Sophie Visser27 september 2011

Ca. 1915 ca. 1925, bij Vrijenes

De Oud BodegraafsewegEen ‘aparte’ geschiedenis

‘De Burcht’

Oude Bodegrave

Oud Bodegraafse weg: ouderdom, waar bewoning, ….?!

-Romeinse tijd – Hoge Middeleeuwen : oost-13e eeuw (?) ontginning ‘Broekvelden van Zwammerdam’ : west

Oude Bodegrave: (veen) riviertje met oeverwallen

Geomorfologische kaart ca. 1970

Diepere ondergrond

-Pleistocene zand : tot 10.000 vC (12-15 m diep) -Hollandveen : vanaf 2400 vC-zeeklei (tot Enkele Wiericke) : tot 1000 vC

(Zandige) klei

veen

Van Romeinse tijd tot 11e/12e eeuw

(Bechert & Willems, 1997, De Romeinse rijksgrens, p 90)

Romeinse tijd

Bodegraven

Zwammerdam

Oude Bodegrave:-rivier(tje) in de Romeinse tijd =>

-resten: ‘castellum’?- ‘vicus’ zuidelijker?

-later (deels) verland-in 11e/12e eeuw weer open gegraven

-’Bodo’ was rivier-/persoonsnaam?-’grave’ = ‘(open)gegraven riviertje’

‘Bodegraven’- kerkje aan Noordzijde eind 11e eeuw- Plaats genoemd > 1121

11e-12e eeuw - 1e fase Grote Ontginning => Dronen & Vrije Nes

Afwijkende verkaveling!

-haaks op Oude Bodegrave,// aan Oude Rijn!

-deels blokvormig

Speciaal grafelijk gebied =>Grens Holland-Sticht!

Kleine diepte ontginningen!

-Vroege ME: ondiep, ‘blokken’-Hoge ME : > 2000 meter-Late ME : ca. 1250 m

-Bisschop => bestuurder voor de keizer -Graaf van Holland => als functionaris en leenman van de bisschop-Beiden in 10e eeuw ‘wildernisregaal’: recht tot ontginning (veen)wildernis

Ca. 1000 ca. 1100: grens langs/bij Oude Bodegrave!

Grens Holland – Sticht (Graaf van Holland vs. Bisschop van Utrecht)

(uit Beunder: Castella en havens, etc)

13e eeuw - 2e fase Grote Ontginning

Oud Reeuwijk

Oud Bodegraafseweg – west:

-”Broekvelden van Zwammerdamin 1295/96 nog niet ontgonnen”,maar Oud-Reeuwijk in 1248?!

Zeker uitgemeten: 2000 meter!Mogelijk al ontgonnen

Laagveen met broekbos

Eerst rooien, dan sloten (en kaden)

Veen en ontginning (1)

Links broekbos, rechts ontgonnen

Ontginning vanaf een ontginningsbasis -rivier of wetering-achter-/zijkade-sloten

Altijd haaks erop => volgorde ontginningen!

Bepaalde kaveldiepte/-breedte(n)-Diep: ca. 1250 meter (6 voorling)-Breed: 110 meter

Grootte ‘hoeven’: -Vroege ME: klein, -Hoge ME: 32 morgen (ca. 27 HA),-Late ME: 16 morgen (ca. 13,6 HA)

Veen en ontginning (2)

Hollandsveen

Grafelijk gebied,

-13e/14e eeuw: Van Brederode’s(Voshol = Zwammerdam, Reeuwijk,

Ter Aar-Vrijenes apart deel: idem-Vromade: onder Heer van Sluipwijk

Hoge heerlijkheid: Voshol, Vrije NesLage heerlijkheid: o.a. Sluipwijk

StichtHollands vanaf ca. 1060?= ‘Zwammerdam’

Min. Hollands in 14e eeuw

Vromade

Oud Bodegraafseweg bestuurlijk

Hollandsveen

Vrijenes:

-1530 bij anderen => familie (Van) Someren

-1628 Familie Den Otter => …. =>…. => Moens

(o.a. Gravin van Sluipwijck Moens,Vrouwe van Vrijenes)

-1802 Verkoop 2 boerderijen en heerlijkheid apart

-1803 Bij (gemeente) Sluipwijk-1810 Bij (gemeente) Zwammerdam

-1964 Bij Bodegraven

VromadeVrijenes

Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Vrijenes (1)

Hollandsveen

-Buitenplaats, voor de Heer/vrouwe in lente en zomer-Afgebroken ca. 1800 => nieuwe boerderij- Hoge heerlijkheid: ‘halsrecht’ => galgenbosje(s) aan oostkant?

Vrijenes: 2 boerderijen, waarvan 1 ‘versterkt’

Hollandsveen

Maar …. bv. 18e eeuw

-Voor civiel recht: Sluipwijk-Kerkelijk: Sluipwijk-Grondbelasting e.d. : Zwammerdam-Molengeld en polderkosten: Reeuwijk

-School: ??

Vrijenes

Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Vrijenes (2)

Hollandsveen

Zwammerdam:

-Heerlijkheid Voshol (in grote lijnen)-(~) tot 1710 bij Van Brederode’s-1710 – 19e eeuw Fam. Van Aerssen

-1815 gemeente Zwammerdam

Bodegraven

-sinds ME “in ’s Graven Boezem”!-1572 Staten van Holland hoogste gezag => verkoop heerlijkheden

-in Bodegraven conflict > 1721 ambachtsbewaarders buurspraak

-1815 gemeente Bodegraven

Zwammerdam

Bodegraven

Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Bodegraven en Zwammerdam

1615 1647

Molens Reeuwijk:- Water Reeuwijk viaOude Bodegrave naarOude Rijn

- Breevaart gegraven in 14e eeuw

Bewoning en water/wegen door de tijd (1)

Oppassen met kaarten: van Rijnland onveranderd!!

1687 1746

Bewoning en water/wegen door de tijd (2)

Bewoning en water/wegen door de tijd (3) – De ‘Uitweg’ als wegverbinding

Ca. 1850 1868 – Bij Hoge Rijndijk

Oude-Bodegrave ‘rechts ingehaald’: Breevaart en weg tot Hoge Rijndijk

Situatie ca. 1900 en 1942

=> o.a. toename huizen/boerderijen Oud Bodegraafseweg

Ca. 1900: spoorlijn1942: - bebouwing langs Breevaart

en tot station-provinciale weg (N11) gepland

1942 1959 1969(1964: Vrijenes en Vromade

bij Bodegraven)

Provinciale weg N11 als redding van de ligging ‘aparte’?

-lang m.n. functioneel-Moestuin-hout => (knot)bomen houtsingels -tegen de zon-tegen de wind-m.n. siertuin bij ´rijkeren´ en vanaf 19e eeuw

Boerderijen, groen en boerderijerven (1)

89

85

Boerderijen, groen en boerderijerven => geen leilinden voor de boerderij, bv.

91

86

Boerderijen, groen en boerderijerven => wel leilinden (en bomen opzij), bv.

101

Boerderijen, groen en boerderijerven => ‘groen, maar vooral tuin’

105

114

97

Algemene indrukken:

-Veel groen, (maar) met veel variatie

- relatief veel -boerderijen met andere functies (wonen, voorzieningen, ..) -‘huizen’ (ca. de helft)

-Geen ‘echt oude’ huizen/boerderijen (> eind 19e eeuw)=> Gevolgen voor monumentstatus!

Dank u wel! Vragen?

j.s.visser@planet.nl