1

DE

ACTRICE

(The Actress)

een blijspel / komedie door

Peter Quilter

(Vertaling Gie Beullens)

Dit werk mag slechts worden opgevoerd na voorafgaande schriftelijke toelating van

AUTEURSBUREAU ALMO bvba

Jan Van Rijswijcklaan 282, B-2020 Antwerpen

Tel 03/ 260.68.16

E-mail bestellingen@almo.be

www.almo.be

2

PERSONAGES: (1D / 1H)

LYDIA MARTIN, DE ACTRICE (in de 50 of 60) ……………………………………….

PAUL, HAAR EX-MAN ……………………………………….

SETTING:

Het stuk speelt zich vandaag af. Het is echter niet in een specifiek tijdskader geplaatst, maar

eerder tijdloos geschreven. Zo kan het stuk eveneens geplaatst worden in de jaren 30, 50, 80

enz. Het is aan de regisseur en de decorontwerper om het als dusdanig te beslissen.

De locatie is ook flexibel. "DE ACTRICE" wordt gespeeld in de kleedkamer van de ster van een

groot theater. De schminktafel is bedekt met make-up attributen, souvenirs, doekjes, crèmes,

parfums, bekertjes, cadeautjes en een paar flessen Champagne. Een platenspeler of

muziekinstallatie (afhankelijk van het tijdskader). De spiegels zijn volgehangen met

wenskaarten. In de kamer staat een sofa en diverse stoelen. Ze is verder gevuld met een groot

aantal extravagante boeketten. Het is een waar bos van bloemen, je kan nog met moeite door

de kamer lopen. Er hangt een intercom aan de muur. Er zijn ingekaderde en getekende affiches

aan de muur van producties waarin Lydia Martin de vedette was in ditzelfde theater.

Er is een tweede ruimte op de scène, aan de zijkant van de kleedkamer. Dit is de ‘scène’ van het theater waar ‘DE KERSENTUIN' van Tsjechov wordt gespeeld in dit theater. De stukjes uit Tsjechov’s toneelstuk hebben een eenvoudig, maar atmosferisch decor. Het stuk kan in twee bedrijven met een pauze worden gespeeld, of in één keer door, zonder pauze.

3

EERSTE BEDRIJF SCENE 1

(BACKSTAGE IN EEN GROOT THEATER, DE VOORBEREIDING VOOR EEN

AFSCHEIDSVOORSTELLING VAN ACTRICE LYDIA MARTIN. WE ZIEN LYDIA’S

KLEEDKAMER. ER STAAT EEN GROTE HOEVEELHEID BLOEMEN. WE HOREN

EEN CONVERSATIE IN DE GANG)

LYDIA: (ACHTER) Ik kan er nu niet over praten, ik zou nog beginnen wenen... Oh God, oh

God! (LYDIA KOMT OP, ZE ZIET DE BLOEMEN) Oh God! (ROEPT IN DE GANG)

Die kunnen niet allemaal voor mij zijn. Nee toch! Ik dacht dat niemand me graag had!

(ZE LACHT. ZE GAAT DE KLEEDKAMER IN. ROEPT) Katherine!.. Katherine? (ZE

NEEMT DE TELEFOON OP EN BELT NAAR DE ARTIESTENINGANG) Waar is

Katherine? Wat! Oh, hoe belachelijk! Ja, ik weet dat ik haar heb ontslagen, maar ik

heb het recht om van mening te veranderen! Kan je mij iemand anders vinden. Het

maakt me niet uit – iemand! Wie zorgt voor de rest van de cast? Mary heeft niemand

nodig, ze draagt de hele avond dezelfde saaie jurk... Wel, als jij dat zegt. Hoe zit het

met de mannen? Er kan toch iemand worden gestuurd? Het is maar voor één avond.

Er moet toch een kleedster beschikbaar zijn. Bel de artiesteningang van het Nationaal

Theater. Geraldine Cook speelt daar 'Hedda Gabler'. Ze hebben vandaag alleen een

matinee, dus moet ze al dood zijn rond half acht. Kijk of haar kleedster wat extra geld

wil verdienen. Ja, zie gewoon wat je kunt doen. In Godsnaam, juist vanavond! (ZE

GOOIT DE TELEFOON WEER OP DE HAAK. ZE IS OPGEWONDEN. ZE ADEMT

DIEP IN EN KALMEERT WEER. ZE ZET WAT MUZIEK OP. EEN ONTSPANNENDE

OPERABALLADE, GEZONGEN DOOR EEN BEKENDE SOPRANO. LYDIA DOET

HAAR JAS UIT EN KIJKT WIE HEM ZAL AANNEMEN. GEFRUSTREERD GOOIT ZE

HEM OP DE SOFA. ZE GAAT DAN NAAR DE SCHMINKTAFEL EN KIJKT IN DE

SPIEGEL. ZE BEKIJKT HAAR GEZICHT NAUWKEURIG EN IS NIET GELUKKIG

MET WAT ZE ZIET. EEN KLOP OP DE DEUR. ZE ZET DE MUZIEK ZACHTER) Ik

hoop dat het iemand is die me zal komen aankleden! (DE DEUR GAAT OPEN EN

PAUL STAAT IN HET DEURGAT. PAUL IS LYDIA’S EX-MAN)

PAUL: Ik dacht juist het tegenovergestelde. (LYDIA DRAAIT ZICH BRUUSK OM,

GESCHOKT OM HEM TE ZIEN) Ik kom alleen “hallo” zeggen. Wat je ook doet, vertel

me niet dat ik moet “weggaan”!

LYDIA: (STAAT OP) Ga weg!

4

PAUL: Lydia…

LYDIA: Ik zei: "Ga weg"! Ik had je toch al heel duidelijk gemaakt dat ik je niet meer wil zien.

PAUL: Dat is niet erg gastvrij.

LYDIA: Ik meen het, Paul! Je hebt geen recht om hier te zijn. Om Godswil - net voor een

optreden! Ga nu, alsjeblieft. Ik heb geen zin om in jouw gezelschap te zijn.

PAUL: Hou maar op! Je kan nu stoppen met ‘de actrice’ te spelen… Je gaat met pensioen.

LYDIA: Je moet me niet te vertellen wat te doen. Ik meen het, Paul, ga nu alsjeblieft weg.

PAUL: Dat ga ik absoluut niet doen. Dit is mijn laatste kans om je nog eens te zien. En ik zal

je zien of je het nu leuk vindt of niet. Ik wist dat je zo zou reageren. Je zou niet rustig

en beschaafd willen zijn als er een kans op een wild drama bestaat. En wat meer is...

Kan ik die verdomde muziek uitzetten? Het klinkt alsof die vrouw moet bevallen.

LYDIA: Dat is de stem van één van onze beste sopranen. (PAUL ZET DE MUZIEK AF) Jij

cultuurbarbaar.

PAUL: Wel, ik ben hier niet om naar haar te luisteren… Ik ben hier om jou te zien. En ik zal je

zien, verdomme. En bovendien heb ik een kaartje gekocht. Ja, betaald. Van mijn

eigen zuurverdiende geld. En jij bent duur!

LYDIA: En met recht en reden ben ik dat, verdomme. En ik ben elke cent waard. Je hebt

geluk dat je nog binnengeraakt bent! Je kan me twee uur aanstaren op het podium,

dus hoef je me nu nog niet te zien.

PAUL: Och, doe niet onnozel. Na alles wat we samen hebben beleefd.

LYDIA: Daar hoef je mij niet aan te herinneren! Waarom ga je niet naar de lobby? Ik ben er

zeker van dat er daar genoeg andere mensen zijn die je kan irriteren.

PAUL: Ik wil hier liever wat onrust stoken.

LYDIA: Oh God, je bent onuitstaanbaar.

PAUL: Dat is wat mij zo aantrekkelijk maakt.

LYDIA: Dat is niet wat ik daarover denk.

PAUL: Ik wilde je gewoon nog eens zien. Ik moest je zien… Heb je mijn bloemen gekregen?

Ik heb je mooie bloemen gestuurd. Ze moeten hier ergens staan.

LYDIA: Oh, ja, de bloemen. Waar zijn ze? (ZE KIJKT ROND) Zijn het deze niet, die lijken

nogal goedkoop.

PAUL: (GAAT DE BLOEMEN UITZOEKEN DIE HIJ GESTUURD HEEFT EN GEEFT ZE

HAAR) Deze zijn voor jou, Lydia.

LYDIA: O, dank je. Wacht even. (ZE NEEMT EEN SCHAAR EN KNIPT DE BLOEMEN EEN

VOOR EEN UIT HET BOEKET)

5

PAUL: Wat doe je..? Als je ze probeert te snoeien, kan ik je vertellen dat je te overijverig

bent. Nu ja, ik veronderstel dat het beter is dan ze door te spoelen in het toilet.

LYDIA: Ja, dat zou verspilling zijn.

PAUL: Zullen we met dit kinderachtige gedoe stoppen?

LYDIA: Nee, ik geniet ervan. (ZE KNIPT DE LAATSTE BLOEM AF) Zo, dat is weeral gedaan!

(PAUL STAAT DAAR MET EEN BOS AFGEKNIPTE STENGELS) Bedankt om zoveel

moeite te doen.

PAUL: Word je al dat theatraal gedoe nooit moe?

LYDIA: Nee, dat doe ik niet. Maar ik word jou wel moe. Dus het is geen gevoel dat onbekend

voor me is. Hoe ben je hier zelfs achter de schermen geraakt? Ze zijn erg streng. Er

zijn altijd tientallen jonge bewonderaars die willen binnendringen, maar ze geraken er

zelden door. Tenzij ze er hopeloos goed uitzien of walgelijk rijk zijn. En voor geen van

beiden ben jij gekwalificeerd.

PAUL: Je doublure heeft me er door gekregen. Ze stond een sigaretje te roken aan de

artiesteningang.

LYDIA: Zij zou beter moeten weten.

PAUL: Zij weet meer dan je denkt. Ik denk dat ze erg slim is.

LYDIA: Ja, dat leert ze van mij.

PAUL: Ik bedoel maar, als je een loon accepteert om Lydia Martin's doublure te zijn, en goed

weet dat ze nooit een voorstelling zal missen, word je dus in principe betaald om te

roken aan de artiesteningang. Dat is het soort werk dat ik graag zou willen. (HIJ

NEEMT IETS OP VAN DE SCHMINKTAFEL)

LYDIA: Leg dat neer. En zorg ervoor dat je de deur niet te hard dichtslaat als je weggaat.

PAUL: Kan ik deze tenminste eerst in een vaas zetten? (PAUL VINDT SNEL EEN KLEINE

VAAS OF POT EN SCHIKT ER DE STELEN IN. HIJ PLAATST HEN DAN OP DE

SCHMINKTAFEL) Dit is wat Henry de Achtste vroeger met zijn vrouwen ook heeft

gedaan. Ik kan begrijpen waar dat vandaan kwam. Er is een zekere veerkracht nodig

wanneer je met een vrouw met een sterk karakter trouwt. Het is vreemd dat niemand

je daar voor waarschuwt. Hoewel ik een paar hoofden zag schudden en mensen

hoorde giechelen terwijl ik langs het gangpad liep. Ik dacht dat het gewoon

zenuwachtige opwinding was, terwijl ze in feite de stormwolken hadden zien

aankomen. Dat is het grappige aan liefde, vind je niet. De eerste paar jaar schijnt de

zon elke dag. Maar dan breekt de hel los.

6

LYDIA: Praat niet over liefde… het is iets waar je niets van af weet. Zou je het erg vinden… Ik

moet met mij nog schminken.

PAUL: Je bent al geschminkt.

LYDIA: Niet genoeg. De lichten op het podium schijnen harder. Te hard. (ZE BEGINT ZICH

OP TE MAKEN)

PAUL: Ik zal je gezelschap houden.

LYDIA: Paul… Voor de laatste keer…

PAUL: Oh, dreig weer niet om me eruit te schoppen. Ik blijf hier de komende tien minuten en

dat is niet onderhandelbaar. Dus wen er alvast maar aan.

LYDIA: Je bent erg onbeleefd en niet attent. Je zou nooit naar een plaats moeten gaan waar

je niet van harte welkom bent.

PAUL: Maar dan zou ik het huis nooit mogen verlaten! (KIJKT ROND) Het zijn nogal saaie

plaatsen, die kleedkamers. Allemaal een beetje te klein en saai. De eerste keer dat ik

er één zag was ik verbaasd. Ik verwachtte een enorme suite met een bureau, een

luxe chaise lounge, een buffet en een zwembad. Terwijl ze in werkelijkheid amper een

groot kastje zijn. En de jouwe ziet er nog kleiner uit, nu het met al deze boeketten

volgestouwd is. Dat is wel een heel pak bloemen. Als ik hier binnenkwam, dacht ik dat

er iemand gestorven was.

LYDIA: Nog niet, maar ‘t is nog vroeg.

PAUL: Zijn ze allemaal van knappe ex-minnaars?

LYDIA: Ja, allemaal.

PAUL: (EEN BEETJE GESCHROKKEN) Ik maakte maar een grapje.

LYDIA: Ah. Wel, dat maakt niets meer uit. Mijn verloofde Charles heeft de hoofdprijs

gewonnen.

PAUL: Ja. Maar weet hij dat er zoveel concurrentie is geweest. (LOOPT ROND EN BEKIJKT

DE KAARTJES AAN DE BLOEMEN) Moet je dit hier allemaal zien.

LYDIA; Iedereen komt uit het niets tevoorschijn. Er kwamen bloemen van allerlei mensen…

van jaren geleden. Mensen waar ik van gehouden heb, gehaat of bewonderd heb en

in veel gevallen volledig vergeten was. Inclusief onze regisseur, Terry Robertson. We

hebben hem met moeite opgemerkt tijdens de repetities en nu staat hij hier met een

gigantisch boeket. Hij kan me niet uitstaan, dus weet ik niet wat zijn bedoeling is.

Misschien wil hij me hooikoorts bezorgen. Heb jij hem ooit ontmoet?

PAUL: Ik denk wel dat ik hem al heb gezien. Is hij niet een beetje een rare?

7

LYDIA: Natuurlijk. Alle regisseurs zijn raar. Het is een heel rare groep van mensen. Echt… ze

zouden ze allemaal eens moeten tentoonstellen in een museum. De mensen zouden

erdoor gefascineerd zijn. De vreemde honger naar macht. De wil om iedereen angst

aan te jagen, terwijl ze niet liever willen dan je beste vriend te zijn. Je zou ze jaren

kunnen bestuderen en ze nooit doorgronden. Natuurlijk gaan ze vroeg of laat aan de

drank. En zij die het niet doen, zouden het beter wel doen. Het zou kunnen helpen.

Kan je me volgen?

PAUL: Niet echt. Dus je bent nooit met hem naar bed geweest.

LYDIA: Met de regisseur! Absoluut niet! Actrices moeten nooit met regisseurs naar bed gaan.

Dat is onprofessioneel. En voor zover ik heb kunnen ervaren, is je carrière er niet bij

gebaat.

PAUL: Over zo’n zaken moet je je nu geen zorgen meer maken.

LYDIA: Nee, dat is waar. Al die jaren dat je probeert iets op te bouwen en opeens valt dat

allemaal weg. Ik weet niet goed wat ik hierover moet denken. Ik had het niet moeten

aankondigen. Dat was een grove vergissing, denk ik. Ik had in stilte moeten

vertrekken.

PAUL: Bijlange niet. Ga ervoor. Dat heb je altijd al gekund.

LYDIA: Dat was… bijna lief van je. Paul?

PAUL: Ja?

LYDIA: Je hebt nog acht minuten over.

PAUL: O ja, sorry… Ik wil je niet storen. Waar dient dit voor? (HIJ DRUKT EEN

SCHAKELAAR IN EN HET LICHT GAAT UIT. HIJ DOET HET WEER AAN) Ah… de

lichtschakelaar.

LYDIA: (ZUCHT BITTER, WAT PAUL DOET LACHEN. ZE GAAT NAAR DE KOSTUUMS EN

BEKIJKT WELKE ZE MOET NEMEN) Blijf toch overal af. (ROEPT) Katherine? (ZE IS

ZICH BEWUST DAT DIE ER NIET IS) Oh God!

PAUL: Wat is er?

LYDIA: Katherine is er niet. Ze heeft vrijaf.

PAUL: Vanavond? Waarom vanavond?

LYDIA: Ik denk dat ik haar ontslagen heb.

PAUL: Ah, dat verklaart alles.

LYDIA: Maar ze nemen alles zo letterlijk. Ze realiseert zich toch dat ze nog steeds haar

contract moet nakomen. Ik had haar ‘op voorhand’ ontslagen.

8

PAUL: Wel, dat is dan je eigen schuld, hé? Ik heb nooit echt begrepen waarom je altijd zo

verschrikkelijk was voor je kleedsters.

LYDIA: Dat ben ik niet!

PAUL: Jawel, dat ben je wel. En dat weet je best. De straten liggen bezaaid met jouw oud-

kleedsters. Je had er zo’n drie per week. Gooi een steen uit het raam en de kans is

groot dat je één van hen raakt.

LYDIA: Ze hebben gewoon niet de juiste opleiding. Er is meer aan dan het klaarleggen van

een paar kostuums. Maar dat lijken ze niet te begrijpen. Ze zijn onze morele steun,

onze verdediger, onze vertrouwenspersoon. Hier moeten ze je je veilig laten voelen

wanneer onzekerheid vanuit alle hoeken aanvalt. Dat verwachten we van hen. Dat is

hun werk. Zodoende ben ik niet verschrikkelijk, maar teleurgesteld. En ik ben niet

moeilijk, ik ben veeleisend… en dat is niet hetzelfde, helemaal niet.

PAUL: Volgens wie?

LYDIA: Volgens mij. En ter informatie, ik ontsla de meeste van hen niet. Over het geheel

genomen gaan ze op een avond gewoon een paar pinten halen en we zien ze nooit

meer weer. Dus ze verbergen zich voor me of er is ergens een drankwinkel in de stad

die zeker moet worden vermeden. Maar ik kom er wel overheen. En de meeste

avonden zou ik het zelfs niet erg vinden. Maar vanavond... Het is heel ongemakkelijk.

Omdat het de laatste voorstelling is. En ik heb die pruik en zoveel

kostuumveranderingen en…

PAUL: Maak je er maar geen zorgen. Ik ben hier toch. Ik kan je helpen.

LYDIA: Oh, kan je dat?! Ben je niet bang dat je ook ontslagen zal worden!

PAUL: Kijk, ik ben beschikbaar, jij hebt hulp nodig, dus waarom niet?

LYDIA: Ik kan het wel zonder!

PAUL: Zoals je wil. Maar het aanbod blijft geldig. Mag ik een sigaret?

LYDIA: Nee, absoluut niet. Ik moet mijn keel beschermen. Ik heb niet de hele dag gegorgeld

met gemberhoning en citroensap, zodat jij me nu met je tabaksgassen zou kunnen

verstikken. De keel is het belangrijkste instrument in dit beroep. Ik probeer het aan de

jongere leden van de groep ook uit te leggen: "Je keel is je levensonderhoud", zeg ik

dan. Maar ze schenken er geen aandacht aan. Martin, die een aantal van de kleine

rollen speelt, vertelde me net toen ik het gebouw binnenkwam, dat hij keelpijn heeft.

"Als ik de voorstelling al overleef," zei hij, " ben ik zeker dat ik om tien uur al griep

heb". Ik zei tegen hem: 'Martin, het is de laatste voorstelling, schat, je kan tegen tien

uur kanker krijgen en dan nog zal er niemand iets mee inzitten.'

9

PAUL: Hoe erg genereus van jou om je vriendelijke wijsheid door te geven. Ik voel eigenlijk

mee met de ondersteunende rollen… ze zijn allemaal gewoon een stuk decor

vanavond. Alle ogen zullen op jou gericht zijn. Je grote afscheid... Iedereen praat

erover. Ik ben zo blij om erbij te kunnen zijn.

LYDIA: En ik ben opgetogen dat je binnen zes minuten weg bent. Ik wil niet onbeleefd zijn.

PAUL: In feite ben je dat wel.

LYDIA: Ik moet mezelf klaarmaken - mentaal. En je aanwezigheid maakt me onrustig. En

bovendien is er veel meer plezier beneden. Waarom ga je niet naar de foyer om er te

genieten van de sfeer?

PAUL: Je maakt een grapje! De foyer zit vol acteurs. Het is er luidruchtig! Je kan de

anekdotes tot aan de andere kant van de stad horen.

LYDIA: Ik dacht dat je die grapjes leuk vond?

PAUL: Voor de voorstelling valt het nog mee. Het gedeelte dat ik altijd haatte, was na de

voorstelling, wanneer je dat plezier uitwisselde met de cast. Het is pijnlijk. Het feit is

dat er in het leven goede dingen en slechte dingen zijn, successen en mislukkingen.

Maar je kan geen acteur vertellen dat het een slechte voorstelling was. Je moet alleen

goede dingen zeggen tegen al deze vreselijk oude knarren, ongeacht door welke

theatrale monsters ze je ogen net hebben laten schrikken. Ik denk nu, dat als een

acteur slecht is, iedereen hem dat maar moet vertellen. Het kan alleen nuttige

informatie zijn. Anders gaan ze allemaal voor de rest van hun leven denken dat ze

geweldig zijn, terwijl dat niet de waarheid is. En dat is best gevaarlijk voor alle andere

theaterproducties. Ik wil niet met iemand in een auto zitten die ‘denkt’ dat hij een

goede chauffeur is. Ik wil een echte goede chauffeur, als je begrijpt wat ik bedoel.

Anders zouden we allemaal wel eens levend verbrand kunnen worden. Ongevallen

moeten vermeden worden, niet aangemoedigd. Dus laat ze maar weten dat ze op

toneel stinkend slecht zijn en dan kunnen we allemaal met ons leven doorgaan. Dat is

natuurlijk mijn mening.

LYDIA: Dank je. En we hopen allemaal dat je die voor jezelf houdt. (LYDIA GAAT TERUG

AAN HAAR SCHMINKTAFEL ZITTEN EN DOET VERDER MET HAAR MAKE-UP)

PAUL: Je ziet er prachtig uit.

LYDIA: Oh, in Godsnaam! Dat weet ik!

PAUL: (LOOPT OVER NAAR DE SOFA) Wie die kerel ook is die je naar Zwitserland

meeneemt, ik hoop maar dat hij het zich realiseert.

LYDIA: Wel, hij is niet blind, als je dat bedoelt.

10

PAUL: (GAAT OP DE SOFA ZITTEN) Is hij hier vanavond?

LYDIA: Dat is jouw zorg niet. Ga niet zitten! Je bent niet gevraagd om te gaan zitten!

PAUL: Spreek wat stiller, Lydia, ze kunnen je tot op het balkon horen.

LYDIA: Je moet vertrekken… Ik verwacht vrienden.

PAUL: Welke vrienden?

LYDIA: Belangrijke vrienden, leuke vrienden. Al mijn ex-minnaars.

PAUL: Allemaal!? Oei, we moeten het meubilair uit de weg zetten.

LYDIA: (GEINTRIGEERD) Jaloezie, Paul? Van jou?

PAUL: Nee nee. Ik heb je los gelaten. Je kan doen wat je maar wilt. We hebben onze tijd

samen gehad. En dat was het. Het is een herinnering. Een souvenir. Hoewel ik het

gevoel niet kan onderdrukken om te denken dat het, voor zolang het duurde, erg

prettig was.

LYDIA: Was dat zo? Het is al zo lang geleden dat ik me het niet kan herinneren.

PAUL: Ah, maar dat doe jij wel. En dat is het probleem.

LYDIA: Er is geen probleem, geloof me. Ik ben erg opgelucht dat ik niet meer met je getrouwd

ben.

PAUL: Maar ik was tenminste met je getrouwd. Niemand anders heeft dat ooit gedaan.

LYDIA: Nog niet. Maar er zijn enkele mooie kerken in Zwitserland.

PAUL: Ja, en je kan er tot aan het altaar skiën. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat ons

huwelijk zou gewerkt kunnen hebben.

LYDIA: Oh, stop… dat is een leugen. Het was chaos. Het hele ding was absurd.

PAUL: Absurd ja, maar passioneel. Oh God, zoveel passie!

LYDIA: En daarom was het zo chaotisch. Het was alleen passie. Het was uitputtend. Passie is

heel erg spannend voor een tijdje, maar mijn god, je moet af en toe eens kunnen

stoppen. Ik heb nooit boodschappen gedaan. Weet je hoe het voelt om zeven jaar

slaap achter te staan? Maar dat gaat nu veranderen.

PAUL: Is hij rijk?

LYDIA: Wie?

PAUL: Is hij dat?

LYDIA: Ik hoef geen vragen van je te beantwoorden. Je bent op mijn grondgebied. Alles wat jij

hoort te weten is dat hij erg verliefd, zorgzaam en intelligent is. En dat is het enige wat

belangrijk voor me is.

PAUL: Maar het is niet om zijn geld te doen?

LYDIA: Nee, absoluut niet.

11

PAUL: Maar hij heeft er genoeg van?

LYDIA: Natuurlijk, ik ben niet idioot. Ik ga niet naar het buitenland vertrekken met een

werkloze boerenpummel. Er zijn bepaalde gemakken in het leven die we allemaal

nodig hebben. Ik hou gewoon meer van de comfortabelere dan de meesten. Maar

denk maar niet dat zijn geld het ding is dat mijn hart heeft gewonnen. Het is slechts

een deel van de opwinding, niet van de weg ernaar toe.

PAUL: Blijf praten, misschien ga je jezelf uiteindelijk nog kunnen overtuigen.

LYDIA: Jij lijkt degene die moet overtuigd worden. Maar nu moet je echt vertrekken. Ik moet

me omkleden.

PAUL: Je zal nooit veranderen. En ik hoop dat je verloofde - Charles - dat weet...

(ER WORDT EVEN NIETS GEZEGD. PAUL WIPT OP DE SOFA OM DE VERING TE

TESTEN)

LYDIA: Heb je bijna gedaan?

PAUL: Ik test hem alleen. Het is echt wel een comfortabele sofa. Mag ik hem hebben? Of

gaat hij mee naar Zwitserland?

LYDIA: Nee, ik dacht dat ik hem hier achter te laten. Voor wie hierna in mijn schoenen komt te

staan, mijn loge en mijn spiegel overpakt. Het wordt de sofa van de volgende rijzende

ster… de volgende grote actrice. Dus die teef mag het comfortabel hebben. (EEN

WREDE GRIJNSLACH) Ik ben niet onaangenaam.

PAUL: (DROOG) Nee, nee, niet in het minst.

LYDIA: (STOPT MET WAT ZE AAN HET DOEN IS EN KIJKT NAAR PAUL) Ik ben eigenlijk

erg verbaasd dat je gekomen bent.

PAUL: Waarom? Dit is jouw speciale avond, waar zou ik dan anders kunnen zijn?

LYDIA: Je houdt er niet van om hier te zijn. Om mij in een schijnwerper te zien staan. Dat heb

je nooit gedaan… Wat verbazend is. De meeste mensen zien beroemdheid als een

gave, niet als een irritatie. Maar jij had altijd al een eigenaardige kijk op de wereld.

PAUL: Bedankt. Ik zie dat als een compliment.

LYDIA: Doe dat alsjeblieft niet. Het gaat de avond van enorme emoties worden. Ik hoop dat je

je realiseert waar je je mee inlaat? De laatste voorstelling! Er hangt spanning in de

lucht. Tranen, gelach, drama, jaloezie, woede, passie, hysterie! Wie zou niet

opgewonden geraken om daar deel van uit te maken? (PAUL STEEKT ZIJN HAND IN

DE LUCHT. LYDIA NEGEERT HEM) En dan gaat het gordijn omhoog en alles wordt

uiterst stil. Dat is het moment waar we allemaal bang voor zijn. (ZIJ KIJKT ROND IN

DE KAMER) Dit moet allemaal weg zijn tegen het einde van de avond. Wanneer je

12

doorgaat - en alsjeblieft begin al maar te accepteren dat je vertrek onvermijdelijk is –

kan je het allemaal naar de artiesteningang brengen. In een paar keer zal het je wel

lukken. En ik kan onmogelijk helpen.

PAUL: Waarom niet? Ben je daar te oud voor?

LYDIA: Nee. Te arrogant... Zou je iets met die jas willen doen? (ZIJ WIJST NAAR HAAR JAS

OP DE SOFA)

PAUL: En wat moet ik er precies mee doen?

LYDIA: Hang ze weg, Paul. Oh schat, kan je tenminste één ding doen om me vanavond te

helpen. Ik zit vreselijke in de shit. In de steek gelaten, net nu we de eindmeet

naderden.

PAUL: Uiteindelijk gaan ze toch allemaal weg.

LYDIA: Ja, maar deze laatste was wel erg gehaast. (PAUL HANGT HAAR JAS OP. LYDIA

BEKIJKT ZICHZELF IN DE SPIEGEL) Goeie God...! (ZE BEKIJKT DE WALLEN

ONDER HAAR OGEN, TREKT HAAR HUID OP) Die duizenden avonden dat ik dit

invallende gezicht aanstaarde voor elk optreden. In ieder geval zal ik dat niet meer

moeten doen. Ik heb alle spiegels in het nieuwe huis laten overschilderen. Het is niet

aangenaam om jezelf zo in detail oud te zien worden. Elke nieuwe vlek of grijze

streep. Omdat er elke avond honderden mensen je aanstaren wordt je bewust van

hoe je er eigenlijk uitziet… Elke contour, elke kleur, elke rimpel. Je bestudeerd heel

aandachtig je gezicht en het is niet aangenaam om zo nauwgezet te merken wat tijd

ermee aanvangt. We verstoppen het met grote vaardigheid, maar we weten dat het er

is. O God, ja, dat weten we. En toch, op de scene voelen we ons anders. Jong, slank,

aantrekkelijk. Misschien is het het licht, maar iedereen van de cast lijkt mooi en

perfect. Het is alleen als je voor die wansmakkelijke spiegels staat dat de fantasie van

je afglijdt. Ik haat deze spiegels… en de rand lampen er omheen. (ENTHOUSIAST

DOOR EEN PLOTS IDEE) Ik ga vanavond die spiegel kapot slaan? Waarom niet? Er

een stoel ingooien! Het op de vloer versplinteren in kleine, smerige stukken. Dan

zullen ze weten dat ik het meende. (ZE SLAAT MET HAAR HAND PLAT OP DE

SPIEGEL, OP DE REFLECTIE VAN HAAR GEZICHT) Weg! Uitgewist.

PAUL: Misschien moet je iets drinken?

LYDIA: Ja… Cognac. Geef me een Cognac. (ZE WIJST WAAR DE FLES COGNAC TE

VINDEN IS) Steek ze weg, als je ermee klaar bent. Anders zal elk personage dat door

die deur komt, een glas willen. En ik zal vanavond de hele verdomde fles zelf nodig

hebben. (PAUL GIET EEN GLAS IN) Neem er zelf ook maar één.

13

PAUL: Dat doe ik al. Ik giet de jouwe nadien wel in. Ze zullen je missen als je weg bent.

LYDIA: Wie?

PAUL: (GIET EEN TWEEDE GLAS IN) Je fans, je publiek.

LYDIA: Misschien... alleen voor een jaar of twee. Dan zullen ze een ander monument voor

hun toewijding vinden. Ik vind het niet erg. Dat vuur brandend houden is vermoeiend.

(PAUL OVERHANDIGD HAAR HET GLAS EN BEIDEN DRINKEN ZE HET IN EEN

SLOK OP)

PAUL: Het is goede.

LYDIA: Charles heeft hem gekocht. Enkel het beste is goed genoeg voor hem.

PAUL: Op zijn leeftijd moet hij ervan genieten, misschien kan het zijn laatste zijn.

LYDIA: Hij is niet zo oud als je denkt.

PAUL: Oh nee, hoe oud is hij dan wel?

LYDIA: Maakt het wat uit? Leeftijd is slechts een getal. Er is geen wet, die zegt dat je naar je

leeftijd moet handelen. Het zou even verstandig zijn om naar je huisnummer te

handelen. En Charles - wat zijn getal ook is - heeft de geest van een krachtige 40-

jarige en het seksuele libido van een tiener.

PAUL: Je bedoelt dat hij geen idee heeft van wat hij doet, maar dat hij het doet met veel

enthousiasme?

LYDIA: (NEGEERT DAT) Hij is een fantastische man. Maar je zal er nooit genoeg tijd mee

doorbrengen om dat te realiseren. Hij is iemand waar ik op kan rekenen. En die me

zijn liefde toont. Ware liefde, dat weet ik zeker.

PAUL: Niets is nog zeker deze dagen.

LYDIA: Wees niet zo gemeen. Je zou veel vriendelijker voor me moeten zijn. Ik ga met

pensioen.

PAUL: Totdat je je in Zwitserland verveelt. Mag ik roken?

LYDIA: Ik zal me niet vervelen in Zwitserland. Het is er mooi, romantisch, schoon. En nee, dat

mag je niet. Dat heb ik toch al gezegd. Ik dacht trouwens dat je gestopt was?

PAUL: We geven onze verslavingen niet op.

LYDIA: Ik wel.

PAUL: Dat valt nog te bezien, nietwaar?

LYDIA: Helemaal niet. Ik ben verliefd, Paul. Charles zal mij zo'n rijk, vol leven geven. Ik zal

niet terugkijken. Ik zal rusten! Daar heb ik altijd al van gedroomd. Wat zou je willen dat

ik doe? Langzaam wegrotten op de scene tot ze me wegvegen naar de vuilbakken in

de coulissen.

14

PAUL: Beter dan dood te gaan van de kou of van een overdosis chocolade.

LYDIA: Wat?

PAUL: Zwitserland, Lydia. Ze hebben daar chocolade. En sneeuw. Hebben ze je dat niet

verteld?

LYDIA: Je bent gemeen.

PAUL: Ik dacht dat ik realistisch was.

LYDIA: Wil je nu naar beneden gaan? Je zal je daar veel beter voelen. De lobby zit vol

beroemde acteurs.

PAUL: Als ik me voor de beroemdheden gooi zal ik nog een drankje nodig hebben.

LYDIA: Je kan nog snel één Cognacje krijgen en dan is je tijd om. (PAUL NEEMT DE FLES

COGNAC) Maar slechts één druppel. En één voor mij. Ik zal er vanavond op moeten

vertrouwen.

PAUL: Wil je de voorstelling dronken doen?

LYDIA: Ik dacht om de voorstelling helemaal niet te doen. Dus dronken kan de enige

oplossing zijn. (PAUL GIET TWEE GLAZEN COGNAC IN)

PAUL: Misschien zal ik je eens komen bezoeken in Genève.

LYDIA: Oh, ik denk dat we die week wat te doen hebben.

PAUL: Is het er de moeite?

LYDIA: Als je van sneeuw en chocolade houdt.

PAUL: Dat doe ik. Maar ik vermoed dat ik Charles niet zo zal mogen.

LYDIA: Hoe kan je dat nu weten?

PAUL: Maakt het trouwens wat uit? Ik hoef hem niet te mogen. Hij is jouw keuze. Jij bent

degene die met hem het bed induikt.

LYDIA: Waarom gaat het alleen om de slaapkamer bij jou? Je mist het punt. Er is meer in een

relatie dan seks.

PAUL: Oh, dat hoop ik in ieder geval. De man kan nauwelijks nog de trap op.

LYDIA: Je bent onuitstaanbaar. De lucht hangt hier vol jaloezie. Het is zo dik dat je het met

een mes kan snijden.

PAUL: Ik ben niet jaloers. Echt niet… Hoe laat vlieg je met hem naar Genève morgen?

LYDIA: Om 11 uur.

PAUL: Ben je zeker? Misschien moet je maar om 10 uur gaan, ik heb gehoord dat hij het niet

zo lang meer zal uithouden.

LYDIA: Nu ben je stout! Waarom ben je zo gemeen? Ik weet eerlijk gezegd niet waar je dat

vandaan haalt.

15

(PAUL GEEFT HAAR EEN VAN DE GLAZEN COGNAC)

PAUL: Jawel, dat weet je goed genoeg. Succes! (HIJ DRINKT ZIJN DRANKJE)

LYDIA: Zeg dat niet. "Succes" wensen brengt ongeluk in het theater… dat heb ik je al eerder

verteld.

PAUL: Ik was het vergeten. Het maakt niet uit. Het is toch allemaal maar dikke…

LYDIA: Shit, ja. En dat is wat je zou moeten wensen. "Merde", “Shit”, veel stront… En weet je

waarom?

PAUL: Ik herinner het me niet. Of het kan me niet schelen, het ene of het andere.

LYDIA: De operahuizen in Parijs. De paardenrijtuigen die de rijke mensen naar het theater

brachten. Hoe meer wagens, hoe meer paarden, hoe meer mensen in het publiek, en

dus hoe meer kak op de weg op het einde van de avond. Daarom wens je de acteurs

veel stront toe.

PAUL: En ik ben er vanavond van overtuigd dat de stank kilometers ver te ruiken zal zijn.

LYDIA: Dank je wel, Paul, dat is het eerste lieve ding dat ik je vanavond tegen me hoor

zeggen.

(LYDIA DRINKT NU HAAR COGNAC UIT. PAUL BEKIJKT HAAR NAUWLETTEND)

PAUL: Is alles oké? Je ziet er een beetje, eum… bleek uit.

LYDIA: Dat zijn deze lichten.

PAUL: Is dat het?

LYDIA: Ik ben een beetje fragile, vanavond. Ik wou echt dat ik was weg geslopen als niemand

keek.

PAUL: Och kom, Lydia. En dan nog een moment in de spotlight missen?

LYDIA: Ja, maar vanavond kan het zich tegen mij keren en me bijten.

PAUL: Doe niet onnozel. De lichten houden van je. En zonder jou zullen ze nooit meer zo

helder schijnen… Dat is nogal poëtisch, hé.

LYDIA: Vind je?

PAUL: Het zou mooi staan op je grafsteen.

LYDIA: (DROOGJES) Oh, dank je. Ik zal het noteren..!

PAUL: (PAKT ENKELE DINGEN OP VAN DE SCHMINKTAFEL) Zal ik iets stelen? Je

lippenstift, je poederdoos?

LYDIA: Waarom zou je dat in hemelsnaam doen?

PAUL: Ze zijn misschien wel iets waard binnen twintig jaar. Tegen die tijd zal niemand van

onszelf nog iets waard zijn. (HIJ ONDERZOEKT EEN PAAR OBJECTEN OP DE

SCHMINKTAFEL) Dit is mooi…

16

LYDIA: Heb je nog nooit gehoord van de uitdrukking ‘gracieus vertrekken’, Paul.

PAUL: Dat is me niet bekend.

LYDIA: Nee, duidelijk niet. Ik ben – op een vreemde manier – blij je te zien. Vraag me niet

waarom. Want je zou de laatste persoon geweest zijn die ik zou uitnodigen. Maar we

hebben deze tijd samen gehad en nu moet je proberen om op het juiste moment te

vertrekken. Dit is jouw moment. Dus wees gracieus en vertrek. Laat me je alsjeblieft

niet buiten jagen met een bezem.

PAUL: Zeg je me nu dat je wil dat ik weg ga?

LYDIA: Natuurlijk!

PAUL: Kijk, als je aandringt… ga ik direct weg. Onmiddellijk. Als je dat echt wil?

LYDIA: Ik wil het echt. Ik dring aan.

PAUL: Goed dan. Laat het niet gezegd zijn dat ik geen hint begrijp. Alhoewel hij subtiel was.

En dus… Tot ziens, Lydia. Het was een genoegen je weer te zien, ondanks je slecht

humeur. Of juist dankzij. Ik mis het eigenlijk wel. Maar hoe dan ook… Ik wens je nog

veel succes deze avond. En ik hoop dat we elkaar op een dag, voordat er teveel tijd

gepasseerd is, terug zullen zien. (PAUL KUST HAAR HAND GRACIEUS)

LYDIA: Tot ziens, Paul.

(PAUL KNIKT EN GLIMLACHT. HIJ GAAT NAAR BUITEN, SLUIT DE DEUR

ACHTER ZICH. LYDIA HERVINDT HAAR VERSTAND EN DOET EEN FINALE

CONTROLE VAN HAAR MAKE-UP. DE TELEFOON BEGINT TE RINKELEN. ZE

NEEMT HEM OP OM TE ANTWOORDEN ALS PAUL OPEENS WEER DOOR DE

DEUR KOMT)

PAUL: Je telefoon rinkelt.

LYDIA: Dat weet ik.

PAUL: Geen probleem. Ik neem hem wel op. (HIJ KOMT TERUG BINNEN EN LOOPT NAAR

DE TELEFOON)

LYDIA: Nee! Hoe zit het met die gracieuze aftocht.

PAUL: (BEANTWOORD DE TELEFOON) Ongelimiteerd Theatraal NV, hoe kan ik u helpen?

LYDIA: Paul! Geef me die telefoon!

PAUL: (IN DE TELEFOON) Blijf aan de lijn, ik schakel u door! (HIJ HOUDT ZIJN HAND

VOOR DE TELEFOON EN SPREEKT TEGEN LYDIA) Ik help je. Je hebt iemand

nodig om dat voor je te doen, was je dat vergeten? Het zou dom zijn om nu te

vertrekken, nu je je kleedster hebt ge-excommuniceerd. (TERUG IN DE TELEFOON)

Ja?

17

LYDIA: Leg in! Leg toch in!

PAUL: Wil je eens wat stiller zijn? Ik spreek met iemand anders. (TERUG IN DE TELEFOON)

Wat was dat? (TEGEN LYDIA) Iets over een pruik?

LYDIA: Ja, mijn pruik voor de voorstelling. Is ze opgemaakt? Is ze klaar?

PAUL: (IN DE TELEFOON) Zijne hoogheid vraagt of haar pruik gecoiffeerd en klaar is?

(TEGEN LYDIA) Dat is ze. (HIJ LEGT IN) Zal ik ze gaan halen?

LYDIA: Nee, absoluut niet. Het zou je weer een excuus geven om te blijven en dat wil ik niet.

PAUL: En dat zou je niet moeten.

LYDIA: Waar is mijn bezem, verdomme?

PAUL: Niet vloeken, dat staat je niet. Waar is hij?

LYDIA: Wat? De bezem?

PAUL: De pruik. Laat me die stomme pruik gaan ophalen. Dat is toch het minste dat ik kan

doen op deze verschrikkelijke avond.

LYDIA: Dat kan ik wel zelf!

PAUL: Maar dat doe je toch niet. Lydia Martin zal toch haar eigen pruik niet gaan ophalen!

LYDIA: De kamer aan het eind van de gang. (PAUL GAAT NAAR DE DEUR) En praat met

niemand. En wees niet onbeschoft tegen de kapster. Ze werkt al maanden voor me.

Behandel haar met respect.

PAUL: Hoe heet ze?

LYDIA: Ik heb geen idee. (PAUL GAAT AF. LYDIA SCHUDT HAAR HOOFD IN WANHOOP,

MAAR KAN EEN GLIMLACH NIET ONDERDRUKKEN. ZE NEEMT HAAR

PARFUMFLES EN SPUIT WAT IN DE KAMER. DAN NEEMT ZE DE TELEFOON EN

BELT NAAR DE TONEELMEESTER) Andrew? Ik wil niet dat het doek op tijd opgaat.

We laten ze vanavond wat wachten. Je moet wat verwachting scheppen. Ik wil het

podium oplopen op het moment dat ze zich afvragen of ik nog wel zal komen. Zo’n

vijftien minuten, zou ik zeggen. Dat is trouwens ook de tijd die je nodig hebt om de

producers uit de bar te krijgen. Om over wat anders te praten… Hoe gaat het met de

stem van Martin?.. Wel, geef hem wat warme Cognac of zo. Ik wil niet dat hij klinkt als

een rasp of kraakt. Het publiek zou denken dat hij door de duivel bezeten is. En dat

zou ‘De Kersentuin’ in een heel ander daglicht zetten… Ik laat het in jouw capabele

handen. En we starten met 15 minuten vertraging, oké? Nee, daar moet je niet ‘nog

eens over nadenken’. Laat het denken maar aan mij over! (GEERGERD LEGT ZE DE

TELEFOON IN)

18

PAUL: (KOMT OP MET DE PRUIK VAN LYDIA OP EEN PRUIKENSTAND) Te laat om nog

van gedacht te veranderen. Ik bracht je hoofd binnen. (HIJ RUIKT DE GEUR iN DE

KAMER) Wat is dat?

LYDIA: Lavendel.

PAUL: Waar is dat in hemelsnaam goed voor?

LYDIA: (GESPANNEN) Het ontspant me.

PAUL: Als ik van jou was, zou ik mijn geld terugvragen.

LYDIA: Zet het hier maar op de tafel.

PAUL: Wat?

LYDIA: Mijn hoofd, mijn hoofd! (HIJ ZET DE PRUIKENSTAND OP DE SCHMINKTAFEL) Ik

denk dat ik een hartaanval ga krijgen.

PAUL: Liever niet. Duizenden mensen hebben betaald voor die veel te dure tickets en

sommige van ons konden het zich niet veroorloven.

LYDIA: Ik zie niet in waarom dat mijn fout is? Als ik een hartaanval wil, dan krijg ik er één!

PAUL: Ja, dat is de instelling!

LYDIA: Waar ga je zitten?

PAUL: Ik zit niet, ik sta.

LYDIA: In de schouwburg? Je weet dat maar al te goed…

PAUL: Parterre, helemaal in het midden.

LYDIA: Dan moet je vroeg geboekt hebben.

PAUL: Ik was de eerste in de rij.

LYDIA: Waarom? Dat is zowel flaterend als verontrustend… Hoe dan ook, ik zal eens

toevallig naar je gluren gedurende mijn speech. Zorg ervoor dat je het opmerkt.

PAUL: Dat zal ik zeker doen. Ik kan mijn ogen niet van je afhouden.

LYDIA: Pas op, Paul, je zei bijna iets romantisch.

PAUL: Ja, daar moet ik voor oppassen. Maar het is moeilijk om niet naar je te kijken.

LYDIA: Doe niet onnozel.

PAUL: Stop er dan mee, om er zo uit te zien.

LYDIA: O God, jij bent je charmes nog niet verloren.

PAUL: Zelfs niet een beetje.

LYDIA: We zullen eens een chirurg moeten zoeken om het te verwijderen.

PAUL: Maar dan zou je het missen, nietwaar?

(ZE KIJKEN ELKAAR AAN)

LYDIA: Het is moeilijk om de scene te verlaten, hé?

19

PAUL: Ik heb niet zoveel ervaring als jij.

LYDIA: Ja, ik zou er ook beter moeten in zijn. Maar als ik eerlijk ben, mijn vertrek morgen is

niet zonder zenuwen. Het gaat veel sneller dan ik zelf wil. Alles is thuis al ingepakt.

Dus, na de voorstelling is het een paar uren rust voor de morgenvlucht. Dus geen

gerommel meer, over niets getreurd.

PAUL: Een mooi en snel vertrek.

LYDIA: Ja. Hoewel ik niet weet waar al die haast voor nodig is. Charles doet alles langzaam -

hij loopt langzaam, eet langzaam…

PAUL: Hij ademt nauwelijks.

LYDIA: Hij neemt zijn tijd, wil ik maar zeggen. Maar dit gaat allemaal erg snel. Ik bedoel maar,

we hebben nog zoveel tijd. Vanaf morgen hebben we niets anders dan tijd...

PAUL: Misschien wil hij je geen kans geven om van mening te veranderen?

LYDIA: Ik hou van hem. Niets zal dat veranderen. En hij is mijn kans om hiervan weg te

vluchten. Om die gekte van het theater achter mij te laten. Om niet meer ‘de actrice’ te

moeten zijn.

PAUL: Maar dat is het juist. Dat ben je wel. En dat zal je altijd zijn. Je kan wegvluchten van

het theater, maar het zal je steeds achtervolgen en te pakken krijgen.

LYDIA: Daar heb je het mis. Ik ben er klaar mee. Klaar met dit alles. Ik wil een… een simpel

leven.

PAUL: Saai! Saai!

LYDIA: Oh Paul, je bent hier de afgelopen tien jaar niet geweest. Je herinnert het je alleen

maar zoals het was. En ja, het was geweldig… soms, maar... Oh Jezus, ik hoef het je

niet uit te leggen. Je zou het toch nooit begrijpen.

PAUL: Nee, zou ik het niet begrijpen? Het lijkt me dat ik de dingen nu helderder zie dan jij. En

ik luister naar wat je zegt en ik probeer het te accepteren. Maar de vraag die me blijft

achtervolgen is : “Wat ben je in hemelsnaam aan het doen?” In Godsnaam… Lydia

Martin verhuist naar Zwitserland? Dat is absurd… Je hart ligt hier, Lydia.

LYDIA: Het is nu anders. Er moest iets… Er is nu wat veranderd.

PAUL: Wat veranderde er dan? Dat je onder de lakens duikt met die rijke oude zak uit Zürich.

LYDIA: Genève! Het is een oude zak uit Genève! Nee, geen… Dat liet jij me zeggen. Je weet

wat ik wil zeggen. En rijk… Ja, dat is hij wel. Hij heeft meer geld dan ik in honderd jaar

toneelspelen bij elkaar zou krijgen.

PAUL: Maar je zou honderd jaar gelukkiger zijn. Misschien zal je er een tijdje van houden.

Maar je komt terug. Je zou gek zijn als je dat niet zou doen. Dit is je hele wereld.

20

LYDIA: Maar die wereld duwt me weg. (EEN KORTE PAUZE) Ik hou ervan… Je weet hoeveel

ik... Ja, als je er nog greep op hebt, is het nog steeds geweldig... Maar het wachten.

Het wachten maakt me kapot. (ZE GAAT ZITTEN)

PAUL: Goed, ik geef het toe. Ik begrijp het inderdaad niet.

LYDIA: Natuurlijk doe je dat niet. Je staat aan de buitenkant naar binnen te kijken. Je ziet het

hele plaatje niet.

PAUL: Leg het me dan uit.

LYDIA: Wat jij je niet realiseert is dat ze geen rollen voor ons schrijven. Voor ons, vrouwen

van een bepaalde leeftijd... Er is maar een handvol rollen en je moet wachten tot ze je

oproepen. Terwijl de jongere actrices van de ene scene naar de volgende rennen,

moet de oudere actrice gewoon wachten. Ik was ook gewoon om zo te rennen, zoals

zij dat doen. Van een repetitie naar een voorstelling, van een interview naar een

concert. Rennen, haasten, buiten adem. En het was spannend. En dan komt de winter

en je vindt jezelf terug… verloren, ongeduldig... Je afvragend of je misschien vergeten

bent. Vrezend dat ze je helemaal niet meer herinneren. En uiteindelijk krijg je een rol,

ze vinden wel altijd iets voor je als je een beetje ster bent. Maar die ster is tanend nu,

omdat ik er op moet wachten. En ik wacht. Ik zit thuis naar de regen te kijken en te

wachten. Zo lang wachten dat die pauze me bijna kapot maakte. En hoe fantastisch

het ook is wanneer het gebeurt, het is nooit genoeg. Het veegt die angst niet weg.

PAUL: En leven bij een meer, starend naar het uitzicht… denk je dat dan genoeg zal zijn?

LYDIA: Het voldoet tenminste aan zijn verwachtingen. En ik denk dat het mooi zal zijn. (ZIJ

BEKIJKT ZICHZELF IN DE SPIEGEL) Vind je niet dat ik er moe uitzie, Paul?

PAUL: De onvermoeide Lydia. Eindelijk verslagen.

LYDIA: Niet verslagen. Gewoon terugtrekkend. Ik heb die kroon lang genoeg gedragen. En ik

ben teveel ochtenden opgestaan me afvragend of ze nog niet van me afgepakt was.

De truc is om de deur uit te zijn voor dat gebeurt.

PAUL: Is dat wat je doet?

LYDIA: (DRAAIT WEG VAN DE SPIEGEL OM NAAR PAUL TE KIJKEN) Misschien… Of

misschien heeft het daar niets mee te maken. Misschien werd ik gewoon verliefd? Ik

weet het niet. Wij, arme acteurs, weten zelden wat we echt voelen. Of - voor het

grootste deel van de tijd - wie we echt zijn. Als we dat deden, zou het niet nodig zijn

om elke avond te doen alsof we iemand anders zijn. Ik prakkiseer daar al jaren over.

Het gaat allemaal om de juiste timing. Ik wil niet één van die oude actrices zijn die

alleen nog op begrafenissen interviews komt geven. Daar zijn er al teveel van. Ik wil

21

stoppen op het toppunt van mijn carrière. Of op een punt waar ik er nog steeds een

uitzicht op heb. Heb je een sigaret?

PAUL: Ja, natuurlijk.

(HIJ NEEMT EEN PAKJE SIGARETTEN UIT ZIJN ZAK EN NEEMT ER EEN UIT)

LYDIA: Steek ze aan en blaas de rook in mijn gezicht.

PAUL: Wat? Sorry, maar ik kan niet volgen.

LYDIA: Paul, je weet goed genoeg dat ik niet rook. En ik wil er nu niet meer mee beginnen,

het kostte me jaren om het op te geven. Maar als je even kan…

PAUL: (NEEMT ZIJN LUCIFERS, MAAR IS NOG STEEDS VERBAASD) En je wil dat ik…?

LYDIA: Steek die vervloekte sigaret aan en blaas de rook in mijn gezicht. Ik had gedacht dat

ik duidelijk genoeg was!

PAUL: Goed, een momentje. (STEEKT DE SIGARET AAN EN BLAAST DE ROOK IN

LYDIA'S GEZICHT ZOALS ZE GEVRAAGD HEEFT. LYDIA ADEMT DE ROOK DIEP

IN. DIT GAAT DOOR TOT PAUL ZIJN GEDULD VERLIEST) Oh, dit is belachelijk. Om

Godswil, mens, neem toch gewoon een sigaret.

LYDIA: Ik ben gestopt met roken, Paul. En ik ga er niet meer aan beginnen. Dat is jullie

probleem, jullie, mannen, hebben geen wilskracht. (TEGEN PAUL) Blaas nog wat

meer. (PAUL BLAAST NOG MEER ROOK IN LYDIA’S GEZICHT, DE ACTIE KRIJGT

IETS SENSUEELS) Wat voor merk is het?

PAUL: Winston.

LYDIA: Ah, Winston, ja...

(ER WORDT OP DE DEUR GEKLOPT)

PAUL: Laat maar. Ik doe het wel (HIJ GAAT NAAR DE DEUR EN KIJKT NAAR BUITEN.

TEGEN IEMAND AAN DE ANDERE KANT) Ja? Oh, oké... Ik zal… euhm… (HIJ

SLUIT DE DEUR WEER) Een rare man stond daar buiten op zijn uurwerk te wijzen.

LYDIA: Welke kerel?

PAUL: De stille man met een stopwatch. Ik denk dat hij wilde laten weten dat je te laat gaat

komen.

LYDIA: Dat is Andrew, de toneelmeester. Het is zijn taak om ervoor te zorgen dat we op tijd

beginnen. En mijn werk is om ervoor te zorgen dat we dat niet doen.

PAUL: Hoe dan ook… Moet ik verder doen?

LYDIA: Ja, ja. (PAUL BLAAST NOG WAT ROOK EN STOPT DAN) Stop nu niet. Nog eens.

PAUL: Nee, ik denk dat dit genoeg is. Je verdwijnt in een mist. En ik heb uit goede bron

vernomen dat het niet goed is voor je stem.

22

LYDIA: Dat heeft geen belang meer… Blijf je nog even?

PAUL: Blijven? Nee, ik dacht dat ik moest vertrekken?

LYDIA: De spijtige zaak is dat ik iemand nodig heb om me te kleden… En mijn pruik moet

opzetten. Er is duidelijk geen vervanger te bespeuren. Dus dat betekent… dat ik

helemaal alleen ben vanavond.

PAUL: Je bent nooit alleen. Ik wil met plezier bij je blijven.

LYDIA: Ik heb zo het idee dat dat al altijd je bedoeling was. Heeft iemand je misschien verteld

dat mijn kleedster werd ontslagen?

PAUL: Ik denk dat het me wel eens vernoemd is geweest... Waar begin ik? Waar is de jurk?

LYDIA: Zet eerst wat muziek op. Dim dan de lichten. Het is mijn ritueel voor de voorstelling.

Het moet voor elke uitvoering steeds hetzelfde zijn. Je mag er niets aan veranderen.

Het brengt ongeluk. Niet dat ik bijgelovig ben.

PAUL: (DOET ZOALS OPGEDRAGEN, ZET EEN OPERAMUZIEKJE OP) Natuurlijk niet. Jij

bent niet bijgelovig, jij wordt nooit boos, jij rookt niet...

(WE HOREN DE ARIA UIT DE OPERA OPNIEUW. PAUL DIMT DE LICHTEN, DAN

GAAT HIJ HET KOSTUUM HALEN. LYDIA NEEMT DE SIGARET UIT ZIJN HAND,

ALS HIJ HAAR PASSEERT. ALS HIJ NIET KIJKT NEEMT ZE SNEL EEN TREK.

LYDIA DOET HAAR EIGEN KLEDING UIT EN HIJ HELPT HAAR, HAAR

INSTRUCTIES VOLGEND, IN HET KOSTUUM. HET GEBEURT IN ALLE KALMTE,

OP EEN EERDER CEREMONIËLE MANIER. DAARNA GAAT LYDIA ZITTEN EN

PLAATS EEN HAARNET OVER HAAR HOOFD. DAN ZET PAUL DE PRUIK OP

HAAR HOOFD EN SAMEN ZETTEN ZE DIE GOED. TERWIJL DIT GEBEURT GAAN

DE LICHTEN UIT)

BLACKOUT

23

SCENE 2

(DE MUZIEK LEIDT ONS DOOR DE DECORVERANDERING, DE SCENE OPENT.

EEN NIEUW GEBIED WORDT ZICHTBAAR NAAST DE KLEEDKAMER. WE ZIEN

EEN KORTE SCENE UIT ‘DE KERSENTUIN’ VAN TSJECHOV, DIE TE ZIEN IS OP

DE SCENE VAN DIE SCHOUWBURG. HET IS DE LAATSTE VOORSTELLING VAN

DIT STUK EN WE ZIEN EEN STUK VAN HET SYMBOLISCHE DECOR. MISSCHIEN

IS EEN ROOD FUWELEN GORDIJN DECORATIEF OVER DE HELFT VAN DE

SCENE GETROKKEN EN EEN OMGEVALLEN KERSENBOOM LIGT OP DE

SCENE. LYDIA SPEELT DE ROL VAN ‘LJOEBOV RANJEVSKAYA. ZE SPREEKT

MET ONZICHTBARE PERSONAGES)

LJOEBOV: Jij blijft maar zeggen dat je nog nooit eerder zo'n onbetrouwbare mensen als ons

hebt ontmoet, mensen die zo onprofessioneel in het bedrijfsleven zijn. Maar is het

eigenaardig dat we ons landgoed, ons huis, onze geliefde boomgaard niet willen

verlaten? Ik probeer onze gevoelens van wanhoop aan u over te dragen, maar u

staart bleekjes naar mij, alsof je niets wat ik heb gezegd, helemaal heeft

geregistreerd. U spreek alleen over een dreigende ramp. Wat, in hemelsnaam,

verwacht je dat ik zeg? Vertel ons wat we om Godswil moeten doen? Zij zullen het

land verpachten aan deze verschrikkelijke gewone mensen die zomerhuisjes huren…

het is zo vulgair. Dat is wat het is… vulgair! Ik weet dat je denkt dat het onwetendheid

is. De prietpraat van een domme oude vrouw. Maar je kan dit niet doen. U mag me

niet aan mijn lot overlaten! Er moet een andere manier zijn? (ALSOF HET ANDERE

PERSONAGE WEGGAAT) Nee! Verlaat me niet! Alsjeblieft, blijf nog even. De

waarheid is dat het prettiger is als jij hier bent. Hoewel we het niet eens zijn. Laat me

niet alleen. Ik ben verschrikkelijk bang. Ik voel me alsof het huis op ieder moment kan

instorten, ons allemaal verpletteren. Zijn we te zondig geweest? Is dit onze straf?...

Oh, de zonden in mijn leven... Ik heb altijd zonder discipline geld rond gestrooid,

zonder na te denken, zoals een gekke vrouw en zonder na te denken over de

gevolgen. Ik nam als mijn man, iemand die vele schulden had. Hij stierf uit liefde. Een

liefde voor champagne en overmaat. Hij heeft vreselijk veel gedronken. Mijn hart kon

het niet aan. Ik had genegenheid nodig, de liefde waarover we allemaal dromen. Dus

ging ik het zoeken - ik liep weg met een andere man. Wist je dat over mij? Zo'n

verschrikkelijk geheim. Zo'n onvergeeflijke zonde. En juist als dit gebeurde, werd ik

daar voor gestraft. Gestraft met de kracht van een hamerslag op mijn hoofd. Hier, in

24

deze donkere rivier... verdronk mijn zoon. Ik liep weg, zo ver als ik kon, rennend,

huilend, om nooit meer terug te keren, deze rivier nooit meer te zien... Ik sloot mijn

ogen en liep doelloos rond, in het wild. Gedurende drie jaar bleef ik weg, geen dag en

nacht had ik vrede. Het droogde mijn ziel op. En ik nam vergif. Wat kon ik nog meer

doen dan een daad zo beschamend? Ik weet niet hoe ik het overleefde, waarom ik het

overleefd heb. Maar toen ik hersteld was, dacht ik alleen nog om naar hier terug te

keren. Naar de kersentuin. Naar mijn land... En nu zou je dat van mij wegnemen? Oh,

mijn pijnlijke leven... (ZE VEEGT HAAR TRANEN WEG. KLEMZERMUZIEK IS IN DE

VERTE TE HOREN, GESPEELD DOOR EEN KLEIN JOODS ORKEST MET VIOLEN,

ENZ) Hoor ik muziek? (ZE LUISTERT). Het is de Joodse band, nietwaar? Spelen ze

nog steeds samen? Oh, hoe geweldig zou het zijn als ze hier een avond voor ons

zouden komen spelen. Om mijn ziel te kalmeren en ons even te vermaken. O, hoe we

de ontsnapping nodig hebben.... Lopachin zegt dat hij gisteravond een verschrikkelijk

grappige komedie heeft gezien in het theater. Maar ik vraag me af of we deze

toneelstukken moeten gaan bekijken? Ze leiden ons teveel af. Ik denk dat onze tijd

beter besteed zou kunnen zijn als we onszelf goed zouden bekijken. In de koude

grauwigheid van ons leven...

(DE LICHTEN DIMMEN NU OP DE TONEELSCENE EN WIJ HOREN HET GELUID

VAN KLEMZERMUZIEK, SAMEN MET DAT VAN EEN PUBLIEK DAT ENTOESIAST

APPLAUDISEERT)

EINDE VAN DE TWEEDE SCENE

25

SCENE 3

(DE THEATERSCENE VERDWIJNT IN HET DONKER EN DE LICHTEN GAAN

TERUG AAN IN DE KLEEDKAMER. HET IS PAUZE. PAUL WACHT OP LYDIA EN

DRINKT HAAR COGNAC OP. HET APPLAUS KAN WORDEN GEHOORD DOOR DE

INTERCOM. PAUL HOORT HOE HET APPLAUS NAAR ZIJN EIND LOOPT EN

SPUIT WAT LAVENDELPARFUM IN DE KLEEDKAMER. EEN MOMENT LATER

KOMT LYDIA OPGETOGEN BINNEN. ZE LAAT DE DEUR OPEN STAAN)

LYDIA: Oorverdovend! Heb je het gehoord?

PAUL: Ik moest het wel horen, het hele gebouw daverde op zijn grondvesten.

LYDIA: Ik heb nog nooit zo’n applaus gehoord. Ze blazen het dak er af. Oh god, ik beef ervan.

Geef me een handdoek. (PAUL GEEFT LYDIA EEN KLEIN HANDDOEKJE OM

HAAR VOORHOOFD TE DEPPEN) Zijn er ooit al zo’n avonden geweest? Geweldig.

Geweldig! Ik wil niet terug gaan voor het tweede bedrijf. Ik wil het hierbij houden voor

vanavond… het is goed zoals het is. Het gaat zo goed dat alles wat we nog kunnen

doen, is het vergallen... Ze stonden allemaal recht! En het was nog maar het eerste

bedrijf. Dat heb ik nog nooit gezien. Het is een avond voor de geschiedenisboeken…

Heb je thee gezet, zoals ik je gevraag had?

PAUL: Dat heb ik gedaan. Ik hoop dat je onder de indruk bent. (PAUL BRENGT HAAR EEN

KOP KRUIDENTHEE) Hij is nog wat te warm.

LYDIA: Wel wel. Wat een avond. (ZE KIJKT IN DE SPIEGEL) Ik zie er plotseling tien jaar

jonger uit. (ZE DRINKT WAT THEE) Oh, hij is nog een beetje te warm. Blaas er eens

wat in.

PAUL: Ik besef dat je gewend bent aan een bepaalde dienstverlening, maar mijn blaasdagen

zijn voorbij. Maar ik weet zeker dat het ook wel werkt als we er een beetje koud water

aan toevoegen. (HIJ DOET WAT KOUD WATER BIJ DE THEE)

LYDIA: Waarom kom je niet naar beneden naar de laatste minuten van het stuk kijken?

PAUL: Ik heb het al gezien. Ik weet hoe het eindigt. Ze verkopen de kersentuin. Uiteindelijk.

Na drie uur.

LYDIA: Maar het is mijn laatste opvoering.

PAUL: En ik ben in jou geïnteresseerd, Lydia. Niet in de opvoering.

LYDIA: (KIJKT GEAMUSEERD) Dat is belachelijk. Ik wil juist het plezier van de gelegenheid

met je delen.

PAUL: Ik blijf veel liever hier.

26

LYDIA: En je blijft ook hier. Maar je moet naar beneden komen om de laatste minuten van de

opvoering te zien. Je zou gek zijn om het niet te doen.

PAUL: Waarom?

LYDIA: Omdat het belangrijk is!

PAUL: Och komaan zeg, het is niet belangrijk, het is maar een stom toneelstuk!

LYDIA: (SLUIT DE DEUR SNEL, ALSOF HIJ IETS VERSCHRIKKELIJKS GEZEGD HEEFT)

Wees toch stil. De acteurs zullen je kelen als ze je dat horen zeggen. (PAUL LACHT)

Ik meen het. Oh, we weten dat ons werk niet belangrijk is in vergelijking met de

andere dingen in de wereld. Maar meestal vergeten we dat. En het is alsof het einde

van de wereld nabij is als we het niet goed doen. We voelen dat echt. Niet alleen ik…

iedereen hier in de gangen. En je kan zoveel lachen als je wil. Onderschat nooit

hoeveel het voor deze mensen betekent. Ik meen het. Als je ook maar één dag in

onze schoenen zou staan, zou je dat wel begrijpen. Je mag niet onderschatten

hoeveel het voor deze mensen betekent. Dus pas maar op met wat je zegt.

PAUL: Maak je geen zorgen… Ik zeg al niks meer… Heb je me nodig in het volgende bedrijf?

Ik had gedacht om een wandelingetje te gaan maken, als jij op de scene staat. Een

sigaretje te gaan roken.

LYDIA: Een wandelingetje? Wat als er eens iets zou gebeuren? Een gescheurde jurk, een

gebroken enkel, een pruik die los raakt. Je moet in het gebouw blijven en standby zijn,

zoals de brandweer. Daarom suggereerde ik dat je de laatste minuten van het stuk

zou komen kijken. De rest van de tijd mag je de kamer niet verlaten.

PAUL: De ene minuut gooi je me buiten en de volgende sluit je me op.

LYDIA: Wil je de job of niet?

PAUL: Ja, madame.

LYDIA: En je moet ook altijd een paar complimentjes klaar hebben… Ik kan die soms nodig

hebben tussen twee scenes in. En je moet toezien dat ik voor een paar minuten een

schoonheidsslaap doe. Dat helpt me om me te concentreren. En je moet me mijn

drankje overhandigen? (PAUL GEEFT HAAR THEE WEER AAN) Nee, niet die

verdomde thee. Het andere. (LYDIA NEEMT ZELF DE COGNACFLES EN EEN GLAS

EN GIET ZICHZELF EEN GROOT GLAS VOL, WELK ZE IN EEN SLOK UITDRINKT)

PAUL: Je moet kalmeren - misschien?

LYDIA: Ja, daarom knap ik altijd snel een uiltje. Voor een beetje rust. Zodat ik niet explodeer.

(ZE GAAT OP DE SOFA LIGGEN) De lichten!

27

PAUL: Nu begrijp ik waarom al de kleedsters vertrekken. In feite ben ik verbaasd dat ze niet

allemaal uit het raam springen.

LYDIA: Ik dacht dat je hier was om me te helpen ?!

PAUL: Ik dacht dat ik dat deed, maar nu denk ik dat er geen helpen meer aan is.

LYDIA: Je kreeg kansen genoeg om te vertrekken.

PAUL: Dat is waar. En ik ga er nu één van nemen. Vaarwel, Lydia.

LYDIA: Dat komt me goed uit! Tot ziens, Paul! (HIJ BLIJFT STAAN) Zo, nu we dat hebben

gehad… kan je nu de lichten uitdoen, alsjeblieft?

PAUL: (DIMT DE LICHTEN EN SPRUIT WAT PARFUM) Laten we eens kijken of het nu

werkt..!

LYDIA: Ah ja, dat is goed. Ademen. Ik moet ademen Rustig en gestaag... (ZE SLAAT OP DE

ZIJKANT VAN DE SOFA) Kom bij me zitten.

PAUL: Wie? Ik?

LYDIA: Ja. Ik wil je dicht bij mij.

PAUL: (AANGENAAM VERRAST DOOR HET VERZOEK, SPUIT WAT PARFUM IN ZIJN

MOND, ALSOF HET EEN ADEMVERFRISSER WAS) Wat ben je van plan?

LYDIA: Om mezelf te ontspannen. Ik dacht dat ik misschien... met je haar zou kunnen

spelen..?

PAUL: Met mijn..? Zou ik bang moeten worden?

LYDIA: Oh ja. Ik hou ervan om mensen te doen schrikken. Zo weet je dat je een ster bent.

PAUL: En daarom gooit de volgende ster je met plezier onder een bus.

LYDIA: Wel, het is zoals je wil. Het was maar een suggestie. (PAUL GAAT DROOGWEG OP

DE VLOER NAAST DE SOFA ZITTEN, DICHT BIJ LYDIA. ZE SPEELT LIEDEVOL

MET ZIJN HAAR. NA EEN OGENBLIK) Oh ja, dat is prettig... Ik vond het leuk om dit

te doen toen we elkaar pas kenden. Je lag in mijn schoot aan de waterkant. We aten

aardbeien. En terwijl we naar het stromen van de rivier luisterden, speelde ik zachtjes

met je haar.

PAUL: Ja, alhoewel mijn haar nu dunner is. Speel dus maar niet te hard of je trekt het nog uit.

LYDIA: Ik droom nog steeds van die waterkant. Van wat we ooit waren. Paul...?

PAUL: (HOOPVOL) Ja, mijn lieveling?

LYDIA: Je moet je haar eens wat meer wassen. Het is een beetje vettig.

PAUL: In Godsnaam, daar gaat die mooie waterkant.

LYDIA: Het was maar een goedbedoelde opmerking.

PAUL: Wel… ik was het wel volgend weekend.

28

LYDIA: Dat is nog een eeuwigheid. Je zal er daartegen spek in kunnen bakken.

PAUL: Lydia! Werkelijk! Ik ben nog nooit zo beledigd geweest.

LYDIA: Oh, natuurlijk wel! En dit zijn alleen de dingen die de mensen je in het gezicht zeggen!

Als je de rest ervan hoorde, zou je bezwijken.

PAUL: Excuseer me, maar probeerde je niet wat te ontspannen?

LYDIA: Ja ja, je hebt gelijk… Ik werd afgeleid… (EEN DIEPE ZUCHT. ZE SPEELT VERDER

MET ZIJN HAAR) Je zal me toch ooit eens komen bezoeken in Zwitserland?

PAUL: Word ik dan uitgenodigd?

LYDIA: Als Charles het niet erg vind. Het is daar heel mooi. Hoge bomen en glooiende

heuvels. En de sneeuw. Zoveel sneeuw. Het is daar overal glanzend wit. Niet

modderig en slijmerig, zoals de sneeuw die we hier kennen. De sneeuw is er puur.

Zuiver en perfect. Waarom kan het leven zo niet zijn.

PAUL: Jouw leven is fantastisch. Hoorde je dat applaus?

LYDIA: Ik zou het allemaal opgegeven hebben voor een normaal leven. Een zondagse lunch.

Kerstdag vieren. Lange wandelingen…. Eindeloze en zinloze discussies voor het

haardvuur. Taarten bakken. Kinderen grootbrengen. Het spijt me soms dat ik dat

gemist heb. Ik zou best wel kinderen willen gehad hebben. Mensen die ze wel

hebben, lijken er nooit spijt van te hebben. Zelfs als ze erdoor schandalig behandeld

schenen te worden, lieten ze hen toch voor niets ter wereld vallen. Maar je moet er

toch veel voor laten. En in dit beroep moeten we al zoveel opgeven, dat ik me afvraag

of er nog iets overblijft. Ik begrijp niet dat er actrices bestaan die erin slagen om

kinderen op te voeden. Geraldine Cook kreeg een tweeling, juist voor ze ‘Medea’

speelde. Op de scène vermoorde ze haar kinderen en backstage gaf ze ze

borstvoeding..! Het zijn keuzes die je maakt. Kies ik voor een nieuw leven? Of ga ik op

tournee als Lady Bracknell..?

PAUL: En je was een spectaculaire Lady Bracknell. Ik heb het je een paar jaar geleden zien

doen.

LYDIA: Heb jij dat gezien?

PAUL: Ja, ik kwam er in het geheim naar kijken met… met euh…

LYDIA: Met wie?

PAUL: Met een vriend.

LYDIA: En hoe heette ze?

PAUL: Brian. Nee, oké, het was met een vriendin. Maar dat speelt nu geen rol meer, het

stopte al na een paar maanden.

29

LYDIA: Ik ben blij dat te horen.

PAUL: Oh, dank je.

LYDIA: Heb je van haar gehouden?

PAUL: Ja, eigenlijk wel. Spijtig genoeg. Ze was toen een secretaresse, maar vreemd genoeg

heb ik gehoord dat ze nu in een theater zou werken.

LYDIA: Werkelijk? Geef me haar volledige naam, ik zal haar vermoorden.

PAUL: Laten we het niet dramatiseren. Ik weet, om eerlijk te zijn, ook niet waarom ze me

verlaten heeft. Ik denk nog vaak wat ik had kunnen doen om haar te laten blijven.

LYDIA: Je haar eens wassen, om te beginnen.

PAUL: Ja, misschien was het dat wel… Ik heb echt een sigaret nodig, weet je.

LYDIA: Goed dan, maar hou je sigaret niet te dicht bij je haar, je zou brand kunnen stichten.

(PAUL LACHT GEFORCEERD EN STAAT RECHT) Je mag de lichten weer aandoen.

PAUL: (DOET ZE AAN EN NEEM EEN SIGARET. LYDIA GAAT RECHT ZITTEN) Ik blaas

het niet naar jou, dus vraag het me maar niet. (KIJKT NAAR DE PRUIK OP HAAR

HOOFD) Eigenlijk... Kijk eens even naar mij. (HIJ LEGT DE SIGARET NEER. LYDIA

DRAAIT HAAR HOOFD NAAR PAUL EN MET BEIDE HANDEN ZET HIJ HAAR

PRUIK RECHT) Dat is beter. (ZE KIJKEN ELKAAR IN DE OGEN) Lydia...

LYDIA: Ja?

PAUL: Zou ik… op enerlei manier… Ik bedoel… Mag ik je kussen?

LYDIA: Me kussen? Nee, nee, ik denk het niet. Wie weet waar je lippen allemaal geweest

zijn… Ik kom er niet bij in de buurt.

PAUL: Zelfs niet als herinnering aan de goeie ouwe tijd? Ik bedoel maar, als dit echt ‘vaarwel’

is? Als je me in de steek laat voor die Charles…

LYDIA: Het is niet ‘die Charles’, het gewoon Charles.

PAUL: Dat is toch het minste wat ik verdien. Een snelle kus. Nee?

LYDIA: Dat is veel meer dan je verdient. (EEN PAUZE) En als ik dat doe… alleen voor de

goeie ouwe tijd… beloof je me dan dat je het me nooit meer zal vragen?

PAUL: Absoluut. Beloofd. (LYDIA OFFEERT ZICH OM GEKUST TE WORDEN. PAUL WIL

HAAR KUSSEN, MAAR OP HET LAATSTE MOMENT DRAAIT ZIJ HAAR HOOFD,

ZODAT DE KUS OP HAAR KAAK LANDT) Ofwel heb je je hoofd weggedraaid, ofwel

staat mijn vizier slecht afgericht.

LYDIA: Ik veronderstel dat je tegenwoordig niet veel kans meer maakt om op doel te

schieten? (PAUL NEEMT HAAR MET BEIDE HANDEN VAST EN KUST HAAR OP

30

HAAR LIPPEN. BELEDIGD DUWT LYDIA HEM WEG) Paul! Hoe durf je! Jezelf zo

aan mij opdringen. Ik zou de politie moeten bellen!

PAUL: Ah ja, de ‘zedenpolitie’. Maar ze zijn er nooit als je ze nodig hebt. (HIJ PROBEERT

OPNIEUW, MAAR ZIJ HOUDT HEM TEGEN)

LYDIA: Je bent schandalig!

PAUL: Ja, dat weet ik.

(LYDIA VERWIJDERD ZICH VAN HEM EN PAUL LACHT)

LYDIA: Ik ben blij dat je het zo grappig vindt. Onze relatie was altijd al een grap voor jou.

PAUL: Nietwaar. Maar het heeft wel altijd een glimlach op mijn gezicht getoverd. We hadden

toch een gelukkige tijd ?

LYDIA: Ik kan me dat opeens niet meer herinneren.

PAUL: Wel, ik wel. En God, die hadden we zeker... Ik wed dat je nog elke dag aan ons denkt.

LYDIA: Nee, dat doe ik niet! Je bent zo arrogant. Ik heb allerlei soorten minnaars gehad… van

wie je bij velen in de schaduw zou blijven.

PAUL: Oh, dat vind ik heel onwaarschijnlijk.

(HIJ GRIJPT HAAR OPNIEUW VAST EN KUST HAAR WEER. ZIJ TREKT ZICH

WEG EN SLAAT HEM IN HET GEZICHT)

LYDIA: Blijf van me af!

PAUL: Zou je ook eens aan de andere kant willen slaan, ik wil hier niet vertrekken met mijn

gezicht half verlamd. (ZE SLAAT HEM OP ZIJN ANDERE KAAK) Dank je. Dat is al

veel beter. (HIJ KUST HAAR WEER. ZE DUWT HEM OPNIEUW WEG)

LYDIA: Ik moet nog een voorstelling doen!

PAUL: Ik ook! (ZE GRIJPEN ELKAAR VAST EN KUSSEN ELKAAR PASSIONEEL EN

VEELVULDIG. ZE STROMPELEN DOOR DE KAMER TERWIJL ZE ELKAAR MET

KUSSEN BESTOKEN. PAUL SLAAGT ERIN OM EEN PAAR WOORDEN TE

ZEGGEN) Die klappen deden echt pijn trouwens. Ik denk dat ik een tand heb

verloren. (WANKELEND DOOR DE VERSCHILLENDE BLOEMEN DIE

OMGESTOTEN WORDEN, VALLEN ZE SAMEN OP DE VLOER EN BOVENOP DE

BLOEMEN. VERSCHILLENDE GELUIDEN EN GEKREUN BEGELEIDEN DE

FYSIEKE ACTIE TUSSEN DE BLOEMEN. ONDER DIT SPEKTAKEL WORDT ER OP

DE DEUR GEKLOPT, WAT ZIJ NEGEREN. DAN OPNIEUW EEN KLOP, DIE ZE

OPNIEUW NEGEREN)

LYDIA: Nee… nee! Dit is niet het moment… ik heb een… dit is belachelijk!

PAUL: Ik hou van belachelijk. Viva belachelijk!

31

LYDIA: Nee, stop. Hou op! (ZE KOMT VAN DE VLOER, LICHT VERFROMFAAID EN

BEZAAID MET BLOEMBLAADJES IN HAAR HAAR) Je hebt mijn mooie bloemen

verwoest! Ik kan het niet ... Daarom heeft ons huwelijk nooit gewerkt. Je kent geen

grenzen.

PAUL: (ZIT RECHT. ZIJN OVERHEMD OPEN, ZIJN HAAR DOOR ELKAAR) Oh, naar de hel

met grenzen.

LYDIA: Ik kan dit niet doen, ik moet nog optreden! Ik bedoel, ik heb een verloofde! Ik heb een

verloofde en een optreden te doen.

PAUL: En ik hou nog steeds van je.

LYDIA: Dat doe je niet! Hou op! Je houdt van de actrice, Paul. Dat is alles. Het is alles wat het

ooit was. En ik ben geen actrice meer. (ZE BEKIJKT ZICHZELF IN DE SPIEGEL) Oh

God, mijn haar. Het lijkt of ik van een berg ben gevallen en op een haag ben terecht

gekomen!

PAUL: Je hebt er nog nooit zo goed uitgezien, geloof me.

(OPNIEUW EEN KLOP OP DE DEUR)

LYDIA: Ga weg!

PAUL: Stel je vertrek uit. Eén week.

LYDIA: Nee!

PAUL: Komaan… 24 uur…. We gaan eten bij kaarslicht.

LYDIA: Paul… we moeten gewoon ‘tot ziens’ zeggen.

PAUL: Nee, ik wil niet…Ik weiger.

LYDIA: Jij hebt dat niet te beslissen! (NOG EEN KLOP OP DE DEUR) Ze wachten op mij. Oh

God!!! Toen ik je vroeg om me te helpen, dacht ik niet aan zo’n hulp!

PAUL: Als je het mij vraagt, was dit exact waar je aan dacht!

LYDIA: Er is een plaats en tijd voor alles. En wat zal Charles hiervan zeggen?

PAUL: Niets, hij slaapt waarschijnlijk al.

LYDIA: Hij slaapt ’s avonds niet! En jij moet weggaan. Ik kan me wel behelpen voor de rest

van de avond. Ik heb je voor niks nodig.

PAUL: Oké! Ik heb het begrepen. Ik stap direct die deur uit.

LYDIA: Goed! (NIEMAND BEWEEGT) Geef me die bontjas aan.

PAUL: Absoluut.

LYDIA: (WIJST NAAR DE HOEK WAAR EEN LANGE BONTJAS HANGT, EEN KOSTUUM

VOOR HET VOLGENDE BEDRIJF VAN DE VOORSTELLING. PAUL DOET DE JAS

BIJ LYDIA AAN) Ik zal je dit nooit vergeven! Je komt hier binnen en zorgt ervoor dat

32

de hele avond in een circus verandert. Op de één of andere manier moet ik nu mijn

hoofd weer op orde proberen te brengen, zodat ik weer kan gaan optreden! Dit beroep

heeft veel focus en concentratie nodig. En jij maakte er een pudding van!

PAUL: Pudding? Wat voor pudding?

LYDIA: Ik weet niet wat voor pudding! Mijn hersenen draaien in de soep!

PAUL: Pudding! Soep? We moeten je iets te eten halen!

LYDIA: Oh stop daarmee. Ik moet eens diep inademen, ik moet… (ZE SLUIT DE OGEN EN

ADEMT DIEP IN. NOG EEN KLOP OP DE DEUR) Ja, ik kom, Andrew!... Oh God... Ik

moet nu op. Voor de laatste keer...

PAUL: Je zal geweldig zijn.

LYDIA: Dat valt nog te bezien, na deze kleine entr’acte! Wacht hier, oké? Voor als er iets

gebeurt?

PAUL: Maak je geen zorgen. Ik ga nergens naartoe.

(PAUL OPENT DE DEUR VOOR HAAR. ZE KIJKT NAAR HEM, MET ANGST IN

HAAR OGEN. ZE LEUNT NAAR HEM EN KUST HEM)

LYDIA: Maak daar nu niets van. Ik ben gewoon bang.

PAUL: Als je zo bang bent, waarom doe je het dan?

LYDIA: Omdat bang zijn erg spannend is. Maar opeens ben ik niet zo zeker meer...

PAUL: (GLIMLACHT) Wikkel je maar warm in. Het ziet er koud uit.

LYDIA: (WIKKELT DE BONTJAS VAST ROND HAAR) Ja. De winter is al vroeg begonnen.

(ZE DOET DE DEUR OPEN EN GAAT AF. DE LICHTEN GAAN UIT IN DE

KLEEDKAMER EN GAAN OVER NAAR HET SCENE-DEEL. EEN BLAUW/GRIJS

LICHT GEEFT DE SFEER VAN EEN MAANVERLICHTE AVOND. IN DE VERTE

HOREN WE DE WIND DIE DOOR DE BOOMGAARD WAAIT. LYDIA WANDELT IN

DIT WINTERLANDSCHAP, ZIJ KIJKT ROND, TERWIJL ZE HAAR TOEKOMST

OVERWEEGT, ZICH BESCHERMEND TEGEN DE KOU. DE LICHTEN DIMMEN)

BLACKOUT – EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF

33

TWEEDE BEDRIJF

SCENE 1

(LICHTEN GAAN AAN OP LYDIA IN HAAR ROL VAN LJOEBOW. IN HETZELFDE

DECOR ALS WE ZAGEN OP HET EINDE VAN HET EERSTE BEDRIJF, MET DE

WINTERWIND IN HET BLAUW/GRIJS LICHT. EEN TWEEDE DEEL UIT ‘DE

KERSENTUIN’)

LJOEBOV: Ik wacht hier nog een momentje. Het is alsof ik nooit echt had opgemerkt hoe de

muren en plafonds van dit huis eruit zagen. Ik bekeek ze nooit langer dan een

seconde. En nu kijk ik er gretig naar met zo'n zachte liefde... Ik herinner me, toen ik

zes jaar oud was, op Allerheiligen, dat ik bij ditzelfde raam zat en naar buiten keek en

hoe ik zag dat mijn vader naar de kerk ging... Zijn alle dingen ingepakt? Binnenkort

zijn wij ook weg en geen levende ziel zal achterblijven. En dus staren we nog eens,

voor de laatste keer, door deze ramen... Oh mijn dode, mijn zachte, mooie

boomgaard! Mijn leven, mijn jeugd, mijn geluk, tot ziens! Vaarwel!

(HET GELUID VAN DE WIND WORDT STERKER, DAN DIMMEN DE LICHT EN

GELUID NAAR EEN TOTALE BLACKOUT. HET GELUID VAN EEN GEWELDIG

APPLAUS BARST LOS, LUID EN MET TOEJUICHINGEN EN VELE BRAVO’S! HET

LICHT KOMT WEER OP EN WE ZIEN LYDIA IN HET MIDDEN VAN DE SCENE, DIE

DIEP BUIGT NAAR DE TOESCHOUWERS. ZE STAAT ALLEEN IN EEN GROTE

WIJDE SPOT. LYDIA KOMT RECHT, HAAR GEZICHT GLIMT VAN

TEVREDENHEID. ZE LAAT HAAR OGEN RONDGAAN DOOR HET VOLLEDIGE

AUDITORIUM, OPENT HAAR ARMEN ALSOF ZE HEN ALLEMAAL WIL OMHELZEN

EN BUIGT WEER DIEP. EVENTUEEL DOET ZE HET PUBLIEK STIL ZIJN, ZODAT

ZE KAN SPREKEN)

LYDIA: Dames en heren. Vrienden. Zo... Wat valt er te zeggen? Ik heb niets opgeschreven,

geen speech. Als Tsjechov hier maar was om me wat tekst te geven! Nu ja... (ZIJ

DENKT NA) Vanavond, beste mensen, is zowel een einde als een begin. En het laat

me stilstaan bij de reden waarom ik voor dit beroep gekozen heb. Dit beroep dat mijn

hele leven al menige decennia heeft verbruikt. Wat mij ertoe bracht, was in het begin

niet de ambacht, niet de woorden, de kostuums. Om eerlijk te zijn, leek het gewoon de

beste manier om mijn leven te leiden, op dat moment. Als kind kon ik nooit met vol

vertrouwen een kamer ingaan en als een jonge vrouw was ik nooit ontspannen in een

34

kamer vol vreemden. Je moet weten waarom je een actrice wil zijn. En als je eigen

huid niet lijkt te passen, dan is het spelen in een fantasiewereld een goede manier om

je plaats te vinden in deze wereld, om te voelen dat je erbij hoort. Een journalist vroeg

me eens waarvan ik hier het meeste hield. En ik sprak over het werken met een

ensemble, ik sprak over het publiek vermaken, over creativiteit en ontdekkingen. Ik

heb gesproken over Tsjechov en Shakespeare en Ibsen. Maar het was niet de

waarheid. Waar ik van hou - en ik schaam me bijna om het toe te geven - is het

applaus. Zij zullen u vertellen dat onzekerheid, het gebrek aan liefde en goedkeuring

die je als kind had, de noodzaak tot waardering, de reden is. Maar ze hebben hier

nooit gestaan en het gehoord. Het gevoel als het over je heen walst. Voor sommige

acteurs is het niets. Het laatste moment van het werk, voor de weg naar de bus. Maar

voor mij is het alles. Het is mijn drug. En ik zal het missen... Maar vanavond... op de

een of andere manier... was het niet het jonge meisje dat haar plek nog steeds

probeerde te vinden. Niet de verslaafde die wacht tot het gordijn opgaat. Vanavond

heb ik van de woorden genoten, ik vond er nieuwe betekenissen in, nieuwe

uitdagingen in de ogen van de andere acteurs, nieuwe ideeën. Ik denk vanavond,

wetende dat dit het einde was, dat het puur vakwerk werd. Bijna voor de eerste keer.

Hoe onverwacht. Dat op een avond met zo'n applaus, dat ik minder mezelf en meer

de actrice was. Dat is het afscheidscadeau dat jullie vanavond aan mij gegeven

hebben. En het was een echte verrassing, die ik dankbaar ontvang. Dus sta ik hier,

verblind door het licht en niet in staat om jullie gezichten te zien. Maar wetende dat de

zaal vol zit met vrienden en mensen die me het beste wensen. En ook een paar

vijanden, zonder twijfel, die hoopten dat ik tegen het decor zou lopen, een stap zou

missen en in de orkestbak zou terecht komen. Met de pruik eerst. Het zou niet de

perfecte manier geweest zijn om te vertrekken. Maar je zou het niet snel vergeten. En

ik wil niet vergeten worden, toch niet helemaal. Is dat teveel gevraagd? Ik zal dat aan

u overlaten. Ik dank u voor de bloemen, de champagne en de andere cadeaus.

Dankjewel om me mijn leven lang te laten doen waar ik het meest van hield. Men laat

zijn geliefden ook niet gemakkelijk los. Maar ik moet nu van deze scene afstappen en

zien waar de volgende trein mij naartoe brengt. Nog een goede avond. Vaarwel. En

bedankt voor ieder van jullie die mij in de warmte van de schijnwerpers zette. Ik zal

jullie missen. En de warmte ervan. Alles.

35

(ZIJ BUIGT NOG EENS. WE HOREN HET PUBLIEK ENTHOUSIAST

APPLAUDISSEREN. LYDIA WANDELT UIT DE SPOTLIGHT EN VAN DE SCENE.

DE SPOT GAAT UIT)

BLACKOUT

36

SCENE 2

(DE LICHTEN GAAN OP IN DE KLEEDKAMER. PAUL LUISTERT INTENS NAAR DE

INTERCOM, NAAR HET GEWELDIGE APPLAUS. KORT NADIEN KOMT LYDIA

BINNEN. ZE SLUIT DE DEUR EN HOUDT ER ZICH AAN VAST. ZE HAALT EENS

DIEP ADEM)

PAUL: Het ging goed.

LYDIA: Dat deed het inderdaad. En zo onverwacht.

PAUL: Ik vond dat je een mooie toespraak hield.

LYDIA: Tsjechov zou hem beter geschreven hebben. Verdomde dramaturgen. Ze zijn altijd

dood als je ze nodig hebt. Ik heb vaak gedacht dat we allemaal een schrijver moesten

hebben die achter ons aan liep. Om ons woorden te geven als we niet weten wat we

moeten zeggen en geestigheid als we indruk willen maken. Iemand zou het eens

moeten voorstellen. Ik bedoel maar, God weet hoe die arme sukkelaars het werk

nodig hebben. Ik heb nog geen enkele dramaturg ontmoet die een fatsoenlijke

maaltijd kon veroorloven. Daarom zijn ze zo kwetsbaar. De meeste worden niet rijk en

succesvol tot lang nadat ze dood zijn. Daarom schrijven ze zo goed tragedies. Ze

kunnen ze proeven. Ben ik aan het raaskallen?

PAUL: Ja. En het lijkt alsof je aan de deur genageld bent.

LYDIA: Ik moet me even aan iets vasthouden. Ik ben niet zeker of ik nu vlieg of zal vallen,

maar ik ben zeker niet aan de grond genageld. Ik voel me opgewonden. En

ondersteboven. En verward over hoe ik me tegelijk opgewonden en ondersteboven

kan voelen. Het is duizelingwekkend.

PAUL: Kom dan hier en ga zitten. Kijk, je kan hier niet de hele nacht de deuropening blijven

blokkeren. Dat is gevaarlijk bij brand.

LYDIA: Maar ik kan het niet loslaten. Ik kan het niet… Help me. (PAUL BRENGT LYDIA VAN

DE DEUR NAAR HET CENTRUM VAN DE KAMER. ZE LAAT HAAR HOOFD

ZAKKEN, ZODAT HIJ DE PRUIK GEMAKKELIJK KAN VERWIJDEREN. DAN DOET

LYDIA HAAR HAARNETJE AF. ZE NEEMT EEN HANDDOEK EN DROOGT HAAR

HAAR) Het was daar erg heet. Ik dacht dat ik zou smelten.

PAUL: Ik zal je wat water halen.

LYDIA: Help me eerst uit mijn kostuum. (PAUL HELPT HAAR UIT HAAR KOSTUUM,

TERWIJL ZE PRAAT) Het publiek weet niet hoe we in de hitte van de lichten lijden.

En er is daar geen lucht, dus je zweet en je zweet totdat de kleding aan je kleeft. Na

37

de show zien de kostuums er net zo uitgeput uit als wij. Maar ik voel me niet zo moe

vanavond. Wanneer de voorstelling goed is verlopen, geeft het je een euforisch

gevoel.

PAUL: De laatste scènes waren hemels, van wat ik gehoord heb. Je was geweldig. Ik zou het

niet beter gekund hebben. Delicieus.

LYDIA: Je laat het klinken alsof ik een dessert ben. Desserten zijn slecht voor je hart.

PAUL: Maar ze zijn de moeite waard… Wat wil je aandoen?

LYDIA: De kamerjas, de paarse. Die daar, zie je hem? (PAUL NEEMT HAAR PAARSE

KAMERJAS) Mijn hart klopt verschrikkelijk. Ik ga een hartaanval krijgen.

PAUL: Ik hoop het niet, ik moet nog een bus halen.

LYDIA: (DOET DE KAMERJAS AAN EN GAAT ZITTEN) Het zou geen slechte manier zijn om

te gaan. In je kleedkamer na een voorstelling. Terwijl je daar de prestatie zit te

evalueren, met je handen vol koude crème om de façade van je gezicht te vegen. En

dan langzaam, achteruit leunend in de schminkstoel, in de verduisterde lichten, slaak

je een laatste diepe zucht en sluit je je ogen. Het zou een fantastische laatste scène

kunnen zijn. Het huis zou afgebroken worden. En het zou zeker in de kranten komen.

Ik heb al jaren niet meer op de voorpagina gestaan - het zou het wel waard zijn !? (ZE

LACHT MET ZICHZELF) Maar niet vanavond. Morgen vechten we ons nog eens door

een dag. Eén scène tegelijk... Op het podium voelde ik me ... herboren. Is dat het

juiste woord? Het was magisch.

PAUL: Ik voelde dat. Zelfs hier in je gevangenis. Ik dacht dat het applaus nooit zou eindigen.

De intercom was oververhit. En jouw toespraak…

LYDIA: Was ze goed?

PAUL: Ja. Zeer interessant, vond ik. Bijna echt. Alsof je het al niet weken gerepeteerd had.

LYDIA: Dat had ik niet. Echt niet.

PAUL: Zo ben jij helemaal niet. Misschien ben je wel aan het veranderen.

LYDIA: Dingen voelen een beetje anders aan. Ik hou er altijd van als dingen eindigen. Zo

vaak gebeurt dat niet in het leven. Het gaat meestal onophoudelijk door, het herhaalt

en herhaalt, maar komt nooit dicht bij een slot. Toch niet in ons vakgebied. Je kijkt

altijd uit naar het volgende project, het volgende evenement. Dat boek heeft geen

laatste hoofdstuk, het blijft gewoon uitbreiden. En het wordt vaak erger bij elke nieuwe

pagina. Dus het is raar om iets af te sluiten zonder iets anders te beginnen. Het is een

nieuwe ervaring. Het is aangenaam. En ook… zo helemaal zenuwloos... Ben ik weer

aan het raaskallen?

38

PAUL: Je lijkt tenminste niet aan de muur gelijmd. Dus er is al vooruitgang.

LYDIA: Hoe zie ik eruit?

PAUL: (GRINNIKEND) Eerlijk?

LYDIA: Nee, niet eerlijk! Mijn God, Paul, heb je in al die jaren niets geleerd?

PAUL: In dat geval zie je er verbluffend uit.

LYDIA: Goed zo, jongen.

PAUL: En wat gaat er nu gebeuren? Toch niet alleen langzaam in onze paarse kamerjas

zitten smelten? Waar is de fanfare en het vuurwerk?

LYDIA: Ik wist dat ik iets vergeten was!

PAUL: We moeten tenminste champagne drinken. Is er champagne?

LYDIA: Ja, veel. In de ijsemmer, daar ergens in die hoek.

(TERWIJL DE CONVERSATIE VERDER GAAT, VINDT PAUL DE FLES

CHAMPAGNE)

PAUL: Het is zo lang geleden dat ik nog champagne had. In het echte leven zijn er zelden

dingen te vieren. Maar onder deze daken lijkt er wel elke nacht een goed excuus voor

te vinden. Het is acht keer per week oudejaarsavond. Het is absoluut absurd... God,

hoe ik het mis. (HIJ VERWIJDERT DE CHAMPAGNEKURK) Hoeveel glazen hebben

we nodig? Waar is iedereen… in feite? De hele wereld zou, normaal gesproken, al in

uw kamer moeten binnengevallen zijn.

LYDIA: Slechts twee glazen. Ik zei dat ze niemand mochten binnen laten.

PAUL: Waarom niet?

LYDIA: Al de echte "Vaarwel's" zijn al gezegd. Ik heb geen twee uur valse nodig. En daarbij…

PAUL: Je wilde me alleen voor je.

LYDIA: Dat zou ik niet zeggen.

PAUL: Maar toch is de kamer leeg. (DE CHAMPAGNEKURK KNALT) Ik vind het een mooi

gebaar. Ik ben gevleid, bedankt. (PAUL GIET LYDIA EEN GLAS CHAMPAGNE IN)

LYDIA: Bedankt me nog maar niet. Ik kan je nog steeds ontslaan.

PAUL: Zo gemakkelijk kom je niet van mij af.

LYDIA: Nee, dat is al wel duidelijk.

PAUL: Je gaat nu toch zeker wel bekennen dat je blij bent dat ik gekomen ben?

LYDIA: Ik ben een actrice, we bekennen nooit iets. Anders zouden we allemaal in de

gevangenis zitten.

PAUL: Vermijd je het punt?

39

LYDIA: Eigenlijk wel, ja, ik geloof dat ik dat doe. Hoe slim van je om het op te merken. (PAUL

GEEFT HAAR HET GLAS CHAMPAGNE) Giet er één in voor jezelf.

PAUL: Jij dacht toch niet dat beide glazen voor jou waren?

LYDIA: Wel, ik heb er graag een paar klaar staan. Het bespaart je tijd wanneer je alleen

drinkt. (PAUL GIET ZICH EEN GLAS IN) Ik zou je moeten waarschuwen, de

champagne is een beetje warm. Katherine zet hem normaal koel voor mij.

PAUL: Ik vraag me af wat ze nu doet? Hoe ver gaan ze meestal als ze weglopen?

LYDIA: Niet zo ver. Ik verwacht dat ze zich al bij een andere actrice in een ander theater

bevindt. En, terwijl ze de wijn koud zet, vertelt ze iedereen wat een vreselijke vrouw ik

wel ben. En hoe veel leuker alle jongere actrices wel zijn. (HAAR ADEM STOKT)

PAUL: Gaat het?

LYDIA: Ik heb nog steeds wat moeite met ademen. Ik heb zuurstof nodig.

PAUL: Drink nog wat champagne… er zitten bubbels in. (ZE DRINKT VAN HAAR

CHAMPAGNE) Nu niet meer praten over afwezige kleedsters en jongere actrices. Je

zou moeten vieren. Je sneed iedereen zijn adem af, vanavond.

LYDIA: Ja, zelfs die van mezelf.

PAUL: (HEFT ZIJN GLAS OM TE TOASTEN) Op de uitzonderlijke Lydia Martin.

LYDIA: Alsjeblief Paul, niet nog meer complimenten. Ik kan het niet meer aan. Je bent erg

vriendelijk, maar ik wil vanavond geen complimenten meer horen.

PAUL: Werkelijk? Zijn we in de juiste kamer?

LYDIA: Ik ben gewoon… ik weet het niet, ik lijk me zo te voelen… dat ik mezelf van alle vleierij

moet afscheuren. Het is een te hevige verslaving en ik kan het zo maar niet verlangen

en er daardoor om smeken. We zouden het helemaal niet nodig mogen hebben, maar

zonder zouden deze theaters leeg zijn. Geen zelfvertrouwen, geen show. Maar

tegelijkertijd vreet het je op. Want zelf als je de complimenten aanvaardt, geloof je ze

niet. Je twijfelt aan elk woord. En als er een sterk gevoel is, dat de lof onwaar was,

spookt het de hele avond door je hoofd. Oh God, daar moet ik me van bevrijden. Ik

moet mezelf zuiveren, een nieuwe drug vinden. Iets minder krachtig.

PAUL: Wel, ik beveel je sterk aan om te drinken. Het is veel minder gecompliceerd en gaat

heel goed samen met een pudding. Ook al vind ik dat ze champagne te vaak even

warm opdienen als een kopje thee. Dus waarom drinken we daar niet op?

LYDIA: Wil je dat ik drink op ‘zuipen’?

PAUL: Wel, wat denk je dan van ‘op het laatste doek’?

LYDIA: Nee, dat klinkt te... Ik bedoel maar, ik ben nog niet dood.

40

PAUL: Je verhuist naar Zwitserland. Sommigen zouden zeggen dat dat hetzelfde is.

LYDIA: Alleen onbeleefde mensen.

PAUL: Dan… een toast op alle onbeleefde mensen in de wereld. God zegene hen en al hun

ex-vrouwen. (ZIJ DRINKEN BEIDEN) Ondanks de temperatuur is hij eigenlijk heel

goed.

LYDIA: Alleen het beste is goed genoeg.

PAUL: Ik denk ook dat een knappe heer je die champagne heeft gekocht?

LYDIA: Nee eigenlijk. Ik heb een regelmatige bevoorrading.

PAUL: Hoe verschrikkelijk decadent.

LYDIA: Nu ik eraan denk… ik moet mijn bestellingen nog annuleren. Och de schat, de arme

man zal failliet gaan... Zijn er geen aardbeien?

PAUL: Nee helaas. De fanfare ging die meebrengen.

LYDIA: Hoe zit het met de chocolade? Zijn er pralines? Ik ben er zeker van dat iemand me die

heeft gestuurd. (ZE ZOEKT NAAR EEN DOOS PRALINES TUSSEN ALLE

BLOEMEN) Vroeger, toen de actrices werden behandeld als Godinnen, zonden de

mannen bloemen, met colliers gedrapeerd. Nu krijgen we met chocolade bedekte

kersen... Verdomme, waar zijn ze? Ga je mij niet helpen?

PAUL: Daar lijkt het niet op.

LYDIA: Katherine organiseerde dit gewoonlijk allemaal voor mij. Waarom heb ik haar

ontslagen? Ik moet mijn humeur leren beheersen.

PAUL: Dat klopt. Die openbaring komt twintig jaar te laat, maar ja, het klopt.

LYDIA: (VINDT DE PRALINES) Aha! Daar zijn ze! Ik wist dat ze daar ergens zaten. (LYDIA

ONDERZOEKT DE DOOS MET PRALINES, DIE ECHT WEL VERKREUKT IS. ZE

LOOPT NAAR PAUL) Je hebt mijn chocolaatjes geplet! Je hebt echt geen manieren.

Ze hebben heerlijke chocolade in Zwitserland. Charles heeft gezegd dat hij er me elke

zaterdagmorgen zal gaan kopen. Hij zal stil opstaan terwijl ik nog slaap en naar de

winkel lopen.

PAUL: Ik hoop dat die winkel niet op een berg gevestigd is of je zult hem de hele dag niet

meer zien.

LYDIA: Ik zal dat maar negeren. En nu krijg je er geen.

(ZIJ EET EEN PRALINE, MAAR HOUDT DE DOOS DICHT BIJ HAAR ZODAT PAUL

ER NIET AAN KAN)

PAUL: Ik heb nooit gezegd dat ik er al één wilde. Zeker niet als het Zwitserse zijn. Zijn het

Zwitserse?

41

LYDIA: Het is moeilijk te zeggen als ze zo geplet zijn. (ZE EET EEN ANDERE) Ik denk dat ze

het wel zijn. De Zwitsers zijn goed in zoete dingen.

PAUL: Ik zou het niet weten. Maar ik veronderstel dat elke verdomde plek wel iets speciaal

moet hebben. En wat zou dat daar dan precies zijn?

LYDIA: Wat bedoel je? Sorry, ik zat juist bij de kers, ik was afgeleid.

PAUL: Wat heeft Zwitserland dat het zo speciaal voor je maakt? Als je van plan bent om er

alles voor achter te laten, dan moet er iets… ongelooflijks aan zijn? Dus wat is het?

Welke aantrekkingskracht heeft het op jou?

LYDIA: Och, stop daarmee, je bent niet in het minst geïnteresseerd.

PAUL: Toch wel! Ik ben dat echt. Enfin… geïntrigeerd. Ik wil dat weten, dus slik die kers in en

vertel het me.

LYDIA: Waar zal ik beginnen?

PAUL: Wel, is het… Is het er mooi?

LYDIA: (ZITTEND) Oh ja. Dat is het zeker. Meer dan mooi. Aan de andere kant van het meer

kan je de Alpen zien… Wit besneeuwd en met hun perfecte reflectie in het koele

water. En vogels vliegen over je hoofd, terwijl er een toevallige boot langs drijft. Langs

de rand van het meer en de houten staketsels. En de charmante kleine dorpjes. En in

het voorjaar zijn er, overal waar je kan zien, kleine kleurrijke bloemen. En frisse lucht

in een zachte wind. En dat is niet alles. Er zijn zoveel plaatsen om te bezoeken…

Franse, Italiaanse, Duitse. Elk met hun eigen restaurants. In één namiddag kan je

croissants, pizza's en worstjes eten, elk in hun eigen taal. Het eten is er uitzonderlijk,

de mensen beleefd, de straten schoon. Ik droomde van zo’n plek. En nu is die van mij.

En ik kan het allemaal met Charles delen.

PAUL: En wat wil je de hele dag doen… met Charles? Behalve eten?

LYDIA: Oh, de tijd vliegt als we samen zijn. We kunnen urenlang praten. Prachtige

gesprekken. Het is waar. We hebben nooit gesprekstof tekort. Alhoewel ik soms

volkomen stil word en gewoon wil luisteren. Als een studente, die verliefd is op haar

leraar. Hij is een fascinerende, wonderbaarlijke man. En hij barst van de charmes.

Dus je zou je goed met hem verstaan. Je zou elkaar eindeloos proberen buiten te

charmeren. Het zou als een 24-uren competitie armworstelen worden. Maar dan

minder interessant. Maar weet je wat ik het meeste in hem bewonder?

PAUL: Ik kan het me niet voorstellen.

LYDIA: Zijn rust.

PAUL: Rust? Bedoel je dat hij niet beweegt.

42

LYDIA: Hij hoeft niet rond te lopen, of zijn armen te kruisen, in alle richtingen rond te kijken.

Hij kan gewoon helemaal stil zitten… denken, praten, luisteren. Het is verwoestend

aantrekkelijk. Vooral voor iemand zoals ik die het leven als een kermisattractie beleeft.

Kun je je dat voorstellen? Om alles een halt toe te roepen en gewoon een pauze te

nemen...

PAUL: Persoonlijk vind ik dat pauze's danig worden overschat.

LYDIA: Dat komt omdat je geen rust hebt.

PAUL: Nee, dat is waar. Ik wil af en toe "mijn armen kunnen kruisen". En waar zouden we

zijn zonder een goed kruis?

LYDIA: We zouden kalmer zijn, denk ik.

PAUL: Ja, als je dat zoekt..? Maar had je dan niet beter een beeldhouwwerk gekocht? Ze zijn

ook erg stil en ze spreken ook niet tegen.

LYDIA: Maar ze kopen ook geen chocolade. (ZE EET ER NOG EEN)

PAUL: Dus je bent overtuigd? Jij gelooft werkelijk dat je iets hebt dat je echt wilt?

LYDIA: Dat geloof ik wel. Ja.

PAUL: Wel... Het zou verkeerd van mij zijn om niet blij voor je te zijn. Maar nogmaals, ik ben

altijd verkeerd in alles. (EVEN WORDT ER NIETS GEZEGD. ZE NEMEN NOG EEN

SLOK CHAMPAGNE)

LYDIA: Je mag nu een praline nemen, als je dat wil?

PAUL: Ik ben mijn eetlust verloren.

LYDIA: Ik wou dat je echt blij voor mij was.

PAUL: Ik ben het aan het proberen. Push me zo niet... (HIJ WANDELT ROND IN DE

KAMER) Misschien moet je alles maar beginnen op te ruimen? Moet het niet allemaal

tegen vanavond weg zijn?

LYDIA: Ik ben er nog niet klaar voor… Nog niet.

PAUL: Ben je zeker? Ik bedoel maar, waarom het vertragen. Het is maar inpakken.

LYDIA: Het is meer dan dat. De laatste voorstelling is altijd een heel vreemde zaak, zelfs bij

de meest onbeduidende tournees. Zie je die activiteit in de gangen dan niet? Het lijkt

wel een groot feest, een storm van opwinding, tranen en glimlachjes en de chaotische

uitwisseling van telefoonnummers. En nadien vertrekt elke acteur met een lachje en

wat vrolijk gewuif. En dan is het gedaan. Als je ze dan de straat ziet overlopen, zien

ze er verschrikkelijk eenzaam uit. Dat is het ding, zie je. Na al dat gezelschap en het

gebabbel, na het applaus en de extase, gaan ze - wij - alleen naar huis. Daarom

drinken acteurs zoveel. Dat vertrek zo lang mogelijk uitstellen als we kunnen. En dat

43

is waarom acteurs de gelukkigste, zieligste mensen zijn, die je ooit zal ontmoeten. (ZE

DRINKT)

PAUL: Maar je bent toch niet triestig, vanavond. Nee toch?

LYDIA: Ik weet niet wat ik vanavond ben. En ik vraag me af wat ik zal zijn als ik uit deze

kamer weg ben? (ZE LOOPT ROND)

PAUL: Je hoeft niet weg te gaan. Je hoeft niets te veranderen.

LYDIA: Laten we het er niet opnieuw over hebben. Ik zei dat ik niet weet wat ik zal zijn. Niet

dat ik het niet wilde weten. En het is tijd om dat te doen. Je hebt gelijk… We moeten

maar eens beginnen opruimen. Kan je me even helpen om deze kaarten op te

ruimen?

PAUL: Uw wil is wet, mevrouw.

LYDIA: Dat was het nooit. Ik heb je nooit tot iets kunnen verplichten.

PAUL: Maar we beginnen opnieuw, nietwaar. (BEGINT DE KAARTEN ROND DE SPIEGEL

EN IN DE KAMER TE VERZAMELEN. REFEREERT NAAR DE KAARTEN) Ken je al

deze mensen echt?

LYDIA: Natuurlijk! Het zijn meestal acteurs. Elke kaart draagt een herinnering aan één of

andere oude voorstelling. Dit beroep laat je met zoveel herinneringen achter. De

goede voorstelling geven je een fier gevoel. En de slechte zijn een bron voor leuke

anekdotes. Soms is het zelfs prettig om in zo’n ramp te zitten, gewoon om de verhalen

te kunnen vertellen.

PAUL: Je hebt veel geluk. Om iets te mogen doen waar je van houdt.

LYDIA: Ik ben gelukkig. En ik weet het.

PAUL: Ik ben er jaloers op.

LYDIA: Werkelijk?

PAUL: Eigenlijk heb ik nooit ontdekt wat ik met mijn leven wil doen. Oh, ik vul het wel op de

één of andere manier op. Maar ik heb nog geen idee waar het naartoe gaat. Ik drijf

gewoon mee, altijd wel ergens naartoe. Maar meestal kom ik nergens aan.

LYDIA: Doe niet onnozel.

PAUL: Oh, het is niet onnozel. Heel weinig van mijn vrienden hebben een pad, een precies

doel. We zijn werkelijk de verloren generatie. We dwalen gewoon rond in de wereld.

Maar ik was altijd graag getrouwd met een actrice. Dus ik denk dat ik het theater een

zeer afleidend beroep zou vinden. Het houdt je tenminste op de top van je tenen. Ja,

ik denk dat ik het prettig zou vinden. Niet acteren of regisseren, maar… ergens in de

schaduw... Misschien had ik toneelschrijver moeten geworden zijn?

44

LYDIA: Een toneelschrijver !? Nu word je hysterisch.

PAUL: (GEEFT DE STAPEL KAARTEN AAN LYDIA) Jij wist al op zo'n jonge leeftijd wat je

wilde doen. Wat een gave was dat. Jij bent dan ook nooit verloren gelopen, nietwaar?

LYDIA: Het vinden van welke carrière je wil in het leven, zorgt niet noodzakelijkerwijs voor

geluk.

PAUL: Nee. Maar je weet wie je bent. En wat je bent. En ik? Wie ben ik, verdomme?

LYDIA: Ik kan je daarbij helpen. Ze hebben heel goeie psychiaters in Zwitserland. Ik zal een

afspraak voor je maken.

PAUL: Ah, daarom gaan al die gekken daar leven…

LYDIA: Nee Paul, ik ben zeker dat die hier, onder dit dak, zitten. Hier leef je op het randje van

de krankzinnigheid. Dat we allemaal een beetje gek zijn, is de enige waarheid over dit

beroep.

PAUL: Slechts een beetje?

LYDIA: Ze hebben, interessant genoeg, maar weinig acteurs in Zwitserland. Ik veronderstel

dat het er daarom zo rustig is... Je zal het zelf ondervinden als je eens langs komt.

PAUL: Ik word zeker niet uitgenodigd?

LYDIA: Welk verschil zal dat maken? Je komt toch als je zin hebt, of je nu uitgenodigd bent of

niet. Maar - geschokt als ik het mezelf hoor zeggen – je bent hartelijk welkom. Voor

een dag of twee. Als Charles op zakenreis is, misschien. Niet dat ik het voor hem wil

geheim houden. Het zou gewoon een verschrikkelijk rompslomp vermijden.

PAUL: Het zou me plezier doen.

LYDIA: Goed. We kijken er al naar uit. Vooral omdat... niemand anders zal komen.

PAUL: Dat is zeker niet waar? Hoe zit het met al die mensen die je een kaartje hebben

geschreven, je bloemen hebben gestuurd?

LYDIA: Och lieverd. Die vriendschappen zijn allemaal erg aangenaam. Maar geen ervan zijn

echt. Als je samenwerkt, zijn er allemaal knuffels en kusjes. Je zit als soldaten samen

in de kazerne, verwante geesten, de beste vrienden, vrienden voor de eeuwigheid. En

dan eindigt de tournee en je ziet elkaar nooit meer terug. En je bent niet teleurgesteld

en je bent niet verbaasd. Omdat je dat wist, ook al was je de beste vrienden.

PAUL: Dat lijkt me eerder triestig.

LYDIA: Nee, het is gewoon zoals het is. Voor ons toch. We zijn op die manier gemaakt door

deze jungle. Maar jij, je bent in een andere vorm gegoten. Niet noodzakelijkerwijs een

betere vorm, maar... Maar je komt toch eens langs?

45

PAUL: Misschien moet ik het niet doen. Jij zou zelf regelmatig naar hier kunnen komen en

me bezoeken? Ik zie niet in waarom niet. Uiteraard kunnen we geen enorme

hoeveelheden rust en temperaturen van min 30 graden aanbieden, maar er zijn veel

andere attracties. Geraldine Cook speelt ‘Titania’ volgend seizoen. Ze zal

verschrikkelijk zijn… dat wil je toch niet missen !? Bovendien is deze stad… wel, het is

echt een heel mooie plek... Hoewel, zonder jou zou het wel eens wat minder kunnen

zijn. En daarom zal iedereen je missen. Hoewel ze het nog niet weten... En met dat in

gedachten… (PAUL NEEMT DE PRUIK OP DE PRUIKENSTAND) Kan ik dit mee

naar huis nemen? Ik denk ze tentoon te stellen in mijn hal.

LYDIA: Hoe dan? Bovenop een spies?

PAUL: Nee nee. Niet noodzakelijk. Maar als een trofee uit ons huwelijk. Ik dacht dat ik het

kon uitstallen met één van de schotels die je naar me gooide.

LYDIA: Dat doe je niet. Het is een zeer dure pruik. Je zou het cadeau moeten geven aan één

van je jonge actrices-vriendinnetjes.

PAUL: En wat doet je in Godsnaam denken dat ik nog "jonge actrice-vriendinnetjes" heb?

LYDIA: Och Paul, het is niet omdat ik hier de hele avond vast zit, dat het betekent dat ik niet

weet wat er in de wereld gebeurt. (ZE KIEST EEN PAAR ROZEN UIT) Deze bloemen

zullen hier gewoon moeten blijven. Ik zou niet weten wat ik met ze zou moeten

aanvangen in dit deel van de nacht. Er zijn er zoveel. Maar deze rozen zal ik mee

naar Zwitserland nemen. En ze in onze boeken drogen.

PAUL: Boeken!? Lees je tegenwoordig ?! Wanneer begon die dwaasheid?

LYDIA: Ik weet het! Ik heb nooit gelezen. Toch geen boeken. Alleen scripts en nog eens

scripts. Maar boeken zijn zo geweldig… Je kan er helemaal in wegzakken. Als een

boek prettig is, kan je een hele middag doorgaan met lezen aan het meer.

PAUL: En als het depressief is, kun je jezelf erin gooien.

LYDIA: Charles heeft me de complete set van… (ZE STOPT PLOTS, ALS ZE DE DINGEN

REALISEERT DIE ZE WIL DOEN. ZE HOUDT HAAR HAND VOOR DE MOND OM

ZICHZELF TE STOPPEN MET WENEN)

PAUL: Wat is er?... Lydia?

LYDIA: Het leek altijd zo ver weg. En plotseling is het al hier.

PAUL: Niet wenen.

LYDIA: Dat doe ik niet. (ZE DROOGT HAAR OGEN MET HAAR VINGERS) Nu ja, gewoon

een traan of twee. Ik ben er verbaasd over, ik dacht dat ik me van die emotie al had

46

bevrijd tijdens het stuk. Ik denk dat echte tranen uit een ander deel van je lijf komen….

Ik ben een beetje bang.

PAUL: Jij? Jij bent nergens bang voor.

LYDIA: Ik was dat niet. Maar ik word ouder.

PAUL: Doe niet belachelijk. Actrices worden niet ouder. Ze krijgen gewoon grotere pruiken en

meer make-up.

LYDIA: (LACHT EEN BEETJE) Dat is waar. Tot het moment komt wanneer je je replieken niet

meer van buiten kunt leren. Dan verouder je zo snel dat het je omver blaast... Dat is

de verschrikkelijke waarheid. De meeste acteurs zouden blijven presteren tot ze als

een oude kar kraken. Maar je geheugen laat het afweten. En om op het podium te

staan wachten om te spreken, maar niet in staat te zijn om de woorden te vinden.

Wel, dat is zo verschrikkelijk dat je nooit meer rustig zal slapen. Dus je geest en

lichaam… ze vertellen je wanneer je moet stoppen. Zelfs als je dan weg gaat, breekt

je hart nog in stukken. Het is erg spijtig. Maar niemand merkt het op. Want er staat al

een wachtrij anderen om je plaats in te nemen. Een rij van jeugdige artiesten die

uitstrekt tot aan de horizon. Zelfs terwijl ik hier nog sta, kan ik de volgende

vrachtwagen vol diva’s al de stad horen inrijden.

PAUL: Heb je een knuffel nodig? Of – misschien – iets meer…? (HIJ GAAT NAAR HAAR

TOE, MAAR ZIJ HOUDT HEM TEGEN)

LYDIA: Laat me je niet weer moeten slaan. Het is niet goed voor mijn handpalmen.

PAUL: Dan blijf ik hier, als je het niet erg vindt. Mijn tandarts zal het waarderen. Ik bekijk je

wel van op afstand.

LYDIA: Er bestaat geen wet die dat verbiedt.

PAUL: Er zou er één moeten zijn… Je weet niet waar ik aan denk... Oh God, Lydia, waarom

heb je me ooit verlaten?

LYDIA: Oh Paul… nu niet. Zie je niet dat ik aan het instorten ben?

PAUL: Sorry, maar ik werk hier tegen een deadline aan. En ik kan het nog altijd niet van me

afschudden dat onze scheiding niet logisch was. (PAUL BEKIJKT ZICH SNEL IN DE

SPIEGEL) Kijk naar me, ik ben aantrekkelijk.

LYDIA: Nee, je bent arrogant en kortzichtig. Dat is niet hetzelfde.

PAUL: Je had me nooit moeten verlaten.

LYDIA: (HIERDOOR GESCHOKT) Wacht even? Ik heb jou verlaten?!

PAUL: Ja, dat deed je. Ik denk dat jij en ik het meer kans hadden moeten geven…

47

LYDIA: Meer kans !? Stop, stop al maar. Ik ga hier vanavond niet meer over praten. Niet

vanavond!

PAUL: Ik vrees van wel… want het moet eens gezegd worden.

LYDIA: Het kan wachten tot je bezoek.

PAUL: Dat kan het niet! Ik wil dat je voor je vertrek toegeeft dat je te impulsief hebt

gehandeld. Dat je een wilde beslissing hebt genomen in het heetst van de strijd.

LYDIA: Ik ga niks toegeven.

PAUL: Je weet dat het waar is. Je had het niet overdacht!

LYDIA: Oh, in Godsnaam, waar had ik dan over moeten denken, Paul? Je bedroog me

telkens met andere vrouwen!

PAUL: Wat? Dat deed ik niet!

LYDIA: Dat deed je wel, verdomme! Dat kan je niet ontkennen. Je had wel een dozijn affaires.

PAUL: Een dozijn! Mijn god, je overdrijft. Het waren er hooguit tien.

LYDIA: Ha!

PAUL: En het waren geen affaires. Je had me toen al verlaten. Dat schijn je altijd te vergeten.

Je was weg, had je koffers gepakt. Het was voorbij.

LYDIA: Niet voorbij… We waren nog getrouwd.

PAUL: Alleen technisch gezien. Het huis stond te koop, je had al je bezittingen al verwijderd

en je had me gezegd dat je me nooit meer wilde zien.

LYDIA: Wat niet werkte. Je bent me over het hele land gevolgd tijdens de opvoeringen van

"Hamlet"… Ik kon me niet van jou ontdoen.

PAUL: Ik wilde met je praten! Om uit de miserie te geraken. Ik wilde dat we de dingen konden

vergeten, alles weer goed maken.

LYDIA: En hoe heb je dat gedaan? Door seks te hebben met de actrice die Ophelia speelde!

Ik voelde me zo vernederd. De arme meid wist trouwens ook niet wat haar overkwam.

PAUL: Dat zou ik nu ook niet willen zeggen.

LYDIA: En je had verschillende slippertjes met de andere dames uit het stuk. Met de blonde,

die het dienstmeisje speelde… of als het gerucht waar is, met de beide dienstmeisjes.

Aan het eind van het tournee had je met elke vrouw in Denemarken geslapen!

PAUL: Wat had je dan verwacht, als je me elke avond afwees? Ik hield van je! Voor 'Hamlet'

heb ik nooit naar een andere vrouw gekeken. (EEN BLIK VAN LYDIA) Ik deed het

echt niet! Ik was er voor jou.

LYDIA: Als dat zo was, heb ik het toch niet gezien.

48

PAUL: Dan had je misschien soms eens van je scripts moeten opkijken? Het is niet makkelijk

om voor je aandacht te concurreren met duizenden juichende fans. Als dat in het

theater gebeurde, was dat allemaal niet erg, maar als je over niets anders praat en

dat alles is waar je mee bezig was, hoeveel ruimte blijft er dan over voor een echte

menselijke relatie? Verdomme, Lydia. Als je daar met die oude Zwitserse gek kan van

weggaan, waarom kon je dat dan niet met mij?

LYDIA: Omdat ik het niet wou.

PAUL: Dat is geen antwoord.

LYDIA: Dat is alles wat ik kan zeggen. Ik kan niet meer uitleggen hoe ik me tien jaar geleden

over iets gevoeld heb. Ik weet bijna niet meer wat ik gisteren voelde. Het werkte

gewoon niet. Dat is mijn antwoord. Doe ermee wat je wil.

PAUL: Dus, jij hebt geen spijt?

LYDIA: Ja, natuurlijk spijt het me. Ik trek elke beslissing die ik maakte in twijfel. Dus, ik heb

tonnen vol spijt. En voor de goede orde, ik ben er zeker van dat Ophelia het ook

betreurt!

PAUL: Dat betwijfel ik heel erg.

LYDIA: Het verbaasde me dat ze niet naar een klooster rende! Ik denk dat ze in de plaats

daarvan in “de tante van Charley” eindigde. Of op een andere artiesten-kerkhof. Je zal

haar wel terugvinden, als je hard genoeg zoekt.

PAUL: Ik ben niet in haar geïnteresseerd, of in iemand anders uit dat duistere verleden. Ik

kan me zelfs niet meer herinneren hoe ze eruit zag.

LYDIA: Jong! Zo zag ze eruit.

PAUL: Nee, nee, jeugd had er niks mee te maken.

LYDIA: Och, doe niet onnozel. Niemand bedriegt zijn vrouw met iemand ouder!

PAUL: Ik heb je niet bedrogen. We waren al uit elkaar!

LYDIA: Dat was tijdelijk!

PAUL: En hoe moest ik dat weten? Je negeerde me compleet. We communiceerde niet

meer.

LYDIA: Omdat er niets was om over te praten.

PAUL: Ik had dingen om over te praten. Ik had een kans om het uit te leggen verdiend. Je

moet de andere persoon de gelegenheid geven om het uit te praten. Je beleeft je hele

leven al als een monoloog die af en toe wordt onderbroken. Dat werkt niet. Door de

hitte van de discussie - als je ooit eens een echt gesprek zou gehad hebben, een

eerlijk gesprek - zou je veel beter geworden zijn. En veel minder gescheiden.

49

LYDIA: Wat je me ook te zeggen had, je verloor het recht om te spreken toen je je op de

maagdelijkheid van Ophelia smeet! Ik hoop dat ze het waard was!

PAUL: Natuurlijk was ze het niet. Ik voelde me alleen eenzaam!

LYDIA: Had dan een hond gekocht!

PAUL: Je begrijpt het niet. Mannen zitten anders in elkaar.

LYDIA: Oh, begint niet.

PAUL: Dat is zo, we zijn op een andere manier gecreëerd.

LYDIA: Dus slapen met jongere vrouwen terwijl je nog getrouwd bent, is gewoon een

constructiefout?

PAUL: Ja… ja, ik denk dat je dat zo kan stellen… een constructiefout.

LYDIA: Ah. Dat zou verklaren waarom een afspraak met een man geen enkele garanties

biedt.

PAUL: Zie je wel, je probeert weer de slimmerik uit te hangen.

LYDIA: Niet proberen, schat, ik ben gewoon slim. Maar naast jullie zijn we allemaal genieën.

Jullie zijn belachelijk.

PAUL: Je hebt me belachelijk gemaakt toen je me weg stuurde. Je hebt me uit je leven

gebannen en ik was wanhopig, verdrietig, triestig. Het is gewoon natuurlijk om dan

een soort geborgenheid te zoeken, om liefde in de ogen te zoeken van iemand

anders. Ik hield van je! Hoe had ik anders met de wereld kunnen omgaan?

LYDIA: Ik heb jouw soort liefde niet nodig. Ik heb toewijding en loyaliteit nodig.

PAUL: Koop dan een hond!

LYDIA: Oh… wie hangt nu de slimmerik uit?

PAUL: Ik moest, in die verschrikkelijke tijd, gewoon het gevoel hebben dat ik niet voor de rest

van mijn leven alleen zou zijn.

LYDIA: Waarom trouwde je dan niet met een andere actrice? Er zijn er genoeg.

PAUL: Omdat ze niet interessant zijn. Ze zijn niet onweerstaanbaar... Ze zijn ‘jou’ niet!

(EEN PAUZE)

LYDIA: Heel weinig mensen zijn dat...

PAUL: Eerlijk gezegd, Lydia, ik was niet schaamteloos aan het jagen. Ik wist gewoon niet wat

ik met mezelf moest doen. Elke dag dat je me negeerde was een nachtmerrie. En die

vrouwen, die toevallige vrouwen…

LYDIA: Die jonge vrouwen.

PAUL: Brachten een beetje zonneschijn. Om me erdoor te krijgen. Verdienen we niet

allemaal wat zonneschijn na de regen?

50

LYDIA: Was dat een zwakke poging om het weer te analyseren?

PAUL: Ik ben bang van wel. Ik zal het gewoon eenvoudiger stellen - ik hield van je. En toen je

me verliet, werd ik een gekke dwaas. Maar ik ben niet meer gek.

LYDIA: Dat is een kwestie van mening.

PAUL: De jouwe is de enige mening die ik belangrijk vind.

LYDIA: Sinds wanneer?

PAUL: Altijd al. (PAUL GAAT OP ZIJN KNIEËN ZITTEN OM VERGIFFENIS TE VRAGEN)

Lydia alstublieft... Vergeef me. Kan je me niet gewoon vergeven wat ik gedaan heb?

Voor alles wat ik deed? En alles wat ik niet gedaan heb, maar probeerde te doen? En

wou dat ik niet gedaan had? Of wenste dat ik het niet had geprobeerd… sorry, ik was

het nu even kwijt, maar je snapt het punt toch? Het leven is zo kort. Vergeef me.

(EEN PAUZE)

LYDIA: Nee, ik kan je niet vergeven... Maar geef me tijd en ik kan het - ik kan het misschien…

vergeten...

PAUL: Als dat het beste is wat je kan doen, dan zal ik dat, voorlopig, aanvaarden.

(HIJ WIL AL WEER OPSTAAN)

LYDIA: Ik zei niet dat je kon opstaan. (PAUL BLIJFT GEHOORZAAM OP ZIJN KNIEEN

ZITTEN) Je bent zo vermoeiend, Paul. Weet je, ik had deze hele dag zo simpel

uitgestippeld..!

PAUL: Wel ja, het leven is ingewikkeld.

LYDIA: Het was veel minder gecompliceerd voordat jij door die deur liep.

PAUL: Het spijt me als ik…

LYDIA: Stop… Stop! Alsjeblieft, niet nog meer. Kom, geef me maar een sigaret.

PAUL: (NEEMT HET PAKJE, MAAR HET IS LEEG) Sorry, ik heb er geen meer.

LYDIA: Wat!? Het is gewoon niet mijn dag ! (DE TELEFOON RINKELT. PAUL GAAT ER

NAARTOE OM HEM TE BEANTWOORDEN) Durf niet! (HIJ BLIJFT STAAN. LYDIA

BEANTWOORDT DE TELEFOON. IN DE TELEFOON) Ja? Oh ja, schat, hoe gaat het

ermee? Ben ik de laatste hier? Ja, natuurlijk gaan we direct door. De kostuums

hangen op hun gebruikelijke plaats... .Als ik de pruik hier achterlaat, vind jij er wel een

nieuwe thuis voor, hé?... (ZE KIJKT NAAR DE PRUIK) Ja, geef het maar ’s morgens

wat melk en laat het 's avonds uit. Ha ha... Oh, dat is heel vriendelijk van je. Je bent

tijdens deze gehele tournee echt geweldig geweest. Ik meen het. Ik zal je nooit

vergeten. (ZE HANGT DE TELEFOON OP)

PAUL: Wie was dat?

51

LYDIA: Ik herinner me hem niet. (EEN WREDE GLIMLACH) Ze willen dat ik de kamer verlaat.

Er staat een vrachtwagen buiten te wachten, om de kostuums weg te halen. Om alles

naar de opslagruimte te doen... (ZE KIJKT ROND IN DE KAMER) Is deze kleedkamer

niet verschrikkelijk? Het zijn de meest afschuwelijke plaatsen zodra de tournee over

is. Plotseling ben je precies op een begrafenis.

PAUL: Laten we hier dan weg gaan. Laten we een stukje gaan wandelen.

LYDIA: Een wandeling?

PAUL: Het moet niet ver zijn. Een toertje rond de blok

LYDIA: Ja, oké. Waarom niet? Ik wil graag een laatste wandeling door de boomgaard maken.

PAUL: Boomgaard? Welke boomgaard?

LYDIA: Die van de Kersentuin.

PAUL: Ik dacht dat je die verkocht had?

LYDIA: Doe niet zo idioot.

PAUL: Ik kan niks beloven.

LYDIA: Het zal een leuke manier zijn om afscheid te nemen, denk ik. Kom, laat mij je recht

helpen. Dat kan niet gemakkelijk zijn op jouw leeftijd. (ZE HELPT HEM RECHT EN

STOFT ZIJN BROEKSPIJPEN AF MET HAAR HAND) Je zal het leuk vinden om eens

op het podium te staan, nu de voorstelling gedaan is. Het heeft een zeer bijzondere

sfeer. Beangstigend, maar vriendelijk.

PAUL: Zal het er niet te donker zijn?

LYDIA: Er zal nog een spooklicht aan zijn. Voor oude spoken als wij. (LYDIA BEGINT DE

LAATSTE DINGEN VAN DE SCHMINKTAFEL IN HAAR BEAUTY CASE TE

STOPPEN. TERWIJL ZE DAT DOET) Wil je mijn muziek nemen?

(PAUL NEEMT DE MUZIEKSPELER, EVENTUEEL MET DE LANGSPEELPLATEN.

LYDIA NEEMT DE DOOS PRALINES EN EEN AANTAL BLOEMEN EN STEEKT HET

LAATSTE ITEM IN HAAR BEAUTY CASE)

PAUL: Ben je klaar?

LYDIA: Ja. Uiteindelijk. Ik denk dat ik er klaar mee ben…

(LYDIA SLUIT CEREMONIEEL HET DEKSEL VAN DE BEAUTYCASE)

BLACKOUT

52

SCENE 3

(HET ‘SCENE’-GEBIED. HET BOOMGAARD-DECOR. EEN VAN DE BOMEN LIGT

NEER OP DE VLOER, KLAAR OM TE WORDEN WEGGENOMEN. EEN

SPOOKLICHT OP EEN STATIEF IS HET ENIGE STERKE LICHT OP DE SCENE.

MAAR BLAUWE EN RODE WERKLICHTEN ACHTERAAN GEVEN KLEUR AAN

DETAILS IN DE DUISTERNIS. LYDIA EN PAUL WANDELEN OVER DE SCENE EN

IN HET GEBIED DAT VERLICHT WORDT DOOR HET SPOOKLICHT)

LYDIA: Het is niet te stoffig. Ze vegen het voor elke voorstelling. Of we zouden op de boom

kunnen gaan zitten? (DIT LIJKT EEN BETER IDEE EN PAUL GAAT OP DE

OMGEVALLEN BOOM ZITTEN, NADAT HIJ ALLES WAT HIJ BIJ HEEFT OP DE

GROND HEEFT GEZET. LYDIA VOELT DE WARMTE VAN HET SPOOKLICHT EN

GAAT ER NAAST STAAN, WAAR ZE EEN SPEECH DOET UIT DE VIERDE SCENE

VAN ‘DE STORM’ VAN WILLIAM SHAKESPAERE) Onze braspartijen zijn nu

beëindigd. Deze acteurs, zoals ik je al had voorspeld, waren allen geesten, en zijn

versmolten in de lucht, in de ijle lucht. En evenzo de basis-loze stof van deze visie, de

gevangenistorens in de wolken, de prachtige paleizen, de plechtige tempels, de grote

wereld zelf. Ja, alles wat het eraan herinnert, zal opgelost worden. En zoals deze

onbeduidende vertoning vervaagt, laat het geen foltertuig achter. We zijn de dingen

waarvan dromen zijn gemaakt en onze kleine wereld wordt afgerond met een diepe

slaap.

(ZE RAAKT HET SPOOKLICHT AFFECTIEVOL AAN EN WANDELT NAAR DE

OPGEVALLEN BOOM EN GAAT NAAST PAUL ZITTEN)

PAUL: Ik ben verbaasd dat het hier zo stil is.

LYDIA: Ga maar eens door de gang van de kleedkamers. Het geluid van de carrières die aan

een einde komen, is oorverdovend. Een praline? (ZE BIEDT DE DOOS PRALINES

AAN EN HIJ NEEMT ER EEN UIT EN STEEKT ZE IN ZIJN MOND)

PAUL: Die zijn goed. Wie heeft ze gekocht?

LYDIA: Ik herinner het me niet. Eén van mijn mannelijke aanbidders. (LYDIA KIJKT OP HET

KAARTJE BIJ DE DOOS VAN DE PRALINES. ENIGSZINS TELEURGESTELD

DOOR WIE ZE HEEFT GESTUURD) Oh, ze zijn van mijn agent. Ik vond al dat ze zo

raar smaakten. En er mankeert 10 procent. (ZE ZET DE DOOS WEG)

PAUL: Ik dacht dat je agent dood was.

53

LYDIA: Misschien wel. Het is soms moeilijk te zeggen. Maar nee, hij was gisteren nog hier,

om eerlijk te zijn. Hij vertelde me hoe geweldig ik wel was, dronk al mijn Cognac op en

barste dan in tranen uit. Hij gebruikte mijn hele doos Kleenex. Het ding is, dat ik de

enige fatsoenlijke klant ben die hij heeft. Hij heeft niet zo goeie naam, weet je, en dus

zag hij mij als zijn redding. Niet dat het mij enig goed heeft gedaan.

PAUL: Waarom ben je dan niet van agent veranderd?

LYDIA: Wat zou dat voor zin hebben gehad? Het is zoals van strandstoel veranderen op de

Titanic, We gaan er allemaal aan op het einde. Trouwens, ik kon hem niet in de steek

laten. Hij heeft me geholpen in het begin van mijn carrière. Hij zag iets in me dat een

ander nooit heeft gezien. En in ruil gaf ik hem prestige, veronderstel ik. Het vermogen

om met opgeheven hoofd in een theater binnen te lopen. Maar nu blijft alleen een

heleboel koorknapen en een aantal verouderende komedianten alles waaraan hij is

overgelaten. Ik betwijfel of hij ooit weer buiten zijn kantoor zal te zien zijn. Hij zat op

mijn sofa met een vreemde mix van gevoelens van dankbaarheid, verdriet en verraad.

Hij weende een beetje voor elk deel daarvan. Ik laat een hele hoop mensen stikken.

Er ligt een spoor van vernieling achter mij.

PAUL: Dat is waar. Je laat je publiek, je agent, je journalisten, je producenten... je

alcoholleveranciers achter. En het meest van al - jouw minnaars.

LYDIA: Ik vind het niet erg om die minnaars te laten vallen. Ik ben er goed van af.

PAUL: Waarom zeg je dat nu? Vond je dan niemand leuk, waarmee je naar bed bent

geweest?

LYDIA: Ik deed het wel toen ik met hen naar bed ging. Maar op een gegeven moment voelen

ze dat ze moeten praten. En het gaat meestal bergaf van dat moment. Maar jij niet. Je

kan goed praten.

PAUL: Ik wist nooit zeker of je wel luisterde. Je was eigenlijk steeds afgeleid.

LYDIA: Dat weet ik, maar nu heb jij al mijn aandacht.

PAUL: Eindelijk! Na al die jaren. (GEEFT HAAR EEN SNELLE KUS)

LYDIA: Niet doen. Daarvoor zijn we niet hier.

PAUL: Ik dacht dat je het misschien wel zou zijn. Wel... We hebben toch wel van onze kleine

tuimelpartij in de bloemen genoten, nietwaar?

LYDIA: Dat was een bewijs van onnozelheid, dat zal niet meer gebeuren. Het was voor de

voorstelling. Ik was erg nerveus, bang. Ik weet niet meer wat ik was… maar ik was

niet mezelf.

54

PAUL: Oh, je was echt wel jezelf. Ik zag het goed genoeg. En het was geen slechte manier

om ‘goeiedag’ te zeggen. Of ‘tot ziens’. Het is hier heel romantisch, vind je niet? Eén

enkel flikkerend licht. De rijen lege zitplaatsen. Als dit een roman was, zou je nu in

mijn armen vallen.

LYDIA: Dat bewijst dat je nooit leest. Over het algemeen sterft iemand aan het einde van een

roman. Of gaat naar het buitenland, met een gebroken hart.

PAUL: Ik kan nog steeds niet geloven dat je weg gaat.

LYDIA: Oh Paul, je bent belachelijk.

PAUL: Ik dacht - toen je op het podium stond, de toespraak aan het eind van de voorstelling.

Ik dacht dat ik toen iets zag. Een flikkering van twijfel.

LYDIA: Dat zag je verkeerd. En ik zal het je bewijzen. Over een jaar kan je ons komen

bezoeken en zien hoe bezadigd we zijn. Hoe gelukkig we zijn.

PAUL: Hoe koud je het zal hebben.

LYDIA: Je voelt er de kou niet, omdat het er zo charmant is. Zo verschillend. Zo proper.

PAUL: Zie je wel, ik ben altijd bezorgd wanneer het voornaamste bijvoeglijk naamwoord, voor

iets wat ergens wordt beschreven, "proper" is. Wie wil ergens wonen omdat het er

'proper' is? Ik had gedacht dat dat het laatste was waar jij je zorgen zou over maken.

Als er niet een paar blikjes in de straat liggen, een rat of twee lopen en er een beetje

bloed en urine te vinden is, hoe spannend kan zo’n plek dan zijn? Ik wil niet ergens

wonen waar je gezond kan zijn, ik wil ergens wonen waar het sexy is, een beetje

gevaarlijk. Dan weet je tenminste dat je leeft... Je kan nog van mening veranderen.

LYDIA: Dat zal ik niet doen. Ik kan dat niet doen.

PAUL: Dat kan je wel. En dat moet je doen. Als je niet helemaal zeker bent waar je naartoe

gaat, blijf dan waar je bent.

LYDIA: Heb je dat soms ergens gelezen?

PAUL: Dat zal wel, het is veel te filosofisch voor me. Maar het is niet omdat ik het geleend

heb, dat het niet waar is.

LYDIA: Ik heb een script nodig. Dat is mijn probleem. Om me te vertellen wat ik moet doen,

welke woorden ik moet zeggen. Maar ik weet zeker dat ik genoeg van dit absurde

theatrale leven heb gehad.

PAUL: Maar zonder dat - wie ben jij dan?

LYDIA: Gewoon een vrouw, die aan de rand van het meer wandelt.

PAUL: Dat klinkt niet als een slot. Niet als het verhaal zo mooi was.

55

LYDIA: De laatste bladzijden zijn nog niet geschreven. Kom binnen een jaar maar eens

kijken. Dan zal ik je zeggen hoe het eindigt.

PAUL: Je zou al moeten weten hoe het eindigt. Als je zeker was dat dit het juiste was, zou je

de rest van je leven nu al duidelijk op de kaart kunnen zien staan. Maar dat kan je

niet, nietwaar? En dat komt omdat je nog onzeker bent.

LYDIA: Ik weet niet. Ik weet niet hoe het zal eindigen.

PAUL: Ik wel. (HIJ STEEKT ZIJN HAND UIT) Ik weet hoe het eindigt. Het eindigt met jou en

mij.

LYDIA: (KIJKT NAAR HEM, ZE DENKT ER EVEN OVER NA, MAAR ZE PAKT ZIJN HAND

NIET VAST. ZE STAAT RECHT) Charles zal op mij zitten wachten, thuis. Ik moet

maar eens opstappen. Ik wist niet hoe laat het al was.

PAUL: Het is laat. Het is veel te laat. Het is al winter… Ga niet weg…

(ER IS EEN PAUZE. LYDIA GAAT TERUG NAAR PAUL EN KUST HEM DELICAAT

OP DE WANG. DAN NEEMT ZE HAAR MUZIEK-DINGEN OP EN GAAT NAAR DE

UITGANG. JUIST VOOR ZE AFGAAT ROEPT PAUL HAAR TOE)

PAUL: Lydia… (LYDIA PAUZEERT, STAAT STIL) Je komt weer terug. Je moet wel

terugkomen. Als het niet voor mij is, is het voor het theater, de toneelstukken, de

teksten. Het zit in je bloed. Je kan er niet van weglopen. Je komt terug.

LYDIA: (KEERT ZICH OM NAAR PAUL) Misschien… op een dag… (ZE KIJKT NAAR DE

TOESCHOUWERS. DAN TERUG NAAR PAUL) En het publiek? Denk je dat ze op

me zullen wachten?

PAUL: Ik heb geen idee… Maar ik wel. Ik zal eeuwig op je wachten.

(LYDIA GLIMLACHT NAAR HEM. DE VERLICHTING VERANDERT. HET

SPOOKLICHT GAAT UIT EN DE LICHTEN ACHTERAAN KOMEN OP OM HET

SILHOUET VAN DE ACTEURS IN EEN ZACHT LICHT TE OMHULLEN. WE HOREN,

IN DE VERTE, HET KLEZMERORKESTJE, DAT WE VOORDIEN IN DE

KERSENTUIN HOORDEN. LYDIA LUISTERT ER EVEN NAAR EN GAAT DAN AF.

PAUL BUIGT ZIJN HOOFD. DE LICHTEN EN DE MUZIEK FADEN UIT)

BLACKOUT – EINDE