De belevenissen van de Tsjechische legionair Josef Křížek

Presentatie tijdens VNTS-najaarsbijeenkomst Nijkerk

22 november 2014 Jacques Duivenvoorden

1

Mijn Tsjechische grootvader Josef Křížek, geboren op 17-03-1882 in Nesvacilý (bij Beroun) als zoon van Antonín Křížek en Marie Šmídová, was tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) legionair in het Tsjechoslowaakse legioen in Frankrijk.

2

Nesvačily (okres Beroun)

3

4

Start onderzoek: foto van de begrafenis in Plavy (ligt vlak bij Držkov, woonplaats van Josef Křížek) van de Tsjechische legionair Josef Šilhan, overleden op 9 juni 1933

5

6

In Darney in de Vogezen staat sinds 1968 het monument ter herdenking aan het Tsjecho-slowaakse legioen in Frankrijk. Het eerdere monument is in de Tweede Wereldoorlog door het Duitse leger verwoest. Ik bezocht dit monument in zomer 1994 met mijn gezin op zoek naar de geschiedenis van dit legioen en van mijn Tsjechische grootvader. Ik wist toen nog niet dat hij in de Elzas en in de Vogezen had gevochten in 1918 aan het einde van de Eerste Wereldoorlog (onder meer de slag bij Terron, rivier de Aisne en de slag bij Vouziers).

7

8

9

10

Op het monument staat aangegeven dat Frankrijk de onafhankelijkheid van de Tsjecho-slowaken heeft geproclameerd “En proclamant l’independance des Tchecoslovacques La France fait preuve de sa perspicacité mais aussi de sa generosité. TG. Masaryk”

11

12

13

14

15

In 2004 / 2005 is het echte onderzoek begonnen naar de lotgevallen van Josef Křížek in de Eerste Wereldoorlog langs twee lijnen: (1) Via VNTS-contacten (Hennie van der Burg) is door bemiddeling van Jiří Gruntorád van

Libri Prohibiti in Praag onderzoek uitgevoerd onder leiding van PhDr Vácslav Babička, directeur archiefbeheer Ministerie Binnenlandse Zaken (overleden 12 mei 2012). Resultaat van het onderzoek met brief van 2 februari 2005 is aan Jiří Gruntorád gestuurd, vervolgens aan Hennie van der Burg en via Hennie bij mij terechtgekomen.

(2) Via de Militaire Attaché van de Tsjechische ambassade in Brussel, die ik ontmoette op de residentie van de Tsjechische ambassadeur in Den Haag is onderzoek uitgevoerd in het Militaire Archief (Vojenský ústřední archiv (VÚA)) in Praag onder leiding van kolonel Mgr. Josef Žikeš. Resultaat van dit onderzoek is met brief van 7 januari 2005 aan mij gestuurd met een groot aantal kopieën van archiefstukken.

16

17

18

19

20

Josef Krizek wordt op 1 oktober 1903 recruut voor de 12-jarige dienstplicht in het Oostenrijks-Hongaarse leger (KuK Armee: Königliche und Kaiserliche Armee) Opkomstplaats voor zijn recrutering is Beroun. Hij wordt ingedeeld bij het 8e Landwehr Infanterie Regiment (LIR 8) Prag. Op 5 oktober 1903 wordt hij overgeplaatst naar het 7e Landwehr Regiment (LIR 7) Pilsen, onderdeel van 41. Landwehr Infanterie Brigade (Pilsen), onderdeel van 21. Landwehr Infanterie Truppendivision (Prag)

21

22

23

24 Slag bij Kolubara (december 1914)

Het Oostenrijkse "Kriegsarchiv" levert op 26 november 2009 het bewijs uit de daar berustende “Serbischen Kriegsgefangenenkartei" dat Josef Křížek als krijgsgevangene vanuit Servië naar Italië is overgeplaatst en geïnterneerd is in Asinara (Tumbarini). De afkorting "Zgsf" staat voor "Zugsführer" (sergeant). De afkorting "7 Lir 4" betekent K.K. Landwehr-Infanterieregiment Pilsen Nr. 7, 4e compagnie.

25

26

27

28

Vanuit Servië zijn de Oostenrijks-Hongaarse krijgs-gevangenen vanaf december 1914 in een lange en langdurige reis te voet op weg gegaan naar de eind-bestemming Vlore / Valona in Albanië (toen Italiaans grondgebied) In het dagboek van de Tsjechische legionair Josef Šrámek is deze reis tot in detail beschreven:

29

30

31

Josef Křížek is tussen eind 1915 en zomer 1916 geïnterneerd geweest in de strafkolonie op het eiland Asinara (Italië) op de locatie Campo Tumbarino. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleven er ongeveer 25.000 Oostenrijks-Hongaarse krijgsgevangenen in quarantaine. Ca. 7.000 krijgsgevangenen kwamen daar om door ziektes als typhus en cholera.

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

Van 26 juni 1916 tot 15 april 1918 is Josef Křížek krijgs-gevangene geweest in het interneringskamp in Montargis (zuidelijk van Parijs, oostelijk van Orléans). Hij is daar tewerkgesteld geweest in de landbouw. De registratie van de betalingen voor deze werkzaamheden is bewaard gebleven. Op 16 april 1918 is hij van Montargis naar Cognac gereisd, waar hij geïncorporeerd is in het 21e regiment van het Tsjechoslowaakse legioen in het Franse leger. Daarmee is ook een einde gekomen aan zijn status van krijgsgevangene, die geduurd heeft van 9 december 1914 tot 16 april 1918.

42

43

44

45

46

47

Gezondheidsverklaring van Josef Křížek in maart 1918, afgegeven in Auxerre door “le medécin-chef” Tekst in het Frans: “Le P.G. (prisonnier de guerre) Josef Křížek a été reconnu apte pour le service armé”

48

49

Op 7 maart 1918 ondertekende Josef Křížek in Chemilly de volgende verklaring: “Je soussigné Josef Křížek m’engage sur mon honneur à me mettre au premier appèl, à la disposition du Conseil National des Pays Tchèques et Slovaques dans la lutte pour liberation du peuple Tchecoslovaques. Signature Josef Křížek”

50

51

52

53

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog is Josef Křížek op 12 januari 1919 teruggekeerd naar zijn vaderland, dat inmiddels de Tsjechoslowaakse Republiek was geworden. Zijn demobilisatie uit het Tsjechoslowaakse leger vond plaats op 9 juli 1919 in Beroun. De decoraties, die Josef Křížek heeft ontvangen voor zijn deelname aan de oorlogshandelingen van het Tsjechoslowaakse legioen: Frans Oorlogskruis Tsjechoslowaaks Oorlogskruis Tsjechoslowaakse Revolutie Medaille Waarschijnlijk ook: Alliantie Medaille “Victory”

54

55

56

Franse oorlogskruis (Croix de guerre), 1914-1918.

57

Oorlogskruis Tsjechoslowakije 1918 (Ceskoslovenský válecný kriz z roku), voorzijde.

58

Tsjechoslowaakse Revolutie Medaille ("VZHURU NA STRAZ SVOBODNY NA'BODE"), voorzijde.

59

60

61

62

63

Vaandel (Tsjechisch: prapor) van het 21e Tsjechoslowaakse regiment (Tsjechoslowaaks legioen) in Frankrijk in 1918, ontworpen door František Kubka (Kupka).

64

65

66

Contact: Jacques Duivenvoorden

jacquesduivenvoorden@yahoo.com

Adres: Kranenburgweg 15

2581 XX Den Haag

67