De Belgische economie tijdens en na de economische crisis

4. Na de crisis: uitdagingen inzake economisch beleid voor Europa en België

Gepresenteerd door Annick Bruggeman

Departement Studiën

Structuur van de uiteenzetting

DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.

1. De organisatie van het prudentieel toezicht

2. De coördinatie van het economisch beleid

DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR

BELGIË

3. De vergrijzing van de bevolking

4. De mondialisering

2

Lessen inzake microprudentieel toezicht

Microprudentieel toezicht op individuele financiële instellingen moet voorkomen dat een instelling failliet zou gaan

● door te beoordelen hoeveel risico een instelling neemt en of de aangelegde

financiële reserves daarmee in overeenstemming zijn

● met als uiteindelijke doelstelling het beschermen van de spaarder en de

belegger

Lessen uit de crisis:

● nood aan strengere reglementering inzake kapitaal- en liquiditeitsvereisten

● nood aan een beter toezicht op individuele financiële instellingen

● belang van internationale samenwerking

3

Lessen inzake macroprudentieel toezicht

Macroprudentieel toezicht moet de stabiliteit van het globaal financieel systeem vrijwaren

• door het systeemrisico te beoordelen

• met als uiteindelijke doelstelling het vermijden dat financiële instabiliteit een

negatieve impact zou hebben op de reële economie

Lessen uit de crisis: grondiger analyse van interdependenties:

• tussen de financiële instellingen van een land of van verschillende landen

("contagion")

• tussen de financiële sector en de reële economie ("pro-cyclicality")

4

Strengere regelgeving: Bazel III

► Kapitaal: strengere eisen inzake kwaliteit en hoeveelheid

● geleidelijk optrekken van het Tier 1-basiskapitaal

● geharmoniseerde schuldratio: Tier 1-kapitaal / activa plus buitenbalansrisico's

► Liquiditeit: banken minder afhankelijk maken van marktfinanciering

● dekkingsratio voor liquiditeit (LCR): moet crisis van 1 maand overbruggen

● netto stabiele financieringsratio (NSFR): activa op lange termijn niet

buitensporig financieren met middelen op korte termijn

5

Reorganisatie van het prudentieel toezicht in de EU

Oprichting van overkoepelende instellingen

● Microprudentieel toezicht:

■ European Banking Authority (EBA)

■ European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA)

■ European Securities and Markets Authority (ESMA)

● Macroprudentieel toezicht:

■ European Systemic Risk Board (ESRB)

Uitwisseling van informatie

Harmonisatie

6

Reorganisatie van het prudentieel toezicht in België

Twin Peaks model: synergie tussen micro- en macroprudentieel toezicht

Nationale Bank van België (NBB)

● macroprudentieel toezicht

● microprudentieel toezicht op kredietinstellingen, de beursvennootschappen en

de verzekeringsmaatschappijen

Financial Services and Markets Authority (FSMA)

● consumentenbescherming

● toezicht op financiële producten en financiël markten

● microprudentieel toezicht op de pensioenfondsen (tot ten laatste 31/12/2015)

7

Structuur van de uiteenzetting

DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.

1. De organisatie van het prudentieel toezicht

2. De coördinatie van het economisch beleid

DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR

BELGIË

3. De vergrijzing van de bevolking

4. De mondialisering

8

Het Europees semester

9

januari februari maart april mei juni juli

Toezicht op de lidstaten

Europese Commissie

Raad van Ministers

Europees Parlement

Europese Raad

Lidstaten

...........................................................................................................................................................................................................................................

.

............................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................

.

............................................................................................................................................................................................................................................

"Annual Growth Survey"

Europese top

Debat en oriëntatie

Debat en oriëntatie

Goedkeuring Nationale Hervormingsprogramma's & Stabiliteits - en Convergentieprogramma's(SCPs)

Beleidsaan-bevelingen

Goedkeuring aanbevelingen

Bron: Europese Commissie.

Herfst: Beslissingen op nationaal niveau

Beleidsaan-bevelingen

Aanbevelingen van de Raad over het stabiliteits- en het hervormingsprogramma van België (12 juli 2011)

10

1. De overheidstekorten sneller terugschroeven, voornamelijk via een verlaging van de uitgaven

2. De houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn versterken, door onder meer de effectieve pensioenleeftijd op te trekken en de wettelijke pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting

3. De structurele tekortkomingen van het financiële systeem verhelpen, door een verdere herstructurering van de banken waarvan het business model duurzaam moet worden gemaakt en behoorlijk moet worden gefinancierd

4. De loononderhandelings- en loonindexeringssystemen hervormen, om het verloop van de arbeidsproductiviteit en het concurrentievermogen te weerspiegelen

5. De arbeidsmarktparticipatie verhogen, door de fiscale en sociale lasten op de lage lonen te verminderen. Het activeringsbeleid moet sterker worden gericht op oudere werknemers en kwetsbare groepen

6. De concurrentie in de detailhandel en op de gas- en elektriciteitsmarkten bevorderen

Versterken van de begrotingsdiscipline via het stabiliteits- en groeipact

meer aandacht voor de houdbaarheid van de overheidsschuld

'voorzichtig begrotingsbeleid' in preventieve procedures van het

stabiliteits- en groeipact

effectievere sanctionering

gewijzigde beslissingsprocedures: gekwalificeerde meerderheid nodig om

voorstellen van de EC te verwerpen

11

Verbreden van het macro-economisch toezicht

nieuw mechanisme, naast het groei- en stabiliteitspact: excessive

imbalances procedure

preventieve fase:

• boordtabel (indicatoren en alarmdrempels)

zowel interne als externe evenwichtsverstoringen

zowel bij de publieke als de private sector

• economische analyse

corrigerende fase:

• beleidsaanbevelingen en deadlines

• sancties bij herhaald falen

• gekwalificeerde meerderheid nodig om voorstellen van de EC te verwerpen

12

Structuur van de uiteenzetting

DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.

1. De organisatie van het prudentieel toezicht

2. De coördinatie van het economisch beleid

DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR

BELGIË

3. De vergrijzing van de bevolking

4. De mondialisering

13

2010

2012

2014

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

-500000

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

0-14 jaar 15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar 65 jaar en ouder

14

Bron: Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060, FPB-ADSEI.

Bevolkingsvooruitzichten tot en met 2060(personen, verschillen t.o.v. 2010)

0-14 jaar 15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar 65 jaar en ouder

17%

12%

42%

12%

17%

2010

15

Bron: Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060, FPB-ADSEI.

Leeftijdssamenstelling van de bevolking in 2010 en in 2060(in % van het totaal)

17%

11%

36%

11%

25%

2060

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar

16

Bron: ADSEI.

Werkgelegenheidsgraad naar leeftijdscategorie(in % van de desbetreffende bevolkingsgroep)

17

Vooruitzichten werkgelegenheid en bbp tot en met 2060(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, referentiescenario SCvV)

2010

2012

2014

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

Werkgelegenheid Bbp naar volume

Bron: SCvV, juni 2011.

2010

2012

2014

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

-4

-2

0

2

4

6

8

Pensioenen Gezondheidszorg Overige¹ Totaal

18

Bron: SCvV, juni 2011.¹ Vooral de uitgaven voor arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, kinderbijslag, brugpensioen, arbeidsongevallen, beroepsziekten,

Fonds voor bestaanszekerheid, tegemoetkomingen aan personen met een handicap en leefloon.

Budgettaire kosten van de vergrijzing(in % bbp, verschillen t.o.v. 2010)

2011

2012

2013

2014

2015

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

Saldo bij ongewijzigd beleid¹ Doelstelling stabiliteitsprogramma (april 2011)

19

Bron: FPB, FOD Financiën.¹ Zoals geraamd door het Federaal Planbureau in mei 2011.

Financieringssaldo van de overheid¹(in % bbp)

Structuur van de uiteenzetting

DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.

1. De organisatie van het prudentieel toezicht

2. De coördinatie van het economisch beleid

DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR

BELGIË

3. De vergrijzing van de bevolking

4. De mondialisering

20

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

0

1

2

3

4

5

6

7

België Frankrijk

Nederland Nieuwe EU-lidstaten

21

Bronnen: UNCTAD, INR.

Aandeel België in werelduitvoer goederen daalt gestaag(in %, uitvoer naar waarde)

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

0

2

4

6

8

10

12

14

Japan Verenigde Staten Duitsland

China

(Andere schaal)

Dynamiek afzetmarkten speelt slechts een beperkte rol(gemiddelde veranderingspercentages op jaarbasis, 1995-2008)

1995-2008 1995-2000 2000-2008

BE (REF) BE (REF) BE (REF)

Uitvoer 5,4 (6,5) 7,0 (10,6) 4,4 (4,0)

Geografisch gewogen wereldmarkten

8,1 (8,4) 11,7 (11,9) 5,8 (6,3)

Marktaandeel -2,5 (-1,7) -4,3 (-1,2) -1,3 (-2,1)

Naar product gewogen wereldmarkten 8,2 (8,4) 11,7 (12,8) 6,1 (5,7)

Marktaandeel -2,6 (-1,7) -4,2 (-1,9) -1,6 (-1,6)

22

Noot: Het referentiegebied REF omvat twaalf andere Europese landen (AT, DE, EL, ES, FI, FR, IE, IT, NL, PT, SE, UK).

Bronnen: UNCTAD, EC, INR.

Uurloonkostenhandicap in de private sector volgens de CRB(verschillen in % t.o.v. de drie voornaamste buurlanden, gecumuleerd sinds 1996)

Bron: CRB.

23

Niet alle productgroepen zien marktaandeel teruglopen

CI LI ERI DRI RMI

Aandeel in de Belgische uitvoer

25,2 22,1 25,1 11,1 16,5

p.m. Drie buurlanden 22,6 15,8 20,2 24,9 16,4

Relevante markten 8,3 5,1 9,9 7,8 10,7

Uitvoer 6,0 3,9 10,9 8,1 9,6

Marktaandeel -2,1 -1,1 1,0 0,3 -1,0

24

Noot: CI = overwegend kapitaalintensieve productenLI = overwegend arbeidsintensieve productenERI = eenvoudig na te maken producten met een hoog gehalte aan onderzoek en innovatieDRI = moeilijk na te maken producten met een hoog gehalte aan onderzoek en innovatieRMI = rechtstreeks van grondstoffen afgeleide producten

Bronnen: UNCTAD, EC, INR.

(gemiddelde voor de periode 1996-2008)

Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling(% bbp, 2009¹)

Bron: EC.¹ Het meest recente cijfer voor Griekenland (EL) heeft betrekking op 2007.

25

CY LV RO SK

BG

MT

EL

PL

LT HU IT ES

EE

CZ

PT

LU IE NL SI

UK

BE

FR AT

DE

DK

SE FI0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

EU27-gemiddelde = 2%

Voornaamste conclusies van dit seminarie (1)

I. De periode 2008-2009 werd gekenmerkt door de zwaarste naoorlogse

economische crisis. De uitzonderlijke omvang van de beleidsreacties

heeft een grote Depressie kunnen vermijden. De gevolgen van de crisis

zijn echter nog steeds voelbaar en een duurzaam herstel vergt nog

bijkomende maatregelen.

II. Voorbeelden uit het verleden tonen aan dat de zwaarste crises vaak het

gevolg zijn van het innemen van risicovolle (of zelfs speculatieve) posities

die bovendien gefinancierd zijn met schulden. Vaak wordt de crisis ook

versterkt door de kwetsbaarheid van het financieel systeem.

26

Voornaamste conclusies van dit seminarie (2)

III.België heeft de recessie van 2008-2009 beter doorstaan dan de andere

landen van het eurogebied (geen grote onevenwichten + veerkracht van

de werkgelegenheid). Toch blijft de crisis, ook in België, een aanzienlijke

impact hebben (o.m. opnieuw stijging van de overheidsschuldratio) en de

risico's blijven groot.

IV. De (snelle verspreiding van de) crisis heeft de aandacht gevestigd op een

aantal problemen die op de achtergrond waren geraakt, o.m. het belang

van coördinatie en toezicht. Daarnaast heeft ze onze structurele positie

verzwakt op een moment dat de gevolgen van de vergrijzing moeten

worden aangepakt en we ons moeten aanpassen aan de mondialisering.

27

Bedankt voor jullie aandacht !

28