De kracht van CoevordenVisieschets 2020

2

Het individu is de centrale, meest schaarse, meest kostbare bron van onze maatschappij Peter F. Drucker

3

Voorwoord

De gemeente staat aan de vooravond van zeer ingrijpende veranderingen in het soci-aal domein. Taken uit de AWBZ worden overgeheveld naar de Wmo, de participatiewet wordt ingevoerd en de gemeente wordt verantwoordelijk voor de gehele jeugdzorg. De gemeente heeft een integrale visie op de invoering van de drie decentralisaties.In het visiedocument “De kracht van Coevorden” geven we een beeld van de samenle-ving in 2020. Een samenleving waarin minder gauw een beroep op de overheid wordt gedaan en waarin meer aan de gemeenschap zelf wordt overgelaten.

Dat betekent dat de inwoners zelf verantwoordelijk zijn voor het oplossen van hun eigen problemen. Op eigen kracht waar mogelijk, al dan niet met een beroep op de di-recte omgeving en alleen inzet van specialistische ondersteuning als dat echt nodig is.

De gemeente verwacht veel van haar burgers en de maatschappelijke organisaties. Die verwachtingen kunnen alleen worden waargemaakt wanneer de gemeente ook zelf een andere rol neemt en de samenleving faciliteert en ondersteunt.

Dit visiedocument beschrijft niet alleen de Coevorder samenleving anno 2020, maar ook de route daarnaar toe.

Ik ben ervan overtuigd dat er in onze gemeente Coevorden zowel bij gemeente, bur-gers en organisaties voldoende bereidheid is om de invoering van de decentralisaties tot een succes te maken. Die bereidheid laat zich eenvoudig samenvatten: De kracht van Coevorden!

Wethouder Truus Pot-Eland Sociale zaken, welzijn, plattelandsvernieuwing en accommodatiebeleid

4

5

Inhoud

4.1 Bestuurlijk proces 194.2 Organisatieverandering 194.3 Maatschappelijk proces 194.4 Communicatie 194.5 Uitvoeringsagenda en planning 19

3. Hoe gaan we de ambitie realiseren? 15

2. Het sociaal domein in Coevorden in 2020 9

1. Inleiding 7

4. De route naar 2020 19

2.1 Wat is de ambitie voor 2020? 92.2 Preventie 92.3 Bevorderen eigen kracht 102.4 Gebiedsgerichte aanpak 122.5 Integrale aanpak 132.6 Financieel toekomstbestendig 132.7 Gevolgen ambities 14

3.1 De toegang tot het systeem 153.2 Integraliteit in visie, strategie, werkwijze en interventies 163.3 Organisatie van de aanpak: schaalniveau en inrichting 16

5. Risico’s en randvoorwaarden 21

Inhoud 5

Voorwoord 3

6

7

1. Inleiding

1.1 Aanleiding en doel van dit documentIn de Wmo nota “Veur Mekoar” die de gemeenteraad van Coevorden in de zomer van 2012 heeft vastgesteld is al aangegeven dat de gemeenten te maken krijgen met drie omvangrijke taakverschuivingen in het sociale domein: invoering van de participatie-wet, toevoeging van de begeleiding, dagbesteding en persoonlijke verzorging aan de Wmo en decentralisatie van de Jeugdzorg.

De drie decentralisaties hebben elk een eigen doel en doelgroep, tempo en karakter. Toch is het belangrijk om de drie decentralisaties in samenhang te bezien en waar mogelijk integraal op te pakken. Gezamenlijk vormen zij een belangrijke impuls voor transformatie van het sociaal domein. Met deze notitie worden de gezamenlijke visie en opgaven rond de 3 decentralisaties in het sociaal domein vormgegeven. De geza-menlijke visie vormt een perspectief op de transformatie in het sociaal domein.

De gezamenlijke opgaven geven de route aan naar de Coevorder schets van het so-ciaal domein in 2020 met heldere rollen van en relaties tussen inwoners, de lokale overheid, en maatschappelijke partners. De visie en opgaven zullen door presenteren, samen leren, experimenteren en uiteindelijk organiseren betekenis krijgen. Het is dan ook van belang om de gezamenlijke visie en opgaven met elkaar te delen en vast te stellen.

1.2 De opgaveDe decentralisaties zijn een grote bestuurlijke, organisatorische en financiële op-gave. Er wordt van de gemeente Coevorden een grote inzet gevraagd. Na invoering van de drie decentralisaties in 2015 wordt de gemeente verantwoordelijk voor prak-tisch het volledige sociale domein. Meer dan de helft van de gemeentelijke begroting zal bestaan uit dit onderdeel. Landelijke schattingen gaan uit van een toename van het gemeentelijk budget van ongeveer € 1000,00 per inwoner op jaarbasis. Voor de gemeente Coevorden betekent dit plusminus € 36.000.000,00 extra uitgaven op het sociaal domein per jaar.

Deze overheveling van taken gekoppeld aan de grote financiële verantwoordelijkheid van de gemeente maakt dat dit onderwerp -de invoering van de drie decentralisaties- de hoogste prioriteit heeft op de bestuurlijke en maatschappelijke agenda.

De gemeente zal meer dan vroeger invulling moeten geven aan het begrip opdrachtge-verschap en zal ook meer dan ooit tevoren een beroep moeten doen op de inwoners, de kracht van Coevorden. Er zal meer aan het initiatief van inwoners worden overgela-ten. Dit betekent een groot appèl aan de samenleving, een ander arrangement tussen burger en overheid. We doen behalve op de individuele burger ook een beroep op de gehele gemeenschap Ook de professionals van maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven vormen samen de kracht van Coevorden. We zoeken nadrukkelijk na-drukkelijk de samenwerking en de afstemming met de maatschappelijke organisaties, woningbouwcorporaties en zorgaanbieders in onze gemeente.Dit houdt niet in dat de gemeente achterover gaat leunen, maar wel dat de gemeente vooral gaat sturen op de realisatie van de maatschappelijke opgave en niet op de ma-nier waarop deze gerealiseerd gaat worden.

8

De gemeente heeft twee strategische doelstellingen in het sociale domein:1. Optimale participatie van individuele inwoners (microniveau)2. Binnen gemeentelijke financiële kaders blijven (macroniveau)

1.3 LeeswijzerIn hoofdstuk 2 wordt de gezamenlijke visie van de drie decentralisaties in het sociaal domein geformuleerd. Dit hebben we gedaan aan de hand van een schets Coevorden sociaal domein in 2020. We hebben daarbij de volgende vragen gesteld:• Hoe ziet het sociaal domein er over pakweg 7 jaar uit? • Welke gemeente willen we zijn? • Welke ambities hebben we?

Daarbij wordt een aantal uitgangspunten genoemd, evenals de consequenties voor de rol van de gemeente in het sociaal domein. De uitgangspunten genoemd in de Wmo- nota “Veur Mekoar” zijn leidend voor de 3 decentralisaties; bevorderen eigen kracht, gebiedsgerichte aanpak, een integrale benadering van het gehele sociale domein en financieel toekomstig bestendig. We hebben daar een belangrijk uitgangspunt aan toe-gevoegd, namelijk preventie.

Hoofdstuk 3 beschrijft wat er nodig is om deze ambitie te realiseren. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 kort ingegaan op het bestuurlijke en maatschappelijke proces en de organisatieverandering waar we met elkaar voor staan. Tot slot worden in hoofdstuk de risico’s en de randvoorwaarden genoemd.

De grote opgave de komende jaren voor de gemeente Coevorden is:Hoe organiseren we optimale participatie op micro niveau terwijl we binnen ge-meentelijke financiële kaders blijven op macroniveau?

9

2. Het sociaal domein in Coevorden in 2020

Het is het jaar 2020, de decentralisaties van het sociale domein zijn achter de rug. Terugblikkend kunnen we constateren dat het weliswaar geen gemakkelijk maar wel een waardevol proces is geweest. Een transformatie niet alleen voor de inwoners van Coevorden maar zeker ook voor de gemeentelijke en maatschappelijke organisaties.

2.1. Wat is de ambitie voor 2020?De inwoners vormen samen met de professionals, de maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en de gemeente de kracht van Coevorden.• Vanuit die kracht streven we naar optimaleparticipatie van alle inwoners van de

gemeente Coevorden.• In 2020 is er een vrijwel sluitende signalering van inwoners die ondersteuning

nodig hebben, maar daar zelf niet om vragen. Alle netwerken op wijk- en dorps-niveau en de daar aanwezige vrijwillige en professionele organisaties als scholen, buurtverenigingen, sportverenigingen, kerken en maatschappelijk- en welzijnswerk hebben zich gecommitteerd aan de probleemsignalering en ondersteuning van hun mede-inwoners.

• In huishoudens waar meer problemen tegelijk spelen (bijvoorbeeld psychiatrische problemen, schulden, werkloosheid, schoolverzuim), loopt het contact via één aanspreekpunt, dat zicht houdt op de geboden ondersteuning en de resultaten van deze ondersteuning.

• Waar mogelijk is arbeidsparticipatie het doel. Als dat nog niet kan dan is de inzet gericht op maatschappelijke participatie. Waar nodig willen we sociale participatie faciliteren. We bevorderen participatie in de directe leefomgeving van wijk of dorp.

• De gemeente stuurt in haar rol als opdrachtgever nadrukkelijk op de realisatie van de maatschappelijke opgave (outcome) en niet op de wijze waarop deze gereali-seerd gaat worden (throughput).

• Op grond van de maatschappelijke opgave is er een betere benutting van het maatschappelijk vastgoed in de gemeente Coevorden.

• Hierbij blijven we binnen de gemeentelijke financiële kaders.

Wat is hiervoor nodig?Voor het realiseren van deze ambitie is en wordt intensief geïnvesteerd in de volgende uitgangspunten:

1. Preventie2. Het bevorderen van de eigen kracht 3. Een gebiedsgerichte aanpak 4. Een integrale aanpak5. Financieel toekomstbestendig

2.2. PreventieOm te voorkomen dat inwoners een beroep doen op ondersteuning door de overheid is een stevige inzet op preventie voor alle decentralisaties een vereiste. Goede preventie is niet alleen kostenbesparend en dus een noodzaak voor de gemeente vanwege de bezuinigingsopgave die voorligt. Voor de burger zelf is het eveneens winst. De vragen en de behoeften van de burger staan centraal. Het sociaal netwerk en waar nodig pro-fessionals verkennen samen met de burger deze vragen en behoeften om zo de juiste

10

vorm van ondersteuning aan te bieden. Hoe eerder de vraag van een burger duidelijk en zichtbaar is, hoe eerder en sneller de juiste vorm van ondersteuning geboden kan worden. Het streven is de ondersteuning zo licht mogelijk aan te bieden, en alleen zwaardere ondersteuning als dit echt nodig is. Dit vraagt een sterke organisatie van de ‘eerste lijn’ om te voorkomen dat er direct complexere ondersteuning, zorg of een inkomensvoorziening ingezet wordt. De wijze waarop informatie, advies en cliënton-dersteuning wordt geboden is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Vroegtijdige signa-lering is hierbij eveneens van belang. Voor het organiseren van goede preventie is inzicht in de doelgroepen op gebiedsni-veau en de leefomstandigheden van de bewoners van de gemeente Coevorden een essentiële voorwaarde. Het gaat dan om informatie over opleidingsniveau, aantal voor-tijdig schoolverlaters, alcohol- en drugsgebruik, aantal werkzoekenden, aantal mensen met een beperking, aantal mensen in de schuldhulpverlening, aantal mensen met een psychiatrische aandoening. Dit inzicht biedt de mogelijkheid om gerichte preventie te organiseren. Hieraan levert elke organisatie een bijdrage al dan niet gefaciliteerd en gefinancierd door de gemeente.

2.3 Bevorderen eigen kracht

Eigen krachtWe willen een samenleving zijn waarin zaken minder (snel en makkelijk) worden ge-problematiseerd, zaken wat ‘normaler’ zijn. Een samenleving waarin mensen zoveel mogelijk eigen verantwoordelijkheid nemen voor de inrichting van hun eigen leven. En waarbij mensen elkaar aanspreken op opgroeien, opvoeden, financiële onafhankelijk-heid (of zichzelf financieel onderhouden) en -maatschappelijk- mee doen. Het gaat om een sociale, inclusieve samenleving. Een inclusieve samenleving is een samenleving waar iedereen tot zijn recht kan komen. Het maakt niet uit welke culturele achter-grond, sekse, leeftijd, talenten of beperkingen iemand heeft. Iedereen neemt op een gelijkwaardige manier deel aan de maatschappij. Mensen worden aangesproken op hun mogelijkheden, niet op hun beperkingen.Een samenleving waarin minder gauw een beroep op de overheid wordt gedaan en de gemeente een andere rol heeft: meer regie voeren en op sommige terreinen minder ondersteuning bieden, alleen waar die echt nodig is.In die samenleving zijn de inwoners weer meer zelf verantwoordelijk voor het oplos-sen van hun eigen problemen. Dat is ook goed voor de mensen zelf, het heft in eigen handen maakt zelfredzamer: sterker en gelukkiger. Op eigen kracht waar mogelijk, al dan niet met een beroep op de directe omgeving en alleen inzet van specialistische ondersteuning als dat echt nodig is.

Een ‘automatisch recht’ op voorzieningen staat niet voorop. Er kan niet altijd meer vanzelfsprekend een beroep worden gedaan op de overheid. We gaan op zoek naar grenzen van signaleren en interveniërenVaak biedt het sociale netwerk van een inwoner ondersteuning bij het oplossen van problemen. Het merendeel van de inwoners heeft een eigen informeel netwerk waar hij/zij terecht kan voor een luisterend oor en voor de ondersteuning bij de eerste hulp-vragen. Het sociale netwerk biedt de eerste noodzakelijke ondersteuning, waardoor professionele ondersteuning eerst nog op afstand blijft. Pas als het sociale netwerk de juiste ondersteuning niet meer kan bieden, wordt andere ondersteuning ingeschakeld.

De gemeente biedt aan iedereen laagdrempelige ondersteuning. Dit betreft eerst infor-matie en advies. Samen met de inwoner wordt verkend welke vragen er zijn en welke ondersteuning de inwoner zelf kan organiseren met het eigen netwerk. Soms is daar-naast ondersteuning nodig van een professionele organisatie. Deze wordt dan zo lang op basis van de vraag van de inwoner nodig is, ingezet, waarna de inwoner weer op eigen kracht verder kan. Voor de inwoners die geen sociaal netwerk hebben dan wel geen beroep doen op hun sociaal netwerk terwijl dit wel kan en nodig is, wordt vanuit de professionele organisaties ondersteuning geboden. Deze ondersteuning is vooral gericht op het zelf oplossend vermogen van iemand en/of op het versterken dan wel

11

het leren benutten van het informele netwerk. Er ontstaat een nieuwe balans: recht op voorzieningen is geen automatisme, maar er is wel een goed georganiseerd vangnet voor wie dat echt nodig heeft. Een vangnet voor mensen met een ernstige fysieke, verstandelijke of geestelijke beperking en anderen die het niet zelf redden. Dat vang-net is geen kwestie van generieke regels of criteria, maar van maatwerk. Ook bij deze specifieke doelgroep wordt verkend welke ondersteuning vanuit het eigen netwerk geboden kan worden en welke ondersteuning daarnaast nog nodig is.

WederkerigheidNaast dat de eigen capaciteiten, de eigen kracht, het eigen initiatief van de burger be-langrijke waarden zijn om onze ambities voor 2020 te realiseren willen we daar graag nog een element aan toevoegen, namelijk de wederkerigheid.De samenleving doet wat voor de burger, de burger doet naar vermogen wat terug voor de samenleving. Eigen kracht en wederkerigheid zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden.Binnen zowel de regierol als in de dienstverlenende rol hanteert de gemeente een dui-delijke lijn wat betreft wederkerigheid. Van burgers wordt verwacht dat zij maatschap-pelijk participeren en ook anderen in staat stellen deel te nemen aan het maatschap-pelijk leven. Ook hier is sprake van een cultuuromslag die alleen in dialoog tot stand kan komen. Daar waar de burger zich voor ondersteuning tot de gemeente wendt, zal wederkerigheid onderdeel van het gesprek zijn. Zelf iets voor de maatschappij be-tekenen wordt niet benaderd als voorwaarde, maar wordt gestimuleerd als kans om naar vermogen de participatie te versterken. Er wordt een appél gedaan op de intrin-sieke motivatie om iets voor anderen te betekenen en maatschappelijk een steentje bij te dragen, de eigen competenties te ontwikkelen, of sociale contacten te hebben. Maatschappelijk actief zijn versterkt de eigenwaarde en gevoel van welbevinden. Hulp geven en hulp vragen aan elkaar moet weer meer als vanzelfsprekend worden.

Als gemeente verwachten we veel van de burgers en het maatschappelijk mid-denveld. Dat kan alleen wanneer wij zelf ook een andere rol nemen en de sa-menleving op dit onderdeel faciliteren en ondersteunen. De rol van de gemeente is meerledig. Ze bepaalt de koers binnen het sociaal domein door beleidvorming en stuurt daarop. Maar de gemeente is als dienstverlener ook onderdeel van het maatschappelijk middenveld. Daarom heeft de gemeente een regierol én een dienstverlenende rol.

12

Wezup‘t Haantje

Benneveld

Holsloot

1

2

3

4

56

7 8Holsloot

Stieltjeskanaal

2.4 Gebiedsgerichte aanpak

UitgangspuntAls vertrekpunt voor de gebiedsgerichte aanpak wordt in principe de gebiedsindeling gehanteerd die op de volgende pagina is te zien. De geschetste gebieden zijn aan-dachtsgebieden en kennen geen harde grenzen maar overlap. De gemeente is opgedeeld in de volgende 8 gebieden :1. Schoonoord2. Aalden3. Oosterhesselen4. Sleen5. Dalen6. Steenwijksmoer7. Coevorden-Noord8. Coevorden

13

In het beleidsplan Veur mekoar 2012-2016 is bepaald dat we vragen en problemen met behulp van algemene voorzieningen willen oplossen. Een algemene voorziening is een voorziening waar alle inwoners gebruik van kunnen maken, soms wel met een lichte toegangstoets. In ieder gebied zijn algemene voorzieningen voor inwoners die behoefte hebben aan structuur en invulling van de dag en dat zelf niet kunnen organiseren. Dit gebeurt in groepsverband maar kan ook individueel. Omdat we het maatschappelijk vastgoed optimaal willen benutten worden groepsvoor-zieningen gecreëerd in bestaande gebouwen, dit kan een plaatselijk verzorgingtehuis zijn, maar ook de bibliotheek of een MFA. In ieder gebied komt zo mogelijk een gebieds- of wijkteam.

Voorzieningenniveau in gebiedenWe verwachten dat partijen die op dit moment geworteld zijn in een gebied, geza-menlijk tot een aanbod komen voor een basisvoorzieningenniveau. De gemeente zal hiervoor de randvoorwaarden scheppen. Dit betekent dat de gemeente de middelen beschikbaar stelt om dit basisniveau te financieren. Gezamenlijk, als overheid en marktpartijen, bepalen we waar dit basisniveau uit bestaat. Dit kan op onderdelen sterk afwijken van de huidige voorzieningen. De gemeente hanteert het uitgangspunt dat iedereen zelfredzaam is. Waar dat niet het geval is en ook een netwerk dit niet kan organiseren springt de overheid bij. Het liefst zo kort mogelijk, maar waar permanente ondersteuning noodzakelijk is wordt dat uiteraard blijvend aangeboden.Doordat wij een krimpende en vergrijzende gemeente zijn, zal ons voorzieningen-niveau steeds verder onder druk komen te staan. Iedere inwoner moet echter binnen een redelijke afstand van een goede voorziening gebruik kunnen maken, maar soms zal die voorziening een dorp verder zijn. Alleen als die voorziening geen adequate oplossing biedt, kan er voor een andere voorziening gekozen worden. Alleen op deze wijze houden we de bodem onder nabije voorzieningen in stand, houden we mensen actief in hun directe woon- en leefomge-ving en kunnen we de kosten beperken.

2.5 Integrale aanpakWe streven naar minder schotten tussen financiële stromen en interventies. Vraag-stukken staan vaak niet op zichzelf; bij een stapeling raakt een huishouden uit balans en zoekt gerichte steun. Het betekent dat een huishouden vanuit de eigen context en eigen historie wordt benaderd. Als er vraagstukken vanuit verschillende domeinen spe-len gebeurt die benadering vanuit het motto: één gezin, één plan, één regisseur. De gemeente Coevorden durft te differentiëren in zijn benadering van en dienstverlening aan inwoners. Daarbij is de ondersteuning vooral gericht op het zelfoplossend vermo-gen van iemand en op het versterken van het informele netwerk.De gemeente Coevorden streeft naar kwaliteit in de frontlinie. Er ontstaat ruimte voor de professional, voor wat betreft toegang tot voorzieningen, alsook de organisatie van de aanpak en uitvoering. We willen af van bureaucratie, procedure- en regeldruk en een gedetailleerde verantwoordingscyclus. We werken samen toe naar resultaten, naar maatschappelijke effecten. We kunnen als overheid èn samenleving niet alles voorkomen, niet alle risico’s inschatten en wegnemen. Risicoacceptatie hoort erbij. We regelen niet alles van te voren dicht, maar sturen in een dynamisch proces op het resultaat.

2.6 Financieel toekomstbestendigOm de zorg voor de gemeente betaalbaar te houden is het noodzakelijk dat we het systeem ontdoen van de perverse prikkels. Dat zijn prikkels die professionals dwingen om problemen in stand te houden, en om te standaardiseren in plaats van maatwerk te leveren. De huidige financieringssystemen ontmoedigen de zo noodzakelijke samen-werking. Door de gemeente volledig verantwoordelijk te maken en te werken met één gebundelde geldstroom, komt er in beginsel een einde aan de huidige financieringssys-temen.

14

Een mogelijke oplossing hiervoor is dat de gemeente in haar financieringssysteem sa-menwerkingsprikkels inbouwt. Concreet betekent dit het financieren van deelname aan samenwerkingsverbanden zoals multidisciplinair diagnostiek overleg en uitvoerings-overleg op casusniveau en het financieel belonen van organisaties die samenwerken om een nieuw aanbod te realiserenFinanciële toekomstbestendigheid betekent voor de gemeente Coevorden concreet dat we binnen de middelen die we beschikbaar hebben voor het sociaal domein zullen moeten sturen op een goede realisatie van de maatschappelijke opgave. We sturen op het resultaat. Dit betekent dat we constant zullen moeten meten, monitoren of het resultaat en de kwaliteit daarvan beantwoord aan de vraag van de samenleving in het algemeen en die van de individuele burger in het bijzonder. Uitgangspunt hierbij is dat het budget sturend en leidend hierin is.Een opmerking is hier wel op zijn plaats: Binnen het sociaal domein gaat het constant om communicerende vaten. Een voorbeeld: straks resultaatgericht inkopen op lage tarieven of het afschaffen van taken, heeft vrijwel altijd werkeloosheid en een stijging van de uitgaven op het inkomensdeel als gevolg. Financiële toekomstbestendigheid betekent harde keuzes, waarbij oog is voor de totale consequenties voor onze samen-leving.

2.7 Gevolgen ambitiesWat betekent dit voor de professional in 2020?Professionals hebben nu in 2020 weer de ruimte en krijgen het vertrouwen om naar eigen inzicht te handelen. Ze kijken breed en praktisch naar problemen en hebben geen last meer van onnodige bureaucratie. En ze beginnen nu ook altijd met de vraag wat een burger zèlf, in zijn gezin of met hulp van zijn directe omgeving kan oplossen. Professionals schakelen nu aanvullend op hun eigen steun alleen nog maar díe specia-listische collega’s in die ècht nodig zijn om heel specifieke problemen op een adres op te lossen.

Wat heeft de omslag betekend voor de organisaties van zorg en welzijn anno 2020?Doordat de herstructurering van het sociaal domein heeft gezorgd voor échte vraag-sturing vanuit de burger, hebben organisaties èn de gemeente drastisch gesneden in de werkwijze en organisatie van het werk. Het aantal zelfstandige organisaties is dras-tisch verminderd, maar ieders specifieke expertise en kwaliteiten is gehandhaafd. De integratie en samenwerking hebben geleid tot synergie. Op inhoud heeft dit geleid tot een efficiënte en succesvolle integrale, multidisciplinaire aanpak. Door de stroomlijning van alle regels, indicaties en protocollen tot één kernproces is enorm veel bespaard op de kosten van bureaucratie en coördinatie. Ook de gemeente heeft daar met een forse deregulering een grote bijdrage aan geleverd. Tenslotte is het alle organisaties gelukt om door middel van een (boven-)regionale opschaling de overhead van hun organisa-ties substantieel terug te brengen.

En welke rol heeft de gemeente nu in 2020?Dankzij de omslag in het sociale domein naar echte vraagsturing lukt het de gemeente om in 2020, ondanks een nog steeds groeiende ondersteuningsvraag vanuit inwoners, iedereen die dat echt nodig heeft toch voldoende hulp te bieden. Dit ondanks de op-eenvolgende drastische bezuinigingen van de afgelopen jaren. Bij de decentralisaties heeft de gemeente een duidelijke regierol. De gemeente bepaalt wat er gebeurt in een gebied, in mindere mate hoe dit gebeurt. Naast een duidelijke regierol en een rol als opdrachtgever heeft de gemeente op sommige terreinen een in-houdelijk rol, bijvoorbeeld om het terrein van Wmo-voorzieningen, schuldhulpverlening en de wet werk en bijstand

Coevorden wil de drie decentralisaties oppakken als een transformatie. Dat vraagt maatwerk, waarbij we de komende jaren met elkaar zullen moeten ont-dekken wat we van mensen en hun omgeving zelf kunnen vragen, en wat daarin de rol van de overheid moet zijn. De gemeente Coevorden zet in op vijf speer-punten: preventie, bevorderen eigen kracht (waaronder de wederkerigheid), ge-biedsgerichte aanpak, een integrale benadering en financieel toekomstbestendig

15

3. Hoe gaan we deze ambitie realiseren?

We gaan de drie decentralisaties vanuit onze gezamenlijke visie implementeren. De in-voering van de decentralisaties is vastgesteld op 1 januari 2015. Om de gezamenlijke visie in het maatschappelijke domein te realiseren, werken we aan een verandering van het systeem. Daarnaast worden in de komende periode concrete besluiten geno-men om de decentralisaties op 1 januari 2015 te kunnen realiseren. De noodzakelijke veranderingen zijn te vatten in een aantal gezamenlijke opgaven. Per opgave geven we aan in welke richting de oplossing wordt gezocht en vanuit welke benadering.

3.1. De ‘toegang’ tot het systeem

OpgaveIn het huidige systeem wordt per voorziening de toegang geregeld met indicatiestellin-gen. Hierdoor is het recht op een voorziening steeds meer centraal komen te staan, en niet de oplossing. De indicatiestelling gebeurt op velerlei gebied en vanuit verschillen-de kokers, als onderwijs, gezondheidszorg, werk en inkomen, wonen, welzijn, sport en cultuur. Dit heeft geleid tot een te omvangrijk, verkokerd en bureaucratisch systeem met onvoldoende integraliteit. Om een verandering te realiseren is het nodig de toe-gang tot het systeem te veranderen. We willen toe naar meer preventie, zodat minder inwoners afhankelijk zijn van de voorzieningen in het sociaal domein. De toegang tot deze voorzieningen wordt zo ingericht dat alleen mensen die het echt nodig hebben er een beroep op doen. De toegang en de ondersteuning die nodig is, vindt in samenhang plaats. De toegang wordt daarnaast integraal georganiseerd. Hierdoor wordt voorko-men dat het niet toelaten van een burger tot de ene voorziening leidt tot verplaatsing van het probleem naar een ander loket. De afzonderlijke voorzieningen staan niet meer centraal. De vraag van de burger is het uitgangspunt.

RichtingNiet iedere situatie die wat afwijkt, vraagt om een specifieke voorziening. Het is wen-selijk om de inzet op preventie te vergroten en te versterken. Dit vraagt om een ver-andering cq. wijziging in de werkwijze van de professionele- en vrijwillige organisaties. Investeren in samen leven, samen zorgen: de civil society. Het realiseren van samenhang in de toegang tot het systeem. Dit betekent één be-nadering bij de intake. Deze benadering gaat uit van de vraag van de inwoner, het aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid, het bevorderen van de zelfredzaamheid en het benutten en het versterken van de eigen omgeving.

BenaderingWij hebben inzicht in de (zorg)behoefte en het historisch gebruik van inkomens- en zorgvoorzieningen in de acht gebieden van de gemeente Coevorden met een schets van de aanwezige voorzieningen. In het 4de kwartaal van 2013 wordt gestart met een onderzoek op welke wijze de toegang tot het systeem kan worden georganiseerd. De eerste fase van het onderzoek wil de maatschappelijke opgave per gebied in beeld brengen. Naast de “harde gegevens” de analyse van doelgroepen per gebied, koppelen we ook de zgn “zachte gegevens “hieraan. Welke problematieken komen nu voor? In de 2e fase zal worden onderzocht welk toegangsmodel het beste aansluit bij de maat-schappelijke opgave per gebied.

16

3.2 Integraliteit in visie, strategie, werkwijze en interventies

OpgaveNiet alleen de toegang tot het systeem is verkokerd, ook het systeem zelf is ver-kokerd. Verschillende instellingen werken voor hetzelfde huishouden, aangestuurd en gefinancierd vanuit verschillende overheden. Door de overheveling van taken en verantwoordelijkheden op het sociale domein naar de gemeente kan het systeem integraal worden ingericht. Via de 3D-brede toegang kan de situatie van een huishou-den compleet in beeld komen. In samenspraak met het huishouden wordt vastgesteld hoe de situatie verbeterd kan worden en welke interventies hiervoor nodig zijn. De ondersteuning is vooral gericht op het bevorderen van de zelfredzaamheid. Dit kan betekenen dat vanuit het huishouden eerst zelf actie wordt ondernomen waarna pas later de ondersteuning door professionals aanvangt. Echter daar waar de veiligheid van mensen in gevaar is, ligt een reden voor ons om in te grijpen. Moment en manier van ingrijpen is afhankelijk van het onderliggende probleem. Het waarborgen van de veilig-heid van kinderen staat buiten kijf, waarbij het uitsluiten van incidenten helaas niet mogelijk is. Ook is de wil van mensen zelf bepalend voor mogelijk ingrijpen. Het is niet aan de overheid om maatschappelijke participatie af te dwingen, behalve als er een beroep op inkomen bij de overheid wordt gedaan.

RichtingHet uitgangspunt is ‘zorgen dat’ vanuit de werkwijze één huishouden, één plan, één regisseur. Het uitgangspunt van de ondersteuning is de vraag van de burger. De burger is altijd gesprekspartner bij het vaststellen van de benodigde ondersteuning. Prioriteren in plaats van coördineren: durven kiezen wat het belangrijkste of eer-ste probleem is dat aangepakt moet worden. Professionals zijn in de frontlinie meer generalist dan specialist. In de brede 3D-toegang werken generalisten die expertise erbij halen als dit nodig is. Professionals maken gebruik van gezamenlijk gedragen me-thodieken voor zowel de intake, het melden van signalen als een aantal interventies, zoals de Participatieladder, Drentse Verwijs Index, Positief Opvoeden Drenthe, Veilig Opgroeien Drenthe. Professionals zijn hierin voldoende geschoold. Er zijn afspraken gemaakt over de manier van registreren en monitoring. Er wordt gestreefd naar een integraal registratiesysteem voor de 3D’s. Verkend wordt hoe de huidige systemen en gemaakte afspraken hierbij kunnen aansluiten.

BenaderingWe zijn begonnen met de bundeling van gegevens op huishoudniveau. Wat is de samenloop van voorzieningen in een huishouden? Gestart is met de pilot Sociaal team in de wijk Poppenhare in Coevorden om in multiproblem gezinnen de werkwijze één huishouden, één plan, één regisseur te realiseren. Het experimenteren met de werkwijze voor de opvoed- en opgroeiondersteuning op kleine schaal. De interventieniveaus van Positief opvoeden Drenthe (PoD) zijn het uitgangspunt. Verkend wordt welke specialistische ondersteuning op lokaal niveau ge-boden kan dan wel moet worden en welke expertise regionaal dan wel bovenregionaal beschikbaar is en op lokaal niveau erbij gehaald kan worden. In samenwerking met de betrokken organisaties wordt verkend welke expertise nodig is en welke verantwoordelijkheid de organisaties hierin zelf hebben in relatie tot hun eigen professionals.

3.3 Organisatie van de aanpak: schaalniveau en inrichting

OpgaveBovenstaande opgaven vragen om een uitspraak over het schaalniveau waarop de 3D-brede aanpak georganiseerd wordt en hoe de 3D-brede aanpak vorm en inhoud krijgt. Vragen die opgepakt worden zijn onder meer: Wat gaan we als gemeente zelf uitvoe-ren, wat gaan we inkopen, hoe gaan we deze inkoop organiseren en op welke schaal gaan we interventies organiseren? We willen meer samen met maatschappelijke part-ners doen in plaats van alles zelf betalen en bepalen. De uitdaging is om het sociale

17

domein in te richten met flexibele, samenwerkende, vraaggerichte professionals die los van hun eigen organisatie samen met de burger komen tot de meest passende oplos-sing voor de vraag van deze burger. Deze ontwikkeling is al enige tijd bezig en is een proces dat ook na de invoering van de drie decentralisaties tijd en aandacht vraagt.

RichtingEfficiënte uitvoering vraagt om standaardisering waar mogelijk, maatwerk waar nodig. Bij het vaststellen van de juiste schaal maken we onderscheid tussen het beleid, de organisaties, de inkoop en de uitvoering. De juiste schaal verschilt van het vraagstuk en de bestaande formele- en informele netwerken. Een gebiedsgerichte benadering is de richting omdat de intensiteit van problemen per gebied kan verschillen, het gebied een aantal basisvoorzieningen heeft en een gebied de plek is waar mensen met elkaar het samenleven gestalte geven. Het uitgangspunt is nu dat de gemeente wordt ingedeeld in 8 gebieden. Het benutten van ICT is van belang voor zowel het bieden van ondersteuning aan de inwoners zelf als voor de ondersteuning van de professionals bij de uitvoering van hun werk. ICT, en dan bijvoorbeeld de sociale media, biedt de burger een grotere rol in het zelf oplossen van problemen zonder of met beperktere tussenkomst van professionals. ICT biedt de professional mogelijkheden tot ondersteuning bij het bieden van integrale dienstverlening.

BenaderingVanuit de inhoud: welke ondersteuning bieden we als gemeente en welke partners hebben we daarnaast nog nodig? Welke basisvoorzieningen zijn er in de 8 gebieden? Welk vangnet is voor de mensen aanwezig in een gebied, dan wel is te organiseren in een gebied? Hoe maken we de koppeling tussen sociale en fysieke leefbaarheid?

18

19

4. De route naar 2020

Om de Coevorder visie op de drie decentralisaties in het sociaal domein te realiseren is het van belang om het proces meer en verder vorm te geven. Voor het bestuurlijke proces, de organisatieverandering, het maatschappelijke proces en de communicatie worden hier stappen geformuleerd, die nader uitwerking & uitvoering behoeven.

4.1 Bestuurlijk procesMet deze notitie geeft de gemeente Coevorden een gezamenlijke visie op de driedecentralisaties in het sociaal domein en een schets van de gezamenlijke opgaven Naar verwachting vindt besluitvorming door de Raad plaats in december 2013. Het college stelt belangrijke partners zoals de Wmo raad, het jeugdberaad Coevorden, het WWZ beraad, zorgaanbieders en anderen in de gelegenheid om een reactie op dit document mee te geven ten behoeve van deraadsbehandeling. Genoemde partners zullen gedurende de decentralisatieprocessen nadrukkelijk om advies worden gevraagd. De transformatie van het sociaal domein levert ook input voor de gemeentelijke kerntakendiscussie en de kadernota.

4.2 OrganisatieveranderingDe ontwikkelingen in het sociaal domein, met als stevige impuls de driedecentralisaties, vragen om een andere organisatie van de lokale overheid: een over-heid die verantwoordelijkheid neerlegt bij haar inwoners en partners, die professionals meer ruimte, bevoegdheden en verantwoordelijkheid geeft en streeft naar meer maat-werk, een integrale benadering en (boven)lokale organisatie. Dat vergt op sommige punten bijvoorbeeld om minder regel- en processturing en meer resultaatsturing.

4.3 Maatschappelijk procesDe veranderingen in het sociaal domein zijn veelomvattend en ingrijpend, daarom spreken we ook van transformatie. Dit veranderproces zullen we samen in moeten gaan met alle mogelijke, diverse partners en inwoners, zodat ook zij de rolverschui-vingen gaan ‘horen, begrijpen en oppakken’ en bijdragen aan de transformatie van het sociaal domein.Aangezien de uitgangspunten van de visie vragen om aansluiting bij relevante netwer-ken en (informele) structuren, om een andere manier van kijken naar en werken met diverse organisaties in de wijken en om een diversiteit in kennis binnen een wijk of doelgroep, zullen we bij de uitwerking van de visie ook de organisaties nauw betrek-ken die op wijkniveau actief zijn of kennis hebben van een bepaalde groep inwoners en stimulerend zijn in de samenleving.

4.4 CommunicatieWe zullen op basis van onze visie en opgaven een communicatiestrategie ontwikkelen, met een duidelijke kernboodschap, gericht op diverse partners en doelgroepen, en concrete voorstellen voor persbenadering, onderhandeling, bijeenkomsten, gezamen-lijke oefening en uitingen.

4.5 Uitvoeringsagenda BOCE en planningUitvoeringsagenda 3D’s BOCEOp basis van bekende en belangrijke thema’s is een gezamenlijke agenda voor de

20

samenwerking op de 3 decentralisaties binnen de drie gemeenten opgesteld Deze uitvoeringagenda kent een dynamisch karakter, aangezien de ontwikkelingen met betrekking tot de drie decentralisaties niet stilstaan. In het bijzonder niet zolang de wetgevingstrajecten nog niet voltooid zijn, maar ook daarna zullen nieuwe, nog niet eerder voorzienbare of gewijzigde zaken/thema’s leiden tot wijziging van de uitvoe-ringsagenda. De opgaven waar de drie gemeenten voor staan leveren veel(al) gelijksoortige vraag-stukken op en vragen om een uniforme aanpak en gezamenlijke ontwikkeling. Bo-vendien zullen aanwezige schaalvoordelen volledig benut moeten worden. Door onze krachten en kennis te bundelen en waar nodig te zorgen voor de juiste schaal, kunnen voordelen gerealiseerd worden. Om hiertoe te komen is gewerkt aan een gezamenlijke uitvoeringsagenda die richting geeft aan de tot stand te brengen producten. Op dit moment wordt de uitvoeringsagenda 2014 ambtelijk voorbereid.

PlanningBij dit visiedocument treft u in de bijlage een beknopte planning vanaf het 4de kwar-taal 2013 aan. Deze planning geeft per kwartaal aan welke notities en welke besluiten er moeten worden opgeleverd c.q. moeten worden genomen. De opgaven zoals in hoofdstuk 3 beschreven zijn hierbij het vertrekpunt.

21

5. Risico’s en randvoorwaarden

Het visiedocument is zowel procesmatig als inhoudelijk ambitieus. We noemen hierna een aantal risico’s en randvoorwaarden voor slagen van dit plan:

• Landelijk zijn de kaders nog niet helemaal helder en ook is nog niet duidelijk hoe-veel geld de gemeente exact krijgt voor de nieuwe taak. Verder moeten veel zaken ook intern nog verder worden uitgewerkt. De gemeente neemt de vrijheid om de planning en uitvoeringsagenda in de loop van de tijd, na voortschrijdend inzicht en landelijke ontwikkelingen, bij te stellen.

• Er is tijdsdruk om op tijd klaar te zijn voor de invoering per 2015. Staatssecreta-ris Van Rijn denkt begin 2014 de besluitvorming in de Tweede en Eerste Kamer te hebben afgerond. De planning hiervoor is zeer ambitieus. Het is de vraag of deze planning gehaald gaat worden. Het huidige uitvoeringsplan gaat vooralsnog uit van deze planning.

• Draagvlak bij partijen, bij cliënten en aanbieders van zorg en welzijn, is van we-zenlijk belang. Anders komen plannen niet van de grond. Het is dus erg belangrijk om partijen bij de planvorming te blijven betrekken en goed te communiceren, zowel over de inhoud als over het proces.

• Een vernieuwende visie betekent nog niet dat in de praktijk ook zo gewerkt gaat worden. Het systeem van toegang en het aanbod moeten hierop worden afge-stemd en medewerkers zullen moeten worden opgeleid. Dit is een kwestie die niet een twee drie gerealiseerd is en pas over enkele jaren zijn beslag gaat krijgen.

• Aanbieders moeten gaan samenwerken, maar zijn ook elkaars concurrenten. Het is belangrijk dat de gemeenten de kaders schetsen, zodat op basis daarvan een ver-trouwensrelatie met aanbieders aan een vernieuwend aanbod kan worden gewerkt.

• De gemeente heeft ook in een bredere context te maken met veranderingen en bezuinigingsmaatregelen op verschillende beleidsterreinen. Het is van belang schotten te slechten (ook intern), ontwikkelingen op elkaar af te stemmen en ef-ficiënte verbindingen te leggen.