DE HOND ALS SOCIALE KATALYSATOR - …...verander sociale relatie(s) = verander angst en cognitie...

DE HOND ALS SOCIALE KATALYSATOR HONDEN ALS SOCIALE LIJM VOOR MENSEN – EN MENSEN VOOR HONDEN?

JONI DELANOEIJE

[email protected]

KYNOCONGRES ANGST EN COGNITIE – PARALLELLE TOEPASSINGEN VANUIT DE HUMANE PSYCHOLOGIE , 17 NOVEMBER 2018, LUNTEREN

EVEN VOORSTELLEN

Joni Delanoeije, °1990, Leuven, België

2013 Afgestudeerd Theoretische psychologie (KU Leuven)

Onderzoek: Visuele communicatie honden (ELTE Boedapest)

Masterproef: Honden als onderdeel van menselijke (gezins)systemen

2014–2019 Doctoraal onderzoeker (KU Leuven)

Welzijn van werknemers in werk en privéleven

Effecten van honden thuis en op het werk

2013–2019 Honden‘trainer’

Hondenschool Whisper / Sirius Therapie vzw

2019 Postgraduaat Dogs Assisted Interventions (Odisee, Brussel)

2

OVERZICHT

1. Effecten van hond op mens-mens interacties

2. Effecten van mens op hond-hond of hond-mens interacties

Interacties?

Mens en hond als sociale relatie; als deel van sociaal systeem “systeempsychologische kijk”

Systeem x cognitie x persoonlijkheid leren ~ sociale (cognitieve) leertheorie (Bandura, 1989)

verander sociale relatie(s) = verander angst en cognitie

soms via beleving en emotie

Parallellen?

Verschillen?“katalysator”

3



OVERZICHT

1. HUMANE PSYCHOLOGIE 2. HONDENPSYCHOLOGIE?

4

1. MENSELIJKE SYSTEMEN BEÏNVLOED DOOR HONDEFFECTEN VAN HONDEN OP INTERACTIES TUSSEN MENSEN

5



Honden in menselijke sociale systemen (Sussman, 1985; Cunha et al., 2018)

Anthrozoölogie = studie van mens-dier interacties

Gunstige effecten op psychologisch en fysiek welzijn (Beck & Katcher, 2003)

Grondlegger: Boris Levinson (1962)

Hond voor de mens (Bonas et al., 2000):

1. Functionele rol instrumenteel

2. Vrijetijdsbesteding ontspanning

3. Sociale relatie sociaal welzijn

DE HONDVOOR DE MENS

Freud (1856-1939) en zijn ‘co-therapeut’ Jofi

6

DE HOND VOOR DE MENS

Verklaringen?

1. Biophilia hypothese (Wilson, 1984):

doorheen evolutionaire ontwikkeling verhoogde overlevingskans indien dieren kunnen lokaliseren en

achtervolgen (dieren als voedsel & plantaardige voedselbronnen lokaliseren)

predispositie brein aandacht voor dieren & stimuluseigenschappen directe omgeving

2. Sociale steun theorie (Lynch, 1977)

positieve gezondheidseffecten sociaal kameraadschap

Echter geen consensus verklarende mechanismen (Fine, 2015)

7

Honden in menselijke sociale systemen (Sussman, 1985; Cunha et al., 2018)

Anthrozoölogie = studie van mens-dier interacties

Gunstige effecten op psychologisch en fysiek welzijn (Beck & Katcher, 2003)

HOND IN DE THERAPEUTISCHE RELATIE

hond in systeem brengen

=

beter verloop interacties

Veiligere therapeutische relatie

therapeut-cliënt

Instrumenteel gebruik

inzetten van hond

(Fine, 2015)

(soms ook – effecten!)

Niet altijd bewust proces

8

“sociale lijm effect”Veiligheid en vertrouwen

Emoties (indirecte uiting)

Sfeer

• ijsbreker, rituelen

• rust, ontspanning

AfleidingDynamiek

Leren via de hond

• spiegel

• herkenningspunt

• buitenstaander

Monitoring fysiek contact

HOND IN DE THERAPEUTISCHE RELATIE

Meeste effecten via beleving/emotie (1) veilige emotionele omgeving (2) uiting emoties (~ emotionally focused)

Spanning loslaten, sfeer veranderen, veilige afleiding of ijsbreker

Sociale steun = veilige interactie (Kurdek, 2008)

Re-directie van gedrag vb. trianguleren (Cain, 1985):

“Thus, a father might yell at the dog when he was angry with his wife, a mother might say something to the cat that her daughter would overhear, or two pets would begin fighting when family members are distant or tense.” (Melson & Fine, 2010, p. 235)

Loutere aanwezigheid versus actieve deelname?

Beide: katalyseren zonder en katalyseren met actieve deelname aan interactie

(soms ook – effecten!)

Biologische effecten

Oxytocine: binding & stressverlaging (Odendaal & Meintjes, 2003)

9

Niet altijd bewust proces

HOND IN MENSELIJKE INTERACTIES

• hond als trigger/katalysator van emoties

• hond als bron van veiligheid

• hond als afleider

Aanwezigheid hond in menselijke groep

10

“sociale lijm effect”

“I learn that dogs pull people together, including individuals who might not

otherwise socially interact, in many different ways” (Prof. Dr. Marc Bekoff)

Interacties onbekenden (McNicholas & Collins, 2000)

Interacties bekenden: geen onderzoek (?)

samenwerking onbekenden in werkgroep (Colarelli et al., 2010)


Aanwezigheid hond verhoogt prosociaal gedrag in werkgroep (Colarelli et al., 2010)

Verbinding, samenwerking en vertrouwen

Ongeacht veel of weinig nood aan interactie in taak

Geen effect op performance/cognitie

Mechanisme? “Blinde scoring” door buitenstaanders

Positieve emoties

11

Verklaringen?

Sociale inclusie

Veilig gespreksonderwerp

Hond interageert met iedereen

Loutere aanwezigheid

emotionele besmetting (Barsade, 2002)

IN LIJN MET?

Sociale cognitie = manier waarop mensen denken over henzelf en de sociale wereld

Hoe sociale informatie selecteren, interpreteren, onthouden, gebruiken om te oordelen

Rol van cognitieve processen in sociale interactie?

Biosociale theorie (Izard, 1992):

Cognitie niet essentieel voor sociale functies

Emotionele ervaring op zich heeft sociale functies

Gedragingen en maken van keuzes (Kahneman & Egan, 2011):

Traag, rationeel systeem cognitief

Snel, instinctief systeem emotioneel

12


13

https://www.youtube.com/watch?v=EKhjZjs_7uQ

https://www.youtube.com/watch?v=EKhjZjs_7uQ




14

Positieve impact op collega's

Ontspannen, relaxerend, "regrounding“

“A great place to be”

2. HONDSE SYSTEMEN BEÏNVLOED DOOR MENSEFFECTEN VAN MENSEN OP HOND-HOND EN HOND-MENS INTERACTIES

15

Mensen in sociale systemen van de hond?

Mens bepaalt sociale relatie(s) met en van hond

Invloed mens op hond? Veel sociaal cognitief onderzoek (Bensky et al., 2013)

• Begrip menselijke visuele signalen (bv. wijsgebaar vinger; honden ander begrip dan kinderen; Hegedüs et al., 2013)

• Hond-naar-mens communicatie (bv. intentioneel ‘show behaviour’; mens-hond samenwerking; Lakatos et al., 2007)

• Perspectief nemen (bv. blinddoekexperiment; hond begrijpt zoals mens wat dit betekent; Gácsi et al., 2004)

• Sociaal leren van andere honden (leren door naar anderen te kijken; Pongracz et al. 2001)

Invloed mens op sociale interacties honden?

• Systeempsychologische kijk

DE MENS VOOR DE HOND

16

“Researchers have recognised that evolution has acted to alter the social behavior set of the dogs in such a way to

increase their chances of survival in the anthropogenic environment. (…) One key factor seems to be the increased

sensitivity of dogs to react to the human social environment in general.” (Miklósi & Topál, p. 194, 2012)

OVERZICHT

17

1. Effecten van hond op mens-mens interacties

2. Effecten van mens op hond-hond of hond-mens interacties

“katalysator”

Parallellen?

Verschillen?

Moeilijk te bestuderen

Wel: studie sociale cognitie

(mens = sociale partner)

katalysator katalysator

Geen onderzoek

MENS IN SOCIALE INTERACTIES VAN HOND

Aanwijzingen mens effect op sociale interacties van hond:

Ongelijkheidsaversie (gedrag van mens beïnvloedt emotie hond) (Range et al., 2012)

Jaloezie (behouden belangrijke sociale relatie bedreigd door derde) (Abdai et al., 2018)

Oxytocineloop mens-hond (Nagasawa et al. 2014) en hond-hond (Romero et al. 2014)

Veilige gehechtheid (durven verkennen nieuwe omgeving of relatie) (Palmer & Custance, 2008)

Aandacht voor aandacht en sociale verwijzing (Horowitz, 2009; Fugazza et al. 2018)

18

Belang creëren veilige sociale omgeving!

Beïnvloeden en omleiden gedrag/emotie

+ en – emotionele besmetting


Cognitieve aspect in sociale interacties?

Sociale verwijzing = proces waarmee individuen aanwijzingen van de zichtbare emotie van

een sociale partner gebruiken om te reageren op een nieuwe situatie; kan voordelig zijn vooral

voor jonge onervaren individuen doordat het gepaste reacties op nieuwe situaties bevordert

en risico's van trial-en-error leren vermijdt (Fugazza et al., 2018)

emotionele cues van sociale partner(s)

beïnvloed door emotie (bv. oxytocine; Olivia et al., 2015)

Gelijkenissen maar ook verschillen in cognitie mens en hond

Wel gelijk? Door aanwezigheid of deelname, emotie veranderen in de interactie

19





20

individuele (stress)reacties beïnvloeden vanuit sociale relatie

=

interactie beïnvloeden vanuit sociale relatie





21

Hond in hond-hond interactie

“Secure-base effects were indicated in that the dogs explored, remained passive,

played with the stranger and engaged in individual play more when in the presence of

their owner than when left with the stranger or alone.” (Palmer & Custance, 2008)

splitting = doorbreken en eventueel veranderen van

interactie tussen individuen door actief tussen komen

Mens in hond-mens interactie

https://www.facebook.com/gentleteam/videos/2528905743793682

https://www.companionanimalpsychology.com/2013/

03/do-dogs-find-their-owners-presence.html

PARALELLEN?

elementen invloed hond op sociale interacties mensen

=

elementen invloed mens op sociale interacties honden?

aanwezigheid vs. actieve deelname?

Rol als eigenaar?

Rol als trainer?

Ombuiging situatie door ombuiging emotie?

22

Veiligheid en vertrouwen

Emoties

Sfeer

• ijsbreker, rituelen

• rust, ontspanning

AfleidingDynamiek

Leren via de hond

• spiegel

• herkenningspunt

• buitenstaander

Monitoring fysiek contact

?

TOEKOMST?

23

Veerkracht

1. Ondersteuning

2. Veilige omgeving

Science-based training = do no harm

(= soms wel interfereren!)

veranderen gedrag? = veranderen emotie

EEN HOND IS… EEN HOND

24

https://youtu.be/a7HfO6_ZOtE

https://youtu.be/a7HfO6_ZOtE


25

Jose De Giorgio-Schoorl –TED talk ‘How to see non-human animals as owners of their own life’

“Because even if we cannot known what they are thinking, you can pay attention for their attention. (…). It is that attention that you can still

recognize in a toddler: an inquisitive mind, busy with trying to get information from where she is – to get information from her world. And it is

something that is part of us. We are born with that kind of attention, but we forget it. We become part of a functional life: we look for things to

happen. (…) So what would happen if you would start paying attention to the attention of a dog, or a cat, or a horse? Many misunderstandings will be

solved. Little misunderstandings. Misunderstandings that are almost funny if they were not so serious for the animals involved. Because while they are

busy with their own inquiries, with their own search for information and understanding, we are busy again with seeing how they react upon us.

This is a change in our attention that in the next years we are going to make. Because it also bring back our own awareness, of how you can look

differently, and the understanding how things from a scientific point of view actually can be integrated in daily life. Because if we learn that smelling is

important for a dog or a horse, then that is actually what we need to preserve: their initiative to smell. Not trying to understand what we can

do with that ability, which is a possibility we are more focused on from a scientific point of view, because everything is about ‘what else can they do?’. A

little bit like features on your phone.

Even scientific research about empathy is still about ‘what else can they do?’. Because if within the research you are focused on the results, and not on

the experience they are having, you are actually still training yourself in ignoring their own experience, which is actually the basis of empathy.

So we need to develop towards the ability to see them, and the choice to step out of that anthropocentric viewpoint is a choice that everyone can

make from his own values. It is not a scientific breakthrough; it is a changing culture. To decide to give value to the possibility to someone to be

themselves. (…)”


26

Parallellen? Verschillen?

Angst? Cognitie?

Wanneer je de emotie wil veranderen: verander de sociale relatie(s)

BEDANKT [email protected]

REFERENTIES

28

Abdai, J., Terencio, C. B., Fraga, P. P., & Miklósi, Á. (2018). Investigating jealous behaviour in dogs. Scientific Reports, 8(1), 8911.

Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American psychologist, 44(9), 1175-1184.

Barsade, S. (2002). The ripple effect: Emotional contagion and its influence on group behavior. Administrative Science Quarterly, 47, 644–675

Beck, A., & Katcher, A. (2003). Future directions in human-animal bond research. American Behavioral Scientist, 47(1), 79-93.

Bensky, M., Gosling, S., & Sinn, D. (2013). The world from a dog’s point of view: A review and synthesis of dog cognition research. Advances in the Study of Behavior, 45, 209-406.

Bonas, S., McNicholas, J., & Collis, G. (2000). Pets in the network of family relationships. In A. Podberscek, E. Paul, & J. Serpell (Eds.), Companion animals and us (pp. 209–236). Cambridge University Press.

Cain, A. (1985). Pets as family members. In M. Sussman (Ed.), Pets and the family (pp. 5–10). New York: The Haworth Press.

Colarelli, S., McDonald, A., Christensen, M., & Honts, C. (2017). A companion dog increases prosocial behavior in work groups. Anthrozoös, 30(1), 77-89.

Cunha, M., Rego, A., & Munro, I. (2018). Dogs in organizations. Human Relations. doi:10.1177/0018726718780210

Fine, A. (Ed.). (2015). Handbook on animal-assisted therapy: Foundations and guidelines for animal-assisted interventions. Academic Press.

Fugazza, C., Petro, E., Miklósi, Á., & Pogány, Á. (2018). Social learning of goal-directed actions in dogs (Canis familiaris): Imitation or emulation? Journal of Comparative Psychology. doi:10.1037/com0000149

Gácsi, M., Miklósi, Á., Varga, O., Topál, J., Csányi, V. (2004). Are readers of our face readers of our minds? Dogs (Canis familiaris) show situation-dependent recognition of human's attention. Animal Cognition, 7, 144-153.

Hegedüs, D., Bálint, A., Miklósi, Á., & Pongrácz, P. (2013). Owners fail to influence the choices of dogs in a two-choice, visual pointing task. Behaviour, 150(3-4), 427-443.

Horowitz, A. (2009). Attention to attention in domestic dog (Canis familiaris) dyadic play. Animal Cognition, 12(1), 107-118.

Izard, C. (1992). Basic emotions, relations among emotions, and emotion-cognition relations. Psychological Review, 99(3), 561-565.

Kahneman, D., & Egan, P. (2011). Thinking, fast and slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.

Kurdek, L. (2009). Issues in defining and assessing features of attachment figures: Reply to Kobak (2009). Journal of Family Psychology, 24(4), 450–451.

Lakatos, G., Dóka, A., & Miklósi, Á. (2007). The role of visual cues in the comprehension of the human pointing signals in dogs. International Journal of Comparative Psychology, 20, 341-350.

Levinson, B. (1962). The dog as a "co-therapist". Mental Hygiene New York, 46, 59–65.

Lynch, J. (1977). The broken heart: The medical consequences of loneliness. New York: Basic Books.

McNicholas, J., & Collins, G. (2000). Dogs as catalysts for social interactions: Robustness of the effect. British Journal of Psychology, 91, 61-70.

Miklósi, Á., & Topál, J. (2012). The evolution of canine cognition, in J. Vonk & T. Shackelford (eds.) The Oxford handbook of comparative evolutionary psychology (pp. 194-213).

Nagasawa, M., Mitsui, S., En, S., Ohtani, N., Ohta, M., Sakuma, Y., et al. (2015). Oxytocin-gaze positive loop and the coevolution of human-dog bonds. Science, 348, 333–336.

Odendaal, J., & Meintjes, R. (2003). Neurophysiological correlates of affiliative behaviour between humans and dogs. The Veterinary Journal, 165(3), 296-301.

Oliva, J., Rault, J., Appleton, B., & Lill, A. (2015). Oxytocin enhances the appropriate use of human social cues by the domestic dog (Canis familiaris) in an object choice task. Animal Cognition, 18(3), 767-775.

Palmer, R., & Custance, D. (2008). A counterbalanced version of Ainsworth's Strange Situation Procedure reveals secure-base effects in dog–human relationships. Applied Animal Behaviour Science, 109(2-4), 306-319.

Pongrácz, P., Miklósi, Á., Kubinyi, E., Gurobi, K., Topál, J., Csányi, V. (2001). Social learning in dogs: The effect of a human demonstrator on the performance of dogs (Canis familiaris) in a detour task. Animal Behaviour, 62, 1109-1117.

Range, F., Leitner, K., & Virányi, Z. (2012). The influence of the relationship and motivation on inequity aversion in dogs. Social Justice Research, 25(2), 170-194.

Romero, T., Nagasawa, M., Mogi, K., Hasegawa, T., & Kikusui, T. (2014). Oxytocin promotes social bonding in dogs. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(25), 9085-9090.

Sussman, M. (1985). Pets and the family. Routledge.

Wilson, E. (1984). Biophilia. Cambridge, MA: Harvard University Press.

SYSTEEMPSYCHOLOGIE?

Systeemtherapie is ook bekend als gezins- en relatietherapie. Het gezin is daarbij het systeem, waarvan een

persoon lid is door biologische, wettelijke, affectieve, geografische en historische banden. Volgens de stichters van

de systeemtherapie zijn menselijke problemen in de kern problemen die ontstaan tussen personen die lid zijn van

dit systeem. De onderliggende idee is immers dat als in een systeem (gezin, partnerrelatie, ...) één van de leden

een probleem heeft, ook het hele systeem ontwricht wordt. Omgekeerd kan men een individu helpen

door het systeem waarin hij/zij leeft te versterken.

Bron: Wikipedia (28/09/2013)

Bij systeemtherapie ligt de nadruk op interacties, context en gehelen. Je bent wie je ben door je omgeving:

het gezin waaruit je afkomstig bent en je huidige relatienetwerk. Je gezins- en familieleden spelen in je leven een

belangrijke rol. Kennen je vrienden je als een geslaagde afdelingschef; voor je broer blijf je altijd ‘dat kleine meisje’,

hoe oud je ook bent. Je familie kent je door en door en iedereen heeft familie.

Bron: Psychologenassociatie.be (28/09/2013)

29

DE HOND ALS SOCIALE KATALYSATOR - …...verander sociale relatie(s) = verander angst en cognitie...

Documents

Transcript of DE HOND ALS SOCIALE KATALYSATOR - …...verander sociale relatie(s) = verander angst en cognitie...