DE GESCHIEDENIS VAN DE MENSHEID

IN 515 KAARTEN

VAN DE WERELD

GESCHIEDENISCHRISTIAN

GRATALOUP

ATLAS

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Franse ministerie van Cultuur - Centre national du livre en het Institut français des Pays-Bas.

© 2020 Nieuw AmsterdamOorspronkelijke titel Atlas historique mondial© Christian Grataloup, Paris, 2019, © Les Arènes, Paris, 2019, © L’Histoire, Paris, 2019Redactie Jean-Baptiste Bourrat en Valérie HanninVormgeving Quintin LeedsOpmaak Vincent LeverCartografie Héloïse Kolebka en Frédéric MiottoAlle rechten voorbehoudenUit het Frans vertaald door Henriette GorthuisBoekverzorging en redactie Nederlandse vertaling Asterisk*, AmsterdamOmslagontwerp Nico Richternur 680isbn 978 90 468 2732 1www.nieuwamsterdam.nl

DE GESCHIEDENIS VAN DE MENSHEID

IN 515 KAARTEN

VAN DE WERELD

GESCHIEDENISCHRISTIAN

GRATALOUP

ATLAS

INHOUD8 Een atlas van de wereldgeschiedenis Maarten van Rossem12 Een atlas maken

Christian Grataloup

1 Eén mensheid – tot 3000 v.C.18 Van Australopithicus naar Homo

sapiens (in 7 miljoen jaar)20 De verspreiding van Homo

sapiens22 De laatste ijstijd: Homo sapiens

bevolkt de aarde

24 Het domesticeren van planten en dieren

26 De Vruchtbare Sikkel

2 Afzonderlijke autonome werelden30 De indianenvolken van

voor 150032 De belangrijkste centra

en steden34 Austronesische zeevaarders

36 Zuidelijk Afrika37 De Noordpool

3 Netwerken van de Oude Wereld – neolithicum tot de 15de eeuw40 De as van de Oude Wereld aan

het begin van onze jaartelling42 Mesopotamië: van stadstaten

naar rijken (4de-1ste millennium v.C.)

44 Het oude Egypte

46 Hettieten tegen Egyptenaren47 Mozes, de routes van de Exodus48 De wereld van de Bijbel50 Kruispunt van het Nabije

Oosten52 De Feniciërs en Carthago

54 Bronstijd en ijzertijd56 Het ontstaan van India

(3de millennium-3de eeuw v.C.)58 Verspreiding van het

boeddhisme60 Het Afrikaanse neolithicum

(5de-1ste millennium v.C.)

4 Samenlevingen van de Oude Wereld – tot de 7de eeuw64 De Jomonperiode

(13de-1ste millennium v.C.) 65 De wortels van het oude China

(1570-300 v.C.)66 Naar een Chinees keizerrijk

(5de-3de eeuw v.C.)68 De Han-dynastie

(206 v. C.-220 n.C.)70 De rijken in het noorden van India

(4de eeuw v.C.-6de eeuw n.C.)72 Het Perzische Rijk74 Het archaïsche en klassieke

Griekenland

76 Athene en Sparta (5de euw v.C.)

78 De veroveringen van Alexander (336-323 v.C.)

80 Het ontstaan van Rome82 Het ontstaan van het

Romeinse Rijk84 Geopolitiek rond de

Middellandse Zee (eind 3de eeuw v.C.)

86 De wereld van Augustus88 De vestiging van Rome

(1ste-3de eeuw)90 De slavenoorlogen (140-71 v.C.

91 Pompeï, het jaar 7992 Romeins Gallië94 De verbreiding van het

christendom (Iste-6de eeuw)96 Grote volksverhuizing

(5de eeuw)98 Het rijk van Justinianus

(6de eeuw)100 Constantinopel en de

Oosterse Kerken102 De Barbaarse koninkrijken

(5de-7de eeuw)104 De zijderoutes

5 Samenlevingen langs de as van de Oude Wereld – 7de-15de eeuw108 Het ontstaan van de islam110 De islamitische veroveringen

(7de-9de eeuw)112 De verovering van de Maghreb

(7de-8ste eeuw)114 Het kalifaat van de Abbasiden

(750-1258)116 Bagdad en Caïro, twee nieuwe

steden

118 Van Al-Andalus tot de reconquista

120 Almoraviden en Almohaden (1061-1269)

122 De Middellandse Zee (eind 11de eeuw)

124 Routes van de kruistochten126 De kruisvaardersstaten

(1098-1291)

128 Het Nabije Oosten in de 12de eeuw

130 Het sultanaat van de Mammelukken (1250-1517)

132 Het rijk van Dzjengis Khan (1206-1241)

134 De Pax Mongolica (1241-1343)136 De reizen van Willem van

Rubroeck en Marco Polo (13de eeuw)

138 De zwarte dood (14de eeuw)140 Het Byzantijnse Rijk

(7de-8ste eeuw)142 Het Byzantijnse Rijk onder

Basilius II (960-1025)144 Neergang van Byzantium

(1204-1453)146 Het Ottomaanse Rijk

(14de-18de eeuw)148 De wortels van Rusland

(8ste-16de eeuw)150 De Krim (10de-15de eeuw)151 De opkomst van Moskou

(14de-16de eeuw)152 Van Karel Martel tot

Pepijn de Korte154 Karel de Grote (768-814)156 De opdeling van het

Karolingische Rijk (840-843)158 Het christendom in de

11de-12de eeuw160 Cluny en Cîteaux

(10de-13de eeuw)162 De handel in Europa

(13de eeuw)164 Europa in 1250166 De kunsten

168 De bloei van de universiteiten (13de-15de eeuw)

170 Ketterij in de 11de-15de eeuw172 De Joodse gemeenschappen

(1ste-16de eeuw)174 Aardbevingen in het

Middellandse Zeegebied176 De Vikingen (9de-12de eeuw)178 Van Vikingen naar Normandiërs179 De veroveringen door de

Normandiërs (11de-12de eeuw)180 De Britse eilanden van de Kelten

tot Willem I (5de-11de eeuw)182 Het huis Plantagenet

(1154-1453)184 Het huis Capet (987-1453)186 Karel van Anjou (1246-1285)187 Parijs in de middeleeuwen188 Bretagne (9de-16de eeuw)189 Noord- en Zuid-Frankrijk190 De kruistochten tegen de

Albigenzen (13de eeuw)192 Het begin van de Honderdjarige

Oorlog194 Het eind van de Honderdjarige

Oorlog196 Frankrijk en het Heilige Roomse

Rijk (11de-15de eeuw)

198 Het Heilige Roomse Rijk (10de-15de eeuw)

200 Frederik II van Hohenstaufen201 Zweden in de 14de eeuw202 De Hanze (12de-17de eeuw)204 Het Iberië van de Visigoten

(5de-7de eeuw)205 Het Iberisch Schiereiland

(13de-14de eeuw)206 Portugal (10de-13de eeuw)208 Stedelijk Italië

(13de-15de eeuw)210 Venetië en het Middellandse

Zeegebied (13de-15de eeuw)212 Het ontstaan van Hongariije

(10de eeuw)214 Indische Oceaan: expansie van

de islam (8ste-16de eeuw)216 Angkor en het Khmer-Rijk

(12de-13de eeuw)218 Van de Song-dynastie tot de

Mongolen (13de eeuw)220 Vietnam (3de eeuw v.C-

19de eeuw)222 Korea (5de-19de eeuw)223 Japan (11de-17de eeuw)224 Afrika (10de-16de eeuw)

6 De wereld in de 15de eeuw228 De as van de Oude Wereld in

de 15de eeuw230 De suikerhandel in de

15de eeuw2

32 De reizen van Zheng He (1405-1433)

234 Twee Europese grootmachten236 De renaissance

(15de-16de eeuw)

238 Het quattrocento (15de eeuw)240 De uitstraling van Italië

(15de-18de eeuw)242 De Azteken (14de-16de eeuw)244 De Inca’s (14de-16de eeuw)

7 Het Europese web over de wereld – 16de-18de eeuw248 De oversteek over de

Atlantische Oceaan (1492-1616)250 Tordesillas, de eerste opdeling

van de wereld (1494)252 Veroveringen en demografische

rampen in Amerika254 Verbinding met Amerika

(16de-18de eeuw)256 Het Portugese imperium

(15de-16de eeuw)258 Het Spaanse imperium

(15de-17de eeuw)260 Het Hollandse imperium

(16de-18de eeuw)

262 Het eerste Fanse imperium (17de-18de eeuw)

264 De slavenhandel (7de-19de eeuw)

266 Europees Amerika (17de-18de eeuw)

268 De Antillen aan het eind van de 18de eeuw

270 Frans Noord-Amerika (1608-1803)

272 18de eeuw: Engeland beheerst de wereldzeeën

274 Afrika (16de-19de eeuw)

276 Europa ontdekt de Grote Oceaan (18-de-19de eeuw)

278 De Europeanen in Azie (17de-18de eeuw)

280 De Qing-dynastie (17de-19de eeuw)

282 Rondom het keizerrijk China (16de-18de eeuw)

284 Mogols en Safawieden (15de-18de eeuw)

286 Moslims tegen christenen (16de eeuw)

288 Een krimpend Ottomaans Rijk (1683-1830)

8 Europa – 16de-18de eeuw 292 Schisma en hervorming

(16de eeuw)294 Maarten Luther (1483-1546)296 De Joodse diaspora

(16de-20ste eeuw)298 Het keizerrijk van Karel V

(1519-1558)300 Europa, begin 16de eeuw302 De Dertigjarige Oorlog

(1618-1648)304 De eerste oorlogen van

Lodewijk XIV

306 De Spaanse Successieoorlog (1701-1714)

307 De Zevenjarige Oorlog (1756-1763)

308 Academies, vrijdenkers en toneelspelers in de 18de eeuw

6 I N H O U D

310 De Italiaanse getto’s (16de-18de eeuw)

311 De bedevaart naar Rome (16de-17de eeuw)

312 Zwitserland in de 16de eeuw314 Het Heilige Roomse Rijk

(962-1806)316 De Nederlanden in de

17de eeuw317 Oostenrijk in de 18de eeuw

318 De opdeling van Polen320 Rusland in de 17de en

18de eeuw322 Frankrijk onder Frans I

(1515-1547)324 Katholieken en protestanten in

Frankrijk (1520-1598)325 De dood van Hendrik IV (1610)326 Franse veroveringen in het

noordoosten (1552-1697)

328 De fortificaties van Vauban (1666-1707)

330 De Franse protestanten (1685-1787)

332 Het Franse platteland in de 18de eeuw

334 De talen van Frankrijk336 De koninklijke wegen in de

18de eeuw

9 Europa als dominante wereldmacht – eind 18de eeuw-1914340 De wereld in 1815342 De laatste witte vlekken op

de kaart344 Emigratie (1820-1914)346 De industriële revolutie van de

19de eeuw348 West-Afrika in de 19de eeuw350 Koloniaal Afrika352 De verovering van Afrika

(1870-1935)

354 Zuid-Afrika (1795-1910)356 De koloniale gebieden in 1914358 Azië onder de westerse

grootmachten (1857-1898)360 Brits-Indië in de 19de eeuw362 De verovering van Algerije en

Marokko (1830-1912)364 De overzeese strafkampen

(halverwege 18de-begin 20ste eeuw)

366 Het Chinese verval in de 19de eeuw

367 De Russisch-Japanse Oorlog (1904-1905)

368 De Middellandse Zee (eind 19de eeuw)

370 De wereld rond 1900

10 Krachten buiten Europa – eind 18de-19de eeuw 374 De Amerikaanse

Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783)

376 Opstanden tegen het Spaanse Rijk (1780-1830)

378 De afschaffing van de slavernij in Amerika (1791-1888)

380 De Texaanse revolutie (1836)

381 De Mexicaanse revolutie (1910-1917)

382 De Neme-ne (18de-19de eeuw)384 De trek naar het westen386 De interne kolonisatie en de

indianen (19de-21ste eeuw)388 De Amerikaanse Burgeroorlog

(1861-1865)

390 Het imperialisme van de VS aan het begin van de 20ste eeuw

392 Het ontstaan van Canada (1867-1949)

394 De uitzondering Ethiopië395 Siam tussen twee vuren

11 Europa – 1789-1914 398 ‘ La Grande Peur’ (zomer 1789)399 De indeling in departementen

(december 1789)400 De Revolutie in Parijs

(1789-1795)402 De oppositie tegen de Franse

Revolutie (1790-1794)404 De Vendée (1793-1796)405 De zusterrepublieken

(1795-1799)406 De expeditie naar Egypte

(1798-1801) 408 Trafalgar (21 oktober 1805)409 Austerlitz (2 december 1805)410 Het Europa van Napoleon

(1812)

412 De veldtocht naar Rusland (1812)

414 De Rijnbond (1806-1813)415 De nadagen van het keizerrijk

(1814)416 De campagne in Noordoost-

Frankrijk (1814)418 De Honderd Dagen420 Europa na het Congres van

Wenen (1815)422 Het revolutiejaar 1848 424 De Krimoorlog (1853-1856)426 De oorlog van 1870428 Het Ottomaanse Rijk in de

19de eeuw

430 Onafhankelijke landen op de Balkan (19de eeuw)

432 De Balkanoorlogen (1912-1913)434 Agrarisch Frankrijk in de

19de eeuw436 Parijs in opstand (1848-1871)438 Parijs en Frankrijk rond 1870440 De demografische krimp van

Ierland (halverwege de 19de eeuw)

441 De eenwording van Italië (1858-1870)

442 Het ontstaan van het Duitse Rijk (1815-1871)

444 Oostenrijk-Hongarije (1867-1920)

446 Het Russische Rijk (1783-1914)

12 De dominantie van het Westen – 1914-1980 450 De wereld in 1914452 De oorlog in Europa

(1914-1918)454 Het jaar 1916

456 Een mondiaal conflict (1917-1918)

458 Het westelijk front (1914-1918)459 Het oostelijk front (1914-1918)

460 De Slag om Verdun (februari-december 1916)

462 De Slag om Gallipoli (1915-1916)

7

463 De Slag bij Arras (1917)464 De interventie van de Verenigde

Staten (1917-1918)466 De offensieven van 1918467 De verwoestingen in het westen

(1918-1935)468 De Armeense genocide

(1915-1916)470 De terugkeer van Lenin

(maart-april 1917)471 De Russische Burgeroorlog

(1918-1921)472 Het eind van de Eerste

Wereldoorlog en het vervolg474 Miljoenen Europese

vluchtelingen (1918-1923)476 Polen (1918-1921)477 De Russische grenzen

(1918-1921)478 Europa na de Eerste

Wereldoorlog480 Het Sykes-Picotverdrag (1916)481 De conferentie van San Remo

(1920)482 Van Sèvres naar Lausanne : het

ontstaan van Turkije484 Hongersnood in de Sovjet-Unie

(1931-1933)486 De Goelag (1929-1953)488 De Duitse expansie

(1935-1939)489 Onrust in Spanje (1936-1939)490 De Japanse expansie

(1875-1933)492 Oorlogen in China (1927-1937)494 De koloniale rijken in 1939496 Koloniaal Afrika (1919-1939)497 Frans-Indochina (1930)

498 De ontwikkeling van Saoedi-Arabië vanaf 1744

500 Europa in 1938502 De invasie van Polen en de

Baltische staten (1939-1940)504 De Blitzkrieg (1940)506 De oorlog aan het oostfront

(juni 1941-februari 1943)508 De kolonisatie van Oost-Europa

(1939-1945)510 1942 : een keerpunt in de

oorlog512 Leningrad (1941-1944)513 Stalingrad (1942-1943)514 Bezet Frankrijk (1940-1944)516 De oorlog in Azië en de Grote

Oceaan (1931-1945)518 Japanse gruweldaden

(1931-1945)520 Afrika in de Tweede

Wereldoorlog (1940-1945)522 De Tweede Wereldoorlog rond

de Middellandse Zee524 De landingen in Normandië en de

Provence (juni-augustus 1944)526 De bevrijding van Frankrijk

(1944-1945)528 Het contraoffensief van de

Sovjet-Unie (1942-1945)530 De val van het Derde Rijk532 De uitroeiing van de Joden in

Europa (1941-1945)534 De kampen (1941-1945)536 De bevrijding van de kampen

(1944-1945)538 Vluchtelingen en verjaagde

bevolkingsgroepen (1944-1948)

540 Duitsland onder curatele (1945-1949)

542 De tweedeling van Europa (1945-1955)

544 De wereld tijdens de Koude Oorlog (1947-1991)

546 Afrika tijdens de Koude Oorlog547 Azië tijdens de Koude Oorlog548 De wapenwedloop550 De Koreaanse Oorlog

(1950-1953)552 De Middellandse Zee tijdens de

Koude Oorlog (jaren 50)554 Het Midden-Oosten

(1948-1988)556 De deling van Cyprus

(1959-2019)558 Israël en de Palestijnse gebieden

(1948-2005)560 De Zesdaagse Oorlog (1967)561 Jeruzalem (sinds 1948)562 De dekolonisatie van Azië

(1945-2002)564 India en Pakistan: onafhankelijk

en conflict (1947-1971)566 Indochina (1945-1954)568 De Vietnamoorlog (1954-1975)569 Cambodja (1975-1979)570 De strijd tegen kolonisatie en

apartheid in Afrika (1945-1991)572 Opstanden in Frans Afrika574 De onafhankelijkheid van

Algerije (1945-1962)576 Guerrilla’s en revoluties in

Latijns-Amerika (1953-2012)578 Autoritarisme en democratie in

Latijns-Amerika (1930-2000)

13 De wereld sinds 1989 582 Nieuwe staten sinds 1991584 De oorlog in Afghanistan

(1979-1989)585 Het eind van de satellietstaten

van de Sovjet-Unie (1980-1990)586 De hereniging van Duitsland

(1989-2000)588 Het uiteenvallen van de

Sovjet-Unie (1990-1991)590 Rusland en zijn buren sinds 1991592 De Europese eenwording

(1951-2016)

594 Het uiteenvallen van Joegoslavië (1991-2008)

596 Rwanda en Burundi (1959-1994)

598 Spanningen in de Golf sinds 1990

600 De Arabische Lente (sinds 2010)

602 Syrië: burgeroorlog sinds 2011604 Afrika sinds 1990606 De Verenigde Staten in de

wereld (1991-2016)

608 China en de wereld (21ste eeuw)

610 Onderzeese kabels in de 21ste eeuw

612 De muren (1900-2010)614 Klimaatverandering616 Bescherming van de zee sinds

1980618 De Polen (sinds 1959)

620 Woord van dank621 Bibliografie624 Namenregister629 Geografisch register

MiddellandseZee

INDISCHE OCEAAN

GROTE

OCEAAN

Arabische Zee

Gele Zee

Oost-Chinese Zee

Golfvan Bengalen

Zwarte Zee(Pontos Euxeinos)

Baikalmeer

Balkasjmeer

AralzeeKaspische

Zee

XIANBEI

JAPANNERS

KOREANENXIONGNU

GOTEN

GERMANEN

GAETULIËRS

GARAMANTEN

SAKSEN

QIANG

YUEZHI

ALANEN

HUNNEN

HUNNEN

Hu

an

gh

e

Jan gtse

kia

ng

Ganges

Nij

l

Indus

(Gel

e R

ivie

r)

(B

lauw

e R

ivie

r)

T I B E T

H I M A L A Y A

K a z a k k e n s t e p p e

S I B E R I Ë

BACTRIË

A R A B I Ë

Takla-M

akan

Tian Shan

Tarim

Pamir

Hindu Kush

Altaj

Changaigebergte

NABATEA

PARTHISCHERIJK

OMAN

KONINKRIJK SABA

KONINKRIJK HIMYAR

KONINKRIJK KOESJ

KONINKRIJK ARMENIË

KONINKRIJK AKSOEM

KUSHANA

ROMEINSERIJK

HAN-RIJK

ANDHRA

TAMIL-KONINKIJKEN

MAGADHA

FUNANKALINGA

PROTECTORAAT

WESTELIJKESATRAAP

Taprobane(Ceylon)

Socotra

Specerijen-kaap

SchiereilandMalakka

Trebizonde

Heroonpolis (Suez)

Coptos (Qift)

Moscha

AdenMouza

Begram

Hecatompylos(Qoemis)Ecbatana

(Hamadan)

Patliputra(Patna)

Barygaza(Bharuch)

Kaboel

Aksu

Barbaricum

Kalyan

PalurKu Bua

GiongCa vo

Tamralipti

Temala

Takua Pa

Kedah

Óc Eo

Masalia

Sopatma

Anuradhapura

ArikamediPoduca (Puducherry)

Muziris

Nelkynda

Taxila

Cana

Opone

Avalites

Cattigara

Pyongyang

Guau

Chang’an

Nanhai(Kanton)

Berenice

Leuke KomeMyos Hormos

Alexandrië

Rodos

Efeze

PozzuoliNapels

Ravenna

Syracuse

Brindisi

AtheneCarthago

LeptisMagna

Cádiz Tarragona

Narbonne

Trier

Lyon

Keulen

MantuaArlesAquileia

Byzantium

Tyrus

Enkomi

Rhinocolura(El Arish)

Petra

AelaHegra

PalmyraDura-Europos

Viminacium

Carnuntum

Phasis(Poti)

Aksoem

Adulis

Vologesias

Gerrha Omana

Charax

Apologos

Samarkand

ROME

Ctesiphon

Balch

LUOYANG

Antiochië

SoesaPersepolis

Merv

Kashgar

Hotan

Kucha

Tasjkent

DamascusJeruzalem

Linzi

Lapis lazuli

Indigo

Katoen

Katoen

Rietsuiker

Paarden

SpecerijenParelsSchildpaddden

Edelstenen

Parfums

Vlas

Vlas

Wol

Olifanten

Parels

Diamanten

SandelhoutSpecerijen

BontSlavenHoning

HuidenSlaven

Graan

Graan

Sto�en WijnGlaswerkMetalen Kunstvoorwerpen

IvoorWilde dieren

Mirre

AromatenParfums

Wierook

Wierook Mirre

HuidenSpecerijenSlaven

Specerijen

Tin

Tin

Leer

BarnsteenHout

Zijde

Leer

40 N E T W E R K E N VA N D E O U D E W E R E L D – NEOL I TH ICUM TOT DE 15DE EEUW

DE AS VAN DE OUDE WERELD AAN HET BEGIN VAN ONZE JAARTELLING

500 kmI I I I I I

Romeinse RijkParthische RijkKushanaHan-rijkGrensvolkenSteppevolkenRoute over landRoute over zeeHavenGoederenGrote MuurUitbreiding van deGrote Muur

XIONGNU

GOTEN

Indigo

MiddellandseZee

INDISCHE OCEAAN

GROTE

OCEAAN

Arabische Zee

Gele Zee

Oost-Chinese Zee

Golfvan Bengalen

Zwarte Zee(Pontos Euxeinos)

Baikalmeer

Balkasjmeer

AralzeeKaspische

Zee

XIANBEI

JAPANNERS

KOREANENXIONGNU

GOTEN

GERMANEN

GAETULIËRS

GARAMANTEN

SAKSEN

QIANG

YUEZHI

ALANEN

HUNNEN

HUNNEN

Hu

an

gh

eJan gt

sek

ian

g

Ganges

Nij

l

Indus

(Gel

e R

ivie

r)(B

lauw

e R

ivie

r)

T I B E T

H I M A L A Y A

K a z a k k e n s t e p p e

S I B E R I Ë

BACTRIË

A R A B I Ë

Takla-M

akan

Tian Shan

Tarim

Pamir

Hindu Kush

Altaj

Changaigebergte

NABATEA

PARTHISCHERIJK

OMAN

KONINKRIJK SABA

KONINKRIJK HIMYAR

KONINKRIJK KOESJ

KONINKRIJK ARMENIË

KONINKRIJK AKSOEM

KUSHANA

ROMEINSERIJK

HAN-RIJK

ANDHRA

TAMIL-KONINKIJKEN

MAGADHA

FUNANKALINGA

PROTECTORAAT

WESTELIJKESATRAAP

Taprobane(Ceylon)

Socotra

Specerijen-kaap

SchiereilandMalakka

Trebizonde

Heroonpolis (Suez)

Coptos (Qift)

Moscha

AdenMouza

Begram

Hecatompylos(Qoemis)Ecbatana

(Hamadan)

Patliputra(Patna)

Barygaza(Bharuch)

Kaboel

Aksu

Barbaricum

Kalyan

PalurKu Bua

GiongCa vo

Tamralipti

Temala

Takua Pa

Kedah

Óc Eo

Masalia

Sopatma

Anuradhapura

ArikamediPoduca (Puducherry)

Muziris

Nelkynda

Taxila

Cana

Opone

Avalites

Cattigara

Pyongyang

Guau

Chang’an

Nanhai(Kanton)

Berenice

Leuke KomeMyos Hormos

Alexandrië

Rodos

Efeze

PozzuoliNapels

Ravenna

Syracuse

Brindisi

AtheneCarthago

LeptisMagna

Cádiz Tarragona

Narbonne

Trier

Lyon

Keulen

MantuaArlesAquileia

Byzantium

Tyrus

Enkomi

Rhinocolura(El Arish)

Petra

AelaHegra

PalmyraDura-Europos

Viminacium

Carnuntum

Phasis(Poti)

Aksoem

Adulis

Vologesias

Gerrha Omana

Charax

Apologos

Samarkand

ROME

Ctesiphon

Balch

LUOYANG

Antiochië

SoesaPersepolis

Merv

Kashgar

Hotan

Kucha

Tasjkent

DamascusJeruzalem

Linzi

Lapis lazuli

Indigo

Katoen

Katoen

Rietsuiker

Paarden

SpecerijenParelsSchildpaddden

Edelstenen

Parfums

Vlas

Vlas

Wol

Olifanten

Parels

Diamanten

SandelhoutSpecerijen

BontSlavenHoning

HuidenSlaven

Graan

Graan

Sto�en WijnGlaswerkMetalen Kunstvoorwerpen

IvoorWilde dieren

Mirre

AromatenParfums

Wierook

Wierook Mirre

HuidenSpecerijenSlaven

Specerijen

Tin

Tin

Leer

BarnsteenHout

Zijde

Leer

Zie ook –– 41 Kruispunt van het Nabije Oosten blz. 50De zijderoutes blz. 104De as van de Oude Wereld in de 15de eeuw blz. 228

VAN CHINA NAAR ROME IN HET JAAR 200: EEN VERBONDEN WERELD

Na het neolithicum concentreerde ten minste twee derde van de mensheid zich in de zone tussen de Chinese zeeën en de Middellandse Zee. In de 2de eeuw hadden zich daar grote imperia ontwikkeld: het Han-rijk, de rijken in noordelijk India en het Hoogland van Iran, en het Romeinse Rijk. Ze kampten in het noorden met invallen van enkele zeer mobiele steppevolken (veehouders en karavaanhandelaren). Zuidelijker (van de bovenloop van de Nijl via Dekan naar Insulinde) lagen kleinere koninkrijken, die via de Indische Oceaan intensieve betrekkingen onderhielden. Het Han-rijk en het Romeinse Rijk, aan de uiteinden van de as, waren de grootste mogendheden. Over land waren ze verbonden door de zijderoute, over zee door de specerijenroute. Deze eerste ‘mondialisering’ maakte de handel in zeldzame, kostbare goederen mogelijk: metalen, parels en edelstenen, stoffen (o.a. zijde en katoen), parfums, smaakmiddelen en specerijen (o.a. suiker), enz.

Parthenon

Dionysustheater

AKROPOLIS

DipylonHeilige Poort

Odeionvan Perikles

Areopagus

Stoa van Zeus

Stoa Poikile

Stoa sud

Eleusinion

Heiligdom vanAthena Skiras

Noordelijke Lange M

uur

Muur

Heilige Weg

Zuidelijke Lange

Naar MarathonNaar de AcademiaNaar Eleusis

Naa

r Sal

amis

Naa

r Pira

eus

Naar Phaleron Naar Piraeus

KOLLYTOS

CERAMICUS

MELITE

AGORATempel van Hephaistos Tempel van Apollo Patroös

Zuidelijke stoa AGORA

Heuvel van demuzen

PnyxHeuvelvan denimfen

Ilissos

Eridanos

Egeïsche Zee

Kretenzische Zee

C Y C L A D E N

THESSALIËLYDIË

KARIË

LYCIË

ACHAIA

AETOLIË

IONIË

EUBOEA

KaapSoenion Naxos

Kythira Rodos

Chios

Andros

TinosDelos

Lesbos

Paros

Athene

PhaleronKassandra

Piraeus

Efeze

Sardis

Plataeae

Larissa

Sparta

490 v.C. Marathon

480 v.C. Salamis

490 v.C. Eretria

494 v.C. Milete

76 S A M E N L E V I N G E N VA N D E O U D E W E R E L D – TOT DE 7DE EEUW

ATHENE EN SPARTA (5DE EEUW V.C.)

DE PERZISCHE OORLOGEN (490-479 V.C.)

Na de Ionische Opstand (499-494 v.C.) en de verwoesting van Milete vielen de Perzen in 490 v.C. het Griekse vasteland aan. De Perzische troepen verwoestten ook Eretria en gingen daarna ten noorden van Athene aan land, bij Marathon. De Atheense hoplieten sloegen de aanval af en snelden terug naar Athene (40 km daarvandaan) om het tegen de Perzische vloot op te nemen, die om Kaap Soenion was gevaren. Na een afmattende mars kwamen ze daar als eersten aan en dwongen de vijandelijke vloot rechtsomkeert te maken. Tien jaar later werd de Perzische vloot bij Salamis verslagen.

ATHENE IN DE 5DE EEUW

De stadstaat, waar voor de Peloponnesische Oorlog 100.000 mensen woonden, had zich rond de oude burcht ontwikkeld, de Akropolis, op veilige afstand van de kust. In de 5de eeuw v.C. was Athene versterkt met een stadswal en door de Lange Muren met zijn havens verbonden, 10 km verderop. De religieuze architectuur verwees naar de mythologische ontstaansgeschiedenis van de stad: beelden van de godin Athena (de heilige olijfboom), het Erechtheion voor de gezamenlijke cultus van Athena en Poseidon, het heiligdom op de Agora met het gebeente van de mythische held Theseus.

100

Hoogte (meter)

755025

300 mI I I I

100 kmI I I

Perzische RijkOpstand Aziatische Grieken(499-494 v.C.)Route Perziche vlootOprukkende AtheensehoplietenOverwinning Perzen

Overwinning Grieken

P E L O P O N N E S O SEgina

Kythira

Hydra

Sphacteria

Taigetos

IonischeZee

Kretenzische Zee

Golf vanLaconië

Golf van Argos

Golfvan Egina

Golf van Kyparissia

M i d d e l l a n d s e

Z e e

ARCADIË

LACONIË

MESSENIË

ARGOLIS

KORINTHIË

ACHAIAILIA

Attica

Olympus

Phigalea Hermione

Argos Methana

AtheneMegara

KorintheStymphaliaThaliades

Tegea

Heraia

Orchomenos

Megaris

Tenaro

Sparta

Oion

Sellasie Prasiai

Kyphanta

ZaraxGytheioThalamai

Kardamyla

Thouria

Koroni

Asine

LasTeuthrone

Oitylos EpidaurosLimera

Etis

Kyparissia

Therapne

Pellana

Andania

Lycaeus

Limnai

Tyros

Nemea

Heraion

Asklepeion

Hyperteleaton

Tempel van ApolloTempel van Poseidon

Tempel vanPoseidon

Ithome

Belmina

Amyklai

Kyparissos

Methoni

Aulon

Korinthe

Corcyra

Megara

Mytilene

Athene

Sparta

Ege ï sche Zee

Zw ar te Zee

Zee van Marmara

Ion i s ch eZe e

Kretenz i sche Zee

Peloponnesos

Euboea

Delos

Chios

Samos

Lesbos

CENTRAAL-GRIEKENLAND

PERZIS CHE R IJKTHES SA LIË

Sicilië

432 v.C. Potidea

433 v.C. Sybota

425 v.C. Pylos 416 v.C. Melos

406 v.C. Arginusae

422 v.C. Amphipolis415-413 v.C. Syracuse

405 v.C. Aigos Potamos

Zie ook –– De Feniciërs en Carthago blz. 52Het ontstaan van Rome blz. 80

AAN DE VOORAVOND VAN DE PELOPONNESISCHE OORLOG

De oorlog die in 431 v.C. uitbarstte, was het gevolg van een lange rivaliteit tussen de twee steden die zij aan zij tegen de Perzen hadden gestreden. Sparta steunde op zijn bondgenoten op de gehele Peloponnesos, de zeemacht Athene stond aan het hoofd van een bondgenootschap van stadstaten rond de Egeïsche Zee. De oorlog duurde tot 404 v.C. en eindigde met de definitieve nederlaag van Athene, na de rampzalig verlopen expeditie naar Sicilië (415-413 v.C.).

SPARTA, DE GROOTSTE GRIEKSE STADSTAAT

De stadstaat Sparta omvatte in de 5de eeuw v.C. behalve het eigen grondgebied in het vruchtbare dal van de Eurotas ook de veroverde regio’s Laconië en Messenië (6de eeuw v.C.). Gevoegd bij zijn macht over de perioiken (omwonenden), beheerste Sparta de helft van de Peloponnesos.

77

Veronderstelde grens grondgebied SpartaVeroverd gebiedTempelVersterkte stadPerioikische stad onderworpenaan SpartaGrens Laconië vóór 369 v.C.

20 kmI I I

200 kmI I I I I

Grondgebied SpartaBondgenoten Sparta 431 v.C.Overwinning SpartaGrondgebied AtheneBondgenoten Athene 431 v.C.Overwinning Athene

Loire

Saôn

eSa

ône

Rh

ôn

eR

hô

ne

Saôn

e

Rh

ôn

e

Saôn

eSeine

Garonne

Ebro

Rh

ôn

e

Rij

n

Po

Donau

Main

Oder

Maas

Dordogne

MiddellandseZee

AdriatischeZee

Noordzee

Het Kanaal

ATLANTISCHEOCEAAN

Soissons

Tours

Nantes

Toulouse

Orléans

Bourges

Bordeaux

Napels

Lyon

Marseille

Nice

BarcelonaTarragona

Zaragoza

Pamplona

Bayonne

Milaan

Aquileia

Salzburg

Trier

Metz

StraatsburgVerdun

Reims

Sens

Keulen

Maagdenburg

Worms

FrankfurtMainz

Genua

Pavia

Ravenna

Spoleto

Trier

LuikAken

Parijs

Regensburg

Rome

KONINKRIJKASTURIË

ANGELSAKSISCHEKONINKRIJKEN

OOSTEL.SLAVEN

AVAARSERIJK

OOST-FRANCIË

WEST-FRANCIË MIDDEN-FRANCIË(LOTHARINGEN)

EMIRAATCÓRDOBA

KERKELIJKE

HERTOGDOMBENEVENTO

STAAT

SPAANSEMARK

GASCOGNE

AQUITANIË

NEUSTRIË

BRETAGNE

VLAANDEREN

SAKSEN

AUSTRASIËTHÜRINGEN

BEIEREN

ALLEMANNIË

PROVENCE

BOURGOGNE

LOMBARDIJE

CORSICA

KARINTHIË

SE

PT

IMANIË

156 S A M E N L E V I N G E N L A N G S D E A S VA N D E O U D E W E R E L D – 7 D E - 1 5 D E E E U W

DE OPDELING VAN HET KAROLINGISCHE RIJK (840-843)

Loire

Saôn

eSa

ône

Rh

ôn

eR

hô

ne

Saôn

e

Rh

ôn

e

Saôn

e

Seine

Garonne

Ebro

Rh

ôn

e

Rij

n

Po

Donau

Main

Oder

Maas

Dordogne

MiddellandseZee

AdriatischeZee

Noordzee

Het Kanaal

ATLANTISCHEOCEAAN

Soissons

Tours

Nantes

Toulouse

Orléans

Bourges

Bordeaux

Napels

Lyon

Marseille

Nice

BarcelonaTarragona

Zaragoza

Pamplona

Bayonne

Milaan

Aquileia

Salzburg

Trier

Metz

StraatsburgVerdun

Reims

Sens

Keulen

Maagdenburg

Worms

FrankfurtMainz

Genua

Pavia

Ravenna

Spoleto

Trier

LuikAken

Parijs

Regensburg

Rome

KONINKRIJKASTURIË

ANGELSAKSISCHEKONINKRIJKEN

OOSTEL.SLAVEN

AVAARSERIJK

OOST-FRANCIË

WEST-FRANCIË MIDDEN-FRANCIË(LOTHARINGEN)

EMIRAATCÓRDOBA

KERKELIJKE

HERTOGDOMBENEVENTO

STAAT

SPAANSEMARK

GASCOGNE

AQUITANIË

NEUSTRIË

BRETAGNE

VLAANDEREN

SAKSEN

AUSTRASIËTHÜRINGEN

BEIEREN

ALLEMANNIË

PROVENCE

BOURGOGNE

LOMBARDIJE

CORSICA

KARINTHIË

SE

PT

IMANIË

Pepijn de Korte Koning der Franken

Keizer van het Roomse Rijk

Carloman

Carloman I

Himiltrude

Hiltrude

Tassilo

Pepijn deGebochelde

2 dochters

Gisela

Karel Martel Hofmeier Rotrude van Trier

Bertrada van Laon

DesiderataHildegarde van Vintzgau

Fastrade LuitgardeKarel de Grote Koning der Franken

Keizer van het Roomse Rijk800-814

Pepijn van Aquitanië

Lotharius II

Lodewijk de Duitser

Koning vanOost-Francië

Carloman Lodewijk de JongeKarel III de DikkeKoning van

Oost-Francië Keizer 881-887

Karel van Provence

Gisela

Ermengarde van Haspengouw Judith van Beieren

Ermentrudis

Lotharius Koning van

Midden-Francië Keizer 840-855

Lodewijk II Koning van Italië Keizer 850-875

Karel de KaleKoning van

West-Francië Keizer 875-877

Lodewijk de Stamelaar

Koning van West-Francië

Karel de Jongere 3 dochtersLodewijk de Vrome Koning der Franken

Keizer van het Roomse Rijk814-840

157 Zie ook –– Het huis Capet blz. 184Het Heilige Roomse Rijk (10de-15de eeuw) blz. 198

ELKE ZOON ZIJN DEEL

De opdeling van het Karolingische Rijk in 843 bleek definitief, ondanks een korte, theoretische hereniging onder Karel III de Dikke (881-887), zoon van Lodewijk de Duitser. In 840 stierf Lodewijk de Vrome, die drie zonen had. In 817 had hij zijn opvolging al geregeld en zijn rijk onder de drie erfgenamen verdeeld. Toch wilde Lotharius, de oudste, zijn broers aan zich onderwerpen. De halfbroers Lodewijk en Karel begrepen dat ze moesten samenwerken en in 841 versloegen ze Lotharius en zijn bondgenoot Pepijn II van Aquitanië bij Fontenoy-en-Puisaye, in Bourgondië. In 842 legden ze de Eed van Straatsburg af, waarmee ze hun bondgenootschap bevestigden. In 843 verdeelden de drie broers de Karolingische erfenis in Verdun. De drie territoria bestreken elk een deel van het oude machtscentrum, waar de wieg van hun dynastie had gestaan. De gekozen opdeling, met territoria in noord-zuidrichting, leek zo goed mogelijk recht te doen aan de oorspronkelijke inrichting van het keizerrijk, maar Midden-Francië (of het Koninkrijk Lotharingen) zou na de dood van Lotharius, in 855, van de kaart verdwijnen. Zijn zonen Lodewijk II en Lotharius II betwistten het grondgebied, waarna het uiteindelijk onder hun ooms Karel de Kale en Lodewijk de Duitser werd verdeeld. Daarmee werd de basis gelegd voor de ontwikkeling van de latere staten Frankrijk en Duitsland.

Deze stamboom van de Karolingische dynastie houdt uitsluitend rekening met de wettige echtgenotes van de Frankische koningen (er waren ook concubines) en de wettige zonen en dochters. Dat neemt niet weg dat onwettige kinderen ook vaak zeer eervolle posities kregen toebedeeld.

Rijn

Meuse

Sch

eld

e

N o o r d z e e

GRONINGEN

DRENTHE

FRIESLAND

OVERIJSSEL

HERTOGDOMKLEEF

GELDERLAND

PRINS-BISDOM

LUIK

HEILIGEROOMSE

RIJK

KONINKRIJK FRANKRIJK

UTRECHT

BRABANT

ZEELAND

HOLLAND

Dinant

Duinkerke

Kamerijk

Doornik

Ieper

Atrecht

Rijsel

Valenciennes Namen

CharleroiBergen

Aat

Luxemburg

Maastricht

KeulenGent

Antwerpen

Leuven

Den Bosch

Rotterdam

Rijswijk

Amsterdam

Brussel

316 E U RO PA – 1 6 D E - 1 8 D E E E U W

DE NEDERLANDEN IN DE 17DE EEUW

DE ONAFHANKELIJKE NEDERLANDEN (1648-1697)

De Bourgondische westelijke provincies van het Heilige Roomse Rijk gingen in 1477 bij huwelijk over op de Habsburgers. Het noordelijke, calvinistische deel sloot zich in 1579 aaneen (Unie van Utrecht) om zich beter tegen Spanje te kunnen verdedigen. De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) eindigde met de Vrede van Münster, waarbij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden onafhankelijk werd en de katholieke Zuidelijke Nederlanden Spaans bleven. Een deel van dat gebied werd veroverd door Lodewijk XIV. Bij de Vrede van Utrecht (1713) en de Vrede van Rastatt (1714) werden de Oostenrijkse Nederlanden gevormd, als buffer tussen de Republiek en Frankrijk. Dit werd later België.

Verenigde Nederlanden(1648-1697)Koninkrijk Frankrijk (1648)Opmars van Lodewijk XIV inde Nederlanden (1672)Door Fransen op Spanjeveroverd gebied (1648-1697)Spaanse Nederlanden in 1697

Barrièresteden van deRepubliek in 1697(Vrede van Rijswijk)

75 kmI I I I I I

1 – Michael

2 – Georgette

3 – Blücher-Yorck

5

4

Americanexpeditionary

force

Derde leger

Tweede leger

Vierde leger

Tweede leger

Zeventiende leger

Achtste leger

Tweede leger

Eerste leger

Zesde leger

Belgische leger

Eerste leger

Eerste leger

Vijfde leger

Tiende leger

Zesde legerVijfde leger

Vierde leger

Derde leger

Noordzee

Oise

Marne

Aisne

Somme

Maas

Maas

11 nov. 1918

Parijs

Brussel

Amiens

Nancy

Reims

Meaux

Arras

Ieper

Diksmuide

PéronneSaint-Quentin

LaonRethel

Douai

Cambrai

Doornik

Gent

Valenciennes

Maubeuge

Sedan

Givet

Charleroi

Verdun

Lille

AntwerpenBrugge

BELGIË

DUITSLAND

FRANKRIJK

juni 1918 Belleaubos

sept. 1918 Saint-Mihiel

sept.-nov. 1918 Maas-Argonne

mei-aug. 1918 Marne

aug. 1918 Amiens

april 1918 Leie

466 D E D O M I N A N T I E VA N H E T W E S T E N – 1 9 1 4 - 1 9 8 9

DE OFFENSIEVEN VAN 1918

DE LAATSTE AANVALLEN AAN HET WESTFRONT

Op 21 maart 1918 lanceerde Duitsland een grootscheeps offensief. Tussen de Noordzee en Reims werden vijf uitvallen in vijandelijk gebied gedaan, waarvan Operatie Michael de grootste was. Na de Vrede van Brest-Litovsk konden de Duitsers nu ook hun troepen van het oostfront in het westen inzetten. Aanvankelijk boekten ze succes, maar na een reeks veldslagen werd de Duitse opmars in juli 1918 gestuit. De geallieerde troepen gingen bij Reims meteen in de tegenaanval (Tweede Slag bij de Marne), bij Amiens op 8 augustus. De Duitse strijdkrachten trokken zich vanaf 8 september terug achter de Hindenburglinie, die in de winter van 1916-1917 was aangelegd. Daar werden ze door de geallieerde troepen steeds verder teruggedrongen, totdat in oktober bijna heel Frankrijk en ook een deel van België was bevrijd.

50 kmI I I I I I

Gebied onder Duits gezag(maart 1918)Front 21 maart 1918Vijf Duitse aanvallenDoor Duitsers in juli 1918veroverd gebied HindenburglinieFront juli 1918Geallieerd tegeno�ensief(augustus-november 1918)Front 11 november 1918

Januari 1944

Juni 1944

Januari 1945

Januari 1943

15 april1945

12 april1945

Aug. 1944

Aug

. 194

4

Januari 1945

Juni 1944

Januari 1944

Januari 1945

April 19

45

Vasilevski/Bagramjan

3de Wit-Rus.

Rokossovski 3de Wit-Rus.

Zjoekov1ste Wit-Rus.

Konev1ste Oekr.

Malinovski3de Oekr.

Petrov4de Oekr.

Montgomery 21 Br.

Bradley 12 US

Devers6 US

Zwarte Zee

AdriatischeZee

Middellandse Zee

Noordzee

Oostzee

Zee van Azov

3 juli 1944

19 januari1945

18 januari 1945

18 januari 194511 april 1945

27 januari 1945

25 aug. 1944

4 juin 1944

28 aug. 1944

4 september 1944

3 september 1944

6 mei 1945

2 mei 1945

9 april 1945

17 januari 194527 juli 1944

23 dec. 1943

29 juni 1944

12 sept. 1944

Juli-aug. 1944 Operatie Bagration

6 juni 1944 Operatie Overlord

15 aug. 1944 Provence

6 sept. 1943 Salerno

Januari-mei 1944 Monte Cassino

Dec. 1944-januari 1945 Ardenneno�ensief

Juli-aug. 1943 Koersk

23 november 1944

Elbe

Rijn

Donau

Wis

ła

Dnjepr

Wo

lga

Donau

Don

Kiev

Minsk

VitbeskRiga

VilniusKoningsbergen

Dantzig

Warschau

Krakau

AuschwitzWrocław

Łódź

Berlijn

Wenen

Parijs

Antwerpen

Amsterdam

Kopenhagen

Lyon

Marseille

StraatsburgMünchen

Lviv

Rome

Florence

BolognaMilaan

PraagFrankfurt

Erfurt

Stuttgart

Hamburg

Hannover

Dresden

Odessa

Rostov

Sebastopol

Boekarest

Charkov

Moskou

Londen

Boedapest

SOVJET-UNIE

ROEMENIËHONGARIJE

POLEN

DUITSLAND

LITOUWEN

LETLAND

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ITALIË

ZWITSERLAND

ZWEDEN

VERENIGD KONINKRIJK NEDERLAND

DENEMARKEN

NOORWEGEN

BULGARIJE

JOEGOSLAVIË

TSJECHO-SLOWAKIJE

Wit-Rusland

Oekraïne

530 D E D O M I N A N T I E VA N H E T W E S T E N – 1 9 1 4 - 1 9 8 9

DE VAL VAN HET DERDE RIJK

Militaire operaties in 1944-1945Grens in 1937Grenzen Derde Rijk in 1943Gebied in bezit van of veroverd door geallieerdenGebied onder Duits gezag op 8 mei 1945

Verplaatsingen van het frontOostelijk frontWestelijk front

Aanvallen Rode LegerAanvallen Amerikanen en BrittenTegenaanval Duitsers in de ArdennenBelangrijke slagOntmoeting Bevrijding Auschwitz Duitse Festungen in 1945

April 1945

April 1945

200 kmI I I I I

Januari 1944

Juni 1944

Januari 1945

Januari 1943

15 april1945

12 april1945

Aug. 1944

Aug

. 194

4

Januari 1945

Juni 1944

Januari 1944

Januari 1945

April 19

45

Vasilevski/Bagramjan

3de Wit-Rus.

Rokossovski 3de Wit-Rus.

Zjoekov1ste Wit-Rus.

Konev1ste Oekr.

Malinovski3de Oekr.

Petrov4de Oekr.

Montgomery 21 Br.

Bradley 12 US

Devers6 US

Zwarte Zee

AdriatischeZee

Middellandse Zee

Noordzee

Oostzee

Zee van Azov

3 juli 1944

19 januari1945

18 januari 1945

18 januari 194511 april 1945

27 januari 1945

25 aug. 1944

4 juin 1944

28 aug. 1944

4 september 1944

3 september 1944

6 mei 1945

2 mei 1945

9 april 1945

17 januari 194527 juli 1944

23 dec. 1943

29 juni 1944

12 sept. 1944

Juli-aug. 1944 Operatie Bagration

6 juni 1944 Operatie Overlord

15 aug. 1944 Provence

6 sept. 1943 Salerno

Januari-mei 1944 Monte Cassino

Dec. 1944-januari 1945 Ardenneno�ensief

Juli-aug. 1943 Koersk

23 november 1944

Elbe

Rijn

Donau

Wis

ła

Dnjepr

Wo

lga

Donau

Don

Kiev

Minsk

VitbeskRiga

VilniusKoningsbergen

Dantzig

Warschau

Krakau

AuschwitzWrocław

Łódź

Berlijn

Wenen

Parijs

Antwerpen

Amsterdam

Kopenhagen

Lyon

Marseille

StraatsburgMünchen

Lviv

Rome

Florence

BolognaMilaan

PraagFrankfurt

Erfurt

Stuttgart

Hamburg

Hannover

Dresden

Odessa

Rostov

Sebastopol

Boekarest

Charkov

Moskou

Londen

Boedapest

SOVJET-UNIE

ROEMENIËHONGARIJE

POLEN

DUITSLAND

LITOUWEN

LETLAND

OOSTENRIJK

FRANKRIJK

ITALIË

ZWITSERLAND

ZWEDEN

VERENIGD KONINKRIJK NEDERLAND

DENEMARKEN

NOORWEGEN

BULGARIJE

JOEGOSLAVIË

TSJECHO-SLOWAKIJE

Wit-Rusland

Oekraïne

15 april

12 april

Januari 1945

Od er

Elbe

Rijn

Konev

Rokossovski

Zjoekov1ste Wit-Rus.

2de Wit-Rus.

1ste Oekr.Montgomery21 Br.

Devers6 US

Bradley12 US 7 maart

10 april

10 april

26 april

3 mei

6 mei 194519 april

19 april

21 april

28 maart

30 april

5 mei

2 mei

13-14 februariBombardement Dresden

16-19 april Seelow

25 april Torgau

MünchenLinz

PraagFrankfurt

NeurenbergPilsen

Koblenz

Keulen

Essen

Mannheim

RemagenLeipzig

Hannover

Amsterdam

Groningen

Bremen

StuttgartStraatsburg

Hamburg

Rostock

Berlijn

Breslau

TSJECHO-SLOWAKIJE

BELGIË

NEDERLAND

DUITSLAND

LUX.

Zie ook –– 531 De oorlog aan het oostfront (juni 1941-februari 1943) blz. 506De landingen in Normandië en de Provence blz. 524

Duitse front in 1945

100 kmI I I

608 D E W E R E L D N A 1 9 8 9

CHINA EN DE WERELD (21STE EEUW)

Zie ook –– 609 De zijderoutes blz. 104Afrika tijdens de Koude Oorlog blz. 546

DE NIEUWE ZIJDEROUTE (2019) 

Tijdens een reis naar Kazachstan, in 2013, sprak de Chinese president Xi Jinping voor het eerst in het openbaar over de ‘Nieuwe Zijderoute’. Achter deze naam, die het beeld oproept van economische, culturele en wetenschappelijke relaties tussen Euraziatische landen, gaat in werkelijkheid een groot aantal infrastructurele projecten schuil. Het doel van China is een zestal handelscorridors over land te ontwikkelen plus een aantal routes over zee, om zo de Chinese export te bevorderen en nieuwe markten voor de eigen bouwsector aan te boren. Daarnaast is het plan nieuwe zones voor productie en opslag en een glasvezelnetwerk te creëren. Terwijl de economische liberalisering en openstelling van China zich in de jaren 80 voornamelijk aan de kust afspeelde, met de bouw van grote havens en de instelling van Speciale Economische Zones, wil China zich nu vooral op de ontwikkeling van het binnenland en de verbinding met Centraal-Azië richten. In het kader van de samenwerkingsorganisatie Shanghai Zes heeft Peking al banden met Moskou en enkele voormalige Sovjetrepublieken. China kijkt nu ook naar de Indische Oceaan, met de bedoeling daar een netwerk van militaire bases te ontwikkelen (‘als parels aan een ketting te rijgen’) en concessies voor handelsactiviteiten in de havens te verwerven. In het noordpoolgebied worden de mogelijkheden van een zeeroute naar Europa onderzocht.

Actieve diplomatieChina Lid Shanghai-samenwerkingsorganisatieLid of observator Arctische RaadLid Asia-Pacific Economic Cooperation

Nieuwe Zijderoute (ontwikkeling van transportroutes voor weg- en spoorvervoer en scheepvaart) Vervoer over land

6 corridorsAutowegSpoorlijnPijplijnOliebronnen

Vervoer over zeeSpeciale Economische Zone (vanaf)ZeerouteChinese haven (in bezit of concessie)Haven met speciale faciliteiten voor Chinese schepenArctische route (in ontwikkeling)Kantelstaten op de ‘Nieuwe Zijderoute’Tegenstanders van de ‘Nieuwe Zijderoute’Gebied binnen de invloedssfeer van de VS