De gebruik(er)skant van informatie en informatiesystemen

in het cultuurhistorische landschapsdomein

Een wetenschappelijke en praktijkgerichte reflectie

Sophie Visser

Bureau LandZij /Buitenpromovendus Universiteit Utrecht

NHC-middag 14-2-2014

Wetenschappelijk en praktisch: Informatiekunde

Effectieve informatievoorziening centraal! ÞInformatie altijd ten dienste van ietsÞFactoren, o.a.: bruikbaarheid, tevredenheid, …

ÞBruikbaarheid voor gebruikers:- voorwaarde

- bepalend voor het succes (maar niet automatisch´effectief´)

- vorm en medium (bv. GIS) geen uitgangspunt vooraf => mogelijkheden en beperkingen-principes, reflectie en evaluatie

Domein

Mijn achtergrond

-2007+ Promotieonderzoek :Informatie & Communicatie over Cultuurhistorisch landschap

- 2006 Historische Geografie

-ca. 1977-1997 Carrière in Informatiesystemen,-kunde, -beleidRabobank NederlandFokker AircraftBSO AdviesFreelance

< 1977 Studie Scheikunde incl. o.a. Informatica

‘Gebruikers’: een problematisch want relatief begrip (1)

‘Gebruikers’ ‘Makers’ I/IT specialisten

Opdrachtgever(s)

Domeinspecialisten ‘Lokale deskundigen’

‘Gebruikers’: een problematisch want relatief begrip (2)

‘Gebruikers’ ‘Makers’ I/IT specialisten

Opdrachtgever(s)

Domeinspecialisten ‘Lokale deskundigen’

=> Rollen die steeds anders liggen! => ‘insiders’, ‘outsiders’ en grensgevallen

Afstudeeronderzoek Reeuwijk e.o. 2004-2006

Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH), 2005Onderdeel ‘landschap’ = CultGis

a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis? "alle beschikbare cultuurhistorische kennis in één oogopslag op kaart zichtbaar, voor planvormers, ontwerpers, beleidsmakers en opdrachtgevers”

b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis?

‘zoveel mogelijk kennis erin, zeker van overheden zoals van gemeenten’

‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (1)

‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (2)

a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis?

Deels foute vorm/locatie

Zeer onvolledig, selectie onduidelijk

Weinig informatie erbij, weinig concreet en soms onjuist

Uitgangspunt:‘Kenmerkend voor landschapstype op bovenregionaal niveau’

a. Landschapsgeschiedenis => informatie uit KICH/CultGis? => nee

‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (3)

b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis?

‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (4)

b. Digitaal Vademecum => informatie in KICH/CultGis? => nee

1 periode/object,geen veranderingenresp. gebeurtenissen

Selectie op ‘kenmerkende’ objecten volgens landschapstype: niet bij ons

Ensembles:beoogd door CultGis,niet gerealiseerd

‘Gebruikers ‘=> wat kan ‘gebruik’ zoal zijn? Praktijkvoorbeeld (5)

Gebruiker, maker, systeem: de ‘modellen’ van Norman, 1988 (1)

Wat wij als gebruiker/maker

voor ogen hadden

Wat de makersvoor ogen hadden

Systeembeeld:Wat de informatie feitelijk bood

Norman (1988), ‘The Psychology of Everyday Things’ (‘De dictatuur van het design’); Visser (2009), presentatie ICHG

Wat wij als gebruiker/maker

voor ogen hadden

Wat de makersvoor ogen hadden

Systeembeeld:Wat de informatie feitelijk bood

Gebruiker, maker, systeem: de ‘modellen’ van Norman, 1988 (2)

Norman (1988), ‘The Psychology of Everyday Things’ (‘De dictatuur van het design’); Visser (2009), presentatie ICHG

Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten (1)

o.a. - Visser, 2007, HGT en Visser, 2010, in boek ‘The Cultural Landscape Paradox’ - Antrop, 2000- deels ook Laurini, 2001- deels ook Kleefeld & Schenk, 2012

Eisen altijd contextueel bepaald (niveau, proces, doel, etc.) hier met name:

Pijpers (2006), ‘Information Usage Behavior’

Juistheid

Details

Volledigheid

Begrijpelijkheid/duidelijkheid

Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten (2)

CultGis:

WerkgroepReeuwijk:

Verschillen in informatie: niveaus, doelen, contexten(3) - praktijkvoorbeeld

Top-down

Bottom-up

•naar Backx M. (2003), scriptie Technische Universiteit Delft, overgenomen uit‘Routekaart Open Geodata’ , dd. oktober 2013; zie ook Pijpers (2006)

Informatie en barrières vanuit gebruikersperspectief (o.a.)

Informatie = weergave van wat, hoe en waarom <=> bruikbaarheid (1)

‘Modellen’ makers:

I/IT specialisten

Opdrachtgever(s)

Domeinkenners

‘Modellen’ Gebruikers:

-Domeincollega’s

-Professionele gebruikers

-Ov. erkende actoren

-Lokale kenners

-Publiek

????

‘Modellen’ makers:

I/IT specialisten

Opdrachtgever(s)

Domeinkenners

Hun ‘kijk’ erin?

Bruikbaarheid!

Informatie = weergave van wat, hoe en waarom <=> bruikbaarheid (2)

‘Modellen’ gebruikers:

-Domeincollega’s

-Professionele gebruikers

-Ov. erkende actoren

-Lokale kenners

-Publiek

Over (Nederlandse) geo-informatie specialisten:

Brentjens et al (2013), ‘Ja, het kan’, GIS-magazine 11 (8), p 7:- Fascinatie voor kaarten en GIS => - moeite met besef: (1) GIS-kaart niet altijd de oplossing (2) idem t.a.v. gebruikersgericht

Koerten (2011), ‘Taming technology’, p 38: -Niet of nauwelijks collectieve reflectie, en evaluatie komt niet voor in vocabulaire

Georgiadou & Stoter (2010), ‘Studying the use of geo-information in government’, p 70:-veel literatuur over belang van informatie/kennis en Spatial Data Infrastructures (SDI), niet of nauwelijks over gebruik, gebruikers en tevredenheid

Aandacht en ‘oog’ voor welke aspecten hiervan?

In het mainstream CH landschapsveld weinig aandacht en oog voor actoren, hun ‘kijk’ en de gevolgen daarvan (wel in participatieve en ‘kritische’ stromingen)*

*Visser (2009), presentatie ICHG; Visser (2010), bijdrage in boek ‘The Cultural landscape paradox’, Visser(2011), presentatie Mapping Ethics

Afsluitend:

-Bruikbaarheid, gebruik (en effectiviteit) niet/nauwelijks ‘een onderwerp’ in het cultuurhistorisch landschapsveld => m.n. aandacht voor presenteren van ‘wat is gemaakt’

-Informatiekundige principes niet/nauwelijks bekend en/of toegepast

-Mogelijkheden, oplossingen en kansen blijven liggen -betere/breder bruikbare informatie(systemen )- samenhangen tussen informatie i.p.v. ‘losse’ GIS-lagen- inzichten in informatie i.s.m. contexten, niveaus, doelen, bv. voor ‘informatiearchitecturen’

Dank u voor uw aandacht!