De Gouden Visie 11-4 · 3Inhoudsopgave |de Gouden Visie 12-4|1 Kunst 2 Cycladische Kunst Eenvoudig...

G4

de Gouden VisieJaargang 12, nummer 4, oktober 2019

Colofon

de Gouden Visieis een uitgave van Stichting Elektoor, instituut voor lilaca. Dit E-magazine verschijnt in digitale vorm en is onderdeel van het internetportaal van Elektoor.

HoofdredactieA.Th. Maissan

RedactieledenS.D.L. Delateren, T.G.E. Soes

Fotografie en opmaakA.Th. Maissan, E.C. Stikkelman e.a.

AdvertentiesEr is geen mogelijkheid om te adverteren in dit E -maga-zine.

Redactie adresStichting ElektoorRijksweg -Zuid 574715 TA Rucphen Nederlandtelefoon: +31 (0)165 - 343 251

[email protected]

Webadreswww.elektoor.comwww.lilaca.com

ISSN 1876-6749

KleurenafdrukU kunt een gebrocheerde kleurenafdruk van dit tijdschrift en van voorgaande edities aan vragen via de pagina publi-caties op het internetportaal van Elektoor: www.elektoor.com.

De illustraties in deze uitgave zijn voor zover mogelijk opgeno-men in overleg met de rechthebbenden. In gevallen waarin dat niet mogelijk was, wordt de rechthebbende verzocht om desge-wenst contact op te nemen met de uitgever. De illustraties wor-den hier gebruikt met een educatief en spiritueel wetenschap-pelijk oogmerk.

Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens-bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mecha nisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestem-ming van de uitgever.

© 2019 Elektoor

|de Gouden Visie 12-4|1 3Inhoudsopgave

Kunst2 Cycladische Kunst

Eenvoudig en attractiefDe Cycladen zijn een eilandengroep in de Egeïsche Zee. In de periode van 5000 tot 1100 voor Christus is daar een kunstvorm ontstaan met kleine sculpturen die in de huidige tijd grote aandacht heeft gekregen door de opvallende kenmerken van de 'idolen'.

Tuinen11 Piet Oudolf

De componist van de golvende grassenzeeën met bloemen

Piet Oudolf is een Nederlands tuinarchitect die de voortrekker is van de tuinstroming die de Dutch Wave wordt genoemd. Dat het niet zomaar een tuinarchitect is, komt in het artikel in woord en beeld naar voren.

Techniek23 Robots veroveren de mensheid

Robots als stimulans voor de wegnaar een nieuw wezen

Op alle fronten is duidelijk, dat robots het leven in de toekomst erg gaan beheersen. Het is niet meer te omzeilen, de industrie is volop bezig met het ontwik-kelen van heel veel soorten robots. Een overzicht.

Flora36 Sedum telephium ‘Herbstfreude’ Deze plant komt in diverse tuinen op de Pauwekroon

voor. Het is een opvallende plant zowel in de bloei-tijd (nazomer, begin herfst) als in de winter.

Recensie38 Reisbureau Einstein

Over buitenaardse burenBlik op het boek van astrofysicus Victor Icke.

De Pauwekroon41 Het Heliconiaveld

Het ontstaan van het HeliconiaveldDe Heliconiatuin op het landgoed de Pauwekroon heeft in de loop der jaren verschillende veranderin-gen ondergaan. De laatste is van kortgeleden en dat wordt in dit artikel uit de doeken gedaan.

Recensie47 Makers van leven

Hoe wetenschappers leven bouwen in het labRecensie van deze publicatie van schrijfster Esther Thole.

Fauna50 Eikenprocessierups

Thaumethopoea processioneaDit beestje is in de loop van de jaren steeds meer in de belangstelling gekomen. Een lilaïsche blik op dit fenomeen.

Lilaca55 Werken

De weg van het werkDit artikel sluit aan bij eerdere artikelen over de lilaca. Het is een stuk dat is overgenomen uit 'Spel van het Bewustzijn' van Sunya de la Terra, een boek dat in 2018 is uitgekomen en een wezenlijke bijdrage levert aan de theorie van de lilaca.

Inhoudsopgave

2 |de Gouden Visie 12-4|

Cycladische kunstCycladische kunst

3Inhoudsopgave

Deze kunstvorm is ontstaan op de Cycladen, een eilandengroep in de Egeïsche Zee. De meeste sculpturen van deze kunst komen uit de Bronstijd, die in dat deel van de wereld loopt van ongeveer 4000 tot 1100 voor Christus. De naam van de eilanden komt van het Griekse woord ‘kyklos’, met de betekenis ‘cirkel’. Ze liggen met enige fantasie ook in een cirkel rondom het eiland Delos. Men denkt dat de oorsprong van de Cycladische beschaving en de kunst misschien op Santorini ligt, een eilandengroep die onder-deel uitmaakt van de Cycladen. Een andere naam voor Santorini is Thera.

Akrotiri was een havenstad uit de Griekse Oudheid die op Thera lag en daar zijn veel beelden gevonden die vallen onder de noemer Cycladische kunst. Dit vulkaaneiland is in 1600 v.C. grotendeels door een vulkaanuitbarsting verwoest. Er bleef niet zoveel van over. Akrotiri ligt daardoor onder een 50 meter dikke laag vulkanisch gesteente. Eeuwen later is er een gou-den ibex gevonden die nog ergens onder een vloer lag verborgen.

De eerste kunstvoorwerpen

De vroegste kunstvoorwerpen worden votiefido-len genoemd, omdat ze waarschijnlijk als offer - votief - werden gebruikt en aanbeden als een godheid, maar er is niemand die dit precies weet. Een idool is doorgaans een voorwerp met een beeltenis van een mens of dier. De Cycladen-idolen zijn meestal van marmer, een beetje wigvormig en ze verbeelden staande, naakte vrouwen met de armen gekruist over de borst. Ze heb-ben ovalen gezichtsvormen en geen ogen of een mond, wel een grote neus. Deze neus verbeeldt de levensadem die ieder mens nodig heeft om te kunnen leven. De moedergodin of oermoeder kent het belang van deze neus, de doorgang voor de levensadem, vandaar dat hij ook groot wordt afgebeeld. De gezichten hebben geen gebeeldhouwde gelaatsuitdrukking, maar ze hebben hem toch wel. De gelaatsuitdrukking is er een van een

intense toewijding die gericht is naar boven, waar-schijnlijk naar de zon. De ronde of ovalen gezichten lijken zelf wel de zon. Zo zou het kunnen, dat ze een herinnering, een symbool, zijn van de moeder van de zon, die alles verwarmt en voedt. Wie goed naar deze figuurtjes kijkt en ze op zich laat inwerken, ervaart dat ze het hart raken. Zo nederig en toegewijd kijken naar de zon doet wat, dat beroert ook het hart van de toe-schouwer. Ze zijn ontroerend door hun haast kinderlij-ke ontvankelijkheid en eenvoud. Ze beelden een soort oervorm van het menselijke lichaam uit, zonder te wor-

Cycladische kunst

Eenvoudig en attractief

Gouden ibexArcheologisch Museum - Thera

Beeldje uit Akrotiri, rond 17e eeuw v.C., gevonden in 1999. Het beeldje is hol en gemaakt met de 'verlorenwas-methode'.

Cycladische kunst


den beïnvloed door een idee over mentale schoonheid. Ze zijn vooral heel fysiek qua vorm en uitstraling. Waar deze beeldjes voor werden gebruikt, is voor archeologen en antropologen onduidelijk. Er zijn heel veel variaties op deze figuurtjes gevonden, vooral in graven.Soms wordt er een man uitgebeeld, maar dat is zelden. Vanaf 3500 voor Christus worden er ook marmeren strijders en muzikanten ge-maakt. Bij mannen zijn vaak de mannelijke geslachtsdelen opvallend.

Gebruiksvoorwerpen

De gebruiksvoorwerpen uit de vroege Cycladi-sche periode zijn zeer eenvoudig gemaakt, van klei of steen. Er is weinig versiering, hoogstens wat streepjes ingekerfd in de klei. Het gaat vooral om het gebruik, niet om kunstzinnigheid. Maar steeds weer valt het op dat zelfs de eenvoudigste dingen een kalme har-monie uitstralen, een teken van evenwicht en gevoel voor schoonheid. Zelfs de meest eenvoudige potten en vazen hebben dat. Er is altijd aandacht aan besteed om ze zo mooi mogelijk te maken, terwijl toch het nuttig gebruik niet verloren gaat.

Er is echter ook een gevoel voor, dat dit vaatwerk niet zomaar iets is, dat het een symbolische waarde heeft, waarin de krachten van boven kunnen instromen in de potten, vazen en drinkbekers. Want dit zijn de fysieke lichamen die deze krachten kunnen bewaren en op-slaan in het lichaam voor momenten dat er moeilijk-heden moeten worden overwonnen. Daarom wordt er ook de nodige aandacht aan besteed, het werk wordt niet afgeraffeld of slordig afgeleverd.

Er zijn heel veel voorwerpen gevon-den die bekend staan als de ‘koekenpannen’. Men denkt dat ze gebruikt zijn bij godsdienstige rituelen. Deze koekenpannen zijn juist heel erg versierd met allerlei motieven. Ze zijn rond en lichtelijk bollend. Ze zijn uit de tweede vroege periode en behoren tot de Keros-Syros cultuur die de tijd om-vat van 2600 - 2300 v.C.

Later wordt alles veel meer bewerkt, het worden kunst-zinnige en meestal verfijnde kunstwerken die rijk zijn beschilderd of met zorg zijn bewerkt met de werktui-gen die er in die tijd ter beschikking zijn.Dit zijn stuk voor stuk heel mooie gebruiksvoorwer-pen, zeer afgewerkt. Zo zijn er sauskommen in de vorm van een boot, en vaasjes die lijken op levende wezens. Er zijn egeltjes die een kom vasthouden, er worden kruiken gemaakt en bekers, allemaal van een opvallende schoonheid met versieringen.Naast al dit aardewerk is er ook marmeren gerei, ge-maakt van het speciale Palos marmer. Deze voorwerpen zijn uiterst verfijnd bewerkt door kunstenaars, net zoals

Aardewerken potVroeg-Cycladisch werk met eenvoudige geometrische beschildering.2800-2300 v.C., vindplaats NaxosArch. Museum van Apeiranthos - Naxos

TuitkanWaterkan uit Milos Beschilderd met watervogels. 1650 - 1550 v.C.Arch. Museum van Heraklion

'Koekenpan' Van aardewerk met

de zon als middelpunt van 7 golvende lijnen.

2800 - 2300 v.C.Agios Kosmas - Attica

Nationaal Archeologisch Museum - Athene



3Inhoudsopgave

de votiefidolen. In de kannen en bekers zitten gaatjes, waardoor ze kunnen worden opgehangen.Er zijn sieraden van allerlei materialen, vooral gemaakt van stenen en half-edelstenen.

Perioden

Er zijn verschillende perioden in de Cycladische kunst te onderscheiden. De deskundigen zijn het op dit gebied niet helemaal eens, maar het omvat dan ook een periode van ruim 4000 jaar en het valt niet mee om de resultaten van de qua vorm diverse vondsten op uiteenlopende vindplaatsen overzichtelijk te rangschik-ken. Naast een indeling naar de verschillende perioden is er ook een indeling naar de diverse vindplaatsen, of naar het vermoedelijke doel respectievelijk gebruik of naar de vormgeving. Daarnaast worden de tijdperken gekenmerkt door architectonische verschillen.De volgende indeling helpt om de uiteenlopende sculpturen een plaats te geven.

• De Neolithische kunst van 4300 - 3200 v.C. Die eindigt met de vroege bronstijd. Dit tijdperk is nog onder te verdelen in die van de Saliagoscul-tuur (4300 - 3700 v.C.) en de Kephalacultuur (3300 - 3200 v.C.)

• Vroeg-Cycladische periode I van 3100 - 2600 v.C. (VC-1) De beste voorbeelden op Paros en Amorgos

• Vroege Cycladische periode II van 2600 - 2000 v.C. (VC-2) De beste voorbeelden op Syros.

• Vroege Cycladische periode III van 2300 - 1800 v.C. (VC-3) De beste voorbeelden op Melos.

• Midden-Cycladisch periode I 1800 - 1700 v.C.• Midden-Cycladisch periode II 1700 - 1550 v.C.• Laat-Cycladische periode 1550 - 1100 v.C.

Later zijn er invloeden van de Minoïsche kunst uit Kreta, deze wordt zo genoemd naar koning Minos, de koning van Kreta die ergens leefde van 3000 - 1000 v.C. Rond 1100 v.C. is het laatste Cycladische votiefbeeldje gemaakt. Het is overigens buitengewoon lastig deze beeldjes te dateren.De beelden zijn verrassend eenvoudig en modern en ze spreken heel erg aan. Ze brengen een schokje teweeg bij de toeschouwer die de vormen op zich laat inwer-ken. Duidelijk is dat men in die tijd meer op fysieke indrukken afging dan dat de beeldjes met het mentaal werden vormgegeven. Ze hebben een soort elementaire menselijk vorm die nog verder moet worden uitge-werkt.Het interessante is dat het lila lichaam ook een soort elementaire vorm kent, zonder extremiteiten. Het lila lichaam is echter een heel allesomvat-tend lichaam. Het heeft een basis-vorm waaruit door de persoon alle vormen kunnen worden gemaakt. Dat is niet zo bij de idolen, maar opvallend is wel, dat er een basisvorm van de mens wordt uitgebeeld, die in latere tijden verder wordt uitgewerkt.

DrinkkanLaat-Cycladisch werk 750 - 735 v.C.Museum van Cycladische Kunst - Athene

CycladenidoolSchoudertype Laat-Neolithicum, Saliagoscultuur Vindplaats onbekendNationaal Archeologisch Museum - Athene

CycladenidoolVioolkisttype, marmer, 21 cm↑ Laat-Neolithisch, Saliagoscultuur 3800 - 3200 v.C.Museum van Cycladische Kunst Athene

Cycladische kunst


De idolen

De Cycladenidolen hebben hun naam gekregen door het Griekse woord ‘eidolon’, dat beeld betekent. Het is verbasterd tot idool. Het zijn kleine beeldjes uit het Neolithicum en de Bronstijd. Ze hebben vrouwe-lijke kenmerken en het lijkt erop dat ze een moedergo-din uit moeten beelden. Ze zijn meestal van prachtig wit, kristallijn en doorschijnend marmer gemaakt van de eilanden Paros en Naxos. Hoewel er meer soorten kleurig marmer voorhanden is, zoals rood-oranje, grijs en zwart, wordt vrijwel altijd deze kleur gebruikt.

Er wordt ook verf gebruikt, vooral rood. Daarmee worden de beeldjes versierd, op wan-gen, kin en voorhoofd wor-den geometrische lijnen gezet met punten.Voor ogen, wenkbrauwen en haar wordt het blauw gebruikt, azuriet. Een enkele keer is een restje van een groen oog gevonden geschilderd op de hals van een idool. Zwart is ook gebruikt, maar daar is heel weinig van teruggevonden. Helaas zijn de meeste verven bijna niet meer te zien op de idolen.

Deze godsbeeldjes worden een bijzon-der lange tijd gemaakt, vanaf 7000 tot 1100 voor Christus. Op de eilanden van de archipel Cycladen zijn ze het meest gevonden, maar ook verder rond de Middellandse Zee, Kreta, Malta, Cyprus en Spanje.

De idolen zijn kleine figuurtjes met een abstracte vorm en vaak slechts vijf tot tien centimeter hoog. Ze doen wel wat denken aan mensen in een basisvorm. Het oudst bekende idool is het lichaam dat lijkt op een viool, het zogenoemde viooltype. Het is meestal een vrouwe-lijke figuur en het heeft een aanzet tot een hals en een taille. Deze vrouwe-lijke lichamen stralen de fijnzinnigheid uit die zo typerend is voor de viool als muziekinstrument. Die delicate klan-ken lijken de lichamen te doordren-ken van fijnzinnigheid, vooral psychische fijnzinnigheid. Met deze beeldjes geven de mensen ook uiting aan hun delicate en verfijnde innerlijke leven.Lichamen die eruitzien als een viool, met een heel lange nek, geen benen, geen hoofd. Soms hebben ze borsten of de armen onder de borsten. Soms een schaamdrie-hoek. Ze behoren meestal tot de zgn. Grotta-Peloscultuur uit VC-1, een periode in de Griekse vroege bronstijd.

Daarna komt er het idool met alleen maar een hals en een borstkas, ook wel het schoudertype genoemd. Het heeft wel wat weg van een buste zonder hoofd.

Vervolgens is er het jong-ste type, het idool met de over elkaar gekruiste armen. Deze laatste beelden zijn vanaf ongeveer 2500 v.C.

CycladenidoolViooltype, met afgeplat hoofd Neolithisch, 5300 - 3200 v.C.Ashmolean Museum - Oxford

Cycladen-idoolLaat-Neolithicum, 5300 - 3200 v.C. Amorgos (Centrale en Oostelijke Cycladen)Ashmolean Museum - Oxford

CycladenidoolGekruiste-armen type Vindplaats Chalandriani necropolis in Syros VC-2, Keros-Syros cultuur, 2800 - 2300 v.C.Nationaal Archeologisch Museum - Athene

Idool - Plastiras typeGevonden bij Drakatis op het eiland Naxos,

marmer, 20 cm ↑ VC-1, Grotta-Pelos cultuur, 3100 - 2800 v.C.

Ashmolean Museum - Oxford



3Inhoudsopgave

Het gebruikte materiaal is marmer of aardewerk. Men neemt aan dat deze figuurtjes de Moedergodin of de Grote Godin voorstellen. Het kan ook zo zijn, dat het een symbool is van een lichaam dat bespeeld wordt door de Oermoeder, de Moeder van alle Zijn. Het lichaam is dan als een viool in Haar handen, het doet wat Zij wil.Later komen andersoortige figuurtjes opduiken, dit zijn gehurkte vrouwen of zittende figuren die heel volle vormen hebben. Voor het eerst zijn gekruiste armen te zien, typerend voor de latere idolen.

Vroege Cycladische periodes

De eerste vroege Cycladische periode (VC-1)wordt gesitueerd in 2800 - 2500 v.C. De heersende cultuur is dan de Grotta-Peloscultuur. Deze peri-ode kent drie typen idolen: van het Pelos-type, het Plastiras-type en het Louros-type. De gezichten bij het Pelos-type zijn schematisch met alleen een grote neus en een inkeping om de benen af te scheiden. Louros is de plaats op het eiland Naxos waar enkele van dit soort beeldjes zijn gevonden. Ze hebben een gestileerde schouderpartij en een aanzet tot een hals.Er zijn ook allerlei overgangs-vormen om het makkelijker te maken.

Tussen 2500 en 2200 v.C. is de tweede periode (VC-2) en dan is de definitieve vorm bereikt. Uit deze tijd zijn de meeste vormen bewaard gebleven. Het is de bloeitijd van de Keros-Syroscultuur (2600 - 2300 v.C.) gevolgd door de Kastricultuur (2300 - 2000 v.C.).De figuren zijn meestal klein, van 10 tot 50 centimeter, een enkele vorm is groter. De groot-ste is 148 centimeter.Afhankelijk van de vindplaats zijn er een viertal variëteiten: Kapsala, Spedos, Dokathismata en Challandriani. Meestal zijn de vindplaatsen begraafplaatsen. Spedos is een begraafplaats op het eiland Naxos.De laat-ste Vroeg-Cycladische periode is periode 3 van 2200 - 2000 v.C. (VC-3)

Er zijn verschillende soorten idolen, allemaal geclas-sificeerd naar het model, van rond naar meer elegant tot geometrisch. Het meest voorkomende en gevon-den type is het Spedos-type, mollig, rond, met een dik hoofd. Het heeft rechte schouders en een dun middel, het wordt een beetje trapeziumvormig daardoor. Bij grotere idolen is een ingekerfde schaamdriehoek te zien, een symbool van inspiratie en creativiteit die neerdaalt in het fysieke en in het aardse bestel. Later, rond 2200 v.C., worden de beeldjes wat vrijer gevormd. De armen kunnen zich

Idool - Spedos-typeEen groot hoofd met lange insnijdingen om de ogen aan te geven. Er zijn ook lichte inkepin-gen om het haar of een hoofddeksel aan te duiden. De hoofden blijven wat afgeplat aan de bovenkant. 14,6 cm ↑VC-2, Keros-Syroscultuur, 2800 - 2300 v.C. uit AmargosAshmolean Museum - Oxford

Idool - Spedos-typeZittende man met beker hoogte 15 cm, marmerVC-2, Keros-Spyroscultuur 2800 - 2300 v.C.Museum van Cycladische Kunst Goulandris collectie - Athene

Idool - Keros-SyrosVindplaats Naxos

VC-2, 2700 - 2300 v.C.Archeologisch Museum van Syros

Idool - Plastiras-typeVrouwelijk figuur, 10 cm ↑VC-1, Grotta-Pelos cultuur 3200 - 2800 v.C.Museum van Cycladische Kunst Goulandris-collectie - Athene

Cycladische kunst


gemakkelijk op andere plaatsen bevinden, niet al-leen gekruist, maar ook elkaar aanrakend. Er worden ook meer verschillende materialen gebruikt om ze te vervaardigen. Het marmer en de zwarte natuursteen zijn nog steeds geliefd, maar nu worden de eerste twee loden beelden aangetroffen.Het blijven wel staande figuren. Soms zijn er mannen bij. In deze periode worden er ook dynamische houdingen uitgebeeld, bijvoorbeeld een man die de harp bespeelt, of een jager of strijder. Allemaal worden ze gezien als beho-rend bij de Spedos-typen.Het zijn stuk voor stuk heel mooie, abstracte beeldjes die vooral op de eilanden rondom Melos worden gemaakt.

De idolen van het Kapsala-type zijn nogal rond en mollig en plastisch ge-vormd, de schouders zijn ook meestal rond en niet zoveel breder dan de heu-pen. Ze hebben ver uit elkaar staande borsten. De beeldjes van het Koumasa-type zijn

klein en zijn alleen afkomstig uit Kreta. Koumasa is een be-graafplaats op Kreta. Ze zijn heel geometrisch gevormd en meestal plat. Ze zijn heel gestileerd hierdoor. Kenners zeggen dat zij in feite Minoïsche imitaties zijn van Cycladenidolen.Een heel elegant beeldje, geometrisch van opzet met harmonieuze proporties. Ze

heeft een driehoekig hoofd, brede hoekige schouders, rechte benen, een kleine schaamdriehoek en een driehoekige uitlijning van het lichaam. Het is heel representatief voor deze variëteit. Het is genoemd naar de naam van het kerkhof in Amorgos waar de meeste van deze variëteit zijn gevonden. Dit beeldje is een meesterwerk van die tijd.Meestal zijn deze idolen ongeveer 13 tot 76 cm hoog en bijna altijd vrouwelijk met een vrij plat lichaam. De grote neus, de lange hals en het afgeplatte hoofd zijn gebruikelijk in die tijd.

Al deze beeldjes zijn lang beschouwd als zeer onbelangrijk en niet mooi. Tot on-der meer Henry Moore, Brancusi en Picasso er wat in gaan zien en hen als voorbeeld nemen voor de geome-trische vormen van het kubisme. Sinds die tijd worden er ook talrijke namaakbeeldjes gemaakt voor belang-stellenden en toeristen.

De sterrenkijkers

Deze idolen worden zo genoemd omdat ze omhoog kijken. Maar ze kijken waarschijnlijk ook naar de zon, gezien de cultuur van de moedergodin die vaak gezien wordt als de zon. Deze ‘starga-zers’ lijken wel een soort oor te hebben.Dit is dus een aanduiding naar de vorm van de sculptuur. Dit type idool komt alleen voor in Anatolië.

Idool - Dokathismata-variëteitVindplaats Attica, marmer, 31 cm ↑VC-2, Keros-Syros cultuur, 2800-2300 v.C. Museum van Cycladische Kunst, Goulandris-collectie - Athene

Idool - Koumasa-typeMarmeren vrouwenfiguur uit Kreta2800 - 2200 v.C.Archeologisch Museum van Chania

Idool - Kapsala-variëteitMarmeren vrouwenfiguur, 25 cm ↑VC-2, Keros-Syroscultuur, 2800 - 2300 v.C.Museum van Cycladische Kunst, Goulandris collectie - Athene

'Stargazer'Kiliyan type, 4000 v.C.Kilim, AnatoliëMuseum van Cycladische Kunst - Athene



3Inhoudsopgave

Laat-Cycladische periodeIn de laat-Cycladische periode zijn er allerlei invloeden van buiten de

Cycladen merkbaar. Zo zijn er dui-delijk Minoïsche trekken te bespeuren

en de latere terracotta figuurtjes van het phi-, het psi- of het Tau-type zijn meer

een uiting van Myceense kunst. Deze dateren van 1450 - 1200 v.C. Ze

worden zo genoemd omdat ze erg op die letters van het Griekse alfabet lijken, Phi - Φ,

Psi - Ψ en Tau - T. De versie-ringen rond de hals stellen siera-

den voor. Ze zijn beschilderd met golvende lijnen, waarschijnlijk een voorstelling van gedrapeerde kleding. Armen zijn kleine uitbollingen aan de zijkant. De ogen lijken er apart op gezet van stukjes klei.

Sommige beeldjes lijken wel godin-nen te verbeelden. Ze hebben soms een kroon op en hebben een lang gewaad aan. De armen kunnen in vele standen zijn ge-maakt, omhoog, op de heupen, met de ellebogen omhoog. Het haar is lang en vaak bij elkaar gebonden aan de achterkant en wat lokken over het voorhoofd. Ze hebben ook wel een halsketting om. Er zijn er maar heel weinig van. De armen lijken er apart op te zijn gezet. Het gewaad is versierd met wat eenvoudige lijnen.

Om al deze beeldjes te maken gebruikt men gereedschap van hout, been en steen,

vooral obsidiaan, het zwarte vulka-nische gesteente dat op de eilanden is te vinden. Het glad maken wordt gedaan door poeder met een schu-rende werking. Er zijn ook beschil-derde idolen gevonden, maar meestal is de verf eraf door de lange tijdspanne waarin ze in de graven hebben gelegen.

Bronstijd

Rond 3000 v.C. midden in de Vroeg Cycladische periode, komen er bronzen werktuigen die heel prettig zijn om steen te bewerken. Er kunnen ook grotere beelden mee worden gemaakt, met meer precieze menselijke vormen. De idolen zijn vrijwel allemaal

plat, maar met het bronzen gereedschap komen er ook driedimensionale beeldjes. Voorbeelden daarvan zijn

onder andere de muzi-kanten, mannen spelen op de diaulos of de raamharp. Ze

zijn gemaakt van het exquisiete

doorschijnende Palos of Naxos-

marmer, wit van kleur. Het zijn mensen

uit boeren gemeenschappen die deze idolen maken. Ze zijn bestemd voor de doden, zo lijkt het, omdat ze vooral in graven zijn gevonden. De idolen zijn de giften die de doden meekrijgen in het graf.

Vaatwerk wordt ook vaak

Links (Proto) Phi-typerechts Psi-type

ware grootte (11,5 x 5 cm)Museum van Cycladische

Kunst - Athene

Het Tau-idool links is bijzonder afge-werkt, met de armen over de borst

gehouden.Metropolitan Museum of Art

Bij dit Phi type zijn nau-welijks armen te zien, wel is er een halsketting.Metropolitan Museum of Art

Cycladische kunst


bijgezet, of sieraden. De nederzet-tingen van deze boeren zijn over het

algemeen aan de kust van de eilanden te vinden. Zo kan men per boot naar de omliggende eilanden varen. Op die manier kunnen ook de benodigde grondstoffen worden uitgewisseld, zoals koper, tin, obsidiaan (vulkanisch glas)

van Melos en ook het marmer van Palos of Naxos.

De muziek

Er zijn ook idolen gevonden van muzikanten. Ze bespelen verschillende instrumenten waaronder de

aulos, een instrument dat al in de 30e eeuw voor Christus op Keros, een ei-land behorend tot de Kleine Cycla-den, bekend is. Er zijn echter ook

harpen en syrinxen. Dit laatste instrument wordt ook panfluit genoemd.De aulos is heel erg bekend in het oude Griekenland, het is een blaasinstrument. Er zijn

verschillende soorten van deze pijpen, zoals de mono of monaulos zonder riet, een plagiaulos, dit is een zijwaarts bespeelde pijp, en een di-aulos of auloi met twee pijpen. Ze worden gemaakt in verschillende maten, die overeenkomen met wat nu een sopraan, alt, tenor of bas is.

De aulos met twee speelpijpen komt het meeste voor. De askoulos is een aulos met een zak er aan voor een continu geluid.

De aulos kan twee pijpen hebben die even lang zijn, maar ze kunnen ook van lengte verschillen. Aan de basis zijn ze aan elkaar vastgemaakt met een dubbel-riet. De pijpen hebben zo ieder een eigen mondstuk of riet. De vorm van het rietblad heet spiegel. De vorm en de dikte van dit riet bepalen of het riet gemakkelijk in trilling kan worden gebracht, het bepaalt ook de klankkleur. Bij ongelijke pijpen wordt er op één pijp de melodie gespeeld, terwijl de andere deze ondersteunt, de bourdon. Als de buizen dezelfde lengte hebben, en er in hetzelfde register wordt gespeeld, is er een geluid dat rijker is en mooier klinkt.Om dit instrument te bespelen moet men wel een virtuoos zijn. Er moet een soort ronddraaiende blaas-beweging worden gemaakt gecombineerd met hard blazen. Pas dan bereikt men de harmonie tussen de twee pijpen met hun tweeklank en het wonderlijke geluid dat ze voortbrengen. Dit is heel vol, vooral heel gevoelig, ritmisch en erg doordringend. De aulos roept met zijn klanken de kracht op die het hele lichaam doordrenkt van leven en licht en vuur en enthousi-asme.De aulos wordt vooral gebruikt bij Dionysosvieringen. Hij wordt vaak met een steunband, een phorbeia, om het hoofd bevestigd, omdat er vooral bij deze feesten nogal hard op moet worden geblazen. Er is dan heel veel kracht nodig om beide pijpen tegelijk in beweging te krijgen. Deze band zit helemaal rond het hoofd, met een opening bij de lippen waar geblazen moet worden. De band houdt de wangen in toom en ook de lippen. Op afbeeldingen wordt deze steunband meestal niet gezien, omdat hij niet elegant is en omdat er niet altijd hard hoeft te worden geblazen. Dat is vooral nodig bij sportwedstrijden uit die tijd.De aulosblazer is bij zulk soort gelegenheden gekleed in een heel mooi lang gewaad met hes en hij heeft al-tijd zijn foedraal bij zich waar hij de pijpen en het riet in kan opbergen. De kwetsbare rieten moeten goed en voorzichtig worden bewaard zonder ze te beschadigen.Diegene die erop speelt is een aulete. Iemand die zingt bij de stukken, gespeeld op een aulos of auloi, wordt een aulode genoemd. In de oudheid kan aulos ook fluit, klarinet of trompet betekenen.

Fluitspelend Idool Vindplaats Keros

VC-2, Keros-SyroscultuurMuseum van Cycladische Kunst - Athene

Idool - Jager of strijderVC-2, Keros-Syroscultuur, 2800-2300 v.C.

Vindplaats NaxosAfmetingen: 25 cm x 9,7 cm

Museum van Cycladische Kunst, Goulandris collectie - Athene

Aulos



3Inhoudsopgave

De Romeinen noemen het een tibicen, van het Latijnse woord tibia, een buis of pijp.Heden ten dage wordt bij fagot, hobo en schalmei ook gebruikgemaakt van het dubbelriet.

De harp

De harp is ontstaan uit de boog die in oude tijden door jagers werd gebruikt om zich van voedsel te voorzien. Zij merkten dat, als ze de boog spanden en de pees loslieten, deze ging trillen en zo een zacht ge-luid liet horen. Zij hebben dat trillende geluid versterkt door een klankkast toe te voegen aan de ‘boog’.

Weer later worden er meer pezen of snaren toegevoegd aan de klankkast om meer klanken te kunnen spelen. Op dat moment is er een steviger constructie nodig om de grotere spanning van de snaren te kunnen verdra-gen. Zo wordt er eerst een hoekharp gemaakt, en nog veel later als er weer meer snaren komen, de driehoeki-ge raamharp. In Griekenland wordt in de Cycladische tijd op de raamharp gespeeld. Er zijn tien harpspelers gevonden waarvan negen min of meer intact, de tiende maar deels intact.

Deze mensen spelen graag op de harp, het instrument dat met zijn welluidende toon harmonie kan bren-gen in het lichaam op allerlei niveaus, al naargelang de klanken die het voortbrengt.De harpspeler die in Santorini is gevonden, komt waarschijnlijk uit een graf, een grafgift. Er is ook een fluitspeler gevonden en andere incomplete figuren van muzikanten. Ze hebben allemaal dezelfde houding, met het hoofd schuin naar boven. De harpspeler heeft een raamharp bij zich, hij is gemaakt rond 2800 tot 3000 v.C., in de vroegste periode van de Cycladische kunst. Er zijn verschillende soorten afbeeldingen ge-vonden, de een meer, de ander minder beschadigd. De harpspelers lijken allemaal heel erg op elkaar. Er is ook geen eenduidigheid in de aanduiding waar een beeldje precies is gevonden en wanneer. Er zijn ook veel re-plica’s, waarbij op foto’s bijna niet te zien is of het een replica is of het oorspronkelijke beeldje.

RaamharpspelerVC-2, van Keros, 2800 - 2700 v.C. Deze marmeren muzikant ziet er prachtig uit, vooral de ledematen en de handen zijn met zorg gevormd, en het gezicht heeft een in de muziek verzonken uitdrukking. 29,2 cm ↑Metropolitan Museum of Art - New York

RaamharpspelerMan speelt op raamharp 3000 - 2800 v.C.

Vindplaats Keros, marmer, 13,5 cm ↑ Kapsala-type.

Nationaal Archeologisch Museum - Athene

Piet Oudolf


Piet Oudolf is een Nederlands tuin-architect die de voortrekker is van de tuinstroming die de Dutch Wave

wordt genoemd en rond 1970 in zwang komt. Deze stroming is een stevige aanzet tot het maken van natuurtuinen, vooral ingegeven door een besef van milieube-heer. Niet dat Oudolf dat in zijn hoofd heeft als hij merkt dat hij iets heeft met planten en tuinieren, neen, die natuurstijl zit hem als het ware in het bloed. Hij kijkt met het oog van de schilder en luistert met het oor van de musicus naar grassen, planten en bomen, en maakt van iedere tuin een speciale compositie en symfonie. Hij voelt aan, dat hij met dingen bezig is die hij niet werkelijk kan doorgronden. Dat maakt hem ook tot een bijzonder mens in de wereld van tuinen en landschapsarchitectuur.

De natuurtuin

De belangstelling voor na-tuurtuinen is mede een uitvloei-sel van de milieubeweging en de aandacht voor een meer natuurlijke wijze van leven. Het oogmerk ervan is om een tuin meer te bele-ven als nagemaakte natuur dan als een strak aangelegde ruimte. De daaruit voortvloeiende internatio-nale natuurstijl wordt New Peren-nial Movement genoemd, waarbij perennial slaat op ‘overblijvende planten’. Dan Pearson in Engeland en Roy Diblik in de VS die ook bezig zijn de natuur wat meer in

de tuin te brengen, werken beiden met Oudolf samen. Ook met Noel Kingsbury uit Engeland wisselt Oudolf heel wat informatie en ideeën uit. Zo schrijft Kingsbury een aantal boeken over tuinen en tuinaanleg in samenwerking met Oudolf.De natuur is het uitgangspunt, met veel vaste planten waaronder ook grassen in de tuinontwerpen. De planten worden alleen begeleid. Dat houdt in dat ze tot op zekere hoogte vrijelijk mogen groeien en bloeien. Waar ze helemaal niet thuishoren of woekeren, worden ze

weggehaald. De natuurtuin wil ook een beleving zijn in die zin, dat ze de natuur in de stad of op grote fa-brieksterreinen een beetje vervangt.Hoewel een natuurtuin al lange jaren door sommige mensen wordt toegepast, is de tendens in de huidige tijd om een tuin zo aan te leggen meer gewild sedert 1980, vooral uit het oogpunt van milieu en behoud van insecten en andere dieren. In Engeland bestaat deze stijl feitelijk al veel langer. Een voorbeeld daarvan zijn de tuinen van de tuinontwerpster Gertrude Jekyll (1843 - 1932. Zij gaat voor

Piet Oudolf

de componist van de golvende grassenzeeën met bloemen


Piet OudolfPiet Oudolf

3Inhoudsopgave

natuurlijkheid door haar voorkeur voor vaste en wilde of inheemse planten en voor kleurgebruik. Deze stroming ontstaat in Engeland, mede ingegeven door het verlangen naar het landleven. Rond 1900 komt in Duitsland de wilde tuin in zwang.In Nederland komt eenzelfde soort beweging wat later op gang. In-heemse plantensoorten worden heel populair, vooral onder invloed van de werken van Jac. Thijsse.Er zijn veel vrouwelijke tuinarchi-tecten die deze wijze van tuinieren aanspreekt. Een bekend voorbeeld is Mien Ruys die vanaf 1950 veel invloed heeft gehad. De bekende Nederlandse kwekerij Moerheim in Dedemsvaart is van haar vader en Gertrude Jekyll en haar vader wisselen veel kennis met elkaar uit. Mien Ruys is het grote voorbeeld voor Oudolf, hoewel hij later zijn eigen weg gaat.Zij ontwerpt borders die natuurlijk zijn en waar kleuren en vormen de hoofdrol spelen. Ook uitgebloeide planten kunnen daarin hun plaats hebben door de vorm van de afge-storven bloeiwijzen of blad.

De Dutch Wave

Alle ontwikkelingen rond het ontwerpen en onderhouden van tuinen monden omstreeks 1970 uit in de Dutch Wave. Het wordt ook wel ‘het nieuwe tuinieren’ of ‘de Hollandse vasteplantengolf ’ ge-noemd. Er komen inheemse vaste planten in de mode en vooral ook grassoorten.De kunstschilder Ton ter Linden maakt zijn droomborders vooral in eigen tuin. Henk Gerritsen en Anton Schlepers ontwerpen en realiseren de Priona Tuinen in Hardenberg waar wilde en gecul-tiveerde planten door elkaar staan. Dat geeft een soort vrijheid in de tuin die natuurlijk aandoet. Er wordt ook rekening gehouden met bijen, vlinders en andere insecten of dieren. Rob Leopold is bekend van zijn kwekerij De Cruijdthoeck, al vele jaren een begrip in Neder-land. Hij werkte vooral met zaden-mengels voor een wilde tuin met eenjarige planten.Piet Oudolf is de bekendste Dutch Wave-vertegenwoordiger, hij is internationaal beroemd. Hij maakt ontwerpen die overal ter wereld worden uitgevoerd.

Piet en Anja Oudolf

Piet Oudolf is op 27 oktober 1944 geboren in Bloemendaal. Zijn eerste baan is in het café-restaurant van zijn ouders, waar hij Anja ontmoet. Zij is negentien, hij is drieëntwintig en zij trouwen al snel. Na zijn horeca-opleiding gaat hij voor hovenier studeren. Als hij 30 is, heeft hij het diploma in zijn zak. In 1976 begint hij in Haarlem samen met Anja een eigen tuinontwerpbureau. Hij gaat in 1982 verhuizen van Haarlem naar Hummelo in de Achterhoek, Zij hebben dan al twee zoontjes, Pieter en Hugo.

Zijn vrouw Anja houdt zich tot 2010 voornamelijk bezig met de kwekerij. Zij heeft als specialiteit siergrassen. Zij organiseert daar alles, vooral kijkt ze naar planten die Piet nodig heeft voor zijn ont-werpen. Ze heeft permanent een tuinman in dienst die overzicht heeft over alles wat er gebeurt. Ook zijn er vrijwilligers uit het dorp die bijvoorbeeld de minieme kleine siergrasjes uitpoten in het voorjaar. Die moeten heel goed worden geplant, niet te hoog en niet te diep. Anja ontvangt ook alle bezoek, onderhoudt contac-ten met bevriende tuinontwerpers in het buitenland.Anja is de vrouw achter de man die beroemd is. Zij houdt zich op de achtergrond, wil niets weten van interviews of vragen over haar persoonlijk. Zij is diegene die de zaak draaiende houdt, terwijl Piet ontwerpt.Op 15 november 2010 is de kwe-kerij gesloten. Er wordt een tuin van gemaakt.

Piet en Anja Oudolf in Hummelo

Piet Oudolf


Zijn gevoel voor planten leeft op als hij in 1977 in Engeland ver-schillende bekende tuinen bezoekt. Vooral Beth Chatto maakt op hem een grote indruk. Hij gaat in navol-ging van haar zelf planten kweken, vooral omdat hij nooit de planten kan krijgen die hij wil verwerken in zijn ontwerpen. Natuurlijke plan-tengemeenschappen zijn de bron voor de tuinen die hij maakt. In Nederland heeft Piet Oudolf wei-nig bekendheid, in het buitenland wordt hij internationaal erkend als een groot tuinarchitect die een omwenteling heeft teweeggebracht in het ontwerpen van tuinen.

Tuin en kwekerij in Hummelo

In 1982 verhuizen Ouddolf en zijn vrouw naar Hummelo. Er is daar meer ruimte om met planten bezig te zijn. Het huis de ‘Koesterd’, een boerderij uit 1850 die nogal is vervallen, wordt ver-bouwd. Tegelijkertijd beginnen ze met een kwekerij. Die is vooral nodig, omdat Oudolf nergens de soorten en hoeveelheden planten vindt die hij in zijn ontwerpen wil gebruiken. De kwekerij is vooral een succes geworden doordat hij planten zeer zorgvuldig selecteert. Vooral de vormen van planten die

hij ziet in zijn ontwerpen, hebben speciale aandacht. Asters met platte bloemhoofdjes, astrantia’s met hun stervorm, monarda’s met hun pluimpjes en sanguisorbas’s met hun draadbolletjes geven afwisse-ling en levendigheid in het geheel. Ook verschillende soorten blad of stengels maken alles levendig. Hij werkt vooral met grote hoeveel-heden, waar anderen vijf of zeven planten gebruiken zet hij er met-een vijftig of zeventig neer. Door deze werkwijze wordt er een ruim

en groots geheel ontworpen dat lichtheid, kleur en doorzichtigheid weergeeft. Wat opvalt is dat hij oog heeft voor structuur en vooral voor evenwichten, maar het meest in het oog springend is zijn beleving met zijn planten en ontwerpen. Die is niet mentaal gericht, maar spreekt vooral het emotionele aan in een mens, het zijn tuinen van Oudolfs hart.In 1984 stellen zij hun tuin van vier hectare open voor het publiek, dat daar kan genieten van de wui-vende grassen en de verschillende

Een plant is alleen de moeite waard om te laten groeien als hij ook mooi is als hij dood is.

Tuinen Hummelo

vormen van de planten. In 2009 beperken ze de bezoeken wat, er zijn dan de Grassendagen en de herfstbezoeken aan de tuin. Tot dan houden ze kantoor in de stal, daar heeft Oudolf ook zijn studio. De tuin in Hummelo is tot 27 oktober 2018 nog op gezette tijden geopend; daarna is hij voorgoed gesloten tot verdriet van de tuin-liefhebbers in binnen- en buiten-land. Het dorpje ligt in een rivie-renlandschap, het is er open en nog ongerept. Er wonen weinig mensen

en het landschap is prachtig om te zien. Koeien zijn de voornaamste decoratie van het weidelandschap. Voor de bezoekers van de tuin en de kwekerij een heel prettige omge-ving om een dagje door te brengen. De privétuin is voor het laatst voor het publiek geopend op de 74e verjaardag van Oudolf. Hij krijgt op die dag ook zijn koninklijke onderscheiding van Ridder in de orde van Oranje Nassau.



3Inhoudsopgave

De tuinontwerpen

Voor Oudolf is iedere plant een hoofdrolspeler, die in verschil-lende tuinen steeds een andere rol kan hebben. Daarbij mag de plant in alle seizoenen laten zien hoe hij is, hij is altijd mooi. Hij wordt dus niet meteen afgeknipt na de bloei. De herfst en winter geven hem net zo goed een waardevolle plaats in het geheel. In de tuinen van Piet zijn planten als muzieknoten die op de notenbalk ieder hun eigen functie hebben en die meebewegen in de ritmen van de musicus die hen ten gehore brengt. In 1996 raakt Oudolf internati-onaal bekend door zijn ontwerp voor het Dröm Parken in het Zweedse Enköping. Het is een park van 4000 vierkante meter, zijn eerste ontwerp op een grotere schaal. Deze plaats ligt op dezelfde hoogte als het onderste puntje van Groenland, dus moet Piet andere planten gaan gebruiken dan hij is gewend. Als de ‘Salvia rivier’ in juni bloeit in deze droomtuin is

ieder die het ziet overweldigd door het blauw, dat als het ware inslaat in het gebied van het hart. Piet Oudolf gebruikt hier drie op elkaar lijkende salvia culivars voor, te we-ten: Salvia nemorosa ‘Ostfriesland’, ‘Blauhügel’ en ‘Rügen’. Tezamen zorgen ze voor een adembenemend, imposant tafereel.Daarna wordt hij bekend in Enge-land, het tuinland bij uitstek. Noel Kingsbury heeft hem overal gepro-moot, hij ziet meteen dat Oudolf iets heeft, wat onvervangbaar is. Zij werken al vanaf 1994 samen.

Oudolf heeft met al zijn experi-menten aan meer dan zeventig soorten planten een naam gege-ven. Een daarvan is de Salvia ‘Dear Anja’, ter ere van zijn echtgenote die altijd in de kwekerij bezig is ge-weest waardoor hij het zo ver heeft gebracht als hij nu is gekomen: een persoon met een internationale be-kendheid als het gaat om tuinen en beplanting op de Oudolf manier.Oudolf werkt meestal in landen

Drömparken - Enköping (Zweden)

Salvia x silvestris 'Dear Anja'

met een gematigd klimaat, niet in een tropisch of heel noordelijk klimaat. Dat geeft té veel moeilijk-heden met plantensoorten die hij gebruikt. Uitgaande van de moge-

lijkheden van iedere plek creëert hij weelderige werelden met vaste planten en grassen die in natuur-lijke gemeenschappen met elkaar leven. Bijzonder is dat Oudolf evenveel schoonheid ziet in een verwelkende herfsttuin als in een zomertuin in volle bloei. In zijn tuinen ziet men de hand van de meester, die ondanks de spontane overvloed een zeer rigoureus beleid voert zodat de tuin zijn mooie aanzicht behoudt.

Piet Oudolf


Zijn internationale bekendheid begint in Hummelo, waar hij met Anja experimenteert met vele soor-ten planten die in de jaren negentig van de vorige eeuw nog onbekend zijn. Hij test en experimenteert voortdurend, kruist inheemse en wilde soorten en komt zo tot zijn combinaties in de meest beroemde tuinen en parken van de wereld.Hij wil niets horen over arrange-menten van bloemen, daar is hij wars van. Hij werkt alleen met zijn dromen, die gaan over dat wat men kan zien, maar ook wat iemand er in kan zien die wat verder kijkt dan zijn neus lang is. Een tuin is veel meer dan tuin voor hem, het is een beleving van hart en zintuigen, en dat is zijn kracht. Dat is waardoor niemand hem ook kan evenaren. Voor hem zijn planten naast mu-zieknoten ook een soort beeldende sculpturen, waarmee hij tuinen bekleedt. Hun bloemen en kleuren komen daarbij op een geheel an-dere plaats te staan, ze voeren niet de boventoon.

Dit soort tuinen zijn wel eenvou-diger te onderhouden, Oudolf schat dat ze maar ongeveer één derde van het gewone onderhoud vragen, maar ze moeten heel goed worden gevolgd. Omdat de na-tuur zich baseert op competitie en daardoor ook op een zekere chaos, vragen deze tuinen heel veel inzicht in gewoonten en groeiwijzen van planten. Daarom kiezen veel men-sen ook voor een formele tuin, daar weet iemand wat er mag staan en wat niet.Oudolf kiest liever voor stabiliteit in de beplantingen, voor planten die zich prettig voelen in elkaars ge-zelschap, die zich hebben aangepast aan hun omgeving en lang blijven

overleven. Uitzaaiingen worden beperkt en vaste planten worden gekozen op hun hardheid zodat ze niet steeds gesplitst hoeven te wor-den. Ook planten die in de winter

interessante structuren vertonen hebben zijn voorkeur. Dat is ook een plus voor insecten en vogels, die in de winter nog zaad kunnen eten daarvan.

Tuinstijl

De tuinen die Oudolf ont-werpt, zijn nooit hetzelfde, hoewel ze onmiddellijk te herkennen zijn. Niemand kan een tuin ontwerpen zoals hij, hij is niet te kopiëren. De lange losse lok die hij zijn hele leven al langs zijn gezicht laat han-gen, is in feite een visitekaartje van hoe hij zijn tuinen componeert. De haarlok vertelt over losheid en zwierigheid, hij mag er zijn hoewel hij soms voor zijn ogen hangt.Hij gebruikt veel grassen en plan-ten in purperen en blauwe kleuren, hoewel rood ook wel in zijn palet voorkomt. Hij ziet planten als beeldhouwwerken, die in ieder sei-zoen een andere vorm hebben. Hij

wil iets laten zien wat mensen niet alledaags vinden. Ze moeten erdoor geboeid raken, er iets aan beleven, ook al doen ze zelf niets met tuinen of bloemen.

Zijn insteek is heel persoonlijk, hij ziet planten als personages die optreden in zijn tuintoneel. En hij zet ze neer als muzieknoten in de lijnen van de compositie die hij in zijn hoofd heeft. Hij hoort de klan-ken in zijn hoofd, ziet hen figure-ren in de golvende lijnen van de muziek als wateren die zingen. Hij kent de hele compositie, anderen mogen hem in beeld brengen naar aanleiding van zijn muziekstuk dat hij schrijft met grassen, echinacea’s, asters, monarda’s, salvia’s, eupa-toriums en wat al niet meer. Zijn tuinen zijn muziekstukken, toneel-stukken en schilderijen tegelijker-tijd. Het is net wat iemand er in wil zien. En iedere plant kent ook zijn rol in het geheel, welke klank het hart moet raken, welke struc-tuur de harmonie moet brengen, en welke gehelen er zijn waar de zonnestralen op dansen als op een dromerige gouden zee van halmen.

Zijn sferen zijn gevoelig, zoals hij zelf is. Zijn gevoelens zijn als de harmonieën die hij tot uitdrukking brengt in zijn zwevende, lichtende, sierlijke tuinlijnen als waren het di-amanten of parels, geregen tot een charmante ketting of een armband. Want zijn tuinen zijn een aaneen-rijging van zoete zachtheid, met daartussendoor krachtige, opval-lende planten of groen oprijzende

Het geraamte van een plant is voor mij even belangrijk als de bloem.

Piet Oudolf - Hummelo 2018



3Inhoudsopgave

zuilen die uittorenen boven het sfeervolle ruisende gras.Gloeiende kleuren, opvallend blad, bijzondere structuren en aparte bloemhoofdjes bevolken zijn tui-nen, allemaal personen die iets uitstralen van hun eigenheid. Want zouden er een paar ontbreken, dan is de compositie niet compleet. Wolken van kleurige planten vormen punten in de tuin die een onweerstaanbare aantrekkings-kracht hebben, iemand moét er wel heen gaan om dit van dichtbij te bekijken.De tuinen zijn één en al fascina-tie, verbeelding, een uitdrukking van een dromerige man die zijn dromen verwezenlijkt met droom-spelers als planten en grassen en vlinders, bijen en insecten, vogels en andere dieren. En zijn tuinen worden omhelsd door de hemel-ruimte, door de zon en de maan, door sterren, regen en onweer. De bliksem zet ze in vuur en vlam, evenals de zon in de herfst en in de winter zijn er de korte dagen met

hun zacht koele licht, de rijp en de sneeuw die hen tot een sprookjes-landschap maken.De tuinen vertellen van geboorte, jong leven, volwassenheid, vrucht-baarheid en de aftakeling die de kroon is op het werk. Want het werk is dan gedaan, een nieuwe generatie komt er weer aan. De aftakeling draagt het nieuwe leven in zich, de zaden zijn gevallen en in het voorjaar komt het jonge blad weer tevoorschijn. Zo speelt Oudolf met leven en dood, met geluk en ondergang, met verdriet en vergaan, met vruchtbaarheid en overvloed. En zijn tuinen zijn overal ter wereld, waar dan ook, een expressie van hoe hij zelf is en werkt. Zijn tuinen verbeelden alle dromen die hij heeft en had en die er nog zullen komen. Zijn tuinen laten zijn eigen leven zien, dat in allerlei stadia bloeit en groeit, tot de ouderdom zijn leven binnen-komt en hij, net zoals de planten zich overgeeft aan het verwelken, aan het blad dat bruin of geel

Tuin in Hummelo

wordt en dan afvalt. Ook dat hoort bij zijn droom.Wie geboeid is door zijn tuinen kan ernaar kijken zoals iemand kijkt naar iets wat wordt beoor-deeld op zijn schoonheid of be-kwaamheid zoals dat in de kunst gebeurt. Het is echter meer zo dat de tuinen van Oudolf iets anders raken in mensen, iets wat te ma-ken heeft met het eigen leven en bestaan. Iets van schoonheid die komt en gaat in een opeenvolgend patroon van de natuur. Een na-tuur die niemand naar zijn hand kan zetten, een natuur die doet en zich laat zien in velerlei facetten, zonder zich ook maar iets aan te trekken van wat mensen vinden. Zijn tuinen hebben die vrijheid in zich. Hij componeert hen, maar zij componeren ook zichzelf, op hun eigen wijze die past bij waar ze zijn neergezet. Oudolf is de meester die hen neerzet volgens zijn mensen-dromen en vervolgens kunnen ze hun eigen plantendromen gestalte geven. Zo speelt Oudolf met hen samen zijn tuinenspel, een boeiend,

Piet Oudolf


allesomvattend ritmisch muziekspel van hem als mens met de natuur om zich heen, een natuur die in hem zelf leeft en waaraan hij uit-drukking geeft.

Piet Oudolf werkt het liefst al-leen, een vrije vogel, die wel kennis en ervaring wil uitwisselen, maar zelfstandig wil blijven werken. Dan kan hij zich het beste uiten, dan kan hij zijn droom in de tuin leggen, een droom die langzaam gestalte krijgt, eerst op papier en later in de aarde. Hij wil ook graag de beste zijn, en zijn vrouw zorgt ervoor dat die mogelijkheid er is. Zij helpt mee aan zijn droom, die ook haar droom is geworden, en waar zij zich voor inzet met alles wat zij heeft. Zij zijn het droom-paar dat droomt over het leven in al zijn schoonheid waarin ook lelijk-heid mooi is. Zo zijn zij het echt-paar dat hard werkt en ondertus-sen droomt, droomt van een nog mooier leven. Van nog mooiere, verbeeldingsvolle tuinen die hun dromen verstevigen en die hen zelf raken in hun gemoed. Daaruit put-ten zij hun kracht, daaruit putten zij hun geluk. Uit de altijd aanwe-zige schoonheid van de tuinen, in Hummelo en overal ter wereld.Het belang van de tuinen die Ou-dolf ontwerpt, ligt dan ook niet in de schoonheid die er zeker is, maar vooral in dat wat niet geduid kan worden. Dat is wat Oudolf ook zelf aanvoelt, maar wat hij niet kan vertellen aan mensen. Het is dan geheimzinnig, of verbazingwek-kend, verwonderlijk. Wat hij echter vooral emotioneel aanvoelt is dat planten iets zijn, iets betekenen. Dat ze een symbool zijn van iets, wat hij niet kan zeggen en niet kan grijpen. Dat brengt met zich mee,

dat hij niet kan verwoorden wat hij in zijn tuinen ziet. Maar in feite maakt hij mee, dat hij een zekere voeling heeft met planten en daarin weet, dat ze iets anders zijn dan wat ze aan zijn oppervlakteogen laten zien. Zij zijn energieën, beginnende personen, die allemaal een eigen uitstraling hebben door wat ze zijn. Ze zijn symbolen van een werke-lijkheid die in Absolute werelden boven het universum dat mensen kennen, te kennen is als een reali-teit die altijd zal bestaan, ook als de plant dood is. En zo zal iedere plant zich ooit weer laten zien in zijn evolutieproces, lang nog als een plant, maar later als een vleesetende plant of een dier en uiteindelijk als een mentaal menselijk wezen. Want zo werken de persoonlijkheden in het evolutieproces, zij zijn niet statisch, zij zijn dynamisch, zoals Oudolf het ook benoemt, al be-doelt hij iets anders.Hij ervaart planten als wezens die hun eigenheid hebben. En dat is al heel wat voor een mens.

Werk

Piet Oudolf richt zich vooral op middelgrote projecten,

een project zoals het High Line Park in New York vindt hij eerst veel te groot, maar hij wil de uit-daging wel aangaan. Hij zegt: „Als ik honderd meter kan beplanten, moet het toch ook met een paar kilometer kunnen.”Hij komt ook tuinen van hem tegen die verwaarloosd zijn en dat doet hem wel wat. Onderhoud is van het allergrootste belang. Als daar geen geld voor is, kun je beter niets laten aanleggen, want onder-houdsvriendelijke tuinen bestaan niet.Zijn tuinen zijn landschappelijk, maar doen vooral heel spontaan aan. Ze zijn gebaseerd op planten die het goed met elkaar kunnen vinden, jarenlang. Evenwichten zijn belangrijk en ook de dynamiek van het tuinproces. Planten die elkaar verdragen zijn heel mooi voor een duurzame tuin, ze zijn een momentane uitdrukking in de tijd, maar ze kunnen ook langere tijd dienen. En dan gaat de natuur of de tijd haar eigen weg en dan moet blijken wat er geboden is. Op die manier zijn tuinen een uitdrukking van de geest van de tijd, ze worden meegenomen in het hele proces

High Line Park - 20th Street (New York)



3Inhoudsopgave

van komen en gaan dat typerend is voor de evolutie van planten.

Waarschijnlijk zijn meest bekende werk zijn de tuinen van het stads-park The Battery in Manhattan (New York). Ze zijn vier are groot en natuurlijk beplant. Hij maakt in 2002 het plan ervoor dat wordt goedgekeurd en in 2005 uitge-voerd. Daar vlakbij in de buurt is het resultaat van een ander project, namelijk The Gardens of Re-membrance. Die zijn tussen 2003 en 2005 gerealiseerd in de buurt van de plek waar de Twin Towers van het World Trade Center ooit stonden. Ieder jaar worden daar de slachtoffers van de aanslag van 11 september 2001 herdacht.Zelf is hij meer te spreken over de Lurie Garden in het Millenium Park in Chicago dat in 2004 is geopend, en de tuin van Hauser en Wirth in Bruton in Groot-Brittannië, geopend in 2014. Zijn allermooiste tuin vindt hij die bij The High Line, gelegen op en langs een oude spoorweg in de stad New York.

High Line - New York

De High Line is een hoog gelegen stadspark in New York aangelegd op een traject van een goederenspoorlijn bij de wijk Chel-sea in Manhattan. Het is eigenlijk een wandelpromenade die het gehele jaar door verbaast door zijn veelheid aan planten en struiken. Deze tuin van 2,33 km lang strekt zich uit over het spoor dat rond 1980 al niet meer in gebruik is. Het stadsbestuur van New York trekt in 2004 een bedrag van 50 miljoen dollar uit voor het aanleg-gen van een park bij het spoor. Ook particulieren geven bijdragen. De landschapsarchitect James Corner legt het park aan en de beplanting wordt gedaan door Piet Oudolf. Het park heeft een vloer die helemaal vlak is gemaakt en waartussen de spoorrails nog goed zichtbaar zijn. Wissels, dwarslig-gers en grind zijn er nog te vinden. Soms loopt het park onder nieuw opgetrokken gebouwen door. De hele spoorlijn is schoongemaakt, de grond is verbeterd en er zijn meer dan 500 soorten bomen, grassen en bloemen geplant.Oudolf werkt samen met een

topteam van architecten waaraan hij zijn plannen heeft voorgelegd. Het gaat om een opeenvolging van verschillende stemmingen die te maken hebben met open bosjes, prairies en weiden. De derde en laatste fase is in september 2014 klaar. Zijn ogenschijnlijk wilde ma-nier van planten past heel goed op deze plek. Houtige planten, strui-ken zet hij tussen de spoorlijn neer en gele madelieven kruipen gewoon over de bestrating zodat iemand kan denken dat dit allemaal door de natuur wordt gedaan. Het park is bedoeld voor voetgangers. Er zijn trappen en liften die toegang geven tot het park. Het plantenontwerp van Oudolf maakt dit hele project tot een succes. Zonder zijn planten is de High Line niets, nu is er een variatie in kleur, structuur en geur die ongelofelijk is. Hij laat hier ie-dere plant zijn eigen klank en ritme vertolken, een muziekcompositie midden in een wereldstad. Ook deze landschapstuin vertelt iets over Oudolf. Hoe hij planten als een soort wezens ziet die iets zeggen over hoe hij zelf is. Zijn hartedroom wordt waar, en hij ziet hem vervuld in deze landschaps-tuin.

Hauser & Wirth Garden - Somerset, Engeland

Piet Oudolf legt bij de vestiging van kunstgalerie Hauser en Wirth in Somerset een tuin aan van 7000 vierkante meter. Hij krijgt daarbij volledig de vrije hand. Hij vangt begin 2013 aan met de schetsen in zijn studio. Hij zet 25.000 vaste planten in de grond in de lente van 2013 en redigeert ook alles tot en met de opening van de tuin (en de galerie) in september 2014.Zijn richtlijn is de eenvoud. De High Line Park - New York

Piet Oudolf


weide die rondom de gebouwen ligt, laat hij als weide beplanten. Voor het zuidelijk gedeelte ont-werpt hij een besloten tuin met hagen en een dubbele bomenrij. Dat is anders dan een landschaps-ontwerp, het is een echte tuin met begrenzingen. Er is wel een uitzicht op een duiventoren die bovenop de nabije heuvel staat.Het geheel doet romantisch, nostal-gisch en spontaan aan door de vele plantensoorten en hun combinaties die een zekere losheid en zachtheid geven aan de vaak formele perken. Er is vlak na de opening een ten-toonstelling geweest van de tuin-ontwerpen van Oudolf. Hij tekent alles met de hand, kleurt daarna de verschillende plantencombinaties in en maakt er een gekleurde legen-da bij. Daarbij is Oudolf ook een goede fotograaf die van alle tuinen, dus ook deze, zelf foto’s maakt.

Lurie Garden - Chigaco

Deze botanische tuin is gecon-strueerd over het dak van de Lake-front Millennium Parking Garage en is 3,3 are groot. Het Millen-nium Park is weer een deel van het historische Grant Park dat al stamt uit 1844. In dit park staat ook de

Cloud Gate van Anish Kapoor.De Lurie Garden is opgebouwd vanaf de moerassige kustlijn naar de spoorlijn, vervolgens loopt hij op naar de parkeergarage en de daktuin. In het ontwerp uit zich het contrast tussen twee verschil-lende soorten landschappen, die elkaars tegengestelde zijn. De don-kere kant is schaduwrijk en voch-tig. De lichte kant is een zonnige, droge prairie. Beide kanten worden verdeeld door de promenade van hout. De dikke schouderhoge haag rond de binnentuin beschermt alle vaste planten. Er worden alleen organische middelen gebruikt om

de tuin gezond te houden.Binnen het team dat hiermee bezig is geweest is Piet Oudolf de tuin-architect van het project. Er zijn 28.000 planten gezet.Sinds de opening van de tuin vraagt de Lurie iedere twee jaar het hele team om te komen, zodat be-keken kan worden hoe de tuin zich ontwikkelt en wat te doen om hem intact te houden. Ze willen hem echt in topvorm houden en dat is wat Piet zo aantrekkelijk vindt bij deze tuin. Ook hier heeft hij een salviarivier door de tuin laten lopen met vier soorten salvia’s in blauwe kleuren.

Hauser & Wirth GardenBruton - Somerset

Lurie Garden - Chicago



3InhoudsopgaveWesterkade - Rotterdam

Maasoevers - Rotterdam

Tussen 2010 en 2012 heeft de gemeente Rotterdam de kades langs de Maasoevers laten opknap-pen. Er is een wandelpromenade gekomen met zitmeubilair. Het inrichtingsontwerp is door een team uitgevoerd, de plantvakken zijn allemaal ontworpen door Piet Oudolf: de openbare ruimte ‘Leu-vehoofd’ aan de noordelijke Maas-oever, de vernieuwde Westerkade met Parkkade en de Boompjes.Deze kades zijn een heel aantrek-kelijk gebied waar veel mensen wandelen, fietsen en kijken naar de rivier met zijn levendigheid van boten en schepen.Het totale waterfront is drie kilo-meter lang. Er zijn grasvlakken bij de Boompjes en bij het Leuvehoofd zijn er planten te vinden die bloei-en in allerlei verschillende kleuren. De Westerkade is onderdeel van het groen met laanbomen en uitzicht op de Nieuwe Maas. Alles heeft in korte tijd een enorme gedaantewis-seling ondergaan. Is voorheen alles

nogal kaal en met stenen bezet, nu is er overwegend groen te vinden. De Nieuwe Maas is nu meer be-trokken bij het stadscentrum.Dit plan ‘Waterfront Rotterdam’ is al geïnitieerd rond 2000 en heeft vooral als doel om de kwaliteit van leven in de stad te verbeteren. Zeker voor bezoekers, nieuwe inwoners en zakenlieden. De Maas behoort nu weer bij de stad.

Leuvehoofd met 'de Boeg' - Rotterdam

LeuvehoofdDit wordt de groene parel aan de Maas genoemd. Het is een park-achtig geheel, dat in verbinding staat met het monument De Boeg en de Erasmusbrug. Het onge-bruikelijke en kleurrijke plan van Oudolf maakt dit tot een geliefde plaats, waar schepen voorbijkomen en de Erasmusbrug voluit is te zien. Er groeien struiken met bessen en kruiden. Dit gedeelte is klaar in 2011.

Piet Oudolf


WesterkadeDit is het maritieme panorama langs de Maas. Het is in 2011 klaar. Het is het Scheepvaartkwartier van Rotterdam met statige huizen en voortuinen. Hier woonden voor-heen de havenbarons. Hier vlakbij zijn groene ruimten gemaakt met struiken en bodembedekkers. Er zijn terrassen in gemaakt. Langs de rivier is een lange rij iepen geplant, die vaak behoren bij rivierland-schappen. Op lange banken kan men zitten om van de rivier te genieten.

ParkkadeDeze ruimte blijft gebruikt wor-den voor kustvaarders, de dokken daar zijn behouden. Hier komen grasvelden met bloemperken waar mensen kunnen zitten om over de rivier te kijken. De achtergrond is groen, het balkon van het Park. Het is er wilder en weelderiger van opzet. Er is veel structuur in de planten te zien, er is beweging en licht zoals dat bij water en schepen hoort. Dit is de ruimte tussen de Veerhaven en het Park.Deze twee kades zijn vooral be-doeld als groene verblijfplaatsen. Ze zijn zo ingericht dat er een duide-lijk onderscheid is tussen de ruimte voor ontspanning en die voor het verkeer en kustvaarders. Alles is in 2011 klaar.

De BoompjesDe Boompjes is een helling met boomgroepen. Daarnaast grasvel-den en perken met grassen. De ruimte is zodanig gemaakt, dat er allerlei soorten evenementen kun-nen plaatsvinden. Dit deel is klaar in 2012.

Hummelo

In de tuin in Hummelo in de Achterhoek is alles ontwikkeld en er is heel veel geëxperimenteerd. Hummelo staat voor het werk van twee ontembare mensen als het om planten gaat, Piet en Anja Oudolf. Ze doen daar alles wat nodig is op zijn tijd: huizen verbouwen, een gezin stichten, een kweektuin opzetten, boeken schrijven, tuin-ontwerpen maken en deze tuinen aanpassen aan de hedendaagse tijd en denkwijze. Daar ontdekt Piet dat er plantengemeenschappen zijn die elkaar goed verdragen en elkaar niet bevechten. Hij ontdekt iets van het mysterie van een plant. Hij weet wel niet wat dat voor een mysterie is, maar hij spreekt er wel over. Het duidt erop dat hij weet dat er iets met planten aan de hand is, dat het geen wezenloze dingen zijn, maar dat er iets anders mee is. Hij heeft niet ontdekt dat planten en struiken en bomen allemaal geleid worden door een bewuste kracht, die zorgt dat planten zijn zoals ze zijn. En dat deze kracht ook zorgt dat uit het zaad weer een-zelfde plant tevoorschijn komt.Wat hij doet met zijn experimenten

is in feite de evolutie op een menta-le manier nabootsen. Als een plant meer blauw is dan andere planten, gaat hij daar zaad van winnen en laat ze opgroeien. Daarna kijkt hij weer wie het meest blauw is. En zo voorts. Zo kweekt hij nieuwe soor-ten op een menselijke wijze, die hem veel rendement heeft opgele-verd. In de natuur duurt het langer en werkt het anders, daar gaat het er altijd om hoe de soort het best kan overleven. Gaat dat niet luk-ken, dan kan de soort uitsterven. Dat is geen enkel probleem, er komt weer genoeg nieuws.Piet maakt altijd een tuinbeplan-ting die boeiend kan zijn voor de toeschouwer. Zo kan er een visueel ritme zijn, of repeterende thema’s, waarin planten met structuur bij-voorbeeld steeds weer te zien zijn. Locale planten hebben de voorkeur, ze worden gekozen op hun aantrek-kelijkheid voor bijen, vogels en vlinders. De contouren vervagen wat, zodat er geen aparte planten uitspringen. Het is een soort georganiseerde slordigheid die een gevoel geeft dat er hier een geheim ligt dat uitno-digt tot dromen. De verschillende

Tuinen in Hummelo met Asclepias tuberosa



3InhoudsopgavePiet Oudolf in de tuin in Hummelo

hoogten van de planten afgewisseld met dotten planten geven zachte kleurspelen, vooral met verticale niet bloeiende structuren. De tui-nen hebben een zachte vaagheid in zich en zij hebben delicate kleur-schakeringen.Zo’n tuin geeft een gevoel dat er opnieuw contact ontstaat tussen de fascinerende geheimen van het leven zelf. Als planten oplopen naar omhoog, dan kan het een gevoel geven dat de tuin uitstijgt boven het menselijke ego van alledag.Hij gebruikt vaste planten in twee soorten, structuurplanten en vulplanten. De eersten geven een duidelijke kern en ruggengraat aan het geheel en dat tot aan de herfst of begin winter. De vulplanten zijn er alleen voor de bloemen of kleur van het blad. Meestal zijn ze na de zomer niet meer mooi om te zien. Het beste is als het grootste deel, zeventig procent, van de tuin uit structuurplanten bestaat, de rest kan vulplant zijn. Daarnaast zijn er grassen die overal te zien zijn. In het geheel zijn wat opvallende planten gezet die gedurende het jaar bloeien, bijvoorbeeld in de lente irissen, in de zomer papavers

of salvia’s en sedum, in de herfst asters. Dat planten vier seizoenen mooi blijven noemt Oudolf ‘de vierde dimensie’.Planten die door elkaar heen groei-en zorgen voor diepte en een gevoel dat er een geheim te ontdekken is. Het beste is om planten te nemen die zichzelf uitzaaien, dan wordt vanzelf de mengeling verkregen.Op die manier krijgt de tuin een soort diepgang die invloed heeft op mensen, ze ervaren dat er meer is dan alleen maar een tuin met planten.De tuin in Hummelo is heel wat gefotografeerd door Oudolf, hij is een verwoed tuinfotograaf. Daar-mee wil hij anderen laten zien wat hij ziet, maar dat is niet zo eenvou-dig. Iemand ziet het of ziet het niet.Bij stedebouwkundige ontwerpen is de tuinen landschapsarchitect meestal een bijrol toebedeeld. Meestal roept een architect de hulp in van een tuinontwerper. Wat dat betreft heeft Oudolf geluk gehad. Hij staat wijd en zijd bekend als dé ontwerper van landschapstuinen en -parken en is niet afhankelijk van architecten.

Noel Kingsbury

Noel Kingsbury is een vriend van Oudolf. Al lange jaren, vanaf ongeveer 1994, werken ze samen en in feite heeft Kingsbury Ou-dolf ontdekt. Hij heeft hem ook gepromoot. Kingsbury heeft over Oudolf een boek geschreven ter gelegenheid van zijn 70e verjaardag in 2014: Oudolf Hummelo. Het is in maart 2015 uitgekomen en het geeft een overzicht van zijn leven en werken in Hummelo, maar ook van zijn ontwerpen overal elders in de wereld. Noel heeft veel boeken geschreven samen met Piet, omdat Piet geen schrijver is, maar zich liever uitdrukt in een tuin met zijn visuele taal die daarbij hoort. Zijn tuinen hebben een enorme aantrek-kingskracht, zowel voor dieren als mensen. Zij komen allemaal op de honing af en op de schoonheid van ritme en kleur. Het zijn de aantrek-kelijkheden die het hele proces van evolutie voortgang laten vinden en waarin Oudolf een heel miniem en klein schakeltje is.

Robots


Robots veroveren de mensheid

Robots als stimulans voor de weg

naar een nieuw wezen

Op alle fronten is duidelijk, dat robots het leven in de toekomst erg gaan beheersen. Het is niet meer te omzeilen, de industrie is volop bezig met het ontwikkelen van heel veel soorten robots. Robots zijn op zich niet

nieuw, de ontwikkeling ervan begint al in 350 voor Christus als Archytas een kunstmatige vogel bouwt. Leonardo da Vinci heeft in de 15e eeuw diverse ontwer-pen gemaakt van mechanische installaties die als robots kunnen worden gezien. De Fransman Jacques de Vaucanson maakte in de 18e eeuw diverse robots, zoals de poepende eend en een weefgetouw voor de Franse zijde-industrie. Dit zijn enkele voorbeelden van vroege robots. Nu zijn ze niet meer weg te denken uit de maatschappij, ze doen onder andere veel werk in fabrieken als industriële robots, zoals in de auto-industrie, maar ook in de bouw. Heden ten dage verzor-gen ze oude zieke mensen en zijn ze metgezel, of helpen kinderen bij huiswerk en zijn hun gezelschap.

Werk

Er is bij veel mensen de angst dat er door ro-bots veel minder banen zullen overblijven en de werk-loosheid zal groeien. Er wordt dan ook voor gewaar-schuwd dat de wereld zich moet voorbereiden op een geheel nieuw tijdperk, waarin robots heel veel taken van mensen zullen overnemen. Het zijn robots, dus in veel opzichten zijn ze betrouwbaarder dan de her-senen van mensen, die zich nogal eens vergissen. Om

maar niet te spreken van het door emoties gekleurde gedrag van mensen, dat vaak helemaal geen rationele grond heeft. Een robot heeft dat allemaal niet, hij voert automatisch zijn opdrachten uit als de aandrijving nog werkt.Het is wel zeker dat robots niet alleen het automatische of repeterende werk gaan overnemen, maar dat ze in alle sectoren van de maatschappij kunnen worden inge-zet. In China worden al robots gebruikt in restaurants


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

om klanten te bedienen. De Chi-nezen zien de bui al hangen, want door het eenkindbeleid zullen er in de toekomst niet genoeg werk-krachten zijn om alle werk te doen. De Chinezen spelen hier snel op in, net zoals ze dat doen met het probleem van het fijnstof in de lucht. Ze gaan daartegen over op een wagenpark van bus-sen en andere vervoermid-delen die rijden op waterstof.Men voorspelt zelfs, dat door de robots de gehele gelaagdheid van de maatschappij zal veranderen. Er zal een kleine elite zijn die rijk is, een middenmoot die niet veel verdient en vrij arm is, en een heel grote onder-klasse die zich helemaal niets kan permitteren. Of dat zo zal zijn, is natuurlijk de vraag.

Er wordt opgeroepen om nieuwe beroepen te gaan creëren, de bakens moeten helemaal worden verzet. Toch heeft het merendeel van de wereld niet echt in de gaten wat er gaat gebeuren, afgezien van de vraag of de kenners het wel weten. Want zij denken ook maar wat, en het denken is een onbetrouwbare machine die alleen maar werkt met gis-sen. Het denken weet nooit iets zeker, het leeft in een duistere illusie waarin alles mogelijk is en er gekozen moet worden uit vele opties die ook niet zeker zijn en vaststaan.In Boston in de VS wordt veel bestudeerd over ro-bots en er wordt een geheel nieuwe generatie robots ontworpen. Er is daar in die stad de Eliot Innovation School waar peuters al wordt geleerd te denken in algoritmen, zodat zij goed zijn voorbereid op de toe-komst. Zij krijgen ook roboticales en zij weten dus van wanten.Heden ten dage kan niemand meer zeker zijn van zijn baan of werk. Robots veranderen de wereld zonder dat de meeste mensen daar nu zo’n erg in hebben. Ook de smartphone, de slimme telefoon, werkt mee aan dit alles, het maakt mensen eenzaam en zonder contact.

Le canard digérateurJacques de Vaucanson vervaardigt op jonge leeftijd mechanische objecten, zoals een klok, een bootje, als hij wat ouder is, poppen die tamboerijn of fluit kunnen spelen. De constructies zijn heel ingenieus en zitten vol tandwielen, gewichtjes, bewegende lippen en vingers, of blaasbalgen. Hij bouwt in 1746 het eerste automati-sche weefgetouw voor de Franse zijde-industrie. Maar hij is vooral bekend door de robot 'le canard digéra-teur' ofwel 'de poepende eend', die hij in 1739 ont-werpt. Het is een uniek exemplaar, dat heel nauwgezet een eend nadoet. Het beweegt heel natuurgetrouw, kan kwaken, waggelen, flapperen met zijn vleugels, kan graan eten, het doorslikken en dat wordt in zijn maag gemaakt tot uitwerpselen, die hij dan weer uitpoept. De eend is open, en gemaakt van verguld koper. Er zit wel een truc in de eend, want de uitwerpselen van de eend komen niet via de darmen naar buiten, maar via een apart reservoir dat de humoristische uitvinder lange tijd geheim heeft gehouden. Pas veel later heeft men gemerkt dat dit reservoir er was, en dat hij dus niet echt poepte.

Serveerrobot

Robots


Vrienden zijn vrienden die men vaak nooit heeft ontmoet. Iedereen vindt dit heel gewoon. De ro-bots komen heel stil het leven van iedereen binnen, in wat voor vorm dan ook. Een mobiele telefoon, een robotstofzuiger, robots om de eenzaamheid van oudere mensen op te heffen, kinderen krijgen robots omdat ouders geen tijd hebben zich met hen

te bemoeien, in fabrieken draait heel veel op robots.Isaäk Asimov, een schrijver van sciencefictionverhalen

bedacht wetten, waaraan alle robots zouden moeten

voldoen. Dit was om te zorgen, dat er nooit mensen in gevaar zouden zijn doordat een robot zijn boekje te buiten ging, of door storingen in zijn motor of om andere redenen.

De robot

Een robot is een machine die geprogrammeerd kan worden. Hij heeft een soort databank in zijn geconstrueerde lijf en kan vaak ook bewegen en dus taken uitvoeren. Zijn handen, de grijpers, kunnen worden verwisseld. Hij kan daarnaast ook een AI-robot zijn, een soort mens met een ingebouwde intelligentie. Hij kan zelflerend zijn en daardoor zelfstandig werken. Kinderen krijgen robotpoppen die eerst niet kunnen spreken, de kinderen moeten hen de taal leren. Als ze niet met de robotpop praten, leert hij niets en blijft hij stom. Zo denken kinderen dat de robotpop een levend wezen is, en ze verstaan zich beter met de pop dan met een ander kind. Op die manier krijgen ze zelf robotmanieren en kunnen moeilijk omgaan met levende kinderen.De wetenschap die zich bezighoudt met het ontwikkelen van allerlei soorten robots, is de robotica.Het woord ‘robot’ komt uit het Tsjechisch en het betekent ‘werk of verplichte arbeid’. Het woord is voor het eerst gebruikt door de schrijver Karel Čapek in een toneelstuk dat R.U.R. heet, afkorting van Rossums Universal Robots. Het is geschreven in 1921.Daarna zijn er veel robotverhalen ontstaan, vooral in scienceficti-onverhalen. Het zijn meestal AI-robots die erin worden opgevoerd, de robots met 'artificial intelligence'. Ze lijken qua bouw op mensen met een hoofd, armen en benen en worden daarom humanoïde robots genoemd. Als ze bijna niet van mensen kunnen worden onderscheiden, zijn het androïden. Een bekend voorbeeld daarvan is de sociale robot Sophia van Hanson Robotics.Robots kennen geen emoties, ze zijn een machine die alleen maar gedrag kan vertonen wat in hun machine is geprogrammeerd. Hun bewegingen wor-den vaak aangedreven door elektromotoren, hydrauliek of door perslucht.Er zijn bijvoorbeeld robotvliegtuigen die meestal drones worden genoemd, zij worden gebruikt in een oorlog of in gevechten. Nu worden ze op vele manieren ingezet, ook om te zien of er druk verkeer is of om bij bosbran-

Robotstofzuiger

Humanoïde robot


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

den te zien welk gebied er wordt bestreken.Een maairobot is al heel gewoon, evenals een robot-stofzuiger. Bij chirurgische ingrepen worden ook veel robots gebruikt.

De bewegende robot

Een speciaal vak is het maken van bewegingen van de robot. Dat is een secuur werkje binnen de robotica. Dat gaat net als in een tekenfilm: een reeks toestanden wordt ingepland zodat er een beweging ontstaat. Om dit te kunnen doen zijn er configuratie-ruimten gecreëerd, waarbij precies kan worden nage-gaan in welke toestanden een robot zich kan bevinden als hij een opdracht moet gaan uitvoeren.Zelfstandige robots, die veel zelf kunnen en ook veel zelf kunnen leren, vragen wel om vooruitzien. Want zij kunnen dus zelfstandig dingen gaan doen. Dit moet juridisch nog goed worden uitgezocht vanwege aansprakelijkheid naar anderen. Een voorbeeld is de problematiek rond zelfrijdende voertuigen.Nanorobots worden ook ontwikkeld. Deze uiterst kleine ma-chines kunnen bijvoorbeeld in een menselijk lichaam in de bloedbanen onderzoek doen.Over de zogenaamde killer-robots is heel wat te doen, daar is niet ieder-een blij mee. Ze kunnen een gevaar voor de mensheid worden als ze in verkeerde handen vallen of zelfs ook als ze in goede handen zijn.Wat ook onder robots valt is een computerprogramma dat zelf zijn taken kan verrichten omdat het automatisch werkt. Een dergelijke

robot wordt wel een ‘bot’ genoemd.Er zijn verscheidene grote producenten in de wereld van robots. Ze zijn vooral te vinden in Japan, er is een Zweeds-Zwitsers concern en het Duitse KUKA. Ook in Amerika is er het bedrijf General Electric en Korea probeert ook mee te doen in de robotrace.

Wat voor robots zijn er?

Robots zijn er in vele soorten en maten en er komen er steeds meer. Ze kunnen worden onderver-deeld naar hun eigenschappen:

1. Menselijke of humanoïde robotsDeze kunnen menselijke handelingen verrichten, hebben een soort menselijk lichaam, maar er is direct duidelijk dat het geen mensen zijn.

2. De androïde robotDit zijn robots die zodanig zijn gemaakt, dat ze uiter-lijk op mensen lijken. Het woord androïde zegt dit ook; het komt uit het Grieks van de woorden anèr, dat man betekent, en eidos, vorm. Er bestaan al veel van dit soort robots, bekend is Actroid, een vrouwelijke robot, Hanako, een robot die gericht is op tandheelkundige hulp, en HRP-4C, een

robot met een heel mooi menselijk hoofd en de gemiddelde lichaams-

bouw van een Japanse vrouw. Ze wordt vaak als serveerster in restau-rants gebruikt. Als deze robots niets doen, zijn ze

vaak echt menselijk. Zodra ze gaan spreken of bewegen is

het mechanische aspect duidelijk te zien of te horen.

3. Huishoudelijke robotsDeze robots zijn al bekend in huishoudin-

gen, zoals robotstofzuigers, maairobots etc.

4. Beweeglijke robotsBekend zijn de Murata Boy en Murata

Girl, de eerste kan fietsen op een tweewieler de ander op een fiets met één wiel. Het nut daarvan is twijfel-achtig, hoewel ze leuk zijn.

Maairobot

Medische robotda Vinci

Robots


AIBO

Tessa

Kirobo-mini babyrobot

5. Robots die een dier voorstellenSony Electronics heeft een robothond ontworpen, ge-naamd AIBO, hij dient als speelgoed voor kinderen of

mensen die een gemakkelijke hond willen hebben. Een andere speelgoedrobot is de huskyhond die kan blaffen,

zijn ogen bewegen, allerlei bewegingen maken die des honds zijn. Hij let op zijn omgeving, ook op het kind waar hij bij hoort.

6. De zogenaamde sociale robotsDie zijn er vooral om mensen te plezieren,

ook zijn ze geschikt om aan eenzame oudere mensen wat blijdschap te geven. Daar is ook een babyrobot bij. De volwassen exemplaren kunnen meestal zingen, muziek

maken, dansen en een korte conversatie voeren. Deze robots lijken de eenzaamheid van mensen alleen maar te vergroten, want er is geen of weinig contact meer met levende wezens.Zo is er een babyrobot als gezelschap of voor het

plezier, gemakkelijker dan een levende baby. En een robotkat speciaal voor ouderen, die heel erg lijkt op een kat met een

zachte vacht, en dus heel aaibaar is en goed geknuffeld kan worden.

Dan is er nog Tessa, voor vergeetachtige mensen. Deze robot waarschuwt vergeetachtige mensen dat ze

moeten gaan eten, naar de fysiotherapeut moe-ten, als ze moeten gaan slapen of opstaan. Hij begroet de persoon ook bij wie hij is.

Het is een soort plant in een pot die bijvoor-beeld in de vensterbank kan staan.

7. BewakingsrobotsDeze beschermen en beveiligen gebouwen en huizen, soms ook mensen, deze hebben hun nut al bewezen.

8. ReddingsrobotsDeze worden ingezet bij branden en andere

gevaarlijke situaties, zodat hulpverleners geen gevaar lopen, ze zijn heel nuttig.

9. Industriële mensen vervangende robotsDit soort robots wordt ingezet in plaats van mensen; zo worden in de nucleaire industrie robots of manipulatoren gebruikt als er een te hoge straling is in ruimtes, waardoor mensen ziek zou-den kunnen worden. Deze robots zorgen ervoor dat men niet hoeft te worden blootgesteld aan radioactieve straling.

HRP-4C


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

10. RobotastronautenEen dergelijke robot is voor het eerst getoond in Japan, hij heet Kirobo. Deze lijkt als twee druppels water op de Kirobo-mini, de babyrobot.Deze robot is een helper van de Japanse commandant in het International Space Station, ISS. Hij heeft een tweelingzus, Mirata, die op aarde blijft en zijn gegevens bijhoudt als back-up.Het Japanse woord kirobo is afgeleid van het woord kibō, dat ‘hoop’ betekent. Robo is het algemene woord voor robot in Japan.

In de ruimtevaart bestaan er de meest geavanceerde robots, zoals die naar planeten worden gestuurd. Dit komt vooral omdat NASA ieder jaar een enorm budget krijgt om nieuwe mogelijkheden te vinden voor het ruimteonderzoek. Het nut van deze acties kan worden betwijfeld. De mens is niet gemaakt om in de ruimte te leven zonder hulpmiddelen. Het voordeel van dit grootschalige onderzoek zijn de bijverschijnselen, die nut opleveren voor de maatschappij, zoals dus het ver-fijnen van robots en het gebruik van nieuwe materialen voor de kledingindustrie en zeer veel meer.

11. MontagerobotsDeze worden vooral in de industrie gebruikt in pro-ductielijnen, zoals robotarmen.

Enkele voorbeelden van robots die al veel gebruikt worden:• AV1-robot om betrokken te blijven. Voor zieke kin-deren die lang thuis zijn, kan de robot in de klas worden

gezet en kan het zieke kind zijn stem laten horen en klasge-noten kunnen met hem spreken.• Paro-snoezelrobot voor demente bejaarden, een zachte zeehond met sensoren die reageert op een aanraking met staartbewegingen en oogbewegingen.

• Interactieve hond voor gezelschap van kinderen of gezel-schapsrobot.

• Sociale robot voor huiswerk, dansen, zingen en spelen, verhalen vertel-len. Een voorbeeld hiervan is Ipal (verkrijgbaar in roze, blauw en groen).

Vele robots hebben specifieke eigenschappen, zoals het volgen met de ogen van bewegende objecten, het herkennen van een menselijke aanraking, sommige kunnen gelaatsexpressies laten zien bij emotionele gebeurtenissen, en deze ook reproduceren als dat zo past. Ze kunnen lopen, springen, ook al gaat dat nog wat onbeholpen, het gaat met vallen en opstaan.In Japan worden vooral menselijke robots gemaakt die ook kunnen glim-lachen, bang kunnen zijn of verbaasd. De gezichtsuitdrukkingen worden aangedreven door motoren. De robots die met kinderen kunnen spelen,

worden vaak uitgebeeld als dieren. Ze kunnen blaffen, met hun staart kwispelen en meelopen of spelen met een kind.

In de chirurgie wordt heel veel gebruikt ge-maakt van robots, zij kunnen bewegin-

gen uitvoeren die vijf keer kleiner zijn dan de menselijke hand dit kan. Bij revalidatie van mensen worden ook ver-schillende soorten robots gebruikt zodat

lichaamsdelen worden getraind zonder dat er een therapeut aan te pas komt.

Ipalde sociale robot

Huskyhond

Robots


Technieken

De technieken die er zijn om robots goed te programmeren, zijn sensing, het ontwerp van sensoren; robotsturing, waarbij gezocht wordt naar de beste actie om de robot te laten doen wat hij moet doen. Robot-planning is de studie die de acties van de robot naar een steeds hoger niveau moet brengen.De kinematica houdt zich bezig met de wiskundige modellen die de bewegingen van robots omschrijven. De robotarchitectuur beschrijft hoe robots geschikter kunnen worden gemaakt voor specifieke taken, zowel in een vaste omgeving als in een omgeving die steeds verandert.Was de techniek lange tijd gefocust op verbeterin-gen in details, heden ten dage gaat het veel meer om nieuwe benaderingen, die vooral te maken hebben met de samenwerking tussen mens en automatisering (waaronder robots) en industrie. Dat fenomeen wordt Industrie 4.0 genoemd als verwijzing naar de vierde industriële revolutie die gaande is. Een andere naam is Smart Industry. Daarbij worden autonome cyber-fysieke productiesystemen gebruikt in industriële fabricagetechnieken. Ook ‘The Internet of Things’, afgekort IoT, cloud computing, en cognitieve compu-ting behoren tot die categorie. Cognitieve computing bestaat uit systemen die het denkproces van mensen gedeeltelijk of helemaal overnemen. De naam cloud computing komt uit de informatica, waar een groot decentraal netwerk wordt aangeduid met behulp van een wolk.Er komen dus robots die samenwerken met mensen, waardoor kosten kunnen worden gedrukt en er toch kan worden geconcurreerd met andere bedrijven in de branche.

Het fenomeen Industrie 4.0, de Smartfactory

Industrie 4.0 refereert aan de diverse industriële revoluties die er in de loop der tijd zijn geweest. Het is de vierde industriële revolutie op rij die er nu is, van-daar 4.0.De eerste industriële revolutie vangt aan met stoom-machines waardoor veel arbeid kan worden gemechani-seerd. Daarna volgt elektriciteit, de assemblagelijnen en daarmee verband houdend ontstaat de massaproductie. Dat is de tweede industriële revolutie.In de tweede helft van de 20e eeuw worden de eer-ste computers ontworpen, er ontstaat een begin van automatisering. Dan wordt het mogelijk om mensen

te gaan vervangen door robots en machines. Robots worden dan ingezet in plaats van mensen die bij een productielijn werkzaam zijn. Dat is de derde industri-ele revolutie.Nu is de mensheid aangekomen aan de vooravond van de vierde industriële revolutie. Daarin is er een nieuwe manier gevonden om computers en automatisering bij elkaar te brengen. De robotica is met besturingssyste-men verbonden op afstand, en die systemen zijn weer uitgerust met ‘machine learning’-algoritmen. Deze systemen kunnen de robotica iets leren en hen besturen

Robot Nao (rood)Een programmeerbare en autonoom opererende robot van de firma Aldebaran Robotics uit Frankrijk. Verschillen-de versies van deze robot zijn op uiteenlopende plaatsen ingezet vooral voor educatieve doeleinden.


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

met behulp van heel weinig menselijke bijstand.De smartfactory is er een onderdeel van. Allerlei cy-ber- fysieke systemen bewaken processen in fabrieken en nemen gedecentraliseerde beslissingen. Deze fysieke systemen worden het ‘Industriële Internet Der Dingen’ genoemd. Ze werken via het draadloze web en commu-niceren met elkaar en werken met elkaar, maar ook met mensen daarbij in realtime, dus nu, op dit moment.De term Industry 4.0 is voor het eerst gebruikt op een beurs in Hannover in Duitsland, in 2011. Met deze term wordt bedoeld te zeggen, dat na het digitaliseren van productieprocessen het nu de tijd is om al die systemen met elkaar te verbinden en met elkaar te laten communiceren.Het systeem is ervoor om efficiënter te produceren en zo een betere concurrentiepositie te verwerven.

Dit alles omvat vier grote onderdelen:1. Het Internet van de dingen

(The Internet of Things and services)Het internet van de dingen is al helemaal ingebur-gerd in de maatschappij. Alles wordt met elkaar verbonden, de thermostaat in huis kan bediend worden vanaf elk punt waar men zich bevindt in de wereld met bijvoorbeeld een smartphone.

2. Intelligente machines3. Big Data

In de wereld van de productie krijgen apparaten een Internet Protocol adres, het IP-adres. Boven-dien worden er ook nog sensoren, camera’s en dergelijke op aangesloten, waardoor er heel veel data zijn die toegankelijk zijn. Dit zijn intelligente machines, verbonden met The Internet of Things

waardoor er een cyber-fysische productie is die ieder moment kan worden bekeken en opgevolgd. Cyber-fysieke systemen zijn robots, het Internet der Dingen en machines die op een netwerk zijn aan-gesloten. Het is dus een combinatie van een soft-warecomponent en mechanische of elektronische onderdelen. Het woord cyber komt uit het Grieks, van kubernetikos, wat ‘van het besturen’ betekent. In feite duidt het besturingssystemen aan in de informatica.

4. AnalyseAlles kan worden gevolgd in de productie van goe-deren en er wordt gekeken hoe die het beste naar de klanten kunnen worden gebracht, via welke routes en op welke tijd. Dit is precies wat er met Smart Factory wordt bedoeld, de slimme fabriek. Het systeem kan heel snel storingen lokaliseren door een geotag, een aardrijkskundig aanduiding, en de storing kan dan snel verholpen worden. Ook kan het systeem vertellen hoe problemen in de toekomst vermeden kunnen worden.

Het bewaren en analyseren van al die onnoemelijk vele data zijn mogelijk door de implementatie van The Internet of Things & Services, ze worden bewaard in de cloud, de wolk. Er wordt al naarstig gekeken hoe deze gigantische hoeveelheid data goed kan worden opgeslagen, er zijn enorme computers en opslagmedia voor nodig. Daarnaast is er het probleem wat er ge-beurt bij een calamiteit, maar daar wil niemand zo mee bezig zijn.Met de wolk kan het management van het bedrijf dan zijn voordeel doen, alles wat men wil weten, wordt daar bewaard.Alles hangt dus af van het feit, of de systemen in wer-king blijven. Het is een zeer verfijnd en dus gemak-kelijk aan te tasten, gevoelig systeem. Er hoeft maar wat te gebeuren, of de hele wereld ligt plat. Dus maar hopen dat dit niet gebeurt, want als de zonnewind eens wat te fel waait, wat gebeurt er dan?Vanuit een lilaïsch oogpunt zijn dit zeer interes-sante ontwikkelingen, want de oude Rishis hebben voorspeld, dat als alles met elkaar is verbonden in de wereld, de vijandige krachten de wereld beheersen en de mensheid zoekt naar meer psychisch leven, er een nieuw wezen op aarde zal verschijnen. Aan deze voor-waarden is allemaal voldaan, dus, wat gaat er gebeuren?

ParoParo is een therapeutische robot. Het is een babyzadelrob, bedoeld om een kalmerend effect te hebben en emotionele reacties te ontlokken aan patiënten in ziekenhuizen en ver-pleeghuizen. Het gebruik is vergelijkbaar met therapie met behulp van dieren, maar zonder de negatieve aspecten.(Uit Wikipedia)

Robots


China en Thailand

China wil in 2025 tot de 10 hoogste geautoma-tiseerde landen ter wereld behoren. Dat zal goed kun-nen lukken met de aard van de Chinezen, die weinig gevoelsleven hebben en zelf heel erg zijn gelieerd met robots qua fysieke gesteldheid. De mensheid leeft al als robots, ze wordt bestuurd door een onbewuste Wils-kracht die niet wordt gekend. Ze verricht als vanzelf al slaafs al haar handelingen, wel ongeweten, want iedereen denkt dat hij een eigen vrije wil heeft. Het feit dat de robots de wereld al hebben veroverd zegt, dat duidelijk wordt hoezeer een mens is gebonden aan zijn mechanische slavernij, die hij niet wil onderkennen in zijn leven. De Chinezen gaan ervoor, zij willen de hele wereld gaan veroveren door eerst een reuzenfabrikant te worden en van daaruit een fabrikant met wereldmacht. In een paar jaar tijd is de robotverkoop in China toege-nomen met jaarlijks zo ongeveer 30 %.In 2011 is er al een simulatiestad gebouwd in Korea die laat voelen hoe robots het leven bepalen. Nu zijn al deze robots, die in ziekenhuizen, bij de politie en het theater werkten in die robotstad, al ingezet in het dagelijks leven.In Thailand is er NAMO, Novel Articulated Mobile Platform, een vrouwelijke robot die op wielen rijdt en op afstand is te bedienen. Ze is een semimenselijke robot en werkt in de public relations. Als ze eten wil promoten, kookt ze wat, laat iemand proeven en kan het ook overhandigen aan iemand die daarom vraagt.

Sophia, de androïde robot

Deze robot is een sociale robot ontwikkeld door Hanson Robotics in Hong Kong. Ze is op 14 febru-ari 2016 in werking gesteld en wordt rond half maart in de stad Austin in Texas voor het eerst getoond aan het publiek. Zij kan dan meer dan vijftig gezichtsuit-drukkingen laten zien. Ze is ondertussen in de hele wereld bekend en wordt ingezet in interviews waar ze intellectuele antwoorden geeft op vragen. Zij wordt beschouwd als een voorbeeld van innovatie en heeft als eerste niet-menselijk wezen in november 2017 een titel gekregen van de Verenigde Naties: the United Nations Development Programme’s first-ever Innova-tion Champion for Asia and the Pacific. Ze heeft een uiterlijk gekregen dat in de verte lijkt op dat van Audrey Hepburn, ze ziet er heel menselijk uit in haar verschijning en gedrag. Geen enkele robot vóór haar had een zo gelijkend menselijk voorkomen.

Zij is ontworpen door David Hanson die haar heeft uitgerust met kunstmatige intelligentie, ze kan dingen die ze om zich heen ziet, opslaan in haar geheugen en ze kan mensen aan hun gezicht herkennen. Ze kan menselijke gebaren en uitdrukkingen nadoen, kan antwoorden op bepaalde vragen, kan eenvoudige con-versatie voeren over vooraf vastgestelde onderwerpen, zoals bijvoorbeeld het weer. Ze kan stemmen herken-nen, en is zo gemaakt dat ze nog verder kan worden ontwikkeld door Hanson.Ze is vooral ontworpen als gezelschap voor oudere mensen in verzorgingshuizen of om het publiek te as-sisteren bij grote evenementen. Er wordt van haar ver-wacht dat ze later ook goed kan omgaan met publiek, zodat er wat sociale vaardigheden ingeprogrammeerd moeten worden.Er zijn nog negen broers en zussen gemaakt voor haar, waaronder Alice, Albert Einstein, Hubo, BINA48, Han, Jules, Professor Einstein, Philip K. Dick Android, Zeno en Joey Chaos.

De machine Sophia

Robot Sophia heeft camera’s in haar ogen en deze worden gecombineerd met com-puteralgoritmen

Sophia


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

die zorgen dat ze kan zien. Ze

kan gezichten volgen, oog-contact leg-gen, personen herkennen. Ze

kan spreken en gesprekken voeren met een natuurlijk taalsysteem. Ze kan gesprekken voeren met het compu-terprogramma ELIZA, waarmee ook als eerste is gepro-beerd om een conversatie tussen mensen te simuleren. In januari 2018 krijgt ze benen waarmee ze kan lopen.Sophia kan worden ingezet in de ziekenverzorging, klantenservice, therapie en opvoeding. Haar kunstma-tige intelligentie wordt steeds verder opgevoerd in het laboratorium, ze kan sneller meepraten, haar gezichts-uitdrukkingen zullen meer corresponderen met wat er wordt gevraagd zonder veel fouten, en ze zal meer accurate antwoorden geven op vragen.Ze verschijnt op tv in interviews, in shows en staat op de cover van het tijdschrift Elle en speelt mee in vi-deo’s. Zij spreekt groot publiek toe, en ontvangt gasten in speciale shows op tv. Ze wordt door een interviewer van BBC News beschreven als een ‘lichtelijk onaange-name ervaring’.Zij is de eerste robot die het staatsburgerschap krijgt van Saudi-Arabië, iets wat bij sommige mensen de vragen oproept of ze dan ook mag stemmen of kan trouwen, of, wanneer het bedrijf wordt opgeheven, zij ook dood is. Sophia heeft ook een visum gekregen van het land Azerbeidzjan.Sophia is volgens kenners het beste te typeren als een

chatbot met een gezicht. Dit is een geautomatiseerde gesprekspartner, een chatterbot, de samentrekking van de woorden chat en robot.

Veel mensen zijn ook wat ontriefd door haar status, en vinden dat Hanson haar capaciteiten sterk over-

drijft. Mensen moeten niet gaan denken dat zij een menselijke intelligentie heeft of een bewust wezen is, ze is een AGI, een Artificial General Intelligence robot, ze is geen levend wezen. Veel mensen gaan dat echter wel denken, omdat ze ogenschijnlijk zoveel kan. De meningen zijn ook hier weer verdeeld, de een vindt het gezeur wat ze doet en zegt, anderen hemelen haar conversatie hoog op.

AI

Artificial Intelligence ofwel kunstmatige intel-ligentie is iets wat de belangstelling heeft van Europa. Europa loopt achter op dat punt en wil die achterstand inhalen door samenwerking en vooral een Europese samenwerking als het gaat om praktische toepassingen in de industrie. Er zal een grote toename zijn van het aantal robots in de komende jaren. Voorspellingen daarover zijn er genoeg, en ze zien er voor de robotin-dustrie rooskleurig uit. Industriële robots, robotbewa-king en beveiliging en applicaties voor robots zullen sterk toenemen. In de detailhandel zullen veel meer robots worden ingezet, in de landbouw kunnen grote gebieden met gewassen worden bekeken op groei en ontwikkeling.En het mooiste komt nog: rond 2021 zullen er nog meer robots komen. De nieuwe AI-generatie zal meer betrokken zijn bij families en het onderwijs van kinde-ren en de contacten van familieleden onderling, waar-door de kwaliteit van leven toe zal nemen. Dat moet dan voor waar en als iets geweldigs worden aangeno-men, en veel mensen nemen ook aan dat dit zo is. Anderen, zoals Sherry Turkle, geloven het allemaal niet. Sherry Turkle is hoogleraar aan een Amerikaanse Universiteit en bestudeert de interactie tussen mens en technologie en ziet het belang van een gewoon mense-lijk contact, dat verloren dreigt te gaan. Zij ziet ver-vlakking van het gevoelsleven en vereenzaming optre-den door al die robots. Iedereen hangt aan internet en mobieltjes. Dat maakt het leven juist dor en saai. Zij ziet de verliefdheid op techniek als een voordeel, maar ook als een nadeel. Want mensen willen alleen maar positieve kanten zien in hun verliefdheid. Zij heeft een boek geschreven over de robotindustrie, Alone together,

Robots


waarin zij signaleert dat oude mensen met een robot zich daaraan nogal hechten. ‘Maar’ zegt zij, ‘als wij ro-bots als levende mensen gaan zien, dan dreigen wij zelf dingen te worden.’ Kinderen die alleen maar sms’jes sturen kunnen niet meer spontaan praten, ze kunnen niet meer nadenken over wat ze gaan zeggen, wat wel het geval is als je schrijft. Net doen alsof een machine weet wat een mens meemaakt, is toch wel vergaand.

Robots zijn zeer geliefd

De aandacht en liefde van een robot is een il-lusie, dat is duidelijk. Want de liefde van een robot is toch anders dan die van een mens, het is zelfs duidelijk dat een stuk staal met een motor geen liefde kent en deze ook nooit zal kennen. Toch zullen mensen in de toekomst daarmee moeten leven, want robots zijn de wereld aan het veroveren, het is niet tegen te houden.Robots zijn fijn voor mensen, vooral omdat ze nooit tegenspreken. Ze doen wat de mens wil, en geven geen commentaar. Ze wijzen niemand op fouten, op dingen die niet kloppen. Daarom zijn ze een geliefde partner voor de mens, die niet wil weten hoe hij in elkaar zit, die evenmin wil weten dat hij zelf ook maar een slaaf is van zijn behoeften, van zijn begeerten, van zijn ego-wijze van leven.Intelligentie die geen intelligentie is, seks die geen seks

is, liefde die geen liefde is, alles wordt in de illusie van mensen nog meer illusoir gemaakt.Waarom zijn robots zo geliefd? Hoe kan het dat er eerst iets leuks is, wat handig is in het gebruik, en dat het dan over zijn grenzen gaat en een onhandelbaar instrument wordt dat ook nog last kan veroorzaken, zoals de killerrobots? En of hij schade toebrengt aan de mens zal zeker zo zijn, maar de toekomst zal het leren. De enige vraag is, waar wil de mensheid heen met zijn onderwer-ping aan robots op alle fronten?

De robot in de lilaca

Mensen zijn zelf robots en werken uiteindelijk allemaal op hun ingebouwde mecha-nismen. Ze leven alleen in een uiterlijke wereld waar ze zich staande moeten houden. Hun voornaamste drijfveren voor het leven zijn begeerten en verlangens, die opgewekt worden door een oppervlakte-ego dat dit wil en wenst.De mens bestaat dus alleen uit een vleselijk lichaam met begeerten dat probeert deze begeerten te bevredi-gen. En in feite gehoorzaamt hij al-leen maar aan een niet gekende kracht in het universum, die hem helemaal bestuurt. Om-dat hij alleen maar kijkt naar uiterlijkheden, kent hij de kracht die hem beweegt niet en denkt hij dat hij een eigen vrije wil heeft. Maar die vrije wil is een farce, die bestaat helemaal niet. Een mens lijkt dus zelf erg op een

Star WarsR2-D2 en C3-PO zijn enkele van de fantasierobots die een rol speelden in de Star Warsfilms waarvan de eerste in 1999 verscheen.

C3-PO

R2-D2


RobotsRobots

3Inhoudsopgave

robot en werkt ook zo gedurende zijn leven. Vandaar dat er ook robots kunnen worden gebouwd en daaruit voortvloeiend, dat mensen robots zo fijn vinden. Ze herkennen er hun eigen stupide handelingen in en vin-den dat prachtig. Ze zijn er helemaal enthousiast over, en willen alleen maar meer van dat, omdat dat wordt ingegeven door hun begeerten die worden gestimuleerd door deze onbewuste universele kracht die uiteindelijk gehoorzaamt aan een Allerhoogste Wil van Realiteit die ook bij niemand bekend is.Mensen leven al in een illusie, ze kennen de werkelijk-heid niet, ze zien de uiterlijke wereld met hun denken dat heel bedrieglijk is en alles vervormt. Dat denken is duister, moet altijd gissen, weet nooit of het nu dit zal doen of dat, wat juist is of niet juist. Ze worden geleid door valse emoties die opgelegd zijn door de natuur, en denken dat dit van hen is. Zelfs hun gedachten zijn niet van hen, maar worden ingegeven door de Kosmi-sche Natuur.Robots zijn daarom ideaal voor mensen, ze maken nooit ruzie, want ze werken alleen hun programma maar af. Daar is geen ruzie in geprogrammeerd, zoals dat wel het geval is in de menselijke machine. Voor ruzie maken zijn er twee nodig, dus met een robot die geen ruzieprogramma heeft is dat gemakkelijk. De ruzies en onenigheden zijn bezworen. Dus de robot geeft rust, omdat hij zo is ingesteld, dat hij alleen doet wat hij moet doen en niets meer, hij is veilig en voor-spelbaar.Contacten met levende mensen raken uit het zicht,

want de robot is hun geliefde contact. Hij kent hen, doet voor hen wat er gevraagd wordt zonder een enkele klacht.Een mens komt daardoor in een nogal moeilijk parket. Want hij drijft nog meer af van de lijn die de evolutie heeft uitgestippeld in verband met de persoon van de mens en zijn vorm, zijn lichaam. Daar is hij helemaal niet mee bezig. Wel met supermensen die meer kun-nen dan hij nu kan, Ook daar moeten de robots uit-komst brengen.

De evolutie

Wie verder kijkt dan alleen maar de uiterlijke wereld, ontdekt al snel dat er veel meer aan de hand is dan alleen maar de robotica. Het plan van de evo-lutiekracht is duidelijk: alles gaat naar een doel dat nog maar heel weinigen doorgronden, maar dat er wel is. Het ziet ernaar uit, dat het hele tijdperk van de robots daar ook in past. Want de mens wordt steeds meer op zichzelf teruggeworpen, hij heeft geen of weinig contacten meer met andere mensen. Hij is er ook niet op uit om te weten waarom hij op de wereld leeft in de cyclus van geboorte en dood. Hij neemt het zoals het is, en gaat erin mee. Toch schuilt ach-ter al deze onwetendheid een groots plan, dat wordt uitgevoerd zonder dat hij dat weet en zonder dat hij er ogenschijnlijk aan deelneemt. Maar iedereen die leeft in dit materiële universum is inbegrepen in dit plan, en het zal verder worden gebracht of iemand dit nu doet als robot zonder vrijheid, of als een meer bewust

Industriële robots in de auto-industrie

Robots


Robot ValkyrieEen door de NASA ontwikkelde robot die met name in staat is zijn weg te vinden in moeilijk toegankelijk terrein en om uiteenlopende gereedschappen te hanteren.

persoon. Alles leidt naar het doel dat de evolutie voor ogen heeft: een nieuw wezen op aarde dat niet in een illusie ronddraait en geen speelpop is van vele krachten die hij niet kent, en waarvan hij ook nog denkt dat ze van hem zijn, maar naar een bewust wezen dat zichzelf kent in al zijn mechanismen en deze laat omzetten in dat wat ze in werkelijkheid zijn.Robots kunnen daarbij helpend zijn, omdat ze mis-schien een vraag oproepen bij mensen over de kwaliteit van leven, maar ook hoe het leven eigenlijk in elkaar zit. Want als alles is gerobotiseerd, wat doet de mens dan nog? Wat is zijn vrijheid daarin? Eigenlijk niets, want hij wordt geregeerd door een motor met ijzer er omheen, die opgepept is door hem of haar er leuk uit te laten zien. Hij zal dan gaan merken, dat hij eigenlijk zijn spiegelbeeld ziet. Dat kan leiden tot een vraag over het leven, de betekenis ervan, en waarvoor het dient.

Robots veroveren de wereld

Als robots de wereld veroveren, is er een tijdperk aangebroken vol mogelijkheden voor de mensheid om verder te komen. Robots confronteren met kilheid, mechanismen, robotismen, een mens die geen mens is, maar een machine. Robots in de industrie veroveren terrein, robots die gevaarlijk werk doen en dus mensen sparen zijn een zegen. De robot, goed gebruikt, kan mensen helpen om tijd vrij te maken voor andere din-gen dan alleen uiterlijkheden, ze kunnen veel van de taken van mensen overnemen. De mens, de slaaf van zijn gewoonten en begeerten, kan misschien uit zijn cocon kruipen en zich een vraag stellen. Over de robot in zichzelf, over zijn robotachtige leven, over zijn altijd weer dezelfde uitingen van blijheid en verdriet, over zijn enkele filosofische overwegingen, over zijn hang naar het hogere dat ook geen uitkomst biedt.Problemen over duurzaamheid kan de robot niet oplossen, dat moeten mensen zelf doen en daartoe zijn ze niet in staat. Wijsheid komt pas als mensen een psychisch leven gaan leiden in een grotere eenheid met de lijn van de evolutie. Tot dan blijft het behelpen, met een brein dat denkt alles te weten, maar onwetend is, met begeerten waar nooit een einde aan komt, met een fysiek lichaam dat uiteindelijk dood gaat en niet in ontwikkeling is gekomen op weg naar een ander wezen, zonder die verdeeldheid en behoefte aan meer, meer en meer. Want de techniek is te omvattend geworden voor het menselijk brein, het kan alles niet meer beheersen. Toch wil het meer, en meer. Uiteinde-

lijk kan het niet anders of de wereld van techniek stort in elkaar, de mens gaat zijn grenzen te buiten. Daar helpt geen robot meer aan.

Maar wat is er verder nog voor betekenis van Industrie 4.0? Is het de voorbode van een nog ander tijdperk of een naastliggend tijdperk, of is Industrie 4.0 juist het naastliggende tijdperk, het tijdperk waarin er een nieuw wezen is ontstaan dat veel meer kan dan een ro-bot? Een wezen dat geen supermens is, maar een mens die al zijn capaciteiten heeft laten ontwikkelen, zowel van denken, leven en lichaam? En die dus met al die capaciteiten veel en veel meer kan dan een mens of een robot?Is het een tijdperk, waarin mensen tot het besef komen dat er meer is dan alleen de uiterlijke robot, maar dat er een innerlijke, lichamelijke robot is die moet worden gebracht naar dat wat hij werkelijk is, een instrument in handen van de evolutiekracht in het Universum? Een bewust instrument dat de harmonie en schoonheid en vreugde kent van het bestaan, dat die harmonie ook zal uitzenden via zijn lichaamsmaterie en zijn psychische persoon naar alle materie die er is? Zodat harmonie en schoonheid en vreugde de wereld zullen bepalen en niet de technische robot, die geen mens is?Het zal in de toekomst blijken, want dit wezen is voorgeschreven in het plan van de evolutie. En wat de evolutiekracht uitwerkt, komt altijd tot uitdrukking in een materiële vorm aan de oppervlakte, hoe dan ook, of het nu lang of kort zal duren.


FloraFlora

3Inhoudsopgave

Deze gemakkelijke plant groeit meestal op arme gronden. Oorspron-

kelijk groeit hij in het wild in bosrijke, zandige streken en op steenhopen langs akkers. De plant

wordt ook wel vetkruid of hemelsleutel genoemd. Zijn blad is dik en vlezig, dit geeft hem de mogelijkheid veel vocht op te slaan. Hij kan daardoor lange perioden van droogte doorstaan zonder dat hij slap wordt of de bloemen verwelken. De kokervruchtjes dragen het zaad in zich, ze blijven vaak aan de plant in de winter, waardoor het lijkt alsof hij nog bloeit.

Sedum telephium ‘Herbstfreude’ bloeit van augustus tot oktober met roze bloemen die in de loop van de bloei-tijd verkleuren naar een dieper rozerood. De bloem-

trossen zitten vol stervormige bloempjes. In het begin-stadium van de bloei zijn de knoppen groen. In de late winter verliest deze plant zijn grijsgroene blad, de niet afgeknipte bloemstengels zijn wel heel decoratief in de wintertijd. Ze hebben een bruinrode tint die vaak een beetje koperkleurig aandoet. In het vroege voorjaar zijn al meteen de nieuwe scheuten van de plant te zien, die uit de grond komen piepen. ‘Herbstfreude’ is een ge-kweekte variëteit van deze plant. Hij heeft het liefst een zonnige plaats in de tuin.Oorspronkelijk komt de plant uit China en Japan en groeit daar op rotswanden.De sedum is erg geliefd bij vlinders en bijen, die er soms in grote hoeveelheden verzaligd op zitten te snoepen van de nectar. Bijen vinden vooral de net in bloei komende bloemen interessant, de vlinders hou-

edum telephium 'Herbstfreude'

Flora


den meer van de volop geopende bloempjes. Vooral de nectarsnoepers zijn er dan meteen op te vinden: dagpauwoog, kleine vos en atalanta. Ook distelvlinders houden van zijn nectar.

De naam Sedum zou afgeleid kunnen zijn van het Latijnse sedare, wat afhouden of afvoeren betekent. Vroeger dacht men namelijk dat de plant donder en bliksem kon afweren. Het kan ook verzachten bete-kenen, omdat ze vaak werd gebruikt om pijn te ver-zachten. De naam telephium stamt van Telephus, een koning van een land in Klein-Azië. Hij heelde zijn won-den met de sedumplant. Het kan ook komen van sede-re, wat zitten betekent. De naam is dan gegeven omdat hij nogal zonder enige verband op rotsen en daken zat.Er bestaat ook een anekdote dat een meisje dat van plan was te trouwen, twee stengels van hemelsleutels in haar kamer ophing. Als ze naar elkaar toe neigden, zou het huwelijk gelukkig zijn, zo niet, dan was het beter een andere man te zoeken. Als er direct een stengel verwelkte, zou er binnen korte tijd iemand sterven.Het verhaal gaat ook, dat Petrus zijn sleutelbos verloor aan de hemelpoort en waar de sleutels vielen, ontstond

de sedum. Een ander verhaal vertelt van een bundeltje planten dat tegen het plafond werd gehangen met de wortels omhoog. Dan werden de wortels bedekt met nat gehouden klei en de bogen de stengels met bloe-men omhoog naar de hemel.

In de lilaca is hij een symbool van de sleutel die nodig is om te worden tot een onsterfelijk aards wezen. Want wie in het voorportaal staat van de Allerhoogste Ene, zal de sleutel aan hem gevraagd moeten hebben om binnen te kunnen treden in zijn Hoge Paleis, dat staat in de werelden waar alleen de onsterfelijken kunnen komen. Want niet alleen de psyche kan een eenheid vormen met de Ene, er moet ook een fysieke eenheid zijn, waardoor men onsterfelijk kan zijn als wezen. Er is dan een nieuw wezen ontstaan dat naar believen zijn lichaam kan aanhouden of afleggen en een nieuw li-chaam creëren. Wie voor de poorten van Zijn Hoge Woning staat, kan zonder deze sleutel niet binnengaan. En wie hem heeft, kan zonder moeite Zijn Woning betreden, waar hij een volledige eenheid wordt met Hem, niet alleen psychisch, maar ook fysiek.


RecensieRecensie

3Inhoudsopgave

De auteur

Vincent Icke is astrofysicus aan de universiteit van Leiden. Naast zijn wetenschappelijk werk is hij betrokken bij de popularisatie van de wetenschap. In die hoeda-nigheid is het boek ‘Reisbureau Einstein’ geschreven.

Het boek

Het is een goed in de hand liggende uitgave en telt zo’n 255 bladzijden. Het is voorzien van een woordenlijst, verwijzingen en enkele bladzijden voor de lezer die dieper in het wiskundig fysisch aspect wil duiken.De subtitel ‘Vincent Icke over buitenaardse buren’ is, gezien de inhoud van het boek, nogal kort door de bocht. Het gaat veel meer over allerlei ontdekkingen met betrekking tot de materie en het leven hier op aarde. Dit wordt dan tegen het licht gehouden van de vraag of deze zaken ook in het heelal zouden kunnen plaatsvin-den. Het antwoord is zowat altijd een bevestiging. Ons zonnestelsel is immers niet uitzonderlijk in het geheel van de kosmos. Alles is ook elders mogelijk. Daarnaast gaat de auteur in op de vraag of wij ooit naar verre sterrenstelsels zouden

kunnen reizen en of onze exo-buren (zo noemt Icke de mogelijke bewoners van andere planeten en sterrenstelsels) ons ooit zullen komen bezoeken.

Bevlogen

Icke schrijft in de epiloog dat dit boek successievelijk is ontstaan. Over dit onderwerp heeft hij tal van lezingen gegeven. Deze lezin-gen zijn, samen met allerlei nieuw-ste ontdekkingen in tal van takken in de wetenschap, verwerkt tot een leesbaar geheel. Het boek is geen zuivere wetenschappelijke uitgave, want Vincent Icke is er zich terdege van bewust dat er nog teveel onze-ker is in de wetenschappen die in dit boek worden aangehaald.

Ook de bevlogenheid van de schrij-ver is te merken. Hij breekt meer dan eens een lans voor het weten-schappelijk onderzoek en wil het boek snel uitgeven, zich realiserend dat de gegevens die hij vermeldt misschien bij het verschijnen van het boek al zullen zijn achterhaald. Hij is ervan overtuigd dat de ont-dekkingen in dit verband met rasse schreden vooruitgaan.Maar ook de literatuur is hem niet vreemd. Hij kent klassieke werken van wetenschappers en sciencefic-tionverhalen en illustreert daarmee zijn verhaal. Vooral Christiaan Huygens, een vooraanstaande Nederlands sterrenkundige en schrijver van sciencefiction uit de zeventiende eeuw, behoort tot zijn favorieten.

Het zou moeten kunnen

Astrofysicus Vincent Icke zet op een rijtje wat er bij reizen en dus ook ruimtereizen aan de orde is. Dat zijn kort gezegd: ruimte, tijd, materie en karakter.Vooreerst ruimte en tijd: hoe ver gaan we en hoeveel tijd neemt dat in beslag? Voor reisbureau Einstein is dat geen probleem. Die belooft dat we met raketten (zo snel als het licht) het hele heelal kunnen be-

Reisbureau EinsteinOver buitenaardse buren

Auteur Vincent IckeUitgeverij Prometheus - AmsterdamDruk 2e druk, 2017

Recensie


reizen. Wetenschappers uit vroe-gere tijden, zoals Bruno, Kepler en Huygens, droomden van verre reizen. Zij waren gedachtereizigers. Nu, sinds de relativiteitstheorie van Albert Einstein, is de natuurkunde een stap verder. Reizen naar verre bestemmingen in het heelal is nu ook lichamelijk mogelijk. Dat er een aanmerkelijk tijdsverschil is tussen de tijd van de ruimtereis en de tijd van de achterblijvers hier op aarde is nog wel een akkefietje, maar goed, in principe kan het.Alleen, de techniek is er niet aan toe, nog lang niet. Dus zullen we het voorlopig bij korte uitstapjes in ons eigen zonnestelsel moeten houden.

Is daar leven?

Het derde element dat een rol speelt bij ruimtereizen, is materie. Dat gaat dan over de brandstof die je nodig hebt, eten en drin-ken. Kortom welke energie heb je nodig en wat treffen we daar aan? En vooral de vraag ‘Is daar leven?’ komt uitvoerig aan bod.Icke gaat in op het ontstaan van planeten en de basisbouwstenen van aards leven. Zijn conclusie is dat deze heel eenvoudig zijn. Alleen hoe uit deze basisbouwstenen leven ontstaat, blijft voorlopig een raad-sel voor de wetenschap. Dat neemt niet weg dat Icke heel wat ‘weten’ over het leven op aarde te berde kan brengen.Als in dit kader de ontdekkingen

over het rna, dna en vouwende eiwitten over de bladzijden rollen zijn er toch wel wat wetenschap-pelijke noten te kraken. Daar is de auteur zich duidelijk van bewust, want alle wetenschappelijke hoofd-stukken bevatten op het einde een korte samenvatting van de inzich-ten die erin worden weergegeven.

Tijdelijke kennis?

In de hoofdstukken over het leven en het ontstaan van leven zit wel een discrepantie. Vincent Icke schrijft herhaaldelijk dat de we-tenschap nog over heel wat zaken onzeker is en ook gewoonweg dat men het nog niet weet. Een we-tenschappelijke theorie is immers een samenvatting van kennis op een bepaald moment. Die kennis is tijdelijk, want de wetenschap schrijdt voort. Hij formuleert het als volgt: 'In het leven, en vooral in de wetenschap, is het van beslis-send belang hoe je omgaat met wat je niet weet. Wat niet. Wat nog niet. Wat nooit. En vooral: dat je niet weet. We weten het niet, of we weten het nog niet, of misschien wel nooit.' Niets in de wetenschap

is ‘logisch’, ‘evident’ of ‘vanzelfspre-kend’. Absolute zekerheid is er niet, alleen waarschijnlijkheid.Ondanks het feit dat dit inzicht nadrukkelijk in het werk verweven is, poneert Icke toch een aantal zaken waarvan hij vast overtuigd is. Op heel wat momenten laat hij de voorzichtigheid varen en po-neert stellig wat men nu voor waar aanneemt. Een van zijn stellingen is bijvoorbeeld dat alles als vanzelf-sprekend is ontstaan door toeval en noodzaak. Dat zijn dan mijlpalen die vaststaan en van twijfel of onze-kerheid is er geen sprake meer. Hij is er ook van overtuigd dat weten-schappers afstand moeten doen van ‘menselijke beperkingen’. Maar hoe dat gaat en of een mens dat kan, blijft in de lucht hangen.Blijkbaar is het erg moeilijk om mijlpalen los te laten en er volop van te zijn doordrongen dat het, ook al is het een grandioos bouw-werk, door nieuwe inzichten zo weer onderuit kan gaan. Immers zolang men nog een enkel inzicht mist, kan men weinig zeggen over het geheel der dingen en de plaats van elke individuele ontdekking.

De mens en zijn exo-buren

Het vierde element waarmee men bij het reizen rekening moet houden, is karakter. De reiziger is meer dan moleculen en atomen, hij vertoont een gedrag. Ook de exo-buren zullen een ‘karakter’ heb-ben. Icke merkt op dat in de vele


RecensieRecensie

3Inhoudsopgave

sciencefictionverhalen de mensen doodsbenauwd zijn voor exo-bu-ren. Wat de mens verwacht tegen te komen is een afspiegeling van al zijn ‘slechte’ eigenschappen: een honger naar territorium en grond-stoffen, vrees voor ziekten en angst om als slaaf te moeten werken.Maar daar hoeven we allemaal niet bang voor te zijn, aldus Icke. Onze grondstoffen stellen in het heelal niet veel voor en wij zijn voor onze exo-buren nauwelijks interessant.En waar zijn die exo-buren dan? Het antwoord klinkt logisch: mis-schien zijn we te dom om hen te zien, of zij zijn te slim om zich te laten zien.De grootste bedreiging ziet Icke in het karakter van de mens. De toon in dit hoofdstuk is eerder pessimis-tisch. Eerder een ‘vijf voor twaalf stemming’ die heel wat vragen stelt bij waar de mensheid op dit mo-ment op aankoerst.Volgend citaat uit pagina 187 il-lustreert nadrukkelijk waar volgens Vincent Icke het schoentje wringt. 'De diersoort Homo sapiens sapiens heeft de planeet overlopen en in beslag genomen. Maar we gedragen ons niet overeenkomstig door ons verantwoordelijk te voelen voor dat geheel en verantwoording af te leg-gen voor wat we ermee doen.'Daarbij vraagt Icke zich af of verre ruimtereizen wel mogelijk zijn. Het vergt immers een stabiele en een hoogtechnologische beschaving. En die beschavingen gaan vaak na

enkele eeuwen al ten onder. Daar-bij stelt hij zich de vraag of zo’n stabiele samenleving wel om kan gaan met de onzekerheid en twijfel die nodig is om vooruitgang te bevorderen.De auteur heeft ‘een werkelijk kos-mische beschaving’ voor ogen. Zo’n

beschaving is superieur in weten-schap, in gevoelsleven, in samen-werking, in kunst, in gevoel hebben voor evenwicht en verhoudingen. Hij opper: 'Misschien zijn wij als Homo sapiens blijvend ongeschikt en zullen we biologisch moeten evolueren totdat we het predicaat ‘beschaving’ verdienen.'Dat zou wel eens een ware gedachte zijn: het perspectief van een mens die verder evolueert zodat hij zijn huidige staat van onvolkomenheid te boven komt.

Conclusie

Wat is die ware gedachte van Icke, waarbij de mens moet wachten op een verdere stap in de evolutie? Hij heeft daar

blijkbaar geen praktische oplossing voor. Toch kan er al een tipje van de sluier worden opgelicht, als hij zou weten dat de evolutie volop bezig is met het creëren van een wezen, dat boven de verstandelijke mens uitgaat. Het is in de maak zogezegd, en het heeft niets met reis-bureau Einstein te maken. Want dit wezen is alvermogend, alwetend en de alvreugde. Dat wezen is zich aan het ontwikkelen vanuit de gewone menselijke lichaamsmaterie zoals deze nu is. Het gaat er dan om, dat een mens zijn onvolkomenheden die hij volop heeft, achter zich laat en een echt mens wordt op de top van zijn kunnen. Een meer psychisch levend menselijk wezen dat uiteindelijk nog verder kan evolueren naar een grotere hoogte, de volgende stap naar een nieuw wezen op aarde.Het grappige is dan toch, dat dit nieuwe wezen geen behoefte heeft aan ruimtereizen, want het leeft boven ruimte en tijd en kan dus overal tegelijkertijd aanwezig zijn, zonder dat het tijd kost. Dit geeft meteen aan, dat het boek van Icke toch al wat verouderd is, iets waar hij nu juist zo bang voor is.

De Pauwekroon - tuinen


eliconiaveld

Heliconiaveld in de mist17-10-2018

Het ontstaan van het Heliconiaveld

De Heliconiatuin op het landgoed de Pauwekroon heeft in de loop der jaren verschillende veranderingen ondergaan. Tot 2004 is het een wilde tuin, waar allerlei wilde planten

groeien. Ze moeten einde 2004 grotendeels plaatsmaken voor onderzoekspavil-joen Heliodoor. Een kleine strook aan de zuidkant blijft nog wild gebied. Het is er een weelde aan bloemen, die er vrijelijk groeien: marjolein, gulden sleutelbloem, teunisbloem, schermbloemen, asters, heide, grassen, er is van alles aanwezig. Er worden ook steeds nieuwe planten ontdekt die er zich uit zichzelf vestigen.

Veel planten die in andere tuinen op de Pauwekroon over zijn en passen in de Heliconiatuin, worden daar in het najaar geplant. De tuin doet verfrissend en besloten aan, alhoewel hij in de loop der jaren een steeds strakker karakter krijgt.

De vrijelijke groei wordt steeds meer door de nieuwe aanplant in-getoomd. Er komen meer vlekken met bloemen, dus wordt het onder-houd ook lastiger. Mede daardoor wordt deze tuin wat verwaarloosd. Zo gaat er bijvoorbeeld steeds meer

weegbree groeien die niet meer weg is te krijgen. De planten die er staan worden erdoor verdrongen. Ook al gaan hele groepen tuiniers de tuin in om hem te schonen, het helpt er niet zoveel aan. Het blijft onzeker wat nu te doen.


De Pauwekroon - tuinenDe Pauwekroon - tuinen

3Inhoudsopgave

Aan de slag

Tot er begin augustus 2018 vanuit het niets iets gebeurt. Er wordt begonnen om de ruimte rondom Ochtendzon, het terrasje bij Heliodoor, te schonen van alles wat er staat, zodat er alleen kale grond is. Die grond moet dan zelf maar vertellen wat ermee moet gaan gebeuren, want niemand heeft daar op dat moment zicht op.Zo gebeurt het dat een aantal mensen begint met het weghalen van alle planten die nog kunnen worden behouden; de rest wordt afgevoerd naar de compoststraat.Afgesproken wordt dat dit stukje grond onkruidvrij zal worden ge-houden zodat er kan worden beke-ken wat daar de bedoeling is.Ondertussen zijn wel wat ande-ren bezig om zich te concentre-ren op het hele gebied van de Heliconiatuin. Dit leidt ertoe, dat er steeds meer wordt geschoond. Er wordt begonnen bij Ochtendzon

en men trekt langzaam op naar achter, naar de afrastering bij de bosrand. Iedereen die kan, doet mee, zelfs diegenen die slecht ter been zijn gaan in een stoel pollen gras ontdoen van aarde, zodat er niet al te veel grond verloren gaat. Anderen maken notities over wat zij zien wat daar vanuit een lilaïsch oogpunt gebeurt. Zo signaleren zij onenigheid over werkwijzen, over wat wel of niet bewaard zal worden, hoe diep de grond moet worden omgewoeld, hoe degelijk of hoe luchtig de werken gedaan moeten worden. Zij schrijven daar hun eigen ervaringen ook bij op en komen dan vaak tot leuke conclu-sies over onderbewuste begeerten en vele egoneigingen, maar ook de blijheid om alle dingen die blijken en hoe de werkelijkheid is. On-danks alle strubbelingen gaat alles gezwind door. Kruiwagens rijden af en aan, er worden tussendoor zo lijkt het, beregeningspijpen en

elektraleidingen in sleuven gelegd, waterafvoerputten gegraven en bekeken op het hoe en wat. En zo is zonder dat iemand er erg in heeft, op 28 augustus opeens alles kaal, afgegraven, planten verzet in een struikenborder met een leuke golvende rand en zijn de plekken bekend waar waterafvoerputten moeten komen.Ook het systeem wat daar gebruikt zal worden voor waterafvoer - een infiltratiesysteem met kunststof kratten - wordt aangelegd.

Een weinig bewerkelijke tuin

De bedoeling is een tuin die niet verwildert en waar niet zo veel in te doen is, met gemakkelijk onderhoud. Nu de tuin zo kaal is, laat hij al enigszins zien hoe hij wil worden. Niet in al zijn delen, maar geleidelijk aan. Er is een flinke hoeveelheid basaltsplit ingekocht dat een groot deel van het terrein zal gaan bedekken, met gronddoek

Heliconiatuin05-09-2017



Geheel links is nog een klein stukje van terras Ochtendzon zichtbaar. Vanaf het terras tot aan de brug zijn alle planten weggehaald en is de grond geëgali-seerd. Onder en rechts van de brug is een ondiepe kuil die dient als buffer voor regenwater. Dat is nodig omdat de bij de bouw aangelegde zakput bij Heliodoor een grote hoeveelheid regenwater bij een stortbui niet kan verwerken. Het aanvankelijke plan om daar weer een opvangbekken te realiseren is ingehaald door de aanleg van een regenwater-infiltratiesysteem bestaande uit een aantal kunststoffen kratten omwikkeld met speciaal doek (geotextiel).

De aansluiting van het Heliconiaveld op de tuin aan de voorkant is hier gerealiseerd. Van het infiltratiesys-teem (waarvan er twee in het geheel zijn opgenomen) is hier alleen een ventilatieschacht en een filterschacht te zien. Links het opnieuw bestrate Heliconiapad. Op de achtergrond het rozenperk met een grasveld eromheen. De kale grond rond de schachten zal nog worden ingezaaid met gras, zodat het een geheel gaat vormen met de rest van de tuin.

In de eerste fase zijn de struiken van de vlakke dwergmispel (Cotoneaster horizontalis) langs Heliodoor nog gehandhaafd. Maar intussen is de hele tuin ontdaan van vaste planten, wild of gecultiveerd. Alleen een krenten-boompje en de Magnolia acuminata blijven staan. Op de foto hierboven nog een aantal exemplaren van de vlakke dwergmispel bij het gebouw. De struiken zullen worden verplant naar een border aan de andere kant van de Heliconiatuin, die dan al snel een andere naam krijgt.Hier links de afrastering als grens naar het bosgebied in vak 6 met de stam-men van de overgebleven krent.



3Inhoudsopgave

eronder om te voorkomen dat er weer allerlei onkruid gaat groeien. Begin september is het hele ach-terste deel belegd met gronddoek en basaltsplit. Het is een prachtig, strak, maar toch levendig beeld dat de tuin nu laat zien.Om het grote niveauverschil tussen de ene helft en de andere helft van het veld te overbruggen, worden over de gehele lengte opsluitbanden gelegd die antracietkleurig zijn, een heel mooie lijn die harmonisch is opgenomen in het geheel. Langs deze rand komen ook de verlich-tingsornamenten te staan.Er is ondertussen een spiegelbol gearriveerd, die als blikvanger ach-terin het veld wordt neergelegd.De Magnolia acuminata die midden in het veld staat, wordt voorzien van een cirkel waarin geelbruinkleurig valenciasplit wordt gestort. Die split heeft een zeer zonnige uitstraling en breekt het grijszwart van het basaltsplit.Ondertussen wordt bekeken hoe het verder zou kunnen gaan met de hemelwaterafvoer van het dak van Heliodoor. Een kuil ligt er al, maar het is nog onduidelijk hoe dat op een leuke, prettige manier een onderdeel kan zijn van het hele veld. Uiteindelijk komt er ook een infiltratiesysteem in, maar eerst wordt het veld afgemaakt met gronddoek en basaltsplit. De verlichting wordt aangebracht en er is al een beeld van hoe het veld gaat worden, omdat het begin eigenlijk al aangeeft hoe de verdere stappen kunnen zijn.Er worden nog meer cirkels aange-bracht tussen het basalt, die worden ingeplant met hoge grassen. Het geeft een grote levendigheid omdat ze omgeven zijn door zwarte basalt-split. Het zijn evenzovele accenten



in het vrij groot ogende veld.Het is nu duidelijk geworden hoe de waterafvoer kan worden ver-zorgd. Al die tijd is de kuil open blijven liggen, om door concen-tratie te ontdekken hoe het daar kan worden afgewerkt. Het wordt hetzelfde systeem als aan het begin van het veld is gemaakt. Ook dat is nu iets wat gemakkelijk gaat, het wordt ingebed in het geheel van het veld.

Ondertussen gaat de bewerking van de rest van het veld verder. Er wordt gronddoek gelegd, basaltsplit gestort, de struikenborders worden aangelegd aan de zuidzijde en een plantenborder langs Ochtendzon. De entree naar het veld moet nu worden gemodelleerd, maar dat gaat als vanzelf, want de vorm van de tuin laat zelf zien hoe de voort-zetting kan zijn.Daarna wordt de beregening in orde gemaakt. Alle sleuven daar-voor, ook voor de leidingen van de verlichting, zijn al gegraven en in orde gebracht. De verlichting is al neergezet en aangesloten, de beregening wordt nu afgemaakt zodat er overal beregend kan wor-den waar nodig.

Het Heliconiaveld is nu klaar. Het ziet eruit als een plaatje. Wie eerst dacht dat al dat basaltsplit lelijk en saai zou zijn, heeft het mis gehad. Het veld ligt er heel harmonisch bij. Wat er nog aan ontbreekt, is een stenen bank die nog moet ko-men, maar deze wordt eind sep-tember bezorgd. De basaltbank geeft weer een heel speciaal zicht op het veld, dat ook al staat er een bank, zijn strakheid behoudt.De dag erop wordt er onverwacht een lilaïsch kunstwerk geplaatst,



3Inhoudsopgave

het Gouden Atoom, het symbool van het nieuwe waarheidslichaam van de mens, dat een lichaam is met atomen die een gouden licht uitstralen. Nu dit kunstwerk hier staat, is het veel meer in zicht dan in het bos, waar het altijd heeft gestaan.

Het Heliconiaveld ligt er nu he-lemaal prachtig bij. Het Gouden Atoom is nauwelijks te zien om-dat het zo doorzichtig is, het staat er heel prominent, maar toch niet opdringerig. Als de zon erop schijnt staat het in gouden gloed, zoals het atoom ook behoort te zijn. Als de herfst invalt, liggen er stille bladeren op het basaltsplit, een ongelofelijk decoratief element op dit strakke veld met zijn spiegelbol en de bank.En iedere keer weer biedt het

Heliconiaveld zijn verrassingen aan diegene die kijkt. Bij mist, als het Gouden Atoom oplicht in helder licht, in de winter als het zachte zonlicht zijn figuren tekent op muren en de koude verzacht, in het vroege voorjaar als de kren-tenboompjes bloeien en alles ont-waakt. Het brengt verwondering over de groeikracht van planten, struiken en grassen die allemaal net zijn geplant, maar even vrolijk zich weer laten zien in het heldere voorjaarslicht.En zo begint de maand mei, als al-les groen wordt en in bloei komt en het leven zich weer laat zien na een wat lange winter, waarin alles slaapt en zich nu weer opmaakt voor de volgende cyclus van opbloei, bloei, zaad en afsterven, zoals het nog behoort in de natuur, ook bij de mens.

Zo is er een gedaanteverwissseling geweest van tuin naar een veld. Met vereende krachten is eraan gewerkt, er is ervaring opgedaan met de wer-kingen van de menselijke materie terwijl er wordt gewerkt. Dat is waar het om gaat, de tuin en het veld zijn een middel, niet het doel. De ervaringen zijn vele, vooral hoe een tuin, een kaal stuk grond, kan laten zien hoe het eruit wil gaan zien. Hoe er geen plan is, hoe alles zich vanzelf aandient door concen-tratie. Dat is ook de vrucht die er wordt geplukt van het doen van deze bezigheden.Want de evolutie gaat voort, en wie meegaat in haar ritme, zal zeker ooit een volmaakt mens worden, met atomen die een gouden licht uitstralen dat alle materie raakt.

Heliconiaveld29-09-2018

Recensie


Het boek

Het boek in paperback dat 216 pagina’s telt, is in juni 2018 uitgegeven bij Maven Publishing. Op de blauwe kaft staat de titel in letters van oranje en gele bolletjes, die eveneens te zien zijn in de DNA-helixen die de kaft rijkelijk versieren.Voor de auteur, Esther Thole, is de wetenschapsjournalistiek de ideale manier om haar kennis als schei-kundige te combineren met haar liefde voor het schrijven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat naast dit boek er een schier eindeloze reeks artikelen van haar hand is versche-nen.

Essentie van leven

Het grootste wetenschappelijke mysterie is misschien wel de vraag ‘Wat is de oorsprong van leven?’ Dit schrijft Nobelprijswinnaar Ben Feringa in het voorwoord van Makers van leven. Inderdaad een mysterie, maar tegelijkertijd een uitdaging voor vele onderzoekers die dag in dag uit op zoek zijn naar de essentie van leven op het niveau van de moleculen. Een zoektocht met als uiteindelijk doel om vanuit levenloze materie zelf levende mate-

rie te kunnen maken. Waarom wil-len ze dat? Wetenschappers willen begrijpen wat leven is. ‘Want als je iets kunt maken, begrijp je het’. De vraag rijst meteen, of de oorsprong van leven ook met mentale ken-nis te maken heeft. Want als dat niet zo is, wat dan? Dan volgt daar automatisch uit dat het leven niet te maken is.

In een vlotte schrijfstijl en met sprekende voorbeelden maakt Thole moeilijke materie begrijpe-lijk. Soms te gedetailleerd en iet-wat langdradig, maar vooral ver-wondering opwekkend. Zij verrast met verhalen over onbekende in de natuur voorkomende verschijnse-

len, zoals dat van de Dyctyostelium discoideum, een eencellig beestje. Met soortgenoten vormt het een nieuw organisme om aan voedsel te komen en als eenmaal dit doel is bereikt, valt dat organisme weer uiteen. Eveneens verrassend is het om te lezen dat de inmiddels weer-legde zienswijze van Aristoteles - dat leven vanzelf ontstaat uit dode materie - tot ver in de 17e eeuw heeft standgehouden. Toen ging men uit van wat met het blote oog te zien was. De microscoop leidde tot een groot aantal nieuwe ontdek-kingen.Toch blijft de vraag of we met dit instrument en de nog verfijndere meet- en kijkinstrumenten de es-sentie van leven kunnen vatten. Of leven ‘gemaakt’ kan worden blijkt vooralsnog nog een vraag. Niette-min brengt het boek een boeiende zoektocht in beeld.

Diversiteit aan onderzoek

Voor de lezer die niet zo thuis is in de opbouw van de materie is het prettig dat het boek in hoofd-stuk 1 begint met het bespreken van een aantal basisbegrippen. Daardoor krijgt men een idee van wat onder ‘leven’ in de materie

Makers van leven

Hoe wetenschappers leven bouwen in het lab

Auteur Esther TholeUitgeverij Maven Publishing - AmsterdamDruk 1e druk, 2018


RecensieRecensie

3Inhoudsopgave

wordt verstaan. Verder worden twee onderzoekslijnen behandeld die in de loop der jaren zijn ont-staan. ‘De Grote Vraag’ komt aan de orde: hoe is levenloze materie overgegaan in iets wat leeft?Daarna begint de auteur een tocht langs allerlei onderzoekers die met het aspect ‘leven in de materie’ bezig zijn. Diverse nieuwe onder-zoeken passeren de revue. Nano-vaartuigjes die gebruikt kunnen worden om geneesmiddelen op de juiste plek in het lichaam te krij-gen. Ze kunnen voorkomen dat gezond weefsel wordt beschadigd. Wonderlijk dat de beweging en communicatie van bacteriën on-derzoekers op dit idee brachten. Specifieke eigenschappen van de natuur worden nagebootst om zogenoemde slimme materialen te maken. En eigenschappen van de lichaamsmaterie worden gebruikt om methoden te ontwikkelen om nieuw weefsel in het lichaam te laten groeien, zoals een nieuwe hartklep.Typische feiten waar normaliter niet zo bij stil wordt gestaan, worden door Thole onder de loep genomen. Levende en levenloze materie blijkt gemaakt van dezelfde materie, bijvoorbeeld watermolecu-len in regendruppels zijn hetzelfde als die in onze cellen. En CO2mo-leculen van miljarden jaren geleden zijn dezelfde als die wij uitademen.De lezer zou zich kunnen afvragen: Is er dan wel verschil tussen leven-de en levenloze materie? Zou het niet kunnen dat er altijd al leven is geweest in de materie, maar op een (nog) onzichtbaar niveau voor het menselijk oog? Leven dat zich vanuit een heel pril stadium in de loop van de evolutie heeft ontwik-

keld, totdat het zich zichtbaar kon manifesteren? Dit lijkt logisch want wat er niet in zit, kan er ook niet uitkomen. De vraag kan dan zijn: als materie levenloos lijkt en ze is het niet, wat is dan het me-chanisme dat zich op een gegeven moment toch als levend laat zien?

De onderzoekers

Veel onderzoekers komen in het boek aan het woord. Stuk voor stuk spreken ze vol enthousiasme over hetgeen waar ze mee bezig zijn. Ieder heeft zo zijn specifieke eigenschappen die Thole door gebruik van citaten belicht. Zoals avontuurzin met ‘Je moet durven verdwalen in iets wat je niet met-een begrijpt’ en vasthoudendheid in ‘Niet opgeven en wilde ideeën blijven proberen’.De meeste onderzoekers zijn zich ervan bewust dat zij de wijsheid niet in pacht hebben. ‘Eerlijk gezegd weten we nog nauwelijks iets’ of ‘we weten nog helemaal niet hoe leven werkt,’ geven daar blijk van. Toch blijkt steeds weer, dat dit soort uitspraken een soort wassen neuzen blijken te zijn, want

ondanks alles vinden de onderzoe-kers toch niet dat ze wilde ideeën blijven proberen. Ze houden het bij het oude en proberen niets wat wild of ongelooflijk lijkt.Een onbegrensde verbeeldings-kracht spreekt uit een onderzoek met hybride cellen. De desbetref-fende onderzoeker vraagt zich af of het mogelijk is om een zoogdiercel fotosynthese te laten uitvoeren, zodat straks op zonne-energie ge-leefd kan worden. Het zou zo maar kunnen. Er zijn in de moderne tijd wel meer dingen gerealiseerd die eerder als sciencefiction werden aangemerkt.

Samenwerken is volgens een chemi-cus die dat graag met collega’s zou doen, onmogelijk. Chemici blijven liever bezig met ‘hun’ molecuul, be-weert hij. Wat de reden hiervan is, wordt niet verteld. Heeft het met concurrentie of eer te maken? Het is in ieder geval een hinderpaal in de gezamenlijke zoektocht naar le-ven. Een hinderpaal die onoverko-melijk is, want dat alleen pionieren heeft van alles van doen met eer en roem behalen. Doet iemand dingen met anderen, dan komt de eer niet aan één onderzoeker toe, maar aan meer. En dat is weinig interessant.

Onderzoeksmanieren

Dat de wetenschap er veel aan gelegen is om het mysterie van leven in de materie te ontdekken blijkt uit de grote diversiteit aan onderzoeken. Zo wordt gebruik ge-maakt van probiotische moleculen, hedendaagse moleculen waarvan men veronderstelt dat die er al wa-ren voor het eerste leven ontstond. Of allerlei mengsels van moleculen worden samengesteld om daarin op

Recensie


zoek te gaan naar de eigenschappen van leven. Zelfs wordt er gebruik gemaakt van een nieuw type we-tenschap, de systeembiologie, die werkt met berekeningen en com-putermodellen. Deze manier geeft bijna onbeperkte mogelijkheden, want op de computer kunnen, vergeleken met het laboratorium, oneindig gevarieerde experimen-ten worden gedaan. De vraag rest nog wel of deze daadwerkelijk in het laboratorium kunnen worden uitgevoerd.Ook wordt er geëxperimenteerd door steeds iets van het DNA weg te halen en dan te kijken wanneer de cel nog leeft. Of omgekeerd door met iets heel eenvoudigs te beginnen en steeds iets toe te voegen om hopelijk uit te komen bij een levende cel. De onderzoeker die de methode met het DNA toe-past, ervaart het als ‘een lesje in ne-derigheid’ omdat het laat zien hoe complex leven is, zelfs in zijn meest eenvoudige vormen. Wat voor een kracht zou er schuil gaan in de materie, zodat uit primitieve mole-culen zo’n ingewikkeld systeem als een levende cel kon ontstaan? Dat is een vraag waar geen antwoord op komt als wetenschappers alleen maar in hun eigen kleine mentale wereldje blijven rondpionieren. Zij blijven alleen werkzaam op hun eigen afgebakende terrein en kun-nen dus eigenlijk nooit tot nieuwe inzichten komen. Hoogstens be-perkte inzichten die horen bij een mentale benadering van materie en haar mogelijkheden. Zij gaan ook niet terug naar de oorsprong van alles, zij blijven zoeken aan het einde van de lijn, daar waar de zichtbare oppervlaktewereld is ontstaan waarin de mens leeft.

Verrassing

De verrassing in het boek is tot het einde bewaard. Doorheen heel het boek, elk hoofdstuk op-nieuw weer, is er voor de lezer de spanning of het zover komt dat wetenschappers erin slagen een puntje van de sluier op te lichten hoe leven is ontstaan, en of zij synthetisch leven kunnen maken. De ondertitel van het boek luidt immers: Hoe wetenschappers leven bouwen in het lab. Steeds weer blijkt dat nog niet zo te zijn, althans niet uit levenloze materie. Telkens weer botst men tegen de grenzen van het menselijk kunnen. Men blijft bij de oppervlakte steken en komt niet verder dan met het

oog zichtbare verschijnselen. Uiteindelijk komt de auteur op de laatste pagina tot de uitspraak dat ‘moleculen de makers van leven zijn en wij mensen, ook al zijn we zelf massieve moleculaire aggrega-ten, kunnen daar nog lang niet aan tippen’. Dit neemt niet weg dat de tocht langs al die volhoudende onderzoekers erg interessant is. En niet in het minst om de verwonde-ring mee te maken over de com-plexiteit van het leven in één enkele cel, waarvan men het maar heel gewoon vindt dat het allemaal goed functioneert.

Conclusie

Dit boek is interessant om te lezen vanwege de vele niet bekende experimenten. Maar het blijft een feit, dat weten-

schappers niet verder kijken dan hun neus lang is. Ze blijven zich vergapen aan de oppervlakteverschijnselen, terwijl dat slechts zeer vervormde gestalten zijn van een werkelijkheid die er bestaat in an-dere werelden, gelegen boven dit relatieve aardse menselijke bestaan. Zij verdiepen zich niet in verschijnselen die zij niet kunnen begrijpen met hun verstand, maar die er wel zijn en die om een meer persoon-lijke insteek vragen.Deze wetenschappers zijn mensen, die wel nieuwsgierig zijn, maar niet nieuwsgierig genoeg. Zij willen wel weten, maar slechts in heel beperkte mate. Zij willen zich niet begeven in de verschijnselen die er toe doen en die ook de vragen zouden kunnen beantwoorden die ze hebben. Want het humoristische van dit boek is, dat de vragen van deze wetenschappers allang zijn beantwoord. En dat zij dus hectisch zoeken naar antwoorden, met alle mentale middelen die zij hebben, met alle instrumentarium dat zij hebben, naar iets wat er al is. Toch zullen zij het antwoord niet gemakkelijk vinden, als zij zich zo blijven beperken tot een zeer klein, miniem werkterrein. Alleen een grote geest, die zich niets aantrekt van begrenzingen, zal het antwoord vin-den dat er al is. En voorlopig kan dit nog niet worden gezegd van de huidige wetenschappers, zij draaien rond in hun vicieuze cirkel waar ze niet uit kunnen ontsnappen, totdat ze op een dag de mogelijkheid vinden om buiten de cirkel te gaan kijken.


EikenprocessierupsEikenprocessierups

3Inhoudsopgave

De eikenprocessierups behoort tot de tandvlinders, de Notodontidae, en is de laatste 20 jaar een goede bekende in Nederland. Vooral in mei, juni en juli zijn ze in eikenbomen te vinden. Ze nestelen doorgaans hoog in

eiken, vooral zomereiken, en ze bewegen zich in rijen op en neer in de boom. Ze dalen af als het warm is of regenachtig, ze verstoppen zich dan soms in de grond om weer tevoorschijn te komen als de weersomstandigheden beter zijn. Ze dalen vaak ook af om voedsel te zoeken als er boven niet voldoende meer voorradig is. Lekker in de zon zitten doen ze als het zonnig is, ze zijn zonminnend.

De naam ontlenen de rupsen aan hun manier van lopen, ze doen dat in grote groepen en wel achter el-kaar of vlak naast elkaar, zodat een soort processie ontstaat op de stam van de boom. Volgens de Ensie encyclopedie hebben de processies steeds dezelfde volgorde, namelijk voorop een rups, daarna nog een rups, dan twee en dan meer tot zeven toe of meer in rijen. Aan het einde van de processie neemt alles weer af in omgekeerde volgorde. Die groepswandelingen hebben ze ook nodig om te kunnen overleven, ze kunnen niet alleen zijn.Die processies zijn een heel apart gezicht, er is blijkbaar een bewustzijnskracht in hen die hen zo laat handelen.De Thaumetopoearupsen zijn fascinerend mooi in alle stadia van leven, iets wat ook wordt uitgedrukt in

hun naamgeving: in het Grieks be-tekent ‘tháuma’ wonder en ‘poieo’ makend, dus wondermakend, of: tot een wonder gemaakt.Waren ze lange jaren alleen spo-radisch te vinden in de zuidelijke provincies van Nederland, vooral in Noord-Brabant, ze zijn nu in heel Nederland thuis. Ze komen vooral in Noord-Brabant voor omdat daar langs wegen veel eikenbomen in lange rijen naast elkaar staan. Dat is ideaal voor de eikenproces-sierupsen, een soort vakantieresort en eten genoeg bij de hand. In gemengde bossen met onderbe-

Eikenprocessierups

Thaumethopoea processionea

Eikenprocessierups


groeiing is er veel minder overlast van deze rupsen, omdat hun na-tuurlijke vijanden dan ook hun behuizing in de buurt hebben. Dat deze rups in Nederland de laatste decennia goed kan over-leven, komt vooral door de vele zachte winters en de daaropvolgen-de warme zomers. Maar hij over-leeft ook doordat de natuurlijke vijanden van de rupsen grotendeels afwezig zijn of zijn verdwenen: sluipvliegen, sluipwespen en de grote poppenrover, een mooie gekleurde kever. Wanneer er teveel rupsen in eikenbomen zitten, komt er een gebrek aan voedsel. Het is mogelijk dat de rups zich dan ook in andere bomen gaat ophouden, zoals in beuken, berken en Ameri-kaanse eiken.Er zijn nog meer rupsen met brandharen, drie anderen uit dezelfde familie en daarnaast de rupsen van de bastaardsatijnvlinder, Euproctis chrysorrhoea, die vooral van meidoorn en sleedoorn houdt.

Het leven van de eikenprocessierups

De levenscyclus is eenvoudig, vanaf oktober tot en met maart het volgende jaar zijn er de eierpakket-ten die in de boom zitten. In april en mei komen vooral met droog weer de jonge rupsen uit, in mei en juni zijn het volgroeide rupsen. Het popstadium begint in juli en augustus, waarna er in augustus en september vlinders uitkomen. Het zijn nachtvlinders, nogal onooglijk wittigbruin gestreepte vlinders, die ongeveer twee maan-den vliegen, maar slechts twee dagen leven. De nachtvlinder vliegt als hij uit de pop komt meteen naar boven, wordt bevrucht en zet de eierpakketten af liefst op

tweejarige tak-ken in de top van de eikenboom. Per nest ver-schillen de aantallen eitjes, soms zijn het er weinig, rond de dertig, of juist veel, rond de driehonderd. De eipakketten van de eikenproces-sierups kunnen goed tegen vorst, ze kunnen tot min 17 graden vorst verdragen.

De jonge rupsen hebben een oranje kleur. Na enige vervellingen wor-den ze grijsblauw met witte zijden. De rupsen vervellen tot zes keer, de zevende keer verpoppen ze en wor-den vlinders. Vanaf de derde vervel-ling verschijnen er brandharen op de rupsen. Bij de eerste twee vervel-lingen heeft hij alleen lange witte haren, vanaf de derde vervelling zit-ten de brandharen tussen de witte haren als dikke bosjes zwarte niet zichtbare haartjes, die microsco-pisch klein zijn. Het schijnt dat een volwassen rups wel tot één miljoen brandharen op zijn lichaam heeft, bij iedere vervelling worden het er meer. En dat zijn niet zomaar ha-ren, eigenlijk zijn het pijltjes met weerhaken, zodat ze in de

huid van vijanden blijven hangen. Ze worden vooral afgeschoten di-rect als de rups zich bedreigd voelt. Hij verdedigt zich daarmee, zoals alle dieren vaak verdedigingsme-chanismen hebben, evenals plan-ten, vogels, mensen en alle levende wezens.Hun nesten liggen meestal aan de zonzijde van de stam en ze zijn gemaakt van een soort fijn spinsel van haren, brandharen, vervel-lingshuiden en uitwerpselen. De nesten zijn soms klein, soms ook heel groot. Er zijn ook heel grote nesten gesignaleerd waarin meer dan duizend rupsen zaten.Als ze in processie gaan op zoek naar voedsel of om andere redenen, dan lopen ze langs een spinseldraad die ze langs de stam hebben ge-maakt, een leiddraad. De rupsen moeten om te overleven in grote groepen bij elkaar blijven. Het spoor van de voorgaande rups is

daarbij van belang, dat



3Inhoudsopgave

wordt gevolgd. Ze volgen elkaar dan ook achter elkaar, met de kop aan de staart van de vorige rups. Vocht en hoge temperaturen heb-ben invloed of rupsen kunnen overleven, ze kunnen niet zo goed tegen wisselingen van warmte en daarna vorst. Als de weersomstan-digheden bij het uitkomen van de eieren in april niet goed zijn, zoals koude of regen, zijn de jonge larven daar heel gevoelig voor. Als het heel warm is, verhuizen de nesten naar de grond, aan de voet van de eiken-boom. Als het warm blijft, verpop-pen de rupsen zich daar ook. Ze zitten het liefst op warme plekjes.Als door wind of harde regen rup-sen uit de boom zijn gevallen zullen ze elkaar op de grond weer opzoe-ken en als groep weer een boom opzoeken om daarin te kruipen.

Brandharen

De rupsen hebben heel lange sierlijk witte haren, maar dus ook heel korte, die nauwelijks zicht-baar zijn. Als de rups schrikt of zich bedreigd voelt, schiet hij zijn kleine haartjes af, de setae. Deze kunnen veel irritatie veroorzaken op de huid, er zit een gifstof in, een

proteïne die naar hen is genoemd: thaumetopoein. De brandharen zijn een heel adequaat verdedi-gingsmechanisme tegen vijanden van de rups zoals kleine knaagdie-ren en vogels.

De brandhaartjes zijn heel klein, 0,2 tot 0,3 mm lang. Een heel kleine aanraking van deze haartjes zorgt ervoor, dat het topje afbreekt en het eiwit Thaumethopoein vrijkomt uit het holle deel van de brandhaar. Dit is het eiwit dat de klachten bij aanraking veroor-zaakt. De setae zijn eigenlijk pijltjes met weerhaken die snel overal aan blijven hangen.De haartjes kunnen overal in het rond waaien waar eikenprocessierup-sen aanwezig zijn. Ze vliegen gewoon door de lucht en de niets vermoe-dende wandelaar of fietser kan er dus danig last van krijgen. Door inade-men maar ook door het haken in de huid kunnen er problemen ontstaan. Mensen vin-

den dit vervelend, door de eiken-processierups worden ze beperkt in hun bewegingsvrijheid. Ze kunnen niet zomaar gaan sporten of onder een eik gaan zitten picknicken, want er kan een nest in zitten. De brandharen kunnen wel honderd meter rond een eikenboom wor-den verspreid. Als de rupsen zich verpoppen, bestaat de pop ook uit haren en ander materiaal.Niet alleen de haren van de rups zelf kunnen irritaties bij mens en

Eikenprocessierups


dier veroorzaken, maar ook de oude haren in nesten en van oude poppen en de oude haren op ver-vellingshuidjes van de rupsen. De brandharen werken vaak na zes tot acht jaar nog steeds irriterend.

Bestrijding

Omdat de mens zich wil verdedigen tegen de brandharen is er gezocht naar afweermiddelen. Het grappige daarvan is, dat er een cirkelgang is, waarbij de rupsen zich verdedigen door brandhaartjes en de mensen zich verdedigen door middel van verschillende bestrij-dingsmiddelen. Zo blijven ze allebei waakzaam. Maar het blijft zo dat mensen door hun ijver om te zoeken naar technieken om gewassen mooi te laten ogen, veel insecticiden heb-ben gespoten op groenten en

granen en fruit. Het is fijn als fruit en graan en groenten er mooi uit-zien, maar het blijkt nu een geheel onverwachte uitwerking te hebben in de natuur. De natuurlijke vijan-den van de rups zijn grotendeels verdwenen. Er zijn nog enkele mogelijkheden, maar daar moet iets voor worden gedaan.De larven van gaasvliegen eten jonge eikenprocessierupsen, die moeten dus worden afgezet in de bomen waarin de rupsen zitten. Dan zijn er nog de koolmezen,

Parus major, die de jonge

larven voeren aan hun jongen. Sluipwespen en sluipvliegen leggen hun eieren op of in de rupsen, die dan worden opgegeten door hun larven.Er wordt nu aangeraden om te zor-gen voor een gevarieerd planten- en bomenbestand, waarbij lang bloei-ende planten de voorkeur hebben. Er komen veel insecten op af die het evenwicht in de natuur weer kunnen herstellen. Onderbegroei-ing bij eikenbomen kan ook al een hulpmiddel zijn, deze zorgt voor insecten die graag in struikgewas huizen.De mensen hebben nu dus een probleem, omdat ze nogal kijken in het hier en nu en niet in de toe-komst. Door de eikenprocessierups wordt de mens gedwongen om

wel in de toekomst te kijken en te bepalen hoe de rups



3Inhoudsopgave

in de hand kan worden gehouden. De eikenprocessierups zal nooit meer weg zijn uit Nederland, daar is iedereen het over eens. Waar het wel aan ontbreekt is een duidelijke, goede informatie over de eikenpro-cessierups en zijn gewoonten, want die is nergens eenduidig.

Op zich is de eikenprocessierups een insect, dat zich heel wijs in stand weet te houden, vooral door-dat hij zich laat leiden door zijn onderbewuste instincten die wor-den gestuurd door de onbewuste bewustzijnskracht. Dat levert een heel mooi plaatje op over hoe de natuur zich ondanks alles in stand weet te houden en nieuwe even-wichten zoekt om te kunnen over-leven op allerlei fronten. Dat doet de eikenprocessierups ook, hij

leefde oorspronkelijk in zuidelijk Europa en hij rukt op naar streken waar het klimaat warmer wordt, zo-als in Nederland.Dat mensen bang zijn voor de werking van brandharen, maakt het een probaat middel om zich te verweren. De rups werkt gewoon zoals ieder levend wezen, voelt hij zich bedreigd, dan schiet hij zijn afwerende pijlen af. Net zoals de mens het nu doet om zichzelf te verweren

tegen de rups.Wie kijkt met meer psychische ogen, ziet dat de eikenprocessierups het symbool is van de onderbewus-te mentaal-fysieke liefde voor alles wat leeft. Want hij schiet zijn pijlen af naar ieder die hem bedreigt. Pij-len van weerstand die in de grond liefdespijlen zijn, symbolen van een liefde die zich in de onderbewuste toestand van dit wezen nog uit als haat en venijn. Een afweermiddel dat mens en dier afschrikt, maar het is zijn primitieve insecten ma-nier om zijn onderbewuste liefde te tonen.Want altijd laat ook de eikenpro-cessierups een gezicht van de Ene zien in zijn verdeelde en onbewuste vorm, met een bewustzijnskracht die de vormen maakt naar wat zij ziet van zijn dromen in haar duis-tere staat van zijn. En dit is een fysieke vorm vol schoonheid, vol kleur en levendigheid, met leuke gewoonten die handig zijn om te overleven.In de evolutie zal deze rups nog heel wat fasen moeten doorlopen, anders dan de mens, die nog twee fasen te gaan heeft voor hij is wie hij zal moeten worden.

Een bestrijdingsmiddel gemaakt van oude pallets een nestkastje geschikt voor koolmezen

Lilaca


Er zijn drie wegen die leiden naar het doel dat mensen zich hebben gesteld als ze bezig zijn met een ontwikkeling van de materie. Dat is de

weg van het werk, de weg van de kennis en de weg van de liefde. Deze drie wegen zijn gelijk in die zin dat de ene weg niet beter is dan de andere. Ook de moeilijkheidsgraad maakt niet uit. Ze leiden ook allemaal naar hetzelfde doel: de psychische vereniging met het Lila.

Altijd passend

De gekozen weg past bij diegene die ze bewandelt. Hij past bij zijn psyche, die alles zal doen om op die weg tot een resultaat te komen dat voor hem vooruit-gang oplevert. Want de psyche is er altijd op uit om vooruit te komen in leven na leven, en als er een be-paalde weg bij hem past, dan voelt hij zich daar prima bij. De weg zal ook alle mogelijkheden aanboren die passen bij juist die persoon.De denker die het Zelf zoekt door gedachtegoed en onderzoek, de toewijding van diegene die met zijn hele hart de Ene zoekt, het zoeken van schroeven en lijm en een boormachine om een kastje te maken en zo dienst-baar te zijn aan het Lila via een werk, het is allemaal voor hetzelfde doel.

Drie wegen

Bij alle wegen gaat het er in eerste instantie om, een psychische eenheid te worden met de Lila. Daar is alles ook op gericht. Daarbij horen een algehele overgave van de egowil in alle werken, want dat is wat iemand ook wil en zoekt. Hij zoekt het licht en de kennis, een gezuiverd lichaam en ook vermogen om de weg te gaan. Hij wil de rust en de liefde van de Lila ervaren, zodat de psyche steeds verder bergopwaarts kan gaan om op de top de Lila te ontmoeten. Dat impliceert dat het ego zijn invloed langzamerhand niet meer kan uitoefenen.Denken, leven en lichaam moeten steeds bewuster worden door de instroom van het lila licht. Het den-

ken moet worden gemaakt tot een correct denkver-mogen, dat een instrument kan zijn van het lila, het moet zijn plaats kennen en er moeten geen arrogante gedachten zijn over dat het heel wat te betekenen heeft en dat het alles kent en weet.Het vitale moet zich bewust worden van de liefde en de vreugde die er kunnen zijn, het moet leren een juist gebruik te maken van zijn energieën, zodat ze niet worden gehanteerd vanuit de begeerten.Het lichaam kan een lichtend voertuig worden van de psyche en de Lila. Een lichaam dat helemaal gehoor-zaamt aan de wil van de Lila, en dat zich daardoor ook in het lila voelt opgenomen.

Juist voor de werker is het lichaam van het grootste belang, want op de weg van het werk wordt het een betrouwbaar en dienstbaar instrument voor alles wat er nodig is om die eenheid op de top van de berg te bereiken.Op die manier kan een mens die één van deze we-gen wil gaan, de duisternis, de onwetendheid en de onbewustheid achter zich laten. Want uiteindelijk draait hij alleen maar rondjes in de tredmolen van zijn leven, met slechts af en toe even een beetje schaars licht of een sprankelend vonkje van vreugde.De wandelaars op het pad hebben ieder hun eigen moeilijkheden, maar ze worden allemaal opgelost naarmate het bewustzijn groeit en vermogen, blijd-schap, aspiratie en vertrouwen het hoofdmenu van de dag worden.

Werken

De weg van het werk


LilacaLilaca

3Inhoudsopgave

Het verschil tussen de zoekers op het pad en de door-sneemens is, dat de laatsten gewoon in de duisternis van het leven hun rondjes blijven draaien van geboorte, opgroeien, volwassen worden en doodgaan, terwijl de zoeker op weg gaat naar het licht en de blijdschap. Hij draait geen rondjes, maar gaat gestaag omhoog en verkent nieuwe wegen en werelden. En altijd is het Lila bij hem om hem te begeleiden op zijn pad.Er zijn twee belangrijke momenten op deze drie pa-den te traceren. Dat is het naar voren komen van de psyche, zodat er meer toewijding komt naar de Lila. Later is er een moment waarop het bewustzijn van het Lila binnenstroomt via het hoogste energiecentrum net boven het hoofd. Dit is de aanzet tot transformatie van denken, leven en lichaam.

De weg van het werk

O Gij, die denkt de werker te zijn, denk niet dat gij werkt, of dat Gij de werken doet. Gij zijt het instrument dat gehoorzaamt aan de wil van het Lila Bewustzijn met zijn Kracht. Hij is de Fluitspeler, niet Gij, hij speelt de melodie, die wordt niet door U bepaald, en Gij zijt het instrument dat gehoorzaamt aan de wil van de Fluitspeler. Hij blaast de adem door Uw lichaam, Hij bepaalt het ritme, de toonhoogte, de klanken. Het instrument probeert ze voort te brengen zoals de Fluitspeler het wil. En het instrument brengt nog niet zo veel voort van wat de Fluitspeler aangeeft, het instrument is nog heel onvolmaakt, heel eigenwijs, duister, het doet nog wat het zelf wil. Zo wordt het instrument dan weggeworpen of terzijde gelegd, omdat het niet dienstbaar wil zijn. Soms wordt het ook ge-broken, omdat het niet uit het goede hout is gesneden. Dan ligt het instrument daar, en het moet wachten tot het de nederigheid heeft ontdekt en zijn plaats in het universum.

Het doel

De weg van het werk is de weg naar het Lila die zowel de Werker, het Werk of het Werkstuk, en de Kracht is. Het Lila kan iemand zo omvormen, dat hij de meest perfecte werker wordt en zijn werk dat hij met blijdschap doet, altijd zo goed mogelijk aflevert.Deze weg is een middel om via het werk te komen tot een ontwikkelingsproces waarbij een mens zijn nor-male gewoonten laat veranderen en daardoor tot een psychische vereniging komt met de Lila op de top van de berg. Dat gebeurt symbolisch tijdens een wandeling

die bergopwaarts gaat. Tijdens de klim naar boven kan hij komen tot een nieuw en ander bewustzijn dat veel meer omvat dan het nu is.Op de top aangekomen vindt de zoeker het Lila en vormt er een psychische eenheid mee.Deze zoekende mens wordt de werker of het instru-ment genoemd, in tegenstelling tot diegene die de werkelijke Werker is, de Lila.Een mens zoals hij is, is een wezen dat nog bijna dier-lijk is met een verstand.

Er moeten dan ook verschillende dingen gebeuren op weg naar de Lila.Het ego zal wat op de achtergrond moeten komen en ruimte moeten maken voor een meer universeel en psychisch gevoel in de werker. Dit moet hem optillen uit zijn dagelijkse doen naar andere werelden, zelfs tot aan de Allerhoogste Realiteit. Daar komt hij op dit pad nog niet aan, want dat is een stap verder. Hij verenigt eerst zijn psychische wezen met de Lila Werker.De psyche zal meer naar voren moeten komen naar-mate de werker een hoger bewustzijn verwerft. Als de psyche naar voren komt geeft dat een groot voordeel, de weg wordt dan gemakkelijker.De werker moet goed in de gaten houden dat alles wat mensen doen, hoe intelligent en wijs ze ook mo-gen zijn, hoe rijk ze ook mogen zijn, hoe goed ze ook mogen zijn, dat dit voorkomt uit de onwetendheid. Deze weg biedt een mogelijkheid om de vicieuze cirkel van de tredmolen te verlaten en daarmee het doorsnee menselijk bestaan, dat kan worden gekenschetst als duister.

Voorwaarden

De weg van het werk houdt alles in wat maar mogelijk is. Van eten en drinken, van wassen en kle-den, van boeken schrijven tot landarbeid, bouwen en repareren, alles is werk.Maar er is wel een verschil tussen het werk dat ieder-een doet om zijn geld te verdienen, of het werk dat de werker doet op zijn pad. Er is een groot verschil in de staat van zijn, een verschil in vermogen en talent, een verschil in wil en aard van de werker. Het verschil zit hem vooral in het feit dat de werker niet zelf alles doet, maar dat hij een instrument is van de Lila Werker die alle acties doet in hem. Hij speelt op de fluit, het instru-ment dat vervolmaakt moet worden. En Hij weet wat ermee moet gebeuren, dat weet het instrument niet.

Lilaca


Gehoorzaamheid

Gehoorzaamheid is daarbij van het grootste belang. In alles moeten de dingen die de Lila Werker zegt of laat weten op andere wijzen, worden opgevolgd. De fluit weet niet wat het beste voor hem is, hij bepaalt ook niet wat er wordt gespeeld, niet wat de ritmen zijn, hij is alleen instrument. Zo is de werker het instrument van de Lila, en alles wat het Lila hem vertelt om te doen, moet hij doen. Daarbij kan hij in het begin zijn bedenkingen hebben, toch zal hij het moeten doen, om later te merken dat het goed is. Dat geeft vertrou-wen om steeds meer gehoorzaam te zijn.

Overgave

Alles wat iemand doet, komt voort uit dat wat iemand is. Wat iemand doet is bewustzijn dat zich laat zien in kennis en vermogen in het werk. Het werk is een resultaat hiervan, het is de kracht van de werker in actie.Werk dat wordt gedaan vanuit het ego, gaat meestal over deugden, over beperkingen en beslissingen. Op het pad van het werk wordt er zo mogelijk niets van-uit het ego gedaan. Deze twee dingen zullen wel gaan botsen op de weg, maar dat is geen probleem. Dat is te overkomen door overgave.

Gelijkmatigheid of gelijkmoedigheid

Dat betekent iedereen en alles tegemoet treden op dezelfde wijze, zonder onderscheid. Alles is in de werker en hij ziet alles ook alles als in zichzelf. Alles is ook het Lila, dat hij overal in ziet en hij doet naar iedereen toe zoals hij doet naar het Lila.Als de werker echt gelijkmoedig is zal hij even geluk-kig zijn als hij als instrument wordt gebruikt, of als hij wordt weggeworpen of gebroken. Want het Lila weet wat het beste voor hem is om verder te komen, het instrument weet dat niet.

Het werk

Een mens handelt dus volgens zijn lichaam, de natuur. Hij kan doen wat hij kan in zijn beperktheid, met zijn duistere gedachten, zijn woelige vitaal, zijn lichaam dat niet alles kan omdat het niet perfect is. Als een mens werkt, werkt hij vanuit zijn kleine ego, van-uit zijn weinige en duistere kennis, vanuit zijn zwakke kracht, vanuit zijn vriendenkring, vanuit relaties die hij wil behouden, vanuit eigenbelang. Vooral werkt hij ook vanuit zijn wensen en begeerten want dat is voor

hem de enige realiteit die bestaat, het is de enige waar-heid. Dit egoïsme waarmee hij werkt is een voortdu-rende leugen die hij ook dagelijks gestalte geeft in zijn werk, met alle gevolgen daarvan.Dit betekent dat geen mens zoals hij nu bestaat, leeft en werkt, een werk kan afleveren dat perfect is, want hij is zelf ook niet perfect. De weg van het werk is er dus, om de leugen op te heffen en te komen tot een werk dat wel perfect is. Dat gebeurt dan ook op deze weg. Want de werker wordt gedurende de wandeling een meer universeel wezen, een psychisch levend we-zen, dat is zijn eerste doel. Ondertussen gaat hij mer-ken, dat híj niet werkt, maar de Lila Werker. Hij is het instrument waaraan wordt gewerkt, en naast het feit dat hij zelf niets doet, laat hij alles over aan het Lila en de Kracht. De Lila Werker is diegene die weet hoe de creatie moet gaan worden en de werker is het instru-ment dat geperfectioneerd moet worden. De werker is het instrument, waar de Lila Kracht aan werkt en dat ook gebruikt wordt door Haar. De Lila en zijn Kracht kijken samen wat moet gebeuren om te zorgen dat het instrument de juiste klank gaat produceren. Zo niet, dan moet het worden bijgeschaafd, behandeld in de vuren van de smidse en altijd kijken ze of het instru-ment de klanken die Zij willen horen al kan voortbren-gen. Zolang de juiste tonen nog niet worden gevonden, zolang de ritmen nog niet goed klinken, zolang de fluit nog niet uit het goede hout is gesneden, zolang wordt er aan het instrument gewerkt. Desnoods wordt het helemaal omgewerkt en omgevormd.

In het hele proces is een algehele overgave noodzake-lijk. Zelfs als de Lila Kracht Haar instrument wegwerpt omdat het niet bevalt, blijft de werker gelijkmoedig. Hij wordt niet kwaad, begint niet te protesteren, be-gint niet te zeuren dat dit geen werk is, of dat het Lila niet meer van hem houdt. Dat zijn allemaal egomotie-ven en dwangmiddelen die er worden gebruikt om de eigen zin te krijgen. En het is dus terecht dat het Lila de fluit, de werker, wegwerpt als hij zo doet, want hij is niet gehoorzaam en is niet overgegeven. Er moet wor-den gewacht tot hij wel zover is dat hij dit kan.Het beginnende psychische leven maakt de werker, nog niet tot een vrij mens. Hij wordt wel steeds meer vrij, maar de ware vrijheid is er nog niet. Hij moet zich blijven concentreren op het Lila. En iedere keer als hij een volgende stap neemt, zullen zijn werken meer volmaakt worden, meer beantwoorden aan de waarheid


LilacaLilaca

3Inhoudsopgave

van de dingen op dat moment. De fluit zal steeds beter gehoorzamen aan de Lila, die het fluitspel beoefent en daaraan kan zien of het instrument al is wat het moet zijn. Ondertussen zal ieder werk dat de werker doet het bewustzijn uitstralen dat hij op die weg heeft verwor-ven. Want al zoekend en zich concentrerend op de Lila en zijn psyche, wordt het instrument steeds meer dienstbaar aan zichzelf en de Lila. Hij wordt zich meer en meer bewust van zijn mogelijkheden en zijn creati-viteit door de blijdschap die hij ervaart aan de bewust-wording in het werk dat hij doet. Het werk helpt hem om een universeel, psychisch levend mens te worden, het werk is geen werk meer, het is de blijdschap om te mogen werken om zodoende zichzelf en het Lila te leren kennen en daarmee steeds hogere hoogten te bereiken. Het instrument wordt ondertussen altijd weer bewerkt door het Lila en het wordt al wandelend bergopwaarts meer en meer perfect.Gelijkmatigheid van denken, van leven en van de ritmen zijn voor het lichaam een belangrijke factor in het geheel. Dit betekent niet dat iemand onverschillig moet zijn in het werk, integendeel. Het is een bepaalde houding die er is, een gelijkmatige houding die altijd hetzelfde is naar alles en iedereen toe en die eigen is aan de persoon. Hij ziet in alles de Lila, en daarom is zijn houding naar iedereen toe dezelfde als naar de Lila.Toch zal het voor velen lijken, alsof dit een houding is zonder interesse naar het werk toe, waardoor er ook niet op de juiste manier wordt gewerkt, maar dat is niet zo. Alle acties bij een mens komen voort uit be-geerten, hoop, angsten, hartstochten en eigen voorkeu-ren, vanuit emotionele motieven of vanuit het denken. Aangezien hij leeft vanuit de onbewustheid en van daaruit een onjuist beeld heeft van de werkelijkheid, handelt hij dus altijd vanuit zijn eigen onwetendheid die vol zit met vergissingen, fouten, nalatigheden, vergeetachtigheid. Op de keper beschouwd kent hij ei-genlijk geen echte vaardigheden in zijn werk, want hij doet het vanuit de leugen en vanuit halve waarheden, waardoor hij altijd aan het rommelen is en zich verga-loppeert. Zo verzamelt hij steeds meer vergissingen en fouten bij elkaar, vergeetachtigheden, onhandigheden, en die wil hij steeds maar weer verbeteren en dat lukt hem niet. Ondertussen is hij aan het worstelen met zijn ongenoegen over al deze dingen die hij niet wil, maar hij is onmachtig er iets aan te doen. Hij huilt en krijst en is ontzettend kwaad, begint te tieren en te vloeken en zijn ego voelt zich heel erg gekwetst door

deze voortdurende ellendige ervaringen, hij zakt steeds door het ijs. De werker noemt dit tegenover anderen meestal dat het pijnlijk is wat er gebeurt, want hij wil niet weten dat hij zelf deze dingen veroorzaakt. Hij geeft er rustig anderen de schuld van, die dan tegenweer geven. Dat noemt hij dan dat hij pijnlijk is gekwetst. Kwaadheid op anderen komt naar boven als zij iets niet doen zoals hij het wil. De vloeken en het gescheld zijn niet van de lucht. Anderen schrikken zich wild, durven niets te vragen en laten het zo. De werker is daardoor altijd onrustig.Maar diegene die met een ontwikkeling van de materie bezig is, stijgt boven dat gedoe uit, en via de gelijkma-tigheid komt hij dan in een bewustzijn waarin voor hem het psychische bestaan met de Lila alles inhoudt. Hij omvat alles in dat bestaan, alles hoort erbij, hij laat de muren die hij zelf als afweer heeft opgebouwd door de Lila omverwerpen. Want die scheiden hem van de ander op zijn pad van het werk. Daardoor ervaart hij zich steeds meer als een universeel wezen en hij begint langzamerhand mee te doen in de werken die het Lila inzet, hij wordt de medewerker van de Waarheid, de Kennis, de Wil en het Vermogen. Alles wat hij doet aan werk aan de oppervlakte ziet hij in dit licht. Hij is niet meer zo afgesloten voor de waarheid van de din-gen, niet meer zo gebonden aan zijn eigen ideeën er-over. Al zijn begeerten en oprispingen en weerstanden kunnen er nog zijn, maar hij is er niet aan gebonden en geeft ze over aan de Lila in het werk wat hij doet voor zijn zelfkennis en het leren kennen van de Lila. Hij wordt steeds meer een waar instrument van de Lila, een fluit waar de mooiste melodieën op worden gespeeld, hoewel nog niet de meest volmaakte. Gelijk-matigheid is dus geen onverschilligheid of desinteresse, integendeel, het is de diepste interesse die een mens kan hebben in het werk.

Werk en kennis

Verwijding van de psyche en het zelf betekent automatisch een vermeerdering van Kennis. Kennis is ook kracht en dat beduidt een toename van kracht om te werken. De psyche is het ware kennisinstrument van de werker. Die verruiming van kennis brengt weer met zich mee dat er een grote blijdschap opbloeit om te mogen werken, om een instrument te mogen zijn van het Lila.Op de weg wordt de werker steeds omlaag getrokken naar het ego en dat zal lange tijd een hindernis zijn in het werk. Maar hij gaat steeds sneller zien hoe dit alles

Lilaca


in elkaar zit, hij krijgt er kennis van, en als hij serieus is, stopt hij ermee om in te gaan op egomotieven of mentale beslissingen. Langzamerhand zal het licht, de kennis, toch gaan overwinnen.Alles zal door de werker ondergeschikt worden ge-maakt aan de wil van de Lila, niet omdat het moet, maar omdat het een grote aantrekkelijkheid heeft voor hem als hij zich ervaart als een instrument. Hij ziet en bemerkt vooral in het werk hoe onwetendheid naar de achtergrond gaat, hoe er meer weten, meer kennis voor in de plaats komt. De missers worden minder, omdat hij steeds beter met zijn psyche gaat aanvoelen wat het Lila wil. Hij heeft steeds minder de ervaring dat hij door zijn stoel zakt. Ook in het persoonlijk leven hebben al deze veranderingen hun uitwerking, en dat gaat met hoogtepunten en dieptepunten en alles daar tussenin.

De eigen wil

Het is niet zo, dat de wandelaar op het pad geen eigen wil meer zou hebben, wat vaak wordt gedacht. Vooral omdat een strikte gehoorzaamheid is geboden, lijkt het er voor velen op dat iemand een slaaf zou zijn van het Lila. Dat is in geen geval zo. Hij is nog wel de slaaf van alle behoeften en begeerten van zijn ego, dat is zijn leven en hij heeft dat niet in de gaten.De werker werkt met een psychische wil die helemaal is geconcentreerd op de waarheid. Dat brengt hem in een toestand van weidsheid, kalmte en geduld. Alles in het vitale wordt gekalmeerd, de overmatige egohitte daar wordt gedempt en dit leidt tot minder begeerten en wensen, omdat in de psyche de vervulling plaatsvindt. In het werk wordt alles getoond, hoe de angst regeert, hoe de seksbegeerte de kop opsteekt, de machtsneigingen en vooral het dictatorschap dat wijd verbreid is. Ook dat geeft inzicht en voldoening als het aan het licht komt. De eigen wil zit in het feit, dat de werker zelf heeft beslist dat hij dit pad wil gaan. Als gevolg daarvan zal hij de instructies moeten volgen die hij krijgt van de Lila. Want zelf kent hij de weg niet, hij kent niet de manieren van verandering of transfor-matie. De kennis over zichzelf en de Lila zijn de dingen die hij verwerft. Dat is ook een gevolg van de eigen wil die hij heeft om dit pad te volgen. Wie heel goed wil leren voetballen, moet trainen en de instructies van de trainer strikt volgen. Er wordt dan nooit gezegd dat de voetballer geen eigen wil meer heeft. Dit is hier ook het geval, het Lila is de trainer en hij brengt de werker

naar zichzelf via het werk. Hij leert tevens de Lila goed kennen, en dat is een groot voordeel, want hij is erop gericht de Lila Werker te worden. Het is interessant om te weten wie je wilt worden, je moet die persoon leren kennen. De werker wordt de Lila Werker, terwijl hij toch zijn eigen individualiteit behoudt. Dat is wat er gebeurt op de weg naar het werk.

Capaciteiten in het werk

Alle oude gewoonten van de werker verdwijnen als vanzelf, ze zijn niet meer nodig omdat ze geen blijdschap in het werk oproepen. In alle delen van het lichaam ontwaakt nieuw bewustzijn dat weer een an-dere kijk geeft op het werk. Nieuwe creatieve talenten bloeien op in de werker en hij maakt er graag gebruik van, ze brengen eenvoud en harmonie. Daardoor nemen kennis en kracht meer toe en kan er volmaakter werk worden afgeleverd. De werker wordt een dienst-baar instrument van de Lila Werker en zijn Kracht, Hij kan al heel zuivere melodieën spelen op het instru-ment. De bindingen van de werker zijn al grotendeels verdwenen en dat scheelt heel veel in de inspanningen die hij zich moet getroosten. Hij heeft daardoor geen last van zijn omgeving of van anderen tijdens zijn tocht naar boven.Uiteindelijk laat de werker heel bewust alles over aan de Lila Werker, zodat Hij in hem kan werken en de Lila een volmaakte fluit kan bespelen met alle melo-dieën die de vreugde in de materiële wereld brengen.Voor de werker is het werk veel gemakkelijker gewor-den, want hij heeft niet alleen de kennis en het snelle inzicht verworven die daarbij behoren, maar hij heeft ook een groot plezier in zijn werk. Hij houdt van zijn werk, hij doet het met alle liefde die hij heeft, en daardoor wordt zijn werk een uitstraling van kennis, kracht en liefde. Dat geeft een grote aantrekkelijkheid aan alles wat hij doet. Anderen krijgen daardoor ook plezier in het werk. De werker is dan een capabele manager geworden, die weet met mensen om te gaan, die mensen weet te stimuleren in het werk door wat hij zelf geworden is, een volmaakt instrument met alle capaciteiten die daarbij horen.

Het menselijk standpunt en dat van de werker

Deze uitmuntende bekwaamheid krijgen in het werk is echter voor de nog normale dierlijke mens de grootste idiotie. Hij zal zeggen: „Om dat te bereiken moet ik alles achter me laten, ik moet alles doen waar


LilacaLilaca

3Inhoudsopgave

het Lila plezier in heeft, maar wat heb ik er aan? Ik heb geen persoonlijk leven meer, ik moet alles inleveren, ik mag geen pleziertjes meer hebben, niet drie keer per jaar op vakantie, geen zuipfeesten, geen lol, geen stevige naaipartijen, niet meer naar de kroeg om daar een beetje mannen of vrouwen te versieren. Dus dat is echt niet de moeite waard om mij al die inspanningen te getroosten. Dan maar geen bekwaamheid in het werk. Ik krijg nu mijn geld ook wel en met minder inspanningen. Ik vind niet dat ik volmaakt werk af hoef te leveren voor mijn baas. Als het maar een beetje voldoet aan de eisen is het goed.” Hij ziet dus niets in vakbekwaamheid.Toch zou die bekwaamheid in het werk iets moeten opleveren, maar de vraag rijst dan wat dat zou kunnen zijn? Blijkbaar niet dat wat de gewone mens zoekt. Die bekwaamheid en volmaaktheid in het werk zou voor-spoed en een goed leven moeten brengen aan iedereen en vooral ook voor iemand zelf. Wat verstaat een mens eigenlijk onder welvaart of voorspoed of een goed leven?Meestal betekent welvaart voor een mens om bijvoor-beeld een huis te kopen en dat te behouden met alles erop en eraan. Het moet mooi zijn en vooral moeten anderen er jaloers op zijn omdat het zo buitengewoon mooi is. Dan is een mens wat. Hij moet daarvoor wel heel wat doen. Hij moet zich meestal veel moeite getroosten, veel verdriet en ellende doormaken om het zover te krijgen. Soms wordt hij ontslagen en kan hij zijn hypotheek niet meer aflossen en moet zijn huis verkocht worden aan de bank. Hij moet een nieuwe baan zoeken. Hij moet hard werken om zijn brood te verdienen en de rest. En dan is het nog niet voldoende. Want als hij het een heeft, staat er al weer het volgende op het lijstje. Er moet steeds meer, de begeerten spelen behoorlijk op. Het lijkt nooit genoeg te zijn, het gaat maar door. Dat is de welvaart voor een mens.Voor de werker is de grootste bekwaamheid die in het werk verworven is, het bedrog te doorzien van die ogenschijnlijke welvaart en voorspoed. Steeds meer te willen hebben wordt gestimuleerd door het denken met zijn vele wensen die ingegeven worden door het vitale en fysieke. Juist dit te ontdekken op de weg naar de top van de berg is de grootste blijdschap. De werker heeft de weg gevonden die de vrede en rust brengt waar hij in kan vertoeven. Hij krijgt steeds meer liefde voor het werk. Dit alles geeft een enorme voldoening waar-door hij helemaal wordt omhuld en die hem vervult

met een psychische blijdschap die ook zijn invloed heeft op anderen. Misschien kan hij er zelfs met ande-ren over spreken. Bovendien is hij psychisch verenigd met de Lila en dat is wel de grootste vervulling. Dat is de ware voorspoed die gestalte heeft gekregen in de werker die het instrument is van de Lila en de invloed die hij heeft op zijn omgeving en in de hele wereld. Als de werker dan bekijkt wat een mens allemaal moet doen om het naar zijn zin te hebben, dan is dat in zijn ogen met veel meer inspanning en met veel meer moeite verkregen dan hij op zijn weg naar de top van de berg heeft moeten doen. Bovendien kan de welvaart van de mens ieder moment weer verdwenen zijn, ter-wijl de werker rijkdommen heeft verworven die door niets en niemand kunnen worden tenietgedaan. Hij ís die capaciteiten en vermogens.

Vreugde

Het leukste aan de weg van het werk is, dat er een verandering plaatsvindt in het instrument, in het leven en bestaan van de werker, maar dat dit ware bestaan ook de liefde voor het werk groter en groter maakt, een liefde die uiteindelijk uitmondt in een ware vreugde die vervullend aanvoelt. Begeerten zijn niet meer nodig om de honger naar vervulling te stillen.De werker zal zijn voortdurende blijdschap en vreugde vinden vanuit de weidsheid, de vrede, de harmonie, het lichtende vermogen, de kracht en de vrijheid van handelen. Het verdeelde menselijke bestaan is dan goeddeels verdwenen. Wie zal dan hechten aan huis en haard, als hem de gouden vruchten van de ontwik-keling toevallen? Hij heeft wel een huis en een haard, maar hij zit er niet aan vast. Kan er een grotere be-kwaamheid worden gevonden dan de kennis van de waarheid in zijn psyche te ervaren en deze uit te druk-ken in het dagelijks werk? Dit wordt door de werker uitgestraald in de gehele materie van de wereld. En de weg van het werkt mondt dus uit in kennis en kracht in het werk, die leidt tot liefde voor het werk en dit leidt tot de vreugde, de hoogste vreugde die de psyche ten deel valt.Uiteindelijk leidt het pad van het werk dat de be-kwaamheid en kennis in het werk uitwerkt, naar de liefde voor het werk en een vreugde die allesomvattend is.

Lilaca


De Gouden Visie 11-4 · 3Inhoudsopgave |de Gouden Visie 12-4|1 Kunst 2 Cycladische Kunst Eenvoudig...

Documents

Transcript of De Gouden Visie 11-4 · 3Inhoudsopgave |de Gouden Visie 12-4|1 Kunst 2 Cycladische Kunst Eenvoudig...