De Oversteek

� foto Do Visser/De Gelderlander

Hét fotoboek over de nieuwe WaalbrugVerkrijgbaar bij uw boekhandel

boekinformatiegebonden240 pagina’svolledig in kleur

*na 31 januari 2014 j29,50

actieprijsnu voor slechts

j24,95*

t

De Oversteek is gebouwd door

BAM CivielH.J. Nederhorststraat 12801 SC GOUDA - www.bam.nl

Max Bögl NederlandPedro de Medinalaan 5a1086 XK AMSTERDAM - www.max-boegl.nl

© Thea van den Heuvel Fotografie / DAPh

DE GELDERLANDER WOENSDAG 20 NOVEMBER 2013 3

Sinds 1936 werd de skyline vanNijmegen gedomineerd door deoude Waalbrug. Dat icoon heefter nu een waardige evenknie bij:de nieuwe Nijmeegse stadsbrugDe Oversteek.Zaterdag (23 november) wordt denieuwe brug feestelijk geopend,zondag overdag is De Oversteekdomein van voetgangers en fiet-sers. Zondag vanaf middernachtuur mogen auto’s er overheen.Nijmegen had de brug hard no-dig. Nooit meer in de vermaledij-de file voor de, tot nu toe enige,Waalbrug. Automobilisten zullen

de komende maanden hun wegvinden naar de nieuwe stadsbrug.Die ‘elegante dame op sokkels’, zo-als de twee Belgische architecten‘hun’ brug typeren, ligt op eenhistorische plek. Op ongeveer de-zelfde plaats maakten Amerikaan-se soldaten op 20 september 1944in canvas bootjes de oversteek, on-derdeel van operatie Market Gar-den, die de bevrijding van Nijme-gen inluidde. Vandaar de naamDe Oversteek.Over de komst van de brug islang gesteggeld. Maar in mei 2011konden bouwvakkers aan de slag.

2.100 man uit 22 landen, waaron-der Iran, Iran, Pakistan en Mexico,hebben aan de brug gewerkt. DeOversteek is met 285 meter de opeen na langste brug van Neder-land; de Van Brienenoordbrug inRotterdam is iets langer (305 me-ter). Niet alleen de naam De Over-steek herinnert aan de heldhafti-ge oversteek van de Amerikanenin 1944. De 48 paar lantaarnpalenop de brug, symbool voor de 48soldaten die de dood vonden,gaan elke avond aan in het tempovan een trage pas. Een herinne-ring aan de oversteek van toen.

mensen uit 22 verschillende landenwerkten aan de brug

jaar duurde de bouw van de brug

Enkele Amerikaanse oorlogsveteranenvan de 82e Airborne Division openenzaterdag De Oversteek.

De nieuwe Nijmeegse stadsbrugligt op de plaats waar deze vetera-nen een kleine zeventig jaar gele-den als jonge mannen, terwijl zedoor de Duitsers onder vuur wer-den genomen, de Waal oversta-ken. 48 Amerikaanse soldaten, incanvas bootjes, lieten hierbij hetleven. De naam van de brug, DeOversteek, verwijst naar die heroï-sche actie. De militaire operatievan de paratroopers was de aan-zet tot de verovering van de Waal-brug vanaf het noorden, de kantvan Lent. En later de bevrijdingvan de stad Nijmegen.De soldaten die bij deze operatie,onderdeel van Market Garden,omkwamen, worden herdachtmet een lichtkunstwerk op denieuwe brug. Dat bestaat uit 48paar lantaarnpalen. Iedere avondgaan bij het invallen van de duis-ternis de lampen in de lantaarnpa-len, als eerbetoon aan de gesneu-velde strijders, van zuid naarnoord paar voor paar aan.Bij de officiële openingshande-ling met de oorlogsveteranen, za-terdag tussen 18.00 en 18.30 uurop de brug, gaan de lantaarnsvoor het eerst aan. De opening,waarbij ook nabestaanden van ge-sneuvelde soldaten aanwezig zijn,is overigens live te volgen opbeeldschermen onder de brug. Nadeze plechtigheid kan wie dat wilover de brug lopen.Ook de hele zondag hebben fiet-sers en voetgangers nog het rijk al-leen op de nieuwe oversteek tus-sen Nijmegen-West en de Waal-sprong. Autoverkeer mag pas inde nacht van maandag op zondag,klokslag twaalf uur, er overheenrijden.Zaterdag wordt vanaf 15.00 uuronder de bogen van de aanbrugaan de zuidkant een groot feest ge-houden. De gemeente verwacht,afhankelijk van het weer, 5.000 be-langstellenden. Honderden Nij-meegse artiesten en muzikantentreden dan op. Dit openingsfeest,ook te volgen via de webcam opwww.nijmegen.nl/stadsbrug,duurt tot 21.00 uur.Zaterdagmiddag en -avond is erook een speciale aflevering vanhet Nieuwscafé van De Gelderlan-der. Tussen andere programmaon-derdelen door zijn er vraagge-sprekken met de architecten enbouwers van De Oversteek en an-deren die een prominente rol heb-

ben gespeeld bij de totstandko-ming van de 285 meter langebrug.Het officiële programma van ‘Wemaken de Oversteek’ op

zaterdag 23 november:15.00 uur: Aftrap

15.05 uur: Nijmeegse Muziekvere-nigingenGelegenheidsorkest van 250 man,bestaande uit verenigingen aange-sloten bij de Nijmeegse Federatievan Muziekverenigingen.

15.50 uur: Popkoor SwitchBekend Nijmeegs koor verzorgtswingende show.

16.20 uur: DoemaarwatjesHet viertal Doemaarwatjes laat za-terdag ook het nummer ‘Zolangde Waal blijft stromen’ horen.

16.50 uur: Clemens van de VenBand brengt rhyth’m & blues.

17.20 uur: Frank BoeijenVoordracht Nijmegen bij zonson-dergang.

17.30 uur: Mannenkoor &NonKozakkenKoorGelegenheidskoor, 150 mannen.

18.00 uur: Openingshandeling bo-ven op de brug, live te zien opschermen onder de brug.

18.30 uur: Mr. OrangeCoverband met breed repertoire.

19.30 uur: Marc Simz, Stereo Stars,MC StretchPopduo en dj’s.

21.00 uur: Einde festiviteiten

De optredens worden afgewisselddoor interviews met verschillende be-trokkenen bij De Oversteek,verzorgd door De Gelderlander.

� Afgelopen zomer waren er al enkele optredens onder de bogen van De Oversteek. foto Flip FranssenCOLOFON

VOORWOORD

2.100

� Op de voorgrond De Oversteek, in de verte de Waalbrug, het aloude icoonvan Nijmegen. foto Hollandse Hoogte

2,5

dg.nl/specials/bijlagen

Op deze site kunt u deze special vinden als pdf. Alle vorige specials treft u ook aan op onze site.

Deze Extra is een redactionele bijlage van:

Wilt u adverteren in een van onze specials neem dan contact op:in de regio Nijmegen: [email protected], 024-3650646, in de regio Arnhem/Doetinchem: [email protected] , 0314-372123

Redactionele leiding:Jacqueline van Ginneken

Vormgeving: Johan van Brandenburg

Aan dit nummer werkten mee:Dennis Greijn, Bas van der Hoeven,Rob Jaspers, Dorine Steenbergen,Thomas Verbogt, Rutger van der Zalm

Graphic: Monique Meijer

Foto Voorpagina:Do Visser

ZATERDAG 23 NOVEMBER

DE GELDERLANDER 20 NOVEMER 2013 DE OVERSTEEK

PROGRAMMA

Nijmeegse Waalbrug heeft inDe Oversteek waardige evenknie

wc

wc

wc

DE V

ASIM

DE OVERSTEEK

Waalbandijk

PODI

UMPO

D

FEESTTERREIN onder de brug

Winselingseweg

Win

selin

gsew

eg

Weurtseweg

fietsenstallingfietsenstalling

DE O

VERS

TEEK

NijmegenNijmNijmNijmegenNijm ge

Parkeren bij GDF Suez (Electrabel)

OPENINGSFEEST

infographic DG | bron gemeente Nijmegen

3

4

ton staal is gebruikt voor dehoofdoverspanning, de boog

meter hoog is de brug (vanaf onder-kant dek). Erasmusgebouw in Nijme-gen is dik 80 meter, de schoorsteenvan de elektriciteitscentrale 135

6.000

‘Ze staat maar te blinken. Ongelooflijk’. De brug is eenMadame, vinden de twee architecten van de Nijmeegsestadsbrug.� Dit is inderdaad één van de principes (de oevers verbinden in plaats van

een brug te maken) die hielpen de wedstrijd te winnen. foto NP-Bridging

60

� De architecten Laurent Ney (l) en ChrisPoulissen op ‘hun’ brug’. De nieuweNijmeegse stadsbrug is een ode aan derivier, maar ook ‘een Madame diestevig in haar schoenen staat’.foto Do Visser/De Gelderlander

‘Het begintmet een lijn’

4

door Jacqueline van Ginneken

De brug is een Mada-me, absoluut. Om-dat de nieuwe Nij-meegse stadsbrugweinig rechte lijnen

heeft natuurlijk. Een Madame diestevig in haar schoenen staat,maar met de hoofd in de wolkenzit.Dat is het beeld dat Laurent Neyschetst van de nieuwe stadsbrug.De brug is een elegante dame opsokkels, vult Chris Poulissen aan.De twee Belgische architectenzijn de ontwerpers van De Over-steek, zoals de nieuwe Nijmeegsestadsbrug heet.Ach, natuurlijk zijn er wat kleinedetails. Maar het is helemaal ge-worden zoals ze het bedacht had-den. De brug. Massieve pijlers,ruw materiaal en dan hoger, naarde ranke stalen boog, daar wordthet gladder, fijner. Van het ruwevan de bodem naar iets fijns.„Dit hebben we zo gewild. En hetis gelukt.”Chris Poulissen en Laurent Neypoetsen trouwens meteen hetbeeld weg dat alleen zij de vadersvan De Oversteek zijn.Ontwerpers hebben het niet al-leen voor het zeggen. Ze hebbenhet over het denkproces, de gewel-dige samenwerking met de aanne-mer en de technische grenzen.Want een brug gaat over het gro-te geld, elke meter kost geld. „Hetwas nog wel spannend: kan het indit budget. We zaten in een ont-werpwedstrijd, je probeert te win-nen met jouw idee, maar wij zijnniet diegenen die de prijzen over-al op plakken. Je zit in economi-sche context.” Daarom heeft debrug bijvoorbeeld een enkeleboog, dat is goedkoper dan tweebogen want minder oppervlakom te schilderen, en dus minderonderhoudskosten. Om diezelfdereden is de onderkant van debrug een plaat. Niks hoekjes engaatjes waar vogels zich kunnenvestigen, uitwerpselen achter kun-nen laten en waar zwerfvuil zichkan nestelen.Een ode aan de rivier, dát moest

de nieuwe Nijmeegse stadsbrugworden. Zó luidde de opdracht in2009. Met die opdracht gingenPoulissen en Ney aan de slag. Inhun allereerste schets vormentwee bruggen de randen van destad: Nijmegen omarmt de Waal.Alle elementen volgen de stroom-richting van de Waal, alle pijlerszijn recht.Deze eerste tekeningen zijn het re-sultaat van een denkproces.Poulissen: „Het begint niet meteen goed idee, het is een zoek-tocht: wat is de Waal, welke kleiligt hier, heeft die rivier allure enwat is die stad?”Want een stadsbrug ontwerpen,dat was wel een lastige. De brugis 1,2 kilometer lang, maar er isgeen stad. Dat was de vraag: odeaan de rivier. Hoe doe je dat inmateriaal opzicht.Dat stadse gevoel hebben de archi-tecten wel weten op te roependoor de bakstenen die tegen deaanbruggen zijn gemetseld,550.000 stuks in totaal. Rode bak-stenen, dat straalt nuchterheid,maar ook romantiek. Stenen dietrouwens gebakken zijn in Bem-mel, gemaakt van klei die hierwerkelijk vandaan komt - een toe-valstreffer, maar dat maakt debrug ‘van hier’, zoals Poulissenzegt. „Het is geen snelwegbrug”,vervolgt Ney.De nieuwe stadsbrug had hele-maal niet zo lang hoeven zijn, deWaal is maar 245 breed. „Maar jezoekt het karakter van het gebied.De overspanning moet de breedtevan de rivier aangeven. Bij hoog-water, als uiterwaarden onder wa-ter stromen, dan weet je nog pre-cies waar de Waal stroomt. De sta-len boog overspant namelijk pre-cies de 245 meter die de vaargeulbreed is.”Maar ook is de brug een ontwerpdie de komende honderd jaar aankan: technisch, onderhoudskun-dig, esthetisch, daarvan zijn zeovertuigd. „Het ontwerp is een ge-heel: betonnen bogen, bakstenenmuur en een stalen boog. Datmaakt het ook tijdloos. Misschiendat er dingen aan veranderen,maar de brug kan daarmee leven,de brug heeft ons, architectenniet meer nodig.”Poulissen en Ney beschermen hetontwerp, ze reisden bijna elkeweek vanuit Antwerpen en Brus-sel naar Nijmegen. Om te kijkenhoe het gaat, om te overleggen, tediscussiëren. Maar nu, nu de brugaf is, nu laten ze het los. „Dezebrug heeft de Nijmegenaren no-dig.”Laurent Ney en Chris Poulissenpraten over de brug als was hethun baby. „Vooral in het begin. Je

staat er mee op en je gaat ermeenaar bed, met een ontwerp benje de hele dag bezig. Als je hetidee hebt, dan moet je anderemensen overtuigen. En je moetzelfverzekerd zijn dat jouw ideegoed is.”Dat het een boogbrug zou wor-den, was niet voorgeschreven.Maar logisch is het wel. De Waal-brug was een inspiratiebron,zegt Ney. Want de Waalbrug, ge-opend in 1936, dat is een monu-ment. „Die brug heeft kwalitei-ten: esthetisch, hoe het in land-schap is, de pijlers in steen. Ja,daar hebben we goed naar geke-ken, En we waren onder de in-druk. Het is een brug van zijntijd, gebouwd in de jaren dertig.Onze opdracht was: bouw een

brug van vandaag, met de kwali-teit en de middelen van vandaag.Het antwoord is deze brug. Dathet een boogbrug moest worden,was al snel duidelijk, het is debeste oplossing. Ook financieelgezien. De Waalbrug, de spoor-

brug en De Oversteek, het is nueen familie van bruggen. Eenspiegelbeeld van bruggen in detijd, met de spoorbrug ertussen-in. De brug is sterk genoeg omzo te leven, de stad ontbreektnog.”Ney en Poulissen vonden heteen uitzonderlijke kans om hierte bouwen. het proces, het resul-taat, de hele context. „Zo’n land-schap zoals hier, dat is natuurlijkuitzonderlijk. Toen ik Nijmegenvoor het eerst zag, dacht ik: ikben niet in Nederland. De kleineheuvel, de konikspaarden, de ui-terwaarden. We hebben nu ietsgedaan in ons leven, deze Nij-meegse stadsbrug is een van debelangrijkste zaken. Dit was eenuitzonderlijke kans.”


door Dennis Greijn

Automobilisten dievanaf maandag overDe Oversteek rijden,zullen er blij meezijn: geen ergerlijk

kedeng-kedeng bij het kruisenvan de rivier. Want de nieuwestadsbrug van Nijmegen, met alshoofdoverspanning Europa’sgrootste enkelvoudige boogbrug,is er een van het zogeheten voeg-loze type. Op twee voegen nadan, waarvan eentje (noordkant)het uitzetten en krimpen van hetmateriaal door temperatuur-schommelingen opvangt. Eenvoegloze brug bij een totale leng-te van 1.200 meter, inclusief de be-tonnen aanbruggen, is ongekend.De Oversteek is dan ook een zoge-heten integraalbrug, nagenoegzonder voegen en scharnieren.„Minder voegen betekent mindergeluidsoverlast voor de omgevingen minder onderhoud”, zegt Mi-chel de Reus, hoofd onderhoudbij BAM Infra. De aannemerscom-binatie BAM-Max Bögl is de ko-mende 25 jaar verantwoordelijkvoor het onderhoud. „Voegen zijnheel kwetsbaar. Gemiddeld moe-ten ze elke twintig jaar gerepa-reerd worden. En dan praat jeover bedragen die oplopen totwel 100.000 euro per voeg. Hierinzitten materiaalkosten, arbeids-tijd en de tijd dat je de weg moetafzetten, dus ook hinder voor hetverkeer. Als je dan een voeg of der-tien, of nog meer, zou moet ver-vangen, loopt dat aardig in de pa-pieren. Onder meer door het ont-breken van voegen hoeven we debrug in de komende 25 jaar niet –al staat het contract met de ge-meente dat wel toe – drie aaneen-gesloten weken voor onderhoudaf te sluiten.”Een (vracht)auto die over eenvoeg rijdt, produceert op dat mo-ment al snel tussen 80 en 90 deci-bel. 86 dB staat gelijk aan het ge-luid van een voortrazende trein.„Energetisch gezien is al bij elke 3decibel meer sprake van verdubbe-ling van het geluid ”, legt geluids-specialist Fred Wittekamp uit. Hijwerkt voor het Nijmeegse RoyalHaskoningDHV en heeft de ge-meente geadviseerd over de ge-luidseisen. „Al ervaart de menspas elke 10 decibel als verdubbe-ling. Dat heeft te maken met eeningebouwd filter in het menselijkgehoor.”Nijmegen houdt de komende vijfjaar extra lucht- en geluidsmetin-gen – kosten 150.000 euro – in hetwestelijk stadsdeel. Daar zal hetverkeer flink toenemen. De ge-meente houdt een bedrag van 1miljoen achter de hand, mochtenextra maatregelen nodig zijn.Royal HaskoningDHV adviseerten ondersteunt sinds 2006 de ge-meentelijke projectorganisatie bijde totstandkoming van de brug.„Daarbij is vooral gelet op vormge-ving en inpassing van de brug inhet landschap, geluidhinder enduurzaamheid”, zegt Ruud vanLimbergen. Van Limbergen, van-uit Royal HaskoningDHV advi-seur van de gemeente, spreektvan ‘een succes’. „We zijn binnenhet budget van ruim 141 miljoeneuro gebleven en de brug is optijd klaar. Werken volgens ééncontract, waarbij één partij ont-werp, bouw en onderhoud voorhaar rekening neemt, is uniek in

gemeenteland.”Volgens brugexpert Arie Rome-ijn, werkzaam als docent en on-derzoeker bij de TU Delft en on-der meer betrokken bij de Eras-musbrug in Rotterdam, is De

Oversteek de eerste echte voeglo-ze brug in Nederland. „Zondervoegovergangen is wel eens eenbrug aangelegd over 100 meter,maar nog nooit over vele honder-den meters.” Romeijn is door Nij-megen voor dit project inge-huurd. Hij durft gerust te sprekenvan ‘de brug der bruggen’. „DeOversteek is een toekomstvastebrug. Dusdanig robuust dat die te-gen een stootje kan. Want hijmoet honderd jaar meekunnen.”Wat verder opvalt is het gladdeoppervlak van de boog. Niet al-leen de brugboog maar ook detuien en borstwering zijn vanstaal. „De binnenkant van deboog is luchtdicht. Dat stopt roest-vorming. Door alles dicht te las-sen, niet eindeloos met boutjesen moertjes te werken, beperk jehet onderhoud tot een minimum.Functioneel dus, terwijl de brugook nog prachtig oogt. Inspectiesnaar eventuele vermoeiingsscheu-ren in de boog zijn onmogelijk,maar ook niet nodig. Omdat in deboog extra verstijvingsplaten zit-ten.”Al is De Oversteek ‘voegloos’ endus relatief geluidsarm en zijn derijbanen breder dan die van deWaalbrug, dat is geen uitnodigingom er overheen te jakkeren. Desnelheidslimiet is 50 kilometerper uur. De brug telt, naast eenfietspad, vijf rijstroken, inclusiefeen calamiteitenstrook voor hulp-diensten. Zeg maar een ‘midden-berm’, maar dan van asfalt, afgeba-kend door witte strepen.Romeijn: „Zo kan later makkelijkmet rijstroken geschoven worden.En zijn ook een busbaan en verho-ging van de snelheid naar 70 mak-kelijker realiseerbaar. Ook dat istoekomstvast.”

meter is de hoofdoverspanning, deboog dus. De stadsbrug moet de VanBrienenoordbrug in Rotterdam (305meter lang) voor zich dulden

liter verf is gebruikt voor de deklaagvan de brug

vrachtwagenritten tijdens de bouwvan de brug

285

� Het leven van de brug begint pas na de opening van de brug. Vinden dearchitecten Laurent Ney en Chris Poulissen. illustratie Poulissen en Ney

2.600

15.000

Zonder kedeng-kedengover ‘brug der bruggen’

� foto Mariska Hofman

� foto Mariska Hofman


Intussen werken de twee archi-tecten aan een volgende Nij-meegse brug: de promenade-brug die straks het eiland dat inde Waal ontstaat met het vasteland verbindt. Ook fietsbrug’t Groentje bij Lent is van beidearchitecten.Inmiddels hebben de Belgen deblik gericht op het Verre Oos-ten. Ze zijn aan het werk in Chi-na en in India (Mumbai) waarze twee grote bruggen van 5 en7 kilometer ontwerpen. Ook inJapan (Nagasaki) werken ze aaneen kleine brug, maar wel een-tje van grote historische waarde.In eigen land is het redelijk rus-tig: daar ontwerpen ze nu negenbruggen over het Albert-kanaaltussen Antwerpen en Luik.

5

Grijs en soms witDe brug is lichtgrijs vankleur. Nu nog relatief don-ker, maar dat zal lichter wor-den. „Het hangt soms vande zon af: soms is de boogwit als de zon erop schijnt,soms helemaal grijs.” Overi-gens is de brug al een keeroverschilderd. Omdat de eer-ste laag door de vele werk-zaamheden te veel verontrei-nigd was, moest de schildernog een keer aan het werk.Het schilderwerk bestaat uitdrie lagen. De eerste twee la-gen zijn in de fabriek inDuitsland aangebracht.

6

VERKEER NIJMEGENPrins M

auritssingel-Zuid

Prins Mauritssingel-

Noord

spoorlijn Arnhem - N

ijmegen

fietsroute D

e Snelbinder

fietspad

stadsbrug

De Oversteek

Lent

Lent

d

Waalbrug

De Oversteek

Fietsbrug

Van der Valk

Station Sttationsplein

Arnhem

De Ov

Nijmegen

Lent

Weurt

OosterhoutWaal

Nijmegen

Lent

Weurt

OosterhoutWaal

VERKEERSSTROOM OCHTENDSPITS 2014

VERKEERSSTROOM OCHTENDSPITS 2013

Hoe dikker de lijn, hoe groter de verkeersstroom tijdens de ochtendspits

Keizer Karelplein

Drukte Keizer Karelplein neemt af

Stadsroute S100

Verkeerswethouder Henk Beerten plaatst een nieuw routebord.

Infographic: Bart Friso, Marcel Kuster, Monique Meijer, Frank Verkuylenfoto: Do Visser, bron: Gemeente Nijmegen

door Dennis Greijn

Een noodkreet via Twit-ter, op een vroege door-deweekse ochtendeind oktober. Nijme-gens verkeersprobleem

in één tweet samengevat: ‘1busjemet pech op de waalbrug en#nijmegen staat vast! De #oversteekmoet zsm open! En niet wachten toteind november!’. Het verkeer liepdie ochtend weer eens hopeloosvast. Niet alleen bij de Waalbrugverkeerschaos, ook stadinwaarts,op het Keizer Karelplein en deaansluitende singels.TomTom’s Traffic wreef het Nij-megen deze maand nog maareens fijntjes onder de neus, metde jaarlijkse index van opstoppin-gen in stedelijke gebieden: Nijme-gen, in 2012 nog nummer 2, is deergste filestad van Nederland.Vooral op de noordelijke invals-route vanuit Arnhem is de drukgroot. Een autorit in ’s landsmeest verstopte stad duurt door fi-les gemiddeld 20 procent langerdan wanneer je in de Waalstadzonder verkeershinder zou rijden.Als we Nijmegens milieuwethou-der Jan van der Meer mogen gelo-ven is de file voor de Waalbrugvanaf 25 november, de eerste dagdat De Oversteek open is, ‘verle-den tijd’. Nooit meer file voor deWaalbrug, sprak een enthousiastewethouder onlangs gedurfd.Van der Meers collega Henk Beer-ten, verkeerswethouder, uit zichliever nog wat voorzichtiger. „Het

zal er altijd beter op worden. Bijongelukken zal er best een filekunnen ontstaan bij de Waal-brug. Maar dan kunnen we metDe Oversteek wel wijzen op eenalternatieve route. Daarvoor is hetsplitsingspunt bij Lent, waar hetverkeer kiest voor de ene of de an-dere brug, ook ingericht. Zonderalternatief was onze infrastruc-tuur al die jaren gewoon ergkwetsbaar. Vandaar dat we ookhard werken aan meer transferiaen snelfietsroutes.”Beerten is ervan overtuigd dat hetin het centrum ook ‘rustiger’wordt. „Omdat er via de Waal-brug minder auto’s komen.”Volgens de verkeerskundigen vande gemeente heeft de in mei geo-pende nieuwe brug in de A50 bijEwijk al tot minder drukte voorde Waalbrug geleid. Met tellingen‘in het veld’ en verkeersmodellenop de computer hebben ze bere-kend dat de komende maanden30 procent van het verkeer deWaalbrug inruilt voor De Over-

steek. En dat percentage moet al-leen maar groeien. Voor hun mo-dellen baseren de deskundigenzich vooral op bouwplannen,werkgelegenheids- en bevolkings-groei en autogebruik. Voor het uit-breken van de crisis in 2008 dachtde gemeente nog dat er al in 2020weer evenveel auto’s (62.000 perdag) over de Waalbrug rijden alsnu. Een bijgestelde prognose leertdat dit ‘misschien wel vijf tot tienjaar later’ wordt.De eerste weken na de openingzullen, aldus ingewijden op hetstadhuis, ‘superspannend’ zijn.Want hoe De Oversteek het ‘doet’in de praktijk, kun je nooit hele-maal voorspellen op de tekentafel.Volgens ‘verkeerspsycholoog’Bert van der Veen is het voor elkegemeente altijd een hele toer ommensen ‘te verleiden’ – hij wilniet van ‘dwingen’ spreken – eenandere route te kiezen. „Onze er-varing leert dat de weggebruikerniet snel afwijkt van zijn ver-trouwde route”, zegt de senior-ad-viseur van adviesbureau Advin.„Waarom bestuurders vaak dezelf-de route blijven rijden, is moeilijkaan te geven. Met ‘verleiden’ be-doel ik op het juiste moment ookde juiste – begrijpelijke – informa-tie op dynamische informatiepa-nelen zetten. Het is ook maat-werk en ervaring opdoen.”Uit landelijk verkeersonderzoekblijkt dat doorgaans 10 procentvan de verkeersdeelnemers advie-zen langs de route om anders terijden ter harte neemt. Van derVeen: „Weinig? Dat kan juist hetverschil zijn tussen wel of geenverkeersproblemen.” De gemeen-te predikt in haar promotie vooralrealisme. De S100, de hoofdroutenaar de nieuwe brug, zo heet het,is geen ‘wondermiddel’, maarbrengt wel ‘veel verlichting’.

Je kunt eindeloos het verkeer tellen enberekenen. Maar hoe ‘doet’ De Oversteekhet in het echt? ‘Superspannend.’

160borden in Nijmegen verwijzen naarde stadsroute S100, de hoofdroutevan en naar de nieuwe brug, en deandere S-verbindingsroutes

6

Stad ‘rustiger’maar niet filevrij


S110

S111

S101

S102

S103

S103

S104

S104

S105 S106

Ener

giew

eg

Neerbosscheweg

Weg door Jonkerbos

Grootstalselaan

Sint

-Ann

astr

aat

Groesbeekseweg

Hatertseweg

Graafseweg

Griftdijk

Oosterhoutsedijk

Wijchenseweg

Marialaan

Weurtseweg

Margaretha van

Mechelenw

eg

Prins Mauritssingel

O

Stadsroute S100

P-Route

St. Canisiussingel

A73

A15

A73

N325

A325

Sionsweg

Scheidingsweg

Van Boetbergweg

Waalbrug

De Oversteek

Scheidingsweg

Stadsroute S100

A73VenloKöln (A77)

A325ArnhemA15

RotterdamTiel

A15Bemmel

A15/A50Rotterdam (A15)BeuningenDruten

N325Kleef

A326Wijchen

S-WEGEN NIJMEGEN WIST U DIT?

g

Splitsingspunt Lent

Waalbrug

versteek

20.000

0

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

1971

1975

1979

1983

1987

1991

1995

1999

2003

2007

2011

2015

2019

2023

2027

aant

al vo

ertu

igen

per

etm

aal

AUTOVERKEER OVER DE WAAL

OpeningDe Oversteek

Door opening nieuwe brug kunnen twee keer zo veel voertuigen per etmaal deWaal oversteken.

Aantal motorvoer-tuigen, gebaseerd op visuele tellingen vanaf 1971 tot nu

Maximale groei van het aantal motor-voertuigen (25% in 2014 en verder 3% per jaar)

Minimale groei van het aantal motor-voertuigen (10% in 2014 en verder 1% per jaar)

Maximum aantal motorvoertuigen, op basis van het aantal rijstroken over de Waal

Doordat Nijmegen De Oversteek erbij krijgt, zullen volgens de gemeente de files op de Waalbrug afnemen.

Verwachteverkeersdruk in 2014in motorvoertuigen per dagprognose met max. capaciteit(x = aantal in 2010)

SplitsingspuntLent

WaalbrugDe Oversteek

75.00063.000

45.00022.50063.000n.v.t.

Fietsbrug

Nijmegen wil verkeer van en naarDe Oversteek zo veel mogelijk di-rigeren over de stadsroute S100,via vooral vernieuwde wegen metgrotere kruisingen. Met ‘dyna-misch verkeersmanagement’ (kos-ten 4 miljoen euro, plus jaarlijksnog eens 250.000) helpt Nijme-gen de doorstroming een handje.Nieuwe verkeerslichtinstallatieskennen alleen nog ‘slimme’ lich-ten. Met hulp van detectielussenin het wegdek kan de installatiesnel reageren op een veranderendverkeersaanbod.Nijmegen telt nu 36 camera’s bo-ven wegen die de verkeersstro-men bewaken. Een eigen verkeers-centrale kan 24 uur per dag mee-kijken. Om met ‘één druk op deknop’ bij bijvoorbeeld een evene-ment of een ongeluk bij Ewijk delichten nog slimmer af te stellen.Nu vier, straks zeven dynamischeroute-informatiepanelen (drips),onder meer bij de ovatonde bijRessen en de Neerbosscheweg ge-ven extra verkeersinformatie.

volgers heeft @NaarNijmegen, hettwitteraccount waarmee de gemeen-te Nijmegen sinds drie jaar actueleverkeersinformatie geeft

3.500

DE GELDERLANDER 20 NOVEMER 2013 DE OVERSTEEK 7

Techniekhoudt devaart erin

8

Eigenlijk was het een zelf-moordactie. Ondermoordend mitrailleur-vuur in wankele canvasbootjes over een brede,

snelstromende rivier peddelen. Totmislukken gedoemd, vonden bijnaalle betrokkenen. Maar het moestgebeuren. De cruciale Waalbrugmoest in september 1944 op deDuitsers worden veroverd, zodathet geallieerde bevrijdingsleger datvanuit het zuiden oprukte, zou kun-nen doorstoten naar Arnhem.Hoe vaak en uitbundig operatieMarket Garden ook is herdacht, diegedenkwaardige Waaloversteek isaltijd onderbelicht gebleven. Zeker,op de noordoever van de Waal staatin Lent een monument ter nage-dachtenis van de 48 Amerikaanseparatroopers die bij deze actie sneu-velden. Maar toch is Market Gardenvooral het verhaal gebleven van debrug te ver: de Arnhemse Rijnbrugdie ‘Duits’ bleef, waardoor de opera-tie mislukte.De nieuwe Nijmeegse stadsbrugdie zaterdag in gebruik wordt geno-men ontrukt de Waaloversteekvoorgoed aan de vergetelheid. Al

ruim voor de boude brug De Oversten, genoemd naazinnige als crucvan woensdag 20die plaatsvond ostraks verkeer raazuid en vice versaMaar er is meer. Aaan de gesneuveld

Onlangs bleek dade oversteek. Zijnmet dat van eersniewski, die hij poSneuvelde daarbijtuum de Bronze S

Naam: Norris CasLeeftijd: 22Rang: radiotelegra

Naam: Cainie J. ClemonsLeeftijd: 22Rang: soldaat 1e klas

Uit Virginia, de oudste vanzes. Had een bijbaantje bijeen boer. Bij de oversteeksloeg hij overboord en ver-dronk. Zijn moeder rouwdehartverscheurend om hem.

Naam: Dale F. AdamsLeeftijd: 25Rang: korporaal

Adams kroop eerder in deoorlog door het oog van denaald: op Sicilië werd hijdoor zijn helm geschoten.Hij liep er een hevig bloe-dende snee door op.

Naam: Anthony BeiGeboortejaar: 1919Rang: soldaat

Bei kwam uit Kings County,in de staat New York. Voor-dat hij in dienst ging, was hijdaar werkzaam als foto-graaf. Hij ligt begraven inMargraten.

Naam: Raymond GrummerLeeftijd: 22Rang: soldaat 1e klas

Hij was de zoon van Franken Anna Grummer. Hij hieldvan voetbal, jagen en vissen.Eerder in de oorlog raaktehij twee keer gewond: op Si-cilië en in Zuid-Nederland.

Naam: Thaddeus GondelaLeeftijd: 24Rang: soldaat 1e klas

Kwam uit Holyoke, Massa-chusetts. Hij werkte eerderin de bosbouw. Ouderebroer Stanley diende ook inde oorlog. Hij had twee jon-gere zussen.

Naam: James A. JacobsLeeftijd: 21Rang: korporaal

Kwam uit Cheraw, South Ca-rolina. Was twaalf dagenvoor zijn dood 21 jaar ge-worden. Ligt begraven inzijn woonplaats. Daar liggenook zijn ouders en broer.

Naam: Harold R. JohnsonLeeftijd: 25Rang: sergeant

Ouders heetten Peter enAmanda, vader kwam uitNoorwegen. Johnson kwamals een van de weinigen vande Amerikaanse westkust,uit de staat Washington.

Naam: Warren R. JohnstonLeeftijd: 19Rang: soldaat

Jongste in gezin van vier, te-vens jongste gesneuveldevan de oversteek. Zijn neefLanny heeft altijd gedachtdat Warren boven Frankrijkwas neergeschoten.

Naam: Herbert WendlandLeeftijd: 19Rang: soldaat

Zong voor de oversteek ‘Iain’t gonna jump no more.’Zou zijn dood hebben voor-voeld. Liet een ander voor-gaan in de boot, op zijnplaats werd hij geraakt.

Naam: James Allen jr.Leeftijd: 21 jaarRang: sergeant

Vernoemd naar zijn vader,daarom Junior geheten. Vande zes jongens Allen uit Ken-tucky sneuvelden er drie.Een zeer gelovig gezin; va-der en de jongens preekten.

Een van de jongste para’s;was de laatste die op 20 sep-tember omkwam doorDuits vuur. Kwam als enigeuit Californië. Is daar herbe-graven in Fresno.

Naam: Robert WashkoGeboortejaar: 1922Rang: soldaat 1e klas

Uit een gezin van zeven jon-gens die allen in de oorlogdienden. Keerde als enigeniet terug naar Pennsyl-vania. Neef Martin houdtzijn nagedachtenis in ere.

Was voor D-Day Pathfinderin Normandië. Zijn nicht Ca-therine heeft hem nooit ge-kend, maar is zo trots ophem, dat ze dag en nachtzijn naamplaatje draagt.

Naam: Robert S. OpacichGeboortejaar: 1923Rang: soldaat 1e klas

Zijn ouders heetten Mi-chael en Annie en kwamenoorspronkelijk uit Joegosla-vië. Robert werkte een tijd-je als acteur. Het gezin teldezes kinderen.

Uit New York, behoorde totde oudste para’s. Pal voorde oversteek gooide hij zijnsigaretten én zijn Zippo-aan-steker weg: ‘Die heb ik tochniet meer nodig.’

Hij trouwde net voor ver-trek naar het front. Raaktezwaar gewond bij de over-steek; overleed later in Bel-gië. Hij was de jongste uiteen gezin van vijf kinderen.

Naam: Emilio J. PapaleLeeftijd: 20Rang: soldaat 1e klas

Uit Connecticut, uit het ge-zin van vijf kinderen van Si-mone en Antoinette. Bereik-te heelhuids de overkantmaar werd op zondag ge-dood in het bruggenhoofd.

Naam: John RigapoulosLeeftijd: 22 jaarRang: soldaat 1e klas

Machinegeweerschutter,krijgt voor dapperheid pos-tuum Distinguished ServiceCross. Nicht Kathleen Butkehoudt zijn nagedachtenis inere en werkt aan een boek.

Campbell kwam uitJackson, Minnesota. Daar ishij na de oorlog ook herbe-graven. Hij was de oudstezoon in een gezin van vijfkinderen.

Naam: William S. HartmanLeeftijd: 25Rang: korporaal

dg.nl/oversteek44

Naam: John W. HallLeeftijd: 20Rang: soldaat 1e klas

Naam: Walter MuszynskiLeeftijd: 23Rang: soldaat

Naam: Harry F. BusbyLeeftijd: 31Rang: eerste luitenant

Een fascinerendlichtspel herinnertvanaf zaterdag aaneen krankzinnigemaar crucialemilitaire actie.

Naam: Dale E. CampbellLeeftijd: 22Rang: soldaat

Naam: Willard JenkinsGeboortejaar: 1917Rang: soldaat 1e klas

Een olijke lange slungel uitPennsylvania, zo blijkt uit fo-to’s van zijn zus Edna. Hijsloeg overboord en vondeen graf in de Waal. Zijnlichaam is nooit gevonden.

Hij dacht de oversteek niette overleven, zei hij tegenzijn mannen. Om 17.00 uurvond hij de dood toen hijop de Oosterhoutsedijkeen aanval leidde.

Naam: Keith SmithLeeftijd: 20Rang: technicus 5e klas

Echte sportman, werkte aande bouw van een dam in Co-lorado. Voelde zich als para‘als een veertje dat omlaagzweeft’. Spreken over zijndood was thuis te pijnlijk.

Naam: Harold R. SheldenLeeftijd: 26Rang: soldaat 1e klas

Was op 21 september be-zig aan slachtofferlijst toeneen granaat hem trof. Ser-geant Tarbell: ‘Het ergstewas Sheldens naam aan dielijst te moeten toevoegen.’

Lees over de zoektocht naar de 48 o

Naam: Steve SeyebeLeeftijd: 26Rang: eerste luitenant

Net geen 20 toen hij sneu-velde op de Waaldijk. Kreegpostuum de hoogste Ameri-kaanse onderscheiding: deMedal of Honor, voor uit-zonderlijk dapper gedrag.

Naam: John Roderick TowleLeeftijd: 19Rang: soldaat

8

48 He


Naam: Bernard WoodlandGeboortejaar: 1921Rang: Korporaal

Wilde dolgraag de weten-schap in. Groeide kansarmop als ‘neger’. Staat te boekals enige ‘zwarte’ para vande 82nd. Transformeerdezijn cv van zwart naar blank.

Naam: Harvey W. SchultzLeeftijd: 22 jaarRang: soldaat

Oudste van een boerenge-zin in Wisconsin. Zijn fami-lie is opgetogen te horenwelke rol hij speelde in1944. ‘Wow, exiting informa-tion’, reageert neef John.

Naam: Bob KoelleLeeftijd: 25Rang: medisch soldaat

Uit een gezin van tien kinde-ren. Vijf dienden in de oor-log. Bobs omvangrijke scha-re nichten en neven houdenzijn herinnering levend. ‘Wijzijn oom Bobs kinderen!’

Naam: Bill KeroLeeftijd: 23Rang: sergeant

Uit een groot boerengezinin Wisconsin. Als enige vande gesneuvelden is hij voordapperheid postuum onder-scheiden met de MilitaireWillems-Orde.

uw stond vast datteek zou gaan he-

ar de even krank-ciale oorlogsactie

september 1944,op de plek waarst van noord naar.

Als een eerbetoonden is de brug uit-

gerust met 48 paar lichtmasten. El-ke avond rond zonsondergangspringen die paarsgewijs een vooreen aan. Een lichtspel dat zo’n vijf-tien minuten in beslag neemt; detijd die een wandelaar nodig heeftom het traject af te leggen. Pas alsalle lampen branden, springt in derest van Nijmegen de straatverlich-ting aan. Daarmee herinnert DeOversteek avond aan avond en opsteeds wisselende tijdstippen aande offers die in de Tweede Wereld-oorlog zijn gebracht bij de Waal-oversteek. Voor de bevrijding vanNijmegen, voor de bevrijding vanNederland.Deze pagina toont de namen enwaar mogelijk de gezichten alsme-de een karakteristiek van de veelalzeer jonge helden die schuil gaanachter de lichtjes van dit opmerke-lijke oorlogsmonument. Niet 48,maar eigenlijk 49 namen, omdat on-langs is gebleken dat één held overhet hoofd was gezien, Norris Case,en een andere, Page Hereford, abu-sievelijk op het monument in Lentstaat vermeld. Maar allemaal jongekerels uit staten als Wisconsin, Ken-tucky, Georgia, Maryland en Kan-sas wier leven eindigde aan de boor-den van de Waal.

Naam: Paul J. KatonikLeeftijd: 26Rang: soldaat

Werkte in de staalindustriein Pennsylvania. Getrouwdmet Stella. Na een inbraakheeft dochter Patricia geentastbare herinneringenmeer aan haar vader.

Naam: Page HerefordLeeftijd: 20Rang: soldaat 1e klas

Een erg gelovige para, diede zondag na de oversteekomkwam op weg naar eenkerkdienst in de Betuwe.Jongste broer Dan (1930)rouwt nog steeds om hem.

Naam: John T. MullenLeeftijd: 28Rang: radiotelegrafist

Liep met een grote radioplus antenne op z’n rug: per-fect doelwit voor de Duit-sers. Vertelde zijn bestevriend dat hij tijdens MarketGarden zou sneuvelen.

Naam: Jack M. SeitzingerLeeftijd: 19Rang: soldaat

Afkomstig uit Hammond, In-diana. Zou in oktober ’4420 worden. De op één naoudste in gezin van twaalfkinderen. Vader en moederheetten Martin en Zilphia.

Naam: Robert ScottGeboortejaar: 1921Rang: soldaat 1e klas

Werd al jong wees. Zat tij-dens de Grote Depressie sa-men met zijn broertje ineen weeshuis. Speelde pia-no en accordeon. Ligt begra-ven in Margraten.

Afkomstig uit Chester,West-Virginia. Op een najongste van zeven kinderenvan James en Mary. Stierf di-rect door een granaat nadathij in de boot was gestapt.

t hij deelnam aann lot is verbondenste luitenant Wis-oogde te redden.j zelf. Kreeg pos-

Star Medal.

Kwam uit Blue Island, Illi-nois. Werkte als chauffeurvoordat hij in dienst ging.Kwam om bij de oversteektegelijk met zeven anderepara’s van zijn bataljon.

Naam: James F. WoodsLeeftijd: 21Rang: soldaat 1e klas

Naam: Peter L. ColishionLeeftijd: 23Rang: soldaat

Zijn naam staat op een shortsnorter, een bankbiljet waar-op voor operatie MarketGarden alle para’s hunnaam zetten. Wie overleef-de, kreeg een rondje.

Naam: Robert S. CurrierLeeftijd: 25Rang: eerste luitenant

Currier werd in zijn schut-tersputje getroffen doorDuits vuur. ‘Een hartstikkeaardige kerel. We waren alle-maal ondersteboven vanzijn dood’, aldus zijn maten.

Naam: Rippy DixonGeboortejaar: 1922Rang: sergeant-technicus

Hij liet niet alleen bij zijnmoeder en zusjes een onver-getelijke indruk achter, ookbij zijn Engelse verloofdeMavis, die later zou trou-wen met een Duitser.

e

afist

Naam: Nick EspositoLeeftijd: 24Rang: soldaat

Terwijl hij zelf in de gevaar-lijkste oorlogsomstandighe-den verkeerde, maakte hijzich zorgen om zijn zusjeRose, leerling-verpleegsterin de grote stad, New York.

Naam: Edward HenschlerLeeftijd: 27Rang: soldaat 1e klas

Downs kwam uit Maryland.Zijn ouders heetten Leo enMary. Hij had nog een oude-re en een jongere broer.Voordat hij het leger in ging,was hij pompbediende.

Uit Chicago. Zat in een vande eerste boten. Vlak voorde overkant werd hij dode-lijk verwond. Toch maaktehij zich nog druk om zijn ge-wonde maten.

‘Dit is pure zelfmoord’, riepHolt kort voor de over-steek. Zijn maten steldenhem gerust. Holt sloeg over-boord. Zijn lichaam werdpas na de oorlog gevonden.

Avonturier, pokeraar. Vanwinst bij het pokeren koch-ten zijn ouders een huis.Verloofd met Helen Cros-bie. Zijn familie trok doorde Midwest in een huifkar.

Naam: Francis L. DownsLeeftijd: 24Rang: soldaat

Naam: Louis F. GentileLeeftijd: 28 jaarRang: korporaal

Naam: Curtiss WilliamsLeeftijd: 26Rang: korporaal

Werkte voor de oorlog alscommercial artist. Werd mo-gelijk jong wees. Was ge-huwd toen hij naar het frontging. Zijn vrouw was zwan-ger.

Naam: Jack D. HowardLeeftijd: 23Rang: sergeant

Had voordat hij sneuveldeeen relatie in Engeland metDoreen. Daaruit is Judy ge-boren. Jack wist niet dat hijvader werd. Heeft postuumeen kleindochter: Tracey.

Naam: Frederick ZentgrafLeeftijd: 23Rang: soldaat

Roepnaam Fred, uit Pennsyl-vania, een van zes kinderen.Ouders Fred en Mary warenvan origine Duitsers. Sneu-velde ter hoogte van fortHof van Holland in Lent.

Naam: Louis P. HoltLeeftijd: 22Rang: soldaat

Naam: Grady Lee RobbinsLeeftijd: 27Rang: sergeant

Afkomstig uit Middletown,Ohio. Sneuvelde vlak bij despoordijk Lent-Oosterhout.Zijn ouders heetten Ho-ward en Mae. Ligt begravenop Margraten.

Naam: Robert L. WilsonLeeftijd: 27Rang: soldaat 1e klas

Naam: Edward WisniewskiLeeftijd: 28Rang: eerste luitenant

Werd net voor de oversteekop de zuidoever geraakt.Norris Case verleende eer-ste hulp. Wisniewski be-zweek op 26 septemberaan zijn verwondingen.

oorlogshelden op:

DE GELDERLANDER 20 NOVEMER 2013 DE OVERSTEEK 9

elden

10

De lobby voor het doortrek-ken van de A73 over deWaal zorgde de afgelopendecennia voor enorme te-genstellingen tussen ge-meenten onderling en tus-sen stadsbesturen en on-dernemer. Met name on-dernemers hamerden keerop keer op de noodzaakvan het verlengen van deA73 inclusief de bouw vaneen brug. Die zou als enigevoor een goede doorstro-ming van het regionale ver-keer kunnen zorgen. Een-stemmigheid kon nooit be-reikt worden.In 2003 riep de Nijmeegseburgemeester Guusje ter

Horst al ‘dat de Kamer vanKoophandel eens zou moe-ten stoppen met de lobbyvoor de onhaalbare A73’.Die oproep werd in 2005gevolgd door een regionaalakkoord over de verbre-ding van de A50, het door-trekken van de A15 en debouw van de Nijmeegsestadsbrug, De Oversteek.Delen van dit akkoord zijnnu uitgevoerd. Er is eenextra brug bij Ewijk, destadsbrug is klaar. Dit bete-kent dat straks 16 rijstro-ken over de Waal beschik-baar zijn, bijna een verdub-beling in vergelijking metde oude situatie. De

A73-brug lijkt daardoor ver-der weg dan ooit.Pas over enkele jaren wilNijmegen bekijken of eenonderzoek naar verlengen

van de A73 nog zinvol is.

De kaart hieronder hoort bijhet milieuonderzoek naar deA73-verlenging uit 1998.

19361940

1973

1993

1967 1970

1521

1657 18791925

50

Wethouder Thielen spreekt voorhet eerst over een stadsbrug. Het

idee voor zo’n brug kwam oor-spronkelijk van GroenLinks.

Thielen werd teruggefloten doorhet college.

Opening Waalbrug

Wethouder Bergamin lanceert planvoor stadsbrug tussen Lent enNijmegen-West met aansluitingnaar toekomstige A73

Provincie gaat akkoordmet de Waalsprong metals voorwaarde een extraoeververbinding

� De veerpont zorgde tot 1936 voor deverbinding tussen Nijmegen en Lent.

Opening spoorbrug

Aan het begin van de oorlog werd de Waalbrugopgeblazen. In 1943 was de brug hersteld.

Plan voor stadsbrug aan kant Ooijpolder. Nijmegenwilde toen 17.000 huizen bouwen in die polder

Hertog Karel van Gelregeeft Nijmegen recht veer-verbinding over de Waal

Doortrekken van A73 lijkt verder weg dan ooit

Hendrik Heuck introduceert degierpont, een pont aan een ketting

‘Vijf Waalbruggen’

Romeinse brug

Vervanging van gierpontdoor twee motorveerponten

10

� Na bijna 25 jaar discussie werd in 1931 met de bouw van de Waal-brug begonnen.

� Ongeveer ter hoogte van de huidige spoorbrug lag circa 2000 jaar geledeneen Romeinse brug. foto Tekening Peter Nuyten

� In 1967 ‘droomde’ het stadsbestuur van vijf brug-gen over de Waal voor het jaar 2000

� De oorspronkelijke spoorbrug met drie bo-gen was een ontwerp van Pierre Cuypers.


door Rob Jaspers

Met slechts één stem tegenstelde de Nijmeegse gemeen-

teraad eind april 2008 het be-stemmingsplan voor de aanlegvan de stadsbrug, de nieuweoeververbinding tussen Nijme-gen-West en Lent, vast. Eerderwas het geld voor deze brug algeregeld. Nijmegen had daar-voor een zeer succesvolle lobbygevoerd. Zo kreeg Nijmegen alin 2003 90 miljoen euro van hetrijk voor de brug. Dat geld werdal vroeg overgeboekt als com-pensatie voor de aanleg van denevengeul bij Lent. In 2003dacht iedereen nog dat de Waal-brug vanwege de aanleg van diebypass voor de Waal en het te-rugleggen van de dijk langdurigafgesloten zou moeten worden.Toenmalig wethouder Paul De-pla gebruikte dit laatste als argu-ment om geld af te dwingen bijhet rijk. Inmiddels is duidelijkdat de Waalbrug nooit volledigop slot zal gaan, zelfs niet bij derenovatie van de brug in 2016.De bouw van een tweede Waal-brug bij Nijmegen heeft veelvoeten in de aarde gehad. Daar-

in wijkt die brug trouwens inniks af van de eerste brug.Want ook daarover is meer dan25 jaar gesteggeld. Het pro-bleem waren vooral de locatieen de financiering. En zekerover de locatie is stevig gedebat-teerd. Ondernemers aan deWaalkade zetten in het beginvan de 20e eeuw zelfs lang inop een brug dwars door het cen-trum, met aanvoerroutes overZiekerstraat, Houtstraat en Gan-zenheuvel.Het debat over een tweedeWaalbrug in Nijmegen begonergens in de jaren zestig van devorige eeuw. In 1970 lag er zelfseen tijd een serieus voorstelvoor een stadsbrug aan de zijdevan de Ooijpolder. Dat wastoen Nijmegen nog droomdevan de bouw van 17.000 wonin-gen in de Ooijpolder. MinisterWim Schut van Volkshuisves-ting hield dit ‘onzalige plan’ uit-eindelijk tegen.Enkele jaren later werd op ini-tiatief van de Nijmeegse wet-houder Henk Bergamin eenbrug van Lent naar Nijme-gen-West getekend. Deze brugzou via een weg dwars over de

Westkanaaldijk een verbindingkrijgen met de toekomstigerijksweg A73, die toen nogslechts op werktekeningen waste vinden. In die jaren kwameen Kamercommissie zelfs naarde voortgang van deze Nijmeeg-se plannen kijken. Opmerkelijkis trouwens dat het tracé vandie brug uit 1973, op de recht-streekse verbinding met de A73na, vrijwel identiek is aan hethuidige stadsbrugtracé.Het akkoord over de bouw vannieuwe stadswijken bij Lent(1993) – de Waalsprong – zorg-de vervolgens voor een intensi-vering van het debat over eenextra Waalbrug. Die brug werdals een verplichting opgelegddoor de provincie.Toen barstte de strijd over de lo-catie van de brug pas echt goedlos. Nijmegen en ondernemers-verenigingen zetten lang in ophet doortrekken van de A73over de Waal. Vanaf 2001 zetteNijmegen zich vervolgens invoor twee bruggen: eenA73-brug en een stadsbrug. Inde jaren daarna doken de span-nendste verhalen op over rijks-bijdragen voor die A73-brug.Honderden miljoenen guldenszou Den Haag schenken. In2001 lieten de ministers Pronken Netelenbos echter weten dater geen cent zou komen. Delinkse coalitie in de stad zettevanaf dat moment definitief inop een stadsbrug in ‘West’.

1998

2002

Het akkoord over de Waalsprong(1993) verplichtte Nijmegen tot debouw van een extra Waalbrug.

1995

20012004

2011

1998

2013

Linkse coalitie kiest voorstadsbrug, houdt wel optieopen voor A73-brug in eenlater stadium

1988

20082004

2001

2016

2005

Plan voor kabelbaan over deWaal. Die kabeltram werdgezien als een snelle enmilieuvriendelijke openbaar-vervoerverbinding.De plannen sneuveldenuiteindelijk in 2001

Milieuorganisatiesregio roepen opom te kiezen voorstadsbrug

Kamer van Koophandelstart in regio alsnog lobbyvoor aanleg A73-brug

Voorjaar startbouw stadsbrug

Ministers Pronk enNetelenbos wijzenaanleg A73-brug af

Convenant provincie,Stadsregio en Nijme-gen voor aanlegA73-brug

November opleveringstadsbrug

Renovatie Waalbrug.Mogelijk extra busbaan


Provincie, Stadsregioen diverse gemeentendoen oproep voorWaalbrug in het ver-lengde van de A73

Gemeenteraad stemt vrijwel unaniemin met bestemmingsplan stadsbrug

Ingebruikname van de fietsbruglangs de spoorbrug

11

Stadsbrug metdank aan bypass

Kamerlid HubertBruls: geef voorrangaan bouw A73-brug

�

12

nationaliteiten werkten aan de brug.De werknemers kwamen uit Neder-land, Duitsland, België, Slowakije,Tsjechië, Portugal, Amerika, Italië,Griekenland, Frankrijk, Hongarije,Iran, Irak, Litouwen, Marokko, Paki-stan, Polen, Turkije, Zwitserland,Spanje, Mexico, Siberië.

meter breed is de nieuwe stadsbrug

22

25

� Hoe vaak zou de nieuwe brug zijn gefotografeerd in de afgelopen seizoenen? In de zon, bij regen, in de mist. En bij zonsondergang. foto Erik van ’t Hullenaar

De bouw van De Oversteek voltrekt zichvan voorjaar 2011 tot en met de herfstvan 2013 onder de ogen van de redactievan De Gelderlander, die pal naast de brugis gehuisvest. Het bouwproces is tallozemalen door onze fotografen vastgelegd.

� Op het Waalstrand aan de Lentse kant verschijnen begin 2011 machinesom grondmonsters te nemen. De bouw is begonnen. foto Do Visser

� Vele maanden lang is dit de aanblik van de bouw van de boog van De Over-steek. Hier in oktober 2012. foto Mariska Hofman

� Een betonvlechter gefotografeerd in augustus 2013. Honderden bouwvakkers kwamen en gingen, specialisten instaal en beton, in boren, heien en hijsen, lassen en nog veel meer. foto Bert Beelen

12


funderingspalen waren nodig voor deaanbruggen, die samen (noord enzuid) ruim 900 meter lang zijn

tuikabels telt de boogbrug, met eendoorsnede van 9 centimeter, varië-rend in lengte van 20 tot 60 meter

� Spektakel: het invaren van de brug met twee pontons. foto Flip Franssen � Een brug schilderen is gewoon handwerk. foto Gerard Verschooten.

� De eerste brugpeilers rijzen op uit de uiterwaard. foto Sjors Bosman

60

670

� Werken in weer en wind vraagt om een schafttent. foto Bert Beelen

DE GELDERLANDER 20 NOVEMBER 2013 DE OVERSTEEK

� Door de vele hoge staalconstructies oogt de montage van de brug op een platform langs de Waal een beetje als een raketlancering op Cape Canaveral. foto Do Visser/De Gelderlander

13

14

door Jacqueline van Ginneken

Elke maand tekent hijeen factuur van pak-weg 4 miljoen euro.Voor René Duifhuizenis dat routine. Duifhui-

zen is vanuit de gemeente op-drachtgever van de bouw van debrug en projectmanager. Zijn fas-cinatie zit niet in de vele miljoe-nen die de nieuwe Nijmeegsestadsbrug heeft gekost. „Ik vindhet fascinerend dat we erin zijngeslaagd als gemeentelijke organi-satie om dit te doen.”Vanzelfsprekend was het hele-maal niet dat de gemeente Nijme-gen het brugproject zelf zou gaanleiden. De klus zou uitbesteedworden. En toen René Duifhui-zen dat hoorde, dacht hij: is tocheen leuke klus?Duifhuizen, al jarenlang werk-zaam bij de gemeente Nijjmegen,had het weliswaar druk genoeg,maar wilde er maar wat graag tijdvoor vrij maken.De 58-jarige Bemmelnaar heeftiets met bruggen. Kijkt hij altijdnaar, zegt-ie. Het bewijs ligt in devakantie-albums, áltijd staan erbruggen op de foto’s. René Duif-huizen is nu de man van 140 mil-joen. Hij is, dat kun je gerust zeg-gen, Mister Bridge.

Waar komt die fascinatie voor brug-gen vandaan?„Als jongetje van zes tekende ik alkruispunten, plattegronden en ja,bruggen. Vond ik leuk.”

De mooiste brug?„De Waalbrug, zonder meer. Alsik als kind met mijn ouders, gebo-ren Nijmegenaren, over de Waal-brug reed, dan was je weer thuis,dat gevoel. Machtig mooi. DeWaalbrug is de mooiste brug uitzijn tijd. Mijn ouders waren trou-wens in 1936 nog getuige van deopening van de Waalbrug.”René Duifhuizen is geen tech-neut, hij studeerde planologie.Maar hij heeft de afgelopen jarenheel veel bijgeleerd.Wethouders kwamen en gingenin de afgelopen jaren, net alsraadsleden, maar René Duifhui-zen is sinds eind 2001 betrokkengeweest bij de plannen voor eennieuwe oeververbinding en nuals projectleider de constante fac-tor in het brugproject. Best span-nend, vindt hij ook. Maar nooitslapeloze nachten.Regelmatig stelde hij zijn meerde-ren de vraag: vertrouwen julliemij dit toe? Want dat was in hetbegin wel de vraag: zo’n grootcomplex, risicovol complex: kanRené dit cheffen?’

De Bemmelnaar heeft een paargouden regels: „Voorop staat ple-zier in het werk, gevolgd door ver-trouwen en afspraak is afspraak.Het is niet erg als je een afspraakniet redt, maar laat dan wetenwaarom. En als je iets niet weet,dat is ook niet erg.”

Ook een regel van jou: leiding gevenaan professionals? Niet doen.„Je moet professionals de gelegen-heid geven hun werk te doen. Jevertrouwt op hun professionali-teit.”„Eigenlijk heb ik zoveel geleerdvan dertig jaar kindercarnaval. De

Piejassen uit Bemmel waren vol-strekt zelfsturend. Dan was eenvergadering vooral gezellig bijklet-sen en aan het eind van de avondwist je: het komt goed, we zijn opweg naar weer een geslaagde car-navalsavond. Tuurlijk is het metde Nijmeegse stadsbrug weleens

door Bas van der Hoeven

Het is voor het gezel-schap nog een heleheisa om op debrug te komen. Opdeze zondagoch-

tend schijnt een waterig zonnetjeen de belofte van veel regenhangt boven de hoofden.Vier inwoners van Nijmegen wan-delen met projectleider RenéDuifhuizen naar de brug over deWaal die nog een bouwplaats is.Vanuit een zandkuil wordt viaeen aluminium laddertje de metplastic overspannen betonnentrap naar het wegdek beklom-men. Tijgerend onder het plasticdoor wordt via een trap die noggeen trap is het toekomstige fiets-en wandelpad aan de oostzijdevan de brug bereikt.Wat een uitzicht.De Lentse kant is een omgewoeldterrein. Of hier een kolonie reu-zenmollen heeft huisgehouden.De Waal stroomt onder het vlak-ke brugdek door, schepen varenaf en aan, schippers kennen blijk-baar geen weekeinde.Nijmegen-West lijkt op een troos-teloos, gedeeltelijk verlaten indus-triegebied gedomineerd door deenergiecentrale en hoogspan-ningsmasten die vanaf de brugakelig dichtbij lijken.En dan is er de brug zelf. De ran-ke boog die zich aan weerszijdensplitst in twee helften. Als eenzeeman torsen ze aan beide zij-

den wijdbeens de overspanning.Kabels dragen het wegdek, het lij-nenspel van de strakgespannenpolsdikke staaldraden tegen de be-wolkte hemel is een lust voor hetoog.En dan het asfalt dat nog geenrubber heeft geproefd. Een maag-delijk zwarte vlakte, slechts onder-broken door witte strepen en eeneenzaam mobiel toilet.„Maar dat gaat nog weg”, zegtDuifhuizen.De brug is nu nog verboden ter-rein. Aan de overkant, de westzij-de, loopt toch een wandelaar. „Me-neer”, roept de projectleider, „umag hier niet zijn. Dit is verbo-den gebied.” Bedremmeld druiptde illegale wandelaar af. De vierbrugwandelaars voelen zich nunog meer bevoorrecht, helm enhesje legitimeren hun aanwezig-heid. Zij mogen wel oversteken.De Nijmegenaren van beide zij-den hebben veel met de voorberei-dingen van de bouw te maken ge-had. Of ze wilden of niet. Ruudde Vries en Carla Bouwkamp uit

het Waterkwartier als leden vande wijkvereniging en Frans Mikxen Henri Hommes als bewonersvan Lent. Hun huizen staan dichtbij de brug.„Ik heb feitelijk de eerste spade inde grond gestoken”, zegt Hom-mes met gevoel voor humor. „Alsarcheoloog was ik bij het eerstebodemonderzoek op de plaatsenwaar de pijlers aan de noordzijdemoesten komen.”Weliswaar leverde dat graafwerkrestanten op van De Hof van Hol-land, een herberg die in de oorlogwerd verwoest, en klein spul uitde Napoleontische tijd, maar dievondsten stonden de bouw nietin de weg.„Ze liggen nu voor eeuwig onderde dragers van de noordelijke aan-brug”, zegt Hommes.Frans Mikx bezocht bijeenkom-sten waarin werd uitgelegd waaren hoe de brug zou worden ge-bouwd. „Hij had hier nooit mo-gen komen. Ik was voor doortrek-ken van de A73.”Ruud de Vries: „Dat werd snel be-slist. Handjeklap in Den Haag.Daar is besloten een vijfde perronin Arnhem aan te leggen, de A73niet door te trekken en de brugdus hier te bouwen. Anderzijdshad deze brug hier vijftig jaar eer-der gebouwd moeten worden.Toen kon West nog worden aange-past aan de nieuwe oeververbin-ding. Ze hadden een rondwegkunnen aanleggen. Nu moet alleverkeer door bestaande bebou-wing en infrastructuur. Wij vre-zen dat dat voor verkeersoverlastgaat zorgen. We willen een nul-meting in de wijk, zodat we laterkunnen bepalen of geluidsover-last, uitstoot en fijnstof enormzijn toegenomen.”Volgens Carla Bouwkamp was

het Waterkwartier de eerste Nij-meegse wijk die zich actief metde brugplannen ging bemoeien.„We zagen al vroeg de impactvoor de wijk. Heesch was ooit eensjiek villadorp. Daar werden zewat later wakker. Pas na onzekanttekeningen verspreidde hetprotest tegen en een kritischehouding ten opzichte van de brug

zich tot in Neerbosch-Oost. Wijwaren natuurlijk al door de wolgeverfd. Wonend in een industrie-gebied.”Inmiddels laat Duifhuizen devoegovergangen van de brug zien.getande breuklijnen over debreedte van het wegdek.„Aan deze kant wordt het een vas-te verbinding. Aan de andere kantton asfalt

30.000

Inwoners van Nijmegen mochten wekenvoor de opening al op de brug wandelen.Een ontmoeting tussen noord en zuid.

Stadsbrug, een groot en risicovol complex:

14

‘Brug verbindt behalve oevers

� René Duifhuizen, met op de achtergrond de nieuwe stadsbrug. foto Mariska Hofman


De nieuwe stads-brug heb ik minof meer zien ont-staan. Ik wasvaak in het kan-

toor van deze krant en vandaaruit was goed vast te stellenhoe een goed plan een soortkunstwerk werd.Dat vind ik de meeste bruggen.Kunstwerken.Misschien moet ik dan eerst de-finiëren wat ik een kunstwerkvind, maar dat doeik niet, want ik houd niet zovan definities. Ze kunnen han-dig zijn, maar ook benauwend.En als ik aan een kunstwerkdenk, voel ik juist ruimte waar-in mijn gedachten een nieuwerichting krijgen.

Met ieder kunstwerk dat mefascineert, wil ik wel graagvaak te maken hebben.Daarom lees ik sommige boe-ken wel tien keer en luister ikdagelijks naar Bach en Dylan.Naar de nieuwe brug kijk ikgretig, want er is veel aan teontdekken.Er moet een moment zijn datde brug begon. Dat gebeurde iniemands hoofd, misschien aaneen tekentafel, misschien opeen terras met uitzicht op eenrivier.Dat unieke moment probeer ik

van alle kanten te bekijken. Ikwil het op mijn manier meema-ken.Dat kan met kunst: dat je dieop je eigen manier meemaakt.Ik ben ook blij met de naamvan de brug, De Oversteek.Soms heten plekken of gebou-wen naar iets wat er niet is.In Bergen (NH) loop ik vaakdoor de Stationsstraat. En datstation is er niet. In Utrecht zitik weleens in een café dat Zee-zicht heet.Ik moet zeggen dat het ietsprettigs heeft. Ik denk de zeeer dan bij. Of het station. En ikkan met die zee of het stationdoen wat ik wil.Ik houd van een stille zee in deochtend, maar ook van een on-stuimige op het kookpunt vande herfst.Ik houd van oude stations dieje ziet op bijvoorbeeld het En-gelse platteland.Toch stemt het me tevredendat de brug niet De Luchtha-ven heet, hoewel het best eenluchthaven kan zijn, als je inhet midden stilstaat en een tijd-je over het water en het land-schap rond het water kijkt enbesluit even geen haast te heb-ben.De Oversteek klinkt vastbera-den en doelgericht. Je beweegtje van de ene oever naar de an-dere. Ik verheug me erop ereen keer als enige op te zijn.Dat moet ergens in de nacht ofin de zeer vroege ochtend zijn,ja, de oversteek maken naar deochtendzon die zich voorzich-tig laat zien.Van je leven dan en daar ookeen kunstwerk maken en on-dertussen denken aan alle over-steken die je te gaan hebt.

spannend geweest.”

Wat was je grootste zorg?„Dat het een plank over de Waalzou worden. Dat je voor 100 of150 miljoen een functionele brugkon bouwen en dat er niets zouoverblijven. Maar dat was het goe-de van onze aanpak: de aannemeris verleid om, samen met de archi-tect, tot iets moois te komen.”

Grootste uitdaging?„Dat was de milieueffectrappor-tage. Hoe kun je aantonen dat deverstoring van de natuur bij zo’ngroot project minimaal is?”

Het ging nog bijna mis met het be-stemmingsplan. Hoe zat dat?„Ja, daar heb ik wel weken min-

der goed van geslapen. Het be-stemmingsplan was niet goed, erstond een fout in, ik trok me daterg aan. Maar de wethouder, PaulDepla, zei: dat gaat jou de kopniet kosten, dan moeten ze mijweg willen sturen. We hanterenbij de gemeente altijd het vier-ogen-principe: als je iets veran-dert in een stuk, dan kijkt een col-lega er nog naar. Maar op die be-wuste afdeling is tegen die regelgezondigd. Wij hebben hier trou-wens het zes-ogen-principe. Alsik iets teken, dan weet ik dat er altwee anderen naar hebben geke-ken.”

De brug is af. Wat nu?„Dat is inmiddels de meest gestel-de vraag na: hoe gaat het met je.

Ik ben nu betrokken bij de renova-tie van de Waalbrug. We willeneen extra fietspad en een busbaanstaduitwaarts. Als dat niet kan,dan houdt het op, dan moet ik opzoek naar andere klus, liefst eeningewikkeld project met veel be-langen. Geen gemakkelijk dossier.De elektriciteitscentrale hier gaatweg, wat zou op die plek wel nietkunnen gebeuren? Of misschienword ik tijdelijk gedetacheerd, ikheb eerder werk gedaan voorWijchen, Bemmel en Valburg.Maar ik hoef niet weg.”

Wat doe je op zondag 24 november?„Dan ga ik fietsen over de brug,met de hele familie, de hond mee.En maandag, als de brug open isvoor verkeer, rij ik met de autohet hele traject.”„De samenwerking met de Bouw-combinatie Stadsbrug Nijmegenwas fantastisch. Op het procesben ik even trots als op het uitein-delijke resultaat.”

René Duifhuizen schreef samen metNicoline Mulder een boek over destadsbrug, met als titel Meer dan eenbrug; belevenissen van denkers en makersachter De Oversteek. Hieraan werktenliefst 50 mensen mee, waaronder deaannemer en werknemers. Prijs: 19,50euro.

vergunningen en ontheffingen warennodig voordat met de bouw van denieuwe stadsbrug begonnen kon wor-den

kan de constructie onder invloedvan de temperatuur uitzetten enkrimpen. De brug langer of korterworden.”De ruimte tussen beide helftenkan maximaal 60 centimeterbreed worden. Platen dekken

straks de ‘kloof’ op het wegdekaf.”Mikx vraagt of de namen van degeallieerde soldaten die hier inseptember 1944 sneuvelden ookbij de 48 lampen op de brug ko-men. „Nee”, zegt Duifhuizen.

„Dat doen we niet.”Er ontspint zich een discussieover het eerbetoon.Hommes: „Ik vind die lampjeseen beetje kitsch. En komen erdan ook 265 lichtjes voor gesneu-velde Duitsers op de Snelbinder?”Dat vinden de anderen wat vergaan, maar ze zijn het wel eensdat de meeste soldaten slachtof-fers waren. De tijd heeft hetzwart-witdenken over de TweedeOorlog veranderd in grijsgetinterealiteit. Waarin de scheidslijnentussen held en moordenaar somsflinterdun zijn.Aan de Lentse kant hadden Hom-mes en Mikx naar eigen zeggenweinig overlast van de bouw.Mikx: „Ze begonnen te heien inde broedtijd. In een mum van tijdwaren alle ganzen weg. Natuur-lijk hoorden we wat, maar echtoverlast... Nee.”De Vries: „De brug is van groteschoonheid. Het geeft de stadsmoel. Ook aan de Lentse kant.Als straks de omgeving is opge-knapt is dit een prachtig stukjeNijmegen. Ik vind dat de Vasimbehouden moet blijven. De bogenvan dat gebouw keren zo mooi te-rug in de aanbruggen.”Bouwkamp: „Ik vind die verlich-ting op de brug mooi en die ste-nen uit de omgeving op de zijkan-ten. De stad omarmt deze brug.Het is een Nijmeegse brug.”Hommes: „De brug is perfect. Hetis een verbinding tussen tweeoevers, maar hij verbindt ook demensen aan weerskanten.”Bouwkamp: „Voor ons ligt strakseen mooi natuur- en recreatiege-bied dichtbij. Jullie kunnen mak-kelijk naar de stad.”Hommes: „Zeg dat wel. Ik ben alsde brug open is in no time metmijn brommertje bij de Gamma.”

bakstenen zijn gebruikt voor debekleding van de aanbruggen,gemaakt van klei uit de Waal engebakken in een oven in Bemmel

miljoen kost de stadsbrug, vanontwerp tot realisatie

bogen tellen de zogeheten aanbrug-gen: vijftien bogen aan de noordkant,vijf bogen aan de zuidkant

mensen werkten mee aan het boekover de stadsbrug ‘Meer dan eenbrug; belevenissen van denkers enmakers achter De Oversteek’

kilometer, dat is de totale lengte vande brug

146

550.000

141

COLUMN

20

50 1,2

Kunstwerk

Er moet eenmoment zijn datde brug begon.Dat gebeurde iniemands hoofd

� Bewoners van Nijmegen-Noord en -West. Vanaf links: Henri Hommes,Frans Mikx, Carla Bouwkamp en Ruud de Vries. foto Gerard Verschooten

‘Kan René dit cheffen?’

ook mensen’DE GELDERLANDER 20 NOVEMER 2013 DE OVERSTEEK

Thomas Verbogt

15

MAAK DE OVERSTEEK NAAR HOOM XXL

xxl

hoo

mxxl

hoo

mxxl

hoo

m

xxl

hoo

mxxl

hoo

mxxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

mxx

lho

om

xxl

hoo

m

xxl

hoo

mxx

lho

om

xxl

hoo

m

xxl

hoo

mxxl

hoo

mxxl

hoo

m xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m xxl

hoo

m xxl

hoo

m

xxl

hoo

mxx

lho

om

xxl

hoo

m xxl

hoo

m

xxl

hoo

m xxl

hoo

m xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m xxl

hoo

m

xxl

hoo

mxxl

hoo

mxxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

xxl

hoo

m

Richting Grave

Richting Wijchen Centrum

Richting Nijmegen

GRATIS PARKERENELKE ZONDAG

GEOPEND 12.00 - 17.0040.000 M2

WOONPLEZIER

2 5 w o o n w i n k e l s

meubelen

1 2 3

1

2 3

WOONBOULEVARD WIJCHEN HOOMXXL.NL

OPENINGSTIJDEN:ma: geslotendi, wo en do: 10.00 - 17.30 uurvrij koopavond: 10.00 - 21.00 uur za: 10.00 - 17.00 uurzon: 12.00 - 17.00 uur

U vindt onze winkels op de Graafseweg 777, 781 en Nieuweweg 303 in Wijchen

25 WOONWINKELSIN ÉÉN STRAAT

Hoomxxl is de woonboulevard in Wijchen

De winkellocatie van Oost-

Nederland met alles op het

gebied van wonen.

Nu met de nieuwe Oversteek

uitstekend bereikbaar met volop

gratis parkeerplaatsen.

ALLES OP HETGEBIED VAN WONEN

Aantrekkelijk woonaanbod

Hoomxxl biedt u alles op het gebied

van wonen, met een breed aanbod in

keukens, slaapkamers, meubels, sanitair,

lifestyle, woon- en raamdecoratie,

kunst, verlichting en vloeren. Het

aanbod varieert van luxe, trendy,

design en romantisch tot outlet en

voordelig. Zowel voor particulier als

projecten. Altijd de beste deal op de

Hoomxxl boulevard in Wijchen.

OOK VOOR EEN COMPLEET WOONADVIES

OOSTERSE EN MODERNE TAPIJTEN

De Oversteek

Documents

Transcript of De Oversteek