De bedrijfstak Zorg - tignl.com rapport_BoerCroon_Zorg als Bedrijfstak.pdf · 0.1/XXX/Amyyon 3...
217
Den Haag, oktober 2009 Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon. De bedrijfstak Zorg Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
Transcript of De bedrijfstak Zorg - tignl.com rapport_BoerCroon_Zorg als Bedrijfstak.pdf · 0.1/XXX/Amyyon 3...
Den Haag, oktober 2009
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
De bedrijfstak ZorgOnderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
0.1/XXX/Amyyon
1
Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
1. Inleiding 2
2. Managementsamenvatting 5
3. Aanpak 8
4. Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 12
4.1 De zorg
4.2 Actoren in de zorg
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
4.5 Bedrijfstakvergelijking
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg 107
5.1 Toegevoegde waarde
5.2 Economisch effect van de zorg
5.3 Effect op de periferie
5.4 Innovatie
Bijlagen
Elke paragraaf van hoofdstuk 4 en 5 wordt voorafgegaan door een samenvatting van de meest opvallende zaken
0.1/XXX/Amyyon
2
1. Inleiding
0.1/XXX/Amyyon
3
Probleemstelling
Gezondheidszorg in Nederland wordt veelal gezien als een collectieve last. De gezondheidszorg is echter ook een bedrijfstak die van grote waarde is voor de Nederlandse economie en samenleving. De bijdrage aan de gezondheid van de Nederlandse (arbeids)populatie, werkgelegenheid, innovatie en het Bruto Binnenlands Product door de grote verscheidenheid aan organisaties die zorgproducten en -diensten leveren is niet te overschatten
Het ministerie van VWS heeft Boer & Croon gevraagd een onderzoek te doen naar de economische betekenis van de gezondheidszorg, in brede zin. Daarbij dient bij de dataverzameling het accent te liggen op het benutten van bestaande studies, statistieken en registraties.
De hoofdvraag van dit rapport is: Wat is de economische betekenis van de gezondheidszorg in brede zin?
Om deze vraag te beantwoorden, worden in dit rapport de volgende subvragen behandeld:
• Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg?
• Welke producten en diensten leveren de actoren?
• Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren?
• Wat is de waarde voor de export?
• Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties?
• Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk? Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren?
• Wat zijn de bijbehorende financiële stromen?
• Wat zijn mogelijke dwarsdoorsneden van de zorgsector die nieuwe inzichten bieden en een vergelijking met andere bedrijfstakken mogelijk maken?
NB Een voor de hand liggend economisch effect om te onderzoeken is mate waarin de gezondheidszorg bijdraagt aan een gezondere en dus productievere Nederlandse arbeidspopulatie. Dit onderwerp wordt in een aanpalend onderzoek in kaart gebracht en maakt geen deel uit van dit onderzoek. Dit geldt ook voor het effect dat door gezondheidszorg de (arbeids)populatie wordt vrijgemaakt om zelf productief te zijn in plaats van zorgtaken op zich te nemen (geen ‘gedwongen mantelzorg’).
0.1/XXX/Amyyon
4
Deze studie geeft een kwantitatieve bedrijfskundige omschrijving en inzicht in de toegevoegde waarde van de zorg
Economische toegevoegde waarde van de Zorg
5.2 Economisch effect v.d. zorg
Input-output relaties
Multiplier zorg vs. andere sectoren
5.1 Toegevoegde waarde Bruto toegevoegde waarde
Vervoer5.3 Effect op periferie
Horeca
Detailhandel
5.4 Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Bedrijfskundige omschrijving van de Zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Bereik van de bedrijfstak zorg
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
5
2. Managementsamenvatting
0.1/XXX/Amyyon
6
Ten behoeve van dit onderzoek is het volgende begrippenkader gehanteerd
Bedrijfskolom Zorg
Bedrijfstak Zorg
Zorgsector
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
1 Zorgverzekeraars hebben ook een rol in de geldstroom van de bedrijfskolom Zorg
De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
Managementsamenvatting
In de opbouw van dit rapport zal bovenstaande indeling en volgorde worden gehanteerd
0.1/XXX/Amyyon
7
Management Samenvatting
• De bedrijfskolom van de bedrijfstak zorg is een kolom als ieder ander
• De bedrijfstak zorg is groot en één van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie en in werkgelegenheid
– Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
– Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de zorg
– De zorgsector is de vijfde werkgever in Nederland,
– Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg
– Er zijn echter meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
– Op regionaal niveau zijn de grote zorgverleners vaak de grootste werkgevers
– Door de hoge arbeidsintensiteit is het aandeel van de zorgaanbieders in de werkgelegenheid (85%) in de zorg relatief groter dan in de productie (65%) in de zorg.
• De bedrijfstak zorg is grotendeels versnipperd in kleine partijen. De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit éénpitters, met name in de eerste lijn
• Zorgconsumptiepatronen hebben een sterke correlatie met leeftijd, SES en, in bepaalde gevallen, geslacht
– Tandartszorg wijkt veelal af van deze patronen
• Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie en 40% van de toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg
• Zowel omvang als de aard van de zorgvraag verandert. Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen daarop
• De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard
• De gemiddelde beloning in de bedrijfstak zorg is achtergebleven bij de rest
• De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
• De door de bedrijfstak zorg gecreëerde toegevoegde waarde is hoog
• De Multiplier van de bedrijfstak zorg, oftewel het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren, is relatief laag
– Dit komt met name door de hoge arbeidsintensiteit van de zorg en omdat er relatief weinig wordt ingekocht
– Toch wordt voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect gesorteerd
• De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland
– Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
– Het grootste aantal Private Equity en Venture Capital investeringen vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologie
– Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg
Managementsamenvatting
0.1/XXX/Amyyon
8
3. Aanpak
0.1/XXX/Amyyon
9
Er zijn zeer veel actoren binnen de zorg
Medische laboratoria
Ambulancediensten
Gemeenten (t.a.v. WMO Hulpmiddelen )
Jeugdzorg
Arbo
GGD-en (preventie)
Overige
Scope
Leveranciers therapeutische en overige med. producten
Tandartsen
Verloskundige zorg
Eerste lijnszorg (Behandeling extramuraal)
Apothekers
Paramedische zorg
Huisartsen
Zelfstandige behandelcentra
Categorale ziekenhuizen
Algemene ziekenhuizen
Academische ziekenhuizen
Ziekenhuizen (Behandeling intramuraal)
Hulpverlening en preventie OGGZ
Psychiatrie
Psychologie
GGZ (Behandeling intramuraal)
Actoren Zorgaanbieders
Lichamelijk gehandicaptenzorg
Verstandelijk gehandicaptenzorg
Gehandicaptenzorg (Verzorging)
Thuiszorg
Verpleging en verzorging
VVT (Verzorging)Inventaris (bedden, meubilair, etc.)
Overig
Primaire sector
Auto’s en transport
Basisproducten (hot, papier, etc)
Horeca
Cultuur en recreatie
Bouw/onderhoud/woningaanpassing
Overheid en publieke diensten
ICT, automatisering en apparatuur
Kleding en schoeisel
Medische apparatuur
Energie, water en milieu
Voeding / Catering / Horeca
Media, post, telecommunicatie
Farmacie
Zakelijke en financiële dienstverlening
Bedrijfstakken
Grotere ec. impact
Kleinere ec. impact
Actoren Toeleveranciers
Zorgverzekeraars en zorgkantoren
Onderwijs & onderzoek
Belangenorganisaties (beroepsgroepen, farmacie, leveranciers hulpmiddelen, patiëntenfederaties etc.)
Goede doelen (gezondheidsfondsen)
Beleidsondersteunende organisaties
Overheid: ministerie van VWS
Actoren rondom de bedrijfstak zorg
Actoren Zorg Facilitators
0.1/XXX/Amyyon
10
Gehanteerde werkwijzen
• De voor dit rapport gebruikte gegevens zijn verzameld uit betrouwbare en veelal publiek beschikbare bronnen. In veel gevallen is extra informatie opgevraagd bij brancheorganisaties en andere informatieverstrekkers. Met het CBS is samengewerkt om onder andere het onderling gebruik tussen de bedrijfstak zorg en andere bedrijfstakken in kaart te brengen.
• Er is door Boer & Croon geen controle uitgevoerd op de correctheid van de data.
• Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de gezondheidszorg in al haar facetten, is het in veel gevallen nodig geweest om data vanuit verschillende bronnen te combineren. Om de data uit deze verschillende bronnen vergelijkbaar te maken, en om eventuele ‘witte vlekken’ in de beschikbare data in te vullen is gebruik gemaakt van aannames. Daar waar van toepassing worden deze aannames geëxpliciteerd in de voetnoten van de betreffende pagina. Deze aannames kunnen op verschillende wijze tot stand komen
– Extra- of interpoleren van groeitrends (indien er geen evidente trendbreuk is)
– Op basis van normbedragen of andere normstellingen
– Op basis van beschikbare informatie uit andere, zo veel mogelijk vergelijkbare, bedrijfstakken
– Inschattingen van Boer & Croon op basis van algemene ervaring in de zorg en andere bedrijfstakken
• Input-outputtabellen zijn statistische overzichten van productie en gebruik van goederen en diensten naar verschillende bedrijfsklassen en bevatten tevens specificaties van de componenten van de finale bestedingen, zoals consumptie, export, investeringen en verandering van de voorraden. Het belangrijkste doel van een input-outputtabel is inzicht te geven in de productiestructuur van een economie: wie produceert wat, en wie gebruikt dat. De waarde en aard van productie en gebruik van goederen en diensten wordt zo in kaart gebracht alsmede de relaties tussen de verschillende bedrijfsklassen.
• Als statistische maat voor de verbondenheid van een sector met de Nederlandse economie wordt de multiplier berekend
• De uit het model verkregen multiplier wordt gebruikt voor het berekenen van de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren.Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
Methodes
Verwerving en verwerking van data Input-outputtabellen
0.1/XXX/Amyyon
11
De zorg wordt op vijf manieren schematisch weergegeven
Bedrijfskolom Zorg
Bedrijfstak Zorg
Zorgsector
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
ZorgconsumptieZorgonderwijs en
onderzoekZorgfondsen
Burger
• Medische faculteiten
• HBO Zorgverlening
• MBO Zorgverlening
• Onderzoeks-• instituten
Behandeling en preventie:• Medisch• Psychisch• Tandheelkundig• Fysiotherapie• Laboratoria• …
Verzorging:• Verpleging• Verzorging• Inwoning• ….
Medicatie:• Curatief• Preventief• Voorgeschreven• Over the
counter• …
• Onderzoek• Voorlichting• Secundaire zorg• …
Indirect via belasting
Via zorgverzekering
Indirect via sociale premies
en belastingDirect
Direct en indirect via subsidies
Zorgverzekeraars
NL
Zorgconsument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandsetoeleveranciers aan de zorg
Handel
Zorgconsument NLOver-heid
Bedrij-ven
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandsetoeleveranciers aan de zorg
Zorgaanbieders
Producten en diensten Geldstromen2
Han-del
Verzekerden
PremieBasisverz
AWBZ gelden
Werkgevers-bijdrage Ca. 7,2%
Ca. € 17 mld
Ca. € 21 mld
Ca. € 14 mld
Ca. € 14 mld
3e compartiment2e compartiment
PremieAanv.
Eigenbetalingen
1e compartiment
Ca. € 31 mld
Reintegr.
Rijk
Rijksbijdrage
Ca € 2 mld
Toeslag
Zorgverzekeringsfonds (Risico vereveningsfonds)
ZorgkantorenZorgkantoren ZorgverzekeraarsZorgverzekeraars
Zorgaanbieders Care Zorgaanbieders Cure
Werkgever
AWBZ premieCa. 12%
Om de actoren in de zorg (en het rapport) te ordenen Om te laten zien hoe de burger de totale zorg betaalt
Om de financiële relaties tussen actoren in de zorg in kaart te brengen
Om de bedrijfskolom van de zorg duidelijk te maken Om de financiering van de bedrijfstak te laten zien
Pag 15
Pag 16 Pag 26
Pag 6
Pag 52
Methodes
€ 12.0 mldOv.bel./premies
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw-premie
€ 22.3 mldAWBZ-premie
€ 12.0 mldOv.bel./premies
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw-premie
€ 22.3 mldAWBZ-premie
Perifere
aanbieders
Zorg-
onderwijs
€ 2,8 mld
€ 0,6 mld
€ 17,4 mld
Onderzoek€ 1,7 mld
Belangen-organisaties
voor de zorg
Zorg-
aanbieders
€ 3.2 mldOverige fin.
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw
€ 22.3 mldAWBZ
€ 3.2 mldOverige fin.
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw
€ 22.3 mldAWBZ
€ 63,8 mld
Zorg-consument
/ burger
€ 0,2 mld(Collegegelden)
Primaire actoren en geldstromen in de zorgsector
Toeleve-
ranciers
van de zorg€ 1,9 mld
€ 0,3 mld(bedrijven/inst.)
1 2
2
€ 0,5 mld
€ 2,4 mldRijksoverheid
Gemeentelijke
overheden
€ 1,4 mld(WMO)
€ 4,0 mld
Zorg-verzekeraars
1
€ 51,8 mld
€ 3,2 mld(overig)
Financiers van de zorg
€ 0,9 mld
€ 0,3 mld
0.1/XXX/Amyyon
12
4. Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
13
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Naar leeftijd
Naar sociale klasseNaar samenstelling huishouden
Naar etniciteitNaar geslacht
Naar stedelijkheidNaar regio
Regionale spreidingFor-profit vs. Not-for-profit
ArbeidsparticipatiePersoneelskostenProductiviteitBeloning
Naar opleiding
Bereik van de bedrijfstak zorg
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
14
Observaties “hoofdlijnen van de zorg”
• De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren bij aan de gezondheidszorg
– Behalve de verzekeringspremie betaalt de burger nog op een aantal andere wijzen voor de zorg (belastingen, inhouding op bruto loon, e.d.)
• De bedrijfskolom van de zorg is een kolom als ieder ander
– Afname via een verzekeringsmodel is zeker niet uniek voor de zorg
• De totale omvang van de gehele zorgsector in 2007 is €72 mld.
– Dat is uitgedrukt als zorgquote 13% van het Nederlands BBP, maar 9,3% als toegevoegde waarde1 aandeel van het Nederlands BBP
• Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders in de bedrijfstak met ruim 60% gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
• De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
• In de Top 50 van de grootste werkgevers in Nederland staat één zorgconcern, maar dan wordt de zorg wel vergeleken met bedrijfsleven met veel werkgelegenheid in het buitenland
• 13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers
De zorg Observaties paragraaf 4.1 ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
1 Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’
0.1/XXX/Amyyon
15
De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren financieel bij aan de zorg
ZorgconsumptieZorgonderwijs en
onderzoekZorgfondsen
Burger
• Medische faculteiten
• HBO Zorgverlening
• MBO Zorgverlening
• Onderzoeks-instituten
Behandeling en preventie:• Medisch• Psychisch• Tandheelkundig• Fysiotherapie• Laboratoria• …
Verzorging:• Verpleging• Verzorging• Inwoning• ….
Medicatie:• Curatief• Preventief• Voorgeschreven• Over the
counter• …
• Onderzoek• Voorlichting• Secundaire zorg• …
Indirect via belasting
Via zorgverzekering
Indirect via sociale premies
en belastingDirect
Direct en indirect via subsidies
Betaling van de zorg ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg
0.1/XXX/Amyyon
16
Opbouw van de bedrijfskolom van de zorg1 wordtgetekend door het verzekerdenkarakter
Zorgverzekeraars
NL
Zorgconsument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers aan de zorg
Handel
Zorgconsument NLOver-
heid
Bedrij-
ven
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers aan de zorg
Zorgaanbieders
Producten en diensten Geldstromen2
Han-
del
1 Exclusief omgevingsactoren zoals onderwijs, onderzoek en belangenorganisaties
2 Zorgverzekeraars en overheid zijn onderdeel van de financiering van de bedrijfskolom, maar worden verder niet tot de bedrijfskolom gerekend
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
• De bedrijfstaken schetst de relatie in chronologische volgorde (stadia van totstandkoming van het product of de dienst) van alle partijen die met arbeid of goederen bijdragen aan het realiseren van het eindproduct of dienst van een bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
17
Schadeverzekeraars
Consument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Schadeherstelbedrijven
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers onderdelen
Garages
Consument NLBedrij-
ven
Lease
mijen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers onderdelen
Schadeherstelbedrijven
Producten en diensten Geldstromen
Garages
De opbouw van de zorgbedrijfskolom is niet uniek, zoals de autoschadeherstelmarkt laat zien
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
0.1/XXX/Amyyon
18
Onderwijsinstellingen
Overheid
Consument NL
Overige toeleveranciers
Consument NL
Producten en diensten Geldstromen
De bedrijfskolom onderwijs kent geen verzekeringsmodel, maar heeft net als de zorg een overheidsafhankelijkheid
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
Uitgeverijen
Leveranciers grond- en
hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Onderwijsinstellingen
Overige toeleveranciersUitgeverijen
Leveranciers grond- en
hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
0.1/XXX/Amyyon
19
Een aantal aspecten maakt de zorg tot een ‘unieke’ sector
• De patiënt is extra kwetsbaar op het moment van vraag
• De patiënt is in grote mate afhankelijk van de aanbieder
– Grote mate van informatieasymmetrie tussen vrager en aanbieder
– Bij acute zorg is er geen mogelijkheid t.a.v. keuze voor een bepaalde aanbieder
• De patiënt heeft geen consistente preferenties als het gaat over gezondheid
– Mensen negeren bewust ziekten (cognitieve dissonantie)
– Mensen fingeren problemen
• Individuele voorkeuren kunnen ten koste van de omgeving gaan, bijvoorbeeld bij gevaar voor besmetting, en moeten dus ‘overruled’ worden
• Grondwettelijk is de overheid verantwoordelijk voor een goede kwaliteit van de gezondheidszorg
• De overheid treedt op ter bescherming van consumenten en ondernemers
• Overheid bepaalt/beïnvloedt een groot gedeelte van het zorgaanbod, ware het niet in afnemende mate:
– Volumes
– Tarieven
– Minimale kwaliteit
• De overheid stelt randvoorwaarden in een systeem van gereguleerde marktwerking
– Garantie toegankelijkheid van zorg
– Acceptatieplicht door zorgverzekeraars
• Winstuitkering door zorginstellingen is in verregaande mate beperkt
• (Goede) gezondheidszorg wordt gezien als een basisrecht
– Het is politiek en maatschappelijk niet aanvaardbaar dat essentiële zorg niet verleend wordt aan wie dat nodig heeft
– Bescherming van de meest kwetsbaren is extra evident
• De maatschappelijke waarde leidt vaak tot morele discussie
• Artsen doen de Eed van Hippocrates om zich aan bepaalde beroepsregels te houden
• Criteria om te bepalen wat noodzakelijke en wat ‘goede’ gezondheidszorg is, zijn niet eenduidig bepaald
– De vraag wie mag beslissen over welke zorg wel of niet wordt geleverd is aan heftige discussies onderhevig
De zorg wordt sterk beïnvloed door morele en ethische overtuigingen
De patiënt kan niet altijd succesvol de rol van ‘klant’ pakken
De overheid heeft (nog steeds) een zeer sterk regulerende rol
De zorg Eigenschappen van de zorg
• Grote diversiteit en versnipperd-heid van soorten aanbieders
• De complexiteit van het stelsel en de vele (onzekere) wijzigingen
• Veel strijdige belangen binnen instellingen. Illustratief is het grote aantal “vallende bestuurders”
De zorgsector is zeer complex
0.1/XXX/Amyyon
20
De totale omvang van de gehele zorgsector1 in 2007 is € 72 mld
Belangen-
org.; 0 ,4
O verheid;
1 ,1
Zorgver-
zekeraars;
1 ,4Zorg-
aanbieders;
64 ,9Zorg-
onderzoek;
1 ,7
Zorg-
onderwijs ;
2 ,4
0
10
20
30
40
50
60
70
Omvang (x € m
rd)
Overigefinancieringsbronnen
Particulierezorgverzekering
Eigen betalingen
Overheidgefinancierd
AWBZ
ZVW
Omvang van de zorgsector is € 72 mrd
Omvang van de bedrijfstak Zorg is € 65 mrd
Bron: CBS; Vektis; bewerking Boer & Croon
Omvang zorgsector
0 50 100 150 200 250 300 350
Industrie
Fin.en zak. dienstv.
Handel, hor. en rep.
Overheid
Bouw
Vervoer, opsl. comm.
Zorg
Energie-en water
Overig
Agro
Delfstoffenwinning
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg
Omvang Nederlandse bedrijfstakken
1 Zorgsector omvat de zorgaanbieders en facilitators; de bedrijfstak zorg omvat alleen de zorgaanbieders (zie pagina 6)2 Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’
x € mrd
12,7%
9,3%
6,3%
0% 5% 10% 15%
Zorgquote
TWaandeel
Productieaandeel
Productie zorg als % BBP
Toegevoegde waarde2 zorg als % BBP
Productie zorg als % som bedrijfstakken productie
Relatieve omvang zorgsector
0.1/XXX/Amyyon
21
Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders met ruim 60 % gestegen van € 40 mrd naar € 65 mrd
0
10
20
30
40
50
60
70
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Bron: CBS Zorgrekeningen
Uitgaven aan de bedrijfstak zorg (in mrd euro’s)
Omvang bedrijfstak zorg ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
ICT
Apparatuur
Bouw
Etc.
De zorg
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2007
1e-lijn
ZKH
GGZ
VVT
GZ
overig
De verdeling van de uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders is sinds 2000 nauwelijks gewijzigd
Verdeling uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders in de bedrijfstak zorg
0.1/XXX/Amyyon
22
M.n. tandartsen en paramedici ontvangen een groot deel van hun inkomen uit aanvullende verzekeringen
1 Intramurale GGZ-zorg die langer duurt dan 1 jaar valt onder de AWBZ2 Overheidsfinanciering in de VVT branche betreft de WMO financiering van Thuiszorg, via gemeenten
Absolute bedragen op basis van CBS gegevens. Verhouding per verzekeringssoort voor iedere zorgbranche op basis van CVZ cijfers
Bronnen: CVZ; CBS Gezondheid en zorg in cijfers 2008
Omvang bedrijfstak zorg ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
ICT
Apparatuur
Bouw
Etc.
De zorg
ZVW
AWBZ
Overheid gefinancierd
Eigen betalingen
Particulierezorgverzekering
Overigefinancieringsbronnen
Verdeling financiering van de bedrijfstak zorg in 2007
0 5 10 15
VVT
GZ
1e-lijns Behandeling
OverigVerzorging
0 1 2 3 4 5
Huisarts-praktijken
Tandarts-praktijken
Praktijkenparamedici
Apotheken
uitgaven (x mrd €) uitgaven (x mrd €)
uitgaven (x mrd €) uitgaven (x mrd €)
0 10 20
Ziekenhuizen
GGZ-instellingen
0 0,5 1 1,5
GGD
ARBO
Jeugdzorg
1
2
0.1/XXX/Amyyon
23
Activiteiten gericht op behandeling beslaan bijna 60 % van de uitgaven aan de bedrijfstak zorg
0
10
20
30
40
Behandeling Verzorging Preventie
Uitgaven (mrd euro's)
Uitgaven aan de hoofdfuncties van zorg 2005 (mrd euro’s)
Verdeling uitgaven aan de hoofdfuncties van zorg in 2005
Preventie
Behandeling
Verzorging
Bron: RIVM, Kosten van Ziekten, Bewerking Boer & Croon (gecorrigeerd voor kinderopvang, internaten en ‘overige welzijnszorg’)
Omvang bedrijfstak zorgDe zorg ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
ICT
Apparatuur
Bouw
Etc.
0.1/XXX/Amyyon
24
De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
Fin.en zakelijke
dienstverlening
Handel Industrie
Overheid
Gezondheidszorg en
welzijnszorg
Noot: Exclusief kinderopvangopvang, sociaal, maatschappelijk & cultureel werk, internaten en beleids- en beheersorganisaties. Geschat op circa 10% van aantal banen van het totaal o.b.v. uitgaven aan de gezondheids- en welzijnszorg
Bron: CBS – Arbeidsrekeningen 2008
1,08 mln
1,51 mln
0,73 mln
(1,89 mln)
(1,1 mln)
(1,43 mln)
Werkgelegenheid 5 grootste sectoren2008 x mln fte (x mln pers.)
Werkgelegenheid Nederland 2008
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
Omvang bedrijfstak zorgDe zorg
0,78 mln
(0,90 mln)
0,84 mln
(0,93 mln)
Handel
Gezondheidszorg en
welzijnszorg
IndustrieOverheid
Bouwnijverheid
Landbouw, bosbouw
en visserij
Vervoer, opslag,
communicatie
Overige
dienstverlening
Horeca
Energie-en water
Delfstoffenwinning
Fin.en zakelijke
dienstverlening1,51
(1,89)
0.1/XXX/Amyyon
25
In de top-50 van grootste werkgevers staat één zorgconcern. 13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers
67.000
11.600
5.0004
28.000
15.500
40.000
Waarvan NL
5.396Academisch Medisch Centrum (AMC)
5.420Artsen Zonder Grenzen
5.650Leids Universitair MC (LUMC)
6.498Zorggroep West- en Midden Brabant
6.522Parnassia Bavo Groep
6.954VU Medisch Centrum
7.151UMC St Radboud
7.237UMC Utrecht
8.079UMC Groningen
8.273Zorgverlening ’s Heeren Loo
9.398Erasmus MC
9.890Meavita2
……
16.98346. Espria1
……
67.0006. Ministerie van Defensie
102.0005. Shell
121.0004. Randstad Groep
124.66133. ING Groep
126.45932. Philips
163.24531. TNT
# werknemersWerkgever
1 Espria bestaat uit Evean Zorggroep, Philadelphia en Woonzorg Nederland2 Inmiddels gedefuseerd3 Nederland en buitenland4 Exclusief uitzendkrachtenBron: company.info, navraag bij betreffende bedrijven
Omvang bedrijfstak zorgDe zorg
Op regionaal niveau zijn de grote zorg-verleners vaak wel de grootste werkgevers
0.1/XXX/Amyyon
26
Financiering van de bedrijfstak zorg verloopt via drie compartimenten
Verzekerden
PremieBasisverz
AWBZ gelden
Werkgevers-bijdrage Ca. 7,2%
Ca. € 17 mld
Ca. € 21 mld
Ca. € 14 mld
Ca. € 14 mld
3e compartiment2e compartiment
PremieAanv.
Eigenbetalingen
1e compartiment
Ca. € 31 mld
Reintegr.
Rijk
Rijksbijdrage
Ca € 2 mld
Toeslag
Zorgverzekeringsfonds (Risico vereveningsfonds)
Zorgkantoren Zorgverzekeraars
1 Iedereen die in Nederland inkomen heeft, betaalt premie. Deze premie bedraagt vanaf 1 januari 2008 in totaal 12,15% over het inkomen in de eerste twee belastingschijven. Zelfstandigen betalen eenzelfde percentage via de aanslag inkomstenbelasting.Bron: CVZ 2007Noot: Weergegeven geldstromen zijn illustratief en niet uitputtend. WMO gefinancierde activiteiten worden in de regel niet meegenomen in de indeling in de drie compartimenten
Zorgaanbieders Care Zorgaanbieders Cure
Werkgever
AWBZ premie1
Ca. 12%
Financiering en financiële relaties ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg
0.1/XXX/Amyyon
27
Naar leeftijd
Naar sociale klasseNaar samenstelling huishouden
Naar etniciteitNaar geslacht
Naar stedelijkheidNaar regio
Regionale spreidingFor-profit vs. Not-for-profit
Naar opleiding
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
ArbeidsparticipatiePersoneelskostenProductiviteitBeloning
Bereik van de bedrijfstak zorg
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
28
Observaties “Actoren in de zorg”
• Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de omvang in euro’s en 85 % van de omvang in fte’s
• De grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector bestaat uit de financiële en zakelijke dienstverleners
• De bedrijfstak zorg is fors versnipperd in kleine partijen
• In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
• Ook in de ziekenhuisbranche is sprake van concentratie
• Verzorging (VVT + GZ) is de grootste werkgever
• Er heeft een sterke concentratie plaatsgevonden in de zorgverzekeraarbranche, maar nog steeds zijn meer dan 30 partijen daarin actief. De grootste vier hebben 90% van de markt in handen. Alle overige partijen zijn veel kleiner
Actoren Observaties
0.1/XXX/Amyyon
29
De zorgaanbieders vormen de grootste categorie actoren in de gezondheidszorg
1 Aantal fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt voor de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak2 Bewerking op basis van de aanname dat de deeltijdfactor voor kinderopvang, internaten, maatschappelijk en soc. cultureel werk en beleids –en beheersorganisaties gelijk is aan de totale gezondheids –en welzijnszorgNB Optellen van de omvang van de toeleveranciers en zorgverlening geeft dubbeltellingen omdat de waarde van de toeleveranciers als inkoop in de zorgverlening is meegenomen, de omvang van de bedrijfstak zorg is derhalve gelijk aan die van de bedrijfskolom Zorg
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
Voedselwaren
Apparatuur
Professionele dienstverlening
Zorgverzekeraars
Overheid en uitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
€ 17 mrd; 64.000 fte1 € 65 mrd; 725.000 fte2 € 7 mrd; 80.000 fte
Actoren
0.1/XXX/Amyyon
30
Producten en diensten van de toeleverende industrie
Verhuur/leasing diensten
Uitzend- en detacheringdiensten
Accountant/auditdiensten
Adviesdiensten - overig
Adviesdiensten - financieel
Adviesdiensten - organisatie
Adviesdiensten - ICT
Adviesdiensten - legal
Payroll dienstverlening
Vermogensbeheer
Bancaire diensten
Zakelijke en financiële dienstverlening
…
Pensioenvoorziening
Kredietverschaffing
…
Onderhoudsdiensten
Slopen van bouwwerken, grondverzet en proefboren
Terrein aanpassing
Woningaanpassingen
Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies
Project/planontwikkeling
Bouwafwerking
Bouwinstallatie
Gespecialiseerde bouwactiviteiten
Bouwactiviteiten - zorgspecifiek
Bouw/onderhoud/woningaanpassing
Utiliteitsbouw
Bouwactiviteiten - Nieuwbouw, verbouw, vernieuwbouw
…
Registratie
Preparatie
Farmacie
Adviesdiensten
Distributie
…
Verhuur zalen, banen e.d.
Logies
Catering services - food, non-food, dranken
Voedingsmiddelen distributie
Schoonmaakdiensten
Restaurantvoorzieningen
Keukenvoorzieningen
Voeding / Catering / Horeca
Linnen
Applicatie en software - ontwikkeling, implementatie, beheer
Onderhoud
Medische apparatuur
…
Apparatuur - levering, installatie, beheer
…
Uitgeverijen -Vakliteratuur - ontwikkeling, distributie
(Medische) congressen
Web ontwikkeling site, applicaties
Drukwerk
Grafisch ontwerp
Telecom - apparatuur, services
Media, post, communicatie
Reclamebureaus
Postverzorging / koeriers
…
Installatie servicing
Distributie stoom/gekoelde lucht
Energie, water en milieu
Verontreinigingdiensten
GWL services
Netwerkbeheer, computerbeveiliging, automatiseringsdiensten
Computercentra en data-entry; webhosting
Reparatie en onderhoud
Opleiding en training
Declaratie - software, implementatie en beheer
EPD - software, implementatie en beheer
Zorgregistratie - software, implementatie en beheer
Databank activiteiten
Assistentie bij ontwikkeling
Systeemintegratie
…
E-health dienstverlening
Domotica
ICT, automatisering en apparatuur
Applicatieontwikkeling
ICT hardware
…
Onderhoud en reparatie
Leasing transportmiddelen
Verhuur transportmiddelen
Wassen/poetsen/slepen
Groot- en detailhandel onderdelen
Auto-industrie
Handelsbemiddeling
Groot- en detailhandel vervoersmiddelen
…
Schoonmaak/reinigingsdiensten
Kleding en schoeisel
Groot/detailhandel/toelevering
…
Onderhoud
Installatie
Inrichting (bedden, meubilair, etc.)
Schilderwerkzaamheden
Toelevering materialen
Actoren Producten en diensten
Bron: CBS, Boer & Croon
Toeleveranciers
0.1/XXX/Amyyon
31
Producten en diensten van de eerstelijnszorg
Bron: Vektis, RIVM
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
• Distributie en uitgifte van geneesmiddelen
• Fabricage geneesmiddelen
• Advies…
Gericht op het bereiken en handhaven van een optimale functionaliteit van de mond en de directe omgeving (wangen, kaakgewricht).
• Controle, preventie en advies
• Behandeling cariës
• Implantaten
• Correcties
• Esthetische correcties
De zorg die plaatsvindt vanaf het begin van de zwangerschap tot en met de bevalling en het kraambed:
• Prenatale zorg (screening, advies, begeleiding)
• Natale zorg (begeleiding bevallingen)
• Postnatale zorg (nazorg, kraamzorg)
• Diagnose en behandeling
• Advies en begeleiding
• Signalering
• Ketenzorg i.s.m. secundaire zorg
• Triage naar tweede lijn
• Vormen: Visite; Consult; Telefonisch consult; Herhalingsrecept
Producten en diensten
Tandartsen
Verloskundige zorg
Actoren
Apothekers
Huisartsen • Fysiotherapeutische zorg: behandelen van klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat
– Behandeling: Oefentherapie, fysische (o.a. ultrageluid) en manuele verrichtingen
– Revalidatie
– Advies
• Oefentherapie t.b.v. mensen die last hebben van functiestoornissen in het bewegingsapparaat
– Verbeteren van de lichaamshouding
– Behandeling van pijnklachten
– Informeren van de patiënt
– Vormen: Mensendiecktherapie (ontspanningsoefeningen) en Cesaroefentherapie (vergroten spierkracht )
• Ergotherapie
– Begeleiding bij (opnieuw) aanleren dagelijkse handelingen
– Indicatiestelling
– Preventie
– Advisering en instructie bij hulpmiddelen
• Diëtetiek: specialist in voeding en diëten, biedt advies t.a.v. verantwoord eten
– Preventie: voorkomen van ziekte in bepaalde gezondheidssituatie
– Advies bij herstel na ziekte.
• Logopedie: alle aspecten van verbale communi-catie (stem, spraak, taal en gehoor) en mondfuncties
– Behandeling/ begeleiding bij spraakstoornissen
– Eet- en slikproblematiek ouderen
Producten en dienstenActoren
Paramedische zorg
0.1/XXX/Amyyon
32
Producten en diensten van de ziekenhuizen
Bron: Nivel
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
Ziekenhuisspecialismen
• Dermatologie
• Keel-, neus-, oorheelkunde
• Oogheelkunde
• Revalidatie
• Radiologie
• Radiodiagnostiek
• Radiotherapie
• Cardio-thoracale chirurgie
• Klinische chemie
• Pathologische anatomie
• Klinische geriatrie
• Klinische genetica
• Nucleaire geneeskunde
• Mondziekten/kaakchirurgie
• Dentomaxillaire orthopedie
• Neonatologie
• Inwendige geneeskunde
• Cardiologie
• Longziekten
• Reumatologie
• Allergologie
• Maag-Darm-Leverartsen
• Anesthesiologie
• Heelkunde
• Urologie
• Orthopedie
• Neurochirurgie
• Plastische chirurgie
• Verloskunde en gynaecologie
• Kindergeneeskunde, algemeen
• Psychiatrie
• Neurologie
• Vaatchirurgie
• Endocrinologie
• Hematologie
• Hepatologie
• Immunologie
• Kinderchirurgie
• Nefrologie
• Oncologie
• Thorax chirurgie
• Intensivisme, inwendige geneeskunde
• Intensivisme, niet inwendige geneeskunde
• Traumatologie
• Pijnbestrijding
• Overige specialismen
0.1/XXX/Amyyon
33
Producten en diensten van de GGZ
Psychiaters
Psychotherapeuten
Forensische psychiatrie
Psychologen
Preventie
Behandeling
Verpleging
Huisvesting
Crisisopvang
Resocialisatie
Ambulante GGZ
Begeleiding en ondersteuning
Verslavingszorg
Bemoeizorg
Forensische psychiatrie
Producten en diensten
RIAGG
Kinder en Jeugdpsychiatrie
Actoren
Psychiatrische Afdeling Alg. Ziekenhuis (PAAZ)
Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW)
Algemeen psychiatrisch ziekenhuis (APZ)
.
Behandelingen kunnen worden getypeerd op basis van de verrichtingen die plaatsvinden
Uitsluitend ambulante verrichtingen
Dagbehandeling in een klinische omgeving, zonder opname of verblijf
Opname of verblijf vormt minder dan 50% van het aantal verrichtingen tijdens behandeling. Daarnaast vindt ambulante of deeltijd behandeling plaats
>50% van de verrichtingen betreft opnamen (klinisch) of verblijf (beschermd wonen)
Deeltijd
Gemengd residentieel
Ambulant
Residentieel
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
Bron; NZa; GGZ Nederland; www.ggzbeleid.nl
0.1/XXX/Amyyon
34
Producten en diensten van de verpleging, verzorging, thuiszorg en gehandicaptenzorg
• Beschut wonen met begeleiding• Beschut wonen met (intensieve) begeleiding en
(intensieve/uitgebreide) verzorging• Beschermd wonen met intensieve
dementiezorg• Beschermd wonen met intensieve verzorging
en verpleging• Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,
vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op begeleiding
• Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op verzorging/verpleging
• Verpleging
• Huishoudelijke verzorging
• Persoonlijke verzorging
• Gespecialiseerde verzorging.
Noot: Welzijnszorg is ook een veelgenoemd begrip om bepaalde onderdelen van de zorg te duiden. Echter in de bronnen worden zeer uiteenlopende definities gehanteerd; zo gebruikt het CBS deze term voor alle niet curatieve zorg; anderen verstaan er alleen kinderopvang, jeugdzorg en voorzieningen voor gehandicapten onder. In dit rapport zal welzijnszorg niet als een aparte zorgcategorie worden meegenomen.
Bron: Vektis
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
• Herstelgerichte verpleging en verzorging• Beschermd verblijf met intensieve palliatief-
terminale zorg
• Wonen (al dan niet besloten wonen)• Ondersteunende begeleiding• Activerende begeleiding• Persoonlijke verzorging• Verpleging• Gedragsregulering• Behandeling
Langdurige zorg Thuiszorg
GehandicaptenzorgKortdurende zorg
0.1/XXX/Amyyon
35
Producten en diensten van de overige ondersteunende, openbare en preventieve zorg
• Verzuimbegeleiding
• Risico-inventarisaties t.a.v. werksituaties
• Aanstellingskeuringen
• Advies
Bron: CBS, Productboek GGD, RIVM
• Consultatiebureaus
• Preventie (vaccinaties, overgewicht, voeding, beweging etc.)
• Begeleiding van jongeren en ouders
• Bescherming
• Signalering
• Advies
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
GGD’en voeren in opdracht van gemeenten taken uit in de openbare gezondheidszorg
• Jeugdgezondheidszorg
• Ondersteuning OGGZ
• Bevordering gezond leven en bewegen
• Bestrijding infectieziekten
• Rijksvaccinatieprogramma’s
• Reizigersadvisering en -vaccinaties
• Lokale en nationale monitor gezondheid
• Bevolkingsonderzoek
• GGD Kennisnet tbv professionals
• Medische Opvang Asielzoekers
• Forensische geneeskunde
• Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen
• Vakblad over gezondheid en maatschappij
Arbo Jeugdzorg
Preventie
Diagnostiek t.b.v. ziekenhuizen en overige zorgverleners
• Cyto-histologie
• Klinische chemie
• Biochemie
• Medische Microbiologie
• Medische research
• Forensisch laboratorium
• Tandtechnisch laboratorium
• Ziekenvervoer
Medische Laboratoria
Ambulancediensten
0.1/XXX/Amyyon
36
Producten en diensten van de zorgfacilitators
Actoren Producten en diensten Zorgfacilitators
…….
…
Uitvoeren subsidieregelingen, w.o. PGB
Informeren verzekerden over aanbod en AWBZ regelingen
Inkopen AWBZ zorg
Zorgkantoren
…
Bemiddeling overige servicediensten
Informatie, advies en verwijzing
Restitutie medische kosten
Administratie
Basisverzekering
Inkooponderhandeling B-segment zorg
Zorgverzekeraars
Zorgtoewijzing en wachtlijstbeheer
Aanvullende verzekeringen
Inkopen van zorg
…
Ondersteuning voor de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) en verslavingszorg
Maatschappelijke opvang
Voorzieningen, w.o. woningaanpassing, rolstoelen, scootmobielen,huishoudelijke hulp, dagbesteding, maaltijdvoorziening, sociale alarmering en vervoersvoorzieningen
Ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers
Informatie, advies en cliëntondersteuning
Indicatiestelling WMO zorg
Gemeenten
…
Financiering van vnl. preventieve zorg (via bedrijftak zorg)
Informatie voor de burger over beleid, kwaliteit, wachtlijsten etc.
Overheid
Bewaken kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg
Beleid t.a.v. gezondheidszorg…
Lotgenotencontact
Rechtsbijstand
Informatie over beleid, stelsel, regelingen, subsidies etc.
Informatie t.a.v. ziektebeelden
Informatie en verwijzing t.a.v. instellingen
Belangenbehartiging naar overheden, zorgverleners en zorgverzekeraars
Patiëntenorganisaties
…
(toegang tot) beroepsgroeppublicaties
Congressen, seminars
Lobby en belangenbehartiging naar overheden en verzekeraars
Informatie omtrent beleid en ontwikkelingen in de branche
Belangenorganisaties
Stimuleren van informatie-uitwisseling tussen patiënten, d.m.v. webfora, bijeenkomsten en congressen, nieuwsbrieven etc.
Ondersteuning bij kwaliteitsverbetering door metingen, databeheer, benchmarking, kwaliteitsrapportages
Brancheorganisaties
…
R&D Biotechnologie (gentechnologie, stamceltechnologie, etc.)
R&D procesvoering en organisatie medische diensten, incl. pilot-projecten
R&D medische technologie (medische apparatuur en hulpmiddelen, nanotechnologie, etc.
Onderzoek naar vernieuwing en verbetering van behandeling van ziekten
Onderzoek
…
Afstemming met universitair onderzoek
Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs
Lager en middelbaar beroepsonderwijs
Onderwijs en Onderzoek
Stages, co-schappen, specialisatieopleiding
Onderwijs
0.1/XXX/Amyyon
37
Door de hoge arbeidsintensiteit bij de zorgaanbieders is hun aandeel in de werkgelegenheid relatief groter dan in de productie
Zorg-facilitators
Zorgaanbieders(kosten excl. inkoop)
Toeleveranciers(inkoop
zorgaanbieders)
Toele-veranciers
Zorg-facilitators
Zorg-aanbieders
Productie van de zorg€ 72 mrd
Werkgelegenheid in de zorg ca 0,9 mln fte
Bron: CBS 2008; Zie voor detaillering verder in dit rapport
Actoren Structuur Zorg
Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de productie in euro’s en 85 % van de werkgelegenheid in fte
0.1/XXX/Amyyon
38
De farmacie is de grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector
0 500 1000 1500 2000 2500
Chemie (vnl Farmacie)
Bouw
Medische en maatschappelijke diensten
Uitzendbureaus & arbeidsbemiddeling
Media, Post, telecommunicatie
Voeding
Water, Energie
Medische machines en apparatuur
Cultuur en recreatie
Professionele dienstverlening
Financiele dienstverlening
Bewerking basismaterialen
Horeca
Auto's en transport
Primaire sector
Kleding en schoeisel
Overheid en publieke diensten
facilitaire dienstverlening
Machines en apparatuur (excl medisch)
Inventaris
Overig
Inkoopbestedingen (€ x mln)
Inkoopbestedingen door de zorg in 2008 (x € mln) en het aandeel van de afzet aan de zorg in de totale
intermediaire afzet per sector (%)
Bron: CBS
Actoren Structuur Toeleveranciers
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
Medische
apparaten eninstrumenten
Farmacie
Groot
Midden
Klein
Eenpitter
Aantal bedrijven in toeleverende sectoren naar omvang in aantal
medewerkers in 20082
2 Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personenMidden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen
3,6%
2,1%
45,0%
3,7%
4,4%
3,4%
3,2%
24,4%
5,2%
0,8%
1,8%
1,1%
8,2%
1,1%
0,3%
8,0%
3,8%
0,8%
3,0%
0,7%
1,6%
0.1/XXX/Amyyon
39
De farmacie is in euro’s de grootste toeleverancier van de zorg, maar er zijn relatief weinig banen gemoeid met farmacie
Voeding
Water, Energie
Medische machines en
apparatuur
Financiele
dienstverlening
Professionele
dienstverlening
overig
Cultuur en recreatie
Media, Post, telecom
Arbeids-
bemiddeling
Chemie (incl Farmacie)
Medische en maatschapp.
diensten
Bouw
Omvang inkoop door de zorg € 17 mrd (2008)
Werkgelegenheid bij toeleveranciers van de zorg
ca. 64.000 fte2 (2008)
Actoren Structuur Toeleveranciers
1Exclusief BTW2Aantal fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt ten behoeve van de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak
Bron: CBS
Financiele dienstverlening Overig
Uitzendbureaus &
arbeids-bemiddeling
Professionele dienstverlening
Medische en maatschappelijke
diensten
BouwMedische
machines en
apparatuur
Chemie (incl Farmacie)
Horeca
Media, Post, tele-communicatie
Cultuur en
recreatie
0.1/XXX/Amyyon
40
Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg
Behande-
ling
Verzor-
ging
1e-lijn
Overig
Omvang in 2007€ 65 mrd
6416Totaal
131,2Fysiotherapiepraktijken
.6Leveranciers geneesmiddelen
PM2,7Leveranciers therapeutische middelen
61,6Paramedische en verloskundige praktijken
174,9Apotheken
152,1Tandartsenpraktijken
132,4Huisartsenpraktijken
Fte (*1000)
€ mrd1e-lijn (behandeling extramuraal)
634,8Totaal
251,8Overig4
221,2Jeugdzorg
101ARBO en reïntegratie
60,8GGD
Fte (*1000)
€ mrdOverig
26623,2Totaal
50,4Overig2
644,5GGZ
19718,3Ziekenhuizen
Fte (*1000)
€ mrdZiekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
Omvang in 2007ca. 725.000 fte
Behande-
lingVerzorging
1e-lijnOverig
4 Overig: medische laboratoria, ambulancediensten, verstrekkers ondersteunende diensten (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
2 Overig: privéklinieken, abortusklinieken, oncologische –en gezondheidscentra (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
33520,8Totaal
PMPMOverig1
23214,1VV&T
966,7GZ
764,0Thuiszorg
15610,1V&V
Fte (*1000)
€ mrdVV&T(Verzorging)
1 Overig: instellingen voor revalidatie, dagopvang etc.
Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
41
Medewerkers in de 1e-lijn hebben verreweg de hoogste gemiddelde productie
0 50 100 150 200 250 300
1e-lijn
Ziekenhuizen en GGZ
VV&T en GZ
Overig
Productie/fte
Productie/fte(exclusief leveringgenees -enhulpmiddelen)
Actoren Structuur Zorgaanbieders
x € 1.000
Productie per fte bij de zorgaanbieders in 2007
Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008; bewerking Boer & Croon
De relatief lage productie in de VV&T en GZ ligt met name aan het grote aantal fte; waarvan het grootste deel verpleegkundig en verzorgend personeel.
0.1/XXX/Amyyon
42
De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit eenpitters, met name in de eerste lijn
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Overig
VV&T en GZ
Ziekenhuizen en GGZ
1e-lijn
Zorg totaal
Onderwijs
Horeca
Zak. dienstv.
Industrie
NL totaal
Groot Midden Klein Eenpitter
Verdeling van aantal bedrijven in de Bedrijfstak Zorg gesegmenteerd naar omvang in medewerkers1
Bron: CBS Bedrijven 2008
1 Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personenMidden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen
2 Mogelijk wordt dit beeld vervuild door ‘slapende eenpitters’
2
Actoren Structuur Zorgaanbieders
1e-lijn
Ziekenhuizenen GGZVV&T en GZ
Overig
In de bedrijfstak zorg zijn ca. 35.000 bedrijven actief
• Deze 35.000 bedrijven bestaan voor het grootste deel uit vrijgevestigde beroepsbeoefenaren in de 1e-lijn
0.1/XXX/Amyyon
43
De bedrijfstak is voor een groot deel versnipperd in kleine partijen
3,0
2,8
1,5
1,7
14,5
0 10 20
Huisartspraktijken
Tandartspraktijken
Fysiopraktijken
Praktijkenparamedici
Apotheken
05.00010.000
1e- lijn1
Aantal bedrijven Gemiddelde omvang(aantal fte)
1556
444
13
0 500 1.000 1.500 2.000
Ziekenhuizen
GGZ-instellingen
overig
0200400600
Behandeling1
Aantal bedrijven
217
77
483
0 200 400 600
V&V
Thuiszorg
GZ
Overig
05001000
Verzorging1,2
Aantal bedrijven
176
9
64
0 50 100 150 200
GGD
ARBO
Jeugdzorg
Overig
050010001500
Overig1
Aantal bedrijven
1 Cijfers 20062Thuiszorg inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen)Bron: CBS Bedrijven; Banen van werknemers; Gezondheid en welzijn (voor deeltijd %) 2008
Deeltijd % V&V en T inschatting o.b.v. rapport Prismant: Arbeid, Zorg en Welzijn 2008
NB
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Actoren Structuur Zorgaanbieders
NB
0.1/XXX/Amyyon
44
Fusies hebben de afgelopen jaren tot schaalvergroting en concentratie in de ziekenhuisbranche geleid
• Als gevolg van een groot aantal fusies is het aantal ziekenhuizen in de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald
• Daarmee is de gemiddelde omvang van de Nederlandse ziekenhuizen toegenomen
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
1990 1999 2009
Aantal ziekenhuizen 1990 - 2009
Bron: RIVM, Boer & Croon database
300
350
400
450
500
1990 1999 2009
Gemiddeld aantal bedden per ziekenhuis 1990 - 2009
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
45
Het aantal ZBC’s is met name tussen 2004 en 2007 zeer sterk toegenomen
0
50
100
150
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Aantal ZBC's
Ontwikkeling van het aantal ZBC’s 2000-2008
Bronnen: NZa; NVZ; IGZ
2,0 %0,8 %Overige instellingen
1,9 %0,3 %ZBC’s
3,7 %12,2 %Academische ziekenhuizen
92,4 %86,7 %Algemene ziekenhuizen
B-segmentA-segment
Percentage van de omzet 2005 in het A-segment en het B-segment per categorie instelling
0
5
10
15
Alle
rgolog
ie
Der
mat
olog
ie
Oog
heelku
nde
Plas
tisch
e ch
irur
gie
Path
. ana
tom
ieOrtho
pedi
e
KNO
-hee
lkun
de
Ane
sthe
siolo
gie
Nuc
l. ge
nees
kund
eRa
diol
ogie
Aandeel ZBC's (%)
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (A-segment)
0
10
20
30
Der
mat
olog
ie
Plas
tisch
e ch
irurg
ie
Anes
thes
iolo
gie
Oog
heelku
nde
Klin
ische
ger
iatrie
Rad
iolo
gie
Ortho
pedi
eNe
urol
ogie
Med
ische
micro
biol
ogie
KNO-h
eelkun
de
Aandeel ZBC's (%)
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (B-segment)
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
46
In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
Huisartsenpraktijken worden groter Multidisciplinaire samenwerking neemt toe
Aantal werkzame huisartsen naar praktijkvorm,
1998-2008
7.4567.107
8.783
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
1998 2003 2008
Totaal
Groepspraktijk
Duopraktijk
Solopraktijk
Noot: MOED-1/2/3+: Huisarts + 1/2/3+ andere disciplines Bron: NIVEL
Verschijningsfrequentie van MOED (Meerdere
disciplines onder één dak)
1108
1371
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
1998 2004 2008
Totaal
MOED-3+
MOED-2
MOED-1N.b.
Actoren Structuur Zorgaanbieders
De sterke toename in MOED-2+ en 3+ wijst er op dat de stijging van het aantal bij multidisciplinaire samenwerking (para)medici nog beduidend groter is dan het aantal MOED’s
0.1/XXX/Amyyon
47
Tegen de concentratietrend van de verzorging en verpleging in, worden thuiszorgorganisaties gemiddeld steeds kleiner
De afgelopen 15 jaar heeft er een duidelijke concentratie plaatsgevonden in de verzorging en verpleging. Thuiszorgorganisaties worden gemiddeld kleiner door sterke toename van relatief kleine nieuwe toetreders.
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0 50 100 150 200 250
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
0 500 1000 1500
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
0 200 400 600 800 1000
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Aantal verpleeginstellingen Aantal verzorginstellingen Aantal thuiszorgorganisaties1
1Thuiszorg inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen)
Bron: CBS - bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
48
Bij de ‘faciliterende’ actoren zijn ca. 80.000 fte werkzaam
Belangen-org.
Overh. & Uitv.
Onderw. & Onderz.
Zorgverze-keraars
Productie € 7 mrd
Zorgkantoren14.0001.400
Zorgverzekeraars
Fte3€mlnZorgverzekeraars
6.9501.200Totaal
606Overig
15011Nivel
25055CVZ
200199ZonMw
8010College Bouw
6010Kwaliteitsinst. CBO
453DBC Onderhoud
464Inspectie Jeugdzorg
303RVZ
1100113Kern ministerie
50,75CKZ
2.250180CIZ
26931NZa
38642IGZ
1605Gezondheidsraad
19029CIBG
320160NVI
15033CBG
1200300RIVM
Fte2,3€mlnOverheid & Uitvoeringsorganisaties
2406
3706 7.200Totaal
4.7005Patiënten-verenigingen
2.50041306Beroepsgroep verenigingen
Fte€ mlnBelangen-organisaties
52.0004.100Totaal
10.0001.700Onderzoek1
1.200MBO
500Hogescholen 42.000
700Universiteiten
Fte€mlnOnderwijs & Onderzoek
Belangen-org.
Overh. & Uitv.
Onderw. & Onderz.
Zorgverze-keraars
Actoren Structuur Zorg Facilitators
1 Onderzoeksactiviteiten binnen de industrie worden meegerekend bij het bepalen van de omvang van onderzoek binnen de zorgsector 2 Waar niet bekend: omrekening werkzame personen naar fte o.b.v. 80% deeltijd 3 Aanname: productie per medewerker € 100.000 4 Gebaseerd op ca 55 beroepsgroep-verengingen (artsennet.nl), met een gemiddelde omvang van 30 fte (steekproef) plus een correctie voor (tijdelijke) werkgroepen5 O.b.v. 19300 vrijwilligers (bron: NPCF) á 1 dag/week, plus ca 800 FT krachten (schatting) in ca 400 organisaties (bron: NPC)6 Op basis van aantal FTE * €42.700 (gem. loonkosten zorgpersoneel) * 1,2 (opslagfactor)
Bronnen: CBS 2007, Vektis, artsennet.nl, NPCF, websites en jaarverslagen, VWS
Omvang ca. 80.000 fte
0.1/XXX/Amyyon
49
Ondanks de zeer sterke concentratie van het aantal zorgverzekeraars zijn er nog steeds meer dan 30 actief
Ontwikkeling van het aantal zorgverzekeraars
Actoren Structuur Zorg Facilitators
Marktaandelen
66%Totaal top-5
11%Agis
18%Achmea
11%Menzis
13%VGZ
13%CZ
% Verzekerden2002
93%Totaal top-5
3%De Friesland
29%Achmea
15%Menzis
20%CZ-DLO
26%Uvit
% Verzekerden2009
Bron: Vektis, NZa, ZN
Het aantal zorgverzekeraars is tussen 1990 en 2007 met zo’n 70 % gedaald
Verzekeraars uitgelicht
De top 4 zorgverzekeraars nemen gezamenlijk 90% van het aantal verzekerden voor hun rekening. Dit betekent dat de overige zorgverzekeraars elk gemiddeld zo’n kleine 60.000 verzekerden vertegenwoordigen, t.o.v. gemiddeld 2 tot 3 miljoen bij de top vier
0.1/XXX/Amyyon
50
Nederland telt 32 zorgkantoorregio’s, daarvan zijn er 26 ondergebracht bij de 4 grootste zorgverzekeraars
Actoren Structuur Zorg Facilitators Verzekeraars uitgelicht
Zorgkantoorregio’s 2008
• Midden-Brabant • Midden-Holland• Nijmegen• Noord-Holland Noord• Noordoost-Brabant• Noord- en Midden-Limburg• Waardenland
Uvit
• FrieslandDe Friesland
• Drenthe• Flevoland• Kennemerland• Rotterdam• Zaanstreek Waterland• Zwolle
Achmea
• Delft Westland Oostland• Nieuwe Waterweg-Noord
DSW
• Arnhem• Groningen• Twente
Menzis
• Haaglanden• West-Brabant• Zeeland • Zuidoost-Brabant • Zuid-Hollandse eilanden• Zuid-Limburg
CZ
• Amsterdam• Utrecht• ‘t Gooi• Apeldoorn/Zutphen
Agis
• Midden-IJsselSalland
• Amstelland en De Meerlanden• Zuid-Holland Noord
Zorg –en Zekerheid
Zorgkantoorregio’s per zorgverzekeraar
Bron: RIVM; ZN; diverse websites zorgverzekeraars
0.1/XXX/Amyyon
51
In vergelijking met verenigingen voor de gehele bevolking, zoals Natuur-monumenten, hebben patiëntenverenigingen een lager aantal leden
Actoren Structuur Zorg Facilitators Belangenorganisaties uitgelicht
Bronnen: NPCF; diverse websites, jaarverslagen
0
50
100
ANWB
Natuurmonumenten
NPV
DVN
Astma Long pat.ver.
NFK
Per Saldo
NCV
NVVSVSN
Antroposana
Osteoporose Vereniging
3.900
880
Aantal leden patiëntenverenigingen (x 1000) 2008
0
50
100
150
Ned. Ver. van Makelaars
Ver. Openbaar Onderwijs
Orde van Advocaten
NL Vereniging van Banken
ROA (organisatieadvies)
KNMP
LHV
Actiz
GGD Nederland NVZ
GGZ Nederland
V&VNVGN
LVG
Aantal medewerkers beroepsverenigingen2008
Verenigingen buiten de bedrijfstak zorg
Verenigingen binnen de bedrijfstak zorg
0.1/XXX/Amyyon
52
Het merendeel van de geldstromen loopt via de verzekeraars de rijksoverheid en gemeenten
€ 12.0 mldOv.bel./premies
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw-premie
€ 22.3 mldAWBZ-premie
Perifere
aanbieders
Zorg-
onderwijs
€ 2,8 mld
€ 0,6 mld
€ 17,4 mld
Onderzoek€ 1,7 mld
Noot: Het schema is een vereenvoudiging van de werkelijkheid; dubbele functies van bepaalde actoren zijn ondergebracht bij de primaire functie. De kleine stromen zijn alleen gekwantificeerd als deze bekend zijn.Bron: CBS 2007
Belangen-organisaties
voor de
zorg
Zorg-
aanbieders
€ 3.2 mldOverige fin.
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw
€ 22.3 mldAWBZ
€ 63,8 mld
Zorg-
consument
/ burger
€ 0,2 mld(Collegegelden)
Primaire actoren en geldstromen in de zorgsector
Toeleve-
ranciers
van de zorg€ 1,9 mld
€ 0,3 mld(bedrijven/inst.)
1 2
2
€ 0,5 mld
€ 2,4 mld
Actoren Relaties tussen actoren
Rijksoverheid
Gemeentelijke
overheden
€ 1,4 mld(WMO)
€ 4,0 mld
Zorg-verzekeraars
1
€ 51,8 mld
€ 3,2 mld(overig)
Financiers van de zorg
€ 0,9 mld
€ 0,3 mld
0.1/XXX/Amyyon
53
Naar leeftijd
Naar sociale klasseNaar samenstelling huishouden
Naar etniciteitNaar geslacht
Naar stedelijkheidNaar regio
Naar opleiding
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Regionale spreidingFor-profit vs. Not-for-profit
ArbeidsparticipatiePersoneelskostenProductiviteitBeloning
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
54
Observaties “Marktkenmerken bedrijfstak zorg”
• De zorgconsument betaalt ruim 85% aan de zorgaanbieders via premies en eigen betalingen
• Leeftijd en positie op de sociaal-maatschappelijke ladder hebben de grootste invloed op de zorgconsumptie patronen
• Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen, maar vooral omdat ze langer leven (en daardoor meer ouderenzorg consumeren)
• De zorg is geografisch ongelijk verdeeld over Nederland en niet altijd volgens een eenvoudig verklaarbaar patroon
• Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie en 40% van de toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg
– For-profit instellingen € 0,9 mrd
– Maatschappen en praktijken € 18,3 mrd
• Voor de komende jaren worden significante verschuivingen verwacht in voorkeuren van de consument
– De volgzame zorgconsument zal in aantallen afnemen
– De maatschappijkritische consument zal voorlopig constant blijven, maar op termijn ook dalen
– De pragmatische zorgconsument zal flink aan terrein winnen
Markt Observaties
0.1/XXX/Amyyon
55
Overig
Overheid
NL Consument
Bedrijven
Van € 65 mrd wordt € 56 mrd betaald door de consument via premies en eigen betalingen
Overig
ARBO
Bedrijven kopen voor ca. € 1 mrd zorg in
0,9
Overig: Capaciteitshuur, wachtlijstbemiddeling etc.
Ouderenzorg
Jeugdzorg
Gehandicapte
nzorg
GGD
Ziekenhuizen
GGZ
overig
Overheid koopt voor ca. € 6,5 mrd zorg in
0,5
1,2
0,8
1,4
1,6
0,40,6
6,5
56
11,5
Markt Afnemers
Noot: Het gaat hier om degenen die de zorg betalen, dit hoeft niet overeen te komen met degenen die de zorg ook daadwerkelijk ontvangen
Overheid: uitgaven uit overheidsbudget
Bedrijven: ARBO 870 miljoen, aangevuld naar 1 miljard voor overig (is schatting)
Consument: betalingen via premies en eigen betalingen (ZVW, AWBZ, aanvullende verzekering en eigen betalingen)
Overig: onder andere buitenlandse consument
Bron: CBS Zorgrekeningen 2007
0.1/XXX/Amyyon
56
Omvang en soort zorguitgaven hangen sterk samen met leeftijd
0 10 20 30
0
1-14
15-24
25-44
45-64
65-74
75-84
85+ Ziekenhuiszorg enmedisch specialis-tische zorg
Ouderenzorg
Jeugdzorg
Genees- enhulpmiddelen,lichaamsmaterialen
Overig
Zorguitgaven zijn sterk afhankelijk van leeftijdsgroep
Psychische stoornissen komen met name voor bij de arbeidspopulatie en 85-plussers
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Infectieziekten en parasitaireziektenNieuwvormingen
Endocriene, voedings enstofwisselingsziektenBloed en bloedvormende organen
Psychische stoornissen
Zenuwstelsel en zintuigen
Hartvaatstelsel
Ademhalingswegen
Spijsverteringsstelsel
Urogenitaal systeem
Zwangerschap, bevalling enkraambedHuid en subcutis
Bewegingsstelsel en bindweefsel
Congenitale afwijkingen
Aandoeningen perinatale periode
Symptomen en onvolledigomschreven ziektebeeldenOngevalsletsel en vergiftigingen
Niet toewijsbaar / Niet ziektegerelateerd
Gew. Gem.
€ 4.200 p.p.
Gem. zorgkosten per inwonernaar leeftijd en sector, 2005
Gem. zorgkosten per inwonernaar leeftijd en diagnose, 2005
Zorgkosten per persoon per jaar in € (x 1000)
Bron: RIVM, “Kosten van Ziekten”, 2005
Markt Consumptiepatronen
0.1/XXX/Amyyon
57
Consumptiepatronen van verschillende typen zorg hangen sterk af van leeftijd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per leeftijdscategorie
Markt Consumptiepatronen
Eerstelijnszorg
Ziekenhuis- en med.spec.zorg
Geestelijke gezondheidszorg
Jeugdzorg Genees- en hulpmiddelen
Ambulancezorg en vervoer
Openbare gez.zorgen preventie
Totaal zorg
VV&T
>65 jr
<65jr
NL bevolking naar leeftijd
Typen zorg meer gebruikt door ouderen
Gehandicaptenzorg
0.1/XXX/Amyyon
58
Alleen bij tandartsbezoek neemt zorgconsumptie juist af met toenemende leeftijd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolking
naar leeftijd
Tandarts Huisarts Specialisten
zorg
Fysiotherapie Ziekenhuis
opnamen
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per medisch professional, per leeftijdscategorie1
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
2 Medisch specialisten werkzaam in Ziekenhuizen
Medicijnen: consumptie in euro’s
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
>65 jr
<65jr
2
0.1/XXX/Amyyon
59
Zorgconsumptie is hoger bij lager opgeleiden, wederom m.u.v. tandartsenzorg
Markt Consumptiepatronen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar
opleidingsniveau
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
hbo-wo
havo-mbo-vwo
mavo
vbo
basisonderwijs
Bron: CBS - 2008
1Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Medicijnen: consumptie in euro’s
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar opleidingsniveau1
0.1/XXX/Amyyon
60
Zorgconsumptie neemt af met de ‘hogere’ positie op de sociaal-maatschappelijke ladder, met uitzondering van tandartszorg
0
5
10
15
20
25
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
Hooggeschooldehoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschooldehandarbeid
Half-/ongeschooldehandarbeid
Werklozeberoepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64jaar
In huishouden metminderjarige kinderen
Overig
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Aantal contacten/opnamen per persoon naar zorgtype per sociaal economische klasse1
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
Dit beeld is in lijn met het zorggebruik gerelateerd naar opleidingsniveau
0.1/XXX/Amyyon
61
Gezinnen met kinderen consumeren relatief veel zorg, met uitzondering van fysiotherapie
Markt Consumptiepatronen
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder
Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Bron: CBS 2008
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar
samenst.huishouden
Ziekenhuisopnamen
Specialistenzorg
Huisarts Tandarts Fysiotherapie
(echt)paar metkinderen
(echt)paarzonder kinderen
eenoudergezin
alleenstaande
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar samenstelling huishouden1
0.1/XXX/Amyyon
62
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen, met name als gevolg van een hogere levensverwachting
0%
50%
100%
Vrouw
Man
Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar geslacht
Markt Consumptiepatronen
Openbare gez.zorg en preventie
EerstelijnszorgZiekenhuis- en med.spec.zorg
OuderenzorgGehandicaptenzorg
Geestelijke gezondheidszorg
Genees- en hulpmiddelen
Ambulancezorg en vervoer
Jeugdzorg
Totaal zorg
NL Bevolking naar geslacht
Het grote aandeel van vrouwen in zorgkosten wordt vooral verklaard door hun grote aandeel in ouderenzorg (en dus niet primair zorg rond zwangerschap). Het grote aandeel van vrouwen in ouderenzorg wordt waarschijnlijk verklaard doordat zij gemiddeld vijf jaar ouder worden dan mannen.
Typen zorg meer gebruikt door vrouwen
0.1/XXX/Amyyon
63
Allochtonen nemen relatief weinig verpleging en verzorging af
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar etniciteit
Ziekenhuisopnamen
GGZ V&V GZ
Niet-Westerseallochtonen
Westerseallochtonen
Autochtonen
1 Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nachtin het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
V&V, GGZ en GZ: verdeling voor zorg met verblijf
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar etniciteit1
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
0.1/XXX/Amyyon
64
Een hogere stedelijkheidsgraad lijkt een beperkt grotere behoefte aan specialistenzorg op te leveren
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolking naarstedelijkheidsgraad
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
Niet stedelijk
Weinig stedelijk
Matig stedelijk
Sterk stedelijk
Zeer sterkstedelijk
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar stedelijkheidsgraad1
1 Verdeling bij huisartsen, Specialistenzorg, tandartsen en fysiotherapie is op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen is op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
0.1/XXX/Amyyon
65
In de randgebieden van het land is de gem. gezondheid van de bevolking minder goed. Dit is in lijn met vergrijzing en/of SES
Markt Consumptiepatronen
1 excl.cholesterol
2 Cebuco-gebied: een geografisch gebied, bestaande uit gemeenten die geconcentreerd zijn rondom maximaal drie economische verzorgingscentra. Ofwel een cluster van gemeenten waarvan de bewoners voor zaken als een uitgebreid winkelaanbod, werk, hoger onderwijs en medische voorzieningen georiënteerd zijn op een (in enkele gevallen meer dan één) centrale gemeente:het zogenaamde verzorgingscentrum
Bron: Vektis, RIVM
Aantal chronische medicijn-gebruikers1 per 100 inwoners per Cebuco-gebied2 - 2007
Percentage medicijngebruikers per Cebuco-gebied2 - 2007
Aantal declaraties bij zorg-verzekeraars per inwoner - 2007
Score sociaaleconomische status - 2006Aantal 65-plussers per honderd 20-64
jarigen - 2007
0.1/XXX/Amyyon
66
Het aantal ziekenhuizen per 100.000 is behoorlijk ongelijk verdeeld in Nederland, maar niet strikt langs de lijnen stedelijk – landelijk
Markt Aanbieders
1 Exclusief ZBC’s
Bron: CBS, RIVM, Vektis
Aantal ziekenhuizen1 per 100.000 inwoners naar Cebuco-regio (2007)
Kerncijfers Ziekenhuizen (2007)
82Algemene Ziekenhuizen
27Categorale Ziekenhuizen
175Zelfstandige Behandelcentra
8Academische ziekenhuizen
0.1/XXX/Amyyon
67
Met name de ZBC’s concentreren zich in de grote steden
1 Weergave inclusief revalidatecentra. Revalidatiecentra vallen volgens de SBI-indeling niet onder de categorale ziekenhuizen
Bron: CBS, RIVM, Vektis
Locaties academische en algemene ziekenhuizen (2009)
Locaties categorale ziekenhuizen1 (2007)
Locaties ZBC’s (2007)
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
68
Er zijn bijna 100 intramurale GGZ instellingen in Nederland
Kerncijfers instellingen intramurale GGZ Verdeling van GGZ instellingen in Nederland1
11Verslavingszorg
10KJP
7RIAGG
20RIWB
37Geïntegreerde GGZ
93# Instellingen
8Psychiatrische ZH
57.931# intramurale. cliënten
Bron: CBS, RIVM, GGZ sectorrapport 2009
Markt Aanbieders
1In de kaart staan alle instellingen voor geestelijke gezondheidszorg die lid zijn van GGZ Nederland. De Psychiatrische Afdelingen in Algemene en AcademischeZiekenhuizen en Medisch Kinderdag Verblijven zijn geen lidstellingen en staan niet in de kaart weergegeven. Alleen hoofdvestigingen zijn in kaart gebracht.
0.1/XXX/Amyyon
69
Beschikbaarheid van huisartsenpraktijken en apothekers lijkt ongeveer de verstedelijking te volgen
Markt Aanbieders
Bron: Vektis, RIVM
Aantal huisartsenpraktijken per 100.000 inwoners (2007)
Verzorgingsgebied apotheken (2008)
0.1/XXX/Amyyon
70
Verschillende 1e lijnsdiensten kennen niet zomaar een vergelijkbaar verspreidingspatroon
Dichtheid tandartsen (2006) Dichtheid fysiotherapeuten (2005) Dichtheid verloskundigen (2008)
De gemiddelde verloskundigendichtheid bedraagt 1.665 vrouwen van 15 t/m 39
jaar per eerstelijnsverloskundige
De gemiddelde tandartsendichtheid is 2.728 inwoners per tandarts
De gemiddelde fysiotherapeuten-dichtheid bedraagt naar schatting 1.330 inwoners per fysiotherapeut
Bron: RIVM
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
71
De capaciteitsverdeling over Nederland voor intramurale V&V is zeer ongelijk en qua patroon niet zomaar herkenbaar
Kerncijfers intramurale V&VCapaciteitsverdeling in Nederland in 2007
(# bedden per 1.000 inwoners 65+)
113Gemiddeld # cliënten per instelling
324 Verpleging
1.494# Instellingen (locaties)
960Verzorging
210Gecombineerd
168.750# intramurale cliënten
Bron: CBS, Actiz, RIVM
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
72
De meeste Thuiszorginstellingen zijn geconcentreerd in de grote steden
• De meeste thuiszorginstellingen zijn geconcentreerd in de grote steden
– Dit wil echter niet zeggen dat in de overige gebieden geen thuiszorg wordt aangeboden
– Het verzorgingsgebied van een instelling kan ook meerdere gemeenten omvatten
Kerncijfers Thuiszorginstellingen (2007) Locaties thuiszorginstellingen (2007)
248Thuiszorginstellingen
503# Thuiszorginstellingen1
255Verpleeg- en verzorgingshuizen met thuiszorg
1Exclusief ca 300 eenpitters (veelal alfa-hulpen)
Bron: Actiz, RIVM
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
73
Voor gehandicapten zijn er relatief minder intramurale plaatsen in de stedelijke gebieden
Aantal intramurale plaatsen voor verstandelijk gehandicapten (2003)
Aantal intramurale plaatsen voor lichamelijk gehandicapten (2003)
Aantal intramurale plaatsen voor zintuiglijk gehandicapten (2003)
3.715Totaal
2.898Gezinsvervangende tehuizen
817Grote woonvormen
56.309Totaal
18.418Gezinsvervangende tehuizen (GVT)
2.545Jeugdig licht verstandelijk gehandicapten (JLVG)
35.346Algemene instellingen NB Voor zintuiglijk gehandicapten is de ambulante en extramurale zorg sterk gedecentraliseerd
Markt Aanbieders
Bron: RIVM
0.1/XXX/Amyyon
74
De locaties voor preventieve zorg zijn redelijk evenwichtig verspreid over Nederland
De 441 gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor 29 GGD'en
In 2006 waren er in Nederland 1.282 consultatiebureaus
GGD locaties (2009)Afstand tot dichtstbijzijnde consultatiebureau (2006)
Markt Aanbieders
Bron: RIVM
0.1/XXX/Amyyon
75
De perifere regio's Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners
Gemiddeld zijn er in Nederland 4,1 ambulances per 100.000 inwoners
Aantal ambulances (2008)
Markt Aanbieders
• De regio's Gelderland Midden en Midden- en West-Brabant hebben het laagste aantal ambulances per 100.000 inwoners
• Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners
– Gezien de grote spreiding van de relatief kleine bevolking in deze regio's, moet het aantal ambulances groter zijn om aan de 15-minutennorm te kunnen voldoen
977.660Ritten
236
767
1976
129
641
1995
34Ambulanceorganisaties
24Meldkamers ambulancezorg
198Standplaatsen
4575Medewerkers
1934Ambulanceverpleegkundigen
1731Ambulancechauffeurs
369Verpleegkundig centralisten
541Overig
€367 mlnMacro budget
685Ambulances
2007Kengetallen
Bronnen: RIVM, Ambulances in Zicht 2007
0.1/XXX/Amyyon
76
0
50
100
150
200
250
300
2004 2005 2006 2007
Het aantal medisch laboratoria neemt af, maar de laboratoria groeien in omvang
Aantal medisch laboratoria in Nederland (2004-2007)
Bron: CBS
Markt Aanbieders
Gemiddelde omzet per medisch laboratorium in Nederland
(x € mln, 2004-2007)
0
1
2
3
4
5
6
2004 2005 2006 2007
0.1/XXX/Amyyon
77
Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie van de bedrijfstak zorg
Not-for-profit kan in enge en brede zin worden gedefinieerd:
• In enge zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling
• In brede zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling en maatschappen en particuliere praktijken
44,4
62,7
64,8
18,3
0 10 20 30 40 50 60 70
Not-for-profit zorgin brede zin
Maatschappen enpraktijken
Not-for-profit zorgin enge zin
For-profitinstellingen
Totale Zorg
€ 1,0 mldARBO diensten4
€ 0,5 mldComm.huish.verz.2
For-profit zorginstellingen
Omzet 2007Omschrijving
€ 0,9 mldTotaal
€ 0,2 mldZBC’s/klin./zorghotels3
€ 0,2 mldFor-profit Ziekenhuizen1
€ 2,7 mldLev.therap.middelen
€18,3 mldTotaal
€ 0,2 mldVrijgev.psych/pt/psch5
Maatschappen & praktijken
Omzet 2007Omschrijving
€ 2,1 mldMondzorg
€ 1,9 mldFysio/Paramedici
€ 4,8 mldApothekers
€ 2,4 mldHuisartsen
€ 3,2 mldMed.spec. Ziekenh.
1Betreft ziekenhuizen die binnen bv rechtspersoon zijn gebracht waarvan een deel van de aandelen zijn of worden vervreemd (Slotervaart Ziekenhuis, IJsselmeer Ziekenhuizen en StJans Gasthuis)2Schatting; totale markt voor huishoudelijke verzorging wordt geschat op €1,2 mld (bron: Cebeon 2007), aanname is dat 40% daarvan is ondergebracht bij commerciële uitvoerders3Gebaseerd op 125 ZBC’s met gem. omzet van € 1,2 mln en capaciteit zorghotels van 800 kamers met een omzet van €40k per kamer4Aanname: a.g.v. verregaande privatisering is grote merendeel van de ARBO diensten (€ 1,06 mld) for profit5Betreft ambulante zittingen bij vrijgevestigde psychiaters, psychotherapeuten en psychologen
Bron: CBS, CVZ, NZa, Vektis
0,9
€ mld
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
78
Met name de gemaksgerichte en pragmatische zorgcliënten zullen de komende jaren in aantal toenemen
De kerngroepen binnen dit segment zijn de luxegerichte, de resultaatgerichte, de kwaliteitsgerichte en in iets mindere matede eigenzinnige zorgcliënten. Dit segment is zelfredzaam en veeleisend en wil gebruik kunnen maken van de nieuwste technologieën. Kwaliteit staat voorop, ze gaan hiervoor actief op zoek naar informatie en hebben geen moeite ervoor te reizen. Ze zijn bereid meer te betalen voor extra’s in de zorg.
De omvang van dit segment zal toenemen in de komende 15 jaar. Hierdoor zal wellicht meer vraag ontstaan naar de behandelingen waarin de nieuwste medische technologieën gebruikt gaan worden. Ook zal dit segment meer eisen gaan stellen ten aanzien van luxe voorzieningen en snelle behandelingsmethodes.
Tot deze groep behoren de volgzame, de consumptiegerichte en de gemaksgerichte zorgcliënten. De zorgvraag is in het algemeen relatief hoog en informatie over de zorg moet eenvoudig zijn. Meer lokaal georiënteerd en een wat passieve houding ten aanzien van de zorg. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is laag.
In de komende 15 jaar zal de samenstelling van het minder zelfredzame segment veranderen: het aantal volgzame zorgcliënten zal sterk afnemen, terwijl het aantal gemaksgerichte zorgcliënten zal toenemen.
Minder zelfredzame zorgcliënten
Pragmatische zorgcliënten
Maatschappijkritische zorgcliënten
Markt Trends aanbod en vraagkant
Kritischer en mondiger dan minder zelfredzame zorgcliënten, maar is tegelijk een tegenstander van te veel individualisering (in de zorg). Zij zoeken naar betrouwbare en verdiepende informatie, en willen graag veel keuzevrijheid en inspraak hebben ten aanzien van zorginstellingen en behandelaars. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is bij deze groep laag tot gemiddeld.
De samenstelling van deze groep zal de komende 15 jaar ongeveer gelijk blijven, maar daarna in omvang afnemen.
Bron: Motivaction 2009
0.1/XXX/Amyyon
79
Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen op de veranderende omvang en aard van de zorgvraag
Markt Trends aanbod en vraagkant
Ontwikkelingen vraagkant Ontwikkelingen aanbodkant
• In de zorg komen initiatieven rond ketenvorming, multidisciplinaire samenwerking en alliantievorming nadrukkelijker van de grond
• Transparantie in producten/diensten, prijzen en kwaliteit komt gestaag tot stand
• Het toepassen van sourcing oplossingen voor ondersteunende of secundaire processen loopt nog sterk achter ten opzichte van andere sectoren
• Inzet van ICT (EPD’s, integrale ERP oplossingen, domotica) begint op gang te komen maar dit gaat traag; de sector worstelt hier met legacy-systemen en privacyvraagstukken
• Verhoogde eigen verantwoordelijkheid voor investeringen en exploitatie sinds de invoering van de Zvw zet instellingen aan bedrijfsvoering te verbeteren
Bronnen: CBS, Motivaction, ervaring Boer & Croon
• De vraag naar zorg zal onverminderd toenemen
– In 2040 is een kwart van de bevolking 65+
– Ongezonde leefstijl leidt tot meer chronisch zieken: 50 % bevolking in 2015
– Medische (technische) innovaties netto leiden tot een toename van de kosten van de gezondheidszorg
• Zorgcliënt van de toekomst is in toenemende mate:
– Gemaksgericht
– Luxegericht
– Resultaatgericht
– Kwaliteitsgericht
Bevolkingspiramide 2008 Bevolkingspiramide 2040
0.1/XXX/Amyyon
80
Bijna iedereen komt gedurende het jaar wel eens in aanraking met de bedrijfstak zorg
Zorggebruik in 2008
• 12,8 miljoen mensen contact1 met tandarts
• 12 miljoen mensen contact1 met huisarts
• 6,7 miljoen mensen contact1 met medisch specialist
• 3,3 miljoen mensen contact1 met fysiotherapeut
• 1,1 miljoen mensen opgenomen in het ziekenhuis
• 280.000 intramurale care en GGZ cliënten
Werkgelegenheid in 2008
• Er werken bijna 1 miljoen betaalde krachten in de zorg en ruim 3 miljoen onbetaalde krachten
Bezoekers in 2008
• Ca 21 miljoen personen komen per jaar bij ziekenhuispatiënten op bezoek3
– In 2008 zijn 1,1 miljoen mensen ten minstel 1 keer opgenomen in het ziekenhuis
– Gemiddelde ligduur is ca. 6 dagen.
– Gemiddeld komen er 4,8 personen per dag per patiënt op bezoek in een ziekenhuis2. Stel dat dit per dag 2 steeds terugkomende en 2,8 steeds wisselende personen zijn:
1,1 miljoen x 2 = 2,2 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten
1,1 miljoen x 2,8 x 6 = 18,5 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten
20,7 miljoen bezoekers
• Daarnaast zijn er nog de ca. 280.000 intramurale care en GGZ cliënten die ook bezoekers ontvangen
Noot: De genoemde cijfers zijn indicatief en bevatten – uiteraard - veel dubbeltellingen, zowel binnen de groepen als tussen de groepen. Zo heeft bijvoorbeeld een deel van de personen contact met meerdere zorgaanbieders per jaar, hebben dezelfde personen meerdere (onbetaalde) functies binnen de zorg, komen dezelfde mensen op bezoek bij verschillende patiënten en kan een persoon zowel gebruiker, aanbieder als bezoeker zijn1 Minimaal één keer contact in 20082Bron: Rocapelle, onderzoek ten behoeve van bepalen behoefte aan parkeercapaciteit ziekenhuizen3 Aanname: wanneer een persoon meerdere malen per jaar in het ziekenhuis ligt, steeds dezelfde personen op bezoek komen
Bronnen: CBS; Rocapelle
Markt Bereik van de bedrijfstak zorg
0.1/XXX/Amyyon
81
Naar leeftijd
Naar sociale klasseNaar samenstelling huishouden
Naar etniciteitNaar geslacht
Naar stedelijkheidNaar regio
Naar opleiding
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Regionale spreidingFor-profit vs. Not-for-profit
ArbeidsparticipatiePersoneelskostenProductiviteitBeloning
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
82
Observaties “Werkgelegenheid in de zorg”
• In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de Zorg
• Er zijn meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
• Vrijwilligerswerk en mantelzorg vormt zo’n 15% van de totale waarde van de zorg
• Het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel is relatief en absoluut zeer hoog
- Maar in tegenstelling tot het landelijk gemiddelde, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen
- Bij vrije beroepsbeoefenaren in de zorg vindt wel feminisering plaats
• Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
• Verpleging & verzorging is de omvangrijkste functie bij zorgaanbieders
• Er werken relatief veel ouderen in de bedrijfstak zorg, met name in de 1e lijn
Werkgelegenheid Observaties
0.1/XXX/Amyyon
83
De gezondheidszorg genereert ruim 4 miljoen banen, waarvan het merendeel in de bedrijfstak zorg zelf
Toeleve-
ranciers
Zorg-
facilitators
Zorgver-
lening
Omvang zorg in 2007ca 4,1 mln banen1
71%
29%
Betaald
Onbetaald
Zorgaanbieders
1 Dit is inclusief vrijwilligers en mantelzorgers, in werkzame personen zal dit minder zijn door personen met dubbele banen
2 Aanname dat het aantal onbetaalde krachten bij de toeleveranciers te verwaarlozen is
19
%
81
%
Facilitators
Betaald
Onbetaald
Betaald
Toeleveranciers2
100 %
Werkgelegenheid Werkzame personen
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2008; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
0,06 mln
0,08 mln
4 mln
0.1/XXX/Amyyon
84
De bijna 4 miljoen banen1 in de bedrijfstak zorg worden voor het grootste deel ingevuld door vrouwen
0
1
2
3
4
Betaald Onbetaald Totaal
Vrouw
Man
Aantal banen in de bedrijfstak Zorg (x mln, 2007)
1 In werkzame personen kan (zal) dit minder zijn door personen met dubbele banen2 Aantal gewerkte uren per onbetaalde baan zal een stuk lager liggen dan per betaalde baan. De verhouding gewerkte onbetaalde uren vs gewerkte betaalde uren zal behoorlijk anders liggen
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2008; Mezzo; Brancherapport VWS 2004; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
Werkgelegenheid Werkzame personen
In de mantelzorg is de verhouding man/vrouw meer in evenwicht, als gevolg van het feit dat de mantelzorg veelal binnen bestaande (familie-)relaties plaatsvindt
22 2
0.1/XXX/Amyyon
85
De economische waarde van vrijwilligerswerk en mantelzorg wordt ingeschat op 10 miljard euro
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000
Overig
VV&T
ZKH / GGZ
1e-lijns
Aantal (*1000)
0200400600800
Aantal (*1000)
Betaalde krachten 2007 Onbetaalde krachten 20071
Mantelzorg2
VrijwilligerswerkBanen van medewerkers
1 Het aantal vrijwilligers binnen 1e-lijns en overig is niet bekend2 Definitie Mantelzorg: Nederlanders die langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week hulp hebben gegeven
Bron: CBS Arbeidsrekeningen; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard.
Uitgaande van 8 uur zorg per week, 30 weken en € 15 uurtarief is de economische waarde € 10 miljard.
nb
nb
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
86
De meeste mantelzorg wordt gegeven door het nageslacht
Trends vrijwilligerswerk en mantelzorg
Sinds 1997 is het aantal vrijwilligers en mantel-zorgers in Nederland toegenomen en sinds 2007 redelijk in balans.
Voor de toekomst worden echter enkele trends gesignaleerd die het huidige evenwicht tussen vraag en aanbod in gevaar kunnen brengen:
• Vrijwilligers vergrijzen en worden zelf hulpbehoevend
• Onder jongeren neemt vrijwilligerswerk niet navenant toe
Daarnaast vraagt de veranderende leefstijl van burgers (minder vrije tijd, combineren van diverse rollen en verantwoordelijkheden) om een eigentijdse manier waarop vrijwilligersactiviteiten worden aangeboden en georganiseerd.Vroeger waren vaste uren en patronen vanzelfsprekend. Nu is er behoefte aan een meer flexibele en gerichte invulling van vrijwilligerswerk.
Werkgelegenheid Werkzame personen
16hulpbehoevende is een ander familielid
12hulpbehoevende is een vriend of kennis
44hulpbehoevende is ouder
80Hulpbehoevende maakt geen deel uit van het huishouden van de mantelzorger
Aantal (%)
Relatie tussen de mantelzorgeren hulpbehoevende
6
3
3
2
14
20
anders
anders
hulpbehoevende is een kind
hulpbehoevende is een kind
hulpbehoevende is partner
Hulpbehoevende maakt deel uit van het huishouden van de mantelzorger
.
.
.
.
9,8
9,2
9,1
7,6
7,4
Gem.aantalmaanden
zorg1
.
.
.
.
30
19
16
20
19
Gem.aantaluren zorg per week1
9Vrouw > 65 jaar
8Vrouw < 65 jaar
52Man > 65 jaar
32Man < 65 jaar
17
24
27
20
12
Aantal(%)
65+ jaar
Mantel-zorgers
45-54 jaar
55-64 jaar
35-44 jaar
18-34 jaar
1 Cijfers 20012 Percentage van bevolking van 18 jaar en ouderBron: CBS POLS-module; SCP, Mantelzorg in getallen 2003; Vrouwen, mannen en mantelzorg
1,7
Gem.aantaluren zorg per week
12
Vrouwen(%)
4
Mannen(%)
Vrijwilligers in de zorg
18 jaar en ouder2
0.1/XXX/Amyyon
87
In tegenstelling tot de landelijk trend, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
Aantal werkzame personen Bedrijfstak Zorg
Aantal werkzame personen Nederland totaal
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
80,3% 80,7% 42,4% 45,7%
x 1.000
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
88
Bij vrije beroepsbeoefenaren in de bedrijfstak zorg vindt wel feminisering plaats
30% 32% 34% 36% 38% 40%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
16% 18% 20% 22% 24% 26%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
45% 47% 49% 51% 53% 55%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Aandeel vrouwen
Artsen1 Tandartsen Fysiotherapeuten
Bron: BIG Bron: NMT Bron: NIVEL
1 Medisch specialisten en huisartsen
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
89
Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld (iets) langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
Deeltijdfactor is aantal arbeidsjaren als % van het aantal werkzame personen
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08
Mannen
Totaal
Vrouwen
Ontwikkeling deeltijdfactor in de bedrijfstak zorg
Werkgelegenheid Werkzame personen
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
90
Verpleegkundig en verzorgend personeel vormt de meest omvangrijke functiesoort bij de zorgaanbieders
Verpleegkundig -en
verzorgend personeel
Medisch -en sociaal
wetenschappelijke
functies
Overig patiënt -en
bewonersgeb.functies
Algemeen en
administratief
Hotelfuncties
Terrein -en gebouw
geb.functies
Leerling -en
verzorgend
Overig personeel in
loondienst
Verdeling naar functiesoort bedrijfstak Zorg (2007, aantal fte1)
1 Exclusief 110.000 fte overig en niet-bekend
Bron: CBS
Werkgelegenheid Kenmerken bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
91
De GZ heeft de meeste verpleegkundigen en verzorgenden in haar gelederen, de eerste lijn naar verhouding de meeste medische functies
0 50 100 150 200
Verpleegkundig -en verzorgend personeel Medisch -en sociaal wetenschappelijke functies
Overig patiënt -en bewonersgeb.functies Algemeen en administratief
Hotelfuncties Terrein -en gebouw geb.functies
Leerling -en verzorgend Overig personeel in loondienst
Verdeling functiesoort per branche (2007, aantal fte1)
0% 20% 40% 60% 80% 100%
1e-lijn
Ziekenhuizen
GGZ
VV&T
GZ
Overig
Werkgelegenheid Kenmerken bedrijfstak
2
nb
1 Exclusief 110.000 fte overig en niet-bekend
2 Aanname: Deeltijdfactor gemiddeld 80%
Bron: CBS en bewerking Boer & Croon
nb
0.1/XXX/Amyyon
92
De bedrijfstak zorg heeft relatief veel oudere werknemers, vooral in de 1e lijn
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Totaalberoeps-bevolking
BedrijfstakZorg
ZiekenhuizenGGZ
VV&T + GZ 1e-lijn Overige zorg
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
1 gebaseerd op cijfers Jeugdzorg (enige groep van enige omvang binnen Overige zorg waar deze cijfers van beschikbaar zijn)
Bron: Nivel; AZW, Arbeid in zorg en welzijn 2008; bewerking Boer & Croon
Werkgelegenheid Kenmerken bedrijfstak
Verdeling medewerkers naar leeftijd per zorgtype (2007)
1
0.1/XXX/Amyyon
93
Naar leeftijd
Naar sociale klasseNaar samenstelling huishouden
Naar etniciteitNaar geslacht
Naar stedelijkheidNaar regio
Naar opleiding
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg Agenda
Bedrijfskundige omschrijving van de zorg
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Regionale spreidingFor-profit vs. Not-for-profit
ArbeidsparticipatiePersoneelskostenProductiviteitBeloning
Bereik van de bedrijfstak zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
94
Observaties “bedrijfstakvergelijkingen”
• De bedrijfstak zorg heeft verreweg het grootste aandeel vrouwelijke werknemers
• Vrouwen in de bedrijfstak zorg zijn als enigen gemiddeld langer gaan werken
• Eigen personeelskosten vormen in de bedrijfstak zorg een veel groter aandeel dan in het bedrijfsleven
• In productiviteit blijft de bedrijfstak zorg achter
• De beloning van de medewerkers in de bedrijfstak zorg ligt iets onder het gemiddelde
• Het gemiddeld opleidingsniveau in de bedrijfstak zorg ligt juist vrij hoog
• De ontwikkeling van de gemiddelde beloning in de bedrijfstak zorg is achtergebleven bij de rest
• De bedrijfstak zorg is de afgelopen 10 jaar circa 50% meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• Slechts enkele goederen en diensten groeit sneller dan de zorgconsumptie. De meeste andere goederen en diensten groeien minder hard
Bedrijfstakvergelijking Observaties
0.1/XXX/Amyyon
95
De bedrijfstak Zorg heeft verreweg het grootste aandeel vrouwelijke werknemers
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Totaal beroeps-bevolking
Industrie Zakelijkedienstverlening
Horeca Onderwijs Bedrijfstak Zorg
Vrouw
Man
Werkzame personen naar geslacht - 2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
96
Mannen in de zorg werken per week iets korter dan gemiddeld in Nederland, vrouwen juist iets langer
50% 60% 70% 80% 90% 100%
NL
Zorg en welzijn
Industrie
Fin. en akelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
50% 60% 70% 80% 90% 100%
NL
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Fininancieel en
zakelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
Deeltijdfactor mannen - 2007 Deeltijdfactor vrouwen - 2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
97
Vrouwen in de bedrijfstak zorg zijn als enigen gemiddeld langer gaan werken
-6% -5% -4% -3% -2% -1% 0%
NL
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Fin. en
zakelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
-8% -6% -4% -2% 0% 2% 4%
NL
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Fininancieel en
zakelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
Wijziging deeltijdfactor mannen 2002 - 2007
Wijziging deeltijdfactor vrouwen 2002 - 2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
Deze stijging kan het gevolg zijn van de stijging van het aandeel vrouwelijke artsen en specialisten in de vrouwelijke arbeidspopulatie in de bedrijfstak zorg. Deze arbeidsgroep heeft in de regel een hogere deeltijdfactor dan de verplegende arbeidsgroep
0.1/XXX/Amyyon
98
T.o.v. de totale beroepsbevolking en andere bedrijfstakken werken er relatief weinig allochtonen in de bedrijfstak zorg
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Totaalberoepsbevolking
Bedrijfstak Zorg Industrie Zak.dienstv. Onderwijs Horeca
Autochtonen
Allochtonen
Bron: CBS Arbeidsrekeningen, 2005
Verdeling medewerkers naar etniciteit per bedrijfstak - 2005
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
99
De medewerkers in de bedrijfstak zorg hebben een relatief hoog opleidingsniveau
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Totaal beroeps-bevolking
BedrijfstakZorg
Industrie Zakelijkedienstverlening
Onderwijs Horeca
hoog
middelbaar
laag
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2005
Verdeling medewerkers naar opleidingsniveau per bedrijfstak - 2005
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
100
Eigen personeelskosten vormen in de bedrijfstak zorg een veel groter aandeel dan in het bedrijfsleven
Kostenopbouw 2007 en bedrijfsresultaat in %
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Huisartsen
Tandartsen
Apothekers
Paramedici
Ziekenhuizen
GGZ
VV&T
GZ
Overig
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
Inkoop + overige kosten Personeelkosten Afschrijvingen
Bron: Benchmarkstudies Gezondheidszorg PWC, Ernst&Young 2007-2008, jaarverslagen zorinstellingen, NZa kostenonderzoeken; CBS Nationale Rekeningen en Financiën van ondernemingen
Noot: Resultaat huisartsen en apothekers betreft overwinst (praktijkresultaat boven norminkomen praktijkhouders)
NB
NB
Aandeel personeelskosten in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs
0% 10% 20% 30%
Bedrijfsresultaat %
NB
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
101
Productie per medewerker (fte) ligt laag in de bedrijfstak zorg en is ook minder dan gemiddeld gestegen
0 100 200 300 400
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
Productie per fte 2007
(x €1.000)
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Inkomensvorming
0% 20% 40% 60% 80%
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
Toename productie ’97-’07 per fte
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
102
De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
100
110
120
130
140
150
160
170
180
1997 2002 2007
Zorg
Index productie bedrijfstak per arbeidsjaar
Nederlands gemiddelde
Onderwijs
Horeca
Fin. en zakelijke dienstverlening
Industrie
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
103
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder en is achtergebleven bij het Nederlands gemiddelde
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
(x 1.000 €)0 10 20 30 40 50 60
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. en fin.
dienstv.
Onderwijs
Horeca
Beloning per medewerker 2007 (fte)
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. en fin.
dienstv.
Onderwijs
Horeca
Toename beloning per arbeidsjaar 1997 - 2007
Inflatie
0.1/XXX/Amyyon
104
Zorg is een van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie…
• Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• Koploper is echter IT/Telecom die ruim 2 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
1997 2002 2007
Zorg
IT
Index productie, 1997 = 100
Onderwijs
Horeca
Inflatie
Industrie
Fin. en zakelijke dienstverleningNederlands gemiddelde
Index productie per bedrijfstak/sector
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Productie
Ontwikkeling ProductieBedrijfstakvergelijking
0.1/XXX/Amyyon
105
… en in werkgelegenheid
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
1997 2002 2007
Zorg
IT
Nederlands gemiddelde
Fin. en zakelijke dienstverlening
Industrie
OnderwijsHoreca
Index werkgelegenheid per bedrijfstak/sector
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Branchevergelijking Ontwikkeling WerkgelegenheidBedrijfstakvergelijking
Index arbeidsjaren, 1997 = 100
• Werkgelegenheid in de zorg is de afgelopen 10 jaar circa 3 keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• Koploper is echter ook hier IT/Telecom die meer dan 6 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
0.1/XXX/Amyyon
106
De consumptie van slechts enkele goederen of diensten houdt gelijke tred of groeit sneller dan de zorgconsumptie
Het aandeel van de zorguitgaven in de totale consumptieve uitgaven is gestegen, maar minder hard dan bijvoorbeeld uitgaven aan telecom (vooral door mobiele telefonie)
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
Telecom Bank en verz. Zorg Electriciteit Audio-,
Video- en
tel.app.
Vervoer Totaal BNP Voeding
Index omvang, 1997 = 100
Index consumptie per bedrijfstak/sector 2007
1997 = 100
Bron: CBS Productie; Consumptie
Branchevergelijking Ontwikkeling Consumptie
Inflatie
Bedrijfstakvergelijking
0.1/XXX/Amyyon
107
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
0.1/XXX/Amyyon
108
VervoerEffect op periferie
Economisch effect van de zorg Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Toegevoegde waarde in enge zin
Innovatie
Bruto toegevoegde waarde
R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Horeca
Detailhandel
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
109
De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie
• De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie
• 94% van de vraag naar gezondheidszorg zijn consumptieve bestedingen
• Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is laag in vergelijking met andere sectoren
– Dit is het gevolg van de hoge arbeidsintensiteit van de zorgverlening. Er wordt veel waarde toegevoegd in de zorg zelf en relatief weinig ingekocht
• Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is laag
• In de periferie van de zorg leveren bedrijven (niet-medische) producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) in de zorg
Toegevoegde waarde in enge zin Observaties
0.1/XXX/Amyyon
110
De bedrijfstak gezondheidszorg levert relatief veel toegevoegde waarde1 ten opzichte van de totale productie
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2005 2006 2007 2008
Financiële en zakelijkedienstverleningHandel, horeca enreparatieIndustrie
Overheid
Gezondheidszorg enwelzijnszorgVervoer, opslag encommunicatieBouwnijverheid
Delfstoffenwinning
OverigedienstverleningEnergie- enwaterleidingbedrijvenLandbouw, bosbouwen visserij
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Fin. & zakelijke
dienstverlening
Handel, horeca en
reparatie
Industrie
Overheid
Gezondheidszorg en
welzijnszorg
Vervoer, opslag en
communicatie
Bouwnijverheid
Delfstoffenwinning
Energie- en
waterleidingbedrijven
Landbouw, bosbouw
en visserij
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Bruto TW (2008) Bruto TW / Totale productie
1De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grond-stoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie bijlagen
Bron: CBS Nationale Rekeningen
Bruto toegevoegde waarde1 van de bedrijfstak gezondheidszorg vs andere bedrijfssectoren (x € mln)
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
2005 - 2008 2008
In de zorg wordt de toegevoegde waarde vooral gerealiseerd doordat het een bedrijfstak is met een zeer arbeidsintensief productieproces
0.1/XXX/Amyyon
111
De toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg stijgt, maar blijft t.o.v. de totale productie zeer stabiel
Bruto Toegevoegde Waarde en inkoop door de bedrijfstak zorg 1990-2008 (x € mrd)
0
10
20
30
40
50
60
70
1990 … 1995 … 2000 … 2005 2006 2007 2008
Intermediairgebruik (inkoop)
Toegevoegdewaarde
73
,1%
72
,6%
72
,3%
73
,6%
73
,6%
73
,6%
73
,4%
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
112
De bedrijfstak zorg heeft een relatief hoge toegevoegde waarde vergeleken met het bedrijfsleven
• Toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van de productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen
• De hoge arbeidsintensiteit van de productie zorgt voor een relatief hoge toegevoegde waarde van de zorg
– Relatief veel loonkosten
– Relatief weinig inkoop-kosten
• De relatieve toegevoegde waarde in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs, ook een arbeidsintensieve sector
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ziekenhuizen
GGZ
VV&T
GZ
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
1Macro-economische definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagen
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Productie, verbruik en inkomensvorming
Toegevoegde waarde Inkoop
Toegevoegde waarde1 2007 in %
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
113
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder het gemiddelde, maar de toegevoegde waarde ligt 30% lager
0 20 40 60 80 100 120
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Onderwijs
Horeca
Industrie
Zak. dienstv.
Toegevoegde waarde1 per medewerker 2007 (fte)
(x 1.000 €)
1 Macro-economische definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagenBron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
(x 1.000 €)0 10 20 30 40 50 60
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Onderwijs
Horeca
Industrie
Zak. dienstv.
Beloning per medewerker 2007 (fte)
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde van de gehele bedrijfstak zorg is weliswaar relatief hoog, maar door het grote aantal fte’s is de toegevoegde waarde per fte niet zeer hoog
0.1/XXX/Amyyon
114
VervoerEffect op periferie
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Horeca
Detailhandel
Economisch effect van de zorg Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
115
Overige uitgaven ontvang. bedrijfstak
94% van de gezondheidszorg wordt afgenomen door consumenten
1.150.582114.490146.87250.085329.871445.76163.503Totaal input
264.28717.37155.23211.30267.58699.09013.706Marge
15.1964.9073.3813394.3911.471707Belasting
187.2455.44510.426664939.421122.2743.030Invoer
295.14949.63722.0543690105.86478.41735.487Loonkosten
1.150.582187.416309.547264.868388.70537.13055.77928105112.609144.50910.573Totaal intermed.
Inkoop
114.4902.46493.4103.81014.8067.4755221973.6452.626341Overig
146.87248.46541.2123.17554.0205.49931.5428237.8717.1271.187Vastgoed
50.08584910.7452.14136.3505.556649130654.08011.9371.063Energie en milieu
329.87127.46576.25062.291163.86515.0479.711431382.67247.0765.046Diensten
445.761107.93028.485193.175116.1713.05013.302967513.80475.0421.298Producten
63.50324359.4452763.49350353325377301.638Gezondheidszorg
Totaal
output
Investe-
ringen ea
Consump-
tieve
besteding1
Export
Totaal
intermed.
levering
OverigVastgoedEnergie en
milieuDienstenProducten
Gezond-
heidszorg
1 Consumptieve bestedingen is inclusief consumptieve bestedingen door de overheid
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon
Multiplier effect Input-output relaties
Vereenvoudigde Input-outputtabel van de Nederlandse economie
94% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit consumptieve bestedingen
Geleverd door
Geleverd aan Overige inkomsten leverende bedrijfstak
0,4% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit export
De input-outputtabel geeft inzicht in de productiestructuur van een economie: Wie produceert wat, en wie gebruikt dat?
• Intermediair gebruik van goederen en diensten tussen de verschillende bedrijfsklassen in Nederland
• Specificaties van de finale bestedingen per bedrijfstak, t.w. consumptie, export en investeringen
• Specificaties van de overige uitgaven van de bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
116
Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag in vergelijking met andere sectoren
• De multiplier wordt gebruikt om de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren te berekenen.Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
• De multiplier wordt berekend op basis van de Input-Outputtabel (zie bijlage voor de berekeningswijze)
Gemiddelde multipliers per sector (2001)
Bronnen: CBS; LEI Regionale input-outputanalyse, In welke regio's en sectoren heeft een vraagimpuls het hoogste rendement? Van Leeuwen, Bos, Vleugel, 2001; bewerkingen Boer & Croon
Multiplier effect Input-output relaties
1
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
Bouwnijverheid en
bouwinstallatiebedrijven
Openbare nutsbedrijven
Landbouw en visserij
Industrie en
delfstoffenwinning
Communicatie, reparatie
en transport
Tertiaire en quartaire
sector
Gezondheidszorg
Gemiddeld
• De multiplier van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag ten opzichte van andere sectoren
• De tertiaire en quartaire sector (resp. dienstensector en collectieve sector) scoort in zijn geheel laag
• De gezondheidszorg heeft een zeer hoge arbeids-intensiteit. Veel toegevoegde waarde in de kolom wordt binnen de gezondheidszorg zelf geleverd
• Toch kan gesteld worden dat voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect wordt gesorteerd
De multiplier geeft het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren aan
De multiplier van de bedrijfstak zorg is relatief laag
0.1/XXX/Amyyon
117
De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
99,6%
0,4%
export van zorgproducten en -diensten
aanbod zorgproducten en -diensten in NL
De bedrijfstak zorg exporteert voor ca. € 276 mln (2008)
3,1%
96,9%
Export van zorggerelateerde producten
Export van niet-zorggerelateerde producten
De totale geschatte export van zorggerelateerde producten en diensten bedraagt ca. € 14 mrd1
(2008)
Multiplier effect Input-output relaties
1 Aanname: per bedrijfstak is bij de export de verhouding van zorggerelateerde diensten/niet-zorggerelateerde diensten hetzelfde als voor binnenlandse verkopen
Bron: CBS, bewerking Boer & Croon
Zorggerelateerde export (* € mrd, 2008)
0
2
4
6
8
10
12
14Overig
Auto's en transport
Machines en apparatuur(excl medisch)Zakelijke dienstverlening
Kleding en schoeisel
Voeding
Chemie (incl Farmacie)
Medische machines enapparatuur
• Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is met 3% laag te noemen
• De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
0.1/XXX/Amyyon
118
De bedrijfstak zorg importeert voor ca. € 3,8 mrd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gemiddeld
NL
Producten Diensten Bedrijfstak
Zorg
Energie en
milieu
Vastgoed
import inkopen in NL
Aandeel van de import in de inkopen per bedrijfstak (2008)
Multiplier effect Input-output relaties
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon.
1Totale inkoopbedrag is € 16,9 mrd. Verhouding import/inkoop NL op basis van IO tabel.
• De bedrijfstak zorg importeert in 2008 voor ca. € 3,8 mrd1. Dat komt neer op ca 20% van de totale inkopen door de zorg
• Hiermee is de zorg in lijn met het gemiddelde van de andere dienstverlenende branches
0.1/XXX/Amyyon
119
Multiplier effect Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
VervoerEffect op periferie
Horeca
Detailhandel
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
120
In de periferie van de zorg leveren bedrijven producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) van de bedrijfstak zorg
• Naast de actoren in de bedrijfstak zorg, de toeleveranciers en de facilitators, zijn er in de periferie van de zorg ook spelers actief. Deze spelers leveren niet direct aan de bedrijfstak zorg, maar aan de gebruikers (en bezoekers) van de bedrijfstak zorg
• Het merendeel van deze spelers levert activiteiten aan gebruikers van zorgaanbieders van intramurale behandeling en verzorging en in mindere mate aan gebruikers van 1e-lijn en overige zorg
• Deze spelers zijn niet meegenomen in de scope van het onderzoek en derhalve niet kwantitatief in kaart gebracht. Echter, aangezien dit economische activiteiten zijn die (een deel van) hun bestaansrecht ontlenen aan de aanwezigheid van de zorgaanbieders, geven we een aantal voorbeelden
Effect op periferie
1Voor zover zittend patiëntenvervoer door zorgverzekeraars vergoed wordt, maken taxidiensten deel uit van de bedrijfstak gezondheidszorg. Niet-vergoed taxi-vervoer, waaronder ook vervoer van het bezoek intramurale patiënten, speelt zich af in de periferie van de zorg.
2Genoemde producten worden veelal (deels) vergoed binnen ZVW, AWBZ of WMO. Voor dat gedeelte spelen deze activiteiten zich af binnen de zorg.
Verkoop van producten in (de directe omgeving van) zorginstellingen:
- Reform en homeopathische artikelen
- Opticiens en audiciens, aanbieders rollators en scootmobiels2
- Boetieks, bloemisten, media
- Bakkers, supermarkten
- etc…
Retail
Verkoop van eten en drinken in (de directe omgeving van) zorginstellingen:
- Restaurants en lunchrooms
- Broodjeszaken, coffee-corners, ijssalons
- etc…
Horeca
Vervoer van en naar zorginstellingen:
- Taxibedrijven1
- Openbaar vervoer
Vervoer
Spelers in periferie van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
121
VervoerEffect op periferie
Multiplier effect Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Horeca
Detailhandel
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
122
De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland
Zorginnovatie kan gedefinieerd worden als:
“Het geheel van bewust gekozen activiteiten die gericht zijn op het realiseren van verandering in de gezondheidszorg, welke ten doel heeft om met toegenomen effectiviteit te voldoen aan de zorgvraag met behoud of verbetering van de kwaliteit” [Definitie GHIP: Good Healthcare Innovation Practice]
• In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg
• In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd. Dat lijkt niet veel, maar relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland daarmee wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
• Het grootste aantal Private Equity investeringen (26%) vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologiebedrijven
– Het gros van deze PE investeringen wordt in biotechnologie gestoken.
– In totale Private Equity investeringsbedrag wordt de zorg & biotechnologie ingehaald door energie & milieu
– Tussen 2005 en 2007 is ook de inzet van venture capital in de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen
• De farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op
• Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken, zoals minimaal invasieve ingrepen
• Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg.
– Dit leidt ondermeer tot een groot aantal zorg-op-afstand projecten
– De regio Eindhoven heeft zich ontwikkeld tot een cluster met een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven
Innovatie Observaties
0.1/XXX/Amyyon
123
Bron: CBS1Gez.R&D researchbedrijven: R&D in de bedrijven uit de bedrijfstak Medisch en farmacologisch speur- en ontwikkelingswerk (SBI 73103). Bedrijven zijn voor meer dan de helft privaat gefinancierd. Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van Clinical Research Organisaties.2Gez.R&D instellingen (muv univ. en UMC): R&D bij gezondheidsgerelateerde instellingen of gezondheidsgerelateerde delen van instellingen (instellingen zijn voor meer dan de helft publiek gefinancierd). Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van biomedisch proefdieronderzoek bij apen
In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg
46227%
18711%
25415%
1469%
65338%
Universiteiten enUMC's
Farmaceutischeindustrie
Overig industrie engroothandel
Researchbedrijven
R&D instellingen (muvuniv. en UMC) 2,9
19%
1,711%
1,812%
213%
6,645%
?1702?15Totaal gezondheidszorggerelateerde R&D
1371461,82Gez. R&D instellingen2 (muv univ. en UMC)
1731871,71,7Gez. R&D researchbedrijven12372541,61,8Gez. R&D overig industrie en groothandel
4584622,72,9Gez. R&D farmaceutische industrie
?653?6,6Gez. R&D universiteiten en UMC's
2004200320042003
Uitgaven(* €mln)
Arbeidsvolume(* 1000 fte)
Arbeidsvolume t.b.v. zorggerelateerde R&D (2003, * 1000 fte)
Uitgaven t.b.v. zorggerelateerde R&D (2003, * € mln)
Totaal: 1,7 mrd Totaal: 15.000 fte
Innovatie R&D inspanningen
0.1/XXX/Amyyon
124
In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd
Aantal zorggerelateerde patentaanvragen, per land, 1995-2005
Bronnen: Lambooij M (RIVM), Berg MJ van den (NIVEL). Aantal patentaanvragen Nederland. In: Zorgbalans 2008; Octrooicentrum Nederland, Life Sciences en Gezondheid, ‘Trends in octrooiaanvragen in medische biowetenschappen’, 2006
Innovatie Patentaanvragen
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
• Van de Nederlandse patenten heeft het grootste deel betrekking op geneesmiddelen.
• Steeds meer patenten worden aangevraagd voor medische instrumenten en relatief weinig op het gebied van non-invasievetechnieken en ICT. In het bijzonder de deelgebieden imaging, genetische en biomedische technieken, cel engineering en bio-informatica hebben de afgelopen jaren een bovengemiddelde groei doorgemaakt in het aantal aangevraagde patenten
• Het bedrijfsleven is de grootste aanvrager van patenten, op afstand gevolgd door universiteiten en kenniscentra.
Merendeel van de patenten heeft nog betrekking op geneesmiddelen
0.1/XXX/Amyyon
125
Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
Aantal zorggerelateerde patentaanvragen per miljoen inwoners, per land
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
0 20 40 60
NL
USA
D
B
JPN
UK
EU-15
F
S-KOR
1995-2005 2005
Innovatie Patentaanvragen
0.1/XXX/Amyyon
126
Het grootste aantal Private Equity investeringen vindt plaats in biotechnologie-bedrijven
PE Investeringen in Nederland, naar bedrijfssectoren, 2008 (aantal ondernemingen, industrieanalyse)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Agrarische sector
Overige
Vastgoed
Financiële diensten
Chemische producten en materialen
Constructie
Transport
Consumentendiensten en overige diensten
Energie en milieu
Zakelijke en industriële diensten
Consumentengoederen en retail
Computergerelateerde en consumentenelektronica
Zakelijke en industriële producten
Communicatie
Gezondheidszorg en biotechnologie
Bron: De Nederlandse PE markt 2008 (PwC)
Innovatie PE investeringen
Volgens bronnen ontvangen gezondheidszorg en biotech de meeste PE-investeringen. In de praktijk zal vooral de laatste van de twee hiervoor in aanmerking komen
0.1/XXX/Amyyon
127
Het gemiddelde bedrag per PE investering in de zorg & biotechlijkt relatief klein
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2004 2005 2006 2007 2008
Chemische producten enagrarische sector
Zakelijke en industrieleproducten en diensten
Consumenten goederen,diensten en retail
Energie en milieu
Financiële diensten (incl.vastgoed)
ICT
Gezondheidszorg enbiotechnologie
Overige
Bron: “Ondernemend vermogen. De Nederlandse private equity-markt in 2008”, PwC i.o.v. NVP, april 2009
Innovatie PE investeringen
Gezien het feit dat in aantal Private equity investeringen in Nederland de gezondheidszorg- en biotechnologiebedrijven de lijst wel aanvoeren, maar op totaal investeringsbedrag in de middenmoot hangen, kan geconcludeerd worden dat het gemiddelde bedrag per PE investering relatief klein is.
Totale PE investeringsbedrag per sector in 2007 (x € mln)
0.1/XXX/Amyyon
128
Tussen 2005 en 2007 is de inzet van venture capital in de Neder-landse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen
De inzet van venture capital1 binnen de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie is tussen 2005 en 2007 opgelopen tot € 365 miljoen
30% van het aantal investeringen vindt plaats binnen de eerste fase van productontwikkeling. Het gaat hier echter in totaal maar om ongeveer 3,5% van het geïnvesteerde kapitaal binnen de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sector. Investeringsbedragen in startkapitaal zijn dus relatief klein per investering.
Innovatie Private Equity
0
1
2
3
4
Farmaceutische industrie Medische technologie
Aandeel venture capital
en banken (%)
1-25 mw 26-100 mw > 100 mw
Gemiddeld deelnamebelang van venture capital instellingen en banken, per sector, naar grootte van bedrijven
0
100
200
300
400
2004 2005 2006 2007
Investeringen (mln euro's)
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
Investeringen Groei
Groei (%
)
Ontwikkeling venture capitalinvesteringen in Life Sciences2 en
Medische Technologie
1Venture Capital is een vorm van Private Equity, gericht op investeringen in startende, snel-groeiende ondernemingen2Inschatting is dat een groot deel van deze investeringen in biotechnologie gedaan worden
Bron: Zorginnovatieplatform uit ‘Meer rendement uit R&D’
Banken en venture capital bedrijven nemen met name bij midden- en kleinbedrijf een (klein) belang
Hoewel het geïnvesteerde kapitaal in de beginfase relatief laag is, is het aandeel van financiers (banken en venture capital) in de beginfase van bedrijven Life Sciences en Medische Technologie in de afgelopen twee jaar wel meer dan verdubbeld
0.1/XXX/Amyyon
129
De chemie en farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op
9,9 procent van de Gazelle bedrijven bevindt zich in de sector chemie- & farmacie, terwijl deze branche slechts 1,5 procent van het Nederlandse bedrijfsleven vertegenwoordigt.
1Gazellen zijn bedrijven die over de periode 2005 tot en met 2007 ononderbroken omzetgroei van in totaal minimaal 20% of meer hebben gerealiseerd en over het laatste jaar ook een positief resultaat hebben gerealiseerd
Bron: FD Gazellen Awards 2008, Financieel Dagblad
Innovatie Gazellen bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
130
Er zijn vanuit de overheid een aantal platforms opgericht die gericht zijn op innovatie in (onder andere) de bedrijfstak zorg
1 Het platform heeft zelf geen budget. Het platform tracht concrete belemmeringen voor innovatie weg te nemen. Het totale bedrag dat het kabinet heeft vrijgemaakt voor innovatie loopt op van tweehonderd miljoen euro in 2004 tot zevenhonderd miljoen euro structureel vanaf 2007.
2 Het platform ICT en Innovatie heeft geen budget. Het is aan het Ministerie van VWS om over de financiering van voorstellen van dit platform te beslissen.
3 Het Zorginnovatieplatform verstrekte in 2008 zelf nog geen subsidies aan partijen. Inmiddels geeft het ZIP wel zelf subsidies uit, via Senternovem, waaronder de Zorginnovatievouchers.
€ 21 mln.32009Verbetering innovatieklimaat en opschaling succesvolle innovaties
Zorginnovatieplatform (VWS)
€ 0,1 mln2006Verbeteren arbeidsproductiviteit en -omstandigheden
Landelijk Platform Zorginnovatie (RegioPlus)
022006Agendasetting, besluitvorming en bewaking van de uitvoering van programma’s
Platform ICT & Innovatie (VWS/Nictiz)
€ 0,2 mln2005Versnellen van de innovatiecyclusICTRegie: Platform Health Support (EZ/OCW)
€ 012004Versterking innovatiekracht NederlandInnovatieplatform (AZ, VWS, EZ, OCW)
Jaarlijks budget
Gestart in Doel Platforms
Innovatie Innovatieplatforms
Bron: websites
0.1/XXX/Amyyon
131
Er lopen ruim 100 telecareprojecten in Nederland, de meeste in de sfeer van e-domotica en personenalarmering
Bron: RIVM, Van Van Houwelingen & Lambooij, 2007
* De tabel is niet uitputtend omdat niet alle projecten centraal worden bijgehouden
13.350 W/G> 100Totaal
7.000 G> 15Informatievoorziening aan client en verzorger, monitoring, administratie, diagnose, zowel in care als in cure
Telemedicine in de thuissituatie
250 G3
Informatievoorziening aan client en verzorger, diagnose op afstand, monitoring, administratie. Overwegend in een care-omgeving
ICT-domotica
2.500 G15Communicatie en informatie-uitwisseling, diagnose op afstand, overwegend in een care-omgeving
Videocommunicatie
600 G10Veiligheid, overwegend in een care-omgeving.
Personenalarmering-plus
3.000 W60Gemak, veiligheid en energiebesparing, overwegend in een care-omgeving
E-domotica en personenalarmering
Aantal woningen/ gebruikers
Aantal projecten
DoelType
Telecareprojecten in Nederland, begin 2007*
Innovatie Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
132
In de GGZ worden met e-health toepassingen verschillende patiëntengroepen beter bereikt
Bron: Riper et al., 2007
655992220Totaal
18
27
6
14
Totaal
--275Depressie
--51-Angststoornissen
19-413Psychische klachten 'allerlei'
4-2102Problematisch alcoholgebruik
Selectieve preventie
(Na)zorgE-consultBehandelingGeïndiceerde preventie
Type
Aantal e-health projecten in de GGZ (2007)
Innovatie Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
133
Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken zoals minimaal invasieve ingrepen
Beschikbaarheid minimaal invasieve technieken in OECD-landen, 1996-2005
Bron: OECD HEALTH DATA 2008, Dec. 08
De scores worden berekend door het gebruik van een innovatie in een land te delen door het gebruik van een innovatie in alle OECD-landen. De waarde kan dus alleen worden geïnterpreteerd in relatie tot de score van de andere landen
Toepassing chirurgische dagbehandeling in OECD-landen, 1996-2005
De beschikbaarheid en de toepassing van minimaal invasieve technieken ligt in Nederland rond het gemiddelde van de OECD-landen
In Nederland vinden chirurgische ingrepen vaker plaats in dagbehandeling dan in andere Europese landen
Innovatie Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
134
Sinds 1980 is de gemiddelde ligduur bij klinische opnamen gehalveerd
Bron: CBS, Prismant
Gemiddelde ligduur bij klinische opnamen, naar geslacht
Innovatie Impact van innovaties op zorgverlening
0
2
4
6
8
10
12
14
1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
mannen vrouwen
• Als gevolg van innovaties in processen, medische apparatuur en hygiëne herstellen patiënten sneller van ingrepen en worden zware ingrepen in toenemende mate vervangen door minder invasieve ingrepen
• Ook kunnen door het beter organiseren van de zorg in de thuissituatie patiënten eerder uit het ziekenhuis ontslagen worden
• Daling van de gemiddelde ligduur leidt tot kostenbeheersing in de zorg
• Met de komst van DBC’s is er voor ziekenhuizen een extra belang om de verpleegduur per opname te minimaliseren
0.1/XXX/Amyyon
135
De regio Eindhoven heeft een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven
De regio Eindhoven heeft als doel te excelleren als internationale top-technologieregio, o.a. door samenwerking met Leuven, Maastricht en Aken. Door de vele onderzoekscentra, hogescholen en universiteiten is de regio een belangrijke innovatiebron
• Philips Healthcare
– Beeldvormende systemen
– Klinische systemen
– Thuiszorgoplossingen
– Informatie –en monitoringsystemen
• GE Healthcare
– Beeldvormende systemen
– Interventie –en operatieapparatuur
– Klinische systemen
– Informatie –en monitoringsystemen
– IT-systemen
• Medical Development & Technology B.V.
– Röntgenapparatuur
– Vruchtbaarheidsinstrumenten
• Merge Technologies Inc.
– Monitoringsystemen
• Cytocentrics B.V.
– Microscopen en instrumenten voor laboratoria
– Apparatuur voor celverwerking in laboratoria
Innovatie Voorbeelden
Voorbeelden van bedrijven in de regio Eindhoven
Brainport Eindhoven
LifeTec Network is opgericht door Philips, Schering-Plough, DSM, Medtronic, de TU/e en het AZM/UM. Samen met o.a. Brainportvoert LifeTec Network een studie uit om de strategische richting te bepalen voor de regio Zuidoost Nederland om toonaangevend in de wereld te worden als gebied voor industrie, ontwikkeling en onderzoek op het terrein van ‘lifetec’.
LifeTec Network
0.1/XXX/Amyyon
136
Overige voorbeelden van innovatie1
20. Landelijke vaccinatiecampagne tegen meningokokken C: van consternatie tot slagvaardige campagne
21.Het Leidsche Rijn Gezondheids Project: zorgvernieuwing toetsen met dagelijks verzamelde gegevens.
Nieuwe publieke infrastructuren
16.Multidisciplinaire zorg aan patienten met vaatziekten: meer samenhang, preventie en kwaliteit
17. Transmurale zorg voor patiënten met kanker in de regio Arnhem
18.Dordtse traumazorg: ketenzorg op maat bij ongevallen en rampen
19.Samenhangend beleid voor spoedeisende ziekenhuisopnamen in Eindhoven: nooit meer opnamestops
Structuren voor multidisciplinair werken door medisch specialisten en verpleegkundigen
13. Lastenverlichting en kwaliteitsverbetering voor een huisartsenpost in Nijmegen
14.Transmurale zorg in de regio Midden-Twente: van ziekenhuis naar thuiszorg zonder hobbels
15.Samenhangende zorg in Almere: een continue proeftuin voor zorginnovaties
Nieuwe structuren voor zorgaanbod in de eerste lijn
8. Van consultatiebureauzuster tot nurse practitioner in de integrale reumazorg in Groningen
9. Geïntegreerde diabeteszorg in de regio Gorinchem: continu, overzichtelijk en doelmatig
10.Geïntegreerde zorg aan COPD-patiënten in de Utrechtse regio
11. Transmurale zorg voor patiënten met een beroerte in het Heuvelland: op tijd, effectief en gewenst
12.Geïntegreerde PG zorg in Den Haag: een verpleeghuis van 160 bedden wordt overbodig
Ketenzorg
5. Een cataractstraat voor Rotterdamse oogpatiënten: bedrijfsmatig, persoonlijk en hoge kwaliteit
6. Joint Care voor orthopediepatiënten in Den Bosch: patiënten en partners helpen elkaar
7. De mammapoli in Delft: van vraag tot antwoord in één ochtend
Standaardisering van bestaande zorg
1. Neonatale gehoorscreening: van experiment tot standaardzorg voor alle pasgeborenen
2. Fysiotherapie in de eerste lijn voor vrouwen met incontinentieklachten: droog op eigen kracht
3. Behandeling en zorg van risicozwangere thuis: effectief, vriendelijk en goedkoop
4. Implementatie van laparoscopische chirurgie in Nederland: langzaam maar zeker voortschrijdend
Nieuwe methoden van zorgverlening
VoorbeeldenType innovatie
Bron: Moderne patiëntenzorg in Nederland, G. Schrijvers, N. Oudendijk, P. de Vries, e.a.
Innovatie Voorbeelden
Den Haag, oktober 2009
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, IO-tabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
138
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
139
Alle te onderzoeken aspecten zijn meegenomen in dit rapport
In Hoofdstuk 5, Innovatie, wordt ingegaan op indicatoren van zorggerelateerde innovatie, zorggerelateerde R&D investeringen en worden voorbeelden genoemd van innovatie in de zorg
• Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties?
Onderdeel van de input-outputtabel in Hoofdstuk 5 is een waardering van de export van de zorgsector
• Wat is de waarde voor de export?
In hoofdstuk 4, Profit / not for profit
Opbouw “waardeketens” van de klassieke gezondheidszorgonderdelen (Porter)
• Welke doorkijken op de gezondheidszorg kunnen worden geboden
De relaties tussen de actoren, daar waar mogelijk gekwantificeerd naar de waarde van de geld of goederen/dienstenstroom, staan weergegeven in Hoofdstuk 4, Relaties tussen actoren
• Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk?
• Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren?
• Wat zijn de bijbehorende financiële stromen?
In hoofdstuk 4, Actoren, staat de zorggerelateerde werkgelegenheid bij de verschillende actoren
In hoofdstuk 5, Multiplier, staat ook berekend in welke verhouding de werkgelegenheid in de bedrijfstak zorg staat t.o.v. zorggerelateerde werkgelegenheid in de bedrijfskolom zorg
• Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren?
In Hoofdstuk 4, in de onderdelen bedrijfskolom en actoren staan voor zorgleveranciers, de toeleveranciers en de faciliterende instellingen weergegeven, naar omvang en producten en diensten
• Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg?
• Welke producten en diensten leveren de actoren?
VerslagleggingOnderzoeksaspect
In het rapport dient inzicht te worden verkregen op de volgende gebieden
Verslaglegging
0.1/XXX/Amyyon
140
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
141
Gehanteerde bronnen
Nefarma
IMS Health
CVZ
Zorg Innovatie Platform
Diverse websitesGood Healthcare Innovation Practice
MazarsCompany.info
IMS HealthPhilips Healthcare Jaarverslag
NMT
BIG
De Nederlandse PE markt 2008 (PwC)
Moderne patiëntenzorg NL (Schrijvers et al. 2002)
ZN
Rijksbegroting VWS
AZW
PGGM
KNMP
LEI
OECD Heath Data 2008
NZa
VWS brancherapport Care
Vektis
Mezzo
Prismant
Vilans
Neprofarm
E-Mental Health (Riper et al. 2007)
Ambulances in Zicht
NZa Monitor Huisartsenzorg 2008
Nederlands Octrooibureau
Jaarverslagen zorginstellingen
Boer & Croon health care database
SCP
SFK
VGN brancherapport
LHV brancherapport
PwC Benchmark VVT
IGZ
Actiz
Vektis Zorgmonitor
Nivel
RIVM
CPB
CBS
Bronnen
Bronnen
0.1/XXX/Amyyon
142
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
143
Sinds 1998 zijn de uitgaven aan zorg gestegen van € 41 mrd naar € 74 mrd
0.1/XXX/Amyyon
144
Productie en capaciteit van zorginstellingen 2006
0.1/XXX/Amyyon
145
Internationale vergelijking totale uitgaven aan zorg als % BBP
15,315,215,215,114,713,913,213,11313,113,213,313,113,212,912,611,9United States
8,48,287,77,67,57,27,16,86,876,976,96,96,46UK
5,75,965,95,64,94,83,64,23,93,43,63,73,83,83,6Turkey
11,311,411,411,41110,710,310,310,210,110,19,79,49,49,38,98,2Switzerland
9,29,29,29,49,398,28,38,28,18,2888,48,288,2Sweden
8,48,38,28,17,37,27,27,37,37,37,57,47,37,47,16,76,5Spain
10,210,2109,798,88,88,28887,876,96,66,45,9Portugal
8,79,19,7109,88,88,49,39,38,47,87,97,97,98,187,6Norway
88,27,87,77,67,87,37,17,27,17,17,57,36,9New Zealand
9,59,48,98,388,18,17,98,28,38,38,58,48,28Netherlands
7,37,88,17,66,86,45,85,85,75,65,75,65,35,55,45,15,4Luxembourg
8,18,288,187,97,77,57,3776,96,86,56,366Japan
98,98,78,38,38,28,17,87,77,77,47,37,67,987,97,7Italy
7,58,27,57,37,16,96,36,26,26,46,56,76,96,976,56,1Ireland
9,19,49,910,410,29,39,59,68,98,18,28,28,18,38,287,8Iceland
10,610,710,610,810,610,410,310,310,210,210,410,19,89,69,68,3Germany
1111,11110,910,510,210,110,110,110,210,410,49,39,38,98,68,4France
8,28,38,187,67,277,27,27,47,87,77,78,298,87,7Finland
9,59,59,59,38,88,68,38,58,38,28,28,18,48,68,38,28,3Denmark
109,99,89,89,69,38,88,998,88,899,49,79,89,68,9Canada
10,310,610,710,598,78,68,68,48,38,48,27,77,97,77,67,2Belgium
10,110,310,310,210,1109,910,1109,89,79,79,79,38,88,48,4Austria
8,78,88,88,68,68,48,387,87,67,67,47,47,37,37,26,9Australia
20062005200420032002200120001999199819971996199519941993199219911990Country
Bron: OESO Health Data 2008
0.1/XXX/Amyyon
146
Uitgaven aan personal health care per hoofd van de bevolking(US$ 2000-prijzen)
50184905478546434437421340103885377136643575349834063345325331112962United States
1560United Kingdom
343323Turkey
3448340733323261316930142933287027702715261425632519252624402291Switzerland
26402604251324792378225321642067197518711862178417421779Sweden
180717581709166714841464143314041347130312771243823Spain
970878792679645600573592Slovak Republic
1597161715811514145014071387Portugal
31293235336133793286290827482937290126082353227622022128211920191873Norway
198318891775New Zealand
25992504243023492211207319501922184418321810178017591754172216551588Netherlands
31393234294028702620241122641858189817951761Luxembourg
11871056942894816787663597510541521473438425414377358Korea
208920681999194218931859179417081638160415931503Japan
22642213215820502049200619391810176817431657162416651683169016621584Italy
30523092306130072885268926622622236419731927183918141805177318141800Iceland
1164114910591030903821762739699Hungary
2529247524302459242923932338226722132163215620781992189619291790Germany
26082590253724622375228922272169210620602050203419101887181817531695France
21472099199419021777166915901551149014691474139913911441158516071501Finland
27672644257124882441236922922265217420922053198920161969189618721872Denmark
26322541249224202390227621682104208419751913194819932017202419751884Canada
2638261026932599Belgium
28642812277027272673260525672517241622852193216821291984189017941757Austria
24322378235622592203211720051922180917151660157515141478143113751333Australia
20062005200420032002200120001999199819971996199519941993199219911990Country
Bron: OECD HEALTH DATA 2008, Dec. 08
0.1/XXX/Amyyon
147
Omvang intramurale actoren bedrijfstak zorg 2007
602
197
950
1 749
389
534
16
938
10 910
11 848
13 598
721
VV&T
130114779Niet eerder genoemde bedrijfsopbrengsten
2225441.406Overige subsidies en bijdragen
2025WMO-subsidies Huishoudelijke Hulp
3546582210Totaal overige bedrijfsopbrengsten
6262678Overige dienstverlening
13338333Niet-gebudgetteerde zorgprestaties
Nvtnvt1.042waarvan B-segment
1951002.054Totaal overige netto-omzet
5 3333 87212.926Wettelijk budget en/of subsidies
5 5293 97214.979Totaal netto-omzet
5 8834 63017.189Totaal bedrijfsopbrengsten (mln euro)
150102117Aantal instellingen
GZGGZZiekenhuizen
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
148
Totale Macrobudget voor huishoudelijke hulp in de WMO bedraagt 1,4 mrd
1,22
0,18
1,05
0,20
0,150
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
Budget
huishoudelijke
hulp VWS
Eigen bijdragen Uitgaven Zorg in
Natura
Uitgaven PGB Overschot
Opbouw macrobudget voor WMO huishoudelijke hulp (2008, x € mrd)
Bron: SCP, advies macrobudget huishoudelijke hulp WMO
0.1/XXX/Amyyon
149
Productie en capaciteit ziekenhuis- en revalidatiezorg 2007*
VariabeleGrootheid
----403-43Eerste consulten (*1000)
----2 19560-2 255Revalidatiebehandeluren(*1000)
----4478-455Klinische verpleegdagen (*1000)
Productie revalidatiezorg
----1 03135-1 066Poliklinische behandelplaatsen
----1 77115-1 786Bedden klinische behandelingCapaciteit
revalidatiezorg
-25--181 5132241 780Klinische opnamen (*1000)
-140--1248 8971 10610 267Eerste polikliniekbezoeken (*1000)
-27--301 4561901 703Dag- en deeltijd-behandelingen (*1000)
12137--1349 2481 74011 271Klinische verpleegdagen (*1000)
Productie ziekenhuiszorg (excl. GGZ)
85696--1 83245 0608 05455 727Bedden klinische, dag-, deeltijdbehand.
Capaciteit ziekenhuiszorg (excl. GGZ)
OverigVV&TGZGGZCat.
Zieken-huizen
Alg. Zieken-huizen
Academ. Zieken-huizen
TotaalSBI codering
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
0.1/XXX/Amyyon
150
Productie en capaciteit intramurale zorg 2007*
VariabeleGrootheidOverigVV&TGZGGZ
Cat. Zieken-huizen
Alg. Zieken-huizen
Acad. Zieken-huizen
TotaalSBI codering
8708 79312 8421 323121425024 374Dagdelen groepsgewijze dagactiviteiten (*1000)
........Uren advies, instructie en voorlichting (*1000)
-781--1-80Uren prenatale zorg (*1000)
14786073356-743Uren extramurale behandeling (*1000)
1 4919 1098 16829228239-19 327Uren extram. begeleiding (excl. dagact.) (*1000)
6710 694450362291-11 540Uren extramurale verpleging (*1000)
15628 86064946-746-30 457Uren extramurale persoonlijke verz. (*1000)
8951 267966-1 341-52 799Uren extramurale huishoudelijke verz. (*1000)
-2-----2Nachten nachtverzorging (*1000)
11 06732-40-1 113Dagen kortdurend verblijf (*1000)
5933 829154117-1 105-35 265Intramur verzorgingsdagen z. behand. VZH (*1000)
Productie intramurale verzorging
16297 203315342-3 130-101 152
Intramur plaatsen zonder behandeling VZH
Capaciteit intramurale zorg zonder VZH
-13-----13Nachten nachtverpleging (*1000)
4422 465123280-1 532-24 445Intramur. verpleegd. met behandeling VPH (*1000)Productie Intramurale
verpleging
12262 735341767-4 283-68 248Intramur. plaatsen met behandeling VPH
Capaciteit intramurale zorg met VPH
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
0.1/XXX/Amyyon
151
Productie en capaciteit GGZ en Gehandicaptenzorg 2007*
VariabeleGrootheidOverigVV&TGZGGZ
Cat. Zieken-huizen
Alg. Zieken-huizen
Acad. Zieken-huizen
TotaalSBI codering
172128 188453--8 474Klinische verzorgingsdagen GHZ (*1000)
2345118
12153---18 648
Klinische verpleegdagen GHZ (*1000)Productie intra-
en semimurale GHZ
5063523
30012158--24 154
Intramur. plaats. zonder behandeling GHZ
651 16840
771143---42 147
Intramur. plaatsen met behandeling GHZCapaciteit intra-
en semimurale GHZ
---52-10-62Eerste klinische opnamen (*1000)
4431125611
081-412-12 104
Poliklinische face-to-face contacten (*1000)
1310341 347-124-1 529Deeltijdbehandelingen (*1000)
5281363352 761---3 761Verzorgingsdagen beschermd wonen (*1000)
308717 235-357-7 701Klinische verpleegdagen GGZ (*1000)
Productie GGZ
1 5112226379 370---11 739Plaatsen beschermd wonen
932220620
947-1 115-22 383
Bedden klinische en deeltijdbehand. GGZ
Capaciteit GGZ
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
0.1/XXX/Amyyon
152
Huisartsen gaan steeds meer samenwerken in groepspraktijken
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
2007
2006
2005
2004
2003
2002
Solopraktijk Duopraktijk Groepspraktijk
Relatief aantal huisartsen naar praktijkvorm (2002-2007)
Bron: Vektis
0.1/XXX/Amyyon
153
De opbrengsten per medewerker liggen bij apotheken en huisartsen beduidend hoger dan bij andere zorgaanbieders
0
50
100
150
200
250
Apot
heke
n
Hui
sartse
nTa
ndar
tsen GGD
Med
isch
e la
bora
toria
Fysiot
hera
pie
Ziek
enhu
izen
GGZ
GZ
VV&T
Ziek
enve
rvoe
r
Totale bedrijfsopbrengsten per medewerker (* €1000) in 2006
?
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
154
Omvang patiëntenverenigingen en beroepsorganisaties
20091.989..Osteoporose Vereniging
200879202008283.891Antroposana
20088979..Vereniging Spierziekten Nederland
20099.500.. Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS)
200810.0002008522.857Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV)
200923.00020082.604.993Per Saldo
200825.00020081.098.633Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)
200857.92220083.941.730Diabetesvereniging Nederland (DVN)
200873.00020081.477.016Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV)
200940.000200814.576.000Astma Fonds Longpatiëntenvereniging
JaarAantal ledenJaarOmzetPatiëntenverenigingen
20085220088.320.000Verpleegkundigen en verzorgende Nederland (V&VN)
200870200810.300.000GGZ Nederland
200874200811.748.000Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ)
200982200813.197.154Actiz
20095020088.047.045Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN)
20092020083.218.818Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn (LVG)
200983200813.358.094Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV)
200681200613.100.000GGD Nederland
2006130200623.000.000Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP)
JaarAantal mw.JaarOmzetBeroepsorganisaties
Bronnen: NPCF; diverse websites, jaarverslagen
0.1/XXX/Amyyon
155
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
156
De sector gezondheidszorg loopt voor in de vergrijzing op de totale Nederlandse economie
Het aandeel werknemers per leeftijdsklasse in % - 2005
Bron: Prognosemodel Leeftijdsopbouw, PGGM-deelnemersbestand
0.1/XXX/Amyyon
157
De gemiddelde leeftijd van het personeel in de zorg stijgt
(Voorziene) leeftijdsopbouw ziekenhuispersoneel 2007, 2012, 2017
Bron: Prognosemodel Leeftijdsopbouw, PGGM-deelnemersbestand
(Voorziene) leeftijdsopbouw personeel in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang
2007, 2012, 2017
Bij de 30-ers is een dip in de arbeidsparticipatie te zien. Dit is mogelijk gerelateerd aan vrouwen die uittreden bij het moederschap en later weerintreden
0.1/XXX/Amyyon
158
Herkomst arbeidspopulatie in de bedrijfstak zorg
2392,32378,72358,92248,421211988,21909,6Totaal
59,557,155,349,742,336,130,9Overige niet-westerse allochtonen
27,72726,724,621,719,216,3Turkije
35,734,834,231,927,924,221,5Marokko
33,533,434,131,828,424,721,8Nederlandse Antillen en Aruba
95,295,394,289,583,777,973,7Suriname
251,3247,6244,6228,3204,5182,4164,6Niet-westerse allochtonen
306,4307,7306,5291,7275,5258,2249,6Westerse allochtonen
557,4555,1550,9520480440,4414Allochtonen
1833,91823,618081728,416411547,81495,6Autochtonen
2005200420032002200120001999Herkomstgroepering
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
159
Er werken zeer veel vrouwen in de bedrijfstak zorg
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Bedrijfstak Zorg VV&T + GZ Ziekenhuizen en GGZ 1e-lijnszorg Overig
Vrouw
Man
Aantal werkzame personen in de bedrijfstak zorg naar geslacht 2007
Bron: CBS
nb
0.1/XXX/Amyyon
160
Nederland telde in 2007 bijna 55.000 geregistreerde vrije medische beroepsbeoefenaren
Ten opzichte van 2006 is dit een stijging van 3,3%.
Aantal vrije beroepsbeoefenaren
Beroepsgroep 2006 2007 mutatie (%)
Apothekers 2.199 2.321 5,5
Huisartsen 8.393 8.650 3,1
Verloskundigen 1.648 1.764 7,0
Tandartsen 6.936 7.102 2,4
Fysiotherapeuten 16.000 16.135 0,8
Oefentherapeuten 1.877 1.930 2,8
Logopedisten 2.631 2.916 10,8
Medisch specialisten 12.294 12.874 4,7
Tandartsspecialisten 1.139 1.191 4,6
Mond- en kaakchirurgie 193 204 5,7
Orthodontie 294 285 -3,1
Mondhygiënisten 652 702 7,7
Totaal 53.117 54.883 3,3
Bron: Vectis Zorgmonitor
0.1/XXX/Amyyon
161
Verhouding medisch specialisten in dienstverband vs. vrije beroepsbeoefenaren
23%
77%
verhouding
4.8544.727Totaal
24%1.1411.089In dienstverband
76%3.7133.638Vrije beroepsbeoefenaren
verhouding2008120071Totaal specialisten
1De cijfers m.b.t. de verhouding tussen medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren en dienstverbanders, zijn gebaseerd op cijfers van 43 enquêtes waarvoor de gegevens ultimo 2006, 2007 en 2008 zijn ingevuld, voor zowel de medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren als de medisch specialisten in dienstverband. Op basis hiervan is het gemiddeld aantal medisch specialisten 2007 en 2008 berekend. De absolute aantallen representeren dus niet de werkelijke aantallen medisch specialisten, maar dienen ter bepaling van de verhouding vrije beroepsbeoefenaren – specialisten in dienstverband
Bron: Mazars; Onderzoek omzetontwikkeling medisch specialisten 2007/2008, 9 juni 2009
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2007 2008
Dienstverband
Vrije beroepsbeoefenaren77% 76%
23% 24%
0.1/XXX/Amyyon
162
Aantal zelfstandig gevestigde huisartsen en huisartsen in loondienst van zelfstandig gevestigde huisartsen
8.4958.4088.2098.1077.9457.7637.7067.5717.4567.3777.1707.1256.8006.2125.522Totaal
2.8842.7492.5792.4242.2462.0451.9101.7791.6951.6081.4271.3721.016657371vrouw
5.6115.6595.6305.6835.6995.7185.7965.7925.7615.7695.7435.7535.7845.5555.151man
Totaal
912893789722617493490480458461356372409303265totaal
761743663595506406396379365348275276240181155vrouw
1511501261271118794101931138196169122110ManHIDHA’s
(huisartsen die in loondienst
werkzaam zijn van een
zelfstandig gevestigde huisarts)
7.5837.5157.4207.3857.3287.2707.2167.0916.9986.9166.8146.7536.3915.9095.257totaal
2.1232.0061.9161.8291.7401.6391.5141.4001.3301.2601.1521.096776476216vrouw
5.4605.5095.5045.5565.5885.6315.7025.6915.6685.6565.6625.6575.6155.4335.041Man
Zelfstandig gevestigde huisartsen
200620052004200320022001200019991998199719961995199019851980Jaar
Bron: Nivel
0.1/XXX/Amyyon
163
Verdeling naar functiesoort per zorgtak (aantal medewerkers)
28 900
Jeugdzorg
7 951
GGD-en
4 460
10 990
34 920
4 560
231 190
270 670
4 590
66 280
31 670
102 550
388 660
479 710
VV&T(niet alleen
intramur.)
2 080710701 4001 300Overig personeel in loondienst
3 5401 7001004 870990Leerling verpleegkundig/–verzorgend personeel
19 24015 0005 73038 15012 620Overige patiënt- en bewonergeb. functies
2 63010 4701 2408 66013 230Medisch en sociaal-wetenschapp. functies
98 48031 7803 78069 77014 060Verpleegkundig en verzorgend personeel
120 35057 25010 750116 58039 900Totaal patiënt- en bewonergeb. functies
1 0808602201 990900Terrein- en gebouwgebonden functies
10 3606 2201 27023 8504 130Hotelfuncties
10 84013 2802 86031 62014 660Algemene en administratieve functies
22 28020 3504 35057 47019 690Totaal overhead en facilitaire functies
148 25080 01015 280180 32061 870Totaal aantal medewerkers in loondienst
158 94085 51016 400191 00070 380Totaal aantal banen
GZGGZCategorale
zieken-huizen
Algemene zieken-huizen
Acade-mischezieken-huizen
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
164
Verdeling naar functiesoort per zorgaanbieder (fte)
GZGGZVV&TCategorale ziekenhuizen
Algemene ziekenhuizen
Academische ziekenhuizen
Overige werkzame personen
Vrijgevestigde en ingehuurde medici
1 8601 590540609301 210Overig personeel in loondienst
8 2402 8501 540804 270890Leerling-verpleegkundig en –verzorgend
21 08012 93011 0604 11027 28010 200Overige patiënt- en bewonergeb. functies
2 7001 8108 1209407 52011 630Medisch en sociaal-wetenschapp. Functies
120 88059 07024 2702 56047 91010 740Verpleegkundig en verzorgend personeel
144 67073 80043 4507 61082 72032 560Totaal patiënt- en bewonergeb. functies
3 1509207201801 860790Terrein- en gebouwgebonden functies
32 2405 6303 95077013 9103 000Hotelfuncties
20 0707 7909 8902 07021 82011 140Algemene en administratieve functies
55 47014 33014 5603 02037 59014 930Totaal overhead en facilitair
210 23092 57060 08010 770125 51049 600Totaal werknemers in loondienst
231 65098 57063 67011 390130 87054 450Totaal arbeidsjaren
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
165
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
166
Er zijn in Nederland meer dan 2000, veelal kleine, bedrijven diemedische apparaten en instrumenten maken
21202345217020352270Totaal grootteklasse
4040454540100 of meer werknemers
16015515516015520 tot 100 werknemers
192021501970183020700 tot 19 werknemers
20052004200320022001
Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten, orthopedische artikelen e.d., precisie- en optische instrumenten en uurwerken
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
167
Nederland heeft in 2007 een positieve en in 2008 een negatieve handelsbalans op medicinale en farmaceutische producten
72-1599531257-14429422436329775655222384210171958002008*
39149819-1521672892003652476487024950447399848022007
AziëAmerikaAfrikaEuropaTotaalAziëAmerikaAfrikaEuropaTotaalAziëAmerikaAfrikaEuropaTotaal
HandelsbalansUitvoerwaardeInvoerwaarde
Internationale handel medicinale en farmaceutische producten in (* €mln)
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
168
Toeleverancier uitgelicht: Philips Healthcare
Omvang 2008
Afzetmarkt 2008
• Noord-Amerika: € 3.758 mln
• West-Europa: € 1.947 mln
• Overige volwassen markten € 675 mln
• Belangrijkste opkomende markten: € 769 mln
• Overige opkomende markten: € 500 mln
Producten
• Beeldvormende systemen
– Röntgenapparatuur
– CT-scanners
– Magnetic Resonance Imaging (MRI) apparatuur
• Klinische systemen
– Echografische apparatuur
– Cardiale zorgsystemen
– Reanimatie-apparatuur
• Thuiszorgoplossingen
– Alarmeringsystemen
– Hartbewakingsservice
– Bewakingsapparatuur op afstand
• Informatie –en monitoringsystemen
– Patiëntmonitoringsystemen
– Patiëntinformatie systemen
– Ziekenhuis IT
In Nederland wordt met name Röntgen- en MRI-apparatuur gefabriceerd
• R&D, assamblage en testen voor deze producten vindt grotendeels in Nederland plaats
• Onderdelen worden veelal op modulaire basis ingekocht bij toeleveranciers in binnen- en buitenland
0
1
2
3
4
5
6
7
8
2005 2006 2007 2008
Overige opkomende
markten
Belangrijkste opkomende
markten
Overige volwassen
markten
West-Europa
Noord-Amerika
Bronnen: jaarverslagen, website, navraag Philips Healthcare
Ontwikkeling omzet Philips Healthcare naar afzetmarkt 2005-2008 (x € mrd)
Ca. € 2,3 mrdExport
Ca. € 125 mlnVerkopen in Nederland
Ca. € 2,4 mrdOmzet Philips HC Nederland
35.551 fteMedewerkers
€ 863 mln
• 92,6 % totale EBITA Philips
• 3,3 % totale omzet Philips
• 11,3 % van omzet Philips Healthcare
EBITDA
€ 7.649 mln
• 24% van totale omzet van Philips NV
Omzet
0.1/XXX/Amyyon
169
Toeleverancier uitgelicht: Organon / Schering-Plough
Omvang
• In 2008 is Organon BioSciences N.V. overgenomen door Schering-Plough (US)
• Dit heeft grote invloed gehad op de grote omzetstijging (40%) in 2008
0
2
4
6
8
10
12
14
2006 2007 2008
Canada
Duitsland
Japan
Frankrijk
VS
Overig internationaal
Ontwikkeling van de omzet van Schering-Plough naar afzetmarkt 2006-2008 (x € mrd)
Bronnen: jaarverslagen en website Schering-Plough
9Vestigingen Nederland
€ 12.951 mln
€ 9.977 mln
€ 2.081 mln
€ 893 mln
€ 8.883 mln
€ 7.121 mln
€ 875 mln
€ 886 mln
Omzet
Voorgeschreven geneesmiddelen
Dierengeneesmiddelen
Consumentenproducten
51.000
6.500
2008
Medewerkers totaal
Medewerkers in Nederland
2007
Producten
• Groot aantal voorgeschreven geneesmiddelen, voor aandoendingen zoals:
– Hooikoorts en andere allergiën
– Hepatitis C
– Hersentumoren
– Baarmoederhalskanker
– Asthma
• Geneesmiddelen voor dieren
• Overige middelen voor consumenten:
– Over the counter producten
– Voetverzorging
– Zonverzorging voor de huid
0.1/XXX/Amyyon
170
De Farmaceutische sector levert zowel via zorgaanbieders alsdirect aan de consument
Farmaceutische bedrijvenImport en groothandel
van medicijnen
Reguliere apotheken (620)
Apotheek ketens (673)
Ziekenhuisapotheken (74)
Apotheek houdende huisartsen (561)
Consument
Productie Groothandel Distributie kanalen Consument
Retail/Drogisterijen (3.500)
Openbare apotheken
€ 1.439
€ 1.562
€ 1.302
€ 380
€ 1.318
€ 4.900 € 16.000 FTEFarmaceutische bedrijven
Bron: Nefarma; CBS; SFK
0.1/XXX/Amyyon
171
Overheden en beleidsondersteunende organisaties (1/2)
Stafbureau, daarnaast nog WAR en Commissie Klantenperspectief
6 mwn.b.Centrum Klantervaring Zorg (CKZ)
Gefinancierd door VWS, VROM, LNV, SZW
Ca. 200 ledenn.b.Gezondheidsraad (GR)
Per 1.2.08 gefuseerd met GRCa. 15 ledenn.b.Raad voor Gezondheidsonderzoek (RGO)
9 leden, 25 mw‘secretariaat’
n.b.Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ)
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten RIVM
1500 mw321.078Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten NVI
400 mw162.575Nederlands Vaccin Instituut (NVI)
Alleen cijfers aangaande aantallen meldingen e.d. beschikbaar
46 fte4.400Inspectie Jeugdzorg (IJZ)
Stand vastgestelde ontwerpbegroting VWS 2009
Ca. 2800 mw179.222Centrum indicatiestelling zorg (CIZ)
FTE/mw (#) Opmerkingen
Begroting 2009 NZa269 FTE31.195Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)
Budget (x€1000)
Uit stand vastgestelde ontwerpbegroting VWS 2009
45 mw3.050DBC-Onderhoud
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten CIBG
240 mw29.147Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG)
Jaarverslag 2008, gerealiseerde begroting
386 FTE / 445 mw
42.339 Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)
Uit Begroting 2009 VWS, totale baten CBG
192 mw33.148College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
Rijksuitgaven 2009 Miljoenennota sept. 2008
1100 fte13.245.800Ministerie van VWS
Actoren
Bronnen: websites, jaarverslagen, VWS
0.1/XXX/Amyyon
172
Overheden en beleidsondersteunende organisaties (2/2)
Het NIVEL had in 2007 een omzet van 11miljoen Euro. Ongeveer een derde deel daarvan is als basissubsidie afkomstig van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Ca. 20011 miljoenNivel
Saldo subsidies 2008Ca. 13,3 FTE8.459College sanering zorginstellingen
FTE/mw (#) OpmerkingenBudget (x€1000)
Jaarverslag 2008, cijfers aangaande investeringsbedragen wel beschikbaar
96 mwn.b.College bouw zorginstellingen (CBZ)
Totale baten van VWS, begroting CVZ 2009
Ca. 30055.235College voor Zorgverzekeringen (CVZ)
Realisatie baten 2008 (realisatie 2008 lasten 201.091.312)
12 bestuurs-leden
199.169ZonMw
Begroting 2007: baten 10.695.000 (lasten 10.601.138)
Ca. 75 mw10.695Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO
13.12.06 EUR 358.000 instellingssubsidie aangevraagd bij VWS, 18.2.09 EUR 366.010 subsidieverlening door VWS (‘Zorgconsument & ICT’ 2009)
Ca.50 mwn.b.Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)
Actoren
Bronnen: websites
0.1/XXX/Amyyon
173
De NPCF bestaat uit 25 koepelorganisaties met daaronder ca 400 patiëntenorganisaties
• ANBO
• Antroposana
• Astma Fonds Longpatiëntenvereniging
• Clientenbond in de geestelijke gezondheidszorg
• Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland (CCUVN)
• De Hart & Vaatgroep
• Diabetesvereniging Nederland (DVN)
• Huidfederatie
• LOC, Zeggenschap in zorg
• Landelijke Vereniging Thuislozen (LVT)
• Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV)
• Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK)
• Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV)
• Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS)
• Osteoporose Vereniging
• Per Saldo
• Reumapatiëntenbond
• Stichting Hersenletsel Organisaties Nederland (SHON)
• Stichting Kind en Ziekenhuis
• Stichting Pandora
• Stichting Patiëntenbelangen Orthopaedie (SPO)
• Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP)
• Vereniging Spierziekten Nederland
• Wervelkolom (NVVR)
• Zorgbelang Nederland
Koepelorganisaties onder de NPCF
Bronnen: NPCF jaarrapport en website
0.1/XXX/Amyyon
174
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
175
Met name cardiologie en gynaecologie hebben relatief veel gedeclareerde DBC’s
Top 20 meest gedeclareerde diagnoses van alle klinische DBC’s, in 2007
Bron: Vektis
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
Begeleiding partus met
nazorg
Gezond/geen pathologie
Angina pectoris
Thoracale klachten e.c.i.
Angina pectoris, stabiel
Begeleiding graviditeit in
tweede lijn
Atriumfibrilleren/flutter
Onbloedige beroerte
COPD
Cholecystitis/cholelithiasis
Maternale anamnese
Acuut hartfalen
Pneumonie
ST-elevatie/hartinfarct
Appendicitis
Arthrosis:
bekken/heup/bovenbeen
Impuls- en
geleidingsstoornissen
Blaastumor
Arthrosis
Ziekten van adenoid en
tonsillen
KNO-heelkunde
Urologie
Orthopedie
Chirurgie
Longziekten
Neurologie
Cardiologie
Kindergeneeskunde
Gynaecologie enverloskunde
0.1/XXX/Amyyon
176
Consumptie Huisartsenzorg neemt toe met leeftijd
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar
65 jaar en
ouder
0 2 4 6
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Consumptie huisartsenzorg naar leeftijdscategorie
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie huiartsenzorg naar leeftijdscategorie
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
177
Specialistenzorg wordt het meest geconsumeerd door ouderen boven 65 jaar
0 1 2 3
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Consumptie Specialistenzorg naar leeftijdscategorie
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Specialistenzorg naar leeftijdscategorie
(aantal contacten per persoon)
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar45 tot 65 jaar
65 jaar en
ouder
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
178
Ziekenhuiszorg wordt het meest geconsumeerd door ouderen boven 65 jaar
0 5 10 15 20
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Consumptie Ziekenhuiszorg1
naar leeftijdscategorie(totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie Ziekenhuiszorg1
naar leeftijdscategorie(aantal opnamen per 100 personen)
1 Alleen aantal opnamen. Dagbehandelingen niet meegenomen
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en
ouder
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
179
Consumptie Tandartszorg is het hoogst onder mensen tussen 25 en 65 jaar
0 1 2 3
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Consumptie Tandartszorg naar leeftijdscategorie
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Tandartszorg naar leeftijdscategorie
(aantal contacten per persoon)
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en
ouder
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
180
Consumptie Fysiotherapie neemt toe met leeftijd
0 2 4 6
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
Consumptie Fysiotherapie naar leeftijdscategorie
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Fysiotherapie naar leeftijdscategorie
(aantal contacten per persoon)
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en
ouder
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
181
65-plussers consumeren in euro’s 4,5 keer zoveel als de rest van de bevolking
0 0,5 1 1,5 2 2,5
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar enouder
Aantal personen (*mln)
0 0,5 1 1,5 2 2,5
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar enouder
Aantal presonen (*mln)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2008
(aantal personen, x mln)
Consumptie niet-voorgeschrevengeneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2008
(aantal personen, x mln)
0 200 400 600 800 1000
0 tot 15 jaar
15 tot 25 jaar
25 tot 45 jaar
45 tot 65 jaar
65 jaar en ouder
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
0 tot 15
jaar
15 tot 25
jaar
25 tot 45
jaar
45 tot 65
jaar
65 jaar
en ouder
Consumptie geneesmiddelen 2007 (mln euro's)
2384
65 tot 75
jaar
75 jaar
en ouder
Consumptie geneesmiddelen naar leeftijdscategorie 2007 (x € mln)
Consumptie geneesmiddelen per hoofd naar leeftijdscategorie 2007 (€)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
182
Consumptie huisartsenzorg is hoger in de lagere sociaal economische groepen
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar soc. economische groep(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
183
Consumptie specialistenzorg is hoger in de lagere sociaal economische groepen
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Gemiddelde consumptie Specialistenzorg naar soc. economische groep(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
184
Het aantal ziekenhuisopnamen lijkt niet direct samen te hangen met de sociaal economische status
0 5 10 15 20 25
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1 naar soc. economische groep(aantal opnamen per 100 personen)
1 Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
185
Consumptie Tandartszorg lijkt niet direct samen te hangen met sociaal economische status
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Gemiddelde consumptie tandartszorg naar soc. economische groep(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
186
Consumptie Fysiotherapie lijkt niet direct samen te hangen met sociaal economische status
0 2 4 6 8 10 12
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar soc. economische groep(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
187
In lagere sociaal economische groepen worden relatief meer voorgeschreven geneesmiddelen gebruikt
Consumptie voorgeschreven medicijnen naar soc. economische groep 2008
(% van totale groep)
Consumptie niet-voorgeschreven medicijnen naar soc. economische groep 2008
(% van totale groep)
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Hooggeschoolde hoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschoolde handarbeid
Half-/ongeschoolde handarbeid
Werkloze beroepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64 jaar
In huishouden met minderjarige kinderen
Overig sociaal economische groep
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
188
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
Huisarts Specialistenzorg Ziekenhuis opnamen Fysiotherapie
Nederlanders
Turken
Marokkanen
Surinamers
Antillianen
Allochtonen gebruiken relatief meer zorg dan autochtonen
1 Huisarts, Specialistenzorg en Fysiotherapie: percentage personen met minimaal 1 keer contact zorgaanbieder
Ziekenhuisopnamen: percentage personen met minimaal 1 overnachting in het ziekenhuis
Bron: RIVM – Etniciteit in relatie met volksgezondheid - 2002
Percentage gebruikers verschillende zorgtypen naar herkomstgroepering
0.1/XXX/Amyyon
189
Lager opgeleiden consumeren meer huisartszorg dan hoger opgeleiden
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
0 2 4 6
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Consumptie huisartsenzorgnaar opleidingsniveau
(totaal aantal contacten1)
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar opleidingsniveau
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
0.1/XXX/Amyyon
190
Lager opgeleiden consumeren ook meer specialistenzorg dan hoger opgeleiden
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
0 1 2 3
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Consumptie specialistenzorg naar opleidingsniveau 2008(totaal aantal contacten1)
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar opleidingsniveau 2008
(aantal contacten per persoon)
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
191
Het aantal ziekenhuisopnamen is hoger voor laag opgeleiden
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
0 5 10 15
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Consumptie ziekenhuiszorg1
naar opleidingsniveau 2008(totaal aantal opnamen2)
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1
naar opleidingsniveau 2008 (aantal opnamen per 100 personen)
1 Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
2 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
192
Consumptie Tandartszorg neemt als enige zorgtype juist toe met opleidingsniveau
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
0 1 2 3
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Consumptie tandartsenzorg naar opleidingsniveau 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie tandartsenzorg naar opleidingsniveau 2008
(aantal contacten per persoon)
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
193
Consumptie Fysiotherapie, consument naar opleidingsniveau
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
0 2 4 6
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Consumptie fysiotherapie naar opleidingsniveau 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar opleidingsniveau 2008
(aantal contacten per persoon)
1 De totalen zijn gebaseerd op de verdeling van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
194
De consumptie van geneesmiddelen
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 10% 20% 30% 40% 50%
Consumptie niet-voorgeschrevengeneesmiddelen naar opleidingsniveau 2008 (% van totale groep)
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
basisonderwijs
vbo
mavo
havo-mbo-vwo
hbo-wo
Verdeling Nederlandse bevolking naar opleidingsniveau 2007
(x 1000)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar opleidingsniveau
2008 (% van totale groep)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
195
Het overgrote merendeel van het medicijngebruik is voorgeschreven en wordt verstrekt via apotheken
Voorgeschre-ven medicijnen via intramurale
zorg
Voorgeschre-ven
medicijnen; verstrekt via apotheken
Zelfzorg
Medicijngebruik1 2007(ca. € 6 mrd)
€ 5 mrd
€ 0,4 mrd
€ 0,6 mrd
1 Apotheken is inclusief apotheekhoudende huisartsen
Bron: Nefarma; Neprofarm; IMS Health; CBS; Rijksbegroting VWS
0.1/XXX/Amyyon
196
Vrouwen gebruiken meer medicijnen dan mannen
Medicijngebruik per geslacht (2007)
Bron: Vektis
0.1/XXX/Amyyon
197
Consumptie Huisartsenzorg, consument naar samenstelling huishouden
alleenstaande;
12.597.969
(echt)paar met
kinderen;
27.730.280
(echt)paar
zonder
kinderen;
19.898.268
eenoudergezin;
5.141.372
0 2 4 6
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
Consumptie huisartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie huiartsenzorgnaar samenstelling huishouden 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
198
Consumptie Specialistenzorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie specialistenzorg naar samenstelling huishouden 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar samenstelling huishouden 2008
(aantal contacten per persoon)
alleenstaande;
4.370.724
eenoudergezin;
2.382.230
(echt)paar
zonder
kinderen;
9.737.450 (echt)paar met
kinderen;
12.676.699
0 0,5 1 1,5 2 2,5
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
199
Consumptie Ziekenhuiszorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie ziekenhuiszorg1
naar samenstelling huishouden 2008(totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie ziekenhuiszorg1
naar samenstelling huishouden 2008 (aantal opnamen per 100 personen)
alleenstaande;
239.104
eenoudergezin;
67.894
(echt)paar
zonder
kinderen;
444.536(echt)paar met
kinderen;
546.683
0 5 10 15
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
1 Alleen aantal opnamen, dagbehandelingen niet meegenomen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
200
Consumptie Tandartszorg, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie tandartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie tandartsenzorg naar samenstelling huishouden 2008
(aantal contacten per persoon)
alleenstaande;
4.370.724
eenoudergezin;
2.739.565
(echt)paar
zonder
kinderen;
8.890.715
(echt)paar met
kinderen;
19.015.049
0 1 2 3
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
201
Consumptie Fysiotherapie, consument naar samenstelling huishouden
Consumptie fysiotherapie naar samenstelling huishouden 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie fysiotherapie naar samenstelling huishouden 2008 (aantal contacten per persoon)
alleenstaande;
9.512.752
eenoudergezin;
2.501.342
(echt)paar
zonder
kinderen;
18.204.798
(echt)paar met
kinderen;
15.845.874
0 1 2 3 4 5
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0.1/XXX/Amyyon
202
Consumptie geneesmiddelen, consument naar samenstelling huishouden
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Consumptie niet-voorgeschrevengeneesmiddelen naar
samenstelling huishouden 2008 (% van groep)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar samenstelling
huishouden 2008 (% van groep)
Nederlandse bevolking naar samenstelling huishouden 2007
(mln euro’s)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
0.1/XXX/Amyyon
203
Consumptie Huisartsenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 1 2 3 4 5
man
vrouw
Consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
204
Consumptie Specialistenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 0,5 1 1,5 2 2,5
man
vrouw
Consumptie Specialistenzorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
205
Het aantal ziekenhuisopnamen per persoon ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 2 4 6 8 10
man
vrouw
Consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008
(totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008
(aantal opnamen per 100 personen)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
206
Vrouwen consumeren meer tandartszorg dan mannen
man
vrouw
0 1 2 3
man
vrouw
Consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
207
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen
man
vrouw
0 1 2 3 4
man
vrouw
Consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
208
Vrouwen consumeren meer geneesmiddelen dan mannen
0% 5% 10% 15%
man
vrouw
0% 10% 20% 30% 40%
man
vrouw
Consumptie voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008 (% van groep)
Consumptie niet-voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008
(% van groep)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar geslacht 2007
(mln euro’s)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0 1000 2000 3000
man
vrouw
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen per persoon naar geslacht 2007
(euro’s)
0 100 200 300 400 500
man
vrouw
0.1/XXX/Amyyon
209
Vrouwen gebruiken meer medicijnen dan mannen
Medicijngebruik per geslacht (2007)
Bron: Vektis
GroeiTotaalVrouwenMannen
0.1/XXX/Amyyon
210
Echter, met name op hogere leeftijd consumeren mannen, per persoon, meer zorg dan vrouwen
Schade per verzekerde naar leeftijd en geslacht (€, 2007)
Bron: Vektis
0.1/XXX/Amyyon
211
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
212
Toelichting macro-economische en bedrijfseconomische toegevoegde waarde
Productie
• De waarde van alle voor de verkoop bestemde goederen (ook de nog niet verkochte) en de ontvangsten voor bewezen diensten
• Productie omvat ook de producten met een marktequivalent die voor eigen gebruik zijn geproduceerd zoals investeringen in eigen beheer, eigen woningdiensten en landbouwproducten voor eigen consumptie door landbouwers. Deze productie wordt gewaardeerd tegen de prijs die de producent bij verkoop zou hebben ontvangen.
• De productie is gewaardeerd tegen basisprijzen, i.e. de prijs die de producent daadwerkelijk overhoudt, dus exclusief handels- en vervoersmarges van derden en exclusief productgebonden belastingen (waaronder btw) en productgebonden subsidies.
Intermediair verbruik
• Alle producten die in de verslagperiode zijn verbruikt in het productieproces. Dit kunnen al dan niet in de verslagperiode aangekochte grondstoffen, halffabrikaten en brandstoffen zijn maar ook diensten zoals communicatiediensten, schoonmaakdiensten en diensten van externe accountants.
Bruto toegevoegde waarde
• De toegevoegde waarde is gelijk aan het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare belasting over de toegevoegde waarde (btw)).
• Bruto is inclusief afschrijvingen
Bij de bedrijfstakvergelijking is de macro-economische toegevoegde waarde gehanteerd
Bedrijfsopbrengsten
• De opbrengsten uit de normale bedrijfsuitoefening.Deze bestaan uit verkopen van goederen en diensten, alsook de waarde van de voorraadmutatie onderhanden werk, geactiveerde productie voor heteigen bedrijf, subsidies en schade-uitkeringen. Onder geactiveerde productie voor het eigen bedrijf wordt verstaan de door het bedrijf zelf vervaardigde vaste activa voor eigen gebruik, zoals machines en gebouwen.
• Deze activa worden tegen de productiekosten gewaardeerd.
• Vanaf het verslagjaar 2007 worden loon(kosten)-subsidies niet meer onder de bedrijfsopbrengsten geboekt.
Inkoopwaarde omzet
• Kosten van grond- en hulpstoffen, verpakkings-middelen, handelsgoederen, loondiensten en uitbestede werkzaamheden, voor zover verbruikt bij de productie van de in het verslagjaar verkochte goederen en diensten.
Toegevoegde waarde
• Bedrijfsopbrengsten minus inkoopwaarde van de omzet
Macro-economische Toegevoegde Waarde Bedrijfseconomische Toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
213
Definitie toegevoegde waarde
Bij arbeidsintensieve bedrijfstakken, die relatief beperkt inkopen, is de toegevoegde waarde als percentage van de productie hoog
0
20
40
60
80
100
Productie Ingekochte
goederen en
diensten die
onderdeel zijn
van het
eindproduct
Bedrijfs-
economische
definitie
Toegevoegde
Waarde
Overige
ingekochte
goederen en
diensten
Macro-
economische
definitie
Toegevoegde
Waarde
Beloning van
werknemers
Afschrijvingen Bedrijfs-
resultaat
Opbouw “exploitatierekening” bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
214
Berekening van de multiplier (1/3)
Totaal input
Vraag eindgebruikersSector
Input
Sector
T
M
O
L
X4
X3
X2
X1
Totale output
EOCZ4Z3Z2Z1
o(4)o(3)o(2)o(1)Overheid
m(4)m(3)m(2)m(1)Import
g(4)
g(3)
g(2)
g(1)
Overheid
C(4)
C(3)
C(2)
C(1)
Consument
l(4)
x(4,4)
x(3,4)
x(2,4)
x(1,4)
Diensten ExportProductenEnergieGez-zorg
l(3)l(2)l(1)Arbeid
e(4)x(4,3)x(4,2)x(4,1)Diensten
e(3)x(3,3)x(3,2)x(3,1)Producten
e(2)x(2,3)x(2,2)x(2,1)Energie
e(1)x(1,3)x(1,2)x(1,1)Gez-zorg
Aanbod
Vraag
a(i,j)= x(4,4)/X4
a(i,j)= x(3,4)/X4
a(i,j)= x(2,4)/X4
a(i,j)= x(1,4)/X4
DienstenProductenEnergieGez-zorg
a(i,j)= x(4,3)/X3
a(4,2)= x(4,2)/X2
a(4,1)=x(4,1)/X1Diensten
a(i,j)= x(3,3)/X3
a(3,2)= x(3,2)/X2
a(3,1)=x(3,1)/X1Producten
a(i,j)= x(2,3)/X3
a(2,2)= x(2,2)/X2
a(2,1)=x(2,1)/X1Energie
a(i,j)= x(1,3)/X3
a(1,2)= x(1,2)/X2
a(1,1)=x(1,1)/X1Gez-zorg
a(i,j) = waarde die sector j aan input van leverancier i uitgeeft per euro output
Totale eindvraag
FEGCTotaal
F4
F3
F2
F1
g(4)
g(3)
g(2)
g(1)
Overheid
c(4)
c(3)
c(2)
c(1)
Consument Export
e(4)Diensten
e(3)Producten
e(2)Energie
e(1)Gez-zorg
Coëfficiëntenmatrix A Finale vraag F
1. Opbouw van een input-outputtabel
2. Definiëren technische coëfficiënten: De input-outputtabel wordt omgezet in een input-outputmodel
a(i,j) = x(i,j) / X(j) C + G + E = F
0.1/XXX/Amyyon
215
Berekening van de multiplier (2/3)
Als
a(i,j) = x(i,j) / X(j) � x(i,j) = a(i,j) * X(j)
En
X(1) = x(1,1) + x(1,2) + … + x(1,n) + c(1) + g(1) + i(1) + e(1)
X(2) = x(1,2) + x(2,2) + … + x(2,n) + c(2) + g(2) + i(2) + e(2)
. .
X(n) = x(n1) + x(n2) + … + x(nn) + c(n) + g(n) + i(n) + e(n)
Dan
X(1) = a(1,1) * X(1) + a(1,2) * X(2) + … + a(1,n) * X(n) + F(1)
X(2) = a(2,1) * X(1) + a(2,2) * X(2) + … + a(2,n) * X(n) + F(2)
. .
X(n) = a(n,1) * X(1) + a(n2) * X(2) + … + a(nn) * X(n) + Fn
Oftewel, in matrixnotatie
X = A* X + F
In matrix
X = A* X + F
X – A*X = F
IX – A*X = F (met I = n x n-eenheidsmatrix)
(I – A)*X = F
inversie
X = (I – A)-1 * F (de Leontief-vergelijking)
Waarbij
X = Totale waarde van de leveringen, de output (in de vorm van een vector, met de rijtotalen uit de IO tabel)
I = de eenheidsmatrix (matrix met enen op de diagonaal en voor de rest nullen)
A = technische coëfficiëntenmatrix
F = C + G + I + E, de finale vraag
0.1/XXX/Amyyon
216
Berekening van de multiplier (3/3)
Door de vraag F(1) in de gezondheidszorg te vergroten, wordt berekend wat het effect is op de totale output X in de verschillende sectoren, i.e. de multiplier
a(n,n)
a(i,n)
a(2,n)
a(1,n)
DienstenProductenEnergieGez-zorg
a(n,j)a(n,2)a(n,1)Diensten
a(i,j)a(3,2)a(3,1)Producten
a(i,j)a(2,2)a(2,1)Energie
a(1,j)a(1,2)a(1,1)Gez-zorg
X = (I – A)-1 * F (Leontief-vergelijking)
X(n)Diensten
X(3)Producten
X(2)Energie
X(1)Gez-zorg
= -1
0
0
0
000
100
010
001-1
*
Gez-zorg
F(n)Diensten
F(3)Producten
F(2)Energie
F(1)Gez-zorg
1 - a(n,n)
- a(i,n)
- a(2,n)
- a(1,n)
DienstenProductenEnergieGez-zorg
- a(n,j)- a(n,2)- a(n,1)Diensten
1 - a(i,j)- a(3,2)- a(3,1)Producten
- a(i,j)1 - a(2,2)- a(2,1)Energie
- a(1,j)- a(1,2)1 - a(1,1)Gez-zorg
X(n)Diensten
X(3)Producten
X(2)Energie
X(1)Gez-zorg
=
-1
*
Gez-zorg
F(n)Diensten
F(3)Producten
F(2)Energie
F(1)Gez-zorg
