De bouw in 2020

Joep Jansen

Fundeon

Hoofd Beleid & Onderzoek

Inhoud presentatie

• Typering van de bouw• Trends richting 2020• Wat betekent dat voor bouwbedrijven?• Wat betekent dat voor werknemers?• Hoe kan het VMBO hierop nu al inspelen• Stellingen

Nederlandse Bouwsector

Daarnaast nog 83.865 eenpersoons-bedrijven (ZZP’ers). Het CBS telt nu ook bedrijven waarin minder dan 15 uur wordt gewerkt mee.Bron: CBS bewerkt door Fundeon

Werknemers in dienst Aantal bedrijven %2 tot 10 17.060 80%10 tot 20 2.315 11%20 tot 50 1.240 6%50 tot 100 425 2%100 > 305 1%Totaal 21.345 100%

Nederlandse Bouwsector

Aantal bedrijven en werkenden naar sector

Bron: CBS/EIB bewerkt door Fundeon¹ Bedrijven naar grootteklasse 1 januari 2012, CBS² Werknemers cao bouw, natuursteen, bitumineuze dakdekkers en betonmortel, jaarbestand 2011

Sector Bedrijven¹ Werknemers²b&u 10.850 101.474ga 6.653 22.697infra 3.978 42.924Totaal 21.480 167.095

Ontwikkeling instroom/aantal leerlingen beroepskolom bouw

8.607

10.134

5.100

2.631

7.393

9.050

5.051

2.409

6.456

6.745

4.549

2.364

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2009 - 2010 2010 - 2011 2011 - 2012

wo

hbo

mbo

vmbo

Ontwikkeling leerlingen VMBODerde en vierdejaarsleerlingen, bouwbreed/BWI vs Intersectoraal, peildatum 1 oktober, bron DUO

Kenmerken huidige bouwarbeidsmarkt

• Conjunctuurgevoelige instroom (varkenscyclus)• Grotendeels lager geschoold personeel• Traditionele arbeidsverhoudingen• Nauwelijks deeltijdarbeid• Weinig vrouwen en allochtonen• Toenemende flexibiliteit arbeid: grote groei

ZZP’ers• Omvangrijke pendel (plattelandsbedrijfstak)• Redelijk permanente vervangingsvraag van 10%• Bescheiden ontwikkeling arbeidsproductiviteit

Trends richting 2020

Vier maatschappelijke trends:- Individualisering- Informalisering- Informatisering- Internationalisering

Trends richting 2020

Individualisering• 1960-2010: huishouden van 4,4 naar 2,2

personen• In grote steden is nu al meer dan de helft

huishoudens een éénpersoonshuishouden• Individuele zelfontplooiing is/wordt norm• Collectieve voorzieningen onder druk

Trends richting 2020

Informalisering• Ontzuiling (hoe lang nog in het onderwijs?)• Minder verenigingswerk, veel meer ad hoc

en informele contacten• Hiërarchie op werk veel minder• Omgangsvormen, kleding veel informeler

Trends richting 2020

Informatisering• Revolutie op terrein informatica

– 95% huishoudens op internet– meer mobieltjes dan Nederlanders– opkomst social media (Twitter, Facebook)

• Staan nog maar aan het begin: robots, zelfsturende auto’s etc etc

Trends richting 2020

Internationalisering• Enorme toename reizen naar buitenland

– 50 miljoen reizigers op Schiphol• 1960 – 2010: migratie naar Nederland,

van 1% naar 11%• Nu vooral uit Oost-Europa: 1% van de

Nederlanders komt uit Polen, veel werken (als ZZP’er) in de bouw

Trends richting 2020

Sociaal-culturele trends:

• Veel aandacht voor duurzaamheid:– energieneutrale nieuwbouw– renovatie bestaande woningbouw

• Ontgroening en vergrijzing– minder jongeren, meer ouderen

Vergrijzing

Politieke en economische trends

• Terugtredende overheid, maar meer regels vanuit de EU

• Onzekere economische ontwikkeling– Langere periode van magere groei

• Meer deelmarkten in bouw, versnippering, bouwplaats complexer

Technologische trends

• ICT ontwikkeling zet door– Bouw Informatie Model (BIM)– I pads op de bouwplaats, augmented

reality/3d• Innovatie/vernieuwing bouwmaterialen (oa

door eisen EU inzake duurzaamheid)• Verdere standaardisering processen op de

bouwplaats (oa door groei prefab)

Wat betekent dit voor de bouwbedrijven in 2020?

– Minder nieuwbouw, meer renovatie en onderhoud

– Tekort aan arbeidskrachten stimuleert innovatie

– Mede door crisis versnelde ontwikkeling van aanbod- naar vraaggestuurd bouwen

– Meer publiek-private samenwerking– Meer buitenlandse bouwbedrijven actief

Wat betekent dit voor de bouwbedrijven in 2020?

• Ketenintegratie:– Horizontaal: van ontwerp tot en met beheer– Verticaal: meer samenwerking met installatie-

en energiebedrijven • Aard bouwbedrijven verandert:

– Transitie naar ‘full servicebedrijven’– Maakbedrijven in de nieuwbouw– Gespecialiseerde bedrijven in onderhoud

Wat betekent dit voor de bouwbedrijven in 2020?

Full Service bedrijven:• Integratie ontwikkelen, ontwerpen,

bouwen, installeren en beheren• Levenscyclus gebouwde product is

leidraad• Hoger opgeleid personeel (MBO+)• Maken vrijwel niets meer zelf, zijn

opdrachtgever en coördineren

Wat betekent dit voor de bouwbedrijven in 2020?

Maakbedrijven in de Nieuwbouw• Grootste deel sterk geïndustrialiseerd: product

wordt gemaakt in fabriek• Op bouwplaats fabricage• Goed, maar redelijk smal opgeleid uitvoerend

personeel (monteurs, bedieners machines)• Deels in dienst maakbedrijven, deels in dienst

leveranciers, deels ZZP’er• Persoonscertificering (vakinhoudelijk, arbo, milieu)

Wat betekent dit voor de bouwbedrijven in 2020?

Gespecialiseerde onderhoudsbedrijven• Vakmanschap centraal, veel ZZP-ers• Klantgerichtheid, betrouwbaarheid,

kwaliteit en veiligheid op hoog niveau• sterk regionale markt• Goed geschoold (MBO + ervaring)

Wat betekent dit voor de werknemer in 2020

Flexibilisering arbeidsmarkt• Groter aanbod arbeidskrachten uit andere

delen Europa (of daarbuiten?)• Collectiviteit onder druk, minder vaste

dienstverbanden, meer ZZP’ers• Meer zelf regie nemen voor toekomst

Grote verschillen in competenties tussen ‘maakbedrijven’ en ‘onderhoudsbedrijven’

Wat betekent dit voor de competenties van de toekomstige werknemers?

• Technische vaardigheden blijven belangrijk, ondanks niveauverschillen

• Door flexibilisering worden ook ondernemersvaardigheden belangrijk

• Samenwerken op de bouwplaats belangrijk: meer communiceren, teamwork

• Grotere diversiteit aan initieel en post- initieel onderwijs (niet alleen bol/bbl)

De werknemer van de toekomst

Verschillen met nu:

• Verkiest persoonlijke ontwikkeling boven werkzekerheid

• Heeft behoefte aan inspiratie en uitdaging• Zoekt balans tussen werk en privé• Zal voor veel meer werkgevers werken• Krijgt veel meer te maken met ICT

Hoe kan het VMBO hierop inspelen?

• Zelf goed op de hoogte blijven van de praktijk:– Docenten meer stage lopen bij bedrijven– Vakmensen meer les laten geven op vmbo

• Meer aandacht in curriculum voor ondernemerschap, communicatie ed

• VMBO leerlingen ook meer van de praktijk laten zien (verplichte stage bij bedrijven?)

• Versterken doorlopende leerlijn naar MBO (vakscholen?)

Stellingen

Het is niet aan het VMBO om te anticiperen op grote veranderingen in de bouw de komende jaren, dat moeten de roc’s maar doen.

Stellingen

De geschetste ontwikkeling van de bouw in de toekomst is een wenkend perspectief voor alle tweedejaars vmbo leerlingen die op het punt staan voor Bouwen Wonen Interieur te kiezen.

Stellingen

Als de bouwsector niet snel werk maakt van verbetering van hun imago, dan kiest straks niemand meer op het vmbo voor bouwen, wonen & interieur.

Stellingen

Het is niet nodig de samenwerking tussen de bouwsector en het vmbo onderwijs te intensiveren, want ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheden