Daklozencentrum EerstePeiling RAvB 04-08-2010 Maarten Tenten

Daklozencentrum Binnenrotte R.A.v.B. - eerste peiling - 4 augustus 2010 - Maarten Tenten

4 augustus 2010 - Maarten Tenten

ProjectAfstudeerproject aan de Rotterdamse Academie van BouwkunstProjectnaam: Dak- en thuislozencentrum BinnenrotteStudent: Maarten Tenten

AfstudeercommissieMentor: Don Murphy (founding partner VMX architects)Externen: Thaddeus Müller (stadssocioloog) Yvo van Tilburg (teamleider nachtopvang Havenzicht)Secretaris: Margit Schuster (opleidingscoördinator R.A.v.B) / Jeroen Visschers (opleidingscoördinator R.A.v.B)

R.A.v.B. - eerste peiling ‘Daklozencentrum Binnenrotte’

- inhoud

- wat? - definitie - tijd - maatschappij - sociologie - lokaal

- hoe? - menselijk verhaal

- verder? - doelgroep - programma - locatie - samenwerking

- bronnen

inhoud

definitie


dakloosFysiek: een situatie zonder structurele beschikking over een fysieke vorm van beschutting

of hiervoor afhankelijk van instituties.

thuisloosMentaal: het gevoel van het ontbreken van een eigen plek en

een positie zonder verankering in een sociaal netwerk.

In de Engelse taal gebruikt men meestal alleen de term ‘homeless’ of ‘homelessness’.In de Nederlandse literatuur en maatschappelijke hulpverlening wordt meestal een combinatie van de twee begrippen dakloos en thuisloos gebruikt. Men spreekt dan over ‘dak- en thuislozen’.Het apart benoemen van deze twee situaties is niet vreemd. Ze kunnen in de praktijk namelijk ook los van elkaar voorkomen. De problematiek van dakloosheid kan echter niet structureel opgelost worden zonder ook hetprobleem van thuisloosheid op te lossen.

wat? definitie

“Labels suggereren al snel absolute verschillen, terwijl de grenzen tussen groepen veel rafeliger zijn.” (Wolf 2002)


wat? definitie

Het concept homeHome is een ‘plaats’ waarin we leven. Maar meer dan dit is het een idee en een denkbeeld vervult met gevoelens (Blunt en Bowling 2006). Het is een plaats waar (sociale) identiteiten geproduceerd worden (Duncan en Lambert 2004).Een huis is niet alleen een 3dimensionale structuur en een plek waar je kunt schuilen, maar het is ook een matrix van sociale relaties en heeft verder symbolische en ideologische betekenissen. Traditioneel wordt homegeconstrueerd als een private plek ten opzichte van de publieke ruimte,... (Valentine 2001).Home is een intieme plaats waar iemand zich kan terug trekken uit het gedrang van de buitenwereld en hier heeft iemand tot op bepaalde hoogte controle over wat zich afspeelt in een beperkte ruimte (Cresswell 2004).Het huis wordt vaak geïdealiseerd als een ‘territorium van de zelf’. Dit wordt afgezet tegen de chaos van de (buiten)wereld (Holloway en Hubbard 2001).

De afwezigheid van een fysiek huis hoeft niet te betekenen dat er geen thuisidee wordt gecreëerd. Dit kan in de vorm van een relatie, netwerken, andere groepen en informele gemeenschappen in de vorm van bv. straatkampen. Deze laatste verzorgen in een gevoel van identiteit, ergens bijhoren en deels voor privacy en macht voor hun bewoners (Rowe en Wolch 1990). Dak- en thuislozen ontwikkelen hun eigen matrices van sociale relaties en alternatieve ruimten die voorzien in de betekenissen van thuis zoals samenhang, identiteit, privacy en macht (Valentine 2001).bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

< kapper in het vluchtelingenkamp ‘La Jungle’ bij Calais.Illegale immigranten die de oversteek naar Groot-Brittannië willen maken, verzamelen zich inhet geïmproviseerde kamp ‘La Jungle’. Tussen de dakloze immigranten ontstaan sociale relaties,bv. door het aanbieden van diensten als een knipbeurt.foto: Julie Rebouillat, ‘Calais, déversoir des exodes oubliés - ou la vie réinventée’, 21 augustus 2008


1818 oprichting Maatschappij vanWeldadigheid: een particuliere organisatie die grond kocht, zodat armen deze konden ontginnen;‘onmaatschappelijkheid’ werd gezien als het kenmerk van thuisloosheid.

1945 Maatschappij van Weldadigheid richt zich op de verpleging van debiele of asociale jongeren.

1961 ‘Lof der onaangepastheid’ (Milikowski, 1961).

1865 oprichting The Christian Mission(later Salvation Army).

1887 1e Nederlandse samenkomst Legerdes Heils.

1980 oprichting ‘Open Huis’ in de Pauluskerk.

1989 1e daklozenkrant in New York.1994 1e daklozenkrant in Nederland.

2002 Algeheel samenscholingsverbod in R’dam.2007 Sloop Pauluskerk.

wat? tijd

Ongevraagd of onaangekondigd bemoeien werd taboe. Deïnstitutionalisering (Van der Lans, 2004); het leven in de maatschappij werd als meer humaan beschouwd dan het leven in de grote psychiatrische inrichtingen (Glasser & Bridgman, 1999).Kritiek op het ‘paternalismesyndroom’; professionals mocht zich niet meer boven hun doelgroep verheffen, maar ook niet naast de doelgroep gaan staan (Van der Lans 2004).‘Homelessness’ werd in de VS gezien als een tragische en tijdelijke afdwaling die alleen de meest zwakken trof (Rollinson, 1998).‘Feeding the hungry and sheltering the homeless’; tijdens de recessie wordt dakloosheid in verband gebracht met werkloosheid, waarbij de mogelijk ontstond dat ook ‘normale’ mensen op straat terecht konden komen.Medicalisering van een sociaal probleem; dakloosheid wordt weergegeven als een psychiatrisch probleem i.p.v. een huisvestingsprobleem. Dit is een rechtvaardiging om dak- en thuislozen uit de publieke ruimte te verwijderen (Glasser en Bridgman, 1999).De zwerver van vroeger is thans de ‘maatschappelijk kwetsbare’ thuisloze mens die zorg en hulp behoeft (Roorda-Honée, 2001). Ook tegenwoordig wordt het thuisloze bestaan gekarakteriseerd door marginalisering en sociale uitsluiting.Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang; Het Rijk en de 4 grote steden werken samen aan een Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang. Dit plan heeft als doel dak- en thuisloosheid te voorkomen en verminderen en daarmee ook de overlast die het met zich meebrengt aan te pakken (bron: www.dakloosinrotterdam.nl).

60’s60’s-70’s

80’s

‘82-’83

90’s

00’s

‘06-’10

bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

positie van daklozen in de 19e en 20e eeuwDe ‘zorg’ op thuislozen is lang gericht geweest op de bestrijding van het verschijnsel in de vorm van wetgeving, straf, verbanning en tewerkstelling.

maatschappij


groepen & beleidGroepen binnen de maatschappij die een andere weg van ontwikkeling nemen of de noodzaak van ontwikkeling niet zien, worden als bedreiging van het stabiele systeem ervaren en worden daarom duidelijk doel vanreguliering (Sibley, 1981).Wetgeving wordt door overheden ingezet om gedrag te veranderen. Steden treffen maatregelen die moeten leiden tot een veilige en geordende publieke ruimte (Valentine, 2001). bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

uitsluiting & transgressieIn de ontwikkelde maatschappij is uitsluiting de dominante factor geworden bij de vorming van sociale en ruimtelijke grenzen (Sibley 1995). De tendens is dat machtige groeperingen de ruimte proberen te ‘zuiveren’. De inrichting van de publieke ruimte wordt voor een groot deel bepaald door de dominante groepen. De stad wordt als een continuüm van sociale ruimten beschouwd die gerangschikt worden van ‘zuivere’ locaties die m.b.v. wetgeving en het ontwerp van de stad zo worden ingericht dat dak- en thuislozen worden uitgesloten [...].(Cloke et al 2007).

Transgressie vindt plaats wanneer bepaalde groepen zich anders gedragen dan de dominante waarden ennormen van de maatschappij voorschrijven, waardoor ze ‘out of place’ zijn, volgens de dominante groep.Als er een transgressie plaatsvindt, kan dit een morele paniek veroorzaken waardoor er nieuwe vormen vansociale en ruimtelijke controle worden uitgeoefend (Holloway en Hubbard 2001).

Als dakloze overschrijd je noodgedwongen de grens tussen private en publieke ruimte. (bron: Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008) Dak- en thuislozen zijn daardoor gedwongen om de publieke ruimte te gebruiken voor zowel sociale als economische doeleinden. Activiteiten zoals eten, drinken, slapen en naar de wc gaan, moeten hierdoor in de publieke ruimte plaatsvinden. Dit wordt door de dominante groep als niet wenselijk beschouwd (Daly 1998 en Mitchell 2003). Daarom wordt de aanwezigheid van dak- en thuislozen op straat bestreden.bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

wat? maatschappij


de positie van daklozen in de publieke ruimte

“Cities are, by definition, full of strangers.” (Jane Jacobs geciteerd in Sidewalk, Mitchell Duneier, 1999)‘The right to the city’ : de stad als ‘ouvre’, een werk waarin alle burgers samen participeren (Lefebvre).

Het Griekse ‘agora’ was een plek waar burgers samenkwamen, waar het sociale leven zich afspeelde. Maar het was ook een plek van exclusion. Alleen diegenen met macht en status waren vrij om te participeren in deze publieke sfeer (Valentine, 2001).

Ook tegenwoordig is de stad niet zo zeer een plaats van medezeggenschap, maar meer een plaats vanonteigening door de dominante klasse die niet echt een belang hebben om van de stad een samenleving vanverschillen te maken (Mitchell 2003).

Hoewel dak- en thuislozen bijna altijd in de publieke ruimte verblijven, worden ze zelden tot het publiekgerekend. Voor hen bestaat er geen sociaal wettelijk private ruimte en op deze manier hebben ze geen toegang tot de publieke ruimte en publieke activiteiten. Dit komt door de wetgeving van een kapitalistischemaatschappij die verankerd is in private eigendommen en privéleven (Mitchell 2003).

Dak- en thuislozen lijken zich op te houden in marginale ruimten die van weinig belang lijken voor ‘normale’ inwoners van steden. In deze ruimten tast hun ‘gehavende’ identiteit het minst de ruimten en activiteiten van ‘normale’ mensen aan (Cloke et al 2008).bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

> Toegang Koopgoot: toenemende privatisering van de openbare ruimte.

wat? maatschappij


wat? maatschappij“Er is geen wredere straf te bedenken dan dat je los van de samenleving zou komen te staan en absoluutonopgemerkt zou blijven.” (James 1890) bron: ‘Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008

uitsluiting & dak- en thuislozenEen systeem van maatschappelijke ongelijkheid produceert uitsluiting: hoe groter de ongelijkheden, hoe groter de uitsluiting. Een systeem met grote ongelijkheid heeft de neiging het falen toe te schrijven aan de uitgestoten groeperingen zelf, niet aan het systeem.Door de ingewikkelde eisen van de huidige samenleving, zowel op het gebied van scholing, bevattingsvermogen, incasseringsvermogen, zelfbeheersing, etc. is de kans dat mensen niet aan de eisen van dit systeem kunnenvoldoen steeds groter geworden. Dat geldt met name voor de eisen van psychische en sociale weerstand. Mensen vallen nu eerder buiten de boot en het is derhalve kortzichtig om dat aan individueel tekortschieten te wijten.bron: ‘Essay: Sociale uitsluiting’, Prof. Dr. Mr. C.J.M. Schuyt, 2007

Veel dak- en thuislozen delen het gevoel dat de politie ze extra in de gaten houdt, mensen ze soms negeren of dat ze aangestaard worden.Het ontvangen van geld gaf een bedelaar het gevoel iets bereikt te hebben. Niet alleen financieel, maar vooral in sociaal opzicht. Hij voelde zich dan beter over zichzelf, minder beschaamd en minder eenzaam. Kreeg hij een tijd niets, dan werd hij bezorgd en onrustig (Lankenau 1999).bron: ‘Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008

Bepaalde verblijfsplaatsen worden gekozen, omdat men hier door kan gaan als lid van de bewoonde wereld en niet uitgesloten wordt. Daklozen proberen hun zichtbaarheid te minimaliseren om te voorkomen de aandacht te trekken van degene die hen uitsluiten van bepaalde plaatsen (Cloke 2007). Drukke plaatsen, zoals de binnenstad, worden vooral opgezocht, omdat er iets te krijgen of te halen is.Rustige plaatsen worden bewust opgezocht om aan de maatschappij te ontvluchten. Vaak wordt een rustige plek die vaak bezocht wordt als een ‘eigen’ plek beschouwd.bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

sociologie


wat? sociologieontstaan van dakloosheidEr is zelden 1 oorzaak aan te wijzen als startpunt voor de opstapeling van problemen die tot dakloosheid leiden.

De 5 hoofdoorzaken van verlies van huisvesting zijn:1 a) Verlies van marginale woonruimte; goedkope woonruimte is schaars geworden. Kraakpanden, logementen, pensionnetjes en kamerverhuur voor volwassenen zijn vrijwel verdwenen. b) Huisuitzetting: bij de geprivatiseerde woningcorporaties is de prioriteit van de zorgfunctie verschoven naar een controlerende functie. Het aantal huisuitzettingen is daardoor gestaag toegenomen.2 Verlaten van instituties met totaalarrangementen, zoals psychische ziekenhuis, jeugdinternaat en gevangenis.3 a) Baanverlies; heeft vaak secundaire gevolgen als sociaal isolement en uitkeringsafhankelijkheid. b) Inkomensachteruitgang; verscherpte en lagere sociale uitkeringen. c) Schulden; tegenwoordig eenvoudig aan te gaan.4 a) Sociale uitsluiting; door bv. partner, huisgenoten of familie. b) Zelfuitsluiting; halsoverkop vertrekken om probleemsituatie te ontvluchten. c) Vereenzaming; niet alleen willen wonen en daarom het huis ontvluchten.5 Aantrekkingskracht van de straat; het bewust zoeken van de romantiek van de straat komt zelden voor. Eenmaal op straat wordt ze bovendien zelden gevonden.

Het merendeel van de recent daklozen is zeer geschokt over hun nieuwe situatie en weet er geen raadt mee. Ze improviseren en zoeken zelf naar oplossingen. De eerste weken kunnen sommigen bivakkeren in hotels, pensions of jeugdherbergen, totdat de financiële reserves opraken. Anderen overnachten in een auto of garagebox, kamperen wild of slapen buiten. De meesten weten niet dat ze bij opvangvoorzieningen terecht kunnen. Dit komt o.a. omdat opvangvoorzieningen maar weinig informatie geven over hun aanbod. Zo worden velen pas na een tijdje op de mogelijkheden van dagen nachtopvang gewezen. Dit is zonde, want hoe langer op straat, hoe minder kans op een snelle en structurele terugkeer naar een zelfstandige woonruimte.De confrontatie met de situatie in een opvangvoorziening zorgt vaak voor een tweede schokeffect voor de recent dakloze. Het aanbod is voor iedereen gelijk ongeacht de tijd op straat. Iedereen wordt als dakloze behandeld.bron: ‘Een tijd op straat’, Lia van Doorn, 2002


wat? sociologiementale gevolgen van huisvestingsverliesEnkele mentale veranderingen als gevolg van het leven op straat:- Het opvangaanbod is voor iedereen gelijk, ongeacht de tijd op straat. Iedereen wordt als dakloze behandeld.- Wegvallen van de verschillende sociale rollen. Slechts de rol van ‘de dakloze’ blijft over: stereotyping.- Discrepantie tussen het zelfbeeld en het label van de omgeving.- Depersonificatie / mortificatie (Goffman, 1968): men wordt anoniem, administratief bestaat men niet meer.- Historieloos: geen tastbare geschiedenis meer, verlies van sociale identiteit en status, er wordt weinig naar het verleden gevraagd.- De fysieke leefruimte van daklozen is onbegrensd. Een aantal gaat dit associëren met een beleving van vrijheid. Daklozen verplaatsen zich echter meestal via dezelfde routes tussen vaste plekken.- Opwaarderen van vrijheid: het nagenoeg verdwijnen van verantwoordelijkheden kan door betrokkenen als een gevoel van vrijheid worden ervaren.- De openbare ruimte biedt objectief geen vervangend huis, maar velen koppelen er op den duur subjectief wel een gevoel van thuis aan.- Daklozen beschikken niet over een veilige haven. Dit resulteert in voortdurende waakzaamheid.- Een bombardement van ongefilterde indrukken maakt daklozen onrustig en ongeconcentreerd.- Daklozen worden voortdurend onderworpen aan gedragsregels die door anderen zijn opgelegd.- Strijd tegen lichamelijke vervuiling; daklozen zijn vaak aangewezen op de meest vervuilde plaatsen van de stad.- Bijstellen van standaarden: vanuit het streven naar behoud van enig zelfrespect worden levenstandaarden naarbeneden bijgesteld en standaarden omtrent wonen en werken juist omhoog.- Noodlotshouding (Wildavsky, 1982): het perspectief op verandering van de situatie en het uitoefenen van invloed daarop is in de perceptie van langdurig daklozen vaak een gepasseerd station.

De noties over tijd en ruimte van daklozen zijn nauw verbonden met de cultuur van de straat. Ze dienen daarom niet zozeer te worden gezien als oorzaken, maar meer als de gevolgen van huisvestingsverlies. De paradox van deze mentale veranderingen is dat ze enerzijds de psychische weerbaarheid vergroten, maar er anderzijds voor zorgen dat de situatie van dakloosheid steeds lastiger oplosbaar wordt.bron: ‘Een tijd op straat’, Lia van Doorn, 2002


wat? sociologie

Time-space map van 4 daklozenbron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

Bij gebrek aan dagbesteding en een huis om je in terug te trekken, betekent dakloosheid dikwijls een leven van verveling, van rondhangen en wachten tot er weer een opvang open gaat. Volgens schrijver George Orwell(1903-1950), die een tijd op straat leefde, was de doelloosheid erger dan de ongemakken van het zwerven.bron: ‘Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008

dagbestedingDak- en thuislozen ontwikkelen een specifieke routine rond hulpvoorzieningen, omdat deze dienstverlenende instanties zowel in het materiële en, in mindere mate, het emotionele onderhoud voorzien (Wolch en Dear 1993).De sociale contacten in dagopvangvoorzieningen worden veelal gebruikt voor het uitwisselen van informatie over handel, drugs of plaatsen waar iets gratis te krijgen is. Hier worden ook gedachten uitgewisseld over trajecten van hulpverlening waarin veel dak- en thuislozen zich bevinden.Ook het verkrijgen van inkomen, legaal dan wel illegaal, is van invloed op de keuze van plaatsen waar men graag komt. Belangrijke plaatsen gerelateerd aan dak- en thuislozen zijn de plaatsen waar men een goede kans maakt om wat geld bij elkaar te bedelen (Cloke et al 2008).De binnenstad wordt opgezocht voor inkomen (werk, bedelen, handel), inkopen (bier, drugs), ontmoeten van bekenden en vertier. Men verlaat het centrum om ergens rustig te kunnen zitten zonder op te vallen (bier drinken, drugs gebruiken). Vaak alleen, omdat dat minder opvalt voor de politie.Het hebben van een eigen plek is voor veel daklozen belangrijk. Een eigen plek hebben en iets afgrenzen duidt op het begrip territorialiteit. Territorialiteit impliceert een gevoel van controle (Holloway en Hubbard 2001). bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008


wat? sociologiede positie van daklozen binnen instituties Een doel van instituties is de omvorming van de bewoners in de richting van een ideale maatstaaf. (Goffman 1961). Deze maatstaaf wordt door de dominante groep bepaald, bv. de gemeente Rotterdam.

Het alledaagse leven (rusten, werken en ontspannen) speelt zich meestal af op verschillende plaatsen, met een verschillende groep deelgenoten, onder een verschillend gezag en zonder een alomvattend, rationeel plan.Instituties heffen juist de grenzen, die deze 3 levenssferen gewoonlijk scheiden, op. Alles speelt zich op dezelfde plaats af en onder hetzelfde gezag en dit in gezelschap van een groot aantal anderen, die allen gelijk worden behandeld. Het individu komt in een onderdanige rol door de regels binnen een institutie die nietnatuurlijk zijn voor een volwassene. Op deze manier kan iemands ‘handelingseconomie’ (de autonomie van de handeling van het individu zelf) verstoord worden. (Goffman 1961).

Plaatsen waar veel dak- en thuislozen elkaar treffen, zoals bv. opvangvoorzieningen, worden vaak genoemd als onveilig of plaats waar men zich niet thuis voelt.Het zich niet thuis voelen in een voorziening, het zich niet kunnen verenigen met regels, het gebrek aan privacy en het vinden van een betere plek kunnen redenen zijn voor daklozen om een voorziening te verlaten (Polstra 1998).

Een tijdje weg van de instanties waarin veel tijd wordt doorgebracht en weg van andere dak- en thuislozen, speelt een belangrijke rol in de pogingen om een ‘meer dan dak- en thuisloze’-identiteit op te eisen: om door te gaan als leden van de bewoonde wereld (Cloke et al 2008).bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

“In de opvang is het te onrustig en chaotisch en er is te weinig personeel om alle verschillende problemen aan te pakken. Als je langdurig in de opvang verblijft, wordt je door de diversiteit aan mensen op de slaapzalen chronisch vermoeid en ga je vanzelf gedragstoornissen tonen. Dat is geen ideale situatie om je problemen op te lossen. Daarom is het beter dat iemand snel doorstroomt naar een stabiele woonomgeving waar hij/zij op zijn plek is en waar met voldoende begeleiding kan worden bekeken wat precies de problemen zijn, dan binnen denachtopvang maar van alles te proberen.”bron: vraaggesprek met Yvo van Tilburg d.d. 20.09.2010


wat? sociologie“Op straat bestaat geen gelijkwaardigheid. Mijn winkeltassen geven mij de status van […] consument, terwijl zijn kranten, naamplaatje, gitaarkoffer en bekertje hem onherroepelijk tot dakloze maken.”bron: ‘Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008

presentatieVeel dak- en thuislozen geven aan er niet als een zwerver uit te willen zien en daarom rekening te houden met de verzorging van hun uiterlijk. Dit wordt gedaan om aan de normen van de dominante groep te voldoen.Tevens identificeert een deel van de dak- en thuislozen zich niet met andere mensen met problemen die in de marge leven. Ze distantiëren zich hier zelfs van. Dit lijkt een soort zelfbescherming. Het kan ook verklaard worden uit het feit dat het een heterogene groep betreft met veel individuele verschillen zoals: type verslaving, leeftijd, etniciteit en overlevingsstrategie (Polstra 1998).bron: ‘(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte’, Sander van Meulen, 2008

Als dakloze dien je jezelf gunstig te presenteren om te voldoen aan de voorwaarden van de crisisbestrijders(Sleutelberg 1998); je solliciteert naar hulp. Daarom vertellen daklozen bijvoorbeeld steeds verschillendeverhalen over hoe ze op straat zijn beland, afhankelijk van wat ze denken wat de ander horen wil.bron: ‘Dit is geen dakloze’, Wytske Versteeg, 2008

> Nachtopvang Nico Adriaan Stichting in de Waalhaven van Rotterdam: voor de opvang

staat de bus die iedere dag de gebruikers van de opvang van en naar het centrum vervoert.

lokaal


“Het is een illusie te denken dat een grote stad geen zwervers of bedelaars zal hebben.” (Kriens, wethouder)bron: www.dakloosinrotterdam.nl

aantalCirca 2 promille van de Nederlandse bevolking is dakloos (Deben e.a. 1997). Ondanks dit relatief bescheiden aantal heeft de aanwezigheid van daklozen een grote subjectieve reikwijdte. Als sociaal probleem heeft het een forse impact en negatieve uitstraling. bron: ‘Een tijd op straat’, Lia van Doorn, 2002Rotterdam telt ongeveer 2.900 geregistreerde dak- en thuislozen. bron: www. dakloosinrotterdam.nlDaar komen nog honderden daklozen bij die illegaal in Rotterdam verblijven. bron: MaasstadPers 10.02.2010Dit is circa 5 promille van de inwoners van Rotterdam. Dat ligt dus ruim boven het landelijk gemiddelde.“Het gangbare aantal dat momenteel in de politiek gebruikt wordt, ligt rond de 2900 daklozen. Dat aantal loopt nu terug, doordat mensen die bv. in een traject lopen niet meer als dakloos worden betiteld. Nu verschijnen er berichten dat er nog maar 100 daklozen zijn. De realiteit is anders. De reguliere opvang zit nog elke avond vol en de mensen die in een traject zitten hebben nog steeds geen huis.”bron: vraaggesprek met Yvo van Tilburg d.d. 20.09.2010

Plan van Aanpak Maatschappelijke OpvangHet Rijk en de 4 grote steden werken samen aan een Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang. Dit plan heeft als doel dak- en thuisloosheid te voorkomen en verminderen en daarmee ook de overlast die het met zich meebrengt aan te pakken. Rotterdam voert campagne tegen dakloosheid onder de titel ‘Samen wonen, samen werken’. Iedereen van de straat en aan het werk.Voor Rotterdam is de doelstelling dat in 2010, 2900 daklozen zijn voorzien van een zorgplan en dat 60% daarvan ook gehuisvest is en de zorg krijgt die nodig is. Dat betekent dat de komende jaren voor 1740 mensen een plek in de opvang of in een zorginstelling moeten worden geregeld. Daarvoor zijn nieuwe locaties nodig.Om de doelstellingen te verwezenlijken is geld vrij gemaakt. Dit wordt als subsidies verstrekt aan de verschillende daklozeninstellingen. Dit gaat wel ten kosten van de vrijheid van de hulpvrager en -verlener, want de betaler bepaalt. De gemeente heeft het Loket Centraal Onthaal opgezet om een beter beeld over de daklozenpopulatie te krijgen. Middels dit loket bepaalt de gemeente of en, zo ja, waar de hulpvrager hulp kan krijgen.De voltooiing van dit plan van aanpak zorgt er niet voor dat er geen daklozen meer bijkomen in Rotterdam.bron: www.dakloosinrotterdam.nl

wat? lokaal


repressiebeleidIn Rotterdam is het repressiebeleid onder Leefbaar Rotterdam de afgelopen jaren stevig toegenomen. In 2002 wordt bijvoorbeeld een algeheel samenscholingsverbod ingevoerd in Rotterdam. Personen die zich met drie of meer personen ophouden in de openbare ruimte zijn strafbaar en kunnen worden bestraft. Dit is een regel die gemakkelijk kan worden aangegrepen om daklozen op te pakken van straat en op te sluiten vanwege een strafbaar feit. Repressie is slechts een middel om daklozen van de straat te krijgen. Het lost de problemen rondom dakloosheid niet op.

kostenRepressie kost geld: een gevangene kost de samenleving tussen de € 145,- en € 180,- per dag.Volgens Nora Storm, oprichtster van uitzendbureau voor verslaafden ‘Topscore’, kost een verslaafde gevangene zelfs €400,- per dag. bronnen: www.mens-en-samenleving.infonu.nl/diversen/39089-kosten-van-een-gevangenisstraf.html &www.gevangenenzorg.nl/index.php?paginaID=54 & GSB/blad, nummer 3, juni 2005

Ter vergelijking: Het Centrum voor Dienstverlening ontving in 2005 (omgerekend naar 46 personen dagopvang) € 1.453.000,- gemeentelijke bijdrage voor daklozenopvang De Hille.bron: www.rotterdam.nl, Overzicht MO 2005 n.a.v. verzoek dhr. Van Gent commissie B en V d.d. 7 april 2005

Dit is € 87,- per persoon per dag voor een dagen nachtopvang, pension, gebruikersruimte en een veegproject.Mensen opvangen, begeleiden en een kans bieden is dus goedkoper voor de samenleving dan opsluiten.

< Locatie Kruisplein: met de sloop van de Pauluskerk is de meestlaagdrempelige daklozenopvang uit het centrum van Rotterdam verdwenen.

< Posters uit de gemeentelijke campagne ‘Samen wonen, samen werken’.

wat? lokaal


wat? lokaal

hostel (commercieel)

drugsverstrekking

sociaal pension (long stay)

dagopvang

nachtopvang (short stay)

In het centrum van Rotterdam is relatief weinig maatschappelijke opvang aanwezig. Deze bevindt zich met name in de buurten rondom het centrum. In het centrum zitten slechts een enkele voorzieningen voor dagopvang.

Aantallen voorzieningen voor dak- en thuislozen in Rotterdam (indicatief):dagopvang 13nachtopvang 1224-uurs opvang 7speciale opvang 12 Totale capaciteit opvang (indicatief):dagopvang 600 pers.nachtopvang 420 pers.24-uurs opvang 230 pers.speciale opvang 250 pers.Totale gemeentesubsidie maatschappelijke opvang (indicatief): €9,5 miljoen per jaar

bronnen: internetsites van instellingen en gemeente

bezochte locatie

menselijk verhaal


hoe? een menselijk verhaalillustratie van de praktijkEr zijn vele scenario’s te bedenken waarbij iemand uiteindelijk zijn of haar woonruimte verliest.Neem het verhaal van Hans, die ik sprak in de nachtopvang van de Nico Adriaan Stichting.Hans werkte in de haven, maar verloor 1,5 jaar geleden zijn baan. Sindsdien is hij werkloos en heeft dus geen vaste inkomsten meer. Zijn relatie is verbroken, omdat zijn vrouw een ander had. Alleen redde Hans het niet en daarom zit hij nu in het opvangcircuit.Een dergelijk verhaal kan iedereen overkomen. De mogelijkheid van dakloosheid beperkt zich niet tot een bepaalde sociale groep. Uitspraken als “Ik zorg er wel voor dat mij dat nooit kan overkomen.” of “In Nederland moet je wel echt je best doen om op straat te komen staan.” worden simpelweg ontkracht door de werkelijkheid.Bij iedere opvang die ik heb bezocht, was wel een voorbeeld bekend van een persoon die eerst geld genoeg had en/of een goede opleiding heeft afgerond, maar uiteindelijk toch dakloos is geworden. Geen van deze mensen heeft zelf bewust voor deze situatie gekozen.

mogelijk scenario tot dakloosheidHet is belangrijk je te realiseren dat achter het stigma van ‘de dakloze’ een individu schuil gaat. De term ‘dakloze’ zegt niet zo veel over een persoon, alleen iets over zijn fysieke situatie. Het zou dan ook beter zijn deze titel af te schaffen en het slechts nog als bijvoeglijk naamwoord te gebruiken: dakloze moeder of dakloze havenarbeider. Dan wordt het misschien confronterender, omdat je erachter komt dat iedere dakloze een individu, zoals jij en ik, is, maar het is wel een stuk menselijker en in mijn ogen daardoor meer oplossingsgericht.In de volgende pagina’s heb ik geprobeerd mezelf te verplaatsen in een scenario dat tot dakloosheid leidt. Ik heb ervoor gekozen het dicht bij mijn eigen situatie te houden. Zo blijft het zo realistisch mogelijk. Bovendien: als in principe iedereen dakloos kan worden, kan het mij ook overkomen.Voor het verhaal heb ik gebruik gemaakt van theorie over dakloosheid, gevoerde gesprekken en ervaringen die ik heb opgedaan. Ik realiseer mij wel dat dit niet verder gaat dan een benadering van de werkelijkheid. Het is meer een oefening die helpt bij een stuk bewustwording van een mogelijke situatie en wat die zou kunnen betekenen voor iemand. De enige mogelijkheid om echt uit te vinden wat dakloosheid voor een individu betekent, is daadwerkelijk dak- en thuisloos raken. Het zou naïef zijn te denken, dat je dit als iemand in een ‘normale’ situatie, met vaste relatie, baan en huis, volledig kunt bevatten. De impact van het verlies van deze zaken laat zich simpelweg niet naspelen.


Dit is Maarten. Hij gaat net de voordeur uit op weg naar zijn werk. Maarten werkt bij een architectenbureau. Dat loopt, ondanks de crisis in de bouw, nog wel goed. Gelukkig maar, want hij heeft dit huis net gekocht met zijn vriendin. Zij is in de buurt van Rotterdam een eigen zaak begonnen. Het is hun eerste huis, dus het aanvragen van de hypotheek vonden ze een heel gedoe. Uiteindelijkhebben ze flink wat geld kunnen krijgen van de bank. Ze konden zelfs nog wat extra lenen om gelijk de keuken en badkamer te verbouwen en een nieuwe inrichting aan te schaffen. “Dat hoort er toch ook bij.”, had de bankmedewerker hun uitgelegd.Nu zitten ze net een paar weken in het huis en nemen het er goed van....

hoe? een menselijk verhaal


hoe? een menselijk verhaalHet is dinsdagmiddag. Maarten heeft zo zijn eerste functioneringsgesprek. Hij is niet zenuwachting, want hij heeft de indruk dat het wel goed gaat. Het werk is in ieder geval erg leuk. In de eerste minuut blijkt al dat het gesprek helaas heel anders gaat dan verwacht. Er zijn de afgelopen weken geen nieuwe opdrachten binnen gehaald en er is dus geen werk meer. Maarten kan deze week nog afmaken en zijn resterende vakantiedagen opnemen. Dan is het afgelopen aan het einde van deze maand. Hij weet niet wat hij moet zeggen en zegt dus maar niets. Hier had hij totaal geen rekening mee gehouden.

Thuis valt het ook niet mee. Het hebben van een eigen huis blijkt meer kosten met zich mee te brengen dan ze van tevoren hadden bedacht. Zo moet de achtergevel dringend gerenoveerd worden. Dit kost veel geld. Geld dat ze niet kunnen missen nu er een inkomen is weggevallen. Gelukkig kunnen ze bij de bank nog wat lenen. Maarten zit nu thuis. Hij verstuurt veel sollicitatiebrieven, maar komt er al snel achter dat er maar vrijwel geen werk is. Bovendien is hij niet de enige die werk zoekt. Hij wordt er moedeloos van. Hij onderneemt bijna geen actie meer, want het heeft toch geen nut. Zijn vriendin ziet dit iedere avond als ze laat thuis komt van haar werk en confronteert hem met zijn passieve houding. Maarten reageert er niet op. Het wordt er al met al niet gezelliger op in hun huis.


hoe? een menselijk verhaalDe boekhouder heeft de eerste jaarcijfers van de zaak van Maartens vriendin en die zijn niet best.Ze staan ruim in het rood op de rekening van de zaak, omdat ze steeds wat extra geld hebben opgenomen om de hypotheek en aanvullende leningen te kunnen betalen. Dit kan zo echt niet langer volgens de boekhouder. De zaak moet eerst nog bewijzen stabiel omzet te draaien, maar kan op deze manier failliet te gaan. Thuis tikt Maarten zijn vriendin op de vingers. Hoe heeft ze zo onverantwoordelijk met het geld van de zaak om kunnen gaan? Dan barst de bom. Het was om al hun gezamenlijke rekeningen te kunnen betalen. Ze werkte zich hiervoor te pletter. En wat deed hij? Hij zat alleen maar te mokken op de bank en deed niets. Ze heeft het al vaker aangegeven en nu is het mooi geweest. Hij kan maar beter een tijdje weggaan. Net als bij zijn functioneringsgesprek, weet hij niet wat te zeggen en zegt dus maar niets. Voor hij het weet staat hij met een rugzak met wat kleding, zijn paspoort en portemonnee, maar zonder huissleutels op straat. Het dringt nog niet tot hem door in welke situatie hij terecht is gekomen......



Maartens familie woont aan de andere kant van Nederland. In Rotterdam kent hij wel wat mensen, maar niet goed genoeg om ‘s avonds bij aan te bellen met dit verhaal. Dat is toch gênant. Maarten besluit een hotel te zoeken voor de nacht. Bij de incheckbalie gedraagt hij zich maar als een toerist, met zijn rugzak en paspoort.De overnachting kost hem de eerste €60,- van zijn laatste geld. Daar schrikt hij wel van, want hij realiseert zich nu dat hij, tenzij hij om geld gaat vragen, vrij snel zonder geld zal zitten.Deze eerste nacht alleen kan Maarten niet goed slapen. Zelfs de biertjes uit de minibar brengen daar geenverandering in.


hoe? een menselijk verhaalNa het ontbijt verlaat Maarten het hotel. Het liefst zou hij naar huis gaan en de hele situatie met zijn vriendin uit-praten, maar hij is bang voor de confrontatie. Hij kiest ervoor om de boel nog even af te laten koelen en dit later op de dag te doen. Zijn vriendin is waarschijnlijk toch naar haar werk.Na een uurtje door het centrum gewandeld te hebben, begint hij de nutteloosheid hiervan in te zien. Wat zal hij eens gaan doen? Maarten besluit om een kop koffie te gaan drinken. Hij gaat ergens aan een leestafel zitten, zodat hij de tijd even kan doorkomen. Rond het middaguur neemt Maarten nog een lunch. Als de rekening komt, beseft hij weer dat hij bezig is zijn laatste geld op te maken. Voor de middag kan hij beter iets bedenken dat geen geld kost. Dat blijkt nog lastig te zijn in de stad.

Uiteindelijk belandt Maarten met een bekertje koffie, een blikje bier en wat gratis krantjes op een bankje in een park. Het weer is gelukkig goed genoeg om buiten te zitten. Als hij na een tijdje aan het biertje begint, komt er ie-mand naast hem zitten. Ook met rugzak en ook met een biertje. Ze maken een klein praatje. Het blijkt een zwerv-er te zijn. Maarten merkt dat voorbijgangers naar ze kijken. Twee mannen ‘s middags op een bankje in het park met een blik bier..... wat zouden ze denken? Als Maarten zijn blikje leeg heeft, gaat hij snel weg. Hij verzamelt de moed om naar huis te lopen. Helaas voor Maarten is zijn vriendin niet thuis. Wat nu? Hij besluit ergens wat te gaan eten: McDonald’s, snel en anoniem.


hoe? een menselijk verhaalVoor deze nacht kiest Maarten voor een hostel. Dat is goedkoper dan een hotel. Het duurt even voordat hij er een heeft gevonden, maar in de kubuswoningen blijkt er eentje te zitten. Bij het inchecken doet de receptionist nog even lastig. Eigenlijk kan hij er niet overnachten, omdat ze een beleid hebben geen mensen uit Rotterdam toe te laten. Ze hebben al vaker problemen gehad met mensen die dakloos bleken te zijn. Aangezien het maar voor een nacht is en Maarten er niet uitziet als een zwerver is het wel goed. Er is toch plek genoeg aangezien het toeristenseizoen net voorbij is. Op de kamer is niet veel te doen. Maarten besluit direct te gaan slapen, zodat hij morgen voor zijn vriendin naar haar werk gaat langs huis kan gaan. De slaap laat alleen weer op zich wachten.

‘s Ochtends blijkt zijn vriendin ook al niet thuis te zijn. Zou ze naar vrienden of familie zijn gevlucht?Dat is enorm balen voor Maarten. Hij voelt nu dat hij de controle over de situatie begint te verliezen. Bovendien heeft hij honger. Van zijn laatste geld koopt hij wat broodjes en beleg. Daar komt hij in ieder geval de dag wel mee door. Vanavond zal er wel een oplossing zijn.



Maarten loopt weer terug naar het centrum en hangt daar wat rond. Hij loopt tussen de mensen, maar voelt zich alleen. Hij moet naar de wc, maar waar kan hij daarvoor naar binnen lopen zonder een cent op zak? De bibliotheek is het meest vrij toegankelijke gebouw dat hij kent in de stad. Daar gaat hij maar heen. Hij kan zo naar binnen en gelukkig, er zijn toiletten......



In de bibliotheek ziet hij wat bankjes met mensen die een schaakspel doen. Hij schuift aan en gaat onopvallend zitten kijken. Hij probeert te denken, maar het is een chaos in zijn hoofd. Er is veel gebeurd en in de stad heeft hij nergens een rustig plekje voor zichzelf. Hier voelt het wel prettig. Hij maakt een praatje met zijn buurman. Hij lijkt bij het gezelschap te horen. Het voelt even als een thuis.


hoe? een menselijk verhaal‘s Avonds loopt Maarten weer naar huis. Hij is het rondhangen zat en wil het goedmaken, .... en eten en zijn eigen bed. Hoe het zal gaan, ziet hij dan wel weer. Zijn vriendin is er weer niet. Nu wordt het echt vervelend, want hij heeft geen geld meer voor nog een nacht in het hostel. Maar op straat slapen kan natuurlijk ook niet. Maarten besluit zijn horloge te verkopen. Daar heeft hij nu tochniets aan. Dan moet hij wel mensen aanspreken, bedenkt hij zich. Dat gaat raar overkomen, maar hij heeft honger en wil ergens slapen. Na een paar keer “nee” gehoord te hebben, vindt hij een paar jongens die hem wel willen kopen voor €30,-. Het horloge is veel meer waard, maar dan kan hij tenminste de nacht door. Snel haalt hij een grote friet en een kroket. En een biertje op de goede afloop. Dan heeft hij nog precies genoeg voor het hostel. Bij het hostel wacht hem een vervelende verrassing. Dezelfde receptionist is er weer en herkent hem. Misschien heeft hij een slecht humeur of misschien komt het doordat Maarten na drie dagen buiten de deur wat ongeschoren over komt, maar deze keer is hij minder soepel met de regels en weigert hem een kamer te geven. Maarten reageert geïrriteerd. Wat denkt hij wel niet?! Hij is toch geen zwerver! Buiten is het al donker. Maarten is pissig. Iedereen is tegen hem. Hij kan er toch ook niets aan doen?! Dan bedenkt hij dat hij het geld voor het hostel nog heeft en zoekt een café. Daar gaat hij aan de bar zitten en geeft al het geld uit. Even voelt hij zich weer goed. Het café sluit. Maarten wordt naar buiten gezet. Dronken valt hij ergens in slaap.


hoe? een menselijk verhaalMaarten wordt wakker met een kater en een stijve rug. Waar is hij? Hij ligt in een portiek.Een voorbijganger ziet het ook en kijkt afkeurend naar hem.Snel staat hij op en loopt weg. De gedachten schieten door zijn hoofd. Dit gaat niet goed. Hij zou wel wat goede raad kunnen gebruiken, maar weet niet bij wie hij hiervoor terecht kan. Eerst maar iets te eten regelen, want hij heeft honger. Stelen durft hij niet en om geld te vragen is hij te trots. Naief besluit Maarten kleingeld te zoeken. Dat is niet echt succesvol. 10 cent in een uur, daar koop je weinig voor. Wel vindt hij in de buurt van een supermarkt een winkelwagentje met nog 50 cent erin. Die brengt hij snel terug en koopt een banaan. Hij heeft nog steeds honger. Al snel komt Maarten erachter dat je met het zoeken van statiegeldflessen en winkelwagentjes best wat geld bij elkaar kan krijgen. In twee uur heeft hij voldoende geld voor een ontbijt en lunch zijn. Genoeg voor een overnachting zal het alleen niet worden. Maarten durft in deze staat ook niet meer langs huis te lopen en besluit na te denken over een plek voor de nacht. Hij kan zo snel niets bedenken. ‘s Middags hangt hij hangt weer wat rond in het centrum, maar bedenkt dat hij daar geen gratis slaapplek zal vinden. Op zoek naar geld voor avondeten dan maar. Tegen een uur op zeven heeft hij voldoende en eet wat in een snackbar. Het begint ondertussen te schemeren en Maarten heeft nog geen plek voor de nacht. Hij verlaat het centrum en zoekt naar een beschutte, afgelegen plek. Onderweg vind hij een oud kussen voor een tuinstoel. Dat is in ieder geval iets. Uiteindelijk belandt hij onder een viaduct van de ring. Dit houdt hij een aantal dagen vol. Hij ziet er ondertussen al wat meer als een zwerver uit. Slordig haar, ongeschoren en hij voelt zich vies. Mensen kijken hem steeds vaker na. Op het toilet van de bibliotheek gooit hij wel eens een plens water met wat zeep door zijn gezicht heen, maar dat is niet voldoende. Zo kan het niet meer. Maarten spreekt op straat een agent aan, legt de situatie uit en vraagt waar hij terecht zou kunnen. De agent weet het zo ook niet en zegt dat hij maar naar zijn vriendin terug moet gaan. Dat durft Maarten juist niet. Als hij op een bankje in de bibliotheek zit na te denken, krijgt hij van een man een tip. De man had hem zien zitten en dacht dat hij vast nieuw was op straat. Vlakbij zit het loket van Centraal Onthaal. Daar kan hij zich melden. Zij kunnen hem een plek in een nachtopvang geven. Daar komt de man zelf ook vaak. Daar is ook hulp te krijgen. Maarten weet het nog niet, een daklozenopvang......?


hoe? een menselijk verhaalVandaag heeft Maarten zich aangemeld voor een nachtopvang. Dat viel nog niet mee. Veel vervelende vragen, terwijl hij alleen maar een bed wilde. Om 22:00 uur moet hij zich melden bij de dagopvang van de Nico Adriaan Stichting. Als hij daar binnenloopt, is het al druk. Hij weet niet wat hij moet doen. Hij gaat maar ergens zitten en kijkt TV. Een man met een lijst vraagt zijn naam. Hij staat erop. Hij mag mee.Plots staat iedereen op en loopt naar buiten. Er staat een bus. Terwijl iedereen instapt staan drie agenten het geheel te bekijken. Maarten voelt zich hierdoor gecontroleerd.“Eerste nacht hier?” vraagt de man die naast hem komt zitten in de bus. “Ja.” De bus vertrekt. Ergens in de Waalhaven worden ze afgezet bij een oud kantoorgebouwtje tussen de zeecontainers. Het voelt alsof ze gedumpt worden. Binnen kan Maarten warme soep en een broodje krijgen. Dat smaakt hem heel goed.Het valt Maarten in het begin op dat hij niet direct kan zien wie een medewerker is en wie een dakloze. De groep is gevarieerd en de mensen zien er over het algemeen redelijk verzorgd uit.Een magere man vraagt een medewerker om een aluminium bakje om cocaine in klaar te maken. En een schone spuit. Daarna verdwijnt hij. Een half uur later komt hij enigzins verdwaast kijkend weer tevoorschijn.Als Maarten wil slapen krijgt hij beddengoed en een handdoek. Hij slaapt in een kamer met nog vijf anderen. De nacht is heel onrustig. Een kamergenoot snurkt en een andere loopt de hele tijd de kamer in en uit om beneden een shaggie te roken. Maarten slaapt weer slecht. ‘s Ochtends worden ze vroeg gewekt. Hij kan snel douchen in een oud douchehokje. Beneden krijgt hij een paar boterhammen en koffie. Dan moeten ze weer terug met de bus naar het centrum. Daar hangt hij dan wat rond en regelt wat eten en drinken voor de dag.


Dit gaat enkele dagen zo door. Maarten begint zijn weg te vinden op straat. Hij heeft hij al een soort dagelijkse routine ontwikkeld. Ook leert hij zich handhaven tussen de andere daklozen, die hij nu meer als mede-daklozen of ‘collega’s’ ziet. Hij kent al een vast groepje dat dagelijkse samen komt. Dan drinken ze samen een paar biertjes en wisselen tips uit over waar iets te halen valt of waar goede rustige plekjes zijn. Best gezellig soms. Het valt hem op dat ze allemaal een andere achtergrond en verhaal hebben. Als ze met een groepje ergens zitten, moeten ze continue opletten. De politie kent ze en stuurt ze weg. Een aantal van de groep mag regelmatig mee naar het politiebureau. Daar wil Maarten niet komen. Daarom gaat hij ook vaak ergens alleen op een rustig plekje zitten. Hij gaat zich wel steeds slechter voelen door het leven op straat en dat kan je nu aan zijn uiterlijk zien. De hulpverleners van de opvang kennen hem ondertussen ook. Ze proberen hem hulp te bieden. Eerst is Maarten daar nog niet zo happig op. Zijn situatie is anders dan die van de anderen. Hij redt zich hier zelf snel weer uit. Dit is allemaal maar heel tijdelijk. Later begint hij in te zien dat hulp misschien toch geen overbodige luxe is, omdat het vrij lastig blijkt van de straat af te komen. Maarten zit nu in een traject, waardoor hij in principe een vaste slaapplaats heeft en kans maakt op een baantje.


Zijn hulptraject loopt en Maarten verkoopt nu overdag ‘Straatmagazines’. Dit doet hij in het centrum. Daar komen de meeste ‘klanten’, zoals hij de voorbijgangers noemt. Hij is er vrij han-dig in geworden en kan er goed mee verdienen. Een deel van het geld wordt door de hulpverlening gespaard. Zo kan hij het niet tussendoor opmaken en heeft hij geld voor bv. kleding. Dat heeft hij nodig voor een echte baan.

In het begin vond hij het erg moeilijk om mensen om aan te spreken. Nu weet hij beter wie hij aan moet spreken en wat ze willen horen. Dat verkoopt een stuk beter.



Maar soms maken mensen een nare opmerking. Ze weten duidelijk niet hoe het is. Voor hen is hij slechts een nutteloze dakloze. Mensen die hem simpelweg negeren geven hem een nog kloteriger gevoel. Alsof hij niet mee mag doen.

Elke verkochte Straatmagazine geeft daarom een persoonlijk gevoel van erkenning en het idee iets bij te dragen aan de maatschappij. Dat is prettig. Maarten wil dit vaker en doet erg zijn best weer terug te keren naar een normaal leven. Dan kan hij ook zijn ouders weer eens bezoeken. Misschien zelfs zijn vriendin.....Hij denkt vaak na over waar het nou precies mis is gegaan, maar weet daar eigenlijk nooit een vast antwoord op.


doelgroep


passant > nachtopvang ‘bed-bad-brood’

verslaafden > pension gezinnen > crisisopvangouderen > pension psychische problematiek > pension

budget toerist > hostel

verder? doelgroepdoelgroepDe dak- en thuislozengemeenschap bestaat uit verschillende personen met verschillende problemen. Tegenwoordig wordt geprobeerd iedereen op maat samengestelde zorg te geven. Dit wordt veelal als positief ervaren door zowel hulpverleners, als hulpvragers (die zich steeds meer als cliënt gedragen). Het past bij zoeken naar een duurzame oplossing. Daarom is gekozen de groep dak- en thuislozen te specificeren in een aantal veel voorkomende subgroepen.Een financieel onafhankelijk daklozencentrum kan zijn eigen koers uitzetten en is niet onderhevig aan eenwisselend gemeentelijk beleid. Bovendien geeft dit een signaal af dat een dak- en thuislozencentrum niet op kosten van de gemeenschap hoeft te draaien, maar in eigen onderhoud kan voorzien. Daarom wordt een bron van inkomsten toegevoegd in de vorm van een hostel voor budget toeristen. Deze heeft vergelijkbare functies en de doelgroep heeft qua behoeften en gebruik van de stad raakvlakken met dak- en thuislozen.

programma


Flophouse: opkomst tijdens de ‘Great Depression’(jaren 30). In New York boden in 2003 nog 8 flophouses onderdak aan 1000 personen voor 4,50 $/dg. Lucratief door maximaal gebruik van de aanwezige ruimte; 94 kamers met 1 badruimte.

Rooming house (1906): efficient ontworpen alsonderdak voor fabrieks- en constructiewerkers.

Salvation Army Center of Hope, New Orleans: hoofddoel is het verschaffen van ‘bed-bad-brood’ (een slaapplek, persoonlijke hygiëne en een maaltijd).Programma: 260 slaapplaatsen, badruimten, keuken, eetruimte, lounges.

verder? programma

Union Rescue Mission (1994), Los Angeles:opvang met een complex programma met o.a. 450 slaapplaatsen, badruimten, keuken, eetruimte, recreatie, sport, medische zorg, detox, educatie en een kapel.Door het programma gaat de hulp verder dan het in stand houden van dakloosheid.

< Body architecture Refuge Wear (Studio Orta)> Slaapdoos (woningstichting Onze Woning)Ex-dakloze Peter vertelt mij dat daklozen niet zitten te wachten op goedbedoelde projecten als een kartonnen ‘slaapdoos’. “Denkt iemand nou echt dat ik de hele dag met een kartonnen doos op straat ga lopen, waarvan iedereen weet dat het mijn slaapplek is. En dat ik daar buiten mee in de regen ga liggen…”

minimaal programma basic programma

uitgebreid programma

bestaande opvangvoorzieningen

verder? programma


programmaDe dak- en thuislozenzorg is tegenwoordig steeds meer gespecialiseerd en geprofessionaliseerd. Dat heeft voor- en nadelen. Er kan een hogere kwaliteit hulp op maat worden geboden, maar er wordt meer van de hulpzoeker gevraagd en de drempel tot de hulp is wat hoger.

Een dak- en thuislozen centrum betekent clustering van programma. Dit heeft een aantal voordelen:- De lijnen zijn kort: mensen die in een hulptraject komen, hoeven niet van de ene locatie naar de andere.- Binnen een traject kunnen mensen beter gevolgd worden door de hulpverleners, maar de hulpvragers hebben ook een beter zicht op de mogelijkheden (bv. door de voortgang van andere mensen te zien).- Een centrum is groter en dus zichtbaarder: mensen weten waar ze terecht kunnen voor hulp en de samenleving wordt zich meer bewust van de problematiek, maar ook van de mogelijke oplossingen.- Het sluit aan bij de gedachte dat een dakloze een individu is en dus iedere dakloze andere bezigheden heeft.- Faciliteiten kunnen gedeeld worden.

Het dak- en thuislozen centrum heeft een nachtopvang waar mensen voor ‘bed-bad-brood’ terecht kunnen. Deze heeft een lage drempel en als doel mensen een tijdelijk onderdak te bieden en zo mensen te bereiken om ze verdere hulp te kunnen aanbieden.Verder is in het centrum een aantal gespecialiseerde pensions opgenomen waar mensen langere tijd kunnen wonen. Vanuit een pension kan men gebruik maken van de faciliteiten van het centrum. Deze zijn gericht op gezondheid, werk, educatie en recreatie om mensen een goed perspectief te kunnen bieden op een zo zelfstandig mogelijk leven met een eigen woonruimte en sociaal netwerk.Als extra wordt een hostel toegevoegd. In Rotterdam zijn 5 hostels aanwezig, waarvan er slechts 3 het gehele jaar geopend zijn. Ter vergelijking: Amsterdam telt 45 hostels. (bron: www.hostelsnetherlands.com) Het idee is dat het hostel in de winter bedden over heeft en de nachtopvang deze in de winter juist goed kan gebruiken. Bovendien biedt het hostel een bron van inkomsten en zouden dak- en thuislozen onder begeleiding in het hostel werkervaring kunnen opdoen.

Hiernaast staat een opzet voor het programma in winter- en zomerseizoen >Een gedeelte van het programma kan in de omgeving worden opgenomen, bv. in de Centrale Bibliotheek.Verder kan nog worden gezocht naar andere mogelijkheden om het aantal m2’s te verminderen.

550m2 hostelpension 1060m2

crisisopvang1050m2

580m2 arbeid

320m2 hulpverlening

490m2 recreatie

100m2 verzorging

personeel 200m2huishoudelijk 130m2

nachtopvang1150m2

pension 1060m2

nachtopvang610m2

pension 1060m2

920m2 hostel

pension 1060m2

580m2 arbeid

crisisopvang1050m2

490m2 recreatie

320m2 hulpverlening100m2 verzorging

personeel 200m2huishoudelijk 130m2


verder? programma6700 m2 bvo programma winterseizoen 6500 m2 bvo programma zomerseizoen

locatie


verder? locatie

privaatpubliek-privaat vrij toegankelijkwater

Binnenrotte

Markthal

OV

zichtbaar en bereikbaarDak- en thuislozen zijn van oudsher onderdeel van onze samenleving. Zeker in grote steden. Dat zal voorlopig wel zo blijven, ondanks de huidige campagne om daklozen van de straat te krijgen. De stad moet zijn ogen niet sluiten voor deze problematiek, maar zou deze mensen een plek en kans moeten bieden. Dat zou in mijn ogen niet weggestopt in de periferie van de stad moeten zijn, maar er middenin. Zichtbaar en bereikbaar. Dat vraagt misschien wat meer inspanning, maar creëert ook de kans om de positieve kanten te laten zien. Deze mensen verdienen een plek en gezicht. Want onbekend, maakt onbemind.

BinnenrotteDe Binnenrotte is een open plek in het centrum. Het ligt centraal in de stad en is goed bereikbaar. Op en rondom het plein is een groot aantal stedelijke voorzieningen te vinden, zoals de markt op de Binnenrotte zelf, station Blaak, de Laurenskerk, het hoofdkantoor SoZaWe, de toekomstige Markthal en de Centrale Bibliotheek.


toegankelijkheid Centrale BibliotheekDe Centrale Bibliotheek is voor iedereen vrij toegankelijk. De centrale hal is het kloppend hart van het gebouw. Deze is in de jaren ‘90 aangepast om het gebouw overzichtelijker te maken. Rondom de centrale hal liggen verschillende participanten die van elkaars aanwezigheid profiteren.De bibliotheek wordt erg goed gebruikt.Verschillende mensen lopen er door elkaar en maken gebruik van de verschillende functies van het gebouw. In de bibliotheek worden regelmatig activiteiten georganiseerd zoals concerten, tentoonstellingen, lezingen, films,cursussen en debatten.

verder? locatie

Oorspronkelijk ontwerp Van den Broek en Bakema uit 1980. In 1997 is de entree en centrale hal toegankelijker gemaakt.

De roltrappen leiden de bezoe-kers door het gebouw heen.

> Veelgebruikt schaakspel in de centrale hal> Centrale hal met overzicht door het hele gebouwv Centrale hal met daaraan verschillende functies


verder? locatietoegankelijkheid locatieDe verschillende functies en doelgroepen vragen een verschillende mate van toegankelijkheid. Het hostel moet bijvoorbeeld zichtbaar en bereikbaar zijn vanaf de straat. De meeste daklozen stellen echter een zekere mate van privacy op prijs. Ze lopen bij voorkeur niet vol in de spotlight een daklozenopvang binnen.Verder moet het centrum bereikbaar zijn voor leveranciers e.d.

De locatie naast (om/op) de Centrale Bibliotheek is op meerdere manieren te benaderen. De voorzijde ligt direct aan de Binnenrotte, maar de locatie is ook minder opvallend via het Blaakse Bos, door de Centrale Bibliotheek of achterom vanaf de Hoogstraat of Mariniersweg te bereiken.

Qua openbaar vervoer is de locatie zeer gunstig gelegen. Station Blaak met trein, metro en tram ligt voor de deur. Gunstig voor toeristen en dak- en thuislozen die vaak niet de beschikking over eigen vervoer hebben.

samenwerking

afbeelding: ‘paraSITE’, Micheal Rakowitz


Het streven gaat verder dan een vorm van parasitisme.

Het doel is symbiose.Dit zorgt voor een betere

aarding in de stede-lijke context en zal de

acceptatie van het daklozencentrum ver-

hogen. Bovendien maakt het aangaan

van allianties het plan financieel

realistischer. Het geeft ook het signaal af dat daklozen niet

naast, maar in de sa-

menleving horen te

staan.

mogelijke alliantiesverder? samenwerking

CentraleBibliotheek

hostelStayOkay

CentraalOnthaal

fietsverhuur/stadstours

‘groene’winkelpagage

politieRijnmond

straatkrant

gemeenteRotterdam

universitairziekenhuis

schaakstukkenmuseum


bronnenLiteratuur:Centrale Bibliotheek Rotterdam 25 jaarIrma Thoen (Stad en Bedrijf)Veenman Drukkers, 2008

Designing for the Homeless - architecture that worksSam DavisUniversity of California Press, 2004

Dit is geen daklozeWytske VersteegLemniscaat, 2008

Een tijd op straat - Een volgstudie naar (ex-)daklozen in Utrecht (1993-2000) - ProefschriftLia van DoornNederlands Instituut voor Zorg en Welzijn Uitgeverij, 2002

Essay: Sociale uitsluitingProf. Dr. Mr. C.J.M. SchuytGepubliceerd in ‘Sociale uitsluiting’ (blz. 13 t/m 23)Stichting Leger des Heils Welzijns- en GezondheidszorgUitgeverij SWP Amsterdam, derde druk 2007

(G)een plaats voor daklozen in de publieke ruimte - Master Thesis Culturele GeografieSander van der MeulenRijksuniversiteit Groningen, 2008

SidewalkMitchell DuneierFarrar, Straus and Giroux, 1999


Beeld:De Onrendabelen Eindredactie: Marcel van DamVARA, Nederland 2, vrijdag 20-11-2009http://omroep.vara.nl/De-Onrendabelen.5701.0.html

The pursuit of happyness - inspired by the true story of Chris GardnerColumbia Pictures, 2007Regie: Gabrielle MuccinoHoofdrol: Will Smith

Interview:ds. Hans Visser, ex-Pauluskerk, 16 oktober 2009, Rotterdamdhr. Jan Blankers, Nico Adriaan Stichting, 23 oktober 2009, Rotterdamdhr. Peter, ex-dakloos & cliëntenraad Nico Adriaan Stichting, 30 oktober 2009, Rotterdamdhr. Henk Wuister, Nico Adriaan Stichting, 5-6 november 2009, Rotterdamdhr. Rio van Santen, Centrum voor Dienstverlening, 16 november 2009, Rotterdamdhr. Rob Lindenbank, Hostel Hogelanden, 16 november 2009, Utrechtdhr. Yvo van Tilburg, Centrum voor Dienstverlening, 30 december 2009, Rotterdamdhr. Björn van Lith, Stayokay Rotterdam, 4 juni 2010, Rotterdam

Participerende observatie:Dagopvang Nico Adriaan Stichting, 30 oktober 2009, RotterdamNachtopvang Nico Adriaan Stichting, 5-6 november 2009, Rotterdam

bronnen

Daklozencentrum EerstePeiling RAvB 04-08-2010 Maarten Tenten

Documents

Transcript of Daklozencentrum EerstePeiling RAvB 04-08-2010 Maarten Tenten