Zaterdag en zondag7 en 8 juli 2018

28650

€ 3,85

DE VOLKSKRANT BV JACOB BONTIUSPLAATS 9, POSTBUS 1002, 1000 BA, AMSTERDAMREDACTIE@VOLKSKRANT.NL TEL.:REDACTIE 020-562 9222KLANTENSERVICE 088-056 1561 BEZORGING 088-056 1555

8(HLAABB!CCEDCF)+q-m-h-b-i

MAGAZINE

ZomergastenpresentatorJanine Abbring: ‘Op tv ben jehet ene moment fantastischen het andere moment shit’

Seth Meyers Walter Isaacson Zadie Smith André van Duin Sylvia Witteman Dylan Groenewegen

Slagveld JemenIn Jemen voltrekt zich de grootste humanitaire ramp ter wereld,Ana van Es reisde als eerste westerse journalist naar het front. ‘Als we Hodeida in handen hebben, gaan alle Houthi’s dood.’

zaterdag

n

broedertwist

bij buienradar

n

wie wil er nog

bruin worden?

n

hoe het weer

ons humeur

beïnvloedt

De grote MagazineWeerspecial

JAARGANG 97

148 pagina’s

NUMMER

België € 4,35Duitsland €4,60Frankrijk € 4,60Luxemburg €4,35Oostenrijk € 4,60

Lees’s avonds alvast in de krant van morgen

Zet de V op uw telefoon

Kijk op volks-krant.nl/digitaal

Advertenties

Advertentie Advertentie

NIEUWE APP

NU GRATIS

DOWNLOAD

De nieuwe digitale Volkskrant

Kijk op volkskrant.nl/digitaal

Derazendsnelleopkomst van

KlaasDijkhoff

zaterdag

zaterdag

Hoe twee Amersfoortsejongens duizendslachtoffers afpersten

WK VOETBAL

België verslaat Brazilië en bereikt halve finale

België heeft zich gisteravond ge-plaatst voor de halve finale vanhet WK voetbal. De kwartfinale tegen Brazilië werd met 2-1 gewon-nen. Het is voor het eerst sinds1986 dat de Belgen de halve finalebereiken van een groot toernooi.Frankrijk, dat gisteren met 2-0van Uruguay won, zal de volgendetegenstander zijn.

De Belgen kwamen in de der-tiende minuut op voorsprongdoor een ongelukkig eigen doel-punt van Fernandinho. De 2-0 vieluit een razendsnelle uitbraak. Inde 76ste minuut scoorde RenatoAugusto de 2-1, waarna een furieusBraziliaans slotoffensief volgdemet vele gemiste kansen.SPORT PAGINA 23

6 ZATERDAG DE VOLKSKRANTzAterDAG 7 Juli 2018

De frontlijn van deoorlog in Jemen, waarvolgens de VN deergste humanitaireramp ter wereldplaatsvindt, blijftdoorgaans uit hetzicht. Ana van Es rijdtop de bijrijdersstoelnaar de strijders wierkant ook Nederlandnadrukkelijk kiest.

GeVlucHt Jemenitische vrouw en kind, in een kamp in Khawkah.

Jemen

MOEILIJK BEREIKBAAR

EN GEVAARLIJK LAND

Correspondent Anavan es reisde in17 dagen dwarsdoor Jemen, een

land dat sinds 2015 dooroorlog is verscheurd. Je-men is moeilijk bereik-baar voor journalisten. Vi-saprocedures zijn lang enondoorzichtig, strijdendepartijen weigeren regel-matig journalisten op deschaarse beschikbarevluchten en de veilig-heidsrisico’s aan de chao-tische fronten zijn groot.De strijd tussen de Hout-hi-rebellen en de interna-tionaal erkende regeringspitst zich nu toe op dehavenstad Hodeida, waarde Vn waarschuwen vooreen humanitaire catastro-fe. Als eerste westersejournalist lukte het Anavan es het front bij destad te bereiken. Hier

leest u haar verhaal, heteerste deel van een serie.Vanuit Aden, de tijdelijkehoofdstad van de interna-tionaal erkende regering,reisde Van es nog per au-to door de frontlijn naarSanaa, de oiciële hoofd-stad van Jemen, die inhanden is van de Houthi-rebellen. Onderweg hadze niet alleen oog voor dehonger en de oorlog in Jemen, maar ook voorhet leven van Jemeniti-sche vrouwen en het lotvan de laatste koieboe-ren.

Zakje groene qatblade-ren in de ene hand, kalasjnikov in de ande-re, en zo vertrekt batal-jonscommandantFouad Mahmoud naarhet front. Zijn mannenin de pick-uptruck

dragen hun eigen mondvoorraad van deopwekkende bladeren mee. Qat kauwenis in Jemen de gewoonte, ook in oorlog.Met groengekauwde tanden legt Fouaduit: ‘In Europa drinken jullie wijn.’

Fouad is een visser. Als hij geen dienstheeft, gooit hij zijn hengel uit aan hetstrand aan de Rode Zee, pal tegenover delegerbasis. Om te vergeten dat hij nu al jaren aan het vechten is in Jemen, in eenconflict dat door de Verenigde Naties(VN) wordt omschreven als de ergste hu-manitaire ramp ter wereld. Fouad vochtlangs de hele Rode Zee-kust. ‘Dat warengeen serieuze oorlogen,’ zegt hij. ‘Maardit wel. Dit is een heel serieuze oorlog.’

Nu is hij gelegerd bij Hodeida, de havenstad aan de westkust van Jemen.Een coalitie geleid door Saoedi-Arabiëvecht hier tegen de Houthi’s, een groepe-ring die een groot deel van Noord-Jemeninclusief de hoofdstad Sanaa in handenheeft. In Hodeida staan volgens de VN delevens van een kwart miljoen burgers ophet spel. Voordat Fouad in zijn pick-up-truck springt, kan hij misschien even aande lezers in Nederland uitleggen waardeze oorlog om draait? Met qatzakje en

al zet hij zich in de schaduw van eenboom.

‘Dit is een oorlog met een religieusdoel’, zegt de jonge overste ernstig. ‘Wijzien de Houthi-milities niet als moslims.Zij zijn sjiiet, wij zijn soenniet. Wij zien zeals ongelovigen. Ze hebben geen rol indit land. Als we Hodeida in handen heb-ben, gaan alle Houthi’s dood en wordenze gestopt.’

Op de weg langs de legerbasis dende-ren gloednieuwe beige MRAPs, Mine Resistant Ambush Protected. Wonderwa-gens van de moderne oorlogsvoering,ontworpen door de Verenigde Staten,naar men zegt aangekocht door de Ver-enigde Arabische Emiraten en hier nu inJemen bestuurd door strijders in hemd,traditionele lendendoek en op sandalen.Ook Fouad vertrekt in deze outfit naar defrontlijn. ‘Voor mij is dit prima zo.’

Zijn commandant, die bij het gesprekis komen zitten, laat zijn waardering blij-ken over deze opstelling. ‘Het enige watertoe doet, zijn je wapen en je kogels.’

Fouad en de duizenden andere strij-ders aan deze kant van het front, dat zijnook ‘onze mannen’ in Jemen. De coalitievan Arabische landen voor wie Hodeidahet laatste station is in ruim drie jaarstrijd tegen de Houthi’s krijgt steun uithet Westen. De VN en ook Nederland kie-zen nadrukkelijk de kant van de regeringvan president Hadi, de legitieme over-heid in Jemen, die de Houthi’s als illegalemilitie beschouwt. De Verenigde Staten

en het Verenigd Koninkrijk verkopen opgrote schaal wapens aan de twee mach-tigste landen in de coalitie tegen deHouthi’s: Saoedi-Arabië en de VerenigdeArabische Emiraten.

De Emiraten breiden in hoog tempohun invloed uit in Zuid-Jemen. Begin ditjaar voltrok zich in Aden een staatsgreepmet hun steun. Veel checkpoints zijn inhun handen. Ook rondom Hodeida lij-ken de Emiraten nu aan de leiding. Eengesprek tussen de Amerikaanse ministervan Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo,en de leider van de Emiraten – hij heeftbegrip voor ‘veiligheidszorgen’ van decoalitie maar hamert op een ‘politiekeoplossing’– wordt op het Arabisch schier-eiland gezien als groen licht voor de aan-val op Hodeida.

Een korte oorlog

Op de legerbasis van de eenheid Amalre(‘Gigant’) worden de waarschuwingenvan de VN (‘wel 250 duizend mensenkunnen alles verliezen – zelfs hun leven’)met schouderophalen aangehoord. ‘DeArabische landen die deel uitmaken vanonze coalitie zitten ook bij de VN’, zegtcommandant Hamed Hamadi. ‘Het isdaar intern opgelost. We zullen in Ho-deida een korte oorlog voeren.’

‘Alles gaat volgens plan’, meldt zijnhoofd planning Menasi Hogari. Jemenbeschikt niet alleen over de wapens,maar ook over de taal van een modern

0 100 km

Sanaa

Khawkah

Aden

Hodeida

Houthi

Regering

J E M E N

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 7

Operatie Gouden Overwinning in Jemen

ZATERDAG 7 JULI 2018

leger. Niet voor niets heet de operatieGouden Overwinning.

Hoe ziet dat eruit, een korte oorlog inJemen? Westerse journalisten komennauwelijks aan de frontlijn in Hodeida.Jemen zelf is al moeilijk bereikbaar doorvisumproblemen, logistieke perikelenen veiligheidsrisico’s, laat staan het hartvan de oorlog. Maar persofficier Aseel alSaqladi rijdt in zijn ongepantserdeToyota pick-uptruck, machinegeweer inde laadbak, bosje qat tegen de voorruit,dagelijks journalisten uit Jemen en deEmiraten van en naar het front. De Volks-krant is welkom op de bijrijdersstoel.

Het is donderdag 21 juni, enkele dagennadat de Arabische coalitie in Jemenheeft aangekondigd het vliegveld vanHodeida te hebben heroverd. De weg isveilig, luidt de verzekering. De frontlijn isimmers ver weg, pas bij het vliegveld.

Inderdaad begint de rit rustig, in het allanger veroverde vissersdorp Khawkah.Militairen uit Soedan, partner in de Ara-bische coalitie, kijken vanuit hun kampe-ment verwonderd naar hun wapenbroe-ders uit Jemen, op sandalen en in lenden-doeken. De Soedanese commandant,Ibrahim Abdallah Mahdi Issa, kaarsrechtop zijn woestijnlaarzen, trekt zijn onbe-rispelijke uniform nog wat strakker. Hijwil er niks over kwijt, behalve dit: ‘Het isheel belangrijk om eruit te zien als eenechte militair. Formeel.’

Aan de overkant van de weg een andertableau uit deze oorlog: een vluchtelin-

genkamp, de tenten voorzien van de vlagvan de Emiraten. De voedselschaarstedrijft arme inwoners tot dramatische op-lossingen, zoals je uitgeven voor vluchte-ling in de hoop op een bord eten. ‘Anderemensen houden hier tenten bezet, alleenomdat ze dan elke dag een gratis maal-tijd krijgen’, klaagt Saida Ali Awal Hodeibi, gevlucht uit het frontplaatsjeKerish. ‘Wij hebben daarom geen tent enmoeten slapen in de zon.’ Een medebe-woonster uit het relatief veilige Mockabekent schuld. ‘Andere families hebbendeze tenten meer nodig dan wij. Maar alswij teruggaan naar huis, hebben we geeneten.’

Vluchtelingen uit Hodeida

Voor de eerste familie uit Hodeida was inhet vluchtelingenkamp geen plaats. Zehebben hun intrek genomen in een rie-ten hutje. ‘In Hodeida was alles goed totde oorlog begon’, zegt de vrouw des hui-zes, Negad Mohammed. ‘We hadden ge-noeg te eten. Maar we woonden dicht bijhet vliegveld waar wordt gevochten, duswe moesten weg.’ De anti-Houthi-coalitieroept burgers met strooibiljetten op omde stad te verlaten. Een lokale tribale lei-der, Agdalqani Almafa, zal zich later be-klagen: de overwegend soennietischeburgers van zijn stad betalen de prijsvoor de oorlog tegen de zayidi Houthi’s.Meerdere families die probeerden tevluchten, zijn gedood door een coalitie-

bombardement. ‘De internationale ge-meenschap verroert geen vinger. Verge-lijk dat met de aandacht voor één ver-dronken kind uit Syrië.’

Zeventig kilometer ten zuiden van Hodeida, vlak voor het dorp Al Faza, ge-beurt iets onverwachts. Persofficier Aseelverlaat met zijn ongepantserde pick-up-truck de geasfalteerde kustweg richtingHodeida. Auto in de terreinversnellingen daar rijdt hij het strand op. Het begintals een ritje over zandduinen die in veili-ger streken horden badgasten zoudentrekken, langs de rieten hutjes van hetdorp Al Faza. Maar bij elke struik versneltAseel. Welk gevaar ziet hij hier, tientallen

kilometers ten zuiden van de officiëlefrontlijn, in gebied dat allang in handenis van de coalitie?

De Houthi’s. Ze zitten verstopt in destruiken langs de weg. De dagen voor onsbezoek beschoten ze voertuigen, metscherpschutters vanaf wel een kilometerafstand. ‘Met groepjes van vier tegelijkvallen ze aan vanuit de struiken’, weetIbrahim al Ashwal van de 3de Ondersteu-nende Eenheid, op een foerageerpostwaar het in de zomerhitte zoeken is naarwater, maar waar qat volop wordt ver-strekt.

In de week dat de coalitie schermdemet de herovering van het vliegveld, slo-ten de Houthi’s hen van achteren in, doorde kustweg onder vuur te nemen. De aan-en afvoerroute van operatie GoudenOverwinning is daarmee over ongeveertien kilometer gereduceerd tot een kar-renspoor over zandstrand. Maximalesnelheid: stapvoets. Bordjes ‘pas op mij-nen’ markeren de route aan de westkant.Aan de oostkant ziet het groen van destruiken.

De Houthi’s zijn rebellen uit het noor-den van Jemen. In de jaren negentig pro-mootten ze hun unieke geloof: ze zijnzayidi-sjiieten, een sjiitische sekte die na-genoeg alleen in Jemen bestaat. Traditio-neel gingen zayidi’s en soennieten naardezelfde moskee, maar de laatste jaren

Foto Saleh al Obeidi / AFP

Dit is een oorlog met eenreligieus doel. Als weHodeida in handen hebben,gaan alle Houthi’s dood enworden ze gestopt

Fouad Mahmoud Bataljonscommandant

n LEES VERDER OP PAGINA 9

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 9

Operatie Gouden Overwinning in Jemen

ZATERDAG 7 JULI 2018

zijn er sektarische spanningen. De religi-euze strijd van de Houthi’s werd politiek:met steun van de overgelopen presidentAli Abdallah Saleh en zijn wapenarsenaalveroverden de Houthi’s in 2015 Sanaa, dehoofdstad van Jemen, om daarna hun be-wind uit te rollen over de rest van hetland.

Westerse regeringen hebben weinigop met de Houthi’s, die zichzelf Ansar Allah (‘Helpers van God’) noemen. Aller-eerst worden ze gesteund door Iran, al isde omvang van die steun niet duidelijk.Daarnaast zijn er lijntjes met de Libaneseterreurgroep Hezbollah, die de Houthi’shoogstwaarschijnlijk ter plaatse bijstaat.‘Ik zou willen dat ik een van jullie strij-ders was’, verzuchtte Hezbollah-leiderHassan Nasrallah onlangs in een toe-spraak.

Met een oorlog die onlangs het vierdejaar in ging, is Jemen aardig op weg omhet Vietnam van de Arabische wereld teworden, met enorme gevolgen voor deinwoners van dit verscheurde land. Op

het eerste gezicht is dat lastig te begrij-pen. De Houthi’s zijn slechts een militie-leger zonder luchtmacht. Dat lijkt geenpartij voor de internationale coalitie metde modernste westerse wapens en vlieg-tuigen. Pas hier op het strand aan deRode Zee begrijp je het probleem: deHouthi’s zijn onovertroffen in guerrilla-tactieken.

Twaalfduizend strijders

‘Onze vliegtuigen kunnen ze niet zientussen de bomen,’ zegt commandant Nabeel al Mashushi van de eenheid Gigant. Hij claimt dat hij twaalfduizendstrijders op de grond heeft. De Soedane-zen zijn hier met tienduizend man, zeg-gen ze. Maar een nul meer of minder is inde Arabische wereld snel gezet: zulkeaantallen laten zich onderweg naar Hodeida niet zien. Het front is uitge-strekt en opvallend verlaten, langs tien-tallen kilometers kustweg.

Als het spannend wordt, zet Aseel demuziek harder. Een dreunende beat on-der oude taal uit de Koran. Over zij die

verdoemd zijn omdat ze strijden voor deverkeerde partij. Over het vuur dat dehuichelaars zal verslinden. En, eigentijd-ser, over de strijd van de ‘leeuwen’ vanhet leger in Jemen. ‘Tot de Rode Zee jam-mert van alle lijken.’ Maar de klankenoverstemmen niet wat er buiten gebeurt.Vanuit de laadbak opent de schutter totdrie keer toe het vuur op de struiken.

Vlak voor het vliegveld staat een ge-strande MRAP, zo’n machtige Ameri-kaanse legerwagen, het hekwerk ver-wrongen, kansloos tegen de tactiekenvan de Houthi’s. Bij een verwoestebenzine pomp vlak voor het vliegveldstopt het gemotoriseerde verkeer.

Wie het vliegveld wil zien – situatie‘perfect’, ‘veilig’ – moet lopen, vergezelddoor strijders op sandalen over open ter-rein. Het lijkt verstandig om onder deoverkapping van de pomp te blijven,waar Abdallah Ali (21) vertelt dat hij bezigis met ‘jihad tegen de Perzen’. DeHouthi’s worden immers gesteund doorIran.

Ruim een week later verschijnt eenklein maar belangrijk bericht op de web-site van The National, een krant uit deEmiraten. In een video over de grote over-winningen van de coalitie in Hodeidawordt terloops gemeld dat Al Faza na ‘hevige gevechten’ is heroverd. Al Faza ishet dorp met rieten hutjes aan het strandwaarlangs het karrenspoor van de coali-tie loopt. Blijkbaar wisten de Houthi’s tothier door te dringen. Even later maakt deEmirati minister van Buitenlandse Zakenop Twitter bekend dat de slag om Hodeida op pauze staat. Officieel ‘omruimte te maken voor de onderhandelin-gen’.

Het is tijd om terug te denken aan dewoorden van commandant Nabeel alMashushi, uitgesproken in de veiligheidvan zijn legerhoofdkwartier. ‘Ik geef deschuld aan het landschap. Er zijn echtheel veel bomen langs de weg.’

CRISIS

DE KANS OP

VREDE LIJKT

WEGGESLAGEN

De Arabischelente bereik-te in 2011ook Jemen

waar verzet uitbraktegen de ruim tweedecennia heersendepresident Ali AbdullahSaleh. Een jaar latermoest hij aftreden.Het lukte zijn opvol-ger Abdrabbuh Mans-ur Hadi niet de op-standen te smoren eneen eenheidsregeringte vormen. De doorIran gesteunde sjiiti-sche Houthi’s ruktensteeds verder op van-uit het noorden ennamen in 2015 uitein-delijk de hoofdstadSanaa in.Hadi vluchtte naarSaudi-Arabië waarophet restant van zijndoor het Westen er-kende regering ver-geefs stand probeer-de te houden in Aden.In 2015 mengdenSaudi-Arabië en deVerenigde ArabischeEmiraten, met steunen wapens van het

Westen, zich in destrijd om de Houthi’sdefinitief uit Jemen teverdrijven. Door de hevige bom-bardementen brak deernstigste humanitai-re crisis ter wereld uitdie honderdduizen-den burgers op devlucht heeft doenslaan en driekwartvan de bevolking inhongersnood bracht.Een diplomatieke uit-weg uit de crisis isvooralsnog onmoge-lijk gebleken. De Ver-enigde Naties waar-schuwen dat met demilitaire oplossing,die nu met de slagom Hodeida tot eenhoogtepunt is geko-men, de kans op vre-de in Jemen helemaalwordt weggeslagen

OORLOGSTABLEAUS Strijders van de eenheid Gigant (boven) en vluchtelingen uit Hodeida in een schuilhutje. Foto’s Saleh al Obeidi / AFP, Essa Ahmed/ AFP

n VERVOLG VAN PAGINA 7

JAARGANG 97

48 pagina’s

NUMMER28659

€ 2,85

België €3,35Duitsland €3,60Frankrijk €3,60Luxemburg €3,35Oostenrijk €3,60

8(HLAABB!CCDCCE)+F-m-j-l-iDE VOLKSKRANT BV JACOB BONTIUSPLAATS 9, POSTBUS 1002, 1000 BA, AMSTERDAMREDACTIE@VOLKSKRANT.NL TEL.:REDACTIE 020-562 9222KLANTENSERVICE 088-056 1561 BEZORGING 088-056 1555

WOENSDAG 18 JULI 2018

volkskrant.nl

Verslaafd aan politiek?

Ontvang elke dag om 17.00 uuronze nieuwsbrief Dagkoersen.Kijk op volkskrant.nl/digitaal

Bij de rebellenvan Jemen

Al drie jaar houden de Houthi-rebellen stand in hun belegerde bolwerk Sanaa.

Correspondent Ana van Es stak de frontlijn in Jemen over voor een zeldzaam bezoek.Ondanks bombardementen, honger en

cholera blijken ze een ministerie van Toerismete runnen. ‘Deze oorlog is niet nodig.’

P9-11

Wat is hetgeheim vanAndré Rieu?

v6-7

Een rug vol blauweplekken is zelfsMollema te veel

groenewegen

komt net op

tijd binnen

p28-29

Een Houthi-strijder loopt in Sanaa langs het Republikeinse Paleis, dat werd verwoest door luchtaanvallen van de door Saoedi-Arabië geleide coalitie. Foto Hani Mohammed / AP

‘Nelson Mandelawas niet de bestevader, als je begrijptwat ik bedoel’

Advertentie

Max Pam: ‘Trump doet alles waar links ooit voor was’ p22

interview ndaba

mandela v2-5

9DE VOLKSKRANT

WOENSDAG 18 JULI 2018

Oorlog in Jemen Ten eerste

0 100 km

Sanaa

Aden

Houthi

Regering

J E M E N

36 uur in dehoofdstad van deHouthi-rebellen

Houthi-strijders waken afgelopen vrijdag in Sanaa over de veiligheid van een betoging ter viering van het motto ‘Dood aan Amerika en Israël’. Foto Reuters

Sinds de Houthi-rebellen de hoofdstad vanJemen drie jaar geleden innamen wordtSanaa belegerd. Ana van Es rijdt er door defrontlijn heen. Tussen alle verval blijkt er nogeen ministerie van Toerisme te zijn. En overalworden Amerika en Israël doodgewenst.

n LEES VERDER OP PAGINA 10

In het Oorlogsmuseum van Sa-naa is Jemen altijd de winnaar.‘Jemen is de begraafplaats vanalle aanvallers’, zegt onderluite-nant Nabil Saleh al Azab. Routi-neus leidt hij bezoekers door ditgebouw vol vaderlandsliefde,over de talloze oorlogen die

Jemen heeft uitgevochten sinds de Steen-tijd. Kanonnen getrokken door kamelen.Eretekenen van de koningen van Mokkauit de tijd voor de islam. Maar ook eenspandoek met wapenfeiten uit de oorlogvan nu: 4.850 landgenoten gedood.Dit aantal, dat trouwens te betwisten

valt, is van drie jaar geleden. Voor hetOorlogsmuseum valt de laatste stand – erzijn veel meer doden – onmogelijk bij tehouden. Het maakt de bezoekers niet uit.Al voor negen uur ’s ochtends stromen zein rijen naar binnen.Een familie uit het belegerde Hodeida

volgt de rondleiding belangstellend. Nogmaar twee weken geleden vluchtten zeuit angst voor luchtaanvallen. Nu zijn zehier in het Oorlogsmuseum een dagjeuit. Maar als je de oude Al Azab vraagt wathij vindt van deze oorlog die vooral Jeme-nieten zelf bij duizenden naar hun grafdraagt, ontglipt hem in zijn toonzaal volpropaganda een woord van kritiek. Mis-schien ook van verdriet. ‘Deze oorlog isniet nodig. Alles is verwoest.’Helaas, kritiek op de oorlog ligt gevoe-

lig. We moeten gaan, zegt een overheids-begeleider. Naar de auto, nu. Het bezoekaan het Oorlogsmuseum is voorbij.

VRACHTWAGENS STAAN IN DEFILEOP DE FRONTLIJNROUTE

Sanaa, de hoofdstad van Jemen, sinds2015 in handen van Houthi-rebellen,wordt belegerd, maar geeft niet op. Deanti-Houthi-coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië voerde de afgelopen jarenveelvuldig luchtaanvallen uit op de stad,vaak met bommen uit westerse wapen -

fabrieken. Honderden burgers zijn bij debombardementen gestorven. Het vlieg-veld van Sanaa is door de coalitie geslo-ten voor de burgerluchtvaart. Maar alshet de bedoeling was de stad van de bui-tenwereld af te sluiten, is dat mislukt.Veel andere wegen leiden naar Sanaa.De oorlog in Jemen is er één waar je in

een auto door de frontlijn kunt rijden.Een paar kilometer verderop aan het-zelfde front wordt gevochten op leven endood, maar meerdere wegen zijn geopend voor alle verkeer. Jemenietensteken de frontlijn over met een handig-heid die routine verraadt. De strijd tus-sen de regering en de Houthi-rebellen isimmers verweven met de ontstaansge-schiedenis van het huidige Jemen.Houthi’s zien zichzelf als vertegen-

woordigers van zayidimoslims, een sjiiti-sche sekte die bijna alleen in Jemen be-staat en hier duizend jaar heerste, tot zediep in de 20ste eeuw werden verslagendoor de soennitische regering. Deze oor-log, nu drie jaar aan de gang, is bepaaldniet de eerste in zijn soort. In de nogkorte 21ste eeuw raakten de Houthi’s ende regering van Jemen al tien keer slaags.De frontlijnroutes, een poging om de

oorlog werkbaar te houden, zijn niet zon-der gevaar. Van de rebellenstad Sanaanaar Aden, tijdelijke hoofdstad van de internationaal erkende regering, is hetzeker tien uur rijden, voor een groot deelover onverharde bergwegen. Om de paarminuten ontmoet je een checkpoint be-mand door militiestrijders, met overalondervragingen, kans op arrestaties enhet gevaar dat naburige gevechten neteven te dichtbij komen.Toch wordt de weg volop benut. Bus-

sen volgestouwd met passagiers pende-len heen en weer. Zodra het daglicht isverdwenen, beginnen de files: een einde-loze optocht van vrachtwagens, hoog opgeladen vanuit de haven van Aden,voortschuifelend over de onverharde

10DE VOLKSKRANT

WOENSDAG 18 JULI 2018

Ten eerste

n VERVOLG VAN PAGINA 9

Van linksboven met de klok mee: Houthi-strijders in Sanaa,een gevlucht kind wordt gewogen in Hajjah ten noorden van Sanaa, een vrouw is met haar kind op weg naar een kliniek inHajjah, in Sanaa gaan de eindexamens door. Foto’s AFP

De begeleidervan hetministerievanInformatiezal van elkeontmoetingfoto’s maken

Het Houthi-rebellenge-bied in Jemen zitvoor journalisten na-genoeg op slot. Hulp-

verleners en diplomaten arri-veren in Sanaa met vliegtui-gen van de Verenigde Natiesen hulporganisaties als hetRode Kruis. Alleen zij mogennog in de stad landen van decoalitie die tegen de Houthi’sstrijdt. Commerciële vluchtenzijn er niet.

De VN kondigden vorig jaareen ‘no journalists policy’ afop alle vluchten naar Jemen.Hulporganisaties volgen ditbeleid. Het gerucht gaat datde anti-Houthi-coalitie onderleiding van Saoedi-Arabië deVN hiertoe dwingt. Dit valtniet te controleren. Journalis-ten die in Jemen hun werkwillen doen, worden als ge-volg van het VN-beleid ge-dwongen tot het nemen vanrisico’s. Volkskrant-corres-

pondent Ana van Esreisde per autodoor de frontlijnvan de zuidelij-ke havenstadAden naar Sa-naa, een ge-vaarlijke rit van

tien uur heen entwaalf uur terug. Alle

routes naar Sanaa voerendoor tribale gebieden. Bij detalloze checkpoints, die somsdoor extremistische strijdersworden bemand, loopt eenbuitenlander gevaar op arres-tatie of ontvoering.

Om onderweg niet op te val-len, kleedde Van Es zich alsJemenitische vrouw: in eenabaya, gezichtsbedekkendeniqaab met een extra sluieren lange handschoenen. Voorde duur van de reis was zeechtgenote van haar chauf-feur, iets dat met een huwe-lijkscontract bewezen konworden. In conservatief Je-men is het vrijwel ondenk-baar dat een strijder bij eencheckpoint een vrouw recht-streeks aanspreekt. De re-dactie in Amsterdam en onzelokale contactpersoon inAden hielden tijdens de helereis contact.

HOE KOM JE ALS

JOURNALIST IN SANAA?

ander Jemen zien’, zegt Mohammed. ‘Vei-lig. Aardige mensen. Heel anders dan aande andere kant. Ik begrijp niet waarom zedit aan de andere kant niet willen, en wijniet nog gewoon één land zijn.’

EEN PERFECTE SCHIJNWERELDMET SLECHTS ÉÉN SMETJE

In Sanaa kan ik slechts 36 uur blijven.Mijn visum van de Houthi’s arriveerde telaat. Het cruciale stempel van het bureauNationale Veiligheid ontbrak steeds.‘Hun hoofdkwartier is vorig jaar getrof-fen door een Saoedische luchtaanval’, al-dus Mohammed, ‘en om veiligheidsrede-nen hebben ze nooit een nieuw hoofd-kwartier opgezet en nu doen ze het

meeste werk per telefoon.’ Die telefoon,zo wil hij zeggen, laat zich moeilijk vin-den in het puin van deze stad.Ondanks de oorlog is Sanaa schitte-

rend gebleven, een stad als een oudtijdssprookje, hoog in de bergen, waar het opeen nacht zonder luchtaanvallen zo stil is– het gejank van een hond, de gebedsop-roep van een moskee – dat je kunt den-ken dat hier geen oorlog is. Maar op elkkruispunt staan bedelende vrouwen. Uitveel straten is een hap genomen: gebou-wen die zijn weggevaagd door luchtaan-vallen. Op de gebouwen die wel overeindstaan, staan strijdkreten. ‘Nee tegen Ame-rikaans terrorisme’ is een van de vriende-lijkste.De laatste politieke moord dreunt nog

na in Sanaa. Vanaf een dakterras hoog bo-ven de Oude Stad, de middeleeuwse villa-burcht gebouwd in de hoogtijdagen vande zayidi-islam, kun je de witte marme-ren kolos in het zuiden niet missen: deSaleh-moskee, vernoemd naar oud-presi-dent Ali Abdallah Saleh, die Jemensmeedde tot wat het is. Hij was altijd te-gen de Houthi’s, liet hun leider Husseinal Houthi doden, tot hij hen ineens aande macht hielp. Eind vorig jaar is Salehvermoord. Zijn naam is uit de stad ver-dwenen. De Saleh-moskee heet nu Shaab-moskee (Volksmoskee). De rondleiding van Mohammed en

Fouaz, de ambtenaren in dienst van derebellen, begint in het hart van het men-selijke drama dat Jemen is geworden: deafdeling Ernstige Acute Ondervoedingvan het Zeventig Ziekenhuis, beter be-kend als ‘de hongerzaal’. Hier belandenkinderen die ondervoed zijn, aan choleralijden, of allebei. Zoals Basha, bol buikje,met haar vier maanden nog steeds op hetgewicht van een pasgeboren baby:2,4 kilo. Ze komt uit de provincie. Haarvader verkoopt qat. Haar moeder, gehuldin zwarte gewaden, lijkt ook vel overbeen. Geld voor de reis naar het zieken-huis was er niet eerder.‘Voor de moeders is het lastig om weg

te gaan uit hun dorp, om de andere kin-deren thuis achter te laten’, zegt dokterHannah Abdelrahman. ‘Als ze te laat komen, sterven de kinderen op de eerstehulp.’ Abdelrahman, perfect Engels ach-ter een zwarte niqaab, heeft zelf twee banen, ’s ochtends hier, ’s middags in eenprivé kliniek, want in het ziekenhuis wor-den de salarissen al tijden hooguit eensper vier of vijf maanden betaald.Het bezoek aan het ziekenhuis blijkt

een zeldzame kans om gewone inwonersvan Sanaa te spreken. Verder kom ik tij-dens mijn 36 uur bijna alleen in contactmet hoge officials in de Houthi-regering.Praten met een groepje jongeren uit Sa-naa, via de lokale medewerker van hetdoor Nederland gesteunde initiatief Ye-men Youth Project, waarbij jonge men-sen hun mening geven over alledaagsezaken? Onmogelijk, vertelt Mohammed.‘Het ministerie van Informatie zei: geensprake van.’De sfeer wordt brisant als een kennis

uit Nederland, werkzaam voor een medi-sche ngo in Sanaa, nietsvermoedend delobby van het hotel inloopt om gedag tezeggen. Fouaz verdwijnt om veel tele-foontjes te plegen. Mohammed: ‘Het mi-nisterie van Informatie wil controle overalles. Hij stond niet op het programma.’Wat wel op het programma staat? Een

interview met de minister van Toerisme.In Sanaa in oorlogstijd draait zijn minis-terie op volle sterkte door. Terwijl nabu-rige regeringsgebouwen zijn platgebom-bardeerd, worden in deze kamers metglas-in-lood en fleurige vakantiepostersnog steeds promoties gemaakt, nieuwe

medewerkers aangesteld, is onlangs zelfseen geheel nieuwe afdeling opgericht.Waar de artsen van Ernstige Acute Onder-voeding het meestal zonder salaris moe-ten stellen, krijgen de ambtenaren vanToerisme netjes hun loon.Het is een perfecte schijnwereld, met

slechts één smetje: toeristen komen al-lang niet meer naar Jemen. Wanneer delaatste is geweest? De minister, NassirMahfouz, heeft geen idee. ‘Jaren geleden.’Waarom er dan nog een ministerie vanToerisme is? ‘Moeilijke vraag.’De minister van Toerisme begrijpt dat

toeristen Sanaa mijden nu er Saoedischebommen vallen. Maar dat ze helemaalwegblijven, vindt hij overdreven. Veel ge-bieden in Jemen zijn veilig voor vakantie-gangers: de dam van Marib, de lemenwolkenkrabbers van Hadramaut, die de

bergwegen naar het noorden, om Sanaate bevoorraden. In oostelijke richtingloopt een levenslijn naar Sanaa vanuitOman, via de stad Marib, rijk gewordendoor de frontlijnhandel in huishoudgas.Dit arrangement is winst voor alle par-

tijen. Regeringsgezinde strijders verdie-nen geld met het heffen van tol bij check-points. In Sanaa blijven de schappen gevuld, luchtblokkade of niet.‘Het is een informele overeenkomst:

die weg moet openblijven’, zegt MaeenAbdul Malik Saeed, minister van Open-bare Werken en Snelwegen in de interna-tionaal erkende regering. Het begaan-baar houden van de frontlijnroutes iszijn belangrijkste taak. Vanuit Aden over-legt hij erover met de vijand in Sanaa.Niet met de minister in het rebellenkabi-net, dat is verboden. Wel met ambtena-ren die de wegwerkers aansturen, zodatook de Houthi’s onderhoud doen.Minister Saed buigt zich voorover. ‘Je

moet weten: álles komt door de frontlijn.In Marib hebben ze qat uit Taiz. Die qatherken ik, want ik kom uit Taiz. Ik vraag:hoe komt qat uit Taiz? Dat is over defrontlijn. Het is ver. Het is gevaarlijk. Entoch heeft Marib elke dag verse qat uitTaiz. Eigenlijk gaat het eenvoudig. Op deweg heb je eerst een regeringscheck-point en daarna een Houthi-checkpoint.Ze sluiten alleen bij hevige gevechten.’

HOE DICHTER BIJ DE OORLOG,HOE BETER HET WEGDEK

Precies zo blijkt het te zijn. Richting hetfront verschijnen eerst de wegwerkersvan minister Saed. Hoe dichter je de oor-log nadert, hoe beter het wegdek is. Nauren zand en steenslag begint kort voorde oversteek glad asfalt. Het verschil tus-sen het laatste regeringscheckpoint enhet eerste Houthi-checkpoint is in hetvoorbijgaan niet te zien. Beide keren is ereen stellage midden op straat met devlag van Jemen, daarnaast in lappen gehulde strijders met kalasjnikovs.Waar ze bij andere checkpoints van

alles willen weten, worden op deze gevaarlijke buitenposten geen vragen gesteld. De strijders begrijpen wat jekomt doen: door de frontlijn rijden, volgas door een paar kilometer niemands-land, en dan ben je in rebellengebied.Na het eerste Houthi-checkpoint, ver-

scholen in de bosjes bij een moskee, staateen auto met donker getinte ramen. Erzitten twee ambtenaren van de rebellen-overheid in. Op de achterbank zit ‘fixeren ook ambtenaar’ Mohammed, in eenwit gewaad met een jambia, de traditio-nele dolk van mannen in Noord-Jemen.Voorin zit Fouaz, gekleed in het uniformvan de eigentijdse Arabische inlichtin-genman: sluipschoenen, een overhemden een petje. Fouaz is ‘begeleider’ van hetministerie van Informatie. Van elke ont-moeting die ik in Sanaa heb, zal hij foto’smaken, ‘voor het dossier’. Bij elk gesprekschrijft hij mee in zijn notitieblok.In het regeringsgebied van Jemen kun-

nen journalisten zich vrij bewegen, hierbepaalt de rebellenoverheid wie ik welen niet mag ontmoeten. ‘Het is de wet’,zegt Mohammed. ‘Elke journalist moeteen begeleider meehebben van het mi-nisterie van Informatie. Hebben ze dat inAden niet? Zie je nu wel dat daar geenechte regering zit!’Mohammed reikt een hartvormige

krans aan van witte bloemen. Het is eengeschenk. De mannen lijken opgetogen.Het gebeurt zelden dat westerse journa-listen Sanaa bereiken. ‘Vanaf nu zul je een

11DE VOLKSKRANT

WOENSDAG 18 JULI 2018

Oorlog in Jemen Ten eerste

De oorlogblijkt door -gedrongentot in deUnesco-steegjes van de OudeStad

oudste wolkenkrabbers ter wereld zijn.‘Je zou liegen als je zegt dat het daar on-veilig is.’ In de massale toerismeboycot bespeurt hij de hand van Saoedi-Arabië.

DOOR EEN GEWIEKSTE ZET

IS HET GELD OP

Op straat lijkt Sanaa geplaagd door pro-blemen van een andere orde. Het geld isop, door misschien wel de meest gewiek-ste zet van de regering in deze oorlog: deverhuizing van de Centrale Bank van Sanaa naar Aden. Met als doel het leeg-trekken van de reserves van de Houthi’s. In de droge taal van de statisticus die

hij is, vertelt de assistent-minister van Financiën Ahmed Mohammed Najar

over het lot van Jemen, al jaren het arm-ste land op het Arabische schiereiland.Voor de oorlog leefde al bijna de helft vande bevolking onder de armoedegrens.Sindsdien is dat volgens Najar gestegentot 85 procent. Oftewel: meer dan vier-vijfde van de inwoners in rebellengebiedin Jemen verdient te weinig voor de aller-noodzakelijkste levensbehoeften.Met de verhuizing van de Centrale

Bank naar Aden zijn de laatste reservesverdwenen. In Sanaa is nog geprobeerdeten op de bon te verstrekken. Dat mis-lukte, want er is geen geld om achteraf dewinkeliers te betalen. Hoe houden de in-woners zich dan staande? Door autar-kisch te leven. ‘Mensen verhuizen van destad terug naar hun oorspronkelijke dor-pen op het platteland, en gaan daar huneigen eten verbouwen.’

In Sanaa blijkt de oorlog doorgedron-gen tot in de Unesco-werelderfgoed-steegjes van de Oude Stad. Mohammedloodst me mee naar zo’n monumentaalhuis, nu platgebombardeerd. Moham-med weet het zeker: ‘In dit huis woondengewone mensen, onschuldige mensen.’Wie getroffen wordt door luchtaanval-

len gericht tegen de rebellen, is in Jemeneen loterij. In de Abu Bakr-school zitHouda Mohammed, 45 jaar, na te trillenop een matrasje. Ze is gevlucht uit Hodeida, net als de buren. ’s Ochtendszeiden ze elkaar gedag, daarna reden zede stad uit: zij met haar gezin in het enebusje, de buren in een ander busje. De buren werden getroffen door een lucht-aanval: twaalf mensen dood. Alleen debuurvrouw overleefde. ‘Pure pech.’Maar in de Oude Stad lijkt niet alles

gewoon of onschuldig. Een motorrijderkomt langs, langzaam vanwege alle voet-gangers, op zijn leren jack een geel-groenembleem dat sprekend lijkt op dat vande Libanese strijdersgroep Hezbollah.Een week eerder heeft Hezbollah open-lijk steun betuigd aan de Houthi’s. Op demonumentale huizen springt de strijd-kreet van de Houthi’s in het oog. Dreu-nende regels, aangebracht in verse spuit-verf.

God is de grootste / Dood aan Amerika /Dood aan Israël / Vervloek de Joden / Over-winning aan Islam.Overal in rebellengebied zie je deze

slogan. Bij checkpoints, snelwegviaduc-ten, overheidsgebouwen en drie keernaast elkaar bij de ingang van het Oor-logsmuseum. In de Oude Stad staat deslogan ook overal op gewone huizen. Vijfkeer over enkele tientallen meters in hetsteegje bij de wereldberoemde Fulayhi-moskee. Hoe moeten Saoedische pilotenbegrijpen dat hun bommen onschuldigegezinnen kunnen doden, als dit op woningen staat gekalkt? Wat zegt dezestrijdkreet over de Houthi-beweging?De kans om het te vragen komt als de

minister van Toerisme opnieuw wil af-spreken. Hij heeft een avondje bij hemthuis belegd met andere kopstukken inde rebellenoverheid. In een bescheidenflatje in het centrum zendt het pro-Hezbollah-kanaal Al Mayadeen oorlogs-beelden uit. Her en der staan plastic em-mers, om qatbladeren in uit te spugen.Op ligkussens schuiven aan een belang-rijke sjeik uit Hodeida en de schaduw-gouverneur van het eiland Socotra, diezoals bijna elke regeringsmedewerkerzegt dat hij geregeld overlegt met zijncollega aan de andere kant van het front.En er is, biddend op een kleedje onder

de televisie, een man genaamd Obeid Sa-lem Bin Dubay’. In Sanaa beweegt hij zichin de hoogste kringen van de macht. BinDubay’ werkt sinds 1990 voor het bureauvan de president. Hij diende onder ‘mar-telaar oud-president’ Saleh. ‘Hij wasnooit tegen de Houthi’s.’ Later onder dehuidige president Hadi. ‘Altijd aan hetaarzelen. Nam nooit beslissingen. Hijlijkt niets veranderd.’Bin Dubay’ is geen Houthi, zegt hij zelf.

Maar zijn kinderen wonen in de rege-ringshoofdstad Aden en die kan hij nietbezoeken. Niet vanwege de route, ‘na-tuurlijk is de weg door de frontlijn open’,maar omdat hij bij de regeringscheck-points geregistreerd staat als Houthi. Eenhoge. Misschien kan hij uitleggen hoehet zit met die spreuk?‘Dat is maar een slogan’, wuift hij weg.

‘Politiek.’ Maar wel één met een kern vanwaarheid. ‘Amerika en Israël probereneen nieuw Midden-Oosten te creëren.Kijk naar Libië, Syrië, Tunesië, Irak en ookJemen. Ze zijn tegen de islam.’ Dat ergeen vrede in Jemen komt, is volgenshem te wijten aan de Verenigde Staten enGroot-Brittannië, landen die wapens leveren aan Saoedi-Arabië en de Emira-ten. ‘Ze verdienen veel geld aan deze oor-log. En ze schieten alle vredesvoorstellenaf. Binnen de VN maken ze de dienst uit.’De minister van Toerisme heeft een

grapje in petto over de VN. Een heelgoede grap, vindt Mohammed. Om pre-cies te zijn over Martin Griffiths, de VN-onderhandelaar die uit alle macht werktaan een vredesakkoord voor Jemen. Diezegt dat alle partijen in Jemen graagvrede willen en de Houthi’s in het bijzon-der. Alsof iemand in Sanaa zo’n man vande VN serieus neemt. Nee, het is de minis-ter van Toerisme allang duidelijk: MartinGriffiths bezoekt Jemen met een andereagenda. ‘Hij is de laatste toerist in Jemen.’