1. De Logica van het Gevoel Een visie op organisatieontwikkeling en -veranderingDeel 1 van de interactieve lezing 20 december 2013 Tonnie van der Zouwen

2. ProgrammaDeel 1 Wat is de Logica van het Gevoel? Waarom is dit een handige theorie? De rol van gevoel en tijd in de wetenschap en in ons dagelijks leven Reflectie: Welke vragen en reacties roept dit op? 3. Programma Deel 2 Wat kan je ermee als adviseur/interimmer: De Logica van het Gevoel als model voor organisatieontwikkeling en het kiezen van passende interventiemethoden Ontwikkelen communicatieve zelfsturing voor duurzame verandering Wat draagt bij aan duurzame verandering? Voorbeelden uit de praktijk en waarom ze werken Plenaire discussie: Wat kan je er (niet) mee in je praktijk? 4. Waarom de Logica van het Gevoel? Doet recht aan de complexiteit, de gelaagdheid, van een situatieTijd komt in beeld, volgtijdelijkheid in ontwikkeling en leren Dynamische verbanden in plaats van indelingen in een matrix of twee bij twee assenstelsel Aandacht voor zowel informele aspecten (macht, relaties, eigenschappen van mensen) en formele aspecten (structuren, procedures) Gevoel speelt een belangrijke rol, we zijn lichamelijke wezensKapstok voor ontwikkeling van zinvol organiseren/ innoveren en duurzame verandering 5. Wat is de Logica van het Gevoel? Een kennistheorie, een filosofie over hoe mensen zich ontwikkelen, hoe leren zich ontwikkelt De kern van deze theorie: het leren denken in drie kennissystemen, drie stuursystemen Logica = alle vormen van interne sturing, de culturele bewustwording van het gevoel 6. Kern van de Logica van het Gevoel We bouwen de drie kennissystemen achtereenvolgens op, om onze emoties te kunnen stabiliseren: 1. Het Natuurlijk Systeem om angst weg te nemen 2. Het Sociaal Regelsysteem om boosheid weg te nemen 3. Het Communicatief Zelfsturingssysteem om verdriet weg te nemen Je kunt daarin geen stappen overslaan (je leert eerst kruipen en dan pas lopen). 7. Ontwikkeling in de tijd, de rol van gevoel Ontwikkeling capaciteitenOns gevoel geeft aan of en waar nieuwe waarnemingen passenbeelden voor de toekomst verdriet erkenning communicatieve eigenschappenboosheid rechtvaardigheidstructuren, regels, procedures, functies, managementsystemencommunicatief zelfsturingssysteem Zelfsturing: communicatiesociaal regelsysteem externe sturing: disciplineformele eigenschappenangst zich thuis voelensymbolen, tradities, verhalen, rituelen, huisstijlinformele eigenschappenGebaseerd op De Logica van het gevoel van Arnold Cornelis, 1996Tijdnatuurlijk systeem interne sturing: lef 8. Belangrijke kenmerken Het ene systeem is niet belangrijker dan het andere (het is geen evolutionair model, de andere systemen blijven bestaan) Een nieuw systeem ontvouwt zich uit het voorgaande systeem als dat rijp genoeg isAlles wat leeft wil tot bloei komen, zijn verborgen programma ontwikkelen; voor de mens zijn dat de menselijke waarden Het gaat niet om eigenschappen van het individu, maar om de relatie van dat individu tot de culturele omgeving 9. Dynamische weergave van de drie systemen veranderingen in omgeving + toetsing in communicatie+ +communicatief systeem+ -nieuwe leerprocessen +o ontwikkelingsdrang, aanwezige capaciteit + capaciteit omgeving+-on ontwikkeling capaciteit natuurlijk systeemsociaal systeem +++ invloed op omgevingregels, normen, structuren 10. Drie vormen van verdwalen 11. Communicatieve zelfsturing Een leerproces waarbij de doelstelling telkens moet worden bezien en pas achteraf kan worden bepaald Gaat niet over zelfsturing van een team of van individuen, maar over zelfsturing van leerprocessen; verbindt individuele en sociale leerprocessen in een zingevingssysteem Terugmeldingen zijn van belang; hoe meer terugmeldingen hoe intelligenter het systeem wordt omdat er referentiepunten voor waarden ontstaanDe universele menselijke waarde: als mens te leren leven, in een oneindig aantal verschijningsvormen; herkenbaar als levenslust 12. Ontwikkeling van wereldbeelden (1) WerkelijkheidOntwikkeling Integratie feiten en mogelijkheden Toetsing aan waarden Vrijheid Hoe denk ik, stuur ik Meer sociale werkelijkheden Mogelijkheden Belangen Rechtvaardigheid Wat doe ikSociaal regelsysteem Energetische processen Feiten Waarheid Wie ben ik18e eeuw e.v.Communicatief ZelfsturingsSysteemNatuurlijk systeem20e eeuw e.v.Tijd 13. Ontwikkeling van wereldbeelden (2) KennisOntwikkeling Heeft een wil en een betekenis Doelen centraal: past wel of niet bij het doel Is context gebonden Methodologie centraal: goede of slechte methodeSociaal regelsysteem Is falsificeerbaar Objectiviteit centraal: goede of foute waarneming18e eeuw e.v.Communicatief ZelfsturingsSysteemNatuurlijk systeem20e eeuw e.v.Tijd 14. Ontwikkeling van wereldbeelden (3) WetenschapOntwikkeling Integratie door Communicatieve zelfsturing Antropocentrisch Sociaal constructivisme SociocentrischSociaal regelsysteemNatuurlijk systeem Positivisme Fysiocentrisch18e eeuw e.v.Communicatief ZelfsturingsSysteem20e eeuw e.v.Tijd 15. Ontwikkeling van wereldbeelden (samenvatting) Ontwikkeling WerkelijkheidKennisWetenschap Integratie feiten en mogelijkheden Toetsing aan waarden Vrijheid Hoe denk ik, stuur ik Heeft een wil en een betekenis Doelen centraal: past wel of niet bij het doel Integratie door Communicatieve zelfsturing AntropocentrischCommunicatief ZelfsturingsSysteem Meer sociale werkelijkheden Mogelijkheden Belangen Rechtvaardigheid Wat doe ik Is context gebonden Methodologie centraal: goede of slechte methode Sociaal constructivisme SociocentrischSociaal regelsysteem Energetische processen Feiten Waarheid Wie ben ik Is falsificeerbaar Objectiviteit centraal: Goede of foute waarneming Positivisme Fysiocentrisch18e eeuw e.v.20e eeuw e.v.Natuurlijk systeemTijd 16. Rol van gevoel Gevoel is een verzameling van sturingsbedoelingen, zowel bewust als onbewustOns gevoel geeft aan of en waar nieuwe waarnemingen passen Stabiliseren: gevoelens en emoties worden verbonden met betekenissen uit een kennissysteem en komen tot rust Emoties: de sterke vormen van gevoel, als stabilisering (nog) niet tot stand komt 17. Rol van gevoel in de wetenschap In de wetenschap (en daarmee in managementmodellen), had gevoel geen status omdat het zelfsturende individu geen status had; gevoel is subjectieve dus ongeldige kennis In de 20e eeuw denkt men in de ruimtelijke structuur van het eigen vak, de specialisten konden onderling niet communiceren, dat wilden ze ook niet (kennisdeling gebaseerd op arbeidsdeling) Rationeel denken is ontdekken wat er al is; gevoel en emotie zijn irrationeel en worden onder de oppervlakte gehouden; dat verhindert zelfsturing Vernieuwingen komen per definitie van zelfstuurders: grote denkers, artiesten, ondernemers 18. Integratie theorie en praktijk Een uitnodiging om met het eigen gevoel de kennistheorie van de stabiliteitslagen in de cultuur te toetsen op geldigheidDoor het springen van concrete voorbeelden naar de abstracte theorie en weer terug Dat levert een permanente toetsing, het kenmerk van een wetenschappelijke benadering Een goede theorie kan zowel oppervlakkig (voorbeelden uit dagelijkse praktijk) als in de diepte (abstracte beschouwingen) gebruikt worden 19. De tijd moet er rijp voor zijnFragment van een interview met Arnold Cornelis. Zie meer op www.arnoldcornelis.ning.com