D. D.SPECIMEN ACADEMICUM,

PRIC1 Ρ l) OSERRORES

JES VITARUMm

DISCIPLINA MORALlExaminans,

Quod,CONSEiVS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH;

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,Sub PR/ESIDIOVIRI AMPLISSIMIET

Mag JOHANNISIHR Ε,

ELOQV. et POLIT. PROF. REG, ET SKYTT.SOCIET. REG. SCIENT. MEMBR.

PUBLICA-CENSURJE MODESTE CoMMTTTlT

PETRUS HELSTENIUS,WESTER-GOTΗ US.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XXVIII. JUNIKANNI MDCCLV. '

Η. Α.M, £.

UPSALLE, Litebis LAURENT« M. H0JER.

VIRO Plwtmum Revrremfoatque Przclaviflimo ,

Dn Ρ Ε T R O TUGURIN,PAST ORI in WÜnga meritiiiimo,

AVUNCULO omni honoris cuitu profequendo.

VIRO Plurimwn Rrverendo nee non Prßclarjßtmo ,

Da PETRO BODHOLM,Animarum?. quae Chrjfto in Rhyrla colliguntur,

PASTORf VigilantiffimoAVUNCULO pia mente a?tarem venerando.

· --

VIRO Plurimum Revierendo & Prgclariffmo,Mag. HARALDO BRISMAN,

PASTORI in Eggby digniflimo,AVUNCULO perpetim colendo.

iVIRODn. O L Α V Ο

MERCATORI Ulric®PATRUO

Jnmmera illa heneficia, quibus me a renerrima ectateAvunculi Ö Fautores Optimi, in votis Jane babui,

rnndi animum. Patiaminr igitur lucubrationes hafee Acaftris Nominibus omni , qua ·par eft y venerat ione tribomnum remuneratorem pro ' Veftra Veftrorum^«*fujpiria nunquam intermittam r dum vira fuerit, per

Plurim. Rev. & Spe&atifE

tuitorPETRUS m

JfljJ

ViRO Ρlurimuih Reverendo & Pneclari/finn,Mag. MAGNO BRIS Μ A N,Ecclel»#,qu:e Dco inRhåda colligitur,Pastori läud iciilimo,AvuNwULo muitis nominibus ad cineres ustjue colendo«

ViRO Plurimum Reverendo oc Pvgclarißimo,Mag. ANDREJ HWARFNER,PASTORI in Algot&torp adcuratiflimo ;

AVUNCULO perpetimcolendo.

VIRO Plurimum Reverendo atqne DoBißtmo^Dn. BRYNOLPHO BRISMAN,V. D. COMMINISTRO xMariaeitadii vigiiantiflimo,AVUNCULO exoptatiffimo«SpeSiatiJJImo ,

SAHLBERG,hafniae SoIertilHmo,PropenfiilLno.

beare haud dedignati eßis, quotiescunque recordatus fumyutoccaßomihi aaretur, gratiffimum meum Vobis decla·demicas , cum nihil aliud Vobis retribueve valeam, Ve-Jacratum» Ardentifßma ad DEum Opt. Mxinu omniumincolumitate perenni ac felicitate omnigena funderemanßirusNominum VESTRORUM

obfervantijfftmus*HELSTENIUS.

§. uÖriginem errwum in-genere ofiendifl

Ömini Sümmum Numen praeter alla Bo¬na , animam conceflk variis, iisque lon-ge eximiis, faCuitatibüs inilruélam. Bo-rum vero fällor an agmen duck inteilerélus $ quippe cujus ope convenientiamaut difcrepantiam aliarunr rerunp cumfua n&üra pöteil perfpicere, quae, vo-

luntas poflmodum bonum feélat?, malum vero fugiensefife&ui dat, & ita vitam hominis eflicit beatanv Hocordinc, felicitati adfequendss, conilituto, ne quis exiili-met, eum minus fundaium r dum plurimi moitalium akeo quotidie recedere perfpicif, attendenda eil experien-tia, quae condöcefacit ? voluntatem non tantum fequi hi<~tedledus, fed etiam fenfatioöum judicia, & confequenterfoominem intelléélu fao uti & abuti poiTe. Hinc tanta- t-nimorum diverfitas, ut teile Horatio a) : Qtitt capifnmvivmP, totiåem ftudiorum millia. Ex hac autem menttshumanae natura atque diverfitate pariter aG vitiofa-φ/λακ»rlcc, tantum non omnes In doblrina & moribus proma-laarunt feélae atque errores, Hinc porro ά<$αχφ:ξΙ<χς 'Vi¬

tiuma); Lib. IL $at* /;

tium lörtge lateque domlhari coepir iiitep mortalés. Äfultifcilieet* fuis veliffcantes affe&ibus, vel növas propoikio-nes in fcenam produxerunt, quas ut defenderent» omnemmoverunt Iapidem, vel magiftrorum Veftfgiis ut re¬alis infiftendo , dogroata eorum novis" auxerunt com«mentis, vel fub fpeclofo libertatis philofophicse prsetexttiin contrarias abierunt iententiasv Pythagorasös loquor,Pyrrhonicos & fequlöris /Evi Academicos, cet* Inter va-rias autem opiniones;, quas fibi finxerunf homines maléfubtiles, omninoreferendi funt Jefuitarurn novorumqueCaiuiilarum errores, a prioribus parum alieni, qui, fan-élitatem prse fe ferentes, morumque do&rinam profeffi,fummo, in id, ftudio incubuerunt , ut, moruttt difcipli*na laxata > novis fuis fubtilibüsque commeritis peccata tan«tum non quasvis aut excufent aut defendånt b). Hl verotanto magis atro carbone notandi, tarito cautius fugiendi,quanto certius novimus,füb eorum doilrina latere vene-num , quod, affedlibus abrepti, in fuam perniciem dul-cifiimum judicant. Nam, ut habet Wéndrokius c) provarits hominum moribur vari'd habenf de moribusdecreta:hac autem decretorum varietate fujcepra, neceßario infle*ibenda fttit riqida illa Evawrelii norma , utlum femper te-·tiorem tenens, aliaque fubftituendainejus locum tenera,mollis, cerea, & in quamcunque velis duttilis formam. Ti¬bi igitur G. L. non dubitambs quin grått quid prseftiteri-mus i dum hane rem pertraibandäm fumimus, ut,prseci-puis eorum erroribus pröpofitis, ex folidiori Philofophia,,quantum tenues noftrss vires permittant, veritasin lu~lem proferatur«

£. itOriginem Dogmatum Jefuitarurn in- genere Vraäif.Veftigia atque femina dbginatum Jefuitarurn jam in.

ariti-bf Vid. fis Atta Erud. Lipf AyiöSf. p- 2fj, c}

Vraefr ad Ut% Prov* Montalt,

&2>

antiquloribus quibusdam nvorallitis occurrere obfervavltCeleb. Buddaeus d) 5 quemadmodum etiam e fcholaftico-rum lacunis potiiiicnuin hasc figmenta fcaturiiiTe pluribüsoftenditOfiander e). Hinc erjim Jefuitarum moralidse pojftIgnatium Lojolam, fuum Cöryphaeum , occaGonem furn¬iere , dogmata h&c ad cornmoda ordinis fui yertendh Namlicet quidam alii Romanenfium hsec eadetn dogmata fuafecerunt , nihilominus Jefuitce ilJi fuere

, qui eadem inprirnis defenderunn unde fa&um, ut, dum magis magls-que animadverteretur , quam tenui in difcrimine vitiavirtutesque per hane docendl methodurn ponerentur,ipfis Romaneniium Pontificibus vifum fuit neceflarium ni-miam idhanc licentiam fevere prohibere , iantisque acorruptelisiBoralem difciplinam , a publko vero dede-core Romaham Ecclefiam vindicare. Ita Alexander VII.Papa Δ. i<5;f. Probabiiiftarum propofitiones fub pcenaexcommunicationls profcripiit , Pirotique Apologiam1659 damnavir. Sub cordatiflirno idius feculi PontificeInnocentio XI. 1679. plurima CaCuidarum dogmata, utmaxime noxia , damnata & ab illo flammis addidla fue-runt. Et tandem A. 1690. profanam idam, de peccatoita dicdo, philofophico doétrinam Alexander VIII. tan*quam pediferam rejecit /).

J. HLJndolem dogmatum Prpbabilißarum exbibet»Per probabilifmum fuum ftatuere non verenfur Je-fuitae, quemque poffe fecura confcicntia, modo viri cu-jusdam do<di audloritate , vel verofimilibus rationibus ni¬tatur, quicquid velit, facere, diflentientihus licet aliis &reclamante, quod horrendum diftu I ipfa S:a S:a g). At*

qued) Hijl Jur. Nat. f. XIII. lfagog. Iheol. Mor. P. /.p\6%* e)Confr. Crygeri Ikeol. Mor.p.m. 373. /) Vid.ÅUa Erud. Lipf. A. i6$j. 16$$* p.2fj. & 1697. p. /. /q. σ )C<onfr. Hocbfl.Volleg. Puff. Exerς* II. §,

<S*3> ) 7 ( «J®que hinc dicit Laimannus h)y probabilem opinionem com--muniter acceptam, i ta pofie definiri: quod fit ea9 qute,certitudinem tion habens, vet auBoritate velnon modica ra-tione nititur. Duplicern itaque obtrudunt probabilifmum,alterurn extrinfece talem, qui meris magnoriim virorumfuffragiis conftef, alterum intrinfece talem, qui verofimi-libus e natura rei petitls rationibus fuperftru&us fit /), kUPraecipuum fuicrum & robur ex indifferentifmo morali

tan-h) Ίheol Mor. Liir. /. 7ratt. t c. f. §. 2♦ η·6. i) Cfr. Att. Erud. Lipfi A. ty04. p. 4SJ.k) Qua ratione autem Jefuitse haec ulterius

cxplicent, fi disfpiciamus; dicunt ad opinionem , autto·'ntate probabilem requiri ut quatuor faltem Doélores illifententise fuum addent caldulum. Cum vero quatuor velplures Do6lores docuerint y opinionem > quseunius folumnititur auéioritafe ^ probabilem eiTe, tum non potefl: nonauttoritas iUa gravis cenferif qu£ efl folum unius viri pro-bi dotti. Rationem hujus adjungit Efcobarius in Princ·Exam. 5. n. 8· Cfr. Mont. Lit. Prov. Ep. 5. p. m. 70. fq. quiavir dottrin£ fpecialiter addittus , 11011 adhaerebit fententi<&cuilibet, nifi pr£flautis five rationis (ujfficientis vi allettus.Hinc tanta? eft digniratis au&oritatisque apud Jefuitas Dia¬na , quantae tmquam fuit apud Pythagorseos & Platonicos,Plato & Pythagoras, ut in difputando pro ratione faepefufficiat reipondere 5 ccvtos sipocQuid vero efficiat au6to-ritatem prob.a ratione, docet Caramuel, Theol. fund. p.132. ut nonfit evidenter falfa. Ad opinionem autem pro¬babilem quatuor adhuc requirunt conditiones quafineces-farias, ut eo majorem fpeciem veri fententi® fuse indue*rent, qu^quidem primoftatim ad fpe61u abfurdiflima at-que falfiilima videtur.' Scilicef, ne adverfetur äogmatiscommuniter in ecclefia receptis: ne abhorreat a fenju com-mun: :■ ut ratione probabili nitatur: ut %uibusdam faltem do-

elori'

) 8 G OÜP

taaquam pmnipra prirno & generaliifimo fundsmento te¬tlus prdbjbilifmi qugerunt. Qua propter intime etiam con-fplrant hi duo gemeili & ita quidem^ ut alter fine alceroexiüere non pofitf. Per indifferentifmum enim probareconantur, leges Divinas ei$e difpenfabilesj faltem refpe-

duBoribus proletär. Verum β attepderls ad hacc verba, ni-Ii|i praeter lufum terminorum reperies, Neque haeccon-junda, requirunt Cafuiilae, ied disjunda, feil, vel audo-riiatem vel rationem, judice Wendr* I.e.; ideoque dixitCaramuel Impoft. Jefuit. p. ,95. citant. Wendrok* apudlyiont.ρ. 115.ut wxa opiniofit probabilis, alterutra proba-bili tas lufficit 5 nempe vel a rätione, vel ab autloritate*Hinc in praxi, omnes opiniones per fe aeque ejfe tutas acfecuras, docent. Vid. Mont. Lit. Prov.l. c. Huic dograa-ti aliud ilatim fuperflruxerunt, argumentando, fi aequetptse ac fecurae fint omnes opiniones probab. , fequituretiam falfam opinionem Cf legi Divince contrariam toramDEO a peccato e.xcufare , in quantum hnec probabilis au·dft, Vid. Wendr. in Not. ad Mont. Ep. 5. Porro ex haeconclufione mox inferunt, eum qui ex duabus opitmnibusprobab· nunc fequitur alteram , pojje Jequenti momento li*tite teuere alteram. lmmo, quod benizniores, etft ali-quando minus probabiles, per accidens fint femper utiliores& fecuriores. Cfr· Wendr. 1. c. Hoc jam decretum duoalia fecum .connexa affert, nempe poffe DoBorem modo hocmodo ifind r.efpondere $ immo royntum , id confilii dare,quod ipfi minus probabile vel etiam falfum putat,modo a IiisDottonbus probabile vifum fit. 2. Polle quemvis, cum de-liberat, utrum aliquid Iiceat 9 multos Dodores eo animoadire, ut ex variis illorum opinionibus eam eligat, quae ii-bi favorabilior & exoptatior eil. Plura ejusdenl farinae arl-duci poiTent, verum cum brevitatem fedemor, &; hulcdogmati plus lucis ex fequentibus acced^t, quam ex iogcn-ti ieilimöåiorum acervo, Ulis fuperfedemus.

TO ). ρ C

élu DEI fyeneplaciti. Quo ipfo vides probabilifcstis dodlri-^nain hoe dogmate tanqusm fua bafi ir.nitl, adeo ut» nifipraefupponatur mdiiferemifmus moralis, nec probabilifmusinferri pctuiiTet. Si enim darentur fcienriie moralis certa& immutäbilia principia, quse a&ionibus neceflkatem mo¬ralem Imponercnti & nobis datum eflet, aftiones no förasad eadem pnqeipia examinare , quorum utrutnque huicIndiiTerenti fmö efl adverfum; furie probabilifmum , quov.agis fluxisque aliorum opinionibus pro lubltu nobis bee¬re niti afferunt» foa fponte corruere quisque noflrurn per-fpiciet. Verum licet fororio prorfus nexu Prohabiiifrnus&: indifferentifmus contmeantur, ac efusdem fint & anti-quitatis & generis, re ramen vera inter eos aliqua inter-cedic differentia. Ille etenim veritatem praacite mefaphy-Coam & realem, hic vero logicam & notionalem , quan-tom pQteft, deflruit & labefaélat. Ad ftablliendam vero

probabilltatis doctrinam in auxilium auoque illis venitpraeter alla, Metkodus, ut vocant, dingende intemi&nis, no-vumque illud commentum peccati pbilofopbici s ut poft-modurn fuis locis videbimus. Ex hac autem prcbabilitatisdoftrina fegetem faiis targam fibi promktunt jefuitse. Sci-licet dicunt, eam inprimis confcientias reddere fecuras,atque judicem effe ornnium controverfiarum optimum.Quin &tanti eam faciunt, ut apud eos fundarneriturn to-tius Theci. moralis audiat l\

§. IV.Dogmafa fefuitarum ex primipiis moraiibus refelltt.Nullain dari fententiam moralem, per fe & abfolute

fpexfUtam, probabilem , fed aut veram aut falfam, beneobfervatum eil a Philofophis m). Nam ut inter reihm &curvam lineam non datur media, ita ceque certum eft in-,

B ter/) Vid. Monu Fp. m) Confr. Puffend. de fur. Nat.&

Gent. L L C, 1IL §. 1K Wendr. tn not. ad Ep. Mont. j.

t

$3$ ) ιο·Γ

ter verum & falfum abfoluie con^deratum, medium, pro«babile diåum, non dar», eüamii refpedu noitri intelle-élus , quippe cujus acies tanta non eil, ut femp^r veri-tätern ac falfitatetn rerurn certo percipiat , ac in fcientiisquibusvis ita apod/dicis argument»,uti poiiu,ut non foe-pe probabilihus neceflum habest acquieicere, omnino ve¬rum fit, ultra gradum probabilitatis non afcendi, Quinetiam fatemur, maximam partern mortalium, quiope quo-rum paucis, rerum cognofcere cauiTas, concefTum eft, itaaéliones fuas covnponere, quafi opimone magis quam feien·tia regereturj & adeo ufu comprobetur illud Hieronymi.Uunaquzque qcns hoc legem natura putat, quod didicit»ait Hieron. n). Haud alster ac piurmi artificum ,ad corn-pendia quiedam & inftrumenfa opera fua execifTe fat s ha-bent, artificiofa eorundem demonftr tione Mathematicisrelida. Quo ipfo tarnen nihil prsefidii accedit p< Üilentiifti Jefuitarum probabilitati, qvum aliunde certifime pro«bari pofiit contra eos, qui turpi incertitudinis nota difci-plinam dehoneftant moralem, eam infsgni prorfus gaude-re certitudine,atque officiorum humanoruni rationern exfolidis & indubitatis prineipiis, nexu certo & concatena-to demonftrative dedu&am exhibere. Demonürare au-tem nihil aliud eft, quam per evidentia & fallere neiciaprineipia rem ita probare, ut inter antecedens & confe-quens , praemifTas & concfufiones nece/Tarius nexus de-tur. Quod rnorales noftrae difciplinae ex ejusmodi dedu-ci poflint prineipiis, poft tam multos Philofophos, qui o-mnium confenfu hanc provinciam felsciilime ornarunt,demonitratu facillimum foret. Docuerunt hi in verbaMagiftri a nemine jurandum eife, fed potius quemlibethorrdnem ad ufum facultatum mentis fibi conceiTarum ob-ligari, omniaque ad cynofuram rationis probanda eile,quse in feriptis quorumeunque occurrunt, v,el a viris ut-

• cunquen) Cfr. hß. de TV« tf G. h c.-

> II (

cunque fapientibus , erran Ii tarnen pericuJo , quatenushomines funt , expofiris, confilii loco proponuntur > necniii ex ηεχυ conclufionum cum princip.is juiii & honcÄiplene & ad irnmotam animi conv étionem perfpeéio , ju-dieium de moraütate a&ionum e/Ie ferendum. Probabilevero, eo modo acceptum , ut antea fignificavimus, Γιconfideremus, velut inte»medium inter haec oppofita &extrema ro demenßrabile & το indemonßrabile, eil Judiciuminteilechti de ob) cio ex Juis cauffi\ Pf prineipiis nun fatiscognito, adeoque ut tal», nec ml -Üibiliter verum out fal-/um. Q tid per demonitrare, uride demonitrab.de, intel-iig.imus , fupri indieavimus Vi autem oppofitionis con·trariie, per fe patet quid fit indemonflrabile, feiheer, ubinuila requifita dar® propofifion;s adparenf, qute pnedicati& fubj di coMVenientiam aut repugnanriam urgent Duasitaque iententias contradi&orias , quarum unam veramalteram falfam efie oportet , cum Jefuita; fimul veras fa-ciunt, fequitur hinc omnino, ut facra &theologiea nuncreticeamus argumenta , quibus hoc aiTertum maximeconvellitur, per prineipium contradi&ionis, ut alterutraopinio e duabus contrarias Leg. Ναί, neceiTario reougnet,adeoque naruroe hominis; & hc materialiter (altem im-probabihs fit, id eil, in (e & fua natura moraliter mala,Jam in moralibus valet canon : actio moralis dicitur bonaex integre , mala vero ex quolibet defeffit. Quomodoitaque maferialiter improbabilis &; mala, aélionem in pra¬xi bona η, ldeoque tutam & fecuram, producere poterit?Minime gentium. Unde primum labefaeihtur funefamen-tum ex indifferentifmo deiumtum. Quandoquidem, ex no-minata convenientia inter aéliones & hominis naturam,fiuir obligatio adiones fuas ad eam inflar normae eompo-nendi, confequenter opinionem quam tuitus eil unus ce«lebris doctor vei plures, examinare debet, num huienor-mae fit conforrnis nec ne ? ii prius fufeipiendam , (in vero

B 2 polte-

) it ( tX9

poilerit'S omrtferidarn effc? inteliigif. Veritas auteronesrieft nifi una , eonfequenfer opinio quamdiu manet proba-bilis, nec vera eil nec fill.i, (per fup.dem.) interrmtrén-da eft usque'dum eertus fuerrt homo, aiterurram eile pras-ferendam : tum vera eam eligere debet, qu«ad verita-te>n proxime accedere cenfetur, & quam probabilius pir¬tet , vacare peccato. Secus enim ii facit, uitro peccar.Lubricum itaque Itoc fyftema morale Jefuitartim efTe, exallath conftare athitramur, fiquldern nen -erronea au Cambig.ua , fed vera demum confciexitia & maxime pro-babilis fequenda eit

ί· v·.

Nrttumm metboäi dmgmde rntenuoms exponit.Ut aliquid defrderati robotis, fuo probabiiifrno coh>

ciliaren t jefuit«, prfeterlapfo feculo dogma illud execra-bile fibi (inxerunt de methodo dingend« intention«, quo·ftatutint, adlionis cujuscunque maraiitatem uniee pencte-re ex propoftto, qiiod, eaiii perpetrando, intendit agens»SciTicet concedunt quidem fefuit« bomtatem &: pra vita-rem , feu, qod eodem recedit, moralit&tem ailionum o).Verum eam non agnéfeunt in ipfa earum natura effe fun-datam, ut f §. ΪΙΪ.) paucis probatum dedimus, fed fumen-dam eile volunt ab ipfo propofito & intentione agentis m-

noxi-

») Reumalditm intreducit Montatt. ita loquémem Ep 7.p. jyq. vindicare propric eft velie reddere malum pro rna-Io,quod illiciiuin eft privat« perfon« per illud ad Rom.XlI,KulΗ malum pro malö reddentes. Et paulo-poß: cum h«cita fint patet illud rationem defenGonis > non vindiéla ha¬bere, quod homo miikaris eum a quo vulneratoseflt, infe-quaturj non quidem ut malum pro mafo reddat fed utconfervet honorem fibi abUcum ccr. Aftendisne quam idu-diofemaii pro malo reddendi prppofitum prohibeat, quaprohibetur a fcriptura? Nusquam illud in aößroFum icri«ptis toieratum reperies,

&!2> l'3 (

noxiamp),qusi« femper at>eis refpkitur, dura alfquädίρίϊagenti corxiucere vi&tUT ad vifam *·),. honorem q).y foivfunam atqiie opes ry eouiervaodis; tum eni'm cerfi con-fidunty eam cum nece airer ins , licite pöiTe fufcipi /},Rationem cur fefuiise meihodurri hancce dingende in-tentiomSrpTO mirabili quodam invento haheanf, foveant-que quefiCun, eam praiclpué, hane efie inveniömos, utfän to majorem hominum muliitudinem ad fuas partes fu¬fcipi endas alTicerent, (Juanen certius rpfis coniÜabat, plu-rimos moitafcum potemie, honoris & diviriärurn cupidf-tate quam maxime duci t) ^ quid mirurn itaquer fi cater-vatim eo fe conieranl, ufei tot nequiüarum patronos de-prehendunf.

§. VL

p) Vid. L· c. ρ. rjq< Si qurs nuITum aiium, preteri-pfum peccatum ,finem fibi preilituat ,cum hoc iladm dis-fidium facinius. Diabolicum iftud prorfus eil » - - attibi aéltim ipfurn irnpedirenon poilumus, fal tern intentiö-nem dirigimus , ut aäionem per fe nocentem emenderfin is innoxiusr *) L c. p. i/g. bxc Ίannert exftant verbat *ficitam eile prevenire injuilum aggrefforem, fi alla viadefenfionis non fuppetat*. q) Leffhis de juftitia & jnra l. 2.ΐ%β.ά~ΐ2. η. JO. Qui coläphum accepitipoteil ftatlm reper-

'

eutere, etiam cum gladio·, non- ad fumendam vind idiam y

fed ad vitandam infamiam & Ignomlniam, Et alio loco iåemEeß\- ·.- periculum famse iequiparatur perieuio vife,at-qui ob periculum vitae evadendum licet oceidere, E. - --ob nutuin aut ccntemtus fignum non illicitam per fe in>nuit defenfionem. r) Inde Efcobarius hoc generale pronun-tiatwn fixit: ReguTariter, inqiiit, Molins unum aureun>affignat, pro cujus confervatione pofiurn furern oceidere*s) Confr. foca entea in bac §. notata, ItemMont, Ep> 7. ptι?β, O Cfr,MontJ.c.p. 172*

) 14 c

§. viDe Met ίοdi hujUs fålfiiate conviricit.

Moralitatern aétiorium in $ IV. probavimus'efle nfc-ceflariam, quodque ideo, nulla ratione, bonae in mala?,& malse in bonas poffint muuri, licet noilros fines in eisCufcipiendis quam maxime mutaremus. ConcMit igiturhoc uno iélu totum dodririe hujus Jefuitarurn fundamen-tumj qua per methodum fuarn dirigendse intentionis con-tendunt, atrociilirna deliita , propter agentis commoduminde exfpeéVatum,ut Hona & licifa pofiTe perpetrari. Porrodum aliquis pro caufifa libera & audlore cujusJam faétipoteii deciarari, tum illt id, jure impucatur (per def.imp.) , & cui aliquod faθ: um imputatur, ad eum eriarn,vel pcena vel prsemium cum eo annexum pértinent. Sedomnes aéliones , cum fint in fe & fua natura bon« velmai«, prsemia vel pcenas neceflario adferunt, Ergo illecui jure imputantur, ob a&iönes bonas, pr«mia, & obmalas, neeeiTario expertarus eit pcenas. Un«fe per pro-nam fiuit coniequentiem , Jefuitas , cum fuis alTeclis, perfalfam hane d-o&rinam, fi confcientias fuas aliquo tempo¬re fopirent, eas ramen tranquilfas reddere nunquam va-lere ; mens tteuim jccleris confcia , levibus terretur abenris. Nec quisquam in animum inducat, nos in haneJefuitarurn dodtr nam , juilo fuiiTe rigidiores, dum fubconceptu Impurationis, locum non reünquimus intentio-ni, qua riu&us, aliquis aélionem fufeepit; dum tameacumaliis Puffendoiffius u) re&eaffirmat, ad adionis bo-nhatem requiri, non folum , ut fiat id , quod lex jubet,fed etiam ut fiat ea intentione , quae eidem legi eil con-formis, h. e. ut agentis animum unice excitet iiudium le-gisiatori promcum öbfequium exhibendi. Haec quippe tan-tumabeil, ur noilram defiruant doétrinam , ut potius eam,mauiieite affirment. N011 negamus intentionem agentis,

'

gråvi¬tt} De Jur. Is/at. & Gent. L· S- §· 2. p. i$o.

) If ( ^*2?

gravitatem Imputation«? adaugere, Γι fit legi contraria, &vwnuere,duitt eiden* t;fl: crngru». Sed quid iucti inde re-poriarent jefuitse , qui in fuis aclionibus ita proprium in-tendunt coromodüin, ut eo ipfo jurä aliorurp "perfeéta ioe-dant (cfr. $. antec.), quod Legis) tori, etiamii, per igno-rantiam , fed vincibikm tamen perpetratum , n< η poteftnon eile dereilabile, E. per fuarn intentionen» & ejus di-rigendae η ethodum fuorurn deliélorum gravitaiem maxi-me adaugent, ae nulio modo minuunt.

§ VII.Genium peccati philofophici proponit.

Querraärr»odum dcclrina Jefuitarum (§. §. V. & VI )expofita, fe prscip.ue non extendit nifi ad a&iones, quaeaiiorum refpc&u fuicipiuntur, ita eis exeogifanda fuit,aliud quoddam neceiTarium, vi cujus cfficia DE O prae-ftanda faciiiora redderentur , & iaiutis via omnibus provotis föret latior. Hane igitur ob caufTam ccmmentifunt peccatum fuum, fic didlum, pbifofopbicum » fub cu¬jus nomine veniunt onrnes liberse adiones naturse ratto-nali & redae rationi difconvenientes x). ,Hujus peccatiindoiem , ut eo melius , ad eorum men tern , propena-mus , adferenda eil nntifiifiia illa diftir&io, qua oη,nianeccata , in theologka feu mortalia , & rr.oralia itu philo-lophica ipf.'S difpefcuntur. Illa dicuntur liberse transgres-fiones Legis Divinae y), qu& ab aliis non pofTunt enm-jnitti, niii legis Divinae gniris & iub ipio aélu de DEOcogitantibus, unde apparet, h^c omnes eorum incjuderea<ilus, qui aut DEum ignorant, aut in criminis perpe-tratione, atfu de DEO non cogitant. Illa dicunt pcenasatque condemnatiönem mereri , h<zc vero eiTe venialia& agentibus non imputari z). Fundamenta, quibus fla-

gitio-x) Vid. WalebiiLexic.Phil p. 14S0 nec non Abi. Ernå.

Lip(. A:o 16S9· Ρ -foo. y; Cfr. Walch. Lex. Abi. Erud.Lipj. b c* z) Vid. βs Acl. Erud. Lipf< A. 16?o. p. 313. fq.

) ι ό c

gltiofufn eil funerflruåum ho.: ciogrna cxpofiierunt p!u-res a), quorum hoc primurn venditant^ omnc .a-i ro, qnide DEO nen cogitat , eemmißum, DEum nan qjßeudere,«ic dammtionem nttrahercSccundum., /zd pecuindumfmmalitcr requirt noiitiam in peccati» Ef neminem peccareflifi quatenus friat Ef inteiligat mahttam peccati: tertium»mllum eße peccatum formale niβ .confcientia hk Ef nuncjudicet de malitia: quartum, confcieutiam intrepidam ex-tufare a peccäto b). Ex hifce jam poiitis fcetus prodeunt(quam raaxlme deteilandt c). Anno χό86. abominabilisfaasc doårina primumiuk divulgafa & publice delen fa dX

§. VIII.a) Prχ ter citaios ccnfr. Fecbt. Lecl. in Sylloq. ρan. 2 iß.

b) Sciiicet nulluni etfi gravifdmum delirium eiTe pecca¬tum , niii perpet råns id pro peccato agnofceret. vid. Gund-lin^.HifP Ut. Tom. IV. p.jzpo.fq. lieni: nulluni pecca¬tum eile fub fole , quantumlibet atrociilimum, quod exprincipiis probahilifmi excufaiionem non mereatur, necjnfe quidern Atheifmus, dum modo ab homine ordlnariistantum Divin« gratfc-e auxillis prievento Dei exillentialgnoretur inculpate. Vid. Fecht. 1. c. c) Secunclurn Ar-mldum hic fheieos eil fenfus. Inntimera quidem crimi-na in mundo committi ,& in poAerum commiiTum iri ad-verfus pudorem, humanitatem , juftitiam aihsque virtu-tes, fornicationes puta, adulferia, peccata contra natu-ram, homicidia, ultiones crudeks, verjeiicia 9 falfa te-itioionia, eaiumnias atroces, furta, fpolia, cet. Ted ea o-mnia eiTe peecata philofophica, qulbusnec DEns oilen-datur, nec reterna metuenda ht pcena, ii modo qui diaperpetrent, aut DEum ignorent, aut in eriminis perpe-tratione, aciu de DEO non ccgitem. Vid. AÄ. Erud.Eip£A. \689 P· 2Ö0. d) A:o 1686. kini dlefe fchöne meinungaufs tapet ; dcuncrnlich ein Jeiuit, mit nahmen Stepha¬nie Bougct, in einer difputatign zu Dijon 3 im Herzog-

thu-

) i7 (§. VIII*

■'Alfurditatempeccati pbilofopbici åemonftrat.Etfi impiiffimtirn hoc dogma Jefultarum de peccafo

philofophico , defcrlpfiffe , idem tit ac refutaffe, noftritarnen inftituti ordinem fecuturi, id negotii, paucis li¬cet peragendum, fufcipiamus. Dum §. antec. exhibitamhujus dogmatis formam confideramus penitius, facile in-venitur, eam proecipue confiitere in infcitla & negleduomnis judicii tam de patratis quam patrandis, Horumitaque reatu in aprico pofito torum annihiletur dogma,ejusque omnia portentofa confedaria. Deinde, ut tace-am, quod fub omni fua Infcitla atque negligentia, pocnasJefuitae effugere nequeant naturales, quippe quse malaseorurn adiones eadem necefiitate feqvuntur, ac umbrae,iole Iucente, comitantur corpora (£. VI.), ipfis etiamp€cn£ pofitivß funt exfpedandae, quas a DEO juftiflimoImmiitas, in aeternurn luent. Conantur quidem eo,DEum Sandiffimum fruftrari, quod omnia fua mala ve-lo infcitise & afcfentiae prav* intentionis credant obtegi jverum telis hifce aranearum minimo venti adflatu diflipa-tis confrad^sque, in turpitudine fuanudati,non DEum,fedfe ipfos quam maximefe decepiile, animadvertunt. Igno-rantiam etenim eorum vet leviter confiderantes, eamin»venimus, non inevitabilem efTe, fed affedatam omnino;fandus enim Über, tamnaturae quam fcripturse, eos, hac

C Inthume , Burgund , zu behaupten fich angelegen feynliefsdafs einer zwar, an und fur fich felbft, unrechtund bände thäte, wenn er, aus unwifTenheit, oder weiler nicht an GOtt gedachte, etwas böfe beginge , fo neh¬me aber folches GOtt nicht, als ein beleid'gung auf, lief-fe keine ftrafe darüber ergehen. Kurtz ; was man nichtvor finde hielte, dafs fey einem auch keine funde. GundLHill. Lit> l Cr

«5» ) «8 < 53®

in re reddit Inexcufabiles, atque adeo docet, quse per hancdoélrinam proveniunt mala , tanto majorem mereri pce-aiam, quanto pluribus DEI perfeétionibus aperte contra-riantur. Quod praeterea ad cogitationum deDEO, fubcriminis perpetratione, abfentiam attinet 5 eo nihilquidem pejus, magisque impium, mundus in omni fuamalitia excogitaverit. DEum fan&iffimum ob peccatapatrata, condonare patranda : ob graviffimum negle-&um fui timoris, atrocifiima in fe flagitia impune per*

petranda concedere..iD'tö nrv w nna nipnv nirr pnena

Mcvm άντω