Verloop van de opstand

Apologie

AanleidingIn 1566 bood een verbond van edelen aanMargaretha van Parma het Smeekschriftaan (verzoek tot vermindering ketterver-volgingen)ontstaan term geuzenMargaretha voorlopig akkoord toename HageprekenBeeldenstorm-ketters slaan beelden stuk-arme katholieken plunderen rijke kerkenAdel herstelt de rust3-Economische oorzaakGrote kloof arm- rijk

Ontevredenheid over-hoge belastingen (accijnzen)-inflatie-werkeloosheid (wolaanvoer uit Engeland lag stil)-hoge graanprijzen door-misoogsten-afsluiting SontReactie Filips IIIn 1567 stuurt Filips Alva-invoering vaste belastingen (10de penning)-instellen Raad van beroerten (bloedraad) -Beeldenstormers straffen -ketterij uitroeien -tegenstanders centralisatie aanpakkenIn 1568 worden Egmont en Hoorne onthoofdWillem van Oranje vlucht naar DuitslandHij valt de Nederlanden binnen (slag bijHeiligerlee)begin 80-jarige oorlogAlva verslaat hemrustBegin van de opstandIn 1572 veroveren de watergeuzen Den Briel.Gevolgen-meerdere steden in Holland en Zeeland lopen over naar de kant van Willem van Oranje-illegale Statenvergadering gehouden in Dordrecht-Willem van Oranje weer stadhouder-Calvinisme officile godsdienst (geen geloofsvervolgingen)gewetensvrij- heid

Reactie van AlvaIn1573 organiseert Alva een strafexpeditieBij Alkmaar gaat het fout (na aanvankelijksucces: Zutphen,Naarden,Haarlem)In 1574 mislukt het beleg van LeidenIn 1576 vindt de Spaanse Furie plaats(muiterij en plundering van Antwerpen)Pacificatie van Gent-samenwerking alle 17 gewesten-Spaanse troepen moeten weg-Holland en Zeeland Calvinistisch,rest katholiek (geen vervolgingen)

Pacificatie hoogtepunt politiek Willemvan Oranje-eenheid -godsdienstige verdraagzaamheidParma (nieuwe landvoogd) verovert grootdeel van de zuidelijke Nederlandenin 1579 Unie van Atrecht -10 zuidelijke gewesten gehoorzamen Filips weer-herstel katholieke godsdienst Unie van Utrecht -overige 7 gewesten-Calvinisme officile godsdienst

In 1580 doet Filips II Willem van Oranje inde banvogelvrijIn 1581 schrijft Willem een ApologiePlacaat van VerlatingeFilips afgezet (theorie Calvijn)In 1584 wordt Willem van Oranje vermoordIn1588 stuurt Filips II de ArmadaStichting Republiek der 7 VerenigdeNederlanden

Centralisatie versus particularisme In de gewesten van Karel V overheerste het particularisme.

Karel en zijn opvolger Filips II voerden een politiek van centralisatie.

Dit stuitte op het verzet van de adel en de steden, die streden voor hun oude privileges

12Kenmerkend aspect: Het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Kaart: De Nederlanden onder Karel VKarel V en Filips II

Filips II vertrekt naar Spanje

Margaretha van Parma

kettervervolgingen

Plakkaten en kettervervolging

Sont

Smeekschrift

Geuzenpenning

Aanbieding Smeekschrift

De Beeldenstorm

Een andere oorzaak van ontevredenheid was de godsdienstpolitiek:

de vervolging van protestanten en de kerkelijke herindeling van 1559 leidden tot veel onrust.

in 1566 barstte de bom en brak de Beeldenstorm uit.24Afbeelding: Gravure van Frans Hogenberg, 1566

Vraag: Wat was het doel van de Beeldenstorm?De opstand

De harde maatregelen van Alva, door Filips II gestuurd om de onrust te onderdrukken, deden het verzet alleen toenemen. In 1568 begon de 80 jarige oorlog onder leiding van Willem van Oranje.

25Links: De Vrye Leeu verplet, illustratie uit Nederlandtsche Gedenck-clanck van Adriaen Valerius (1622). V.l.n.r.: don Frederik, de paus, Filips II, Margaretha van Parma, Granvelle en Alva.Rechts: Willem van Oranje door Adriaen Key.

Vragen:Naar welke oorzaken van de Opstand wordt in de spotprent door de afgebeelde figuren verwezen?Waarom staat Filips II enigszins op een afstand?Geef commentaar op de stelling: tijdens de Opstand werd er niet alleen op het slagveld gevochten.

Verovering van Den Briel

Situatie in 1572

Alkmaar 1573

Situatie in 1576

Situatie in 1579