DE BASIS VAN DE GGD BRABANT- ZUIDOOST

Versie 0.3

Afspraken 2016-2020

(notitie voor het Algemeen Bestuur, 15 oktober 2014)

2

Inhoudsopgave

ZOOM IN OP UW GGD: -------------------------------------------------------------------------------- 3

1. Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------- 5

2. De GGD is een basisvoorziening voor publieke gezondheid --------------------------------- 5

2.1 Missie, doelstellingen en wettelijk kader ------------------------------------------------------ 5

2.2 Maatschappelijke ontwikkelingen -------------------------------------------------------------------------- 9

2.3 Monitoren, signaleren en adviseren ----------------------------------------------------------- 9

2.4 Uitvoerende taken gezondheidsbescherming------------------------------------------------ 13

2.5 Publieke Gezondheid bij incidenten, rampen en crises ------------------------------------- 15

2.6 Toezicht houden ------------------------------------------------------------------------------ 17

3. Overige taken belegd bij de GGD -------------------------------------------------------------- 19

3.1 Uitvoering Jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar (JGZ) ----------------------------------------- 19

3.2 Ambulancezorg -------------------------------------------------------------------------------- 19

3.3 Aanvullende taken op het terrein van de Publieke Gezondheid ---------------------------- 19

4. Taken niet belegd bij de GGD ------------------------------------------------------------------ 21

5. Financieel meerjarenperspectief -------------------------------------------------------------- 21

5.1 Huidige financiële situatie GGD, incl. gerealiseerde bezuinigingen sinds 2008 ------------ 21

5.2 Omzet basistaken ----------------------------------------------------------------------------- 23

5.3 Welke bezuinigingsmogelijkheden zijn er nog bij de GGD? -------------------------------- 24

6. Samenvattend advies aan het GGD-bestuur -------------------------------------------------- 27

3

ZOOM IN OP UW GGD:

De GGD Brabant-Zuidoost: een gezonde keuze.

http://www.youtube.com/watch?v=RQTVXnfGC-I

Volg ons op social media

https://twitter.com/ggdbzo

https://www.facebook.com/ggdbzo

Onze website

www.ggdbzo.nl

Ons nieuws en onze activiteiten

http://www.ggdbzo.nl/nieuws/Paginas/Default.aspx

http://www.ggdbzo.nl/Agenda/Paginas/Default.aspx

Op weg naar een gezonder Zuidoost-Brabant: voor gemeenten

http://www.ggdbzo.nl/partners/gemeenten/Paginas/Default.aspx

http://www.regionaalkompas.nl/brabant-zuidoost/gemeente

Nieuwsbrief Gelukkig gezond voor bestuurders en ambtenaren

http://www.ggdbzo.nl/partners/gemeenten/Nieuwsbrief%20gemeenten/Paginas/Default.

aspx

Onze cijfers

http://www.ggdbzo.nl/overons/onzecijfers/Paginas/Default.aspx

Jeugdgezondheidszorg voor ouders, scholen en jeugd

http://www.ggdbzo.nl/jongeren/Paginas/Default.aspx

www.jouwggd.nl

http://www.ggdbzo.nl/ouders/Paginas/Default.aspx

http://www.youtube.com/watch?v=8DF6XXBcu-U

https://twitter.com/deschoolarts

http://www.ggdbzo.nl/partners/scholen/Nieuwsbrief%20Basisonderwijs/Paginas/Default

.aspx

4

Gezond leven activiteiten

http://www.ggdbzo.nl/informatie/stoptober/Paginas/Default.aspx

http://www.ggdbzo.nl/ljnf

Infectieziekten

www.senseinfo.nl

http://www.ggdbzo.nl/informatie/infectieziekten/Paginas/Default.aspx

http://www.ggdbzo.nl/nieuws/Paginas/Norovirus%20waarschijnlijk%20oorzaak%20van

%20klachten%20bezoekers%20Prinsenmeer.aspx

Gezond op reis

http://www.ggdreisvaccinaties.nl

https://twitter.com/ggdreistmee

Milieu en gezondheid

http://www.ggdbzo.nl/informatie/milieu/Paginas/Default.aspx

http://www.ggdbzo.nl/nieuws/Paginas/Geurhinder.aspx

http://www.ggdbzo.nl/nieuws/Paginas/Onderzoek-gezondheidseffecten-

veehouderijen.aspx

Ongeval, crisis of ramp

http://www.ggdbzo.nl/informatie/ongevalenramp/Paginas/Default.aspx

http://www.ggdbzo.nl/informatie/ongevalenramp/Paginas/Na-de-schok.aspx

www.demensenvandeambulance.nl

Ambulancezorg

http://www.ravbrabantzuidoost.nl/

http://www.ambulancezorg.nl/nederlands/pagina/911/introductie-6-4.html

http://www.veiligheidsregiozob.nl/RAV-Brabant-Zuidoost.html

1. Inleiding

Het doel van deze notitie is ons huidig bestuur zicht te geven op hun GGD; welke taken worden in

kader van de gemeenschappelijke regeling voor hen uitgevoerd? Voldoen onze gemeenten daarmee

aan de verplichtingen die hen in kader van een aantal wetten is opgelegd. Of lopen wij/zij op enig vlak

nog bestuurlijke risico’s? En vanuit de andere kant beredeneerd; doet hun GGD nog taken die minder

kunnen of beter door anderen kunnen worden gedaan?

Deze notitie valt ook samen met het moment dat we weer nieuwe meerjarige afspraken met elkaar

moeten maken over zowel de inhoudelijke opgave als het financiële budget waaraan de GGD zich gaat

committeren. De nieuwe cyclus loopt van 2016 tot 2020.

Op 15 oktober zal een deel van de conferentie van het AB hier aan worden besteed. Het resultaat van

de discussie en besluitvorming op 15 oktober wordt vastgelegd in een Kadernota, die in december

2014 voorgelegd zal worden aan de gemeenteraden voor hun zienswijze. In het voorjaar 2015 wordt

de kadernota vertaald in de begroting 2016 die via het Algemeen Bestuur van de GGD wederom aan

de gemeenteraden wordt voorgelegd.

Wij willen in het vervolg een schets geven (van de grondslag) van ons takenpakket.

Inhoudelijke leidraad voor ons is daarbij m.n. de zienswijze en wettelijke regelingen die door het Rijk

zijn vastgelegd.

Financieel is onze leidraad de huidige begroting en afspraken die we met gemeenten gemaakt hebben.

Het Rijk heeft in overleg met gemeenten (via de VNG) haar visie op de basistaken van de GGD herijkt.

Daarbij zijn vier pijlers benoemd die het fundament van de publieke gezondheid vormen en die

geborgd moeten worden in de wet:

1. Monitoren, signaleren en adviseren

2. Uitvoerende taken gezondheidsbescherming

3. Publieke gezondheid bij rampen en crises

4. Toezicht houden

Deze pijlers van de Publieke Gezond vragen om gespecialiseerde deskundigheid, een hoge mate van

continuïteit en duidelijke aanspreekpunten. In deze notitie beschrijven we deze pijlers en de basistaken

van de GGD op hoofdlijnen. Per pijler geven we aan:

- Wat de GGD nu doet.

- Of de GGD te veel, te weinig of voldoende uitvoert.

- Wat een andere organisatie al doet of zou kunnen doen.

- De (majeure) ontwikkelingen die we lokaal of landelijk zien.

- Voorstel over basistaak in de toekomst.

We gaan verder nader in op een aantal aanvullende (wettelijke) taken bij de GGD belegd zijn door

onze gemeenten, Rijk of derden. Hierbij worden de jeugdgezondheidszorg(JGZ) en Regionale

Ambulance Voorziening (RAV) slechts kort aangestipt omdat daarvoor separate notities beschikbaar

zijn.

Tot slot beschrijven we onze financiële situatie.

Het is niet ons doel om zo veel mogelijk taken onder te brengen bij de GGD. Het is wel ons doel om

een aantal basistaken op het terrein van de publieke gezondheid te borgen in het publieke domein, een

solide basis voor de GGD te behouden en hierbij de samenhang te zoeken met de doelstellingen van

gemeenten.

Er zijn er al diverse notities aan het nieuwe bestuur ter beschikking gesteld, deze zijn aan het eind

genoemd en vormen belangrijk achtergronddocumenten.

In deze notitie hanteren we de volgende definitie van het begrip basistaak:

- Een taak die per wet bij de GGD is belegd.

- Een taak met een structureel karakter die gemeenten of derden (bijv. Rijk of Zorgverzekeraars)

aan de GGD opdraagt en die past bij de missie en algemene doelstelling van de GGD of in het

verlengde ligt van een wettelijke taak.

Een basistaak kan worden gefinancierd vanuit de inwonersbijdrage, op contract- of factuurbasis, via

een subsidie of via een combinatie van deze financieringsbronnen.

2. De GGD is een basisvoorziening voor publieke

gezondheid

2.1 Missie, doelstellingen en wettelijk kader

In de Gemeenschappelijke Regeling GGD Brabant-Zuidoost is het volgende als algemeen doel en de

taken van de GGD geformuleerd:

“De GGD heeft tot doel het bijdragen aan een positieve ontwikkeling van de gezondheidssituatie van

de inwoners van het samenwerkingsgebied door uitvoering van de openbare gezondheidszorg en de

ambulancezorg.

De GGD is belast met:

a. Het ontwikkelen en in stand houden van een dienst voor de uitvoering van de openbare

gezondheidszorg en de ambulancezorg.

7

b. Uitvoering van taken welke bij of krachtens de wet Publieke Gezondheid danwel andere wetten op

het terrein van gezondheid en zorg, zijn opgedragen aan de gemeentelijke bestuursorganen met

uitzondering van de bevoegdheid van de gemeenteraad tot vaststelling van de nota gemeentelijk

gezondheidsbeleid, overeenkomstig de wet Publieke Gezondheid;

c. Uitvoering van taken welke in het kader van de doelstelling bij of krachtens enig wettelijk

voorschrift door de gemeenten zijn of worden opgedragen aan het openbaar lichaam;

d. Uitvoering van taken die aanvullend door de gemeenten c.q. derden in het kader van de

doelstelling kunnen worden opgedragen.”

Tijdens de kerntakendiscussie die rond 2008 bij de fusie van de toenmalige GGD Eindhoven en GGD

Zuidoost-Brabant is gevoerd heeft het toenmalige bestuur de volgende missie voor de GGD Brabant-

Zuidoost vastgesteld: “De GGD Brabant-Zuidoost streeft - onder regie van de gemeenten – door

middel van preventie naar gezondheidswinst van alle inwoners, om zo een bijdrage te leveren aan de

kwaliteit van hun leven en zelfredzaamheid te vergroten. Wij zijn een proactieve, innovatieve en

resultaatgerichte organisatie. Onze dienstverlening betreft gezondheid, preventie en snelle interventie,

is professioneel en betrouwbaar en komt tot stand vanuit de wens van de klant en in dialoog met onze

opdrachtgevers en samenwerkingspartners”.

De Wet Publieke Gezondheid vormt de wettelijke basis voor de GGD. In die wet is bepaald dat het

college van burgemeester en wethouders de totstandkoming en de continuïteit van en de samenhang

binnen de publieke gezondheidszorg en de afstemming ervan met de curatieve gezondheidszorg en de

geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen dient te bevorderen.

Daarbij dient zij in ieder geval zorg te dragen voor:

· het elke vier jaar, voorafgaand aan de opstelling van de nota gemeentelijke gezondheidsbeleid, op

landelijk gelijkvormige wijze verzamelen en analyseren van gegevens over deze

gezondheidssituatie van de bevolking,

· het bewaken van gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen,

· het bijdragen aan opzet, uitvoering en afstemming van preventieprogramma’s, met inbegrip van

programma’s voor de gezondheidsbevordering,

· het bevorderen van medisch milieukundige zorg,

· het bevorderen van technische hygiënezorg,

· het bevorderen van psychosociale hulp bij rampen,

· het geven van prenatale voorlichting aan aanstaande ouders,

· de uitvoering van de jeugdgezondheidzorg,

· de uitvoering van de ouderengezondheidszorg,

· de uitvoering van de algemene infectieziekte bestrijding.

8

In de Wet Publieke Gezondheid is geregeld dat gemeenten een GGD in stand moeten houden om een

aantal wettelijke taken voor hen uit te voeren. De schaal van een afzonderlijke gemeente is voor de

meeste taken in de publieke gezondheid te klein om de vereiste kwaliteit, expertise en continuïteit te

kunnen borgen. Vandaar dat de GGD op de schaal van Zuidoost-Brabant is georganiseerd via een

gemeenschappelijke regeling. Door samen te werken kunnen gemeenten publieke gezondheidstaken

doelmatiger en doeltreffender uitvoeren en de benodigde expertise beter borgen. Een regionale positie

van de GGD heeft bovendien het voordeel dat samenwerking met belangrijke professionele partners

(zoals veiligheidshuis, de veiligheidsregio, omgevingsdienst, ziekenhuizen, huisartsenkoepels)

eenvoudiger is omdat deze partners ook op regionale schaal georganiseerd zijn.

Het feit dat de GGD is georganiseerd in een gemeenschappelijke regeling heeft een aantal

consequenties:

- Het doet een appèl op de deelnemende gemeenten om solidair met elkaar te zijn, risico’s met

elkaar te delen en gezamenlijke beleidskeuzes te maken.

- Omdat gemeenten een afgevaardigde in het GGD bestuur hebben via hun wethouder, wordt er

afstand gevoeld tussen de GGD en de colleges en raden. Het vraagt van het GGD-bestuur, het

GGD-management en de GGD-professionals extra inspanning om de gemeenten de GGD te laten

ervaren als “onze” GGD.

- De individuele GGD-bestuurders staan enerzijds voor het belang van een goed functionerende en

solide GGD en anderzijds voor het belang van de gemeente die hem/haar afgevaardigd heeft.

Deze positie maakt dat de GGD bestuurders vaak moeten wisselen van pet: GGD bestuurder of

gemeentewethouder. Als het algemeen volksgezondheidsbelang voor ogen wordt gehouden, dan is

een wisseling van petten echter nauwelijks aan de orde.

Maar het vraagt wel om goede communicatie met de achterban (uitleg waarom bepaalde

beslissingen in het GGD-bestuur zijn genomen).

- Door het construct gemeenschappelijke regeling is de gemeente niet alleen opdrachtgever en

partner van de GGD maar ook eigenaar en werkgever. Dat is een andere verhouding dan met een

gesubsidieerde instelling. Het betekent bijvoorbeeld dat gemeenten eindverantwoordelijkheid

dragen voor inhoudelijke en financiële risico’s. Gemeenten dragen als eigenaar van de GGD ook de

risico’s van de opdrachten die de GGD uitvoert ten behoeve van derden en de verantwoordelijkheid

als werkgever voor het personeel van de GGD.

De regionale positie van de GGD laat onverlet dat de GGD ook de opgave heeft om haar taken zo

lokaal mogelijk uit te voeren. Dit uitgangspunt nemen wij mee bij de invulling van onze basistaken.

De GGD geeft de afgelopen jaren geanticipeerd op de toekomst en zijn takenpakket aangepast aan de

externe ontwikkelingen, nieuwe inzichten en nieuwe behoeften en wensen vanuit de samenleving en

onze gemeenten.

9

Wij zijn van mening dat voortdurend verbeteren en innoveren noodzakelijk is om te blijven voldoen

aan wensen van klanten en opdrachtgevers. Verbetering/innovatie dient permanent geborgd te zijn in

de cultuur en werkwijze van de GGD en vraagt om personele capaciteit en financiële middelen (vanuit

de eigen begroting en aanvullende project- of onderzoeksubsidies en fondsen) om dit waar te kunnen

maken. We willen een eigentijdse GGD blijven, die lokaal maatwerk wil leveren en graag meedoet aan

vernieuwende, innovatieve pilots in onze regio. Vanzelfsprekend vanuit de visie dat wij een

toegevoegde waarde hebben voor onze klant gemeenten en onze burgers.

2.2 Maatschappelijke ontwikkelingen

Een belangrijke ontwikkeling waarmee gemeenten en de GGD te maken hebben zijn de 3

decentralisaties/transities, te weten:

1. De transitie naar aanleiding van de wet op de Jeugdzorg;

2. De transitie van AWBZ naar WMO;

3. De decentralisatie naar aanleiding van de Participatiewet.

Hiermee verandert de maatschappelijke context van Publieke Gezondheid. Gezondheid wordt in

toenemende mate gezien als een middel of voorwaarde voor maatschappelijke participatie.

Ook wordt er meer belang gehecht aan de verbinding tussen gezondheid en veiligheid. Maatschappelijk

crisissituaties hebben in toenemende mate een wit karakter (volksgezondheid gerelateerd). Of het nu

een klassieke brand betreft of een groot- of kleinschalig zedenincident. De zorgvraag staat daarin

steeds meer centraal. Ook duiken “nieuwe” infectieziekten op zoals MERS of Ebola. Dit soort ziekten

zijn een bedreiging voor de volksgezondheid en de maatschappelijke rust.

Binnen de jeugdgezondheidszorg staan er forse wijzigingen te gebeuren in relatie tot het jeugdstelsel (

de rol van JGZ in het nieuwe stelsel is door de GGD in een aparte notitie beschreven).

De gezondheidsverschillen (die voor een groot deel sociaal-economisch bepaald worden) blijven groot

en nemen eerder toe dan af. Het aantal chronisch zieken stijgt, onder andere als gevolg van de

vergrijzing maar ook door leefstijl. Door vergrijzing en chronische zieken wordt er een groot beroep

gedaan op zorg en zijn de zorgkosten onbetaalbaar geworden. Via preventie valt er veel te winnen.

2.3 Monitoren, signaleren en adviseren

Huidige taken GGD

De GGD adviseert gemeenten over hun beleid op het gebied van gezondheidspreventie,

gezondheidsbevordering en –bescherming.

10

Daartoe behoort ook het signaleren en monitoren van gezondheidsrisico’s in de fysiek en sociale

omgeving en advisering over bestuurlijke beslissingen op andere beleidsterreinen (milieu, ruimtelijke

omgeving enz.), omdat de meeste voorwaarden voor gezondheid buiten het domein van de zorg

worden gecreëerd. De GGD zet hierbij eigen instrumenten in zoals epidemiologisch onderzoek,

broncontactonderzoek bij infectieziekten, medisch milieukundig onderzoek, informatie uit

kinddossiers.

De GGD gebruikt ook bronnen en signalen vanuit het regionale netwerk zoals huisartsen, politie,

welzijnswerk, zorginstellingen of vanuit landelijke partners zoals RIVM en CBS.

Bij de aanpak van sociaaleconomische gezondheidsverschillen is de GGD een belangrijke ondersteuner

van gemeenten. De GGD brengt de gezondheidsproblematiek op wijk/buurtniveau in kaart, adviseert

over effectieve aanpakken, participeert in lokale beleidsnetwerken en legt verbindingen tussen partijen

uit verschillende sectoren.

Doet de GGD te veel, te weinig of voldoende op dit terrein?

De overall monitor-, advies en signaalfunctie van de GGD wordt voldoende vormgegeven; de GGD

voert de monitoringcyclus uit conform landelijke standaarden en afspraken. Daarnaast is er ruimte om

meer ad hoc vragen te beantwoorden: vragen op het gebied van ondersteuning bij evaluatie van beleid

of juist cijfermatige onderbouwing van nieuw beleid. De GGD heeft de afgelopen jaren ook ruimte

gecreëerd voor maatwerkuren en kan de gemeenten daardoor nog meer van dienst zijn.

De monitor-, advies- en signaalfunctie van infectieziekten, medische milieukunde is veelal verbonden

aan casuïstiek (een uitbraak als Q-koorts, melding van een infectieziekte, bodemverontreiniging e.d.).

Het uitvoeren van de gezondheidsbevorderende programma’s is de afgelopen jaren tot een minimum

beperkt. De GGD voert zelf nog nauwelijks uitvoerende taken op dit terrein uit.

Het accent is verschoven naar het ondersteunen/begeleiden van organisaties (scholen, gemeenten, en

burgerinitiatieven e.d.) bij het opzetten en organiseren van gezondheidsbevorderende activiteiten en

campagnes. Hiervoor is per gemeente een beperkt aantal uren beschikbaar.

De monitor-, advies- en signaalfunctie van de professionals van jeugdgezondheidszorg zelf, is in eerste

instantie vooral individueel/gezinsgericht. De jeugdarts zal steeds meer deze functie ten behoeve van

het collectief, het beleid van gemeente vorm gaan geven.

Op het terrein van monitoren, signaleren en adviseren voert de GGD uit wat noodzakelijk is, niet meer

en soms wat minder. De gemeenten lopen in onze ogen hierin geen risico.

11

Wat doen anderen op dit terrein?

Wat betreft de taken monitoring/Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning,

gezondheidsonderzoek en procesbegeleiding bij het opstellen/evalueren van het lokaal

gezondheidsbeleid is de GGD voor gemeenten “preferred supplier”.

Wat betreft de uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid is de GGD vaak de initiator,

(mede)ontwikkelaar of motor van preventieprogramma’s.

De uitvoering van de preventieprogramma’s zelf is meestal bij andere organisaties belegd (burgers,

scholen, vrijwilligersorganisaties of andere professionele aanbieders zoals Lumens/LEV enz.). Op

specifieke thema’s (alcohol, drugs, depressie) zijn organisaties als Novadic- Kentron en GGZ vaak de

ontwikkelaars en uitvoerders van preventieprogramma’s.

Welke majeure ontwikkelingen zien we?

- In toenemende mate is er behoefte aan het opstellen van gemeente-/buurtprofielen als basis

voor lokaal beleid. Aanvullend op de cijfers, kunnen/worden de bevindingen van burgers en

uitvoerenden, toegevoegd om tot volledige analyses en adviezen te kunnen komen.

De GGD kan vanuit deze kennis gemeenten adviseren over de inhoud/aard en de hoeveelheid

aan te bieden zorg. Verder kan zij ondersteuning bieden op het gebied van preventie,

jeugdhulp, zorg en welzijn.

- Er is in de gemeente behoefte, naast wetenschappelijk onderzoek, aan andere vormen van

onderzoek ( evaluatie- actie- en proces- begeleidend, kwalitatief).

De GGD heeft daar de afgelopen jaren steeds meer ervaring in opgedaan bij een aantal

gemeenten en kan (zeker kwalitatief) in deze behoefte blijven voorzien.

- In het kader van de decentralisaties/transities hebben gemeenten een toenemende behoefte aan

het monitoren van (zorg)processen in sociaal domein, zowel op individueel niveau als op collectief

niveau. De GGD helpt gemeenten in toenemende mate in het formuleren en structureren van

vraagstellingen, toegankelijk maken van beschikbare gegevens uit diverse bronnen (Vectis,

Stapelingsmonitor, veiligheids- en huisartsen/zorg gegevens e.d.)

- We zien de ontwikkeling dat het lokaal gezondheidsbeleid sec, zich meer ontwikkelt naar lokaal

beleid op het sociale domein. Inzet lokaal team GGD sluit hierop aan, en ondersteunt vanuit

gezondheidsperspectief op thema’s die relevant zijn voor de gemeente.

- Sociale wijkteams in de gemeenten en de behoefte van gemeenten tot versterking samenwerking

met huisartsen. Inzet JGZ-team: Enerzijds de jeugdverpleegkundige met haar sociaal

verpleegkundige expertise als lid van een lokaal team jeugd en anderzijds de sociaal medische

expertise van de jeugdarts in het herkennen en definiëren van problemen maar ook normaliseren

waar mogelijk en eventuele doorverwijzing zover deze bij een arts is belegd.

- Zorgverzekeraars en huisartsen hechten meer belang aan preventie.

12

Huisartsenpraktijken gaan steeds meer aan preventie doen, al moet daarbij opgemerkt worden

dat het bij hen vaak gaat om secundaire preventie op individueel niveau (gericht op mensen die al

gezondheidsklachten hebben). Terwijl de GGD zich vooral richt op primaire preventie op collectief

niveau (risicogroepen die nog geen gezondheidsklachten hebben). Afstemming tussen individuele

secundaire preventie en collectieve primair preventie is gewenst.

Zorgverzekeraars financieren mondjesmaat preventieprogramma’s op wijk- of buurtniveau

(pilots).

Basistaak in de toekomst

Het monitoren, signaleren en adviseren op het terrein van publieke gezondheid en de aanpalende

terreinen (voor zover die van invloed zijn op de volksgezondheid) beschouwen wij als een basistaak

van de GGD.

Het gaat concreet om de volgende GGD-producten (voor uitwerking: zie productenboek GGD 2014,

document 2):

- Lokale teams gezondheidsbevordering: procesbegeleiding bij en uitvoering van lokaal

gezondheidsbeleid.

- Kenniscentrum onderzoek: monitors, regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenningen,

maatwerkonderzoek.

- Kenniscentrum gezondheidsbevordering: het ontwikkelen en implementeren van programma’s in

de regio als Lentekriebels, Laat je niet flessen, Gezonde School methode, Versterking

Gezondheidsvaardigheden en organiseren voorlichting door en voor 55+.

- Monitoring, signalering en advisering vanuit Infectieziekten, Technische Hygiënezorg, Medische

milieukunde en Jeugdgezondheidszorg.

Wij zijn van mening dat de GGD vanuit haar basistaken op het terrein van Publieke Gezondheid via

beleidsondersteuning van gemeenten (onderzoek en advies) en het ondersteunen van wijkteams een

toegevoegde waarde kan bieden bij het bereiken van de beleidsdoelstellingen in het sociale domein.

Voorts liggen er mogelijkheden/kansen in de samenwerking met huisartsen en zorgverzekeraars op het

terrein van gezondheidspreventie.

In de visie van het Rijk iom VNG/gemeenten wordt de verwachting neergelegd dat vanuit deze pijler

de GGD gemeenten adviseert en ondersteunt bij de integrale uitvoering van de JGZ. Dit houdt in dat

de GGD bestudeert en adviseert wat nodig is om de uitvoering van JGZ goed te laten aansluiten op de

specifieke situatie in de gemeente/regio, hoe een goede samenwerking met partners uit de

gezondheidszorg, jeugdhulpverlening en onderwijs kan plaatsvinden en hoe effectief het gevoerde

beleid is.

Vooralsnog hebben wij ons in de uitvoering van dit onderdeel beperkt tot onze visie op de integrale

JGZ neer te leggen.

13

Nadat het bestuur hierin haar koers heeft bepaald, zal nadere besluitvorming nodig zijn hoe in de

toekomst dit verder door de GGD vormgegeven gaat worden.

2.4 Uitvoerende taken gezondheidsbescherming

Huidige taken GGD

De Wet PG bevat een aantal gezondheid beschermende taken waarvoor specialistische deskundigheid

van belang is. Het gaat om de uitvoering van taken voor gemeenten op het terrein van infectieziekten

bestrijding (incl. TBC-bestrijding en collectieve SOA-preventie), medische milieukunde en technische

hygiënezorg.

In het verlengde van deze, wettelijk vastgelegde, beschermende taken voert de GGD ook gezondheid

beschermende contracttaken uit voor gemeenten of derden.

Het gaat om:

- Uitvoering rijksvaccinatieprogramma voor kinderen van 4-18 jaar. Het Rijksvaccinatie programma

is een pakket vaccinaties dat het Rijk aanbiedt aan alle jongeren (0-18 jaar). De vaccinaties

worden van oudsher toegediend tijdens de contactmomenten JGZ. Met deze koppeling is de

opkomst hoger dan wanneer beide programma’s losgekoppeld zouden worden

- Reizigerszorg: adviseren en vaccineren van individuele personen die op reis gaan naar gebieden

waar risico’s zijn om besmet te raken met een infectieziekte.

Het blijkt namelijk dat veel reizigers nog onbeschermd op reis gaan. Met alle risico’s van dien voor

het individu, zijn omgeving en de maatschappelijke kosten. Deze dienst wordt door burgers zelf

betaald; vaak kan een deel van kosten verhaald worden bij de zorgverzekeraar. Reizigerszorg is

een markttaak die ook door andere aanbieders wordt aangeboden.

- SOA-curatie en seksualiteitshulpverlening: dit is individuele zorg die door het Rijk wordt

gesubsidieerd en die gericht is op risicogroepen (jongeren tot 25 jaar, mannen die seks hebben

met mannen en prostituees) en die door het Rijk als een aanvulling wordt gezien op de

huisartsenzorg.

Doet de GGD teveel, te weinig of voldoende op dit terrein?

De GGD voert op het terrein van de gezondheid beschermende taken uit wat nodig is. Er zijn landelijke

protocollen en veldnormen waaraan de GGD gehouden is. Die volgen we.

Op het terrein van de algemene infectieziekten bestrijding, TBC- bestrijding en medische milieukundige

zijn de deeltaken landelijk gedefinieerd en liggen er normen voor benodigde formatie. We scoren qua

formatie bij deze taken onder de landelijke norm en zitten in de middenmoot (MMK, TBC) of

achterhoede (IZB) in vergelijking tot andere GGD-regio’s. Hierdoor blijven enkele deeltaken achter.

Het risico hiervan is beperkt.

14

Wat doen anderen aan gezondheid beschermende taken?

Aangezien in de Wet PG is vastgelegd dat de GGD de wettelijke gezondheid beschermende taken voor

gemeenten uitvoert, zijn er op regionaal/lokaal niveau geen organisaties die deze taken voor

gemeenten uitvoeren.

Bij de contracttaken die in het verlengde liggen van de wettelijke gezondheid beschermende taken is

dat anders en zijn er wel andere aanbieders. Huisartsen en commerciële partijen bieden

reizigersvaccinaties aan. Omdat het een belangrijke beschermende maatregel is voor onze

samenleving, zeker met de toenemende mobiliteit over de gehele wereld, willen we deze blijven

uitvoeren. En het financiert bovendien een deel van onze overhead.

Verder kunnen burgers voor vragen en gezondheidsklachten met betrekking tot SOA en seksualiteits-

hulpverlening ook terecht bij huisartsen, dermatologen of RutgersStimezo. Het Rijk heeft al jaren

geleden gevraagd aan de GGD’en deze taak ook uit te voeren, omdat de GGD bekend is om haar

laagdrempeligheid. De GGD richt zich hierbij op risicogroepen (expliciet beleid Rijk).

Voor hygiëne-advies kunnen organisaties ook terecht bij andere partijen die kennis hebben op dit

terrein (bijv. de particuliere hygiënisten). Wij zitten toch op deze vrije markt, omdat dit onze kennis

verbreedt en verdiept en dat heeft meerwaarde voor de uitvoering van infectieziekten bestrijding en de

wettelijke taak technische hygiënezorg.

Wat betreft medisch-milieukundige advisering zijn er andere aanbieders (gespecialiseerde bureaus) op

de markt waar opdrachten tegen betaling kunnen worden belegd.

De GGD is met name breed inzetbaar voor voorkomende volksgezondheidsproblemen en werkt hierin

nauw samen met gezondheidsbevordering of infectieziekten. Wij denken hiermee een flexibele breed

inzetbare dienst voor onze gemeenten beschikbaar te houden.

Welke majeure ontwikkelingen zien we?

Het belang van de gezondheid beschermende taken neemt toe omdat de gezondheidsrisico’s groter

worden. Door de intensieve veehouderij (hoge dierdichtheid in onze regio en de aanwezigheid van

urgentiegebieden) en de internationale mobiliteit van mens en dier neemt het risico toe op (snelle)

overdracht van infectieziekten van dier op mens (zoönosen) en mens op mens.

Verder worden bewoners zich bewuster van de gezondheidsrisico’s in hun fysieke leefomgeving en

kritischer richting overheden en organisaties. Het maakt niet uit of het om bijv. asbest,

bodemverontreiniging, geluidshinder of luchtvervuiling gaat. Burgers maken zich zorgen en spreken

overheden en “vervuilers” steeds meer op hun verantwoordelijkheden aan. Burgers schuwen daarbij

niet om de rechter in te schakelen (denk aan de slachtoffers van Q-koorts).

De GGD wordt door alle partijen om advies en hulp gevraagd. De maatschappelijke druk zal rondom

deze vraagstukken eerder toe- dan afnemen. Een overheid die burgers aanspreekt op gezond gedrag

mag rekenen op burgers die een overheid aanspreekt op haar eigen (on)gezond beleid.

Een gezonde woon-, leer- en werkomgeving wordt meer en meer als een waarde gezien en gemeenten

kunnen zich op dit terrein positief profileren.

15

Een andere ontwikkeling betreft de geografische opschaling bij de uitvoering van beschermende taken.

Met name TBC-bestrijding en Medische Milieukunde vereisen specifieke en schaarse deskundigheid of

dure investeringen (röntgenapparaat) die bovenregionaal georganiseerd en ingezet moet worden. Met

de GGD’en in Zuid Nederland zoeken we naar passende samenwerkingsvormen op deze werkterreinen.

Basistaak in de toekomst

Wij beschouwen voornoemde wettelijke gezondheid beschermende taken als een basistaak van de

GGD.

De gezondheid beschermende contracttaken die de GGD uitvoert liggen in het verlengde van de

wettelijke gezondheid beschermende taken, ze versterken elkaar. Vanuit dat oogpunt, maar ook vanuit

een financieel oogpunt (zie financiële paragraaf) is het gewenst dat deze contracttaken bij de GGD

gehandhaafd blijven.

Concreet gaat het om de volgende GGD-producten (voor uitwerking: zie productenboek GGD):

- Algemene infectieziekten bestrijding

- TBC-bestrijding

- SOA- preventie, SOA-curatie en Seksualiteitshulpverlening

- Medisch-milieukundige zorg

- Technische Hygiënezorg

- Reizigerszorg

- Uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma (4 – 19 jarigen)

2.5 Publieke Gezondheid bij incidenten, rampen en crises

Huidige taken GGD

Wettelijk is vastgelegd dat de Directeur Publieke Gezondheid (DPG) bij rampen en crises

verantwoordelijk is voor het gezondheidskundig advies aan de Burgemeester of de voorzitter van de

Veiligheidsregio.

De GGD voert (opgeschaalde) taken uit op het terrein van infectieziekten bestrijding, medisch-

milieukundige risico’s (gezondheidsrisico’s als gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen),

psychosociale hulpverlening en gezondheidsonderzoek na rampen. De DPG stuurt zowel de GGD als

het GHOR-bureau aan. De GHOR heeft een ondersteunende en controlerende rol binnen de hele witte

kolom.

In acute situaties dient de GGD de professionele regie te kunnen voeren op de uitvoering van taken

(bijv. bij het uitvoeren van vaccinatieprogramma’s bij een grieppandemie).

Verder adviseert en ondersteunt de GGD gemeenten en scholen bij kleinschalige incidenten (zoals

suïcides, zedenzaken en ongevallen). Dat zijn schokkende gebeurtenissen die maatschappelijke onrust

met zich mee kan brengen.

16

GGD en GHOR hebben voor de uitvoering van bovengenoemde taken specialisten in dienst die

regelmatig trainen en oefenen op basis van draaiboeken of rampenscenario’s. Het bewaken van de PG

bij rampen en crises betekent niet alleen dat GGD en GHOR goed voorbereid zijn op het handelen

tijdens en na rampen, maar ook dat gemeenten en andere partijen geadviseerd en begeleid worden

om preventieve maatregelen te nemen.

Doet de GGD teveel, te weinig of voldoende op dit terrein?

Op dit moment voert de GGD het noodzakelijke uit. De kerntaken van de GGD bij rampen sluiten aan

bij de wettelijke reguliere taken zoals vastgelegd in de Wet PG.

De GGD heeft een crisisplan dat jaarlijks wordt geactualiseerd en een crisisteam dat meerdere keren

per jaar oefent. Verder levert de GGD sleutelfunctionarissen voor GHOR-functies in opgeschaalde

situaties (Bestuurlijk Adviseur Geneeskundige zorg, Leider Operationeel Team, Leider Kernteam PSH,

Officieren van dienst).

Wat doen anderen in het kader van incidenten, rampen en crises?

De GGD werkt bij rampen met vele partners samen, zowel binnen de witte kolom (ziekenhuizen,

huisartsen, verzorgingshuizen e.d.) als daarbuiten (politie, brandweer, gemeenten).

Op het terrein van de psychosociale hulp is er samenwerking met o.a. slachtofferhulp en

maatschappelijk werk. Iedere partner in de samenwerking heeft specifieke kerncompetenties en die

worden wederzijds gerespecteerd. Er is geen competitiestrijd.

Welke majeur ontwikkelingen zien we?

De externe kwaliteitseisen ten aanzien van opgeschaalde zorg stijgen (zie landelijk kwaliteitskader

crisisbeheersing). Wat nu “goed genoeg” is, is dat over enkele jaren niet meer. Bovendien nemen de

dreigingen en risico’s op incidenten, rampen en crises toe en krijgen deze soms een internationaler

karakter (zie ramp met vlucht MH17). We verwachten dan ook dat de crisistaak van de GGD de

komende jaren verder doorontwikkeld moet worden.

Basistaak in de toekomst

Wij beschouwen het bewaken van de publieke gezondheid bij rampen en crises en het uitvoeren van

de benoemde deeltaken als een basistaak van de GGD.

Concreet gaat het om de volgende producten (voor uitwerking zie productenboek GGD):

- GGD Crisisteam en crisisplan

- Het leveren van sleutelfunctionarissen voor GHOR-functies

- Psychosociale hulpverlening bij ingrijpende gebeurtenissen (PSHI)

- Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR)

17

Op dit moment is het GHOR-bureau ondergebracht bij de veiligheidsregio en is de DPG

verantwoordelijk voor de GHOR. De samenhang van de GGD taken met de taken van het GHOR-bureau

is in onze ogen zo groot, dat bestuurlijk overwogen zou moeten worden om het GHOR-bureau organiek

bij de GGD te plaatsen. Dat is ook logisch gelet op de verantwoordelijkheid van de DPG voor zowel

GGD als GHOR.

2.6 Toezicht houden

Huidige GGD taken

Toezicht kan signalerend en beïnvloedend van aard zijn of meer controlerend (bij dit laatste ligt de

nadruk op het naleven van regels). Vanuit haar toezichttaak adviseert de GGD gemeenten over

eventuele handhaving.

De GGD houdt momenteel toezicht op:

- Kinderopvang en peuterspeelzalen (controlerend). In de Wet Kinderopvang is vastgelegd dat de

GGD in overleg met gemeenten toezicht houdt op kinderopvang en peuterspeelzalen. In onze

regio doen we dat op contractbasis (niet op basis van de inwonersbijdrage).

De GGD houdt toezicht op wettelijke kwaliteitseisen. Daarbij is er steeds meer aandacht voor de

pedagogische kwaliteit van de opvang.

- Risicovolle objecten/locaties zoals scholen, campings, sauna’s of evenementen

(signalerend/beïnvloedend). Met individuele gemeenten maken we per jaar afspraken over de te

inspecteren locaties. Dit gebeurt op basis van de inwonersbijdrage in het kader van de wettelijke

taak technische hygiënezorg (zie 2.2).

- Toezicht op ondernemers die tattoos, piercings of permanente make-up aanbrengen

(controlerend). Met name gericht op naleving van hygiëneregels. Namens VWS is de GGD

bevoegd vergunningen af te geven (voor een periode van 3 jaar). De ondernemer betaalt voor

de GGD-inspecties.

- Verder hebben de gezondheid beschermende taken infectieziekten bestrijding en medische

milieukunde ook toezichthoudende aspecten (signalerend en beïnvloedend).

Voorbeelden: aanwijzen van veehouderijen waar sprake is van Q-koorts bij dieren en aandringen

op te nemen maatregelen (ter voorkoming van besmetting van mensen), identificeren van

bronnen van legionella (koeltorens, fonteinen) en aandringen op te nemen maatregelen of erop

toezien dat gemeenten bij hun beslissingen (bijv. verlenen van vergunningen) voldoende

rekening houden met gezondheidskundige normen bij zaken als bodemverontreiniging, straling

(zendmasten), luchtverontreiniging, geluids- of stankhinder.

Deze toezichthoudende taken vragen om specialistische kennis.

18

Doet de GGD te veel, te weinig of voldoende op dit terrein?

Wat betreft toezicht op kinderopvang voert de GGD uit wat de wet Kinderopvang voorschrijft (niet

meer en niet minder) en op basis van landelijke protocollen. Datzelfde geldt voor het toezicht op de

tatoo- en piercingshops. Het toezicht op risicovolle objecten in gemeenten is minimaal. De Wet PG

schrijft op dit terrein weinig voor. Wel zijn er landelijke professionele protocollen waaraan de GGD zich

houdt.

Wat doen anderen op dit terrein?

Voor genoemde terreinen is de GGD de enige toezichthouder. Er zijn natuurlijk ook andere

toezichthouders maar die richten zich op andere facetten (brandveiligheid, milieuvergunning,

bouwtoezicht e.d.). Waar nodig stemt de GGD met deze andere toezichthouders af (geen dubbel werk,

voorkomen dat er tegenstijdige eisen worden gesteld).

Welke ontwikkelingen zien we?

Verwacht wordt dat de Wet Kinderopvang in 2017 wordt aangepast. Daarbij wordt het zgn.

doeltoezicht ingevoerd. Doeltoezicht is gericht op outcome en geeft meer ruimte aan de ondernemer.

Voor de toezichthouder betekent het meer ruimte voor “professional judgement”.

Voorts is een ontwikkeling denkbaar waarbij gemeenten extra toezichtstaken (kinderopvang) bij de

GGD beleggen, bijv.:

- Bijhouden van het register kinderopvang (dat doen we reeds voor de gemeente Eindhoven)

- Uitvoeren van lichte handhavingstaken (waarschuwing en aanwijzing).

- Inspecties op de kwaliteitseisen van VVE-programma’s (doen we reeds voor de gemeente

Eindhoven).

Basistaak in de toekomst

Wij beschouwen toezicht houden op risicovolle locaties/activiteiten voor de publieke gezondheid als een

basistaak van de GGD.

Concreet gaat het om de volgende GGD-producten:

- Toezicht op Kinderopvang & peuterspeelzalen

- Toezicht op tattoo- & piercingshops

- Toezicht op risicovolle objecten in gemeenten zoals evenementen, scholen, campings,

scoutinglocaties, sauna’s e.d. (per jaar wordt per gemeente een plan op maat gemaakt).

19

3. Overige taken belegd bij de GGD

Tot zover de vier pijlers waarop de basistaken van de GGD gebaseerd zijn. De pijlers staan niet los van

elkaar maar zijn met elkaar verbonden en vormen samen een basis voor een betekenisvolle en solide

GGD. Gemeenten (of derden) kunnen er bovendien voor kiezen om extra taken bij de GGD te

beleggen. Bij deze taken zijn zij echter vrij te kiezen voor een andere uitvoeringsorganisatie.

Op dit moment vullen zij hun wettelijke verantwoordelijkheid via de GGD in, bij de navolgende taken:

- Uitvoering Jeugdgezondheidszorg 4–19 jaar (3.1)

- Ambulancezorg (3.2)

- Aanvullende taken in de publieke gezondheidszorg (3.3)

3.1 Uitvoering Jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar (JGZ)

Momenteel voert de GGD JGZ uit. JGZ bestaat uit een landelijk vastgesteld basispakket dat met ingang

van 1 januari 2015 gaat veranderen. De notitie hier over en wat dit betekent voor onze regio wordt in

een aparte bestuurlijke discussie besproken en besloten (document 4).

Basistaak in de toekomst

Advies GGD: laat JGZ de basistaken uitvoeren en deze verder ontwikkelen zoals geformuleerd in de

notitie Basispakket jeugdgezondheidszorg per 1-1-2015.

3.2 Ambulancezorg

Momenteel voert de GGD de ambulancezorg (rijdienst) uit in onze regio. De vergunning hiervoor ligt bij

de Veiligheidsregio. De financiering komt van de zorgverzekeraars.

Dit najaar zullen de besturen van zowel GGD als Veiligheidsregio een principebesluit moeten nemen

over de toekomstige positie van de ambulancezorg.

De argumenten m.b.t. deze discussie zijn in een aparte notitie beschreven (document 5).

Basistaak in de toekomst

Advies GGD: streef naar een regionale Ambulancedienst op de schaal van Zuidoost Brabant die publiek

blijft en breng deze per 1.1.2016 als geheel onder bij de GGD of de Veiligheidsregio.

Concreet gaat het om de volgende producten:

- Spoedeisende ambulancezorg

- Rapid responder

- Niet-spoedeisende ambulancezorg (bestelde zorg)

20

3.3 Aanvullende taken op het terrein van de Publieke Gezondheid

In de gemeenschappelijke regeling is expliciet de mogelijkheid gegeven dat de GGD wordt belast met

aanvullende taken die door gemeenten of derden worden opgedragen in het kader van de algemene

doelstelling van de GGD.

Op dit moment zijn de volgende aanvullende taken bij de GGD belegd:

Activiteiten met een (min of meer) structureel karakter:

- Lijkschouwingen en het afgeven van euthanasieverklaringen (i.o.v. gemeenten). Het betreft

een wettelijk taak. Gemeenten zijn vrij om deze taak te beleggen bij wie ze dat willen, mits

voldaan wordt aan de kwaliteitseisen. De GGD voert deze taak al van oudsher uit voor

gemeenten. Formeel gezien is het geen basistaak van de GGD, maar qua traditie wel. De taak

wordt bekostigd via de inwonersbijdrage.

- Forensische diensten voor politie en justitie. Het betreft een contracttaak die betaald wordt

door politie en justitie. Er is een landelijke aanbesteding in voorbereiding. Het omvat

arrestantenzorg en specifiek medisch-forensisch onderzoek (bloedonderzoek, ademtesten,

DNA-onderzoek).

Lijkschouwingen en forensische diensten worden vanuit dezelfde artsenpool uitgevoerd, vragen

om hooggespecialiseerde (en schaarse) deskundigheid en om 7 x 24 uur bereikbaarheid en

beschikbaarheid.

- Publieke Gezondheid asielzoekers: het uitvoeren van een aantal basistaken PG voor de

asielzoekerscentra (nu in Cranendonck). Deze taken worden vergoed door het COA.

- Diverse contractactiviteiten op projectbasis of met een incidenteel karakter o. a. hepatitis B

vaccinatie van risicogroepen (subsidie VWS), ondersteuning van mantelzorg, prostitutiebasiszorg,

bijhouden van het register kinderopvang en monitoring op wijk- en buurtniveau (gemeente

Eindhoven), Project seksuele diversiteit (gemeenten Eindhoven en Helmond), Rookvrije scholen,

preventie-curatie wijkscan (Tranzo), Vrouwen/meisjesbesnijdenis (GGD Nederland),VVE-inspecties

(gemeente Eindhoven), Onderzoek naar hinderbeleving van Eindhoven Airport(diverse

gemeenten) e.d.

Basistaak in de toekomst

Wij zijn van mening dat het meerwaarde heeft om aanvullende taken (of incidentele projecten) bij de

GGD te beleggen mits die taken passen binnen de missie en algemene doelstelling van de GGD.

De meerwaarde van aanvullende taken zien wij in:

- De synergie met of versterkende werking op de (wettelijke) basistaken van de GGD.

- Een bredere maatschappelijke en financiële basis voor en betekenis van de GGD.

- Het vernieuwende karakter (met name de projecten of pilots).

21

4. Taken niet belegd bij de GGD

Hier benoemen we welke taken door onze gemeenten niet belegd zijn bij de GGD, die in andere

regio’s veelal wel bij GGD’en zijn belegd:

- OGGZ (openbare geestelijke gezondheidszorg) taken: zorg voor kwetsbare groepen als dak- en

thuislozen (beleidsmatig en uitvoerend)

- De vangnetfunctie die GGD’en van oudsher hebben, is in onze regio op dit moment minimaal.

- Meld- en adviespunt kindermishandeling en huiselijk geweld.

- (Preventieve) ouderengezondheidszorg.

Basistaak in de toekomst

Wij zijn van mening dat het meerwaarde heeft om één of meerdere van deze taken bij de GGD te

beleggen indien die taken, op dit moment door andere organisaties uitgevoerd, niet voldoen aan de

eisen, of anderszins de afweging gemaakt wordt de voorkeur te geven aan uitvoering door de GGD.

5. Financieel meerjarenperspectief

Dit hoofdstuk is een samenvatting van de kadernotitie meerjarenperspectief financiën GGD Brabant-

Zuidoost (zie achtergronddocumenten) die op dit moment ter goedkeuring voorligt bij de Financiële

Commissie.

5.1 Huidige financiële situatie GGD, incl. gerealiseerde bezuinigingen sinds 2008

De begrotingen 2014 en 2015 van de GGD zijn sluitend. De jaarrekening 2013 laat een klein positief

resultaat zien. Het exploitatieresultaat van de GGD was de afgelopen 6 jaar gemiddeld 26.500 euro

positief. Het positief resultaat 2013 is toegevoegd aan de algemene reserve van de GGD waardoor

deze momenteel ca. € 320.000 euro bedraagt.

Dit is exclusief ambulancezorg dat middels de Reserve Aanvaardbare Kosten (RAK) een eigen risico-

afdekking heeft. Deze RAK is echter niet vrij besteedbaar, zorgverzekeraars hebben daar ook een

belangrijke stem in.

Het streven van het huidige bestuur is erop gericht dat de algemene reserve van de GGD zich beweegt

tussen de 5 en 10% van de inwonerbijdrage ( tussen de € 550.000,- en € 1.100.000,-).

Sinds 2008 (fusiedatum GGD Eindhoven en GGD Zuidoost-Brabant) heeft de GGD 2.860.000 euro

structureel bezuinigd.

22

Zo was bij de fusie een bezuinigingsopdracht meegegeven van € 550.000 structureel en in 2012 is

daar nog een generieke bezuiniging bovenop gelegd (en gerealiseerd) van

10 % (€ 1.100.000). De herhuisvesting van de GGD (verhuizing naar Witte Dame en verkoop

Callenburgh) levert een structurele besparing op van 200.000 euro per jaar.

Het Algemeen Bestuur heeft besloten dat jaarlijks aan de hand van de jaarrekening wordt bekeken in

hoeverre deze besparing terugvloeit naar gemeenten of wordt aangewend om de algemene reserve

van de GGD op peil te brengen. Indien jaarlijks 50 % van de besparing op huisvesting wordt

toegevoegd aan de algemene reserve van de GGD dan is deze reserve in 2018 op het gewenste peil en

kan de besparing op huisvestingskosten volledig in mindering worden gebracht op de

inwonersbijdrage.

Uiteraard is dit afhankelijk van het exploitatieresultaat in de komende jaren.

Voor een specificatie van gerealiseerde bezuinigingen wordt verwezen naar de betreffende bijlage in de

kadernotitie meerjarenperspectief financiën.

De gemeentelijke bijdrage per inwoner in absolute zin beweegt zich sinds 2008 tussen de 14,50 en 16

euro; als de indexering wordt geëlimineerd daalt deze vanaf 2008 echter van 15 naar minder dan 13

euro (zie bijlage 5 kadernotitie financien). Hierbij is van belang op te merken dat sinds 2012 bij de

jaarlijkse berekening van de indexering van het bedrag per inwoner uitgegaan wordt van het geldende

totaalbedrag aan gemeentelijke bijdragen en niet van het bedrag per inwoner.

Op het totaalbedrag wordt de indexering toegepast en dat bedrag wordt vervolgens gedeeld door het

nieuwe aantal inwoners. Bij een stijging van het aantal inwoners, die er de afgelopen jaren ook

geweest is, leidt deze berekeningswijze afgezien van de indexering dus tot een daling van het bedrag

per inwoner.

In de afgelopen periode zijn frictiekosten ontstaan als gevolg van diverse beslissingen:

· De beslissing van het AB om logopedie (was voorheen een taak binnen JGZ) te beëindigen.

· De beslissing van de gemeente Helmond om Sociaal Medische Advisering (SMA, d.w.z. keuringen

van individuele aanvragen van burger bij gemeenten en woningcorporaties voor bepaalde

voorzieningen) als contracttaak te beëindigen en de daarop volgende beslissing van het GGD

bestuur om die contracttaak af te bouwen.

· De beslissing van de gemeente Eindhoven om bepaalde contracttaken te stoppen.

De huidige stand van zaken m.b.t. frictiekosten en een meerjaren doorkijk vindt u in bijlage 6 van de

kadernotitie financiën.

Hieruit blijkt dat de ontstane frictiekosten de afgelopen jaren zijn afgebouwd en ook de komende jaren

verder zullen afnemen, zowel de frictiekosten die ten laste komen van de GGD als de frictiekosten die

ten laste komen van gemeenten.

23

5.2 Omzet basistaken

Onderstaand overzicht geeft inzicht in de kosten en herkomst van de baten per basistaak (bedragen x

1000).

Basistaak Gemeentelijke

inwonerbijdrage

(.. euro per

inwoner)

Contractbijdrage

gemeenten

Rijksbijdrage Bijdrage derden

uit

contracttaken

Totaal

Monitoren,

signaleren en

adviseren

1.585 475 0 205 2.265

Gezondheids-

beschermende

taken

2.075 0 1.040 1.385 4.500

Publieke

gezondheid bij

rampen

365 0 0 10 375

Toezicht

houden

75 1.100 0 15 1.190

Basistaak JGZ 6.300 0 0 0 6.300

Aanvullende

taken bij GGD

belegd

200 95 180 280 720

Subtotaal 10.600 2.735 1.220 1.895 16.450

Bestuurskosten 798

Totale

gemeentelijke

bijdrage

11.398

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat ca. 65 % van de kosten van de basistaken (excl. Ambulancezorg)

wordt gedekt via de inwonerbijdrage van gemeenten.

35 % wordt gedekt uit contracttaken i.o.v. gemeenten en derden of uit rijksbijdragen. De omzet in

contracttaken en rijkssubsidies levert een belangrijke bijdrage aan de overheaddekking.

De contracttaken die de GGD voor derden uitvoert resulteren in een klein positief resultaat

(ca. 75.000 euro).

24

Voorts blijkt dat bijna 55 % van de inwonersbijdrage is bestemd voor de uitvoering van JGZ.

5.3 Welke bezuinigingsmogelijkheden zijn er nog bij de GGD?

Besparing op overheadkosten

De overheadkosten van de GGD zijn sinds 2009 structureel gedaald (zie bijlage 4 in kadernotitie

meerjarenperspectief financien). In de post-fusie periode zijn er ‘natuurlijke’ mogelijkheden tot

besparing geweest. Of die daling zich nog verder kan doorzetten is echter de vraag. De rek is er

natuurlijk op een gegeven moment wel uit. Bovendien is het bekende en voorspelbare natuurlijk

verloop bij de overhead-functies tot en met 2018 nu ‘benut’. In 2013 is, op initiatief van de directie van de GGD, besloten om de overhead van de GGD te

reorganiseren (management en bepaalde ondersteunende functies). Zie bijlage 8 van de kadernotitie

financien. Aanleiding was het teruglopen van (o.a. bovengenoemde) inkomsten uit contracttaken en

het tekort dat daardoor dreigde te ontstaan vanwege het wegvallen van overheaddekking. Deze

reorganisatie moet een stapsgewijze kostenbesparing opleveren tot (bruto) €600.000 per 2017 (8

fte). Deze besparing kan worden aangewend voor teruglopende overheaddekking, verlaging van GGD

tarieven van bepaalde contracttaken (hiervan profiteren gemeenten mee), het ophogen van de

algemene reserve, het mogelijk maken van innovaties of het verlagen van de inwonersbijdrage van

gemeenten. Het reorganisatieplan biedt uiteindelijk per 2017 een netto bezuiniging voor gemeenten

van 200.000 euro. Door de tariefverlaging bij bepaalde contracttaken gaan gemeenten ca. 150.000

euro minder betalen voor contracttaken (bij gelijkblijvende omvang, maar we gaan ervan uit dat

tariefsverlaging gepaard gaat met extra opdrachten).

Indexering.

Bij de budgetafspraak 2012-2015 tussen GGD en gemeenten is gekozen voor een eenvoudige wijze

van indexering. Gehanteerd wordt het door Centraal Planbureau (CPB) voor het begrotingsjaar

gepubliceerde indexcijfer voor de consumptieve overheidsbestedingen. Hierbij wordt geen onderscheid

meer gemaakt in salarissen en prijzen, en gedurende de budgetperiode van 4 jaren wordt geen

nacalculatie toegepast.

Bij aanvang van de nieuwe budgetperiode wordt dan bezien of een substantiële afwijking op de

indexering is ontstaan en of het bedrag per inwoner dientengevolge moet worden aangepast om een

gelijk niveau van dienstverlening te kunnen blijven realiseren.

De werkelijke kostenontwikkeling bij de GGD is voor de jaren 2012 t/m 2014 (2015 is uiteraard nog

niet bekend) afgezet tegen de gehanteerde indexering. Over die periode resulteert dat cumulatief in

een structureel overschot van ca. € 100.000 op de indexering van de gemeentelijke bijdrage.

25

Deze meevaller is verrekend in de calculaties m.b.t. het reorganisatie plan omdat daarin ook het tekort

op de begroting 2014 is opgenomen, waarmee deze meevaller in feite ook verrekend wordt.

Omdat de jaarlijkse verschillen, ook cumulatief, gemiddeld beperkt zijn wordt voorgesteld de methode

van indexering ook voor de komende budgetperiode 2016-2019 te continueren.

BTW compensatie

Gemeenten ontvangen jaarlijks namens de GGD de teruggave van het btw-compensatiefonds.

Btw-compensatie is in feite een verlaging van de gemeentelijke bijdrage. Btw-compensatie wordt nu

niet (maximaal) benut. Als de btw-compensatie ten goede zou komen aan de GGD wordt geschat dat

die tot ca. € 200.000 kan toenemen. De gemeentelijke bijdrage kan in dat geval dan met € 200.000

verminderd worden. Voor € 165.000 is dit dan voor gemeenten ‘een sigaar uit eigen doos’, omdat de

btw-ontvangst bij de gemeenten vervalt. Daar staat wel tegenover dat de vermindering van de

gemeentelijke bijdrage structureel en vast is terwijl de omvang van de btw-teruggave onzeker is. Het

risico (positief en negatief) ligt dan bij de GGD.

Besparing op investeringen

Het meerjaren-investeringsplan (zie bijlage 7 van de kadernotitie financien) laat weinig tot geen ruimte

voor verdere besparing. De geplande investeringen zijn minimaal noodzakelijk. Het innovatieve

vermogen van een organisatie is een belangrijke voorwaarde om te blijven overleven. Dat geldt ook

voor de GGD. Innovatie stelt niet alleen eisen aan het management en de medewerkers

(competenties), maar ook aan de beschikbaarheid van moderne voorzieningen, met name ICT

voorzieningen. Daar nog verder op bezuinigen is daarom niet verstandig. Bovendien stelt de

ingeslagen weg m.b.t. het nieuwe werken hoge eisen aan de digitale werkomgeving van medewerkers.

Resumé

Op basis van bovenstaande kan de GGD ten opzichte van de huidige programmabegroting 2014 de

volgende besparing op de gemeentelijke bijdrage realiseren zonder het niveau van de dienstverlening

aan te tasten (bedragen cumulatief weergegeven).

2015 2016 2017 2018

Huisvesting* 100.000* 100.000 100.000 200.000

Btw-compensatie 200.000 200.000 200.000 200.000

Bezuiniging overhead/index 0 150.000 200.000 200.000

TOTAAL 300.000 450.000 500.000 600.000

26

Voorgaande tabel geeft de besparing op de gemeentelijke bijdrage per inwoner weer, terwijl

tegelijkertijd andere bijdragen en vergoedingen voor gemeenten ook veranderen. In onderstaande

tabel wordt de netto besparing voor gemeenten weergegeven.

2015 2016 2017 2018

Huisvesting* 100.000* 100.000 100.000 200.000

Btw-compensatie 200.000 200.000 200.000 200.000

Idem vervallen btw verhaal -165.000 -165.000 -165.000 -165.000

Bezuiniging overhead/index 0 150.000 200.000 200.000

Idem tariefverlaging contracttaken 150.000 150.000 150.000 150.000

TOTAAL 285.000 435.000 485.000 585.000

*) Reeds in de progammabegroting en gemeentelijke bijdrage 2015 verwerkt.

Besparingsmogelijkheden door taakuitbreiding bij de GGD

De uitkomst van de besluitvorming met betrekking tot de positionering van de RAV, GHOR en integrale

JGZ geeft ook mogelijkheden om te bezuinigen. Op basis van de ervaringen die de GGD als fusie-

organisatie heeft opgedaan, wordt ingeschat dat bij de RAV/GHOR 1 tot 2 ton besparing mogelijk is en

bij integrale JGZ, indien niet alle revenuen op dit moment door de thuiszorgorganisatie intern

meegenomen worden, denken we dat er een bedrag tussen de 4 à 6 ton te bezuinigen is. Omdat een

aanzienlijk deel van onze overhead nu vast is en nog ruimte biedt tot uitbreiding zonder evenredige

meerkosten (denk met name aan huisvesting en de nieuwe digitale werkomgeving/HNW), lijkt dat een

reële inschatting. De GGD heeft de afgelopen jaren laten zien dat ze besparingen als gevolg van

schaalvergroting/fusie ook kan realiseren.

Op het moment dat de Ambulancezorg en JGZ 4-19 elders zouden worden ondergebracht zonder een

andere aanvulling van taken en budget ontstaat er echter een aanzienlijk tekort.

In onderstaand overzicht is voor een aantal scenario’s, zoals ook in de basistaken-notitie genoemd,

een voorzichtige indicatie van omzet en een behoudende schatting van de besparing op overhead en

uitvoering berekend.

27

SCENARIO OMZET BEZUINIGING IDEM TOV CONTINUEREN

HUIDIGE GGD

1 Grote GGD:

wettelijke taken, contracttaken in

verlengde van wettelijke taken ,

JGZ 0 -19, GHOR en RAV

47.500.000 1.200.000 600.000

2 Huidige GGD:

wettelijke taken, contracttaken in

verlengde van wettelijke taken,

RAV-rijdienst, JGZ 4-9 (excl.

GHOR en excl. JGZ 0-4)

35.500.000 600.000 NVT

3 Middelgrote GGD:

wettelijke taken, contracttaken in

verlengde van wettelijke taken,

JGZ 0-19 en GHOR. (excl. RAV)

29.000.000 1.000.000 400.000

4 Kleine GGD:

wettelijke taken, contracttaken in

verlengde van wettelijke taken en

GHOR. (excl. JGZ 0-19 en RAV)

19.000.000 25.000 -575.000

5 Minimale GGD:

wettelijke taken en contracttaken

in verlengde van wettelijke taken

(excl. JGZ 0–19, RAV en GHOR)

18.000.000 0 -600.000

Uitbreiding van de GGD tot een ‘grote GGD’ levert een potentiële besparing van in totaal minimaal ca.

€ 1.200.000 op. Bij de huidige samenstelling van het takenpakket kan ca. € 600.000 worden bespaard

(zie paragraaf 3). Bij verlies van taken tot een ‘kleine’ of ‘minimale GGD’ worden die laatste

bezuinigingen te niet gedaan en treedt geen besparing op; c.q. is zelfs negatief, omdat daarbij dan bv

ook de reeds bekende besparing op huisvesting vervalt, zie laatste kolom. Bovendien staat dan ook de

levensvatbaarheid van de GGD als zelfstandige organisatie ter discussie, gezien de beperkte omvang.

6. Samenvattend advies aan het GGD-bestuur

Samenvattend adviseert de directie en het management van de GGD het volgende:

28

Advies 1

Stel de volgende basistaken van de GGD vast:

- Monitoren, signaleren en adviseren op het terrein van de publieke gezondheid en op aanpalende

terreinen voor zover deze van invloed zijn op de volksgezondheid.

- Het uitvoeren van de wettelijke gezondheid beschermende taken infectieziekten bestrijding,

medische milieukunde en technische hygiënezorg en de gezondheid beschermende contracttaken

die in het verlengde liggen van deze wettelijke taken liggen (reizigerszorg, SOA-curatie en

seksualiteitshulpverlening, uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma voor 4 – 19 jarigen).

- Het voorbereiden op en uitvoeren van publieke gezondheidstaken bij incidenten, rampen en crises:

opgeschaalde taken bij uitbraken van infectieziekten, milieurampen, psychosociale hulpverlening en

gezondheidsonderzoek na rampen.

- Het signalerend, beïnvloedend en controlerend toezicht houden op situaties of locaties die een risico

kunnen vormen voor de volksgezondheid. In elk geval behoren hiertoe: controlerend toezicht op

kinderopvang en peuterspeelzalen conform de Wet Kinderopvang, controlerend toezicht op

ondernemers die tattoos en piercings of permanente make-up aanbrengen, en signalerend/

beïnvloedend toezicht op organisaties die een risico (kunnen) vormen op de volksgezondheid

(infectieziekten of vanuit milieu-gezondheidskundig opzicht).

En (her)bevestig de eerder gemaakte bestuurlijke afspraak dat de GGD de ruimte heeft om

betaalde opdrachten of gesubsidieerde projecten uit te voeren die passen binnen de missie, de

algemene doelstelling en de basistaken van de GGD Brabant-Zuidoost.

Advies 2

Beleg de basistaken (onderzoeks-, uitvoerende en beleidsadviserende taken) Jeugdgezondheidszorg 4-

19 jaar bij de GGD en geef hierin richting voor de verdere ontwikkeling van deze taken, conform de

Notitie basispakket jeugdgezondheidszorg met ingang van 2015

Advies 3

Geef opdracht aan de GGD en GHOR om een notitie voor te bereiden waarin argumenten, kosten en

baten op een rij worden gezet om het GHOR-bureau organiek onder te brengen bij de GGD gelet op:

- De wettelijk vastgelegde verantwoordelijkheid van de Directeur Publieke Gezondheid voor zowel

GGD als GHOR.

- De samenhang in taken van GGD en GHOR op het terrein van preventie, preparatie, acute zorg,

publieke gezondheidszorg en nazorg bij incidenten, rampen en crises.

Advies 4

Erken dat de GGD met haar basistaken op het terrein van PG een rol van betekenis kan spelen in het

sociale domein (transities) en het sociale veiligheidsdomein en gun de GGD aanvullende taken op deze

terreinen.

29

Advies 5

De Algemene Reserve Publieke Gezondheid dient te groeien naar het minimum van 5% van de

gemeentelijke bijdrage en daarvoor wordt vooralsnog de € 100.000 besparing op huisvesting jaarlijks

gestort, tot het moment dat het minimum is bereikt. Of er wordt gekozen het volledige bedrag van de

besparing op huisvesting direct in mindering te brengen op de gemeentelijke bijdrage. Hierdoor blijft

de Algemene Reserve waarschijnlijk van een beperkte omvang waardoor gemeenten meer risico lopen

ad hoc bij te moeten springen bij tekorten, omdat de GGD die dan niet op kan vangen.

- Advies financiële commissie: Streef naar een Algemene Reserve van 5% van de gemeentelijke

bijdrage, vooralsnog te realiseren middels jaarlijkse storting van de € 100.000 besparing op

huisvesting. Maar hanteer, gegeven de financiële context bij gemeenten, 5% vooralsnog tevens

als maximum. Zodra dat niveau bereikt is kan dan op basis van het dan geldende risicoprofiel

besloten worden tot eventuele afroming van de gemeentelijke bijdrage.

Advies 6

De uurtariefverlaging op contracttaken wordt met ingang van 2015 toegepast zoals voorgesteld.

Of er wordt gekozen voor een later tijdstip c.q. gefaseerde invoering. Dit zou voor de eerstkomende

jaren tot een besparing kunnen leiden, maar draagt het risico in zich dat de omzet daalt waardoor die

besparing te niet wordt gedaan.

- Advies financiële commissie: Verlaag met ingang van 2015 de uurtarieven op contracttaken die

tegen een uurtarief worden afgerekend zoals voorgesteld (overheadopslag gaat daarbij van 70%

naar 50%).

Advies 7

Het reorganisatieplan en de verdere aanwending (inclusief bovenstaande tariefkeuze) wordt

onderschreven, hetgeen uiteindelijk tot een besparing van € 200.000 leidt.

Advies financiële commissie: Het reorganisatieplan en de verdere aanwending wordt onderschreven,

resulterend in een bezuiniging op de gemeentelijke bijdrage per inwoner van € 150.000 in 2016 en €

200.00 per 2017 ev..

Advies 8

Btw-compensatie wel of niet teruggeven aan de GGD met daarbij voor een hoger bedrag dan nu

(200.000 vs. 165.000) de gemeentelijke bijdrage verlagen.

- Advies financiële commissie: Betaal de btw-compensatie met ingang van 2015 (is dus btw over

2015) aan de GGD terug en de verlaag tegelijkertijd gemeentelijke bijdrage per inwoner met €

200.000.

- Aanvulling naar aanleiding van een vraag door het DB over een mogelijk plafond aan btw-

compensatie per gemeente: Voor de btw-compensatie geldt voortaan een plafond op macroniveau

(alle gemeenten tezamen), dus niet op gemeenteniveau.

30

Een eventuele over- of onderschrijding leidt tot een algemene verrekening via het gemeentefonds.

Vanuit die optiek zou de omvang van btw-compensatie beperkt moeten worden, hetgeen dan wel

weer strijdig is met de feitelijke doelstelling van het fonds. Voor dit besluit lijkt de betekenis

hiervan marginaal. (In theorie gaat het om € 35.000 die de GGD mogelijk meer uit het fonds

tracht te gaan onttrekken.)

Advies 9

De huidige methode van indexering blijkt geschikt en wordt voor de komende 4 jaren gecontinueerd.

Advies financiële commissie: De huidige methode van indexering blijkt geschikt en wordt

gecontinueerd. Ergo: integraal wordt CPB-indexcijfer voor consumptieve overheidsbestedingen

gehanteerd, zonder nacalculatie.

De Financiële Commissie adviseerde verder:

- Voeg in hoofdstuk 5 bij het overzicht van de bezuinigingsmogelijkheden een overzicht toe van de

netto besparingen voor gemeenten. Eerstgenoemd overzicht geeft de besparing op de

gemeentelijke bijdrage per inwoner weer, terwijl tegelijkertijd andere bijdragen en vergoedingen

voor gemeenten ook veranderen. Het overzicht van netto besparingen is reeds in deze notitie

opgenomen.

- Voeg bij de argumentatie ten aanzien van de btw-compensatie toe dat hiermee bij de GGD ook

een kostenverhoging, vanwege verwachtte problematiek van btw-heffing op

samenwerkingsverbanden, wordt voorkomen.

- Leg aan het AB eventueel, afhankelijk van de besluitvorming, een wijziging op de

Programmabegroting 2015 voor.

31

Geraadpleegde bronnen

Brief van VWS aan de Tweede Kamer d.d. 28 augustus 2014 over betrouwbare publieke gezondheid

Publieke Gezondheid en Veiligheid verbonden (notitie van GGD/GHOR Nederland, 2013)

Wet Publieke Gezondheid

Wet Veiligheidsregio’s

Wet Gemeenschappelijke Regelingen

Gemeenschappelijke Regeling GGD Brabant-Zuidoost

Strategisch plan GGD Brabant-Zuidoost 2013-2016

Innovatiestrategie GGD Brabant-Zuidoost, Juni 2014

Nationaal Programma Preventie, 2013

Resultaten Benchmark GGD Nederland 2013

Meedoen is gezond, mogelijkheden van PG in het sociaal domein (GGD Nederland, 2014)

Aanpassing van het besluit PG vanwege het gewijzigd basispakket JGZ

Landelijk kwaliteitskader crisisbeheersing

Achtergrond documenten

1. Overdrachtsdossier Bestuur 2014

2. Productenboek GGD Brabant-Zuidoost 2014

3. Basistakenpakket JGZ per 1-1-2015

4. Toekomstige positionering van de ambulancezorg

5. Kadernotitie meerjarenperspectief financien GGD Brabant-Zuidoost