De romantiek

De romantiek

►De term romantiek duikt in de 17de eeuw voor het eerst op in Engeland

►De term is afgeleid van het Franse romant, zoals “in de romances”

►Aanvankelijk heeft het woord een negatieve bijklank omwille van de associatie met de middeleeuwse ridderroman

►In de achttiende eeuw stijgt de waardering voor de middeleeuwen en het woord ‘romantiek’ verliest zijn negatieve connotatie

►De romantiek zet zich in de eerste plaats af tegen de waarden van het rationalisme, het classicisme en de verlichting.

►Tegenover de overheersende rol van de rede bij het rationalisme plaatst de romanticus het gevoel, de verbeelding en de inspiratie

►Vóór de romantiek was de kunstenaar de vertolker van andermans gedachtengoed en hij was gebonden aan allerlei regels

►binnen de romantiek staat de persoonlijkheid van de kunstenaar, zijn gevoel en verbeelding centraal.

De romantiek

►Tegenover de starre vorm die het classicisme kenmerkte, komt nu de vrijheid van vormgeving, schoonheid en oorspronkelijkheid.

►Het accent komt te liggen op het creatieve proces – zodat er eindelijke ruimte is voor inspiratie – en op originaliteit.

►Tegenover het optimisme van de verlichting staat nu de afkeer van en het pessimisme over de moderne beschaving en de idealen van de Franse Revolutie, die toch ook niet heeft gebracht wat men er in de 18de eeuw van verwachtte.

De romantiek

Schematisch kun je die aversie van de verlichtingsidealen als volgt voorstellen:

Verlichting : Romantiek :

Gericht op het hier en nu, op de maatschappij van dit moment.

Gericht op het toen, straks en daar, het vluchten uit de huidige maatschappij.

Verleden als een leerschool. Verleden als vluchtplaats.

Kunst ter lering en vermaak. Kunst als zelfexpressie.

Het gelijke in de mens wordt benadrukt: iedereen moet worden opgevoed tot een degelijke burger.

Het unieke wordt benadrukt. De kunstenaar zet zich af tegen het burgerlijke ideaal.

De romantiek

► De romanticus leeft in onvrede met het hier en nu.

► Hij zoekt het anders en elders (daar waar ik niet ben, is het geluk).

► Dat manifesteert zich in volgende kenmerken:

De romantiek ► De romanticus onderscheidt zich door zijn individualistische levensstijl. De schrijver schept kunstmatige paradijzen met behulp van alcohol en/of opium (bv. Slauerhoff). Vaak staat de hoofdpersoon aan de rand van de gewone maatschappij, is vaak een zwerver, een verschoppeling. Hij zet zich af tegen het rationalistische burgerideaal door bijvoorbeeld taboes te doorbreken (seks of zelfmoord).

► De kunstenaar vlucht uit het hier en nu in de natuur. De natuur komt voor als motief (uitdrukking van de ziel), maar dan wel liefst in de vorm van een grillig en woest landschap.

► De historische roman bloeit op onder invloed van de drang naar het verleden van menig auteur. Vooral de Gouden Eeuw en het ontoegankelijke verleden zijn geliefkoosde thema’s.

► Er wordt gelachen om maatschappelijke ellende; ironie en parodie vormen de ideale manier om ermee te kunnen omgaan.

► Hij probeert de werkelijkheid te ontvluchten in de godsdienst die persoonlijker en inniger beleefd moet worden. Daarnaast komt er ook meer aandacht voor mystieke randverschijnselen.

De romantiek

Al deze kenmerken komen samen in:

De zoektocht naar het sublieme

Een sublieme ervaring wordt volgens Kant gekenmerkt door een 'negatieve lust' dat wil zeggen een onlustgevoel dat verbonden is met een gevoel van lust.

Het sublieme is het toppunt van de beleving van het gevoel:

De romantiek

Drie periodes:

De Pré-Romantiek 1777-1800

De bloei van de Romantiek 1800-1840

De nabloei van de Romantiek 1840-1880

De romantiek

Auteurs van de Pré-Romantiek:

Rhijnvis Feith (1753-1824) sentimentalist

Schrijver van o.a. “Julia” en “Het Graf”

Jacobus Bellamy (1757-1786)

introduceerde het rijmloze vers.

De romantiek

Twee periodes in de bloeitijd:

A. van 1800 tot 1830

B. van 1830 tot 1840

De in de hedendaagse optiek grootste romantici van Nederland: Eduard Douwes Dekker (Multatuli), François Haverschmidt (Piet Paaltjens) en Gerrit van de Linde (De Schoolmeester),speelden hun belangrijkste rol in de tweede helft van de negentiende eeuw.

concentreert zich rond de figuur Bilderdijk en het Réveil

concentreert zich rond het tijdschrift De Gids

De romantiek Genres :

- De historische roman :

Anna Louisa Geertruida Bosboom-Toussaint (1812-1886)bijv. Het Huis Lauernesse

Jacob van Lennep (1802-1868) bijv. Ferdinand Huyck

Hendrik Conscience (1812-1883)bijv. De Leeuw van Vlaanderen

- Studentenpoëzie :

Johannes Kneppelhout, pseudoniem: Klikspaan (1814-1885)bijv. Studententypen

Gerrit van der Linde, pseudoniem: De Schoolmeester (1808-1858 ) bijv. Gedichten van den Schoolmeester

François Haverschmidt, pseudoniem: Piet Paaltjens (1835-1894)bijv. Snikken en Grimlachjes

De romantiek

Vervolg genres :

- Epische gedichten :

Vaderlandslievend en huiselijk, zowel romantisch als realistisch

Hendrik Tollens (1780-1865)bijv. (Tafereel van) De Overwintering (der Hollanders) op Nova Zembla

A.C.W. Staring (1767-1840)bijv. Jaromircyclus

De romantiek

Nederlands belangrijkste romanticus :

Eduard Douwes Dekker, pseudoniem: Multatuli (=ik heb veel geleden)

Zijn magnum opus:

Max Havelaar of de koffijveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij

Einde