAKE WATER- EN

SANITATIEVOORZIENING IN HET ZUIDEN IN HET

KADER VAN HET VLAAMS PARTNERSCHAP WATER

VOOR ONTWIKKELING EN COFINANCIERING

DOOR

De kansen om hieraan deel te nemen zijn zeer

beperkt maar het loont de moeite om het te

proberen. Bosaq heeft een toestel ontwikkeld

waarmee regenwater gezuiverd wordt tot

drinkbaar water. De elektriciteit, nodig voor het

aanzuigen van het regenwater en voor het

filterproces, wordt opgewekt door twee

zonnepanelen met een batterij voor minstens een

dag reserve. De capaciteit is ongeveer 180 liter

drinkwater per uur. Het filterproces verloopt in 3

stappen: polypropfilter, twee membranen

(osmose) en actieve koolfilter. Het geheel is

draagbaar in 3 delen van maximum 32 kg, totaal

84 kg, dus perfect verplaatsbaar. We zullen de

mogelijkheden onderzoeken.

Donderdag 24 mei:

Mijn neef Bert De Vriendt heeft de plannen

getekend voor de klaslokalen in Gitatsa, het

project waarvoor we enkele maanden geleden

groen licht gekregen hebben van de Rwandese

autoriteiten. Vandaag bespreek ik met hem de

laatste wijzigingen en aanpassingen. Daarna kan

het bestek opgemaakt worden volgens de

vereisten van de staat. Bedankt, Bert, voor de

medewerking. De financiering evolueert gunstig.

Heel wat giften zijn door onze lezers gestort en

verder zijn er ook de stortingen van Waregem en

Anzegem via Umubano, en de actie van het Sint-

Jozefinstituut van Bokrijk.

De klimaatverandering in Centraal-Afrika

veroorzaakt kopzorgen in de Rwandese

landbouw.

Het regenseizoen begon een paar weken voor

mijn vertrek in Kisaro en duurt voort met

dagelijks plensbuien, af en toe hagel en ruk-

winden. De aardappeloogst heeft er sterk onder

te lijden en de staakbonen zijn beschadigd. De

tarwe en de sorghum die gezaaid werd eind

maart, biedt nog goed weerstand maar hoelang

nog? Een ploeg van 4 man is voortdurend bezig

om, tussen de vlagen door, taluds te herstellen.

Voor het onderhoud van de landwegen worden

dagelijks 2 man ingezet. Een andere groep is

bezig om meerdere horizontale sloten te maken

in de kilometerlange bosranden rond het domein

om het afschuiven van grond naar de hoofdweg

te vermijden.

Veel arme mensen hebben hun schamele woning

verloren door deze buitengewone regens. We

zullen de uitgaven voor sociale werken moeten

verhogen om de meeste noden te lenigen.

Normaal moet over een paar weken het droog

seizoen beginnen. Laten we hopen.

De bouwafdeling heeft uiteraard ook weinig

vorderingen kunnen maken door deze ongunstige

omstandigheden. De stallingen voor Bienfaiteur

in opdracht van Agro-Kisaro-Maarkedal zijn bijna

afgewerkt. De verbouwing van de veldschuren

naar fermetten voor jonge boeren heeft ook

vertraging opgelopen. De tweede hoeve is nog in

uitvoering.

Voor het gezin van onze doofstomme mede-

werker uit de tuinbouw zullen we in juli beginnen

met de bouw van een sociale woning. Zijn woning

is door de regen en modderstroom neergehaald.

We zullen dus weer weten wat gedaan als ik half

juli in Kisaro terug ben. We houden jullie op de

hoogte. Veel dank voor de bijdragen en de

morele steun. Zonder jullie zijn de sociale werken

niet mogelijk. Bedankt.

7

Bokrijk nestelt zich in Kisaro - vervolg (Joeri Hamal)

De vijfdejaars van het St.-Jozefinstituut gaan op inleefreis naar Rwanda. Hoe je als ouder aankijkt tegen een inleefreis voor je zoon of dochter wordt door een van hen in onderstaande tekst beschreven.

Voor het eerst sinds het bestaan van de school trekken negen vijfdejaarsstudenten met drie begeleiders van het St.-Jozefinstituut van Bokrijk op inleefreis naar Rwanda. Het wordt niet zomaar een toeristische uitstap. Tussen 18 en 27 juli

zullen zij zich ter plaatse proberen in te leven in de wereld van de lokale bevolking door zich in te zetten voor het project Kisaro. Dat project is 45 jaar geleden door broeder Cyriel, die verbonden was aan het St.-Jozefinstituut, opgericht om het leven van de arme lokale bevolking draaglijker te maken. De studenten en hun begeleiders zullen ter plaatse opgevangen en begeleid worden door Gerard Moerman, de neef van broeder Cyriel, die het project sinds diens overlijden 4 jaar geleden voortzet.

De jongeren wacht een zware, maar zeer boeiende opgave. Zij zullen immers aan een brede waaier van activiteiten deelnemen, zowel op het veld als op de markt in Kigali, om de geteelde producten die de prachtige natuur er voortbrengt, mee te verkopen. Hun vierster-renhotelallures kunnen ze trouwens best thuislaten, want ook voor de huishoudelijke taken zullen zij zelf instaan. Het zal niemand verbazen dat deze adolescenten in een voor hen totaal nieuwe leefwereld ondergedompeld worden. Een wereld, waarin heel andere normen en waarden gelden dan die van onze mate-rialistische “(a)social media”-wereld, waar alles maar “voor het oprapen ligt”.

Er is een inzamelactie opgestart om zo veel mogelijk nuttig materiaal te verzamelen, dat ten dienste van het project meegenomen kan worden. Elke deelnemer zal daarom zijn persoonlijke bagage beperken en aanvullen met ingezameld materiaal om dat vervolgens ter plaatse achter te laten.

Toch zullen ze, ondanks de zogoed als lege koffers op de terugreis, met een berg “bagage” terugkeren, bagage, die deze avonturiers op hun verdere levensreis zeker nog van pas zal komen.

Subsidiedossiers (redactie)

Uiteraard ondersteunen wij de werking in Kisaro met

de talrijke giften die we van jullie mogen ontvangen.

Maar er zijn ook andere instanties en organisaties die

ons een goed hart toedragen en bij wie we

subsidiedossiers mogen indienen voor onze projecten.

Een klein overzicht van het voorbije jaar. Hartelijk

dank aan iedereen!

Regenwaterputten. De provincie Limburg gaf ons in

2017 een subsidie van 12.500 EUR voor de bouw van

tien regenwaterputten. Dit bedrag werd reeds

uitbetaald in augustus 2017. Door de

waardevermindering van de Rwandese Frank konden

hiermee uiteindelijk elf regenwaterputten gebouwd

worden. De werken zijn uitgevoerd en Gerard heeft

de nodige verantwoordingsstukken bezorgd: con-

tracten met de boeren, facturen, foto's, een lijst van

de cisternes... Het verantwoordingsdossier werd op

27 maart bij het provinciebestuur ingediend. Op

hetzelfde ogenblik deden wij een nieuwe aanvraag

voor 2018, andermaal voor de bouw van 10

regenwaterputten. Daarover zal de bestendige

deputatie beslissen in de loop van de maand juli.

Via Rotary Genk-Noord werd een zogenaamde District

Grant aangevraagd voor de bouw van drie (grote)

regenwaterputten. De werken zijn uitgevoerd en aan

de hand van de facturen werd het verantwoor-

dingsdossier opgesteld. Een bedrag van 5.237,95 werd

betaald.

Kleuterschooltje Gitatsa. De vermoedelijke kostprijs

bedraagt ca. 34.000 EUR, waarvan 15.000 in een

eerste fase.

De hangende onteigeningsproblemen zijn opgelost.

Nu kunnen de nivelleringswerken uitgevoerd worden.

De plannen en het lastenboek worden opgesteld

zodat de werken binnenkort kunnen aanvangen. De

belangrijkste financiers zijn enkele privépersonen voor

een bedrag van 9.000 EUR en de actie van het Sint-

Jozefinstituut (4.500 EUR). Ook de aangevraagde

projectsubsidie van de stad Genk zal hieraan besteed

worden. Onze vzw en de vzw VRV Umubano zullen de

rest voor hun rekening nemen.

Fermettes voor jonge boeren. Via de vzw VRV

Umubano werd bij het provinciebestuur van West-

Vlaanderen een aanvraag ingediend voor de ombouw

van veldschuren tot fermettes; deze aanvraag werd

goedgekeurd voor een bedrag van 12.500 EUR en een

voorschot van 10.000 EUR werd reeds uitbetaald. De

uitvoering gebeurde vanaf het najaar van. De werken

zijn op schema.

Parochiecentrum Murama. Om de vergaderzaal en

de dienstkeuken van het nieuwe parochiecentrum te

voltooien wendden we ons tot Stelimo (Steunfonds

Limburse Missionarissen en Ontwikkelingshelpers).

Een bedrag van 1.900 EUR werd toegekend en

uitbetaald.

9

Kruishoutem in Kisaro (Jozef Verzele)

In de tweede helft van februari bracht een delegatie

van Kruishoutem een bezoek aan Kisaro. Jozef Verzele

zorgde voor een prachtig verslag. Lees je met ons

mee?

Wij beschouwen het als een uitzonderlijk voorrecht,

dat we mochten kennismaken met het levenswerk

van wijlen broeder Cyriel Wieme: het CPPA in Kisaro,

in de noordelijke provincie van Rwanda op een 80 km

van de hoofdstad Kigali.

Wij, Jozef en Denise, gaan samen met de zus en de

schoonbroer van Gerard Moerman, Georgine en

Marc, op reis naar het land van de duizend heuvels.

Wij zijn geen onbekenden van elkaar: Marc en

Georgine zijn de schoonouders van onze oudste zoon.

Gerard kennen we al meer dan 50 jaar via het

verenigingsleven op de Marolle in Kruishoutem.

Gerard verwelkomt ons hartelijk op de luchthaven.

Maar er zijn meteen problemen met de bagage. We

hebben het maximaal aantal koffers bij ons: elk twee

van 23 kg. Ze zijn gevuld met onze eigen

benodigdheden, maar ook in grote mate met

noodzakelijk materiaal, o.m. wisselstukken voor hun

auto’s en tractoren, kleren, schoenen… De douane

heeft blijkbaar “taksen” geroken en de problemen

beginnen. Uiteindelijk mogen we vertrekken, een van

de koffers wordt ter plekke aangeslagen en voor

Gerard begint een hoop miserie, die pas in de loop

van de volgende week wordt opgelost door directeur

Safari, maar tegen forse betaling.

We arriveren rond middernacht in Kisaro en verblijven

in het huisje boven op de berg: dit wordt onze stek

voor een aantal dagen. Het wordt wennen: alles is

netjes maar zeer basic: een tafel en 4 stoelen, twee

slaapkamers met een bed, een muskietennet, een

badkamer met enkel koud regenwater. We worden als

verwende westerlingen meteen duidelijk op onze

plaats gezet.

De volgend morgen worden we al voor het eerst

geconfronteerd met het dagelijkse leven in het CPPA.

We dalen de heuvel af en worden meteen gevolgd

door een aantal kinderen. Op het erf van de boerderij

heerst er al een ongelofelijke bedrijvigheid. Na een

dag als gisteren hebben we honger en Gerard toont

zich een supergastheer: hij serveert brood van hun

bakkerij, charcuterie uit eigen slagerij, lekkere

confituur van eigen makelij en koffie van de

plaatselijke oogst die gebrand wordt op het centrum.

En dan… volgt de eerste kennismaking met het

centrum en de mensen die er werken.

We staan eerst even stil bij het kapelletje waar de

urne rust van broeder Cyriel. We beseffen nog altijd

niet helemaal wat deze man hier tijdens zijn meer dan

50 jaar verblijf als missionaris heeft verwezenlijkt.

Wij kijken met grote ogen en luisteren met gespitste

oren naar het verhaal over het werk van broeder

Cyriel. Gerard, begeesterd en geïnspireerd door zijn

nonkel broeder, laat ons kennismaken met het

centrum: de leerjongens in hun klas, het metaal-

atelier, waar o.m. kruiwagens worden gemaakt.

Onder de kundige leiding van Pascal wordt in dit

atelier alles gefabriceerd wat gemaakt kan worden

met metaal. Het functioneert ook als garage: ze

werken er aan de tractoren, de auto’s, de fietsen, de

motors, enz.

We bezoeken de schrijnwerkerij waar meubels

worden vervaardigd en waar er altijd minstens één

doodskist in voorraad is.

Dan volgen de bakkerij, de slagerij, de slachtplek. We

maken kennis met de varkenskwekerij: een goed

georganiseerd bedrijf met een stevige populatie van

goede en gezonde varkensrassen: een paar beren, een

dozijn zeugen, waarvan een vijftal heel binnenkort

jongen zullen krijgen, biggen en jonge varkens in volle

groei, waaronder een behoorlijk aantal dat slachtrijp

is.

Dit is een van de vele wonderen die de broeder–

missionaris hier heeft verricht! Wij lopen de trappen

af en zien het oogsten: de tarwe op de terrassen

wordt gepikt met de sikkel, de oogst wordt op de kar

geladen, naar beneden gevoerd en gedorst met een

oude, vast gemonteerde dorsmachine. Het graan

wordt op grote zeildoeken gedroogd in de zon, het

stro geperst in balen en in de schuur gestapeld. Het

graan wordt in grote zakken gedaan, gewogen en

opgeslagen en het hele oogstterrein wordt netjes

schoongemaakt. Er zijn zeker 75 mannen en vrouwen

aan het werk: een ongewoon en bijna Breugheliaans

tafereel. Morgen is het “oogstfeest”. Wij kijken ernaar

uit. We piepen even binnen in de aardappelloods

waar honderden kilo’s plantgoed is opgeslagen, naast

een hele stapel aardappelen die klaar zijn voor de

verkoop. Er is de loods met de verschillende soorten

bonen… We wandelen verder en passeren de

maalderij. We lopen langs de grote groentetuin:

wortels, prei, radijsjes, kolen, peterselie, venkel,

spruiten: zaailingen, jonge en oogstklare groenten.

We kijken verbaasd, maar ook dit is hun allemaal

geleerd door die unieke broeder Cyriel.

In de namiddag gaan we met de jeep, een oude

Mitsubishi, het hele domein verkennen langs

stijgende en dalende landwegen die de honderden

terrassen ontsluiten. We komen langs terrassen met

aardappelen, bonen, maïs, sorghum… Er zijn

braakliggende terrassen en terrassen die met de hark

bewerkt zijn, klaar om opnieuw ingezaaid of beplant

te worden. We zien het leven van elke dag en

ontmoeten enkele jonge landbouwers. Ze huren een

huisje en een stukje grond van het CPPA en leren

zelfstandig te boeren. Ook al een droom van broeder

Cyriel die werkelijkheid werd met de steun van

Umubano en de provincie West-Vlaanderen.

Het is vroeg donker in Rwanda; daaraan moeten we

nog wennen.

We genieten van het avondmaal, voor ons bereid

door Gerard, hierbij geholpen door zijn twee tiener-

beschermelingen Fiston en Jean-Claude.

Het was een mooie dag vol verwondering en

bewondering, met veel emoties en een hartelijke

kennismaking met zoveel warme mensen die hun

wereld met een betoverende lach beleven. We

kunnen er heel veel van leren!

Wij voelen ons al helemaal thuis in ons huisje op de

berg en ook bij Gerard.

Wat zal deze dag brengen? We ontmoeten een grote

groep kinderen, moeders en ook enkele ouderen op

de plek waar (wekelijks) gratis soep wordt bedeeld. Je

voelt er de armoede en de honger van velen, maar

ook de dankbaarheid. Het is even wennen:

aangeklampt worden door al die kinderen.

Na het ontbijt wandelen wij naar de school van

Kirenge en zo terug de berg af naar het centrum.

Intussen is de oogst volledig binnen en is het

oogstfeest begonnen: de groep arbeiders wordt

getrakteerd op “aardappelen in de schil met bonen”;

daarna wordt sorghumbier geserveerd: de oogsters

genieten met volle teugen. Wij houden het bij een

11

klein proevertje! En dan wordt er gezongen en

gedanst: een voor ons ongekende ambiance. Plots is

het feest afgelopen. In een mum van tijd is het

graspleintje leeggelopen: alles netjes opgeruimd!

In de namiddag rijden we naar Gitatsa, waar de

bouwploeg van het centrum een school gaat bouwen.

Om het dal te bereiken, moeten wij een gevaarlijke

afdaling trotseren. We houden vaak de adem in: er

zijn plaatsen waar geulen in de weg met stenen

moeten worden bijgewerkt. Maar Gerard bestuurt de

wagen op een meesterlijke manier en we maken

kennis met de plek waar gebouwd zal worden en met

het dorp. De beelden van deze bijna onbereikbare

plek maken ons een beetje weemoedig: je ziet de

kinderen in deze povere habitat, je moet er maar

geboren worden.

We haasten ons weer de berg op, we passeren

moeizaam enkele bijna onberijdbare paden en na een

klein uurtje bereiken wij de hoofdpiste: een

roodbruine, stoffige baan met putten en

oneffenheden. Met honderden mensen op weg, bijna

allemaal te voet, met alles en nog wat op het hoofd of

met zwaarbeladen fietsen. We komen tegen

zonsondergang aan in Kisaro en gaan nog een pintje

drinken in het cafeetje bij Liliane. Daarna is het

etenstijd en tijd om te gaan slapen. Morgen is het

zondag.

Zondag is “misdag”. We wonen die bij in de kerk van

Sayo, gebouwd door de bouwvakkers van het CPPA

Kisaro.

Er is behoorlijk wat volk: een zingende kerk met

geduldige gelovigen. O.L.V. wordt er vereerd en we

willen ook meedoen: we zingen er “Te Lourdes op de

bergen”. We repeteren: “Ave, Ave, Ave Maria” en de

hele kerk zingt onmiddellijk mee: een uniek moment.

Daarna zingt en danst een heel grote groep rond het

beeld van de H. Maria.

Na de mis organiseren we een zeer gewaardeerde

snoepenworp. De kinderen en jongeren zijn wild van

enthousiasme.

In de plaatselijke school volgt een vergadering met de

parochie- en wijkverantwoordelijken, waarbij wij de

gasten zijn.

In de vooravond worden wij verwacht bij Pascal en

zijn familie om er samen te avondmalen. We zijn zeer

welkom in het sobere huisje, we bezoeken zijn

boerderijtje: we hebben een en ander af te geven en

de dankbaarheid is groot. We gebruiken een sobere

maar lekkere maaltijd. En dan gebeurt het: een

onweer breekt los en het giet meer dan een uur lang.

We waren met de wagen gekomen, maar moeten te

voet terug: een heroïsche voettocht, met vallen (ook

letterlijk in de blubber) en opstaan. Pascal is onze gids

en na een nachtelijke tocht van ruim anderhalf uur

arriveren we thuis: er worden weinig woorden

gewisseld, er volgen nog enkele vermoeide lachjes en

een welgemeende “slaap wel”.

Van maandag tot en met vrijdag gaan we op reis.

Een summier overzicht.

Maandag benoem ik als de dag van de ” Vlaams –

Rwandese verbondenheid”. Wij bezoeken in Kigali het

”Gisimba Memorial Center”, waar Kinderhulp Rwanda

een ongelooflijke rol heeft gespeeld bij de oprichting,

de financiering en de hele omkadering ervan. Ze

hebben hier bijzonder werk geleverd: respect! We

gaan ook een bezoekje brengen bij de zusters

Bernardinen en hebben een koffiekransje met de

resterende drie Vlaamse zusters (zuster Bea van

Munyaga was er ook), een mooie ontmoeting.

Na de middag zetten wij koers naar Kamonyi en

bezoeken de school voor gehandicapten van de

zusters Bernardinen. Ook hier levert de organisatie

Kinderhulp Rwanda een zware financiële inspanning

om belangrijke herstellingen aan de gebouwen te

kunnen uitvoeren. Hiervoor werd trouwens de

jaarlijkse gemeentelijke solidariteitsactie in

Kruishoutem gevoerd. De opbrengst (6.750 euro)

werd er meer dan goed aangewend.

Een beetje verder bouwt de Oudenaardse oogarts

dokter Piet Noë een oogkliniek. Het is een

indrukwekkend project en de werkzaamheden zitten

in de laatste fase. Er zijn 200 mensen aan het werk:

een heus mierennest. Een ploeg metselaars van het

CPPA bouwt er grote waterputten: ze zijn hierin super

gespecialiseerd.

We rijden naar Gitarama, waar we overnachten. Het

was een hoopvolle dag.

Het is intussen dinsdag.

Meteen na ons vertrek, brengen we een bezoek aan

de Sint-Andreaskathedraal en de gespecialiseerde

oogkliniek, uitgebouwd door dr. Noe. Dan vertrekken

we naar Butare (Huye). Onderweg bezoeken we in

Nyanza de Mwami-hutten, het “stenen paleis”,

geschonken door Leopold III, en het “King ’s Palace

Museum”.

We spoeden ons daarna naar het Nationaal

Etnologisch Museum, waar we vergast worden op een

wervelende show van de Intoredansers: een

ongelooflijke voorstelling van klassiek Rwandese

dansen: adembenemend.

Het museum, geschonken in de postkoloniale tijd door

Koning Boudewijn in 1989, werd ontworpen door de

Gentenaar Lode Van Pee, architect-antropoloog en

Rwandakenner. Het museum is buitengewoon: het

bezoek geeft een verbluffend overzicht van Rwanda,

de Rwandees en zijn geschiedenis.

De zon staat nog hoog en de warmte en de dorst

nodigen uit om even verfrissing te zoeken op het

terras van de Ibis: een biertje lest onze dorst.

Wij overnachten deze avond bij de zusters

Bernardinen. Wij worden verwelkomd door de

sympathiekste Zuster die men kan ontmoeten, zuster

Winfrieda. Het wordt een bijzondere avond en na een

lekkere maaltijd, een leuke babbel, afgewisseld met

heel wat schaterlachen, zoeken we onze bedstee: we

zijn moe en morgen wordt het vroeg dag.

Woensdagmorgen.

Na het ontbijt bezoeken wij de kathedraal van Huye

en stappen naar het ziekenhuis, waar Georgine drie

jaar geleden gedurende twee weken heeft gewerkt.

Tijdens het geleid bezoek worden we geconfronteerd

met schrijnende toestanden, al is er duidelijk

progressie: de nieuwe gebouwen bieden veel

perspectief. Daarna trekken we naar de overdekte

markt, een mierennest van standjes en verkopers van

alles wat je maar verkopen kunt. We kopen er

bananen voor onderweg. Dan rijden we via een

schitterende nieuwe asfaltweg naar en door het

oerwoud, we zien tal van aapjes. En vrachtwagens

met pech, een eindeloos slingerende weg richting

Congo, met adembenemende pieken en dalen van

talloze heuvels, welig begroeid met bomen en

struikgewas. Onderweg pauzeren we aan een centrum

van waaruit je wandelingen kunt maken in het woud.

De wolken zijn echter te dreigend. We zetten onze

weg voort en vinden een slaapplaats in Rusizi in het

Centre d’Accueil Saint-François. We zijn hier vlak bij

de grens met Congo. We nemen hier ook ons

avondmaal. En hier vinden we ook een stukje

Vlaanderen terug: de borden zijn bedrukt: ”Rusthuis

13

Ste.- Marie Everbeek”. Everbeek is een deelgemeente

van Brakel (O-Vl.).

Het is intussen donderdag geworden

Na het ontbijt gaan we even naar de grensovergang.

Er is gewapend toezicht en fotograferen is verboden.

Maar we observeren wel het grensgebeuren: veel

wachtende mensen, haastig, met karren, kruiwagens

en fietsen om alle denkbare goederen de grens over

te brengen. De controles zijn streng .

De prijs van de “moedigste transporteur” schenken

we graag aan de man met liefst tien matrassen op het

hoofd: je moet het maar doen. Dit lijkt ons Afrika op

zijn best.

We rijden verder naar Kibuye waar we ons installeren

in de gezellige huisjes vlak aan het Kivumeer in het

Centre Bethanie.

In de namiddag brengen wij een bezoek aan het

nieuwe “Musée de l’Environment". Wij krijgen er een

geanimeerde en zeer leerzame rondleiding. We

maken nog een toertje door de stad en na het

avondmaal gaan we vroeg onder de lakens; we voelen

de vermoeidheid toenemen.

Vandaag, vrijdag, vertrekken we al vroeg naar Kigali.

We moeten weer heel wat heuvels over en we

worden geconfronteerd met alle mogelijke

weersomstandigheden: stralende zon, dichte mist,

felle regen… We passeren de Nijl en rijden vlot verder

naar de hoofdstad. We bezoeken er het huis waar 10

Belgische para’s werden vermoord tijdens de

genocide. We worden er stil van. Het huis is een

getuige van de onmenselijke wreedheden die in 1994

in Rwanda gebeurden.

Daarna bezoeken wij het “ het Kisozi Genocide

Memorial Center”. Hier wordt de hele geschiedenis

van “de oorlog van 1994” verteld, een afschuwelijk

verhaal van de volkerenmoord waarbij in drie

maanden tijd 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s

worden vermoord. Iedereen is er extreem stil en zeer

geëmotioneerd bij het lezen van de zwartste bladzijde

van de Rwandese geschiedenis.

Het is nu tijd om naar Kisaro terug te rijden. We zitten

lange tijd vast in een onontwarbare verkeersknoop.

Maar we zijn al een beetje ‘geafrikaniseerd’ en

wachten geduldig midden in de waanzinnige chaos. En

inderdaad wij geraken er uit en anderhalf uur later is

het een beetje thuiskomen in het ons reeds

vertrouwde Kisaro. We drinken nog een aperitiefje,

eten een boterham met beleg en gaan naar ons huisje

op de berg. De rondreis heeft ons veel geleerd over

Rwanda: we houden van dit land.

Zaterdagmorgen slapen wij wat langer.

Het wordt een rustige dag. Onze echtgenotes zorgen

voor het huishouden en verdelen kleren en schoenen

aan wachtende jongeren en jonge moeders. De

mannen vertrekken met de metselaarsbaas Karoli op

werfbezoek in Sayo, om hem daarna thuis te brengen

in Muyanza, een hele trip naar een diep dal met

betoverende vergezichten. We arriveren pas tegen 15

uur terug ten huize van Gerard. Onze moekes hebben

geduldig gewacht. We doen daarna nog een toertje,

we stappen al eens uit en worden meteen omringd

door een hele bende kinderen en jongeren. Maar dat

zijn we intussen gewend.

We brengen nog even een bezoekje aan de nieuwe

pastorij van de nieuwe parochie Kisaro, ook een

realisatie van de bouwploeg van het CPPA. Gerard is

terecht trots op deze verwezenlijking. We vertrekken

weer naar het centrum en hebben samen een fijne

avond. We gaan vroeg slapen.

Zondag in Kisaro: we gaan naar de mis van 10 uur. Er

wachten al een paar honderd mensen aan de ingang

van de kerk want de mis van 8 uur duurt 2,5 uur. Het

wordt dus een lange voormiddag. De kerk loopt leeg

en dan weer vol: een kleine 1000 aanwezigen, al voor

de tweede keer vandaag. We luisteren met open

mond naar het koor, geanimeerd door een

enthousiaste dirigent. De mis duurt lang, maar de

gelovigen zijn eindeloos geduldig. Tijdens de

communie barst er een verschrikkelijk onweer los. Het

koor steekt een tandje bij want de regen klettert op

de metalen platen. Na 2,5 uur krijgen wij de zegen,

maar het onweer blijft duren en de bliksem slaat in:

weg orgel, weg geluidsinstallatie! Het koor blijft

echter swingend zingen: een stukje hemel op aarde.

Het houdt op met regenen; we stappen in de auto en

horen nog steeds het jubelende gezang! Zalig.

In de namiddag rijden we naar Byumba, op bezoek bij

Juvenal, de eerste en zeer trouwe medewerker van

broeder Cyriel zaliger… Hij woont er in een klein en

sober huisje. Wij hebben nog een grote zak met kleren

bij ons. Hij en zijn echtgenote zullen instaan voor de

verdeling ervan. Het zijn gedienstige mensen. We

klimmen terug naar de wagen. Aan de overkant van

de weg, naar de top van de heuvel, is er een groot

Congolees vluchtelingenkamp. Al meer dan 40 jaar.

Congo is voor deze vluchtelingen geen thuisland meer.

We keren terug naar huis. Avondmaal en bedtijd.

Maandagmorgen belooft het een schitterende en

zonnige dag te worden.

Maar… na het ontbijt begint het fel te waaien en te

regenen: ons voorziene bezoek aan de plaatselijke

markt stellen we dan maar uit, en het blijft dus bij wat

huiselijke activiteiten. Het klaart echter op en in de

namiddag trekken we naar de markt. Er zijn nog heel

wat marktkramers aanwezig. Te koop: groenten,

stoffen, schoeisels, allerlei prullaria…

We lopen door de dorpsstraat, waar handel aanwezig

is: verkoop en herstelling van gsm's, naaiateliers, een

slagerij, een winkel met bakkersbloem, een

schoenenwinkel… En een café. We drinken er een

Primus en trekken naar huis. We rijden samen naar

het “Centre de Santé”, waar Georgine een grote

voorraad medisch verbandmateriaal aflevert. De

verantwoordelijke is verbaasd dankbaar.

We gaan nog iets drinken in onze “stamcafé” zonder

naam. En dan avondmalen op zijn Vlaams: een

boterham met fijne vleeswaren en kaas met

chocomelk, het laatste avondmaal!

Wij zijn vroeg wakker: het is onze vertrekdag. Koffers

pakken dus en algemene opruiming. Ontbijt en samen

alles op een rijtje zetten. De arbeiders van het CPPA

zijn druk bezig: groenten klaarmaken voor de markt

van morgen in Kigali. Ook de plaatselijke boeren

voeren allerhande groenten aan om te laten

vermarkten. De Chinezen die de wegenwerken

uitvoeren zijn goede klanten van het centrum: zij

kopen hier hun varkensvlees. Maar er is te weinig

vlees in voorraad. Geen probleem: de slagers kelen

nog een varken… We maken het allemaal mee.

15

Die middag genieten we van een smakelijke maaltijd.

Het is tijd om te vertrekken en we nemen met spijt

afscheid van zoveel lieve mensen. We hebben

hartzeer. Wij laden onze bagage in de grote

Nissanbestelwagen en vertrekken naar Kigali.

Daar doen we nog enkele boodschappen: fietsjes en

honing ophalen en enkele cadeautjes kopen. En een

afscheidsdrankje drinken in het fameuze “Hotel des

Mille Collines”.

We rijden naar de luchthaven. Na een moeizame

tocht met snuffelhonden, paspoortcontroles,

metaaldetectors, douaniers, politie, geraken wij

uiteindelijk in het vliegtuig. We vliegen de hele nacht

en landen om 6.05 uur veilig en wel in Zaventem. Het

is er bar koud: 30 graden minder dan bij ons vertrek.

Maar ons hart is nog vol van de ontelbare warme

herinneringen aan de hartelijke Rwandezen die we

mochten ontmoeten, aan hun glimlach, hun

beminnelijkheid. Dank je wel allen: jullie zijn in ons

hart geborgen.

Ons bezoek aan Kisaro in Rwanda was er een om nooit

te vergeten.En we getuigen ons diepste respect voor

wijlen broeder Cyriel: wat hij daar heeft verwezenlijkt

is in geen woorden te vatten. Bedankt. Waak van

hierboven verder over je Kisaro en de wijde omgeving.

Ongetwijfeld heeft de Heer jou hiervoor al beloond!

En alle dank aan Gerard, onze gastheer en gids. Nog

veel goede moed om het werk van “nonkel Cyriel”

voort te zetten. We zullen je steunen.

Een mooi geschenk van SJIB (Guy Willems)

Leerlingen Sint-Jozefinstituut zamelen € 13.500 in voor goede doelen

Elk jaar geven de leerlingen van het Sint-Jozefinstituut enkele goede doelen een financieel duwtje in de rug. Tijdens een plechtig moment werden ook dit jaar drie cheques van elk 4.500 euro overhandigd voor projecten in Rwanda (Kisaro), in Ghana (Betül Abla Foundation) en in

Genk (Toermalien). Met deze 4.500 euro kan onze VZW Comité Kisaro een klaslokaal in de lagere school in Kisaro-Rwanda bouwen

In de loop van het schooljaar organiseren de leerlingen van de school, samen met de leerkrachten, een hele waaier van activiteiten die geld in het laatje brengen. Ze doen dit door

middel van zgn. Inter-Nestacties; die variëren van verkoop van lekkernijen tot sponsorlopen en nog veel meer. Het woord 'Inter-Nest' verwijst naar de man die destijds aan de wieg stond van deze acties, broeder Ernest Van Loo, in de volksmond broeder Nest. Dit schooljaar werd het recordbedrag van € 13.500 ingezameld.

Elk jaar zijn de leerlingen blij dat ze met hun acties anderen kunnen blij maken!

17

Wat moet ik doen om een fiscaal attest te verkrijgen? (redactie).

De Belgische overheid geeft een belastingvermindering voor giften aan erkende verenigingen of

instellingen. Ook jouw gift (vanaf 40 EUR per jaar) geeft recht op zo'n vermindering. Wij hebben immers de

toestemming om fiscale attesten af te leveren.

Wat moet je daarvoor doen?

Bij een eenmalige gift: je schrijft het bedrag over op rekening

BE77 7370 2005 9542 van de vzw Comité Kisaro op het adres

Winterslagstraat 1, 3600 Genk met de vermel-

ding 'Gift voor Kisaro'.

Bij een doorlopende opdracht of domiciliëring: je vraagt aan

je bank om over te schrijven op ditzelfde nummer, met

dezelfde vermelding (of je doet het zelf via je computer).

Begin van elk jaar ontvang je dan een fiscaal attest voor het bedrag dat je in het voorbije jaar hebt

overgeschreven. Dit attest moet je beschikbaar houden voor de belastingen.

Op bezoek bij zuster Marie-Pascale

Op 16 maart trokken Paul, Marc en

Monique naar Namen voor een bezoek

bij zuster Marie-Pascale in het kader van

het boek dat Marc schrijft over broeder

Cyriels leven. Zuster Marie-Pascale is

dominicanes en woonde ten tijde van

Cyriel in het klooster van Byumba. Zij

was er verantwoordelijk voor de

opleiding van de postulanten. Het werd

een aangename ontvangst in het

rusthuis waar ze verblijft. Dit betekent

niet dat ze niet meer actief is. Ondanks

haar gezegende leeftijd, meer dan

tachtig jaar, gaat ze nog ieder jaar terug.

Ze heeft vele herinneringen bewaard aan

Cyriel en ook aan het Rwandese volk. ‘Weet u, Rwandezen bedanken u nooit onmiddellijk als je iets voor

hen hebt gedaan, maar een hele tijd later om te tonen dat ze het niet vergeten zijn,’ aldus Marie-Pascale.

Vervolgens hebben ze nog een bezoek gebracht aan een meer gespecialiseerd rusthuis waar de zusters

Marie-Christine en Guiletta verblijven.

19

RWANDADAG IN ZAAL DE SCHALM

Zondag 7 oktober, van 11.30 tot 14.00

Met de hele familie gezellig eten voor het goede doel.

Een driegangenmenu!

Volwassenen betalen 20 EUR, kinderen van 6 tot 12 eten voor 10 EUR, kinderen onder de

zes gratis.

(laat wel weten of ze meekomen, dan voorzien we plaats)

Inschrijven voor het middagmaal voor 22 september

bij José Voorter, Craenevenne 36. Genk, jose_voorter@hotmail.com, (0476416276)

of bij Jef Gabriels, jef.gabriels@telenet.be.

Betalen op rekening BE77 7370 2005 9542 van Comité Kisaro

(vermeld naam en aantal deelnemers, je kan eventueel ook ter plaatse betalen).

De ganse namiddag (h)eerlijke koffie en lekkere taart en voortdurend informatie over het

landbouwproject met dia's en film.

Schrijf in door te bellen of te mailen naar José of Jef, of door hen onderstaand strookje te bezorgen:

Naam: ...................................................................................

Straat en huisnummer....................................

Postcode..................Plaats.....................................

Aantal volwassenen: ....

Aantal kinderen tussen 6 en 12: ....

Aantal kinderen jonger dan 6: ....