Dao raostj gèt!

DRIEMAANDELIJKS HEEMKUNDIG TIJDSCHRIFT

‐ Van de redaktie 1.‐ Kruip in je pen., en schrijf ons! "Ons leefmilieu nader bekeken"  2. 

* UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI  3. 

‐ Genealogische wetenswaardigheden met betrekking tot Jacob Bruynen:burgemeester van 1847 tot 1861 te Kinrooi  3. 

‐ Slachtoffers van de Napoleontische oorlogen  7.‐ "Ezel‐drieve"  8.‐ De beschoten vrouw en hoe het afliep...  10.‐ Een "boerenlied"  11.‐ De dolende begijntjes van Aldeneik  12.‐ De oudste pastoor van Kessenich: Goswijn de Insula  14.‐ De Napoleonsweg (Ophoven ‐ Geistingen ‐ Kessenich)  15.‐ "De kikker"  21.‐ Keyershof te Molenbeersel (Manestraat)  22.‐ In de "brousse" van Afrika.. De derde Geistinger missionaris: P.Silkens 25. ‐ Rondom 't jaar.. zo zag en beleefde ik ons dorpje, nu ruim zestig 

jaren geleden  28.‐ Vijf jaar inzet voor "de Berg" te Kessenich  29.‐ Molenbeersel vierde 150 jaar parochie Sint‐Leonardus  33.‐ Priesters, broeders en zusters van Molenbeersel  46.

* WAAT MAAG DET IN GODSHIERENAAM BETEIKENE ?  47.

‐ "Kieke wie Pol in Hasselt"! 47.‐  Reaktie op: "Onze bijnamen"  48.

* AANWINSTEN HEEMBIBLIOTHEEK 49.* NIEUWE PUBLIKATIES 50.

* KONGRESSEN ‐ JAARVERGADERINGEN ‐ STUDIEDAGEN 55.

* MUSEUMNIEUWS 56.

‐ Het "Regionaal Archeologisch Museum" te Maaseik  56.

* TENTOONSTELLINGEN  58.

* KRINGWERKING 60.

‐ Lustrumtentoonstelling "Kieke nao vreuger" te Molenbeersel op zaterdag31 oktober, zondag 1 en maandag 2 november 1987  60.

* UIT ONZE LEDENFAMILIE  66.

* VRAAG‐ EN ANTW00RDRUBRIEK 67.

‐ 88/01: Moordliederen 67.‐ 88/02: Familiegeschiedenis VEUGEN  67.

# KOMENDE AKTIVITEITEN VAN ONZE KRING  68.

‐ Uitnodiging 55e ledenvergadering op vrijdag 27 mei 1988 68.‐ Dokumentatiecentrum open op zaterdag  68.‐ Uitnodiging "opendeurdag" nieuw gemeentehuis op zondag 12 juni 1988  68.‐ Uitnodiging uitreiking Kanunnik Coenenprijs aan voorzitter E.H. Donaat 

Snijders op zaterdag 18 juni 1988 te Geistingen  68.‐ Vanaf nu kan ingeschreven worden voor., onze reis naar Aken en Heerlen 69. 

BIJ DE OMSLAGFOTO: Oudere prentkaart van "Ophoven ‐ Kerkplein" met de Venlosesteenweg of "Napo‐ leonsweg", richting Maaseik. Over deze steenweg heel wat wetenswaardigheden in dit nummer. (Prentkaart: verzameling Jos Smeets, Ophoven) 

I N H O U D   V A N   D I T   N U M M E R

Van de redaktie

Milieu‐slimme en andere geleerde personenhebben tegenwoordig hun mond vol over hetmilieu. Als gewone leek vraag ik mij af:waarom hebben deze geleerden het zo ver laten komen? Waar zijn de bossen gebleven? Volgens eentelling in 1949 stonden er in Mo‐ lenbeersel en oud‐Kinrooi alleen al 194.362 eikenbomen. Hoeveel nu nog ? Waarzijn de dennenbossen en andere bomen naartoe? Niet alleen hier maar o‐ ver de ganse wereld zijn ze bijna verdwenen. Het moetons dan ook niet verwonderen dat er zure regen komt. Als we weten dat bomen vuilelucht opnemen en een hoeveelheid vocht enna een proces weer gezuiverd weergeven, dan moeten we tot het besluit komen dat erveel meer bomen en bossen moeten geplantworden. 

Alle honderd meter stond vroeger een haag, gewoonlijk in een scheiding, met aan weerskanten een sloot. Nu verzuipt allesen spoelt grond weg omdat ze verdwenen zijn. Bij droogte ontstonden zandverstuivingen, die opgevangen werdendoor die bermen. Ook het wild vond er eenplaats om te schuilen en te "kweken". Methet verdwijnen van deze bermen is ook hetwild verdwenen. 

Vroeger waren overal draaiende beken diedoor hun krommingen zuiverend werkten. Iedere draai ving vuil op. Maar neen, zemoesten rechtgetrokken worden. Waarom? Alle jaren worden ze nu uitgebaggerd metals gevolg: verloedering en géén vis meer.

En wat te zeggen over de grindwinning in het  Maasland?  Mij  dunkt  dat  het  nu welletjes is geweest! Maar wat mogen 

we verwachten..?? U kent het antwoord natuurlijk ook! Hierbij doe ik een oproep tot de inwonersvan Kessenich: kijk uit uw ogen want anders blijft er niets meer heel van uwdorp ! 

Ik keer nog even terug naar de bomen. Eénhektare bos neemt 2.400.000 tot 5.900.000 liter water op per jaar wat,na een scheikundig proces, zuurstof loslaat die het leven op deze wereld mogelijk maakt. In België worden per jaar 2,5 m3 miljoen naalden‐loofhout gekapt. De jaarlijkse aangroei is gemiddeld 4,2 m3 miljoen. Om in de behoefte te voorzien moet België jaarlijks meer dan 4 miljoen m3 hout invoeren uit Canada, Rusland en Skandi‐navië. Om aan onze tekorten te voldoen(in 1985: 108 miljoen m3) wordt in voornoemde landen aan roofbouw gedaan.Wanneer zijn de gevolgen daarvan te merken? (In de houtnijverheid in Belgiëzijn meer dan 100.000 personen tewerkgesteld en dit verdeeld over 2400bedrijven). 

Zoals we zien: bomen zijn belangrijk voor de mens. Vóór onze tijdrekening hadden ze reeds religieuze betekenis enzelfs nu nog bij sommige volkeren. Wijhebben ook geleerd over de "Boom der Kennis", die ons noodlottig werd. 

Met de toegenomen belangstelling voor het leefmilieu was het te hopen dat erWIJZE mensen zouden opstaan voor het redden van onze wereld ! Ook in Brusselwordt dat noodzakelijk ! 

(Naam en adres bij de redaktie bekend)

Buiten verantwoordelijkheid van de redaktie - onverkort weergegeven.

ONS LEEFMILIEU NADER BEKEKEN...

2.

Uit heden en verleden van Kinrooi

GENEALOGISCHE WETENSWAARDIGHEDEN MET BETREKKING TOT JACOB 

BRUYNEN: BURGEMEESTER VAN 18A7 TOT 1861 TE KINROOI

JACOB BRUYNEN BURGEMEESTER VAN KINROOI 1847 ‐ 1861 

Jacob werd geboren te Ophoven op 5 juli1790 als zoon van Theodoor Bruynen en Christina Vandewinkel, bewoners van de hoeve "Ter Loo" in het Leu te Ophoven.Deze hoeve, eigendom van de Zusters Agneten te Maaseik, werd na te zijn aangeslagen door de Franse overheid de 3de pluviose jaar VI (= maandag, 22 januari 1798), publiek verkocht voorde som van 110.000,‐frank. Ze was ruim 41 bunder groot en als uitbater "ter halveschoof" werd Theodoor Bruynen vermeld.

De familie verhuisde naar Sligtenhof, een pachthoeve in het gehucht Hagendorenonder Ophoven, waar Jacob na de dood vanzijn ouders zou blijven wonen, samen metzijn ongehuwde zuster Maria. 

Bij Koninklijk Besluit van 12 april 1845werd het gehucht Hagendoren van de gemeente Ophoven gescheiden om samen metvroegere gehuchten van de gemeenten Neeritter en Kessenich de nieuwe gemeente Kinrooi te vormen. 

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 1845 werden volgende raadsledenverkozen: Christiaan Symkens, Cornelis Van Esser, Jacob Bruynen, G. Joosten, P. Bosmans, G. Theeuwen en J.Christis. Bij K.B. van 22 december werd Chr. Symkens burgemeester benoemd terwijl Cornelis Van Esser en Jacob Bruynen schepenen werden. 

De eerste burgemeester van Kinrooi overleed ruim een jaar na zijn benoeming. Uit de registers van de burgerlijke standvan Kinrooi: 

"Christiaan Symkens, landbouwer en burgemeester, zoon van wijlen Hendri‐ kus en van w. Maria Alda Janssen, echtgenoot van Maria Helena Lyskens, overleed de 15 mei 1847 op 51‐jarige leeftijd in het huis genaamd bij Kir‐ ker, gelegen aan de kerk binnen de gemeente, dorp Kinrooi". Schepen Van Esser was dienstdoende bur gemeester tot in augustus 1847 Jacob Bruynen tot burgemeester benoemd was endit bleef tot hij in 1861 opgevolgd werddoor Leonard Opdekamp. Jacob Bruynen overleed ongehuwd te Kinrooi op 9 mei 1862. 

(Verzameling: Mathieu Kunnen)

3.

HET GEZIN BRUYNEN

Vader Theodoor Bruynen werd geboren te Ophoven op 25 januari 1752 als zoon van Henricus en Joanna Rega die op 28 april 1739 te Ophoven gehuwd waren. Hij overleed op Sligtenhof op 11 augustus1828. Theodoor had twee zusters: ‐ Catharina, geboren te Ophoven op 14 

januari 1743 ‐ Maria, geboren te Ophoven op 5 december

1749. Zij huwde op 18 januari 1780 metSimon Reynders, schepen en schuttenkapitein te Ophoven. 

Theodoor Bruynen huwde tweemaal : le maal op 9 juni 1775 met Anna Dirix weduwe van Petrus Claessens. Uit dit huwelijk vier kinderen: ‐ Hendrik, geboren Ophoven 6 maart 1776;

overleden op Sligtenhof 25 maart 1830‐ Jacques, geboren Ophoven 30 november 

1778; overleden 4 januari 1779 ‐ Petrus, geboren Ophoven 19 oktober 

1779 ‐ Anna Maria, geboren Ophoven 7 februari

1782. Moeder Anna Dirix overleed op 11 juni 1782. 

2de huwelijk op 21 januari 1783 met Christi na Vandewinkel, afkomstig van Neeritter, parochiaan van Kessenich en weduwe van Pieter Bosmans met wie ze één dochter, Maria, had. Deze huwde later metJacob Vleeschouwers, geboren te Neeritter. 

Uit dit tweede huwelijk van Theodoor Bruynen noteerden we zes kinderen: 

‐ Joannis, geboren te Ophoven op 9 november 1783; overleed ongehuwd op Sligtenhof 16 oktober 1829 

‐ Catharina,  geboren  te  Ophoven  5 november 1785; huwde met Pieter Swin‐ nen, handelaar te Gerdingen 

‐ Simon, geboren Ophoven 11 mei 1788; overleed op 8 juli 1796 

‐ Jacobus, geboren 5 juli 1790: de latereburgemeester van Kinrooi Margriet, geboren Ophoven 14 juli 1793 

‐ Margriet, geboren Ophoven 8 november 

1795; huwde 10 december 1815 met Gerard Peeters. 

DE ERFGENAMEN VAN JACOB BRUYNEN

Tijdens zijn leven verleende Jacob Bruynen financiële steun aan neven en nichten door geldleningen en door testament op datum van 5 mei 1862 werdenze zijn erfgenamen (dit testament is totop heden niet ontdekt..). Hierbij werdende kinderen van zijn zuster Margriet en Gerard Peeters het meest begunstigd. Zijerfden zeventien stukken grond, door Jacob verworven uit nalatenschap van zijnouders. De waarde er van werd geschat op5.895,‐frank. 

Van deze goederen verkregen ze de naakteeigendom terwijl Maria, de ongehuwde zuster van Jacob, het vruchtgebruik bleefbehouden. Daarom lieten de kinderen Peeters op 18 februari 1863 een notariële akte opstellen door notaris Schoolmeesters teropschorting van de betaling van de successierechten "tot dat het vruchtgebruik met dan naakten eigendom zal verenigd zijn". 

In deze akte worden genoemd : 

‐ Elisabeth Peeters, huisvrouw René Van Esser; beide landbouwers te Kinrooi 

‐ Christine Peeters, huisvrouw van Lambert Poukens 

‐ Catherine Peeters, huisvrouw van JacobCraeghs, landbouwers te Grui trode 

‐ Gertrudis Peeters, huisvrouw van Jan Bertjens, landbouwers te Grathem 

‐ Peter Peeters ‐ Wi1lem Peeters en ‐ J. Theodore Peeters 

deze drie laatsten landbouwers te Kinrooi. 

GENEALOGISCHE  GEGEVENS  BETREFFENDEVERWANTEN VAN JACOB BRUYNEN 

Gerard Peeters werd geboren te Ophoven

4.

op 9 september 1790 en overleed te Kinrooi op 17 september 1871. Zijn echtgenote Margariet Bruynen, zuster van Jacob, werdgeboren te Ophoven op 8 november 1795 enoverleed op "Strater" 11 oktober 1852 teKinrooi. Hun kinderen: 

1. Elisabeth, geboren 02 februari 1817 huwde Rene Van Esser, landbouwer te Kinrooi. Hun kinderen: 

‐ Joh.Cornelius Hubertus, ° 1847 ‐ Hubertus Gerardus, ° 18.12.1849 ‐ Peter Johannes, ° 08.04.1854 ‐ Wilhelm Hubertus, 0 31.05.1856 ‐ Elisabeth Hubertina ° 03.06.1858 ‐ Helena ‐ Margriet 

2. Maria Christina, geboren te Neerit‐ ter 13 mei 1819 en overleden te Ophoven13 november 1904. Zij huwde tweemaal :eerste  huwelijk  te  Kinrooi  met Hendrik Vangeneygen op 29 juli 1846. Hij werd geboren te Ophoven op 15 december 1815 als zoon van Mathieu 

(Verzameling: Jan Poukens)

en Maria Crawinkels en overleed te Ophoven op 24 april 1855. Uit dit huwelijk vier kinderen: 

‐ Maria Anna, +0phoven 14.09.1867, 20 jaar oud 

‐ Leonard, + Ophoven 1855, 4 jaar ‐ Catharina, geboren 09.04.1852 en overleden Ophoven 22.05.1937, ongehuwd 

‐ Gerard. Vertrok als jonkman in dienst van de Oost‐Indische compagnie naar Nederlands Indië omnooit meer terug te keren. 

Tweede huwelijk te Ophoven op 27 november 1857 met Lambert Poukens uitAldeneik. Hij werd geboren te Al deneik op 17 september 1899 als zoon vanRenier en Margaretha van Wessem en overleed te Ophoven op 17 juli 1866.Uit dit huwelijk een zoon, Nicolaasgeboren te Ophoven 6 december 1860 enaldaar overleden 15 mei 1948.Hij wasburgemeester van Ophoven van 1896 tot1912. 

3. Johanna Catharina, geboren te Neer‐itter 1 april 1821. Zij huwde een eerste maal te Kinrooi op 16 februari1846 met Joannes Jacobus Craegh diegeboren werd te Gerdingen op 21 december 1816 als zoon van Cornelisen van Anna Gertrudis Boonen. Te Gruitrode werden vier kinderen geboren : 

‐ Anne Gertrude ° 17.03.1847 + 26.09.1855 

‐ Gerard ° 04.06.1849 + 31.12.1866‐ Marguerite Hubertine 0 19.08.1852‐ Corneille ° 13.12.1856 Tweede huwelijk met Jan Mathijs Konings, landbouwer te Kinrooi in 1870.

4. Gertrudis, geboren te Neeritter 27 augustus 1823, huwde 18 april 1851 met Hubertus Bertjens, landbouwer teWessem. Hun dochter Maria Elisabethhuwde op 10 april 1888 met Leonard Rosvelds. (Zie "Stam Ros‐ velds").

5.

5. Petrus Johannes, geboren te Neerit‐ter 23 november 1825, huwde Marie Aldegonde Renette op 6 oktober 1859. Zij werd geboren te Kessenich 2 juli1825 als dochter van Gerard en Cath.Elis. Gielen, landbouwers. Uit dit huwelijk vier dochters: 

‐ Elisabeth, bleef ongehuwd ‐ Margariet huwde met molenaar Verbeek, Kinrooi 

‐ Christina, huwde Hubert Brouns; woonden op "Berben". 

‐ Catharina, huwde Vandeur te Hasselt.

6. Johanna Maria, geboren 05.08.1828. 

7. Willem, geboren Neeritter 27 januari 1831; overleed Ophoven 2 mei 1886. Op 28 mei 1867 huwde hij Elisabeth Gielen, weduwe van zijn broer The‐ odoor Peeters. 

8. Theodoor, geboren te Neeritter 4 juni1833, overleed te Ophoven 14 a‐ pril 1865. Hij huwde op 26 september 1861met Anne Elisabeth Gielen, dochter vanJohannes Jacobus Gielen en Maria Helena Severeyns. Twee kinderen overleden jong: 

‐ Gerardus overleed te Ophoven 27 augustus 1864: 22 maariden oud. 

‐ Maria Christina, 0 26.05.1864 en + 15.02.1865 te Ophoven. 

Vermeldenswaardig is dat Jan Gielen burgemeester was van Ophoven gedurende de periode 1842‐1856, dus ongeveer negen jaren gelijktijdig methet mandaat van Jacob Bruynen te Ki nrooi. 

9. Joanna Mechtildis, ° 04.05.1833. 

B. Het gezin: Swennen ‐ BruynenBruynen Catherina, zuster van Jacob, geboren te Ophoven 5 november 1785, huwdeop 31 mei 1809 te Ophoven met Pieter Swennen, handelaar te Gerdin‐ gen. Ze hadden één kind. 

C. Het gezin: Bruynen‐Coolen

Hendrik Bruynen, geboren 6 maart 1776 halfbroer van Jacob, huwde 27 januari 1813 te Kessenich met Catharina ElisabethCoolen. Hun kinderen : 

1. Bruynen Theodore, °Kessenich 1813 2. Johanna Catharina, “Kessenich 6 

oktober 1815, huwde Jan Vleeschou‐ wers. 

D. Het gezin: Vleeschouwers‐Bosmans

Maria Bosmans, halfzuster van Jacob Bruynen, dochter van Pieter Bosmans en Christina Vandewinkel, huwde 10 florealan neuf (= donderdag 30 april 1801) op 22‐jarige leeftijd met de 25‐jarige Jacob Vleeschouwers, geboren te Neeritter alszoon van Pierre en Maria Silkens. 

1. Op 19 germinal an 10 (= vrijdag 9 april 1802) werd Marie Elis. Vleeschouwers  geboren  te Kessenich. 

2. In 1870 was een dochter Anna Maria gehuwd  met  Hendrik  Lipkens, wonende te Tongerlo. 

E. Maria_Bruynen

De ongehuwde zuster van Jacob Bruynen, Maria, overleed te Kinrooi op 27 januari1870. Haar nalatensbhap werd gewaardeerdop 5.609,50 frank. Haar vaste goederen werden geërfd door de kinderen van GerardPeeters terwijl de overige neven en nichten geldsommen kregen toegewezen. Haar erfgenamen waren er toe gehouden "tedoen lezen tweehonderd zielmissen". 

JAN P0UKENS 

(Aanvullingen steeds welkom !) 

B R O N N E N

- Rijksarchief Hasselt: - Parochieregisters Ophoven

6.

Registers van de Burgerlijke standOphoven, Kinrooi,Kessenich Notariaat: H.S.J. Schoolmeesters, Maaseik Ophoven schepenbank: gichtregis- ters

‐ Geschiedenis der gemeente Kinrooi door Theodoor Sevens

‐ E. Schroé: Inbeslagneming en ver- koop der goederen in het kanton Maaseik tijdens de Franse overheer- sing, licentiaatsverhandeling, K.U.L.

SLACHTOFFERS VAN DE NAPOLEONTISCHE OORLOGEN

* OPHOVEN EN GEISTINGEN (1) __________

‐ Jasper GIELEN, fuselier in het 8e linieregiment, le bataljon, le compagnie.Dit regiment was in 1809 ingedeeld bij de2e divisie van het le legerkorps van het"armee d' Espagne". Zoon van Jan en wijlenJeanne Rigaert. Jasper werd zwaar gewondin de slag van Talavere in Nieuw‐Castilië (Spanje) en stierf aan de gevolgen op 28juli 1809 te Casas Leyars. 

‐ Hendrik DALEMANS, soldaat in het 15e regiment lichte infanterie, le bataljon,le compagnie, in 1810 bij het "armee d'Espagne". Zoon van Pieter en GertrudisKlerkx en 21 jaar oud (geboren 10 november 1790). Hij overleed in het hospitaal vanSalamanca in Spanje op 19 mei 1810 aan "koorts". 

‐ Theodoor  HENCKENS,  20e  regiment dragonders, le compagnie, le escadron. Hij was geboren te Geistingen. Op 16 november 1811 werd hij, met koorts, opgenomen in het hospitaal van Carmona bij Sevilla en hij overleed er op 20 november,dus een paar weken later. 

‐ Willem KLUMS was kanonnier bij het 9e artillerieregiment. Hij overleed, 39 jaar oud op 31 december 1811 in het militair hospitaal te Antwerpen. 

‐ Roger SCHEIJDEMAN die diende op de franse vloot, op het fregat Pallas. Hij was 23 jaar oud, zoon van Jan en Maria Joachims, toen hij op 3 november 1812 in het hospitaal belandde van Rochefort in Frankrijk. Daar overleed hij op 12 februari 1813. 

» KESSENICH (2) ______________________

‐ Willem ST0KBR0EX, geboren 20 augustus 1790, zoon van Peter en Elisa Bex, soldaat in het 146e regiment. Overleden te Bergen‐op‐Zoom op 29 mei 1813. 

DONAAT SNIJDERS 

N O T E N

(1) Gegevens volgens de Burgerlijke Stand van de vroegere gemeente Ophoven.

(2) Gegevens volgens J. Grauwels: Limburgse soldaten van Napoleon, in: Vlaamse Stam, Jrg. 4, 1968, blz. 260, (nr. 409).

7.

"EZEL‐DRIEVE"

“Ezel‐drieve" (Ezel drijven) was een barbaars gebruik ! Oeroud misschien en allichtdaarom ook barbaars. Vandaag de dag is het helemaal uit de mode, vermoed ik. Niet omdatde mens van heden zoveel beter is geworden dan zijn voorouders, maar omdat dergelijkeuitspattingen onmogelijk zijn geworden., om redenen die hier verder vermeld zullenworden. 

WAAROM SPRAK MEN VAN "EZEL‐DRIEVE“ ?

Had 't iets te maken met het ezel‐achtig gedrag van de slachtoffers ervan ? Hetlijkt me erg onwaarschijnlijk. Kwam er in vroegere tijden een echte ezelbij te pas? Dat kan zo geweest zijn.. Alhoewel ?? 

DE AANLEIDING TOT HET '‘EZEL‐DRIEVE"

Eerst enige uitleg over de aanleiding tot"ezel‐drieve". Het werd op touw gezet (nu zou men zeggen:"georganiseerd") tegen lieden die zich op ergerlijke manier te buiten waren gegaan op zedelijk gebied ‐gemeten naar de geldende normen van een halve eeuw geleden‐ of langer ! 

Wie overspel pleegden konden zich verwachten aan de openbare bestraffing,zodra hun kwaad bekend werd. Wie zich schuldig maakte aan incest onderging debanvloek van de hele buurt, als men hette weet kwam. De man die zijn vrouw regelmatig aftroefde kon zich, vroeg oflaat, op een partij "ezel‐ drieve" voorbereiden, zogauw als het overal verteld werd. 

Vechtersbazen echter ‐ook de ergsten‐ bleven "buiten schot". Werden zulke kerels niet gevreesd? Soms koesterde menzelfs enige bewondering voor hun stoutmoedigheid. Vooral wanneer de messenvechters het gemunt hadden op gelijkaardige "helden", uit de naburigedorpen. En dat was dikwijls het geval .Ik heb 't meer dan eens horen vertellen:in 1912 (?), 1913 (?) werd een man, na jarenlange gevangenis wegens moord, doorfamilie en kennissen triomfantelijk afgehaald, toen hij vrij was en met de tram thuis kwam. 

Een bedrogen jonge dochter liet men metrust, al werd er druk over geroddeld. De dader ("de vader") werd met de vingergewezen., en daar bleef het bij. 

WAARIN BESTOND HET "EZEL‐DRIEVE" ?

Bij geheime afspraak werden de buren vanhet slachtoffer op de hoogte gebracht vanhét opzet. Elkeen werd aangemaand mee tedoen en zich te voorzien van het nodige"materiaal", zoals een oude emmer, deksels van potten en pannen, het één ofander muziekinstrument ‐hoe primitief ook‐ stokken, stenen, enz. 

Men wachtte op een maanloze, donkere nacht en verzamelde ‐in alle stilte‐ rond de woning van degene die afgestraft zouworden. Schuilplaatsen en vluchtwegen werden uitgestippeld, want die zouden weldra nodig blijken. 

De bende naderde behoedzaam het huis datmoest "bestormd" worden en op een bepaaldmoment brak de hel los ! Er ontstond eenvreselijke kakofonie: met stokken en stenen trommelde men op ketels en deksels, toeters gingen aan 't huilen, stenen en klotten drek vlogen tegen deuren en vensterluiken en op het dak. Het gejoel: "whoe..whoe. was geen ogenblik uit de lucht ! 

Dit verschrikkelijk lawaai duurde meer dan een uur. De bewoners van het "belegerde" huis bleven muisstil en in volslagen duisternis. Niemand waagde hetbuiten te komen.. Wijd in de omtrek blaften de honden. Het hele dorp luisterde naar die ongewone geruchten. Kinderen ontwaakten na een korte slaap enschreiden.. 

8.

Geen mens kwam op het idee de geweldenaarstot wat kalmte aan te manen. Was 't omdatiedereen oordeelde dat de "straf" verdiend was? Of kon men niet optreden tegen die kerels, die zich in de donkerenacht "amuseerden" met ketelmuziek en allerlei baldadigheden? Met kalk, of somsmet teer, werd op de gevel van het bestookte huis een ezel geschilderd, zo goed en zo kwaad als 't ging. En dan viel alles stil..! 

Tot de volgende nacht. Want driemaal moestde "ceremonie" herhaald worden. Maar., de tweede avond was de "gendarmerie" van Kessenich ter plaatse. De derde nacht eveneens. Soms snapten de rijkswachters enkele belhamels.. Proces‐verbaal werd opgesteld "wegens verstoring van de nachtrust" . 

* * *

Ik herinner me vaag dat het fameuze "ezel‐drieve" te Molenbeersel (in 1913?)plaats vond in de richting van het "Brook". Ik heb nooit geweten wat de aanleiding ertoe geweest is. Wel herinner ik me dat uitdie buurt van de gemeente een krankzinnigeman werd opgehaald. Met koorden vastgebonden op een boerenkar heeft men hem weggebracht. Had dit misschien iets temaken met het afschuwelijk "ezel‐drieve"?? Thuis werd er, in mijn bijzijn, nooit gesproken over het nachtelijk kabaal, noch over de ongelukkige man. 

* * *

De tweede keer wist ik ‘t gebeuren op "de Hei" en ik vernam de aanleiding er toe.Een heiboertje van middelbare leeftijd, wiens vrouw jarenlang volledig verstijfdvan reuma (?) te treuren zat in het kleinelemen huisje, was zich schromelijk te buiten gegaan met zich plichtig te maken aan een ontuchtige relatie. In zijn buurtwoonde een weduwe, die haar schamel broodmoest verdienen met allerlei karweitjes,die meer begoede lui haar opdroegen. 

Zij was een dik mens, met zware, afhangende borsten en als ze aan de wastobbe stond, was ze allesbehalve zedig gekleed. Met die vrouw heeft het bovenvernoemd heiboertje ‐die evenwel bekend was als een kalme, bedachtzame man‐ een intieme verhouding aangeknoopt. Wellicht is het allemaal zeer onschuldig begonnen ... maar later ontaard in een ergerlijk schandaal.

Het "ezel‐drieve" vond plaats bij het dikkewijf. Tot in de dorpskom was het nachtlawaai te horen. 

's Anderendaags kon de vrouw op de voorgevel van haar woning een heuse zwarte ezel "bewonderen". De man had men met rust gelaten. Ter wille van de zieke, hulpeloze echtgenote, waarschijnlijk. Het uitgemergeld mensje is kort daarop gestorven. 

* * *

Een derde keer ik de "ketelmuziek" meegemaakt (van verre., natuurlijk!) bij een zeer bescheiden kereltje. "Bescheiden"? ..Naar zijn uiterlijk gedrag... want hij moet een uiterst slecht, venijnig ventje zijn geweest. 

Hij zat altijd zo netjes in de kleren. En hij kon altijd zo beleefd groeten, met een fijne glimlach om de mond. Voor een priester, voor de burgemeester, voor een nonnetje of een onderwijzer nam hij waarachtig zijn petje af en groette keurig als een heertje. Zijn vrouwtje kwam steeds proper voor de dag. Met vlugge stapjes trippelde zij 's zondags naar de kerk en even vlug haastte ze zich huiswaarts, als de mis uit was. Nergens bleef ze staan zwetsen met buurvrouwen of kennissen.. Ze glimlachte nooit. Keek altijd voor zich uit... Men schreef het toe aan het feit dat ze kinderloos was gebleven en daarom zo triestig en star voor zich uit blikte. 

Maar het lekte uit dat haar man niet deugde:hij domineerde zijn vrouwtje op een ongehoorde manier, snauwde haar af om een peulschil, mishandelde haar! Dus..: "ezel‐drieve"..!! 

9.

Maar het heeft toen slechts één avond geduurd. De tweede nacht waren de gendarmenal present. Het getrommel, het gehuil, hield vlug op. Was het misschien omdat het"belegerde" huis te dicht bij de dorpskomgelegen was..? 

Of het schijnheilig mannetje zich later bekeerd heeft ?? Ik weet het niet! Wel hebik hem nog enkele malen gezien Ineengekrompen van schaamte strompelde hij naar de kerk, bekeek geen mens en staardenaar de grond. Het vrouwtje kwam niet meeruit 't huis en treurde tot aan haar dood.

Maanden na de feiten kwamen er een paar nachtelijke lawaaimakers, die in handen van de rijkswachters waren gevallen, voor 't gerecht. Och.., er viel niet veel te zeggen., tenzij : "verstoring van de rust"., en de rechter was mild. 

In een herberg van het stadje werd er gelachen om de flauwe beboeting. Tussen poten pint gnuifden de dappere mannen van heimelijke napret. Hun slachtoffers blevenvoor de rest van hun leven geschandvlekt...

BESLUIT... 

Bij de aanvang van dit artikeltje beweerdeik dat "ezel‐drieve" barbaars was. Ik blijf daar bij. Het staat tevens buiten kijf datde aanstokers ervan niet zonder zonde waren !! 

Mensen kunnen nu eenmaal wreedaardig zijnen elkaar soms "de duivel aandoen", ook alis dat vaak verre van gerechtvaardigd . 

Vandaag de dag is "ezel‐drieve" beslist niet meer mogelijk: de rijkswacht of politie is gauw verwittigd en in een mum van tijd ter plaatse., met schijnwerpers als 'tmoet en met "matrakken"! 

Toch werden de haat en 't gejudas ten opzichte van zogeheten "publieke zondaars"nooit gedempt. Het brein van wie zich geroepen achten, iemand die "buiten de schreef loopt", te treiteren, te kwellen, te pesten, zelfs te broodroven, is nog geraffineerd vindingrijk! Helaas!! Driemaal helaas !!! 

DE BESCHOTEN VROUW EN HOE HET AFLIEP.,.

Op een augustusavond in 1719 werd Ma‐rianna NIJSEN, vrouw van Jan van den Weym te Geistingen "door de glaesven‐sters" met hagel beschoten "uijt eenen snaphaen". Er komt een heel proces van..Landdrossaard baron de Horion en scoltis Jacobi verzoeken op 30 augustus de schepenen van de schepenbank "visitatie te mogen doen in cas (geval) noodigh doctor chirurgijn ge‐ bruyckande". De schepenen staan dit op 31 augustus toe. 

Op 1 september bezoeken scoltis Jacobi, een chirurgijn en de schepenen Leonard Steyvers en Matthijs Haex de gewonde vrouw. De chirurgijn ‐die zegt dat het donker was en hij niet veel kon zien..‐ stelt dan toch vast dat haar hals en linkerwang met hagel doorschoten zijr en zij voegen er nog iets gerechtelijks aan toe: "dat het gebeurd is op sint Bartelomevis nacht (= 24 augustus) op haer bedde liggende ende den scheut gekomen door de glaesvensters". 

De zaak geraakte hogerop in Wessem. Moordpoging ! 

De ontknoping is dat de dader... Jan van den Weym was.., die veroordeeld werd tot een boete van 350 gulden, een kapitaal..! Te betalen aan de rechtbank, niet aan het slachtoffer..

Het aandoenlijkste is deze zaak is de suppliek van Marianne, waarin zij, zeer terecht, laat gelden dat zij ook hierbij weer het grootste slachtoffer zal zijn, al geeft zij toe dat haar echtgenoot "nu eenighe jaeren onnutte! ijck is al sijne goederen verkwistende en belastende tot de totale ruine van sijne vrouw en kinderen". Reden waarom zij verbreking vraagt van het vonnis. 

Hoe het uiteindelijk is afgelopen volgt niet uit de stukken in het rijksarchief te Hasselt. 

DONAAT SNIJDERS 

10. MAARTEN JOZEF BOON

EEN "BOERENLIED" 

Martinus Rutten, de latere bisschop, dichtte rond 1862 een "Boerenlied". Mijn vaderzaliger en consoorten kenden het nog. Het is de vergetelheid ingegaan. Later was de tekstdichter ook lid van de Koninklijke Vlaamse Academie. Daardoor verscheen het in het "Jaarboek van de Kon. VI. Academie", in 1928, blz. 98‐99. Het lied (muziek mij onbekend) zegent de vergane, oude tijden.. Of het zó idyllischwas ? In ieder geval leek het de moeite waard het nog eens op te rakelen. 

D.S. 

0 hoe schoon is het levenaan den boer gegeven: winter, zomer, altijd blij verheugd zingen wij en 't zingen doet zo'n deugd. Refrein: en van tralalalala 

zo klinkt ons lied weldra en wij allen zingen na van tralalalala. 

Van den vroegen morgen moeten wij wel zorgen, maar na d'arbeid en de bezigheid komt de rusttijd ook die 't hart verblijdt. 

Fluks hoort men de zeisen over de akkers krijsen; fluks de paarden zuchten onder 't graan, terwijl wij dankbaar 't oog ten hemel slaan. 

Komt nu, winterdagen, met uw witte vlagen. Waait de noorderwind zoo koud en guur vrolijk tonen wij in de volle schuur. 

Vrienden, zo is 't leven, ons van God gegeven: winter, zomer: altijd blij verheugd zoo zingen wij en 't zingen doet zoo'n deugd. 

1 1 .

DE DOLENDE BEGIJNTJES VAN ALDENEIK

Waar men mee omgaat, daar wordt men ook door besmet. Zo is het ook met Aldeneik! Eenklein vriendelijk dorpje, aan de oever van de Maas. Het Aldeneik met zijn smalle wegenen steegjes, zijn ruisende bomen en weggedoken boerderijtjes, de watermolen en hetRomaans kerkje dat aan veel schilders inspiratie bood voor menig kunstwerkje. Een dorpje ook dat immer in de ban heeft geleefd van de H.H. Harlindis en Relin‐ dis, "de twee suyverlycke jonckvrouwen". 

Het hoeft dan ook geen betoog dat daardoor in de loop der eeuwen verschillende legenden zijn ontstaan.De meest bekenden zijn: het rozenwonderen het kaarsenmirakel. Veel minder bekend zijn "de dolende begijntjes" ..

Dit verhaal (we zullen het geen legende noemen) komt er op neer dat hun geestenom de zoveel jaren naar moeder aarde moesten weerkeren om dan 's nachts rondte dwalen als een soort boetedoening voor hun leugen om bestwil die zij eensbegaan hadden aan het Leugenbrugske. 

Vroeger werd dit vaak verteld tijdens de lange winteravonden. Zeer zeker wanneerer een knul in hun gezelschap vertoefdedie nog in de donkere nacht de straat opmoest. Hij zal er niet veel plezier aanbeleefd hebben. Ook nu is Aldeneik nog pitoresk overdagen., des te grimmiger 's nachts.. 

* » * 

Het verhaal van de dolende begijntjes begint in Maaseik. Jaak, een jonge kereluit Aldeneik, was aangesloten bij de turnvereniging "Sterk als Eyck". 's Avonds na de turnoefeningen zaten ze nogdruk na te praten. Een paar dagen voordien waren ze samen naar een voorstelling geweest die op het jonge volkje van zestien, zeventien jaar eensterke indruk had gemaakt. Het betrof een hypnotiseur die op het podium met magische bewegingen in staat bleek eentafel te laten zweven. 

Jaak en zijn vrienden wilden deze stuntimiteren. De tafel waar ze aanzaten washeel wat groter en zwaarder dan 't prutstafeltje van de hypnotiseur. Dat wasechter geen bezwaar. Samen zouden ze hetwel klaren. 

Er werd afgesproken zich goed te kon‐ centreren. Een tiental handen werden optafel gelegd, terwijl iemand van 't gezelschap onverstaanbare woorden prevelde, precies zoals de hypnotiseur had gedaan. Vervolgens lieten ze, met draaiende bewegingen, langzaam de handende lucht in gaan. De tafel zou wel volgen... Doch hoe ze ook hun best deden, de tafelbleef staan waar ze stond. Kon‐ sternatieen teleurstelling maakte zich meester bijhet jonge volkje dat zich bijna in een andere wereld waande. Misschien waren eronder hen die niet sterk genoeg van geestwaren... ofwel was de tafel toch te zwaar.Nog een keer geprobeerd. Zonder resultaatechter. Ze moesten het opgeven. Het zouvoor een volgende keer zijn. 

# * # 

Het schamele licht in het oude lokaal wierp onheilspellende schaduwen op de hoge, witgekalkte muren. Jaak en zijn vrienden voelden zich niet lekker;het wasal erg laat geworden en de hoogste tijdom huiswaarts te keren. 

DE ONTMOETING.. 

In snelle pas stapte Jaak richting Al‐

12. 

deneik. Het was donker op de Hamonter‐weg. De maan deed een schuchtere poging om tussen het wolkendek door nu en dan een glimp op te vangen van het aardse bestaan.

Jaak floot een bekend deuntje tussen zijntanden. De moed die hij hieruit putte waste verwaarlozen. Hij was er niet gerust in., en had een bang voorgevoel. Hij piekerde nog over die magische avond, aandie tafel die niet omhoog wilde. Misschienhad zijn vriend de verkeerde geest opgeroepen? Een boze geest..? 

In de verte hoorde hij een hond blaffen,precies of het dier hem wilde verwittigenvoor een naderend onheil. De schaduwen van de bomen dansten voor hemop een neer over het wegdek, alsof ze elkaar wilden grijpen, maar niet krijgenkonden. Jaak keek star voor zich uit, dacht wat gezien te hebben, iets dat zich losmaakteuit de schaduw., precies twee gedaanten die licht zwevend en tergend langzaam naderden. Geen voetstappen, slechts een zacht geschuifel was hoorbaar. Plots klonk een stem: "Goeien avond".. Meer niet. Het was geen gewone stem, maar eenzware, schorre grafstem die hem in de orenklonk; iets wat hij zeker niet had verwacht van zulke frele, vage ver‐ schijning. 

Jaak was diep geschrokken en kreeg kouderillingen over zijn rug; het angstzweetbrak hem uit. Ontdaan keek hij op naarde twee geheimzinnige wezens die langzaam verdwenen in het niet, opgeslorpt in de schaduw van de nacht.Hij trachtte snel weg te rennen: het lukte haast niet. Zijn benen waren loodzwaar en beantwoordden niet aan zijn wil om steeds sneller te lopen. 

Lijkbleek en buiten adem viel hij 't ouderlijk huis binnen. Het duurde e‐ ven vooraleer hij enkele woorden o‐ ver zijn lippen kreeg: "Ik, ik heb de twee begijntjes ontmoet; het leken spoken die plots weer verdwenen waren!". 

Die beruchte nacht heeft Jaak nooit meerkunnen vergeten. Het was hem teveel geweest. 

De dolende begijntjes zullen nooit meerwederkeren. Voor hen is geen plaats meerin onze moderne samenleving met haar oververlichte wegen en neonlichten. Zijvoelen zich hier niet meer thuis. Te veel spiegels ook, want, zoals men beweert, moeten geesten sterven wanneer ze hun eigen spiegelbeeld zien... 

JOS SMEETS 

13.

DE OUDSTE PASTOOR VAN KESSENICH: GOSWIJN DE INSULA

De tot op heden oudst bekende pastoor van Kessenich was "Goswinus de Insula".Dat "de insula", vertaald: "van het eiland", is duidelijk een verlatijnsing, zoalsde schaars zijnde gestudeerden dat wel deden. Is dit "eiland" misschien een nabijgelegen "insula Sancti Stephani" of Stevensweert? Of een ander bekend insula,namelijk: "insula piscatorum" of Vissersweert ? Het een of het ander lijkt zeer aannemelijk. 

Na zijn overlijden kreeg de man een grotegrafsteen mee, die nu ingemetseld zit inde rechter zijkant van de toren van de kerkvan Aldeneik. Een beetje aan het oog onttrokken weliswaar, omdat het daar nu detuin van de pastorie is geworden. 

Het gaat alleszins om een schaarse, merkwaardige steen van grote omvang. Hij heeft zeker ooit platgelegd het grafafgesloten, maar is bij de grote verbouwingswerken aan die kerk, in de vorige eeuw, ten slotte in de zijmuur, 

En zo in ieder geval bewaard. 

De goedbewaarde steen draagt het opschrift: "His sepultus est honorabi‐ lis / d(omi)n(u)s Goeswin(us) de insula cano(n)ic(us)/hui(us) exll(es)ie et investit(us) eccl(es)ie / de Kes‐ senic qui obiit anno / d(omi)ni M CCCC XLV diesexta me(n)sis / januari i orate p(ro)eo.Dit betekent: hier werd begraven de eerwaarde heer Goswijn de insula kanunnikvan deze kerk en pastoor van Kessenich diestierf op de zesde dag van de maand januari1445 bidt voor hem. 

De grafsteen is één van de weinige in onzestreken bewaarde stenen met een afbeelding erop aangebracht: een priesterzerk met de afbeelding ingekapt van een priester in volle liturgische gewaden en met een kelk in de handen. Ditalles is zeer goed te zien. De omlijstende tekst is in gotische kleineletters en voor een ongeoefend oog moeilijk ontcijferbaar, temeer om 

dat het Latijn is en met de gebruike‐1ijke afkortingen.. 

(Verzameling: E.H. Pastoor Frans Van Eygen, Aldeneik)

14. 

Het is een machtig geval van 205 x 95 centimeter. 

Er is al heel wat over die steen te doen geweest. E.Van Caster en R. Op de Beeck (1) bespreken deze grafsteen en tonen o‐ vereenkomsten aan met andere stenen. 

Intussen weten wij van onze Goswinus niet meer dan dat hij de tot op heden oudst bekende pastoor van Kessenich was, ten minste met name. Als zodanig heeft Piet Henkens hem danook aangehaald in zijn werk over Kessenich (2) en hebben wij er ook reedsde aandacht op gevestigd (3). 

DONAAT SNIJDERS 

N O T E N

(1) Etienne Van Caster en Drs. Roland Opde Beeck, De Grafkunst in Belgisch Limburg - Vloerzerken en -platen met persoonsvoorstellingen (13e tot 17e eeuw), Van Gorcum, Assen, 1981 (Maas- landse Monografieën - groot formaat), blz. 104-105, ill.

(2) Piet Henkens, De Geschiedenis vah Kessenich, Kinrooi, 1979, blz. 378: De landspastoors van Kessenich.

(3) Donaat Snijders, Goswijn de Insu- la, in: "Ter Eiken", driemaandelijks kultureel tijdschrift Kessenich, jrg. 6,nr. 1, 15 augustus 1981, blz. 42- 43.

DE NAPOLEONSWEG (OPHOVEN ‐ GEISTINGEN ‐ KESSENICH)

Bij ons heet het "Venlosesteenweg" en dat klopt. Even over de grens in Ittervoort heet het "Napoleonsweg" en ook dat klopt. Het is nog steeds een "brede weg"; hoe "breed" moet hij anderhalve eeuw geleden wel niet geweest zijn ! Toen het grootste en snelste vervoermiddel een paard met kar was ! Een galopperende ruiter zou wel een ijlbode zijn en die waren toen schaars. Nog in mijn studententijd, nu ruim vijftig jaar geleden, was het geen zeldzaamheid dat ons tussen Geistingen en Maaseik geen enkele auto passeerde... 

Ik kwam onder de indruk van de luchtfoto's die Werner Smet in juli 1987vanuit een helikopter had kunnen nemen,in volle zomer: de kale vlekken, de plassen die groter zijn dan wij zo denken; het reusachtige bladerdak bovenonze Napoleonsweg.. De twee grote beukenin Geistingen zijn omgelegd, maar wat eenbladerkruin rest ons nog van die geweldige eiken.. Het is ook alles ongeveer wat wij aan echt groen hebben overgehouden !! En die eiken zijn grotendeels over‐rijp, versleten, zodat er een dag moet komen dat wij er even kaalbijliggen als langs de steenweg Kessenich‐Kinrooi... 

Wie zo'n meer dan honderdjarige eik ALLEEN zou zien staan in het landschap zou verbaasd zijn en met de meter rondlopen om zijn omvang te meten. Het zijn dan ook oude bomen! 

Onlangs viel ons een artikel in handen (1) wat ons aanzette wat over de "Napoleonsweg" of "Napoleonsbaan" neer te schrijven. 

Toen de Fransen ons land binnenvielen in de jaren 1790 was er in heel Limburg geen kilometer verharde, bestrate weg! Het klinkt ongelooflijk maar het is waar. De Romeinen deden het beter vele 

15.

eeuwen geleden, maar sinds de verdwijningvan het romeinse rijk waren die "heerbanen", bij ons zoals overal, verwaarloosd en vervallen en bleef er hoogstens een herinnering aan over, bijvoorbeeld in een straatnaam "de STEINpaad". De Romeinen waren overigens in die eersteeeuw na Kristus nog niet ZO modern geweestvan een grote weg rechttoe rechtaan te trekken. Een voorbeeld is bij ons het tracé van de romeinse heerbaan, zich doorheen Geistingen slingerend vanaan de Ophover windmolen. 

De onvermoeibare opgraver die wijlen JanGeerkens was, heeft die loop voor en na blootgelegd (2), het best herkenbaar nogop de Bommesaar over de "Geistinger horst"in de richting van Kessenich. Dit alles was volledig vervallen toen de Fransen als bezettende macht zo 

veel later opdoken. Men deed het met paadjes en karsporen door de mulle aardeof in het winterseizoen door het slijk!..Toen generaal Dumouriez volgens de verhalen in Ophoven logeerde moesten zijn troepen zich in de richting van de huidige grens voortbewegen over zandwegen... 

Nu was er weer een keizerrijk gekomen metNapoleon, die rond 1810 praktisch heel West‐Europa in zijn macht had. Ruslandmoest nog komen! En in de burelen van de "ponts et chausséés" te Parijs werd driftig ontworpen en getekend: de keizer wildegrootse verbindingswegen naar de uithoeken van "zijn" land. Het waren, voor die tijd gezien, bijzonder grootse werken, als men bedenkt dat alles gebeurde met schop enkruiwagen en hoogstens wat karren en paarden: van enige machinerie was nog geen sprake. En wil dan een weg "van eer‐

De Napoleonsweg (= Venlosesteenweg) te Geistingen (met de twee "dikke beuken")Verzameling: E.H. Donaat Snijders)

16. 

ste orde" die Parijs dient te verbinden met Hamburg! Over onder andere Maastricht, Venlo, Wesel aan de Rijn: hetzou in ONZE tijd nog steeds een grootscheepse onderneming betekenen. 

De wegen die de keizer voor ogen stondenwaren zo mogelijk kaarsrecht (o‐ ver onteigeningen hoeft een bezetter niets inte zitten: hij doet maar..), breed, in hetmidden liefst "bestraat met kasseien" ditvanwege de wagens en kanonnen, met bredestroken ernaast voor de infanterie: dit alles om vooral snelle troepenverplaatsingen te kunnen uitvoeren. 

Er zou naderhand wel een boombeplanting volgen (voor de schaduw in de zomer), maardat was natuurlijk bij de aanleg van de wegen voorlopig de minste zorg. 

Ze trokken daar in Parijs inderdaad ongeveer kaarsrechte strepen, bijvoorbeeld van Maaseik naar Venlo, dwars door eeuwenoud landbouwareaal heen.Burgemeester (maire) J. Notten van Op‐ hoven‐Geistingen beklaagt zich in een officieel stuk van 12 juni 1812 nog omdatde nieuwe weg weer heel wat gemeentegrondgaat wegnemen. Onnodig te zeggen dat dieklacht in de prul Iemand belandde.. 

Met de partikulieren werd zo mogelijk nogminder rekening gehouden. Dat heeft geleid tot het nog in mijn jeugd "kurieuze" verschijnsel dat aan weerskanten van de weg strookjes, driehoekjes, vierkantjes lagen die behoorden tot het perceel aan de andere kant van de weg.. Die abnormale toestand,met niet rendabele "restjes" is pas in delaatste jaren voorgoed geregeld. 

In 1812 had Napoleon zijn bijzondere zinnen gezet op die rechtstreekse verbinding met Westfalen en zijn veroveringen in Duitsland, waar er makkelijk wat broeide. De weg kreeg het merk "hoogdringendheid" en waar een keizer spreekt reppen zich de onderdanen.. Direkteur‐generaal Molé hoopte dat de weg nog in hetzelfde jaar konworden afgebouwd, zoals de keizer inderdaad wenste. Het was een weinig realistische verwachting !! 

De weg zou een totale lengte krijgen van 71.300 meter (dat zal wel kloppen want de Franse landmeters waren de beste ter wereld en hun "Tranchot"‐ kaart geldt nog steeds voor de eerste echt betrouwbare kaart te velde). Maar 72 kilometer weg, waar er geen is., het is zeker geen kleinigheid, vooral als er geen vrachtwagens, bul‐ dozers, kranen en draglines om de hoek staan! Maar alleen mensen met schoppen.. Aan de weg Maastricht‐ Tongeren, die slechts 16.200 meter lang was, had men circa., negen jaar gewerkt. Zou men in hetzelfde tempo de weg Maastricht‐Venlo bouwen, dan zou dit betekenen dat men er niet één maar veertig jaar over zou doen ! 

De centrale regering stelde wel in ruime mate financiële middelen ter beschikking: voor 1811 en 1812 in totaal 1.100.000,‐frank. De hoogste daglonen bedroegen: vrouwen en zwakke arbeiders: 90 centiemen; middelmatige arbeiders: 1,20 frank; goede arbeiders: 1,35 frank; voormannen: 1,75 frank. Voor een kar met één paard bespannen werd 4,5 frank per dag betaald; met twee paarden steeg dit bedrag tot 7,5 frank en met drie paarden tot 10,5 frank. Dit maar om U te laten aanvoelen dat de voorziene som voor de afwerking hoog was. 

Het vaste personeel van "Ponts et Chaussées" werd met het oog op dit nieuwe projekt aanzienlijk uitgebreid. Aan de reeds langer in dienst zijnde funktionarissen voegde men twee nieuwe ingenieurs, Bregeon en Sevenier, twee opzichters, Sermoise en Lemmen, alsmede een aspirant‐opzichter, Weys, toe. Verder waren er nog twee leerlingen van de "Ecole des Ponts et Chaussées'1 in de zomer van 1812 in het departement van de Nedermaas gedetacheerd. Zij heetten Gensolen en Bardonnaht. 

Bij de konstruktie van deze weg nam de Franse overheid haar toevlucht tot het inzetten van dwangarbeiders. Vanaf augustus 1812 werkten zodoende twee bataljons Spaanse krijgsgevangenen in de wegenbouw. Het "Bataillon provisoire 

17.

de prisonniers de guerre Espagnols" wastôt en met januari 1813 hier tewerkgesteld, terwijl dit met het "24ième Bataillon d'ouvriers prisonniers de guerre Espagnols" tot november 1813 het geval was. Ieder bataljon telde bij oprichting circa 500 arbeiders en 12 of 13 militaireopzichters. De krijgsgevangenen waren erg slecht gekleed: de meesten van hen hadden geen schoenen en gingen in lompengehuld. Daarom stelde hoofdingenieur Ansquer op 28 september 1812 aan de prefekt voor om aan elk van hen een paarschoenen en twee hemden te verstrekken.Ook het eten liet veel te wensen over, zoals blijkt uit diverse klachten van de gevangenen. Ten behoeve van de huisvesting van de Spanjaarden bouwde men een aantal houtenbarakken à raison van 750,‐ frank per stuk. Iedere barak bood plaats aan 25 tot30 man. 

Gezien de grote spoed waarmee men de wegaanlegde, moesten de krijgsgevangenen tijdens de winter gewoon doorwerken, hoewel ze nauwelijks tegen de bijtende koude waren beschermd. Heel wat arbeiders moesten dan ook als gevolg vanziekte worden teruggebracht naar de kazerne. Sommigen slaagden erin te ontsnappen. Tenminste vier man kwamen tijdens de werkzaamheden te o‐ verlijden. In totaal hebben de krijgsgevangenen 132.124 mandagen werk verricht aan de weg. Dit alles volgens officiële franse verslagen. 

De krijgsgevangen Spanjaarden logeerdenonder andere te Opgrimbie in een kamp. De mensen van dat dorp hebben er hun bijnaam"Spanjaarden" aan overgehouden. Men beweert overigens, niet zonder enige reden: er zouden nu nog "spaanse typen"voorkomen... 

In Maaseik treffen we ze ook aan. In 

De Venlosesteenweg (= Napoleonsweg) in "Ophoven-dorp" op een oudere prentkaart. Wegen omgeving hebben een grote gedaanteverwisseling ondergaan ! (Verzameling: Mathieu Kunnen)

18. 

de "kroniek" die de Ophover pastoor Op 'tEndt achterliet schrijft hij over zijn geboortestad Maaseik voor 1813 : 

"19 juni. Sijn hier verscheide Span‐ jaerden aangekoomen om te werken aen den grooten weg van Maeseyck op Venlo. Onse kerkhof niet gelijk meer sijnde aan eene gewijde plaets, maer meer dienende tot eenepaardebegravenisse, zag men van dese Spanjaerden de beenderen der dooden gebruiken om het vuur te stooken, vermitssij op de kerkhof hunne legumen bereijde,dog wierd seffens door de heer pastoor kenbaar aen de maire gemaekt, welke een order gaf om hun te verwijderen van den kerkhof." 

(3) Naast de dwangarbeiders werkte er ook eenaannemer, Adam Smeets uit Roosteren, aan debouw van de weg. Op 12 januari 1813 brak er onder diens arbeiders te Smeermaas een staking uit, omdat ze al meer dan drie wekengeen loon meer van Smeets hadden gekregen.De aannemer beweerde op zijn beurt al ruimdrie maanden geen betalingen van ingenieurBregeon meer te hebben ontvangen. Daarnaast rekenden de vrachtrijders die voor hem werkten hogere tarieven. Door ditalles was Smeets in grote financiële problemen gekomen en derhalve verzocht hij de prefekt op 15 februari om ontbinding vanzijn kon‐ trakt "a cause de pertes ënormes". 

Nadat de prefekt hem nog een kans had gegeven om het werk te hervatten, werd zijnkontrakt inderdaad opgezegd en zijn bezittingen in beslag genomen. Het is te begrijpen dat in Parijs di‐ rekteur‐generaal Molé bepaald niet was tespreken over deze situatie. Zijn brieven werden dan ook allengs scherper van toon.

Inderdaad stelde Molé op 29 maart hoofdingenieur Ansquer en ingenieur Bregeon persoonlijk verantwoordelijk voor de opgelopen achterstand. Ansquer kreeg een stevige reprimande en Bregeon werd metonmiddellijke ingang overgeplaatst naar Valenciennes. Tot zijn opvolger werd benoemd ingenieur Rousseau. Een nieuwe openbare aanbesteding van 

de werkzaamheden leverde niet het gewenste resultaat op: geen enkele aannemer bleek bereid of in staat te zijnom onder de gestelde maximumprijs de wegnog in 1813 te voltooien. Daarom besloot prefekt Roggieri om de werkzaamheden instaatsbeheer, "en regie", uit te voeren.

Sinds de zomer van 1813 groeide de ontevredenheid van de arbeiders over deuitbetaling van de lonen. Bij gebrek aankontante munt betaalde het depar‐ tementsbestuur namelijk dikwijls uit in"bons de la caisse d1amotissement". Bij verzilvering bleken deze waardepapierenhelaas nog maar 70 tot 80 procent van hunnominale waarde op te brengen. In juli en oktober 1813 legden de arbeiders uit protest hiertegen enkele malen het werk neer. Om niet nog meer achterstand in de werkzaamheden te krijgen, besloten de prefekt en enkele andere rijke burgers om zolang de lonenvan de arbeiders uit eigen vermogen voorte schieten of om de schat‐ kistbons zelf voor hen te verzilveren. 

Zowel de prefekt als de direkteur‐ge‐ neraal van de Wegenbouw realiseerden zich in de zomer al dat de weg Maas‐ tricht‐Venlo niet meer in het jaar 1813afgebouwd zou kunnen worden, ondanks hetfeit dat men van plan was om 's wintersmet 600 man er aan door te werken. Op 21 september 1813 schatte de prefekt de  totale  uitgaven  om  de  weg  te voltooien op 1.156.955,71 frank. 

Het weggedeelte tussen Maastricht en Maaseik (intern "la première section" genoemd) was toen praktisch gereed en vanhet deel tussen Maaseik en Ble‐ rick waren de grondwerken grotendeels afgerond. Er moesten echter nog 109.360kubieke meter kiezel en keien vanuit deMaas worden aangevoerd om het wegdek teverharden. Met het oog op de grote haast waarmee de weg werd gekonstrueerd, had men namelijkbesloten het wegdek niet te bestraten metstraatstenen maar het te bedekken met kiezel. Dit zou nog 

19.

27.338 mandagen werk vergen. Tevens had men voor het transport van de kiezel 60 boten nodig gedurende 60 werkdagen en ruim1.000 wagens met paarden gedurende 87 werkdagen. Met name dit laatste bleek niethaalbaar omdat er enerzijds door aankopenvan het leger onvoldoende paarden voorhanden waren in het arrondissement Roermond en anderzijds de aanwezige paarden en wagens hard nodig waren voor delandbouw. 

In oktober 1813 vond de slag bij Leip‐ zig plaats, die het einde aankondigde van hetFranse bewind in de Nedermaas. De weg naarVenlo is dan ook niet meer afgebouwd doorde Fransen. 

Toen de Franse ingenieurs het departementvan de Nedermaas in het begin van 1814 verlieten, bevond zich het wegennet in eengoede staat. In totaal hadden zij circa 49kilometer nieuwe weg aangelegd en waren voorbereidende grondwerken over een afstand van plusminus 40 kilometer voltooid. 

De Nederlandse overheid kon hierop voortbouwen door enkele wegen aan te leggen die door de Fransen reeds waren ontworpen. Allereerst voltooide men de weg Maastricht‐Venlo en vervolgens werden de straatwegen van Tongeren via Borgloon naar Sint‐Truiden (vanaf 1817) en van Maastricht over Gulpen naar Vaals (vanaf 1824) gekonstrueerd. In de veertiger jaren volgde de aanleg van de weg van Maastricht via Sittard, Roermond en Venlo naar Nijmegen. 

Op dit moment zijn alle in de Franse tijd herstelde en nieuw gebouwde wegen in gemoderniseerde vorm nog steeds als hoofdwegen in gebruik. De weg Maas‐ tricht‐Maaseik‐Venlo wordt nog steeds Napoleonsweg of Napoleonsbaan genoemd. De Franse wegen zijn ook nu nog herkenbaar aan hun kaarsrechte tracering, de zogenaamde "alignements droits" en de beplanting van de bermen met bomen. Zodoende vervullen deze wegen ook heden ten dage nog een belangrijke funk‐ tie.

Aan de grensovergang Kessenich - Ittervoort gaat de Venlosesteenweg over in de Napoleonsweg. Gaat de internationale drukte aan deze grensovergang volledig verdwijnen in 1992 ? (openstelling van de Europese grenzen). (Foto: Mathieu Kunnen)

20. 

Verharding en beplanting van onze Na‐poleonsweg zijn er dus pas later gekomen. De oudste van de nu reusachtige eiken zijn geplant in de jaren 1845‐ 1850, dus in de tijd van het belgisch koninkrijk. En van een bekiezelde weg ishet een gladde asfaltbaan geworden de laatste vijftig jaar. We houden de "heerweg", de "oude Opho‐ver baan", de "Kessenicherweg", de "Itterseweg" en zo meer, gelijk vóór dekomst van de Fransen, maar we begeven onsmeestal lijnrecht naar de buitenwereld,een beetje dank zij.. Napoleon.. 

DONAAT SNIJDERS 

N O T E N

(1) G.J.P.M. Corten: Alignements droits. De ontwikkeling van het wegennet in het Departement van de Nedermaas 1794-1814 in: Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg, deel 32, 1987 blz. 1-26.

(2) H.J. Geerkens: De Romeinse heirbaan tussen Maaseik en Ophoven-Geistingen opgegraven, in: Limburg, jrg. 30, 1951.

(3) H.P.A. van Hasselt, o.s.c.: Kroniek vanMaeseyck, in: De Maasgouw, 1901.

D E   K I K K E R

Er zat een kikker in de sloot en hij verveelde zich dood. 

Hij zat daar treurig vol verdriet zo alleen, in 't water en 't riet. 

Hij ging dan zoeken naar een vrouw maar niemand die hem hebben wou. 

De arme kikker sprong weer in de sloot en ging daar kalmpjes dood. 

Nu is er geen sloot meer van verdriet noch water of kikker, noch enig riet. 

(1968) BROEDER HERMAN, o.s.c.

2 1 .

KEYERSHOF TE MOLENBEERSEL (MANESTRAAT)

Keyershof werd reeds enkele eeuwen geleden vermeld in oude dokumenten en is met: Korstjenshof, Kuppenshof, Vrensenhof en Vloaster, één van de oudste hoeven van 'tgehucht Manestraat te Molenbeersel. Men vertelde van Keyershof dat geen enkele pachter het er langer dan één "tauste" (pachtduur van negen jaar) uithield en dat hij na afloopvan de pacht armer vertrok dan hij op Keyershof toegekomen was. De landerijen waren meestal magere heidegronden en zonder kunstmest zal het maar eenschrale opbrengst geweest zijn. 

Tijdens de eerste wereldoorlog (1914‐1918) werd door de Duitsers, langs de grens Nederland‐België, een elektrisch geladen afspanning aangebracht. Dit om de Belgen te beletten via Nederland, datniet in oorlog was met Duitsland, de Belgische troepen te vervoegen. Deze afspanning werd door de plaatselijke bevolking "den draod" genoemd. 

De afspanning volgde niet nauwkeurig deloop van de grens, maar werd aangebrachtdaar waar de aanleg het gemakkelijkstewas (zo mogelijk langs een bestaande weg). En zo bevonden Keyershof en Kuppenshof zich aan de Nederlandse kantvan "den draad", alhoewel het Belgischgrondgebied was. 

Foto op deze en volgende bladzijde:

Keyershof op de Manestraat te Molenbeersel, vóór de brand. Het woonhuis brandde af in 1942. (Verzameling: Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi).

22.

Keyershof behoorde toen toe aan de familie Jan Raadschelders‐Cornelia Van Kan. Deze Cornelia Van Kan was dienstbodegeweest bij de rijke Maaseiker juffrouwAnna Gertrudis Ververs die Keyershof aanCornelia Van Kan vermaakt had volgens testament, gedateerd 11 september 1835 enopgemaakt door notaris Theodore Theelente Thorn. 

Jef Timmermans (Kuppe(n)s Jef, 1861 ‐ 1941) die op Kuppenshof woonde, waarvanhij eigenaar was, vernam tijdens de oorlogsjaren dat Keyershof verkocht werd. Waarschijnlijk had Jef wat kunnenbijverdienen met smokkelen langs "den draad", want hij wilde Keyershof kopen.Maar Jef zat hiervoor aan de verkeerde kant van de afspanning, zodat hij niet naar Maaseik kon om te kopen en te laten beschrijven. Zijn schoonbroer Pie‐ ter Coenen (Birke Pierke) woonde op 

23.

"de Birk", een vroeger zéér bekend café opde Manestraat, aan de Belgische kant vande elektrisch geladen afspanning.. . 

Jef maakte (door "den draad") met Pier‐ ke de volgende afspraak: "Als je voor mij Keyershof koopt krijg je, bij de beschrijving, van mij een hektare grond!"Jef gaf Pierke de koopsom "door den draad"en deze laatste kocht in 1917 Keyershof voor Jef Timmermans. Maar 't "beschrijven" moest wachten tot na de oorlog. Alhoewel de oorlog slechts eindigde op 11november 1918, stellen we vast dat de "akte van verkoop", reeds werd opgemaaktop 2 november 1918. In deze akte stond beschreven dat Jef Timmer‐ mans‐Kwaspen, Keyershof kocht, groot 

25ha81a75ca voor de koopsom van 26.000 frank en dat Pieter Coenen‐Timmermans (Birke Pierke) het perceel C nr. 53 "kocht" (lees: "kreeg"), groot 99a 60ca voor een waarde van 800,‐fr. 

HENRI MEYSSEN 

Hiermee is "iets" gezegd over een eeuwenoud "geleeg", gelegen in één van de oudste buurten van onze gemeente: het gehucht de Manestraat (verschillende eeuwen geleden vermeld als "Maenloo- straete ") . Er zal ongetwijfeld nog veel meer te vinden zijn in diverse archieven. De redaktie zal graag verdere historische wetenswaardigheden met betrekking tot Keyershof publiceren!

Pieter Coenen, alias "Birke Pierke", gezeten voor zijn bijenhal.(Verzameling: Jef Domen-Roijakkers, Molenbeersel)

IN DE "BROUSSE" VAN AFRIKA...

DE DERDE GEISTINGER MISSIONARIS: PETRUS SILKENS (i)

We hielden een foto‐tentoonstelling te Geistingen: "Kieke nao vreuger". Met suk‐ ses! We hadden ook passend propaganda gemaakt. Een grote foto van de Geistinger oude enjonge maagden‐kongreganisten was in de pers verschenen. En de hele school, 60 jaargeleden. Stapels kinderen! Rijen hoog! We hadden "lijsten" gemaakt van wat er op de panelen te zien was. Men kroop op stoelen, zocht naar zijn bril, riep om een "loep". Zou terugkomen... 

En daar stond ook ergens: "Pater Henckens in nationale klederdracht". Dat was onzestoere "Mongoolse" Scheutist Jef Henckens, gezeten op een paardje (zoals die waaropde Mongolen destijds Europa kwamen binnenstormen..), van kop tot teen bedolven onderschapenvachten. Er stond óók ergens: "Pater Silkens, niet in nationale klederdracht".Het had anders misschien wel een schandaaltje kunnen geven: hij zat in de tropen...Zij zijn allebei bij Ons Heer, die grote figuren, die missionarissen. "De besten onzerbroeders", zei men vroeger. 

Pater "Pier" schreef meer dan pater "Jef", die Chinees was geworden met de Chinezenen meer "monkelde" dan "vertelde": een Chinees "mandarijn", waar men in Scheut geen geschriften van terugvond. (Wij zullen zien, als 't God belieft..). 

In 1925 vertrok pater Pieter Silkens alskruisheer‐missionaris naar het toenmalige Belgische Kongo. Hij verbleefer 22 jaar en was één van die fameuze pioniers in die haast legendarische tijden, toen er "nog niets was en Ons Heerer nauwelijks was voorbijgekomen" . 

Geteisterd en zwaar getekend door de tropen overleed hij, slechts 56 jaar oud,te Gors‐op‐Leeuw in 1951. Zijn hért wasin de Kongo gebleven. 

Ziehier wat hij schreef voor "De Zegepraal des Kruises", in de vijfde jaargang (1925‐1926): een pril en schroomvol begin van een enthousiasteling voor het geloof: 

MIJN EERSTE DOOP IN KONGO

Ik trok mij terug in mijn kamer om een brief te schrijven aan mijn dierbare moeder, want ik weet: zij verlangt vurignaar mijn eerste brief uit Kongo, om toch te weten of ik tevreden ben en het goedstel. Ons scheiden was immers zo hartroerend geweest. 

Veel heeft zij om mijn heengaan getreurd:een moederhart. Mijn eerste schrijven zal haar troosten, dat weet ik. Ik begon; maar dikwijls moest ik de penneerleggen. Waarom? Een zwarte kwam aanhet venster met ogen en mond open, nieuwsgierig kijken. "Wat verlangt gij?"vroeg ik hem. 

"Niets, mon père, ik kom u maar eens bezien". Ik vroeg hem naar zijn naam en woonplaatsen tevreden trok hij heen. Nauwelijks was hij weg, of een tweede voor het raam. "En,wat is er?" "Ik kom u groeten, want ik ben uw naamgenoot". "Hoe heet gij dan?" "Mijn naam is Petelo (Petro)". Natuurlijk weer gevraagd naar zijn woonplaats, waar hij gedoopt was, of 

25.

hij nog goed bad. Weer een tevredene diewegging. Zo kwamen er een tiental, totdat het mijop 't laatste begon te vervelen en ik hetvensterluik dichtsloeg, want zó kon ik niet met moeder spreken. 

Weer begonnen en ditmaal raakte ik bijnaaan het eind, maar nu werd er op mijn deur geklopt. Het was ditmaal geen neger: diekloppen niet. Het was pater overste. Ik stond recht: "Wat belieft U?" "Ja", zei hij, "er moet een oud vrouwtjegedoopt worden, dat op sterven ligt". Ikaarzelde even, want dat was dan mijn eerste doop in Kongo. "Het zal wel gaan, wees maar gerust: hieris een flesje met doopwater". "Maar waarwoont ze?" "De catechist staat buiten om u te vergezellen". 

Hoed op, flesje mee en de brandende zon in.Waar wij nu heenliepen was ik nog nooit geweest. Het heet hier allemaal "weg" inKongo, al is 't maar een klein kronkelpaadje door een dicht bos. Veel last van de zon had ik niet: de takkenhingen dikwijls zo laag, dat ik mij moestbukken. Dikke boomstammen lagen over de "weg" en dikwijls ontmoetten wij legers zwarte mieren. Oppassen! Een kleine haastnaakte jongen sprong verschrikt iets vóórmij het bos in, want ze zien hier niet veelblanken. 

"Zijn we er nog niet?" "Dichtbij!" Geloof er maar niet veel van: in Kongo isalles "dichtbij". Het was tóch niet zo heel ver meer. Een groot stuk bos was hieruitgekapt, zodat het sterke zonlicht de hutten bescheen die ik plotseling voor mijzag. Rechts een oud vervallen hutje; voorde opening lag een oud moedertje op een stuk mat. Een viertal vrouwen, haar kinderen, zaten rond haar met een palmtakin de hand om de vliegen te verjagen. Zijwas haast niet gekleed. 

Toen wij naderden gingen de vrouwen wat opzij. Wij spraken met haar, maar 

26. 

er was niets uit haar te krijgen, zij verroerde niet. De dood scheen dichtbij . Ik knielde bij haar neer om even te biddenvooraleer haar te dopen. Toen ik erovernadacht welke naam ik haar zou geven, dacht ik aan mijn dierbare moeder en aanmijn brief.. Terwijl ik de woorden uitsprak: "The‐ resia, ik doop u..", begonnen de zwarten te wenen. De pater had gedoopt: nu ‐zo geloven zij‐ zal moeder spoedig sterven..

Ik bleef nog even bidden en beval haar aanonze hemelse Moeder en aan haar patrones.. Stilletjes trok ik terug naarde missie en eindigde mijn brief aan dieandere Theresia, mijn moeder.. 

Daags daarna kwam het bericht: het oud vrouwtje is overleden. Wat een vreugde voor mij, pas aangekomenmissionaris, voor deze Theresia de hemelte hebben kunnen openen! 

* * *

(We dragen dit verhaal ook wel een beetjeop aan de nóg bestaande "missionarissen" uit onze gemeente Kinrooi !) 

IN MEMORIAM PATER SILKENS

Onder de titel: "In memoriam Z.E. PaterSilkens ‐ Bekend missionaris te Gors opLeeuw overleden", verscheen in het dagblad "Het Belang van Limburg" van 8 juli 1951 het volgende over deze derde missionaris van Geistingen : 

Met diepe ontroering en grote verslagenheid heeft vrijdagavond de bevolking van Geistingen en omstreken hetvrij plotse overlijden vernomen van Z.E.Pater Silkens, priester‐missionaris. 

Z.E. Pater Silkens verbleef sedert 23 april laatstleden te Gors op Leeuw,alwaarhij de ziek zijnde herder een handje gingtoesteken in het zware parochiewerk. 

Vrijdagmorgen las hij nog de H. Mis, maarvoelde zich even daarna onwel en reeds rond het middaguur ontsliep Z.E. P. Silkens godvruchtig in de Heer. 

Z.E.P. Silkens werd geboren te Geis‐ tingen op 15 november 1895. In zijn geboortedorp bracht hij zijn jeugdjarendoor en volgde er het lager onderwijs. Op18‐jarige leeftijd trad hij in 't klooster der Eerw. Kruisheren te Diest.Op 27 april 1924 werd hij te Luik priestergewijd. Onmiddellijk bood hij zich aan als vrijwilliger om naar de missies te gaan en op 6 januari 1925 vertrok hij voorde eerste maal naar Belgisch Kongo en keerde in oktober 1930 terug. 

Na enkele maanden rust in zijn geboortedorp en het Kruisherenklooster te Neeritter (Ned.‐Limb.) vertrok hij terug in mei 1931 en keerde na een verblijf van ruim 16 jaar in oktober 1947terug. De plechtige ontvangst die hem te dezergelegenheid te beurt viel, ligt iedereennog fris in het geheugen en getuigde vande diepe achting die Geistingen voor dezeedele missionaris koesterde. 

Nog wilde Z.E.P. Silkens terug naar zijngeliefde missie, maar op aanraden van dedokter, moest hij daar van af zien. Tochwilde hij zich dienstbaar maken en vertrok op 23 april 1951 naar Gors op Leeuw, alwaar hij op vrijdag 6 juli zijnschone ziel aan de Heer heeft weergeschonken. 

Thans heeft Z.E.P. Silkens de zijnen verlaten. Zijn verscheiden zal een moeilijk te vullen leemte nalaten, omdatmen zijn stille eenvoud, zijn begrijpendhart, zijn klaar oordeel en vaderlijke raad, doch vooral zijn onbegrensde jovaliteit zal missen. Deze deugden vande nobele priesterziel zullen hem vooraldoen voortleven in de dankbare herinnering zijner parochianen. 

(Verzameling: E.H. Donaat Snijders)

Geistingen verliest met hem een trouwe en goede priester. Mocht de Heer hem het loon schenken dat de ware apostelen is voorbehouden. 

DONAAT SNIJDERS 

N O O T

(1) Vervolg op: Donaat Snijders: "Een grafop Java - over de oudste Geistinger missionaris", in: "Dao raostj getd", jrg. 5, nr. 4, oktober 1986, blz. 211-212 en: Donaat Snijders: "De tweede missionaris van Geistingen... Pater Jef Henckens", in: "Dao raostj gét!", jrg. 6, nr. 2, april 1987, blz. 84-85.

2 7 .

RONDOM 'T JAAR.., (vervolg)

ZO ZAG EN BELEEFDE IK ONS DORPJE/ NU RUIM ZESTIG JAREN GELEDEN

A P R I L

Eén april... "zet alle gekken op den dril". Goeie raad: op je hoede zijnEn het weer? ..Een fikse regenvlaag, dan aarzelende zonneschijn. Kijk..: de kerselaar steekt zo fier zijn vlokwol op. De takken van alle struiken zwellen knoppen aan elke top. Na een plotse bui, ginds een regenboogje, getekend door Gods hand. De boer, hij kent geen rust; hem wacht zoveel werk op 't land. Alle bomen beginnen te bloesemen. Ze zijn zo schoon. Maar de kastanje pint zijn kaarsen op: hij spant de kroon. Valt er nu nog wat korrelsneeuw, dan is dat van april ‐de zotskap‐ allicht de laatste belachelijk‐flauwe gril. 

M E I

Mariamaand... Ons‐aller‐Moeder wordt in fleurig festoen vereerd. De zwaluwen zijn terug. Schichtig kruisen ze heen en weer. Een klad duiven klappert naar hier, naar noord, naar zuid. Hoe heerlijk die takjes hel‐gele brem achter een vensterruit. Seringen geuren onder het raam. Een zwoele avond noodt tot rust. Het graan, de bloemen, boom en struik... al blaakt vol lust. De jongens vangen meikevers., zoveel., in alle beukenhagen. Zij geven ze gekste namen: speelgoed om een kinderhand te behagen. Als ijzige Pancratius, Servaes en Bonifaas nu opgestapt zijn, Is de zomer in aantocht... zomer... voor alles en allen een echt festijn

J U N I

Gras en graangewassen wiegen onder de asem der winden. Ze lijken golvende zeeën met wisselende schaduw en tinten. Bijen en hommels brommen van bloem tot bloem. Een lijster fluit. Het bos praalt in zomertooi, de bongerd geurt van 't jeugdig fruit. 's Avonds hoor je dehaarhamer tiktakken alsof 't een deuntje was. Want Sint‐Barnabas reikt de boer de zeis voor 't maaien van het gras. Maaien,hooien... op elke hoeve zijn er nu handen tekort. 't Is werken en zweten., doch niemand die klaagt of mort. En zijn de twee groten, Sint‐Pieter en Sint‐Paul, devoot herdacht, Dan is natuur in ieder dorp één zomerse, weeld'rige pracht. 

(vervolgt) MAARTEN JOZEF BOON

28. 

VIJF JAAR INZET VOOR "DE BERG" TE KESSENICH

DE BERG BESCHREVEN DOOR JOS HABETS(l)

Wanneer men, van Thorn uit, langs lom‐mervolle lanen en groene weilanden naarKessenich wandelt, is het eerste gebouw,hetwelk wij aantreffen, de dorpskerk metharen spitsen toren, op eene wal vormige hoogte gelegen, en naast deze een steileberg, wiens bol‐ vormige kruin zich boven het dak der kerk verheft. Deze berg heeft de vorm van een dui‐ kerhoofd; er valt geen twijfel of hij isdoor menschenhanden aangelegd. Zware brokken van muur, klompen van tezamen gegoten kei‐ en mergelstenen steken hier en daar hunne monsterachtigekoppen als spoken door het groene tapijtder helling uit. 

Een smal en lastig voetpad leidt naar hettoppunt, met zware eiken en heesters beplant. Hier is de grafkelder der vrijheerlijke familie Michiels van Kessenich: eene schilderachtige, eene herinnersvolle, maar toch, naar onze gedachte, eene al te naakte begraafplaats. Eene gothische kapel methet beeld van den gekruisten Verlosserder wereld, zou deze heilige rustplaats beter versieren, dan die lijnrechte, vierhoekige muur, die den kelder omringt. Hierdoor zou het koude aandenken aan den dood liefelijk getemperd worden door de hoop op eene betere toekomst. 

Deze heuvel, die nu een rijk der doodenis, was in den tijd, toen het leenstelselnog in vollen bloei was, de zetel van leven en weelde. Hier troonde weleer eenriddergeslacht, wiens machtige hand naar welgevallen leven en weelde, schriken onheil o‐ ver de omliggende dorpen verspreidde. Hier, waar nu de herder zijne vreedzame kudde weidt, en het onschuldig kind zonder achterdocht zijnen bundel madelieven plukt, woondeweleer een trotsche dorp‐ veogd, voor den welken misschien zijn voorvader sidderen moest te voet vallen. 

Hier, op dien doodstillen berg, stond weleer een sterke burcht, met toren en kasteel, met egge en vallende slotbrug,met dikke sombere muren. Hier onder denberg waren vunsige spelonken, waar de zonnestraal alleen door enge schietgatenkarig en flauwtjes nederviel. Hoe vele slachtoffers hunner eigene driften of der hartstochten van hunnen gelijken hebben in deze akelige kerkers gezucht !Hoe vele treurtoneelen zijn daar afgevoerd, wier ontknoping in den nachtder tijden zal verborgen blijven. Honderden jaren lang was hier de strafplaats, niet alleen voor de ingezetenen van Kessenich, maar ook voordie der dorpen Hunsel, Kinrooi en Groot‐Beersel... 

* • » 

VIJF JAAR INZET VOOR DE BERG !

In 1983 begonnen enkele personen inKessenich zich daadwerkelijk voor de "Berg", met restant van een oude mote‐toren uit de 12e eeuw en een verval‐ len grafkapel, te interesseren. Reedslang werd de toestand aangeklaagd maar er gebeurde niets !! 

Toen Peter Opsteyn pleitte voor het inrichten van een periodiek "dorps‐ feest" waren de verenigingen hiervoorgewonnen en zo werden dan de "Berg‐ feesten" in het leven geroepen. De opbrengst zou dienen voorde restaura‐tie van de verwaarloosde kapel. Sedertdien is er heel wat gebeurd op en rond de Berg... 

Na de eerste geslaagde Bergfeesten (14 augustus 1983) besloot men begin 1984 om een "Dorpskernkomitee" op te richten. Dit komitee zou instaan voorde besteding van de opbrengst van de Bergfeesten. Ondertussen volgden er nog twee Bergfeesten, op 25 augustus 1985 en op 23 augustus 1987. 

29.

Met het opknappen van de kapel is men begonnen na de eerste feesten. Alvorens echter ook de Berg aan te pakken, besloot men de archeologie nog een kans te geven.

In 1966 deed E.H. A. Claassen opgravingen met zijn leerlingen op de Berg en in 1972 werden ze voortgezet door A. Matthijs (Nationale Dienst voor Opgravingen). In september 1984 werden er werkkampen georganiseerd op de Berg onder leiding van Tony Wageman, archeoloog en Michiel Prinsen. Ingrid Desmet stond in voor het edukatief programma zodat de deelnemers ook wat van de streek konden ontdekken. Het resultaat van deze opgravingen is tot op heden nog niet gepubliceerd. 

Begin 1985 deed het Dorpskernkomitee een aanvraag voor betoelaging aan de Koning Boudewijnstichting (aktie: "verenigingen zetten zich in voor monumenten") en dit met gunstig gevolg. Er werd een bedrag van 300.000,‐fr. vrijgemaakt om volgende zaken te realiseren: nivelleren en ophogen plateau; konserveren en bijwerken van de torenruTne en traptoren; konsolideren van de verspreide muurresten; aanleg van een trap; aanbrengen infopaneel. 

Adviezen 

Aangezien de restauratie tamelijk de‐ likaat was en er op voorhand geen plan was ingediend duurde het uiteindelijk zeer lang vooraleer met de Uitvoering kon begonnen worden. Na de opgravingen maakten architekt Martens en tuin‐ en landsbhapsarchi‐ tekt Werner Verlaak een plan voor de heraanleg en aanplantingen op de Berg.

Talrijke adviezen werden gegeven door onder andere C. De Dijn, Provinciale Dienst voor het Kunstpatrimonium, Mevrouw A. Draye en Mevrouw M. Verlinden, Koning Boudewijnstichting, A. Matthijs en A. Claassen, archeologen, J. Gyselinck en Mevrouw C. Van Thillo, Rijksdienst voor Monumenten‐ en Land‐ schapszorg, Ir. I. Donvil en J. Verlaak, architekten en de Heer Smets, 

Provinciaal museum voor Religieuze Kunst.Tijdens en na de opgravingen gaf ook TonyWageman nuttige aanwijzingen. De werkvergaderingen van het Dorpskernkomitee met afgevaardigden van 't gemeentebestuur, de gemeentelijke technische dienst en groendienst, leverden ook weer een aantal plannen op.

De primitieve (oude) toegang naar degrafkapel op de Berg. Foto: W. Smet

Uitgevoerde werken

Voor het delikaatste werk, de renovatie van de oude motetoren, werd uiteindelijkeen beroep gedaan op aannemer A. Metten uit Zonhoven. Deze had met dergelijke werken ervaring. Eind 1986 vatte hij de werken aan, samen met enkele vrijwilligers. 

Van 1983 tot heden hebben verschillende mensen gewerkt aan de kapel, de ruïne enaan de Berg zelf. We laten hierna de voornaamste werkzaamheden volgen : 

# Grafkapel: ‐ voegwerk: Jean Deckers ‐ zinkwerk: Jean Ponsen ‐ restauratie deur: Kamiel Hermans ‐ plaatsen roosters en beschermings‐ glas‐ aanmaken twee kunstglasramen: Sint‐ 

Lucas te Gent 

30.

Opruimingswerken (1983) door D.A.C.- Werken in uitvoering door D.A.C.-mili- milieuploeg en gem. techn. dienst euploeg (maart 1984).

Foto's: Werner Smet

‐ vloer hersteld met oude tegels‐ konservatie Madonnabeeld: 

Provinciale direktie Monumentenzorg‐ restauratie "hemel" voor het beeld: 

Michel Prinsen ‐ schilderen en marbreren: Konings 

Neeritter (N.) ‐ restauratie smeedijzeren kruis: 

technisch instituut Sint‐Jansberg te Maaseik 

‐ afsteken oude verf van de muren: René Narinx 

‐ leien dak: stukken vervangen en dichtingswerken 

‐ afgraven muren rondom de kapel, bezetten en teren: Frans Parren en Christ Kooien. 

* Ruïnes: ‐ opkuisen en verstevigen losse stenen‐ opvoegen met kalkmortel ‐ opvullen van openingen, scheuren en 

gaten ‐ toemetsen binnenparament en 

versterken muurbasis ‐ verankeren en verstevigen van het 

geheel ‐ storten van een betonnen dek 

* Motte en naaste omgeving: ‐ verwijderen afval, struiken en bomen

(behalve de accasia's) 

‐ verwijderen van de cypressen achter het H. Hartbeeld 

‐ terug inzaaien pleintje rond het H. Hartbeeld (na opgravingen) 

‐ afsluiting plaatsen (kant De Gaard) ‐ afbreken oude toegangspoort ‐ aanleg van trappen met treinbiels ‐ verwijderen van distels en ander 

onkruid (meermaals!) 

Dit werd voornamelijk uitgevoerd door degemeentelijke technische dienst en doorde groendienst. Ook de eigen werkgroep heeft veel zelf opgeknapt. 

Promotie 

De Berg kwam meermaals in het nieuws enin de belangstelling. Dit gebeurde ondermeer tijdens de wandelingen van deKoning Boudewijnstichting in 1986 (een 1.000‐tal personen kwamen opdagen tijdens 22 wandeldagen). De B.R.T.‐televisie maakte opnamen voor "Terloops" en voor "Boeketje Vlaanderen". De radio besteedde aandachtaan de Berg in uitzendingen als "Gewoonweg" (B.R.T. 1) en "Limburg Aktueel" (B.R.T. 2). In kranten en weekbladen werden geregeldartikels gepubliceerd over de Berg (vooral door Piet Henkens in het 

31.

Nog uit te voeren werken

De school van Kessenich kwam op bezoek enkreeg gedegen uitleg door de deelnemersaan het archeologisch werkkamp. Foto: Werner Smet

dagblad "Het Belang van Limburg" en hetweekblad "Hier 't Maasland"). Ook groepen en schooljeugd brachten geregeld een bezoek aan de Berg (dagtripsvia de V.V.V.‐Infodienst Kinrooi ). 

Dorpsherwaardering 

Het dossier dorpsherwaardering De Borg werd op 15 juli 1985 goedgekeurd door degemeenteraad. De erkenning door de Vlaamse Executieve kwam er op 19 mei 1987. Op 30 oktober 1987 verscheen de erkenning in het Belgisch Staatsblad. Indit kader zal het gemeentebestuur garantstaan voor de heraanleg van de Berg. Afspraken dienen daartoe te gebeuren metde stuurgroep. 

Behalve de heraanleg van de Berg dient de werkgroep nog te zorgen voor : ‐ aanbrengen van rode dokomiet in bin‐ nenparament van de toren, de traptoren en het gedeelte tussen kapel en ruïne; ‐ verdere afwerking kapel, onder andere: afwatering, roosters voor de luchtgaten en bestrijken van de muren (vochtwering)

Een metalen trap (toegang kapel) wordt thans gekonstrueerd door de P.V.B.A. Keijers te Molenbeersel. 

Op  het  betonnen  dek  dient  volgens aanbeveling van A. Matthijs wit zand, hu‐ musgrond en graszoden te komen. 

Een infobord dient nog geplaatst evenals een bordje dat de medewerking van de Koning Boudewijnstichting en de Nationale Loterij aangeeft. 

Besluit 

De werken aan de Berg zijn misschien heel traag gevorderd maar het belangrijkste is dat de enkelingen die ermee begonnen, tot op heden zijn doorgegaan. Niet altijd was er de nodige eensgezindheid, hulp en waardering, waaraan zulk ingewikkeld projekt nood heeft. Toch is er in die vijf jaar heel wat gebeurd zoals men hierboven heeft kunnen vaststellen. We durven dan ook hopen dat de afwerking niet te lang op zich zal laten wachten.

WERNER SMET 

32. 

MOLENBEERSEL VIERDE 150 JAAR PAROCHIE SINT‐LEONARDUS

I ' 

Op 21 april 1837 werd Molenbeersel door de bisschoptot parochie verheven en bij Koninklijk Besluit goedgekeurd. In 1987 was de Sint‐Leonardusparochie dus 150 jaar jong! En dit ging niet onopgemerkt voorbij! 

Pinksteren 1987 werd de viering officieel ingezet met enkele passende plechtigheden. Het is weeral 'njaar geleden.. 

Daarna volgden nog een hele reeks evenementen in 'tteken van dit jubileumjaar. Hierbij denken we dan aan het werkbezoek van Mgr. Paul Schruers die ge‐ durende een ganse dag kennismaakte met jong en oud,met zieken en bejaarden, met de verenigingen.. Onzevoorzitter E.H. Donaat Snijders verzorgde een ge‐ slaagde namiddag voor "Ziekenzorg Molenbeersel" waarbij hij uitvoerig vertelde over het vroegere "Biersel". In alle klassen van de basisschool werd gewerkt rond het thema "Parochie", er was onze ten‐toonstelling "Kieke nao vreuger", de afsluiting vandit feestjaar bij gelegenheid van de feestdag van de kerkpatroon, Sint‐Leonardus, enz. 

In deze bijdrage grijpen we terug naar het begin van de feestelijkheden met een uitvoerig relaas. 

Aan de voorbereiding van dit jubileumjaar werd gedurende vele maanden gewerkt in verschillende werkgroepen, samengesteld in de schootvan de Parochieraad. Alle Molenbeerselse verenigingen werden uitgenodigd hieraan hun medewerking teverlenen. Van voor de inzet van de officiële viering tot het einde van het jaar, werddoor middel van grote borden (zie hierboven) langs de invalswegen de aandacht gevestigd op dit feestjaar voorMolenbeersel

PLECHTIGE EUCHARISTIEVIERING

"150 jaar Parochie" werd ingezet op vrijdag 5 juni 1987 met een plechtige dank‐eucharistieviering om 19.00 uur.

Hiervoor waren, behalve de Molenbeerselse bevolking, ook alle priesters, broeders, zusters, vroegere pastoors en kapelaans van Molenbeersel uitgenodigd. Onder de muzikale klanken van de Koninklijke Fanfare Sint‐Isidorus werden zij allen van het katechesecentrum naar de kerk begeleid.

In de eucharistieviering werd voorgegaandoor Mgr. Paul Schruers, aan het altaarbijgestaan door alle aanwezige priestersvan Molenbeersel. De broeders en zustersbezetten de ereplaatsen in de kerk. 

Er waren passende offergaven, door jongen oud naar voor gebracht, en op het eiiide van de viering een gedachte‐ nisprentje met foto van het beeld van 

33.

De bijdrage van het gemeentebestuur Kinrooi aan de viering "150 jaar parochie" bestondin de prachtige verfraaiing van het kerkplein. Ploegbaas Jan Kiggen van de gemeentelijke technische dienst plaatst de sluitsteen vóór de ingang van de kerk. De arduinen gedenksteenwerd vervaardigd door de firma Marbor te Hoepertingen. (Foto's: Mathieu Kunnen)

De Molenbeerselse priesters die aanwezig konden zijn begeven zich naar de parochiekerk, samen met Mgr. P. Schruers, Deken Olaerts, E.H. Pastoor Mathieu Coenen en onze voorzitter E.H. Donaat Snijders. (Dia: Mathieu Kunnen) 34. 

SINT‐LEENDERTLIED

Verheft Uw stem, o, Beerselaren,Uw heilige patroon ter eer, dat ook deez' kleine kinderscharen, Zijn lof verkonden meer en meer: 

SINT‐LEENDERT UIT DE HOGE, ZIE OP UW KIND'REN NEER. SCHENK HULP IN ONVERMOGEN, ‐ VRAAG ZEGEN VAN DE HEER. Uit rijke ouders, hoog, geboren, kon Hij ook groot op aarde zijn, doch niets kon meer zijn hart bekoren dan rijk voor God alleen te zijn. 

Hij groeit in jaren en in deugden, Hij is mild‐dadig, ned'rig, kuis, Hij wenst alleen de reine vreugde van een Leviet in 's Heren Huis. 

Als Clovis later, toenmaals koning, tot loon van zijne heiligheid, hem schenken wil een bisschopswoning, hij weigert deez' uit ned'righeid. 

De in gevangenis gezeten, verlosser was zijn edel werk, en eens ontdaan van hunne keten, ze brengen weer tot Christus Kerk. 

Aangeboden ter gelegenheid vande plechtige viering "150 jaar Parochie Molenbeersel" op 05 juni 1987. 

Voor- en achterzijde van het gedachtenisprentje dat uitgereikt werd na de plechtige eucharistieviering. (Foto Sint-Leonardusbeeld in de kerk te Molenbeersel: Karel Peeters - ontwerp: Mathieu Kunnen)

patroonheilige St.‐Leonardus en het "Sint‐Leendertlied". 

GEDENKSTEE!!! VERNIEUWD KERKPLEIN

Ook het gemeentebestuur Kinrooi leverdeeen gewaardeerde bijdrage aan dit feestjaar, namelijk de verfraaiing van het kerkplein. Aansluitend bij de eucharistieviering onthulde burgemeester Theo Schoofs een gedenksteen vóór de ingang van de kerk:de sluitsteen van de bedoelde verfraaiingswerken en tevens een blijvende herinnering aan 150 jaar 

hi M l b l

ONTVANGST EN RECEPTIE

Aansluitend bij de vorige plechtigheden had in de parochiezaal een ontvangst plaats. Hierop waren, behalve een aantal eregasten, alle mensen van Molenbeersel verzocht. 

Voorzitter van de Kerkfabriek, Hubert Van Eijgen, sprak het welkomstwoord. Hij onderstreepte "het vele schone werk dat tijdens de laatste jaren gebeurde in onze kerk". Hierbij dacht hij onder andere aan de aanpassing van het koor, vernieuwing van de elektriciteit, elektrische bediening van de klokken, be‐

35.

De Molenbeersel-se zusters -die in grote getale aanwezig waren-kregen een ereplaats in de kerk. Ook zij allen genoten achteraf van de hartelijk« ontvangst en de overige aktivi- teiten.

(Dia: Mathieu Kunnen)

36. 

Mgr. Paul Schruers neemt de "eigentijdse" offergaven in ontvangst (gitaar, rugzak, aardbol, gereedschapskist..) . Dia's: M. Kunnen

tere geluidinstallatie en de grote schi1derwerken. 

Speciale woorden van dank sprak de voorzitter aan het gemeentebestuur van Kinrooi voor de prachtige verfraaiing vanhet kerkplein en alle meewerkende aan deze viering. 

Daarna werd de feestrede gesproken door onze voorzitter, E.H. Donaat Snijders. Op veler verzoek publiceren we deze integraal : 

Monseigneur, Mijnheer Pastoor, Eerwaarde Heren, zusters, broeders, Dames en Heren,

Henri Janssen begon in 1938 zijn boek: "Aanteekeningen over Molen-Beersel" met te schrijven -ik citeer-: "Molenbeersel was voor twee, drie eeuwen, zelfs vóór honderdjaar, nauwelijks bekend; het was geene gemeente noch parochie".

Hij schreef dit niet graag, maar het was wel de werkelijkheid, afgezien dan misschien van de grensbepalingen en palenzetterij na1839 en de komst van de doeanen in deze uithoek van het nieuwgeschapen landje datBelgië zou heten.

Inderdaad is Molenbeersel pas zelfstandige gemeente geworden -met vele perikelen- in 1845 en zelfstandige parochie in 1837 (dus in dezelfde tijd).

Oude kaarten zijn zeer leerzaam: niet alleen de beste "oude kaarten" en dat is dievan Ferraris, iets vóór 1800 en die van Tranchot uit de franse tijd, de enige oudekaarten waar men zo ongeveer staat op kanmaken, maar ook de nog oudere .

Het beeld van wat wij nu het drukbewoon- de dorp zouden kunnen noemen is, vooral tegengesteld aan de Maaslandse dorpen: Ophoven, Geistingen en Kessenich, dat van eenuitgestrekt gebied, met meest: vijvers, moerassen, houtstruweel, onbebouwde grond, met daartussendoor hier en daar het vlekje vanenkele boerderijen en huizen, bijvoorbeeld "Winkel", eeuwenlang niet meer dan een huisof vier.. De zich lang uitslingerende Ma- nestraat, Groot-Beersel met verspreid

een paar troppels woonsteenden of "haarden"zoals men ze vroeger noemde. Wat meer in hethuidige centrum, dan weer op niets uitlopendnaar het Stramprooier broek. Veel plaats, veel hout, veel hei, veel moeras en relatiefgesproken voor die grote uitgestrektheid: weinig mensen...

Die dan nog tot allerlei andere en grotereentiteiten behoorden: Groot- beersel voor een deel onder Kessenich en voor een deel onder Ittervoort- Thorn; al wat naar Hunsel ruiken kan onder Kessenich; weer een deel vanGrootbeersel plus Winkel onder Thorn; de Manestraat onder Neeritter, het Luikse zogenaamde "Vrijdorp van Sint- Lambertus".

Een allegaartje dat gedoopt werd, kerkte, trouwde, begraven werd op zeer verschillendeplaatsen, maar allemaal vrij ver van de haard.. Kilometers ver in de meeste gevallen.. En met nogal uiteenlopende banden daardoor..

Zo vertoont Molenbeersel veel meer het beeldvan andere uitgestrekte gemeenten in de Kempen, dan van een Maas- dorp met een kleine, vaste kern. Er wès vroeger géén echtekern in Molenbeersel .

Dit verklaart mijn inziens "van alles", zoals het nu nog bestaande zich ergens verwant voelen met "elders", het tijdens deoorlogen naar school gaan in andere dorpen,de beslotenheid van bepaalde gehuchten rondde grenspalen, vooral als de oorlog weer eens toesloeg met bewaakte grenzen of met e- lektrische draad, de beugelklubs en de schutterijen van het gehucht, de reusachtigereeks van eigen, kleine bedehuizen of huizekens, want Molenbeersel is enorm rijkaan kruisen en kapellen: het wijst allemaal op de beslotenheid van de gehuchten, vooralin winterdag als de huizen ongeveer afgesneden waren van verder verkeer, met eeneerder denkbeeldige slijkweg naar de zogenaamde bewoonde wereld.

Zo tonen het oude en nieuwe kaarten, zo wasde werkelijkheid een eeuw en minder

37.

geleden. Zo waren ook de verhalen over het "goodmaken" van het broek, het graven van deLossing. Zo zijn de schaarse foto's van mannen die,tot aan hun heupen in het water, in het slijk van de beken, ziepen en moerassen werken. Een tante van mij, geboren achteraan op de Manestraat en oudste vaneen heel nest, kreeg geen kans om naar school te gaan, want zij moest vader, diekilometers verder in het Broek werkte, dagelijks zijn etens- keteltje brengen, met één of twee "hésten" . . Het is een aandoénlijk verhaal uit het mijaangeboden "Vriendenboek".

Vandaar ook,misschien, -U permitteert het mij, want het is zonder arglist dat ik hetzeg- de bijnaam van "gaaplepels" waarschijnlijk hieruit ontstaan dat de komst van ieder vreemd tuig of iedere vreemde mens.. opzien baarde..

* * *

Dé geschiedenis van Molenbeersel moet noggeschreven worden. Hulde aan Henri Janssendie al veel bijeengebracht heeft in tijdentoen dat niemand deed of aandurfde! Maarhet is summier.

Wij proberen met onze Geschied- en Heemkundige Kring, die in Molenbeersel zijn "opstal" heeft, er meer aan te doen,door de geschiedenis van de boerderijen,de "gelegen" samen te stellen, want déérspeelde zich eeuwenlang het leven af. Vande grotere pachter, van de kleine keuterboer..

Molenbeersel is pas in de vorige eeuw ontsloten, na de Franse tijd. Met de grensvan 1839 ongeveer, met de parochie in 1837,met de doeanen, met de afscheiding en doorsnijding van eeuwenoude banden met Kessenich, Thorn, Neer- itter, Ittervoort door de gemeentevorming van 1845. Het is allemaal zo oud als de parochie ende parochie is zo oud als deze eigenheid.

Daarmee is Molenbeersel, evenals Kinrooieen nog "nieuwe" parochie. Een nog "jonge".

Waar de Maasdorpen Kessenich, Geistin-

gen en Ophoven reeds vermeld staan in eendokument van 1202, om tijdens de Pinksterdagen naar Aldeneik te trekken (éénvan de oudste gegevens) is er geen sprakevan Kinrooi of Molenbeersel. En dan is dital vrij laat want die abdij van Aldeneik moeten wij plaatsen in de 8e en die van Thornin de 10e eeuw.

Dat brengt ons, kort, op het thema van deinbreng van het kristendom. Servatius en Lambertus gelden als de eerste grote geloofsverkondigers-met- name voor deze gewesten. De één houdt verband met Maastricht, de ander met Luik. Zij hebben zeker hun inbreng gehad in de stichting van wat wij zouden noemen "missieposten": grotere stichtingen van waaruit het geloof werd uitgedragen naar het omringende binnenland. Zo was Aldeneik, St.-Odiliënberg, Susteren , Thorn. De ene post of abdij deed er meeraan, de andere minder.De een had meer sukses, de andere minder. Zoals dat gaat..De een was wellicht ook vlijtiger dan de andere of had de landsheren mee of tegen...

Geen van de vier genoemde vroege stichtingen is erin geslaagd een breed terrein te bestrijken. Het werden nogal vlug "stiften", zonder al te veel godsdienstige uitstralingskracht. Het feitdat het -toen al- om grensgebieden ging is daar volgens mij niet zo vreemd aan: de heren van de landen kenden téveel belangen om vrijmoedig werkende mensen veel kans tegunnen. Bovendien hadden die het, nog meerdan nu, eigenlijk "voor het zeggen": warendaarbij voogd of ondervoogd van die geestelijke stichtingen en waren -ook toen al- dikwijls meer uit op eigenbelang dan op geestelijk gewin.

Men hoort wel eens zeggen: "die afgelegenoorden lieten ze op kerkelijk gebied in desteek". Akkoord, als men in aanmerking wilnemen dat het ook né nog moeilijk opgaat omeen kerk of kapel te bouwen voor enkele huizen, ver afgelegen.. Wat zou Neeritterhebben opgericht op de nabije Manestraat?Of Thorn voor enkele mensen kilometers afgelegen? Of Kessenich dat niet eens eenstift of abdij rijk was?

38. 

Het getuigt daarom van het kolossale doorzettingsvermogen van onze dikwijls armevoorvaders, dat zij in de nieuwe tijd forsepogingen deden om tóch een eigen bedehuis tekrijgen. Zij moesten daar veel voor over hebben..

Een voorbeeld: in de 16e eeuw is er sprake vande kapel "O.L.Vrouw in het Zand" in Grootbeersel (het was daar Hunsel-Kessenich), een bouwwerk in mergelsteen, met een vijver, een moestuin eneen kleine woning voor kluizenaars. De herenvan Kessenich zouden eraan meegewerkt hebben.

Er hebben in ieder geval kluizenaars gewoonden de kapel is ook bediend geweest.

De Daalkapel die er nog is -dit tussen haakje-mag als een opvolging worden gezien.

Een ander voorbeeld: in 1771 vroegen inwonersvan Beersel (onder Thorn) -en nu citeer ik Janssen- "een kapel te mogen oprichten, gezien de verre en lastige weg naar Thorn, vooral 's winters .

De Zeer Eerwaarde Heer Karei Reuten, pastoorvan Thorn en Ittervoort, stelde hun de volgende voorwaarden :

1. Zij zullen de kapel bouwen op hun kosten.2. Zij zullen ze onderhouden en voorzien vanornamenten op eigen kosten tot de dag, dat de kapel goederen zal bezitten. 3. Er zal niets, noch het H. Sacrament, nochde H. Oliën, noch het H. Doopwater, maar alleen wijwater in de kapel mogen bewaard worden. 4. Er zal 's zondags en op de heiligendagengeen mis gelezen worden, tenzij van Allerheiligen tot de eerste zondag van de vasten. Blijft het weer te slecht, om naar denaastgelegen kerk te gaan, zo zullen ze de Heer Pastoor vragen,om nog één of meer zondagen in de kapel miste hebben. 5. De priester die de mis leest, zal catechismusles geven, volgens de statuten vande Aartsdiaken van Kempenland. 6. De inwoners zullen altijd blijven onder deparochie Thorn of Ittervoort en aldaar hun Pasen houden.

7. Het offergeld onder de mis in de klip zal zijn voor de kapel, het ander voor de pastoor. Deze geeft het voor zijn leven aan de kapel.

8. De tijdelijke pastoor is vrij de kapel te bezoeken en zo ze vuil is, raag hij protesteren en ze zelfs doen sluiten . 9. Er zullen geen broederschappen ingericht, geen plechtige missen, noch processies gehouden worden. 10. De pastoor zal de kapelmeester bezoeken.11. Tot nakoming van die punten verplicht zich Johannes Smeets, ondersteund door de inwoners.

En verder een derde voorbeeld: Nu de zaak zover doorgedreven was, wilden ook de inwoners van Beersel, onder Neeritter, hun kapel. Zij vergaderden op 11 oktober 1771 en verzochten Johannes Smeets zijn eerste plan te wijzigen om de kapel niet aan de Winkelder hoven op te richten, maar aan 't Venner- bos. Dit voorstel werd door Jan Smeets aangenomen. Op 3 januari 1772 gaven inwoners van Beersel-Neeritter, in naam van de ganse gemeente, volmacht aan Michiel Lemmen om met de landdeken Joris en Jan Smeets het plan op te maken voor een kapel, die op kosten van de inwoners zou gebouwd worden.

Het zijn drie sprekende voorbeelden, lijkt mij, hoe deze mensen, in hun afgelegen woonoorden toch hun eigen, kleine lot in handen wilden nemen en niet zómaar, maar op eigen kosten. Ze hadden er dus wat voor over...

Men bedenke trouwens dat niet alleen het verplichte Pasen-houden in zijn "parochie"-kerk een verplichting was, maar dat het vooral grote moeilijkheden schiep met wat wij nu "catechese" noemen en dan nog wel in een tijd dat er praktisch geen school bestond en de meeste mensen daardoor ongeletterd waren (Dat was die tante van mij óók nog..) Taai ras! Dat het zijn-plan-trekken, zo afgelegen, wat "gewoon" was..

Ga niet op zoek naar die oude, kleine

39.

De plechtige dank-eucharistieviering werd opgedragen door Mgr. P Schruers, aan het altaar bijgestaan door Deken Olaerts, E.H. Pastoor Mathieu Coenen van Molenbeersel, alle aanwezige priesters van Molenbeersel en onze voorzitter. (Dia: Mathieu Kunnen)

Boven: E.H. Pastoor Mathieu Coenen (links) krijgt spontaan applaus en bloemen van Mgr. P. Schruers voor zijn inzet in de parochie. Dezelfde eer viel diaken Ge-rard Op 't Roodt ten deel.

Rechts: onze voorzitter E.H. Donaat Snijders tijdens zijn feestrede.

(Dia's: Mathieu Kunnen)

40. 

bedehuizen, want ze zijn er niet meer: verzwolgen door de tijden. Er komen bij hetploegen nog wel eens mensenbeenderen boven-zegt men mij- waar ergens de kapel moet gestaan hebben van O.L. Vrouw in *t Zand..Het zal wel zo zijn, dat er ook een begraafplaats is geweest.. Maar daarmee houdt onze kennis van nu wel op.. Evenalsmet de namen van enkele "kluizenaars" of priesters die er de dienst deden: soms nietde eersten de besten, waarschijnlijk vanwege gemaakte "fouten"..

* M *

De Franse tijd heeft veel weggevaagd : kathedralen én kapelletjes. En goed van schutterijen, want die werden over één kamgeschoren met "geestelijke broederschappen" . En zo besloot men op een gegeven moment inHunsel (=Kessenich) in 1828 de kapel van O.L. Vrouw in 't Zand af te breken. Zo kwam het klokje te hangen in Neeritter. Er zou een nieuwe kapel komen, maar dat hoort totde vele niet-gehouden beloften., tot de gebroeders Vandael in 1925 een nieuwe kapel hebben opgericht, kort bij de plaats van deoude.

Als deze situering juist is, waren er rond 1815 (einde van Napoleon en de Franse tijd)in Molenbeersel: geen eigenlijke kerk, maarkapellen in Beer- sel en in Groot-Beersel.

Men wroette verder en er kwam een eensgezindheid tot stand: men zou versmelten! De kapel van St.-Leonard te Molenbeersel was de partner van Groot-Beersel. Die van Molenbeersel werd officiéél "hulp-kapel". Op 21 april 1837 werd Beersel, door de bisschop van Luik, als parochie erkend. 31 maart 1838 volgde een Koninklijk Besluit diesaangaande.

De kapel van St.-Leonard, waar heel weinig over geweten is, werd de kern van het parochiewezen na 1838, misschien en vooral door zijn zogenaamde centrale ligging, eenligging in het centrum, die bevestigd zouworden door de steenweg én door de tram. Maar dan is het al rond 1900.

Er kwam een echte kerk. Of wat er toch metgoede wil voor moest doorgaan. Jos Habetsbeschrijft ze, kort, in 1867 waar hij danschrijft: "De tegenwoordige parochie Molenbeersel teltbijna 1100 zielen. De kapel van St.-Leonard,in de eerste tientallen jaren dezer eeuw merkelijk vergroot, was een ouderwets gebouw, zonder smaak of stijl, te eng om detalrijke kerkgangers te bevatten. Zij was bevloerd met bakstenen en plat gewelfd. Eenkoepeltje boven het koor verbeeldde de toren." Dat was de nog bekende "oude kerk" die haarnaam gaf aan een straat.

"Voor enige jaren", aldus dezelfde Habets in1867, "werd te Beersel, op enige afstand vande oude, een nieuwe, ruime kerk gebouwd, dieop 30 augustus 1860 publiek werd aanbesteed".

Wil niet vergeten dat het in de andere dorpenvan onze huidige gemeente wel ouder was, maarniet veel beter gesteld. . Het was vooral eentamelijk armtierig gedoe, doodgewoon omdat er geen centen waren.. Het is pas rond 1900dat hier blijvend verandering in zal komen.Met betere tijden.

De kerk van 1860-63, in hoofdzaak de huidige,is dan nog eens merkelijk vergroot in 1933.Architektonisch gesproken hoort de Mo- lenbeersèlse kerk sedertdien tot "geen stijl", maar sinds Vaticanum II heeft zij,misschien juist daardoor, eerder het interieur gekregen van een gewenste "zaal", wat met andere kerken niet mogelijkwas. Een sukses dus van een tekort...

* * *

Over dit alles, brikken bakken en leemsteken,bouwen en rechttrekken, kan men allerlei bijzonderheden lezen bij Henri Janssen, evenals over de onvermijdelijke herrie overover de plaats van inplanting van zo'n kerk;want die mAAkte vroeger een centrum ! Waar menigeen belang bij had, niet in het minst deherbergiers en de nering- doeners..

41.

Ik ben er mij van bewust dat de geschiedenis van een parochie wel te maken heeft met een kerkgebouw, maar ook dat een parochie niet alles te maken heeft met brikken en een parochiaal leven zelfs niet èlles met een lijst van pastoors. Die lijst is, van de eerste pastoor Andreas Severijns van Hepperneert, over Martinus Stockmans van Weert, Petrus Husson van Tongeren, Antonius Roovers van Gemert, Willem Princen van Weert, Cornelis Gubbels van Weert, Hen- ricus Moonen van Stramproy. We zijn dan in 1928. Ik spreek verder niet over zijn laatste opvolgers en evenmin over de kapelaans, die er sinds 1895 verbleven. Het kan een erelijst zijn in foto, in boek en blad..

Minstens evenveel eer verdienen de ruim 85 (zegt Tjeu Kunnen mij) priesters, broeders en zusters die vanuit de meestal schrale Molenbeerselse grond de wijde katolieke wereld introkken: een niet geringe oogst!En verder het parochiaal leven in menige vereniging: Molenbeersel stond daarin niet achteraan. De twee parochiepriesters stonden daar tot voor niet zo lang geleden vóór en zij hebben er hun werk mee gehad. Met veel medewerking.

Ik waag mij niet aan een beschrijving van wat er, nóg, zoal allemaal lééft.. Zoals het in de kerk de gelovigen zijn, zo zijn het in de parochie de parochianen die de parochie maken tot wat ze is: niet de pastoor (hoe voornaam dit ook mag zijn) en zeker niet het kerkgebouw, met of zonder zalen en vedere infrastruktuur.

Er is een tijd geweest, gewéést, dat 'n parochie gelijkgesteld werd met een dorp: zoveel inwoners = zoveel zielen = zoveel parochianen.. Die tijd is verleden tijd geworden. Men kan in onze welvaartstijd terecht van alles toejuichen wat verbetering met zich meebracht: het is ook maar goed in menig opzicht. Men kan in onze wildef-wordende tijd ook van alles betreuren, vanaf het teloorgaan van de hulpbereidheid van de arme mensen vroeger, tot het vasthouden aan gevestigde waarden.

Ook deze parochie kan daaraan niet ontsnappen; de grenzen zijn niét meer zo vaag en er is geen gehucht meer zó afgelegen of er voeren goede wegen heen en de radio en de T.V. weten ze te bereiken. . De ontwikkeling is trouwens groter dan ooit..

* * *

Beste luisteraars, er is mij niet gevraagd een pro en kontra, aktief en debet op te maken over wat er goed is en wat er schort in deze parochie: ik zou het niet kunnen en ik zou het ook niet willen. Wél een schets te maken van anderhalve eeuw parochie, met wat aan die relatief korte tijd in de geschiedenis voorafgaat en -ging. Ik wens U, moderne mensen, de taaiheid toe van het ras dat heide en moeras ontginde. Lang geleden. Dat zijn kapelletjes bouwde en later zijn kerken. Dat de kindertjes in het geloof wilde opgevoed zien, met vele lasten. Dat gedoopt en begraven wilde worden in zijn parochie, die het anderhalve eeuw geleden kreeg. Het moge U nog lang, zó, goedgaan !!

* * *

Ik mag U, als primeur, misschien nog vertellen dat wij de restauratie van de "Daalkapel" aanhangig hebben gemaakt bij de "Koning Boudewijnstichting", dit voor 1988. ^l£ het_ lukt dan wensen wij U dat goed nieuws te kunnen melden in het najaar..

Verder zit er onze Geschied- en Heemkundige Kring tussen dat U hier en nu een eerste overzicht kunt hebben op die prachtige reeks van Molenbeerse- laren, die het zochten in de geestelijke stand. En verder beloven wij U tegen Allerheiligen een groots-opgevatte expo "Kieke nao vreuger" over alles wat in dit dorp, deze parochie, zoal reilde en zeilde. Graag tot dan !

Na deze feestrede, die door de voor‐

42.

zitter regelmatig werd aangevuld door spontane en anekdotische verduidelijkingendie menigmaal met applaus werden bekroond, sprak burgemeester Theo Schoofs namens hetgemeentebestuur van Kinrooi: 

"Als burgemeester krijg ik vererende opdracht enkele woorden tot U te richten bijdit feestelijk gebeuren in uw parochie. Als pastoors iets moeten zeggen wordt er al vlug naar evangelische teksten gegrepen. Ikben geen pastoor en zal dan ook maar best dezeteksten opzij laten.

Sta me toe dat ik allereerst namens de gemeente een hartelijk welkom richt tot deeregasten van deze avond: uw priesters, broeders en zusters. Ik vind het een bewonderenswaardig initiatief van het organiserende komitee om deze mensen vandaageen ereplaats te geven. Ook zij blijven bij de parochiegemeenschapMolenbeersel behoren.

Ik weet ook uit ondervinding dat zij allener zeer graag bij zijn omdat ik kan bogen op twee broers priester-missiona- ris en één zuster-missionaris.

Laten we daarom tijdens deze feestelijke zitting ook met onze gedachten bij de Molenbeerselse missionarissen zijn en bij aldie andere kloosterlingen die hier niet aanwezig kunnen zijn. Hetzelfde geldt trouwens voor onze oudere mensen, de zieken en gehandikapten; zij allen zullen zeer zeker op hun manier met onsmeeleven..

Geachte aanwezigen, Vandaag is het niet alleen voor de "parochieMolenbeersel" een bijzondere dag. Ook voor ons, als gemeentebestuur, gaat deze vieringniet onopgemerkt voorbi j.

Wij leven nog in dorpen die wij "onze kerkdorpen" blijven noemen. Kerk en gemeenteblijven elkaar ontmoeten op de wegen die leiden naar deze dorpen, naar Molenbeersel,naar de families hier. Zowel kerk als gemeente zijn er om onze mensen te dienen; de kerk vooral voor het geestelijk welzijn, de gemeente

meer voor het materiële welzijn. Met bijzonder veel genoegen heb ik daarom ook zo-even de gedenksteen op het vernieuwde kerkplein mogen onthullen. Het is de "eerste" -in de betekenis van belangrijkste- steen van het plein en tevens de laatste: de sluitsteen van dit vernieuwde kerkplein.

Reeds in 1981 hadden we plannen voor de verfraaiing van dit kerkplein en het voorliggend plein van de pastorij. Alleen ditlaatste werd toen ook uitgevoerd; voor de herinrichting van het kerkplein bestond plaatselijk weinig enthousiasme..

Toen we vernamen dat dit jaar "150 jaar Parochie Molenbeersel" zou gevierd worden, werd -zeer recent nog- het dossier van 1981 terug opgediept. Ook wij zouden een gepaste bijdrage leveren in het kader van deze viering.

Met de onthulling van de gedenksteen heb ik vanavond dit prachtige kerkplein officieel kunnen openstellen als ontmoetingsplaats voor alle Beersela- ren, als plaats voor het gebruikelijk praatje na de missen, als aantrekkelijke plek in het hartje van dit mooie dorp.

Beerselaren zijn dankbare mensen, dat heb ik vooral de laatste dagen mogen ondervinden. Van jong en oud ontvingen we felicitaties voor hetgeen hier gerealiseerd werd. Ik geef deze felicitaties graag verder aan de rechtstreeks betrokkenen: schepen Albert Rutten van openbare werken (hij kent Molenbeersel want zijn broer, E.H. Wim Rutten, was hier de vorige pastoor), personeelslid én Beerselaar Werner Verlaak die het plan ontwierp voor de volledige herinrichting en personeelslid-Beerselaar Jan Kiggen onder wiens leiding de werken 'uitgevoerd werden. Dank U en proficiat !!

Ik meen te mogen zeggen dat we hiermee, als gemeentebestuur, een passende bijdrage hebben geleverd in het kader van dit jubileumjaar.

Trouwens, ook in het verleden heeft de parochie Molenbeersel beroep kunnen

43.

doen op het gemeentebestuur. Ter illustratie: tijdens de tien laatste jarenwerd door het gemeentebestuur twee miljoenuitgekeerd aan de Kerkfabriek Sint-Leonardus van Molenbeersel om de tekorten op de verschillende begrotingen bijte passen.

Zodadelijk zal ik aan de voorzitter van deparochieraad, de Heer Pol Spreuwers, een check overhandigen namens het gemeentebestuur. Een kleine bijdrage in dekosten van deze avond en een bewijs van dankbaarheid voor de inzet van velen.

Geachte aanwezigen, Molenbeersel heeft, als zelfstandige parochie, nog geen "grote" geschiedenis achter de rug. Daarvan heeft ons zojuist ereburger en voorzitter van de Heemkring, E.H. Donaat Snijders, kunnen overtuigen. Maar Molenbeersel leeft! Molenbeersel bruist van de aktiviteiten, kan rekenen opeen zeer groot aantal verenigingen die op diverse vlakken aktief zijn. Molenbeersel heeft zijn zonen en dochters uitgezonden naar alle windstreken; hun "ere-galerij" -ook weer door een Beerselaar, Thieu Kunnen,met veel geduld bijeen gesprokkeld- is te bezichtigen in de kerk.

Wat vooral in Molenbeersel opvalt is dat iedereen, ook in deze "moderne tijden" , nogkan rekenen op de "naeber". "Naburen" in goedVlaams, die op tijd en stond samen het glasheffen of gezellig gaan "buurten" of feesten.

Vooral echter naburen die paraat staan bijziekte, tegenslagen, het verlies van een dierbare, om bij te staan., te troosten., tehelpen waar maar enigszins mogelijk is. Ik denk dat dit het hoofddoel is van een parochie: samen in woord en daad "gemeenschap" vormen. Ik feliciteer U, Beerselaren, vooral voor deze vorm van samenhorigheid en dienstbetoon voor elkaar !!

Monseigneur, mijnheer pastoor, Geachte genodigden, Ik weet bij ondervinding dat in de kerk

de dierbare gelovigen niet graag te lang naar een preek luisteren. Ik hou het daarom kort.

In naam van het gemeentebestuur en in mijn persoonlijke naam zeg ik graag : van harte gefeliciteerd met dit jubileum. Maak er verder een prachtig feestjaar van met zinvolle aktiviteiten en vieringen.

Ik ben er van overtuigd dat de patroon van uw parochie, de Heilige Leonardus, ook verder over Molenbeersel zal blijven waken !!

Onder applaus overhandigde burgemeester Theo Schoofs hierna een check aan Pol Spreuwers, voorzitter van de parochieraad. 

Deze laatste dankte de burgemeester voor de positieve inbreng van het ge‐ meentbestuur en sprak tevens het slotwoord van dit officieel gedeelte. Hij onderstreepte onder andere dat dit feestelijk aan de aandacht zou ontsnapt zijn, als er de Heemkring niet op attent had gemaakt. Tevens gaf hij een overzicht van de voorbereidende werkzaamheden en de bedoeling van der‐ gelijke viering. Verder had de voorzitter het nog over de kerk van vandaag en., morgen, dankte tenslotte iedereen voor de fijne medewerking en nodigde hartelijk uit op het grote dorpsfeest, Pinkstermaandag. 

E.H. Pastoor Mathieu Coenen en diaken Gerard Op 't Roodt werden letterlijk in de bloemetjes gezet en konden rekenen op een spontaan applaus omwille van hun inzet in de parochie. 

Aansluitend hierbij werd een receptie aangeboden. Het werd een gemoedelijk samenzijn van Beerselaren en genodigden.

Stippen we hierbij nog aan dat de verschillende toespraken afgewisseld werden door het keurig optreden van het Gemengd Koor Sint‐Leendert. Ter afsluiting kon natuurlijk "Dat is Molenbeersel" niet ontbreken; het werd uit volle borst door alle aanwezigen meegezon‐ 

44.

De vele deelnemende jeugd-, socio-kul- turele en sportverenigingen trokken in stoet door de straten van Molenbeersel.. de stortregen tegemoet

Omwille van de neer stortende regen werd het voorziene programma afgewerkt in een barstend volle feesttent.

Pinkstermaan-dag was de "Dag van de verenigingen" met een na- middagvullend programma op de terreinen aan "Villa Pax" .

Zoals onze opnamen tonen was jong en oud van de partij in een bonte kleur- mengeling. Jammer dat 11 weer ons in de steek liet!

Dia’s: Jean Hoeken

45

gen en op mondharmonika begeleid door Mathieu Segers van akkordeonklub "Ami‐ citi a Molenbeersel". Een waardige afsluiting van deze feestelijke avond ! 

PINKSTERMAANDAG 8 JUNI 1987

De officiële inzet van de viering 150 jaarparochie Molenbeersel, werd afgerond meteen groot dorpsfeest: de "Dag van de verenigingen". Zeer veel Molenbeerselse verenigingen verleenden hieraan hun medewerking. 

In de vroege namiddag trok de stoet met dedeelnemende verenigingen door de stratenvan het centrum, richting sportvelden aan"Villa Pax". Helaas, nog maar net aangekomen, openden zich de hemelsluizen: het water stortte met bakken naar beneden! 

Ondanks dit handikap werd het voorziene programma toch afgewerkt in een afgeladenvolle feesttent. Jong en oud waren van departij en zetten hun beste beentjes voor:optredens allerhande, spellen, een natje en een droogje... 

MATHIEU KUNNEN 

PRIESTERS, BROEDERS EN ZUSTERS  ‐‐‐  

VAN MOLENBEERSEL ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐  

Aan de viering "150 jaar Parochie Molenbeersel" werd door onze Kring ruimemedewerking verleend. Door ondergetekende werd reeds enkele jarengeleden de aandacht gevestigd op dit jubileumjaar, in het plaatselijk parochieblad. "Anders was het aan onzeaandacht ontsnapt", onderstreepte Pol Spreuwers, voorzitter van de Parochieraad, tijdens de receptie. 

Eveneens op ons voorstel werden alle Molenbeerselse priesters, broeders, zusters, vroegere pastoors en kapelaans uitgenodigd op de vieringen tijdens dePinksterdagen. Een initiatief dat ruimebijval genoot. 

Nog op initiatief van ondergetekende werd een mini‐tentoonstelling samengesteld met betrekking tot de Molenbeersel se priesters, broeders enzusters . Dank zij de medewerking van veel Mo‐ beerselse mensen ‐en zelfs van daarbuiten!‐ konden in de kerk negen goed gevulde panelen worden opgesteld met foto's, gedachtenisprentjes, krantenknipsels, dokumenten allerhande.. 

Gedurende een drietal weken genoot dezetentoonstelling, evenals de tentoongestelde foto's van beeltenissenvan de Heilige Leonardus in de andere zijbeuk van de kerk, een ruime belangstelling. Het bleek trouwens eenideale "voorloper" te zijn voor onze grotere tentoonstelling "Kieke nao vreuger" tijdens de Allerheiligenda‐ gen 1987 te Molenbeersel. Voornoemde verzameling was daar trouwens ook te zien, aangevuld met de recentste vondsten. 

Tot op heden ontdekten we 23 priesters(waarvan nog 14 in leven), 8 broeders (waarvan nog 3 in leven) en 55 zusters (waarvan nog 29 in leven). Onze speurtocht gaat verder. Aanvullende gegevens blijven welkom ! 

MATHIEU KUNNEN 

46.

1

Waat maag dét in godshiêrenaam beteikene

"KIEKE WIE POL IN HASSELT !"

Over een aantal dingen valt niet zinnig met anderen te "streven" over gelijk of ongelijk, zelfs niet over waar of niet. We hadden ooit een hele diskussie en zonderresultaat over wat nu precies een "krollemol" was. De ovens waarin ze werden gebakkenwaren buren en de bakkers dus ook en toch bleek dat wij er verschillende begrippen op na hadden gehouden: onze krollemol was een andere dan die van hen. Het zal wel zo zijn met andere verhalen die men ooit ten onrechte meent dat ze algemeenzijn in het dorp. In feite zijn het dan eerder "familiegeschiedenissen". Maar kunnen ze een taai leven hebben. Dat wel ! 

Als men vroeger in onze familie van iemand zei dat "hij keek wiej Pol in Hasselt", dan was dat voor de stam duidelijk: verveeld, lelijk zonder meer.

Hoe komt zoiets nu in de familie en watmoet dat met die Pol en waarom is het geenZjeng of zo? Ziehier de oorsprong. 

Het moet niet lang na 1865 geweest zijndat koning Leopold II ook en eindelijk naar Hasselt kwam. Hij was dat jaar opgevolgd en voor en na bezocht hij bijwijze van "Blijde Intrede" de hoofdplaatsen van de diverse provincies.Men zegt dat hij Hasselt zelfs vergetenwas: het lag ook zo ver in die toen nietsbetekenende Limburgse hei waar hij laterLeopoldsburg uit het niet te voorschijnzag komen hoewel het naar zijn vader heette. 

Al wat in Limburg min of meer notabel heette moest daarheen, zoals de burgemeesters en zelfs de schepenen. Diemoesten desnoods maar ergens een hoge hoed gaan lenen om de vorst te gaan bekijken en natuurlijk te gaan toejuichen. Dat stond daar opeengepakt in de Hasseltse statie te wachten. Ja te wachten. Want als het spreekwoord waar isdat de stiptheid de beleefdheid van de koning is dan kwam dat op die zondag tochniet uit. 

Het was een ver gefluisterd geheim dat het met het huwelijk van Leopold niet zo goed zat. Als hij niet elders was huisde HIJ in Brussel en ZIJ had zich sinds een hele tijd teruggetrokken in Spa. 

Ge zoudt zeggen dat het koninklijk koppel voor een paar keren de schijn nog wat zou ophouden maar zo was de verse koning der Belgen nu eenmaal niet. Hij kwam op tijd met de "koninklijke trein" vanuit Brussel aan. Daar lagen de lopers uit op het eerste perron en daar bewoog zich al snel de lange gestalte met kepi voort, op de voet gevolgd door een aantal sabel slepers. Die bleven al snel een eindje terug. Want Pol liep er snel te ijsberen. Van de andere kant zou immers een tweede "koninklijke trein" moeten opgedaagd zijn met HARE Majesteit en gevolg. En die kwam maar niet. Het duurde en duurde en niemand durfde de koning nog aanspreken. Tot het begon te sissen en dampen van de kant van Alken. Stijf en stram stapte de koningin uit en schreed (koningen "schrijden") in zijn richting. Hij draaide zich bruusk om en zo liepen, schreden ze stadwaarts, ten aanschouwe van heel de provincie. 

Er was een schepen bij uit de familie, ja met een geleende hoed in de hand. Zo'n meer dan lastig kledingsstuk diende trouwens alleen om in de hand 

47.

te houden; ge moet het maar uitvinden.

Het gejuich ‐vertelde hij voor een gretigdorpspubliek‐  was  aan  de  magere  kantgeweest en het gezicht van de koning wasondanks  zijn  bekende  grote  baardoverduidelijk:  hij  keek  bepaald  lelijk... 

De dorpelingen zuchtten: zoveel geld endan nog weer zo wat. De pastoors praattenof preekten er niet over. Het had eens iemand anders moeten geweestzijn. En zo begrijpt gij hóe Pol in Hasselt keeken ook waaróm. 

En zo verstaat gij hoe men in de familievan die ooggetuige bleef spreken over "kieke wiej Pol in Hasselt", ook als hetover Zjef of Zjang met de kroekar ging.

Zo is het leven van gezegdes genomen uithet leven. 

Ik weet niet of iemand van de stam er zich nog van bewust is. Het is ook al zolang geleden. De schepen die het meemaakte is ook al ZOlang dood dat hij "al aan 't terugkomenis". En dat is dan weer een ander gezegde uit Geistingen.. 

FILOLOGUS 

REAKTIE OP: "HET HOGE WOORD MOET ER MAAR EENS UIT.. ENWEL OVER ONZE "BIJNAMEN" 

Onder bovenstaande titel had het Filo‐logus in de rubriek: "Waat maag dët in Godshierenaam beteikene?", jrg. 5, nr. 4,oktober 1986, blz. 218‐219 onder andere over de "Rabbedabbers van Kinrooi" en., kreeg graag reakties. 

Filologus heeft het wel degelijk bij 't juiste eind wanneer hij schrijft dat hetwoord "Rabbedabber" in geen enkel woordenboek te vinden is. Als oud‐Geistingenaar kan ik me nog goedherinneren dat vroeger "die" van Ophovennaar ons riepen: "Geistingerab‐ bedab", enz. en dat wij dat terug riepen ! Ook weet ik nog dat de schoolgaande kinderen door de grote mensen werden betiteld als "klein rebbedebberkes diej nao sjoêl ginge.." 

Op 11.11.1976 is in oud‐Kinrooi uit de schoot van de Verenigde Handelaars en deplaatselijke verenigingen de "Kin‐ derse Karnavalvereniging De Rabbedabbers" gesticht. 

Omdat we er ons wel degelijk van bewustwaren een naam te hebben gekozen die eigenlijk niet goed uitgelegd kan worden of weergegeven, hebben wij van de K.V.R.K. er de volgende betekenis aan gegeven : 

‐ in de dikke Van Daele staat wel het woord "RABBELAAR" en dat zou iemand zijndie rap van tong is of niet op zijn mondjegevallen ! Dus: "ferm kwebbelke" of "moêlemennekes en tetteriêrs" zijn eigenlijk Rabbedabbers en als dusdanighebben die van Kinrooi (de K.V.R.K.) alflink wat naam gemaakt in hun ruim elfjarig bestaan! 

THEO VAN DAEL 

48. 

Aanwinsten heembibliotheek

‐ Gemeentegids Bocholt 1986 / m.a. ‐Bocholt; Gemeentebestuur, 1986. ‐ 

‐ Gedenkboek van den Europeeschen oorlog in 1914 / W.A.T. De Meester. Leiden; Sijthoff, 1914. ‐ 

‐ Limburg / m.a. ‐ Brussel; Elsevier, 1953. ‐ 

‐ Limburgsche Oorkonden; deel 1 / Dr.Jos. Coenen. ‐ Maaseik; Van der Donck 1932. ‐ 370 p. ‐ 

‐ Limburgsche Oorkonden; deel 2 / Dr. Jos Coenen. ‐ Maaseik; Van der Donck 1934. ‐ 336 p. ‐ 

‐ Limburgsche Oorkonden; deel 4 / Dr. Jös.Coenen. ‐ Maaseik; Van der Donck 1942. ‐ 387 p. ‐ 

‐ De fatale Tongerse ontsnappingsroute / M. Rutten. ‐ Tongeren; M. Rutten, 1987. ‐ 223 p. ‐ 

‐ Bio‐Bibliografie van Theodoor Sevens 1848‐1927 / M. Brouns. ‐ Diest; Licht‐land, 1961. ‐ 59 p. ‐ 

‐ De Europeesche Oorlog in België van 1914tot 1918 / Theodoor Sevens. ‐ Antwerpen; L. Opdebeek, 1920. ‐ 

‐ De tijd in de folklore; proeve van folkloristische studie / A. Ulens. ‐ Brecht; L. Braeckmans, 1931. ‐ 

‐ De Kruisheren van Venlo tijdens de FranseRevolutie / M. Colson. ‐ Diest; Lichtland, 1956. ‐ 

‐ Volksgeneeskunde in Limburg; een bibliografie / E.Tielemans. ‐ Limbricht; Limburgs Volkskundig Instituut, 1986. ‐ 

‐ Bokkerijders  tussen  gisteren  en morgen  ;  Bendevorming  in  Maas‐  en Rijnland in de Eeuw der Verlichting / R. Janssen en W. Sangers. ‐ Lanaken; P. Bijnens, 1987. ‐ Jaarboek . ‐ 

‐ Crisissen en restauraties in een ruraal ‐agrarisch, periferisch en premodern traditionalisme. Bijdrage tot milieu, mens en maatschappij op communaal niveau, in casu : Kessenich in de tweedehelft van de negentiende eeuw / Jozef Henckens . ‐ In eigen beheer. ‐ 1987. ‐ verhandeling voor het bekomen van de graad van licentiaat in de moderne geschiedenis.‐ 

‐ Historische stadswandeling Bree / m. a.  ‐  Bree;  gemeentelijke  dienst toerisme. ‐ 

‐ Limburg 1950‐1975 / m.a. ‐ Hasselt; de Bestendige Deputatie, z.j. ‐ 

‐ Voor Outer en Heerd / K. Cruysberghs. Leuven; de Vlaamse drukkerij, 1948. ‐

‐ Heemkundige cursus van Limburg / m.a. z.p.; LFVV, z.j. ‐ 18 lessen . ‐ 

‐ Beschrijving van der vervaarlijken en vijandel ijken Inval der Pruisische soldaten in volle vredenstijd binnen de stad Maeseyck in het jaar 1740 / J.F.J. Stals. ‐ Maeseyck; J.J. Ti teux, 1841. ‐ herdruk. ‐ 

‐ Bodo, ruiter van Koning Zwentibold / Th. Oberdorf. ‐ Sittard; V.V.V., ‘81. Brochure voor het Basisonderwijs. ‐ 

‐ Een gouden kerkgemeenschap; 50 jaar kerk in Kelpen‐Oler; 1936‐1986 / red. Peter Roost. ‐ Kelpen‐Oler, actiecomité, 1987. ‐ 

‐ Limburgs Haspengouw / m.a. ‐ Tongeren; Koninklijke  Limburgs  Geschied‐  en Oudheidkundig Genootschap, 1951. ‐ 

‐ Tessenderlo; vroeger en nu / Broeder Max. ‐ Kasterlee; De Vroente, 1960. 

‐ Sint‐Truiden / J. Flamend. ‐ Sint‐ Truiden; Stadsbestuur, 1957. ‐ 

Samenstelling rubriek: Jo LAVEAUX

‐ Waar Maas en Schelde vloeien / F.R. Boschvogel. ‐ Tielt; Lannoo, 1953. ‐ 

‐ 147 ware verhalen van bekende landgenoten / m.a. ‐ Brussel; H. Wouters, 1985. ‐ 

‐ Geschiedenis van de beide Limburgen deel I / W. Jappe Alberts . ‐ Assen; Van Gorcum & Cie, 1972. ‐ 

‐ Geschiedenis van de beide Limburgen deel II / W. Jappe Alberts. ‐ Assen; Van Gorcum & Cie, 1983. ‐ 

49.

Nieuwe publikaties

TACHTIG JAAR RIJKSWACHT KESSENICH

De rijkswachtbrigade KESSENICH werd opgericht bij Koninklijk Besluit van 18 februari 1908. De opening had plaats op 9juli 1908. Als dit jaar de nieuwe gebouwen van de rijkswachtbrigade aan de Breeërsteenweg te Kinrooi in gebruik worden genomen, zal de rijkswacht te Kessenich (sinds de fusie in 1971 werd dit KINROOI), tachtig jaar bestaan. Ter gelegenheid hiervan zal eengedenkboek worden uitgegeven. NU intekenen !!! 

Auteur van het gedenkboek is Werner Smet, brigade‐kommandant te Kessenich en bestuurslid van onze Kring. De uitgave iseen realisatie van onze Kring, in samenwerking met de V.V.V.‐Info‐ dienst Kinrooi en het gemeentebestuur van Kinrooi. 

Bestuurslid Werner Smet deed meer dan een jaar intensief opzoekingswerk in diverse archieven en bibliotheken. Zijn besluit: "Met betrekking tot de geschiedenis van de rijkswacht in onze Limburgse kontreien, bestaan nog maar enkele geschreven bronnen. Er werd nog praktisch geen systematisch onderzoek gedaan met betrekking tot de geschiedenis van de verschillende brigades." 

In die zin is deze uitgave alleszins eenaanwinst, niet alleen voor de gemeente Kinrooi, maar ook als voorbeeld voor andere gemeenten! 

UIT DE INHOUD VAN HET GEDENKBOEK Voorwoord door burgemeester Theo Schoofsvan Kinrooi, inleiding, betekenis en ligging, ordehandhaving vroeger, oprichting rijkswachtbrigade Kessenich, eerste werkzaamheden, de periode W.O. I enII, de na‐oorlogse periode, aanvullende machten, weekkalender, mobiele permanenties, brigadekommandanten en tweede kommandanten, register 12 der bezoeken, de rijkswachtgebouwen te Kessenich, veranderings‐ en verbete‐ ringswerken, nieuwbouw, personeel der brigade (volgens aankomst), personeel inalfabetische volgorde, beschouwingen over het personeel, huidig personeel derbrigade, bibliografie. 

Aan de personeelsgegevens werd veel aandacht besteed. Telkens worden: naam, voornamen, geboorteplaats en ‐datum en naam van de echtgenote en de kinderen opgenomen (genealogisch zeer interessant!!). Tevens, voor zover bekend, de verschillende eenheden en woonplaatsen, pensioendatum, stamnummer en eventuele overlijdensdatum. 

Het gedenkboek wordt uitgegeven in formaat A4. Ruim honderd bladzijden, gedrukt in offset. Een 100‐tal foto's waaronder vele van personeelsleden, van de herdenking Beazar in 1947, van de gebouwen en van andere gebeurtenissen.

INTEKENEN KAN NU !!! 

Het gedenkboek wordt aangemaakt tegen 3 september 1988. Het zal dan verkrijgbaar zijn tijdens de viering "80 jaar rijkswacht te Kessenich (Kinrooi)"en op de gelijknamige tentoonstelling op4 september in "De Borg" te Kessenich.Omwille van de zeer beperkte oplage vragen we echter NU in te schrijven en alleszins vóór of tijdens onze ledenvergadering van vrijdag 27 mei aanstaande . Intekenen kan door overmaking van 250,‐frank per exemplaar (= afhaalprijs op tentoonstelling) op bankrekening nr.: 735‐2141209‐19 van "80 jaar rijkswacht te Kinrooi". Indien men het boek wil toegezonden krijgen dient men 40,‐fr. meer over te maken voor de verzendingskosten. 

KORTESSEM: EEN GESCHIEDKUNDIG OVERZICHT

De gemeente Kortessem heeft besloten het werk over de geschiedenis van Kortessem, van de hand van Jean Roebben, uit te geven. De neerslag van meer dan 30 jaar speur‐ en zoekwerk worden in dit boek in drie onderdelen behandeld: ‐ de Heerlijkheid Kortessem tot de Franse 

Revolutie ‐ parochie en kapittel van Kortessem tot 

einde van de 19e eeuw ‐ de gemeente en gemeenschap tot 1840 

50. 

1

Zij worden aangevuld met een lijst van al de gekende pastoors en burgemeesters en deleden van de gemeenteraden van 1830 tot heden. Het werk omvat 236 bladzijden en kan bekomen worden door overmaking van 425,‐frank op rekening: 091‐0004809‐85 van het gemeentebestuur Kortessem met vermelding: "Geschiedenis Kortessem". 

ZWERFTOCHT MET MIDDELEEUWSE HEILIGEN

"Zwerftocht met middeleeuwse heiligen" door Dr. A.D.A. Monna (hij verzorgde één van onze eerste "lezingen", samen met de kring van Maaseik in 1978) bevat drie onderzoekingen over heiligen en heiligenverering. Ansfried (940/2 ‐ 1010), een zelf als heilige vereerde bisschop van Utrecht, stichter van twee abdijen, het Limburgse Thorn en Hohorst bij Amersfoort, vervult indit boek een centrumfunctie. In de eerste,tevens uitvoerigste studie wordt aangetoond dat deze kerkvorst een rol heeftgespeeld bij de verbreiding van de kultusvan verschillende heiligen in de Nederlanden. Daarbij passeren onder anderede Bretonse bisschop Machutus (Malo), de a‐postel Petrus, de Henegouwse heilige Gislenus en Medardus, de patroon van het Noordfranse Soissons de revue. Ook de verering van de aartsengel Mi‐ chaël komt in deze patrociniumstudie aan de orde.

Het onderzoek leidt tot een zwerftocht dietot ver buiten de Nederlanden voert, vooralnaar Bretagne (Saint Malo, Mont Saint‐Michel), maar ook naar Italië. Ansfrieds aktiviteiten op dit terrein treden slechts via in‐ direkte gegevens aan het licht. 

Politieke ontwikkelingen en oude rechtshistorische tradities spelen herhaaldelijk een rol in het betoog. Ook de bezittingen van de Utrechtse bisschop, vooral die in de omgeving van Thorn, komen uitvoerig aan de orde. 

De tweede studie in dit boek gaat nader inop de stichting van de Limburgse abdij. 

Het derde onderzoek, een methodische analyse van een dertiende‐eeuwse cis‐ terciënzerkalender, afkomstig uit de Utrechtse Servaasabdij, sluit nauw aan op de eerste studie over Ansfried, omdat ook daarin enkele heiligenkalenders aan de orde worden gesteld. 

Het boek werd uitgegeven door Editions Rodopi B.V., Keizersgracht 302 ‐ 304 te NL‐1016 EX Amsterdam. Prijs: 50 gulden. Geïnteresseerden kunnen kontakt nemen met gemeentearchivaris Peter Roost, gemeentehuis Thorn, Wijngaard 8 te Thorn ‐ Tel. 04756‐2555 (voor een gezamenlijke bestelling). 

GESCHIEDENISPRIJS  VAN  HET GEMEENTEKREDIET VAN BELGIE IN 1988 

Door het Gemeentekrediet wordt een prijs uitgeloofd ter bevordering van de kennis van de plaatselijke en gewestelijke geschiedenis van België. In 1988 wordt de Prijs toegekend voor een ONUITGEGEVEN VERHANDELING die een originele en belangrijke bijdrage vormt tot de plaatselijke of gewestelijke geschiedenis van België. Bronnenuitgaven en werken die uitsluitend handelen over toponymie, dialektologie of volkskunde komen e‐ venwel niet in aanmerking. Deze verhandeling mag het werk zijn van één of meer auteurs die geen houder zijn van een universitair diploma, richting menswetenschappen. Voor de toekenning van deze Prijs worden enkel verhandelingen aanvaard die nog niet met andere prijzen werden bekroond en niet werden uitgegeven; ze moeten gebaseerd zijn op o‐ riginele en niet gepubliceerde doku‐ menten en er moet systematisch naar verwezen worden. Deze geschiedenisprijs bedraagt 50.000,‐fr. 

De kandidaturen moeten ingediend worden vóór 1 oktober 1988. Alle bijkomende inlichtingen zijn verkrijgbaar bij: Kultureel Departement van het Gemeentekrediet, Pachecolaan 44 te 1000 Brussel. Tel. 02/214.46.17. 

51.

KESSENICH IN DE TWEEDE HELFT VAN DE NEGENTIENDE EEUW 

De volledige titel van deze licenti‐aatsverhandeling door ons lid Jos Henckens van Geistingen luidt: "Crisissen en restauraties in een ru‐ raal‐agrarisch, periferisch en premoderntraditionalisme. Bijdrage tot milieu, mens en maatschappij op communaal niveau,in casu: Kessenich in de tweede helft vande negentiende eeuw", K.U.L., 1987. Promotor: Prof. Dr. H. Van der Haegen enco‐promotor Dr. L. Van Buyten. 

We laten auteur Lic. Jos Henckens zelf aanhet woord: 

"Geschiedenis ontstaat vanuit een nieuwsgierig zijn over het heden. Als boerenzoon uit een boerendorp leefde bij mij de vraag hoe en waarom het leven inzo'n dorp zó is georganiseerd, vooral danop materieel vlak. Ontwikkelingen in denegentiende eeuw voerden de noorid‐limburgse hoek van het land van eeuwenoude gewoonten naar de huidige omgevingsruimte en leefwijzen. 

Voor dit onderzoek steunde ik voornamelijk op administratieve dokumenten van de vorige eeuw. In de bevolkingsregisters werlden om de tien jaar alle inwoners van de gemeente vernoemd met naam, adres en beroep en inhun familiaal kader geplaatst. De kadastrale dokumenten leverden een aangesloten verloop van het bezit aan gronden in de gemeente, alsook van hun ligging. Voor dit laatste element gebruikte ik echter de gemeentelijke Atlas der Buurtwegen. Omwille van verschillende en veelvuldige onnauwkeurigheden bleek het in mekaar passen van deze bronnen moeilijk. 

Aaneensluitende, ontelbare gegevens overde bevolking vond ik verder in de registers van de burgerlijke stand (geboorten, huwelijken en overlijdens) en de administratieve verslagen/be‐ stuurlijke memorialen van Limburg (totaal aantal van de bevolking). 

Tenslotte leverden de landbouwtellingeneen overvloed aan gegevens over 

de situatie van de landbouw in Kessenich. De vruchtbare leemgronden langs de Maas(het "Oe") waren reeds lang in het bezitvan meer welgestelde grondbezitters. Eennauwkeurig kaartonderzoek van de situatie in de jaren 1857, 1885 en 1914leerde dat een groot deel van de westelijke zandgronden (de "Zavel")be‐werkt werd via grote pachtboerderijen, eigendom van het kasteel Borgitter. De verkoop aan partikulieren van de gemeentegronden werd voltooid in het begin van de vorige eeuw. 

De dorpskern zelf breidde zich uit langsenkele toegangswegen, terwijl twee nieuwe buurten zich ontwikkelden langs debelangrijke Napoleonsweg. Verschillendebuurten van de gemeente kon ik aflijnenop basis van het er al dan niet voorkomenvan bepaalde beroepen en de rijkdom (armoede) uitgedrukt in grondbezit. 

De aanleg van nieuwe wegen, de tram‐ en de telefoonlijn bereikte een eindpunt rond 1900, maar het niet aansluiten met Nederland bevestigt toch het afgelegen karakter van de gemeente. 

Beïnvloed door de verbetering van de ekonomie na 1885, steeg het aantal huwelijken gevoelig en daalden de huwelijksleeftijden, waardoor het aantalgeboorten na 1900 een maximaal niveau kenden. Het aantal overlijdens echter wijzigde nauwelijks, ondanks een iets hogere levensverwachting. Qua samenlevingsvorm uitte zich een verschuiving van het uitgebreide familiale gezin (met grootouders, meidenen knechten, enz.) naar het kerngezin (alleen ouders en kinderen). 

De ekonomische aktiviteit veranderde vaneen vrijwel totale bezigheid in de landbouw in 1857 naar meer andere beroepen (ambachtslui, neringdoeners, douaniers en rijkswachters, enz.). 

De nieuwe koöperatieve landbouworganisatie stimuleerde na de krisis van 1880‐1885 het gebruik van kunstmest en de landbouwmachines, terwijl de veeteelt zich meer naar varkens en melkkoeien richtte." 

52. 

Met dank aan Jos die een exemplaar van zijn licentiaatsverhandeling aan ons dokumentatiecentrum schonk. Waar ze uiteraard te raadplegen is! 

KOLENMIJNEN EN TUINWIJKEN TE GENK

Gedurende ongeveer 70 jaar bepaalde de enige nijverheid van betekenis, de kolenuitbating, de ontwikkeling en de welvaart van Genk. Naast de mijnen ontstonden de tuinwijken van Waterschei,Winterslag en Zwartberg. Deze reusachtige privé‐bezittingen gingen al gauw een eigen leven leiden en vertoondenzich als afzonderlijke entiteiten, los van de gemeente waartoe ze behoorden. 

Met dit boek wil Heemkring "Heide‐ bloemke Genk" een hoofdstuk uit de geschiedenis van Genk nader belichten, zonder het daarom definitief te willen afsluiten. Er wordt getracht de kolennijverheid vanaf haar ontstaan toten met de sluiting van Waterschei en Win‐terslag en de eerste rekonversiepo‐ gingen te beschrijven. 

Het boek wordt uitgegeven in formaat 305x215 mm., gedrukt op mat kunstdrukpapier, 135gr., ongeveer 310 bladzijden, met 650 foto's, gedrukt in twee kleuren. Ingenaaid met garen en gebonden in stijve band met 1innenstruktuur. Verschijningsdatum: 3 juni 1988. Prijs bij voorintekening: 1.100,‐fr. (tot 3 juli 1988)+ eventuele verzendingskosten: 200,‐fr. Intekenen kan door het verschuldigde bedrag over te maken op rekeningnummer 132‐4360444‐44 van C.V. Limburgs Beroepskrediet, Centrumlaan 44, 3600 Genk. De bestelde boeken kunnen afgehaald worden op de tentoonstelling "Kolenmijnen en Tuinwijken te Genk", diezal plaatsvinden vanaf 3 juni tot 3 juli1988 in het gemeentelijk Museum Emiel VanDoren, Henri Decleenestraat 21 te Genk. Na verschijningsdatum kan het boek op beide voornoemde adressen bekomen worden. 

TWINTIGSTE JAARBOEK VAN HEEMKUNDEVERE‐NIGING ROERSTREEK: "ROERSTREEK '88" 

Op zaterdag 23 april laatstleden was uwsekretaris te gast in Montfort bij de officiële voorstelling van het 20e jaarboek van Heemkundevereniging Roerstreek. Deze zustervereniging ‐waarmee we trouwens reeds meerdere malen vruchtbare kontakten hadden‐ heeft als werkgebied de gemeenten: Herkenbosch, Herten, Linne, Melick, Montfort, St.‐ Odiliënberg, Posterholt en Vlodrop. 

Sedert 1969 geeft deze Heemkundevereniging een zeer degelijk enprachtig verzorgd jaarboek uit. Dat hiervoor belangstelling bestaat bewijsthet feit dat van het jaarboek nr. 19 van1987 ruim 3.100 exemplaren over de toonbank gingen!! 

De officiële voorstelling van het jaarboek is ‐zoals we nu voor de tweede maal mochten ervaren‐ een zeer aangename en stemmige gebeurtenis; de luimige nootontbreekt zeker niet ! 

Met enige trots stelde voorzitter Drs. Tof Thissen het nieuwe jaarboek voor: "De jaarboeken zijn in de loop der jaren nietalleen toegenomen in omvang, maar ook inkwaliteit. Ook dit jubileumboek is weereen rijk mengsel op archeologisch, biologisch, geologisch en historisch gebied, alles eerlijk verdeeld over de acht dorpen van het werkgebied." Thissen bestempelde het boek als de geschiedenis van de toekomst: "Een mensheid zonder geschiedenis is de ondergang nabij!" 

Ieder jaar is er een eregast die het eerste exemplaar van het nieuwe jaarboekoverhandigd krijgt. Ditmaal viel deze eer te beurt aan de bekende Mat‐ hieu Schlijper van de vroegere R.O.Z. (Regionale Omroep Zuid te Maastricht), thans "Omroep Limburg". Dhr. Schlijper werd uitverkoren omdat hij zich via de radio enorm inzet voor het Limburgs heem.Bij wijze van dankwoord, gaf de uit Kerkrade afkomstige Schlijper een causerie over in onbruik geraakte uitdrukkingen in dit dialekt. Speciaal

53.

zijn humoristische konference over het onderste deel van de rug (!) deed de aanwezigen "schuddebuiken" (zoals het een Nederlandse krant schreef). 

Het nieuwe jaarboek beslaat 208 bladzijden en is rijk geillustreerd (zelfs een aantal kleurenfoto's).Het bevat ruim twintig bijdragen die diverse terreinen van de heemkunde beslaan; werk van eigen leden, grotendeels amateurs, die met hun kunde en ervaring telkens weer andere facetten van het heem ontdekken, bestuderen en toelichten. 

Zeer lezenswaardig zijn onder andere de bijdragen: "Wolvenplaag Midden‐Limburg in de Franse tijd", "Archeologische vondsten op "de Heistert" te Melich‐ Herkenbosch tussen 1836 en 1840", "17e eeuwse gebruiken te Maasniel", "Genealogica Groot Paarlo", "Uit het verleden van de Kruisbroerenhof te Roer" en "100 jaar Zusters van het Heilig Graf te St.‐Odiliënberg". Zoals steeds wordt afgesloten met een "kroniek", bevattende de voornaamste gebeurtenissen tijdens het voorbije jaar en een werkingsverslag. Zeer de moeite waard is de "index" die betrekking heeft op de twintig tot op heden verschenen jaarboeken. 

Voor geïnteresseerden zijn verdere inlichtingen verkrijgbaar bij "Heemkunde‐vereniging Roerstreek", Kerkplein 10 te NL‐6077 AA St.‐0di 1 iënberg. Op dit adres is ook het streekmuseum gevestigd. Tel. 04752‐2895. Prijs van dit jaarboek: 17,50 gulden plus verzendingskosten: 5,50 gulden. 

Stippen we hierbij nog aan dat een aantal van deze jaarboeken te raadplegen zijn in ons dokumentatiecentrum. Het betreft de delen: 1969‐70‐71 (herdruk), 1977, 1980 t/m 1988. 

DE STATUTEN VAN HET KAPITTEL VAN DE 0NZE‐LIEVE‐VR0UWKERK TE SINT‐TRUIDEN 

Onder deze titel verscheen zopas het vierde deel in de reeks "Limburgse Do‐ kumenten". De reeks werd opgezet in 1984om bronnen voor de lokale geschiedenis opeen wetenschappelijk verantwoorde wijze uit te geven en op die manier voor de leektoegankelijk te maken. Het ligt daarbij in de bedoeling jaarlijks gemiddeld één deelte laten verschijnen. Na verloop van jarenontstaat zo een waardevolle bronnenuitgave, die onmisbaar is voor eenieder die de Limburgse geschiedenis bestudeert. 

Het deel dat nu verscheen werd samengesteld door E. Valgaerts. Het bevatde tekst van de statuten van het kapittelvan de Onze‐Lieve‐Vrouwkerk te Sint‐Truiden. De auteur publiceerde de tekst van alle statuten en zorgde voor eennederlandstalige samenvatting. Een uitgebreide inleiding schetst het ontstaan en de geschiedenis van het Sint‐Truidense kapittel. Een index met alle persoonsnamen sluit het geheel af.

Het is sinds de 19e eeuw geleden dat nogeen zo uitgebreide studie verscheen overeen Belgisch Limburgs kapittel. Deze uitgave vormt ongetwijfeld één van de belangrijkste bouwstenen voor de betere kennis van de lokale kerkgeschiedenis tijdens de late middeleeuwen en de modernetijd. De betekenis van deze statuten beperkt zich niet tot Sint‐Truiden. Zij vormen het sluitstuk van een ontwikkeling die bijna anderhalve eeuw duurde. De Onze‐Lieve‐Vrouwkerk van Sint‐Truiden was immers de laatste kerk in het bisdomLuik, die tot kapittelkerk omgevormd werd. 

Het ongeveer 160 bladzijden tellende werkkost 350,‐fr. (voor‐intekenprijs, zonder verzendingskosten) en kan besteld wordenbij het "Provinciaal Archief‐ en Dokumentatiecentrum, Begijnhof, Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt. 

Samenstelling rubriek: Mathieu KUNNEN

54.

1

Kongressen - Jaarvergaderingen - Studiedagen

STUDIEDAG M.B.T. "JENEVER" !

Sinds jaren organiseert de stuurgroep Volkskunde van het Postuniversitair Centrum Limburg (Universitaire Campus, 3610 Diepenbeek ‐ Tel. 011/22.99.61) symposia met betrekking tot diverse aspekten van het dagelijks leven. We denken onder andere aan: regionale eetkultuur, alternatieve geneeswijzen, tuinkuituur, enz. 

Thans richten zij onze aandacht naar eendelicatesse, die in de loop der tijden tegelijkertijd veel vreugde maar helaasook enorm verdriet heeft gebracht, namelijk de jenever. 

Historische en volkskulturele informatie wordt geserveerd door vier sprekers : 

‐ "Jenever in opmars", door Prof. Dr. J.C.G.M. Jansen van het Sociaal Historisch Centrum Limburg te Maastricht; ‐ "Van jenever tot alkoholstokerij" doorR. Wissels, lic. kunstgeschiedenis en oudheidkunde; ‐ "Jenever en volksgeneeskunde", door P. Bosel ie, assistent gemeente‐archi‐ varis te Sittard; ‐ toelichtingen over het jenever stokendoor A. Van Hecke, momenteel nog de enigelandbouwer‐stoker in België (Balegem).

Uiteraard wordt er (een?)"borrel" aangeboden door het stadsbestuur Hasselt, er is een optreden van "De Stoopkes" met volksliederen m.b.t. jenever (drinken!), een lunch, rondleiding in het Jenevermuseum met gidsen, koffietafel en mogelijkheid totdegustatie. 

Deze studiedag (!) vindt plaats in het Nationaal  Jenevermuseum,  WitteNonnenstraat  14  te  3500  Hasselt  opZATERDAG 

28 MEI 1988 om 9.30 uur. Het inschrijvingsgeld bedraagt 360,‐fr. (geeft recht op: deelname, rondleiding jenevermuseum, verslag studiedag, lunch en koffie, degustatie), over te maken oprekening: 000‐0981259‐07 van V.W.O.L. metvermelding "Studiedag jenever". Gezondheid !! 

DERTIENDE G0UWDAG VERBOND VOOR HEEMKUN‐DE TE STOKKEM OP ZATERDAG 4 JUNI 1988 

"Huisnijverheid" is het thema van deze dertiende gouwdag. Aanvang om 10 uur in deRijksschool, Stadsgraaf te Stokkem, met verwelkoming en dia‐lezing over Stokkem.Aansluitend een drietal referaten : ‐ Achtergronden van de huisnijverheid 

door Dr. P.M.M. Klep ‐ De vlechttnijverheid, door J. Venken ‐ De klompenmakerij, door J. Daamen Tussendoor is er gelegenheid tot bezoek aan de heemkundige boekenbeurs. Het middagmaal heeft plaats te Lank‐ laar; in de namiddag een rondleiding in Stokkem. 

Deelname in de kosten: 375,‐fr. per persoon. Inschrijven bij: Joannes Daamen,O.L. Vrouwstraat 38, 3668 As ‐ Tel. 011/65.78.81. Verschuldigde bedrag over te maken op rekening: 235‐0235784‐86 van de v.z.w. Kunstkring A. Sauwen te 3650 Stokkem‐ Dilsen. 

(Voor zover thans bekend zal aan deze gouwdag deelgenomen worden door onze bestuursleden Werner Smet en sekreta‐ risMathieu Kunnen. Wie gaat nog mee?) 

Samenstelling rubriek: Mathieu KUNNEN

55.

Museumnieuws

HET REGIONAAL ARCHEOLOGISCH MUSEUM TE MAASEIK

Op zaterdag 9 april laatstleden organiseerden we ons eerste namiddagbezoek van dit jaar. Ditmaal werd een bezoek gebracht aan het enkele maanden geleden geopende, nieuw"Regionaal Archeologisch Museum" te Maaseik. Het werd een zeer geslaagde aktivitéitmet als gids, onze oud‐ondervoorzitter en thans konservator‐stads‐ archeoloog,Hubert Heymans van Geistingen. 

EEN KIJK‐, SPEEL‐ EN DOE‐MUSEUM !

Bij het woord "museum" denken velen ongetwijfeld aan een oud gebouw met dikwijls nog oudere voorwerpen, al dan niet opgeborgen in stofferige vitrines. Niets van dit alles in dit museum! 

Het Regionaal Archeologisch Museum, afgekort "RAM", vraagt niet om de handenthuis te houden, maar wel om de handen uitde mouwen te steken..: een kijk‐, speel‐en doe‐museum ! Het "Ram" werd door middel van een passarei le verbonden met twee andere musea, namelijk het apotheekmuseum (bestaat reeds langer) en het bakkerijmu‐seum in de kelderruimte (nieuw). Men heeftdus de gelegenheid drie musea te bezoekenvoor één toegangsprijs. 

Via de Lekkerstraat, de meest noordelijkezijstraat van de Markt, komt men in een mooi aangelegde kruidentuin; hierin staanniet alleen 150 soorten kruiden met latijnse en nederlandse benaming, maar ook rustbanken en het "knapkoekmeisje", een standbeeld als ode aan de Maaseiker specialiteit: de knapkoek. 

OP VERKENNING IN HET MUSEUM... 

Bij het betreden van het museum komt menterecht in een heuse "museumwinkel" met:postkaarten, kralensnoeren, soldatenfiguren, pijpen, broches en glaswerk dat er allemaal te koop is. In de omgeving van de balie kan men reedsallerlei dingen doen.. Men ziet de originele "loterijtrommel" uit de 19e eeuw: jonge mannen konden zich vrij lotenvan de militaire dienst door een speciaalnummer te trekken. Als bezoeker mag men een nummer trekken en... misschien geen toegangsgeld betalen. 

In de 17e eeuw had Maaseik zijn eigen muntslag. Als bezoeker heeft men gelegenheid zelf een munt te slaan (alleen voor mannen die een zware mokerkunnen hanteren!!) 

Romeins aardewerk en instrumenten van eengeneesheer (1ste - 2de eeuw) (Dia: Hubert Heymans)

Voor de liefhebbers is er een inleidende dia‐montage te zien. Hierna gaat men hetmuseum binnen via een originele 17de eeuwse deuromlijsting. Deze draagt het inschrift: "0 Herr bewar meinen zuganckund ausganck von nun an bis in Ewigkeit.Amen. Wer auf Gott vertrawt, der hat wohl gebaut. Anno 1630". 

Binnen valt onmiddellijk de moderne vormgeving op. De inbouw‐ en wandvi‐ trines zijn een lust voor het oog.Via foto's, tekeningen, voorwerpen en prachtige maquettes probeert men een beeld te geven van de geschiedenis van demens in de regio rond Maaseik vanaf 70.000 voor Chr. tot de 20ste eeuw. 

56. 

De aandacht wordt getrokken door een komputergestuurde muntenvitrine waar men zelf, door het indrukken van knoppen,de voor‐ of achterzijde van de munten kanbekijken. 

Iets verder wordt de aandacht getrokkendoor de doe‐ en speelhoek. Vooreerst kanmen er spelen met de museumkomputer. Doormiddel van 30 vragen stelt de komputer dekennis over het museum op proef. Deze komputer vraagt niet alleen je naam en leeftijd, maar ook het beste van jezelf!

Een maalsteen (loper en ligger) van lavesteen uit het Eifelgebergte nodigt uit om zelf graan te malen (graan is tekoop aan de balie: 5,‐fr.). Enkele van onze deelnemers hebben ervaren welke moeite het kost om zelf graan tot meel temalen. 

Er is een weefgetouw met ketting‐ en inslagdraden waarmee men zelf een stukjekan weven. Men kan zelfs proberen wol tetwijnen met de spinklosjes. 

En er wachten nog verrassingen.. Aan eentafel kan men proberen potten te vervolledigen en beesten te "herstellen"! Er zijn puzzles voor de kinderen. Zelf een potje maken met kleikan ook. Versieren met stokjes is inbegrepen ! 

Merovingische grafvondsten (7de-8ste eeuw). (Dia: Hubert Heymans)

Iets verder ziet men een gedeelte van eenprehistorisch huis, gebouwd in het museum. Men kan naar binnen, de dakbedekking en dewanden nader bestuderen. 

Haardstenen en glaswerk (16de - 18de eeuw) (Dia: Hubert Heymans)

In verschillende wandvitrines zijn u‐nieke houten voorwerpen te bezichtigen uitde Ijzertijd (800 v. Chr.), vondsten uit deRomeinse tijd, gerekonstrueerde romeinse graven en een goede illustratie van het dragen van de romeinse mantelspelden. In een hangvitrine prachtig romeins glaswerk (exklusieve kopieën te koop aan debalie) en een uniek instrumentarium van eenromeins geneesheer. 

De Merovingische tijd (6de‐8ste eeuw) wordt weergegeven door menselijke figuren,aardewerk, een gerekonstrueerd graf.. Ergmooi is de vergelijking tussen man en vrouwin die periode. 

Verder wordt er op een edukatieve wijze uitleg gegeven bij de ontwikkeling van de regio vanaf de 8ste tot de 15de eeuw. 

In de laatste grote wandvitrine krijgt meneen beeld van de middeleeuwse en post‐middeleeuwse stad Maaseik en haar funktie in de regio. Een prachtige kol‐ lektie aardewerk, glas, haardstenen, vensterglas en ivoor, zijn een streling voor het oog. 

In een hoek werd een houten boomstam‐ put uit de 14de eeuw gerekonstrueerd en ziet men de laatste vondsten die te Maaseik enomgeving gedaan werden. 

57.

Het werd voor ons gezelschap een leerrijke en boeiende namiddag in dit nieuw museum te Maaseik. Door zijn fa‐miliegerichte opzet en inrichting is heteen enige verwezenlijking: leren en doengaan hier hand in hand! 

PRAKTISCHE GEGEVENS

De drie musea zijn iedere dag, behalve maandag, geopend van 9 tot 12 en van 14tot 17 uur. Toegangsprijs: 50,‐fr. kinderen en gepensioneerden: 30,‐fr., groepen: 40,‐fr. Adres: Lekkerstraat 5, 3680 Maaseik Tel.

011/56.68.90 

MATHIEU KUNNEN

T entoonstellingen

"LEVEN EN WERK VAN ARNOLD SAUWEN"

De Geschied‐ en Heemkundige Kring "De Vreedsel" van Lanklaar nodigt ons vriendelijk uit tot een bezoek aan de tentoonstelling met bovenstaande titel. Naast originele dichtbundels, foto's en krantenknipsels zal deze tentoonstellinghoofdzakelijk bestaan uit met de hand geschreven en verluchte gedichten van A.Sauwen door Theo Leenders. 

Deze tentoonstelling heeft plaats in hetBrugwachtershuis te Lanklaar van 21 mei tot en met 12 juni 1988. Openingsuren: zaterdagen van 14 tot 18 uur; zondagen van10 tot 12 uur en van 14 tot 18 uur. Op werkdagen enkel toegankelijk op aanvraag (Tel. 011/755.604). De  opbrengst  der  verkochte werken  gaatintegraal naar het missiewerk van ZusterAnnie Peeters. Warm aanbevolen !! 

"MODERNE GRAFIEK VAN ENSOR TOT HEDEN"

Ter gelegenheid van de tentoonstelling die vorig jaar werd gewijd aan de ModerneVlaamse Houtsnijkunst, heeft men aangestipt dat de graveerkunst in ons land te weinig is gekend en onvoldoendewordt gepropageerd. Om aan dit euvel eenklein beetje te verhelpen heeft de "Sint‐Aldegondiskring As" opnieuw een tentoonstelling georganiseerd die uitsluitend grafische technieken toont.

De expositie "Moderne Grafiek" in de Sint‐Aldegondiskerk te As is verdeeld indrie luiken. Eerst zijn te vermelden degrafische kunstenaars van "gisteren" metberoemdheden als James En‐ sor, Masereel,De Bruycker en Rops op kop. Verder meerdan 40 levende kunstenaars die de aktualiteit bewijzen van de grafische vormgeving. Tenslotte illustreert een buitenlandse selektie de internationalebetekenis van de moderne grafiek. 

58. 

Van 14 mei tot 5 juni 1988, 14 tot 18 uur.Maandag  en  dinsdag  gesloten.  Voorbijkomende inlichtingen: 011/657.336.

500 JAAR JACOB VAN HORNE TE WEERT

Het gemeentebe‐ bestuur van Weert (N.) no‐ digt uit op de tentoonstelling "Jacob van Home 500 jaar", een expositie bij gelegenheid van het 500ste sterfjaar van Graaf Jacob I, "pius fundator" van het kloos‐ ter der Minder‐ broeders‐Obser‐ vanten te Weert. (Sterfdag 2 mei 1488). 

Deze tentoon‐ stelling is te bezoeken in het museum voor re‐ ligieuze kunst, Markt 7, Weert van dinsdag tot en met zondag, telkens van 14.00 tot 17.00 uur. 

"KUNSTWERKPLAATS ESSER 1838‐1938"

Deze tentoonstelling, samengesteld door het Gemeentelijk Museum Jacob van Home te Weert, is te bezoeken in het Provinciaal Museum voor Religieuze Kunst, Begijnhofkerk te Sint‐Truiden. De tentoonstelling blijft geopend tot en met 26 juni van dinsdag tot vrijdag van 10 tot 12 uur en van 13.30 tot 17 uur; op zaterdag en zondag van 13.30 uur tot 17.00 uur. 

EDUCATIEVE TENTOONSTELLING: "LANDSCHAP"

Het gemeentebestuur van Weert (NI.) nodigt ons uit tot een bezoek aan bovenstaande tentoonstelling in het gemeentemuseum "De Tiendschuur", Recollecten‐ straat 5 a te NL‐6001 AJ Weert (Tel. 04950‐37158), geopend van dinsdag tot en met zondag van 14 tot 17 uur. 

De tentoonstelling, die tot stand kwam in samenwerking met de "Stichting Vrije Uren" te Weert, bestaat uit een deel vande kollektie der gemeente Weert, vervolledigd door recent werk van de volgende kunstenaars: Paul Beckers uit Meerssen, Jos Hameleers uit Mheer, Re‐ né Hoeben uit Eindhoven, Wil Leenders uit Weert, Felix Wijns uit Meerssen en Daan Wildschut uit Bunde.

TENTOONSTELLING: "VAN DIEREN EN MENSEN"

Naar aanleiding van het 125‐jarig bestaan van K.M.D.B. Veeweyde organiseert het Gemeentekrediet van België in Passage 44te Brussel de tentoonstelling: "Van dieren en mensen ‐ Getuigenissen uit Prehistorie en Oudheid". Men kan hier nog terecht tot 26 juni, alledagen van 11 tot 18.30 uur, behalve op feestdagen. Toegang vrij. 

Samenstelling rubriek: Mathieu KUNNEN

59.

Kringwerking

LUSTRUMTENTOONSTELLING "KIEKE NAO VREUGER" TE MOLENBEERSEL OP ZATERDAG 31 OKTOBERZONDAG 1 EN MAANDAG 2 NOVEMBER 1987 

Na Geistingen, Ophoven, Kessenich en Kinrooi, kwam MOLENBEERSEL als laatste dorp aande beurt in onze tentoonstellingsreeks "Kieke nao vreuger". Tijdens de officiële opening en receptie op zaterdag 31 oktober om 17.00 uur in deparochiezaal, lichtte voorzitter Donaat Snijders de bedoeling van deze reeks tentoonstellingen nader toe. Hij verkondigde ook dat deze tentoonstelling mogelijkde laatste in zijn soort betekende... Pol Spreuwers, voorzitter van de Parochieraad, schetste daarna het belang van de tentoonstelling in het kader van de viering "150 jaar Parochie Molenbeersel". 

Daarna nam burgemeester Theo Schoofs het woord. We citeren een aantal van zijn uitspraken: 

"Voor de vijfde maal zijn we te gast op Kieke nao vreuger; proficiat voor de vol gehouden inspanningen! Het is 'n reuze‐karwei die enkel kan slagen dankzij de medewerking van de bevolking. Wat ik bijzonder waardeer is het feit dat de Kring ieder kerkdorp van Kinrooi aan bod liet komen; deze vijfde tentoonstelling vormt het sluitstuk. Zeer belangrijk is ook dat uw tentoonstellingen de schijnwerper richten op de "gewone man en vrouw", onze voorouders die ‐meestal door hard labeur‐er voor gezorgd hebben dat het ons nu goed gaat, dat we betere levensomstandigheden kennen en véél meer komfort dan zij in hun tijd.. Een tijd van armoede, van dikwijls dag en nacht werken voor een grote kroost.. De tijd van kinderarbeid, van tegenslagen en ziekten die wij niet meer kennen of die we gemakkelijk verhelpen door een pilletje of een poedertje.. 

In deze zin is ook deze tentoonstelling weer een dankbare terugblik op onze voorouders, op hun leven en werken. Eigenlijk ook een huldeblijk aan al diegenen die ons voorgingen.. Dank aan de Heemkring en aan de mensen van Molenbeersel dat ze ‐ongetwijfeld weer honderden‐ de gelegenheid geven hiermee kennis te maken ! 

Dat de Kring reeds drie jaar geleden rekening hield met het herdenken van 150 jaar parochie Molenbeersel door deze tentoonstelling in dit jubileumjaar te 

60. 

organiseren, is wel het duidelijkste bewijs van hun verbondenheid met alles watons "heem" betreft. Ik ben van mening datwe geen betere aktiviteit hadden kunnen hebben dan deze tentoonstelling, om dit feestjaar 1987 voor de parochie Molenbeersel, af te sluiten. 

Ik wens de parochiegemeenschap Molenbeersel een eendrachtige samenwerking en samen‐leven en de Geschied‐ en Heemkundige Kring het suksesdat ze zeker verdienen met deze tentoonstelling. Met deze wensen verklaarik deze vijfde editie van "Kieke nao vreuger" graag voor geopend !" 

De burgemeester maakte van deze gelegenheid gebruik om voorzitter DonaatSnijders te feliciteren als laureaat vanhet "Dr. Jozef Weyns‐eremerk 1987" voor zijn zeer vele verwezenlijkingen op heemkundig vlak en verder met zijn goudenkloosterjubileum dat hij onlangs mocht vieren. Tevens kreeg de voorzitter bestewensen voor een spoedig en algeheel herstel na het ongeval van enkele maandengeleden. 

Hierna werd door onze Kring een receptie aangeboden en konden de genodigden een kijkje nemen in de parochiezaal en in het aanpalend Chiro‐lokaal. 

Vanaf 18.00 uur werd het publiek toegelaten. De bezoekers ontvingen een folder met vermelding van de indeling vande tentoonstelling, de tekst van 

een "moordlied" dat recent gevonden werd(moord gebeurd te Molenbeersel) en uitlegover de werking van de Kring. 

Vanaf zondag ontving men daarenboven eendeelnameformulier voor een zoek‐ wedstrijd. Men diende tien vragen op te lossen met betrekking tot het tentoongestelde. Daardoor zijn meerdere bezoekers urenlang gebleven om alle vragente beantwoorden! 

* I N D E L I N G TENTOONSTELLINGMolenbeersel op oudere Kaarten 

De getoonde kaarten betroffen de kaart van Ferraris (1777), Tranchot (1803‐ 1820), oude stafkaart M.G.I. van Groot‐ Beersel, Kaart van Jacob Keizer (Ste‐ vensweert, Maaseik en Bree) en een gemeentekaart (vóór 1796). 

Bij deze kaarten trof men nog een kruis aan, gemaakt door "Teuwe Door" in 1879 (uitgestoken in hout met een knipmes!), een lijst der inwoners van de Manestraat1778 en teksten over "grafheuvels" in deManestraat en over de bevolking in 1843.

De wijken ven Molenbeersel Op twee kaarten werden de verschillende wijken aangegeven; door middel van een verklarende tekst kon men zien tot welkegemeenten deze wijken vroeger behoorden.Andere teksten waren deze over de burgemeesters van Beersel (onder Hunsel),gezinshoofden 1843 Beersel (onder Kessenich), grenspalen 1844 en de schans,Makkenstraat. 

De gemeente vanaf 1845 Hier waren er teksten over de eerste gemeenteraad in 1845, de gekend burgemeesters, sekretarissen, ontvangers en veldwachters. Er waren interessante foto's over oud‐Molenbeersel, onder andere over de "tram", de burgemeesters,en Henri Peerlings met zijn eerste motociclet "sarolia" in 1922. De oude telefoon verwees misschien naar de modernetelefoonperikelen (?!) 

Landbouw en nijverheid

Achter een oude "haspel" trof men vele 1andbouwtaferelen uit vroegere tijden aan. Er was een grote foto van de "Brikkenoven" in de Brand, oude etikettenvan de windmolen bij Truijen (dienden omaan de zakken te bevestigen), "Hezer Christ" met zijn geitebok in de kcir, opweg naar één van de vroegere drie melkerijen in 1923. Hierop was ook "MonkesKeub" nog te zien als kleine jongen! Van de vroegere schapenteelt was er enkeleen tekst voorhanden. Uit het archief van de melkerij Molen‐ beersel‐Dorp (gesticht 21 april 1895) waren er twee registers betreffende verkoop en uitbetalingen. 

Boerderijen [verdwenen_en_bestaanden] 

Dank zij een vroeger B.T.K.‐projekt konden een 130‐tal foto's getoond worden (wegens plaatsgebrek konden er niet meergetoond worden). Ook de omvangrijke dokumentatie betreffende dit onderwerp hadden we wegens plaatsgebrek in ons dokumentatiecentrum moeten achter!aten.

Prentkaarten

Over Molenbeersel werden er nogal wat prentkaarten uitgegeven in het verleden.Toch konden we er maar 47 tonen, waaronderslechts 13 oudere en maar enkele zeer oude. Eens temeer bleven de oude prentkaarten in de albums van de verzamelaars zitten! Spijtig ! 

De Sint‐Leonarduskerk 

Hoofdbrok van de foto's vormde de verzameling van het "Koninklijk Instituutvoor het Kunstpatrimonium. Verder merktenwe onder andere "Christje van de Koster"op die met enkele vrouwen de kerk had gepoetst. 

Pastoors, kapelaans, diaken Door middel van foto, tekst, rouw‐ prentje of doodsbrief werden de pastoors, kapelaansen diaken getoond. (Een verzameling van Mathieu Kunnen). 

61.

Een kijkje tussen twee rijen panelen: bijtijd en wijlen was er geen doorkomen aan !En de temperatuur in de zaal steeg behoorlijk! (Dia: Jean Hoeken)

Priesters, broeders_en_zusters

Deze ruime stand, verzameld door se‐ kretaris Mathieu Kunnen, toonde duidelijk aan dat Molenbeersel heel watzonen en dochters heeft uitgezonden omeen geestelijk leven te leiden. Tijdensde inzet van de viering 150 jaar parochie Molenbeersel werd deze verzameling reeds getoond in de parochiekerk; thans was de verzamelingnog uitgebreid geworden. 

Klooster en_bewoonsters 

Nog een verzameling van Mathieu Kunnen.De huidige en vroegere bewoonsters vanhet klooster werden op deze stand met foto en dokument in herinnering gebracht. 

Kommunie, huwelijk, processie, bedevaart

Een ruime stand over deze belangrijke gebeurtenissen in het mensenleven werd nog aangevuld met vele foto's van zilveren, gouden en diamanten bruiloften.

Onderwijs: personeel en klasfoto’s 

Ook dit onderwerp kwam uitgebreid aan bod. In vergelijking met vorige tentoonstellingen waren er opmerkelijk veel klasfoto's in bruikleen gegeven. Ze kregen dan ook ruime aandacht van het publiek. 

Grote en kleine monumenten

De Zorgvliet‐ en de Keijersmolen zijn de enige geklasseerde monumenten in Molenbeersel. Er werden oudere foto's getoond, onder andere ook van vroegere restauraties. De kleine monumentjes zijn te Molenbeersel ruim voorhanden. Tussen de reeds bekende foto's uit het boek "Waar men gaat langs onze wegen" trof men een tot voor kort onbekende foto aan van de kapel "Keijers" met drie Duitse soldaten tijdens de eerste wereldoorlog. 

Ook op deze tentoonstelling een uitgebreide stand met publikaties van onze Kring, prentkaarten, brochures, folders, enz. van de V.V.V.-Infodienst Kinrooi en natuurlijk het "Meulendröp- ke" en "Meulenkeukske". En er werd geproefd ! (Dia: Jean Hoeken)

Oorlog en vredeHier waren er talrijke foto's van de eerste en tweede wereldoorlog met aanvullend de oudstrijders. Een prachtige ingekaderde en volledig met de hand geborduurde "naaidoek" herinnerde aan de oorlogsjaren en gevangenschap van "Graadje van de Klompenmaker" (Gerard Broens). Hij maakte deze tijdens zijn gevangenschap.Er was een fragment van de jas van HenriBroens (Henri van Neerke van de Klompenmaker), gedragen toen hij in Gangelt‐Schinveld gefusileerd werd en een kader "Belgisch Memorandum 1940‐ 1945: Jacobus Dirkx ‐ Lambert Dirkx ‐Willem Dirkx ‐ Henri Dirkx ‐ Lambert Dirkx. 

Nooit zagen we zoveel daadwerkelijk geïnteresseerden: er werd gekommenta- rieerd, gekritiseerd, overleg gepleegd en.. om een "loep" geroepen en om een stoel (hé Truus)! Sommigen ontdekten zich zelf op foto's die ze., niet kenden. Anderen een foto van hun moeder die ze nooit hadden gekend en daarom de betrokken foto maar meteen wilden meenemen! (Dia: Jean Hoeken)

Enkele van de vele prachtige, oude kledingstukken op de tentoonstelling; eenstand die zeer veel belangstelling kreeg.Onder andere de "snelzeiker" kreeg veel aandacht ! (Dia: Jean Hoeken)

Varia

Wegens het feit dat niet alle ingekomen materiaal tijdig kon opgezet worden, werden in deze rubriek nog heel wat foto'sondergebracht die normaal bij de vorige tema's thuishoren. Aansluitend waren ook oude krantenknipsels aanwezig, onder andere met betrekking tot de bekende figuur "Joep" en de "beekvegers". 

Doodsprentjes 

Op een grote tafel werden de oudste rouwprentjes uit de verzameling van Mathieu Kunnen aangebracht rond een oude"merklap" van Juffrouw Hubertine Dirkx, eerste onderwijzeres der meisjesschool (gemerkt: Geistingen, 1911). Wegens plaatsgebrek konden niet meer rouwprentjes worden getoond. Misschien een afzonderlijk thema op een volgende tentoonstelling ? 

Koppen kijken 

Liefst zeventien panelen werden gevuld met bijna 800 foto's ! Hier hebben onze medewerkers talrijke namen kunnen noterenvan de getoonde personen. De bezoekers hadden er ook veel aandacht voor. 

63.

Verenigingen van Molenbeersel

Hier waren er foto's van de drie schutterijen, van het Oud Limburgs Schuttersfeest 1969, van de fanfare Sint‐Isidorus, voetbal, toneel,  K.S.A. en Chiro. Spijtig dat niet alle verenigingen zoveel moeite deden als de "beugel stand". Hier kon men de evolutievan de beugel bal volgen, de namen van de zestien vroegere beugelbanen vernemen enverschillende persartikelen bekijken. 

Een aantal verenigingen hadden gevolg gegeven aan onze oproep om onbekende of minder bekende aspekten van hun vereniging tentoon te stellen. De beugelsport -die furore maakt in onze gemeente- werd uitvoerig onder de aandacht gebracht, naast andere mooi verzorgde standjes. (Dia: Jean Hoeken)

Schilderijen Windhausen ‐ grotere fa‐miliefoto’s_ 

Naast zeven schilderijen van Hen'ricus Windhausen waren er zijn "schetsboek", zijn scheerborstel, scheerapparaat, 

64. 

Henri Baens en Mientje Stals, Hoof- straat 4 te Molenbeersel, werden genoteerd als 999ste en 1.000ste bezoekers. Zij werden gepast gehuldigdmet enkele publikaties en bloemen. Rechtstaande van links naar rechts de bestuursleden: Theo Gielen, Guillaume Van Loon, Mathieu Kunnen, Mathieu Henkens en Els Reynders. (Dia: Jean Hoeken)

schoentrekker, mes, schaar en pijp en enkele dokumenten met betrekking tot deze"kunstschilder" te zien. De hoog opgehangen schilderijen kwamen wegens plaatsgebrek niet zo goed tot hun recht.De grotere familiefoto's werden opgesteld op het podium (vóór het doek).Het eigenlijke podium kon niet gebruiktworden wegens voorbereiding toneel. Een prachtige stand waren deze familiefoto's, aangevuld met oude kledingsstukken. Hier trof men de onderrok, trouwrok, sjort, satiene sjolk, teerteie sjort, snel zeiker, sjolkin leguststof, faaltje (rouwdoek voor vrouwen), sjaal en dameslingerie anno 1900 aan. 

Publicaties over Molenbeersel Naast het boek "Aantekeningen over Molenbeersel" van Hendrik Janssen (waarvan we bij de voorbereiding van de tentoonstelling dankbaar gebruik hebbengemaakt), waren er de oudste nummers vanhet vroegere soldatenblad "Geef Acht" (Milac). 

Op de verkoop‐ en infostand kon men oudereen recente publikaties inkijken en/of aankopen. De V.V.V.‐Infodienst bood er het"Meuledröpke" en het “Meulekeukske" aan.

In de verbruikersstand troffen zich velemensen ‐waaronder veel oud‐inwo‐ ners‐ bijeen lekker glaasje bier of een tas koffiemet Limburgse vlaai. Ook daar werden veel oude herinneringen opgehaald en werd er met lof gesproken overdeze tentoonstelling. Zonder de bruikleengevers van Molen‐ beersel en van daarbuiten en zonder de inzet van de werkgroep zou deze tentoonstelling nooit geworden zijn wat zewas !! 

Ontspanning na gedane arbeid ! Meteen lekkere "Bokkereyer" werd geklonken op het denderend sukses van deze tentoonstelling door een aantal bestuursleden en leden van de werkgroep. Van links naar rechts: ondervoorzitter

Aantal tentoongestelde zaken

Foto' s 2.270Rouwprentjes 665Km' psel s 90Dokumenten 83Teksten 80Prentkaarten 47Bi dprentjes 45Kopijen 44Voorwerpen 41Akten 35Boeken en registers 28Rouwbrieven 20Brieven 17Tekeni ngen 12Schilderijen 9Kaarten 7Foto‐albums 6

In totaal waren er dus niet minder dan 3.501  stuks  te  bewonderen  op  deze tentoonstelling ! 

# # #

Een speciaal woord van dank aan de HerenJean Maesen van Ophoven voor het aanbrengen van de speciale verlichting, Ludo Moonen van Molenbeersel voor het bruikleengeven van bloemen en planten, Mevrouw Van Loon voor de prachtige bloemstukjes, Koninklijke Fanfare Sint‐Isidorus voor het beschikbaar stellen 

Guillaume Van Loon, sekretaris Mathieu Kunnen, Henri Meulen (werkgroep), Mia Van Ooi(werkgroep), bibliothekaris Theo Gielen, verantwoordelijke tentoonstellingen MathieuHenkens, bestuurslid Werner Smet, Gaby Nies (werkgroep) en op de voorgrond Henri Neyens(werkgroep).. die het tempo aangeeft ! (Dia: Jean Hoeken)

van de parochiezaal en de Chiro‐meisjes voor het beschikbaar stellen van hun Chirolokaal. Tenslotte ook onze dank aan het gemeentebestuur en de technische dienst voor het beschikbaar stellen van de tentoonstel 1 ingsborden , ‐panelen en ‐kasten. 

Na vijf tentoonstellingen "Kieke nao vreuger" kunnen we vaststellen dat geen enkele heemkundige aktiviteit in onze dorpen zoveel sukses heeft gekend. Men zal zeker om herhaling blijven vragen, zoalssommigen ook vroegen om een fotoboek overhun dorp of om een kopij van de foto diehen interesseerde. Hoe onze Kring hierop zal ingaan moet detoekomst uitwijzen... 

WERNER SMET

65.

Uit onze ledenfamilie

NAMEN EN ADRESSEN MISSIONARISSEN VAN DE GEMEENTE KINROOI 

Zoals reeds meerdere malen werd meegedeeld in dit tijdschrift, ontvangenonze missionarissen dit blad gratis. Dezemogelijkheid wordt ons geboden door de extra bijdrage van onze steunende leden (die dus minimum 500,‐fr. betalen). Dit gebaar van onze vereniging wordt doordeze groep Kinrooinaren zeer op prijs gesteld, zoals we regelmatig kunnen vaststellen door middel van hun lovende reakties en nieuws uit hun werkgebied dat ze ons sturen. 

Op verzoek van een aantal leden publicerenwe hierna de namen en adressen van deze missionarissen en lekenhelpsters. De mogelijkheid bestaat dat we onvolledigzijn of dat er onnauwkeurigheden voorkomen in navolgend overzicht. Rechtzettingen en aanvullingen ontvangenwe graag op ons sekretariaat ! 

Al deze dorpsgenoten ontvangen graag nieuws uit hun "heem". Stuur eens een kaartje of briefje! Wij trachten de "band met het thuisfront"te onderhouden met : 

* Van Geistingen: ‐ Lekenhelpster Gerda SILKENS B.P. 216 ‐

Butare ‐ RWANDA 

‐ Lekenhelpster Gertrudis HENCKENS B.P. 5‐ Cyangugu ‐ Rep. RWANDAISE 

‐ E.H. Paul GORISSEN Mission Catholique Baye Monga/Bondo ‐ B.P. 121‐ BUTA/ZAIRE

* Van Kessenich:

‐E.H. Frans BROUNS Casa Parraquial ‐ El Carmen Via Chincha ‐ PERU 

‐E.H. Jules VAN 00STAYEN Bishop's House ‐Kunkuri P.O. Dt. Raigarh M.P. ‐ 496225 INDIA 

‐ Julienne WARSON Kanton Yayason YPPK Kotakpos 73 Jayapura ‐ JAYA INDONESIË

* van Kinrooi:

‐ E.Z. Catharina LEMMENS Lindsay Terrase 6 ‐ Kingston 10 JAMAICA W.I. 

‐E.Z. Helena SCH00FS Soeurs de l'enfance de Jesus B.P. 100 ‐ B0K0R0/KUKENIE ‐ ZAIRE 

‐ E.H. Jaak VAN H0EF B.P. 19 ‐ BUNIA ‐ ZAÏRE 

‐ E.H. Ward SCH00FS (opdracht in Belg.) Reinpadstraat 78 ‐ 3600 Genk 

‐ E.H. Willy SCH00FS P.O. BOX 42603 ‐ NAIROBI ‐ KENYA 

‐ E.H. M. PARADIJS P.O.BOX 286 Cath. Presbytery Mai 21 NBANDAKA 

‐ E.H. Jan BIERENS Croisier Musienene ‐ Procure B.P.63 BUTEMBA ‐ ZAÏRE 

‐ E.H. Willem VAN HOEF B.P. 1767 ‐ KISANGANI – ZAIRE 

* Van Molenbeersel 

‐E.Z. Helena BAKKERS Mission Catholique ‐B.P. 74 Region Du Shaba ‐ KAPANGA ‐ ZAÏRE

‐ Soeur Godelieve JANSSEN (kluizenares)Solitude de l'Adoux d'Oule Montmorin ‐  F‐05150 ROSANS (France) 

‐E.H. Laurent JANSSEN Paroisse N.D. De Fatima B.P. 151 KOLWEZI ‐ SHABA ‐ ZAIRE

‐ E.Z. Assunta ROYAKKERS Abbeye N.D. de la Paix Chausseé de Trelon 1 B‐6460 CH I MAY 

‐E.H. Leo VAN DE WINKEL Catholic Mission Lubuagan KALINGA ‐ APAYAO ‐ PHILIPPINES

* van_Ophoven_: 

‐ E.H. Jan GORISSEN Mission Catholique Baye ‐ MONGA/BONDO B.P. 121 BUTA ‐ ZAÏRE 

‐E.H. G. VANDERHOEVEN ‐ B.P. 3085 KINSHASA/GOMBE ‐ ZAÏRE 

66. 

‐ E.H. Mathieu HELENS Parroquia La Merced ‐ Cas. 836 VALDIVIA ‐ CHILE 

"Padre Mathieu Helens" vertrok op zaterdag 16 april laatstleden als jongste missionaris van onze gemeente voor de eerste maal naar Valdivia. Hij hoopt daar einde mei toe te komen. 

» ZILVEREN PRIESTERJUBILEUM _________

Ons lid, E.H. Frans Janssen (van Mo‐ lenbeersel) vierde zijn zilveren priesterjubileum. Hij verblijft bij de Paters Passionisten te Sint‐Katelijne Waver. Hartelijk gefeliciteerd Frans ! 

» 80 JAAR EN 5 JAAR EREBURGEMEESTER 1

Op zaterdag 19 maart laatstleden werd ons"beschermend lid" Gaspard Coolen, wonende te Ophoven, tachtig jaar. Enkeledagen eerder, op 15 maart, was het vijfjaar geleden dat hij bij Koninklijk Besluit tot ereburgemeester van Kinrooiwerd benoemd. Met onze oprechte felicitaties en vooralnog heel veel jaren in goede gezondheid!! 

* OVERLIJDEN 

‐ Te Kinrooi overleed op 24 maart '88 Mevrouw Maria Louisa Simons, echtgenotevan Pierre Neyens. Zij werd geboren te Neeroeteren op 23 februari 1911 en was demoeder van ons lid Henri Neyens en de schoonmoeder van lid Piet Knab‐ ben, beiden te Kinrooi. Met innige deelneminq. 

Samenstelling rubriek: Mathieu KUNNEN

Vraag- en antwoordrubriek

*   V R A G E N _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

‐ 88/01: MOORDLIEDEREN 

Met enkele bestuursleden werken we aan desamenstelling van een brochure die de titel: "Bezongen moordenaarswerk" zal krijgen. Hiervoor zijn we op zoek naar "moordliederen", betrekking hebbende op moorden in Belgisch Limburg en de aangrenzende Nederlandse grensstreek. Reakties graag aan: Mathieu Kunnen, Middenstraat 2, 3688 Kinrooi. 

‐ 88/02: FAMILIEGESCHIEDENIS VEUGEN

Wie kan mij verder helpen met gegevens (hoe gering ook!) over Paulus Veugen, alias "Paulus Dams"? Hij huwde te Thorn, een eerste maal op 21 mei 1693 met Margaretha Lemmen en de tweede maal op 27 juni 1710 met Maria Korver. Heel in het bijzonder zijn we op zoek naar de afkomst van Paulus Veugen (waarschijnlijk Hasselt‐Zonhoven) en geboorteplaats en ‐datum. Frans Veugen, Aan 't Ven 9 NL‐6031 PS Nederweert Tel. 04951‐31389 

67.

Komende aktiviteiten van onze kring

UITNODIGING 55e LEDENVERGADERING

We hebben het genoegen U vriendelijk uitte nodigen op onze eerstvolgende ledenvergadering die, zoals gepland, zaldoorgaan aanstaande vrijdag 27 mei 1988 in "Buurthuis Hees", Schoolstraat 16 te Kessenich‐Hees. 

A G E N D A  1. Welkomstwoord door de voorzitter 2. Ingekomen stukken en mededelingen 3. VOORDRACHT: "Adellijke toestanden in 

de 19e eeuw" door ons lid Roger Janssen(Maaseik). 

De mentale verschuivingen bij de hogere kringen  in  ons  land  waren  in  de revolutietijd, einde 18de ‐ eerste helft 19de  eeuw,  zeer  ingrijpend.  Dat  is genoegzaam bekend. De hogere kringen in Limburg vormen geenuitzondering op de regel ! Aan de hand vanenkele konkrete gevallen (Vilain XIIII‐Leut; Cruts ‐ Maastricht‐ Eigenbilzen; Van Willigen, Moffarts ‐ Ravenstein‐Schulen‐Lummen) worden de mentale veranderingen in de verschillendeaspekten van de menselijke samenleving getoetst, met name op politiek vlak, ekonomisch en sociaal vlak en ethisch‐kultureel vlak. 

4. Vragenkwartiertje 5. Allerlei We hopen U zeker op deze interessante avond te mogen begroeten ! 

DOKUMENTATIECENTRUM OPEN OP ZATERDAG 

Vóór de vakantie zal ons dokumenta‐ tiecentrum nog geopend zijn op volgende zaterdagen: 28 MEI en 25 JUNI. Op deze dagen kan men terecht van 13.30 uur tot 17.00 uur op het adres Weertersteenweg 241 te Molenbeersel‐ Kinrooi. Tijdens de vakantiemaanden juli en augustus géén openstelling op zaterdagen . Maak gebruik van deze extra service van uw Heemkring 1 _____________________  

* UITNODIGING "OPENDEURDAG" NIEUW GE‐MEENTEHUIS TE KINROOI ‐ 12 JUNI 

Op zondagnamiddag 12 juni aanstaande wordt het in aanbouw zijnde nieuw gemeentehuis aan de Breeërsteenweg te Kinrooi, voor het publiek opengesteld Het gebouw kan volledig bezocht worden en verschillende diensten zullen er hun werking voorstellen. Ook onze Kring zal er aanwezig zijn met een stand en tevens de "bar" uitbaten, samen met de V.V.V.‐Infodienst Ki nrooi.We zullen ook U graag verwelkomen !! 

* UITREIKING KANUNNIK COENENPRIJS AAN VOORZITTER E.H. DONAAT SNIJDERS OP ZATERDAG 18 JUNI 1988 !! 

UITNODIGING VOOR ALLE LEDEN !

Door de Maasketen Jan Van Eyck wordt opZATERDAG 18 JUNI aanstaande om 15 uur de "Kanunnik Coenenprijs 1988" uitgereikt aan onze voorzitter E.H. Donaat Snijders. Dit zal plaatsvinden in het geboortedorp van de laureaat, te Geistingen in het "Gemeenschapshuis" 

Het programma ziet er uit als volgt: ‐ welkomstwoord door de voorzitter van de 

Maasketen Jan Van Eyck ‐ Jean Knoors zal de verdiensten van de 

laureaat toelichten ‐ uitreiking van de Kan. Coenenprijs ‐ toespraak door burgemeester Theo 

Schoofs van Kinrooi ‐ dankwoord door E.H. Donaat Snijders Gevolgd door een receptie en koffie en vlaai. Het geheel wordt muzikaal opgeluisterd door muziekgroep "ORGANUM" (traditionele volks‐ en dansmuziek). De groep wordt gevormd door onze leden Chris Geris, echtgenote Mieke en dochter Olie (Molenbeersel) en Peter Laveaux en echtgenote Lucie (Pey‐Echt). 

Het is vooral de bedoeling er een gemoedelijke namiddag van te maken met heel veel vrienden van de voorzitter. 

68. 

LANGS DEZE WEG NODIGEN WE ALLE LEDEN VRIENDELIJK UIT AANWEZIG TE WILLEN ZIJNOP ZATERDAG 18 JUNI TE GEISTINGEN. 

LET OP! Voor de goede gang van zaken MOETEN wij in kennis gesteld worden vanuw komst (inrichting zaal, koffie en vlaai..). Deel ons daarom uw komst mee !Liefst per brief of briefkaart aan het adres: Geschied‐ en Heemkundige Kring Kinrooi Weertersteenweg 241 ‐ 3688 Kinrooi 

Aanmeldingen dienen bij ons toe te komenten laatste op VRIJDAG 10 JUNI. Voor alle duidelijkheid: dit is uw uitnodiging; er worden geen afzonderlijke uitnodigingen meer toegezonden. 

We hopen dat we ook U mogen begroeten opzaterdag 18 juni te Geistingen. Hartelijkwelkom! 

Vanaf nu kunt U inschrijven voor...ONZE REIS NAAR AKEN EN HEERLEN ! 

Ons jaarlijks werkbezoek voert ons dit jaar naar Duitsland en Nederland, niet tever van huis maar zéker interessant! Akenen Heerlen zijn geen onbekenden., maar toch..! Op ZATERDAG 27 AUGUSTUS zullen we zeker nog veel kunnen bijleren, ditmaalonder leiding van ons lid en gids met jarenlange ervaring: Mevrouw Mariet Raets‐Maessen. 

Zoals gebruikelijk vertrekt de autobus aan de grens te Molenbeersel (waarschijnlijk om 7.45 uur) met verderehaltes aan de kerk te Molenbeersel, kruispunt Kinrooi, Drietak, Kessenich‐rijkswacht, Geistingen, Ophoven kerk ente Maaseik aan de Eikerpoort. 

Er werd gezorgd voor een welgevulde dag,met een aantrekkelijk en afwisselend programma : 

‐ 9.00 u.: aankomst in Aken. Op de Dom‐platz is er voldoende gelegenheid voor het drinken van een kop koffie (in de buurt van het Rathaus). ‐10.00 u.: bezoek Couven‐museum, ‐11.45 u.: bezoek Schatzkammer van de Achener Dom onder leiding van Duitstaligegids. Aansluitend bezoek aan de 

Paltskapel van Karei de Grote.‐13.00 u.: middagpauze met gelegenheid toteen individueel bezoek aan de stad. ‐14.30 u.: vertrek met de autobus vanuit Aken voor een alternatieve reis naar Heerlen door het land van Hertzogenrade, bekend van de Bokkerijders. ‐15.30 u.: aankomst in Heerlen? Gelegenheid tot verpozen en/of koffie. ‐16.00 u.: geleid bezoek aan het Termenmuseum en de Pancratiuskerk. ‐18.00 u.: gelegenheid voor een individueel bezoek aan Heerlen. ‐20.00 u.: vertrek naar huis. Terug omstreeks 20.30 uur. 

DEELNAMEPRIJS PER PERSOON 

Zoals steeds werd ook nu de deelnameprijszo laag mogelijk gehouden (zeker rekeninghoudend met de relatief hoge toegangsgelden!): 400,‐fr. per persoon. Hierin is begrepen het auto‐ busvervoer, de gidsen, toegangsgelden en een uitgebreidedocumentatiemap. NIET inbegrepen: het middagmaal en fooi chauffeur. 

ANNULERINGSKOSTEN 

Bij laattijdige annulering van de inschrijving, zien we ons verplicht een gedeelte van de betaalde som in te houden.Bij verhindering, na inschrijving,verwittig dan onmiddellijk ons sekretariaat (Tel. 011/863.856) of tracht alsnog een plaatsvervanger te vinden !! 

H0E_INSCHRIJVEN_? 

SCHRIJF ONMIDDELLIJK IN OM HET ZEKER NIETTE VERGETEN ! WE VERTREKKEN MET EEN BUS VAN50 ZITPLAATSEN; TIJDIG INSCHRIJVEN IS DUSNOODZAKELIJK ! 

Uw inschrijving is eerst definitief als weuw overschrijving van het deelnamebedrag in ons bezit hebben. 400,‐fr. per deelnemer kan overgemaakt worden op rekening: 735‐2222717‐47 ten name van "Geschied‐ en Heemkundige Kring Kinrooi", Middenstraat 2 te 3688 Kinrooi met vermelding "Reis Aken‐Heerlen". Kontante betaling is mogelijk tijdens de eerstvolgende ledenvergadering op vrijdag 27 mei of op het sekretariaat. 

69.

ENKELE BIJZONDERHEDEN OVER DE PLAATSEN DIE WIJ ZULLEN BEZOEKEN.. ________  

# Het Couvenmuseum is één van de schoonsteBarokgebouwen in Aken. Het is niet gebouwdin een vorstelijke‐ triomferende Barokstijl, maar in een burgerlijke Barok,met remicenties naar Luik, eerder neigend naar het klassicisme. Het huis behoorde oorspronkelijk toe aan de Akense architekt, JOSEPH COUVEN, ons welbekend doordat het Prinsenhof te Maaseik werd gebouwd naar een ontwerp van hem. Het huis is niet helemaal in de oorspronkelijke staat bewaard, maar een bezoek loont zeker de moeite, om ons te konfronteren met de vroegere burgerlijkewoon‐ en leefkultuur in de periode van einde 18e eeuw tot einde 19e eeuw, die eigenlijk nog niet zo heel ver van ons afstaat. Het hoeft niet altijd kunst meteen grote "K" te zijn ! Het museum bevat een uitgebreide kollektie antieke meubelen en gebruiksvoorwerpen vanaf hetRoccoco tot en met de Biedemeier, prachtige schoorstenen en Italiaans stukarbeid. Typisch is de Adler‐apotheek waar sedert 1857 chocolade gemaakt werd.

# De Paltskapel of paleiskapel van Kareide Grote, gebouwd in 796, wordt beschouwdals het begin van de W‐Europese Middeleeuwse bouwkunst. Ze is een meesterwerk door haar oorspronkelijkheid, haar harmonische konstruktie en haar techniek. Mede door haar historische betekenis en de symboliek van haar vormen,oefent ze gedurende de gehele Middeleeuweneen duurzame invloed uit. Het veelhoekig plan, evokatie van het hemelse Jerusalem, wordt in het Noorden meer dan twee eeuwen langherhaaldelijk nagevolgd. De knappe dakbedekking in tongewelf, graat‐ en koepelgewelven, hebben de aandacht van dearchitekten op de gewelfbouw geri cht. 

# De schatkamer van de Dom is één van debelangrijkste kerkelijke schatkamers tenNoorden van de Alpen. Ze bevat kostbaarheden uit de gehele geschiedenisvan de Dom van Aken. 

* De Bokkerijders zijn ook in onze streken genoegzaam bekend. We willen U laten kennismaken met de streek van waaruit de benden van de Bokkerijders naar onze omgeving zijn komen overwaaien. De laatste jaren is er een hernieuwde belangstelling voor het fenomeen "Bokkerijders" vast te stellen. Voor deéén zijn het gewone bandieten, voor de andere pre‐revolutionairen, of geïdealiseerde Robin‐Hood's (denk maar aan Schinderhannes). In de streek van 'sHertogenrade hebben zowel de Bokkerijders als het gerecht hard huis gehouden. Bekende Bokkerijders‐figu‐ ren uit deze streek zijn: Mathias Ponts ‐de afdoener‐ en de chirurg Kerckhoffs.Een eerste kennismaking loont zeker de moeite, als ook voor een nadere studie,waarop we later nog zullen terugkomen.

* Het Thermenmuseum herinnert er ons aandat Heerlen in de Romeinse tijd gelegenwas aan een kruispunt van heirbanen: deweg van Xanten naar Trier en de weg van Boulogne‐sur‐ Mer naar Keulen. 

Het Thermenmuseum is in 1977 gebouwd overde resten van het Romeins badhuis uit deIe ‐ 4e eeuw na Chr. Daarnaast toont hetmuseum de gebruiksvoorwerpen uit RomeinsHeerlen, zoals aardewerk, sieraden, munten, glas, e.d.m. 

(Met dank aan onze gids Mevr. Mariet Raets‐Maessen  die  deze  gegevens verstrekte) . 

Het belooft dus alleszins weer een boeiende en leerrijke uitstap te worden.Wees ook van de partij ! 

Samenstelling rubriek: Mathieu KUNNEN

70.

KANTOOR VAN AFGIFTE: 3688 KINROOI 2 

ISSN 0774‐0Q0X

Dao raostj gét!

Driemaandelijks Heemkundig Tijdschrift van de Geschied‐ en Heemkundige Kring Kinrooi 

* Leverden bijdragen:

- Maarten Jozef BOON - Br. Herman CUYPERS - Mathieu KUNNEN - Jo LAVEAUX - Henri MEYSSEN - Jan POUKENS - Jos SMEETS - Werner SMET - Donaat SNIJDERS - Theo VAN DAEL

* Typwerk:

- Mathieu KUNNEN

* Lay-out/vormgeving:

- Mathieu KUNNEN

* Offsetdruk:

- Gem. Drukkerij Kinrooi

* Afwerking/verzending:

- Jo LAVEAUX - Mathieu KUNNEN

- Guillaume VAN LOON

* Redaktieraad:

- Het Bestuur

* REDAKTIEADRE S: - Sekr./Dokumentatiecentrum

Weertersteenweg 241 3688 KINROOI Tel. 011/863856

* Verantw. uitgever:

- E.H. Donaat SNIJDERS Pelserstraat 33 3680 MAASEIK

JAARGANG 7 ‐ NUMMER 1 25 MEI 1988