D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA...

32
D t Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, Ih Qu icu., IAD SUFFRAGIUM AMPLISS: RSGIAE ABOENSIS PHILOSOPHORUM COLL6GII, PR4SIDE PL.REVSRSNDO ATGHie PRAiC£LL£NTISS I MO VI RO Dn- M Joh anne Flachsenio MATHfcM. PROFESSORE O R D. CELEBERRIMO, PR/ECEPTORE AC PROMOTORE DEVOTA MENTE COLENDO. PRO HONORIBUSIN PHILOSOPHIA SUMMIS PUB__.CE E-Ai.IK.UDUM IE ExHIBET M AGN U S ©2£ m M- F- HELSINGFORS . A - N V L AN D. 1N AUDITORIO MAXIMODISj*. NOfSMBRIS, ANNI M. DC. LXXXiI. AbO_E, ExCUSUS A JOHANNE L. WaLLIO . __EGI/E UniV. Ibi-em Tt.oska.h..

Transcript of D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA...

Page 1: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Dt Oi M. ___DISCURSUS PHILOSOPHICUS

THEOREMATANONNULLA MATHEMATICA

TRADENS,Ih Qu icu.,

IAD SUFFRAGIUM AMPLISS: RSGIAEABOENSIS PHILOSOPHORUM COLL6GII,

PR4SIDEPL.REVSRSNDO ATGHie PRAiC£LL£NTISS I MO VIRO

Dn- M Johanne FlachsenioMATHfcM. PROFESSORE O R D. CELEBERRIMO,

PR/ECEPTORE AC PROMOTORE DEVOTAMENTE COLENDO.

PRO HONORIBUSIN PHILOSOPHIA SUMMISPUB__.CE E-Ai.IK.UDUM IE ExHIBET

M AGN U S ©2£ € m M- F-HELSINGFORS . A - N V L AN D.

1N AUDITORIO MAXIMODISj*. NOfSMBRIS,ANNI M. DC. LXXXiI.

AbO_E,ExCUSUS A JOHANNE L. WaLLIO . __EGI/E UniV.

Ibi-em Tt.oska.h..

Page 2: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

%Spr6RSNDISS: 1N CH%ISTO PATRI AC DOMINO

Dr P E T R O S5fk m (B/S.S. THEOL. DOCT. CELEBERRIMO,DIOECESEOS WIB. EPISCOPO AMPLISSIMO,CONSISTORII ECCLESIASTICI PRiESIDI GRAVIS-SIMO, REGII IBIDEM GYMNASII ET SCHOLARUMIN DfCTA DIOECESI EPHORO ACCURATISSIMO.MECOENATI ET PATRONO MAGNO, DEVOTO

MENTIS OBSEQUIO .-.TERNUM SIiSPI-CIENDO.

Psriter..<fl„ RevertndA $ CUriffimu Vißl* ac Dominiv

Dnn. M.M. inßeg.Gymn.Wib*S.S.Theol.&PhiLLECTORIBUS ingcniofiflimis, Confift. ADSESSORIBUS

folertiffimis, Evergetis ac Fautoribus honorati(lif»is.Ut &

Revirendui Speftatifi; Doßimh^ VirisDn. JOHANNI ALBOGiO,EccieiiarumDei

quac infgorgO colliguatur Paftori fideliflimo, Evcrgetatbenigniflimo.

Dn. ANDRE& ©3SK#<tf®/Paftoriin©i&&omeritiflifno&accuratiffinioiß-ncfadoriindubitatiffimo.

Dn, PETRO SERLACHIO, in tyrilO PaftoriiaudatiffiTio.Fautori&Amico conjun&.finno.

Dn.STEPHANO STROMMIO,V.D.Miniftroin2soi"gOcotfjendatiflimo,Fautori juxta ac atnico cxof

Salvtim it Filicia qjiaV»?

Page 3: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

CANDIDO LECTORII

Oient qui pro cxamine publico di.pu-tanones quas vocant graduaies in lu-cern edere paranc, plerumque in unoverfatiargumento, confiliohauddu-

bie ifto, quod in illo vel multucn laboris & ftudiiprae caetens pofuerint, vcl etiam nccdTariis & (uf-ficienribus fubfidiis pro expcdiundo ifto, quodmeditantur, opcre, ic videant inftru&os. Cxre-rumcandide &cordate Ledlor, quodego, jam_4exhibiturus hoc qualecunque fpecimen a ca?tc-rorum inftituto difcefierim, parrim anguftia fua-fit temporis, partim prohibuit valctudo, Quam-obrem in confcnbendis hifce nuicelancis tan-quam invirus moremfervaviillorum, qui diverfite floribus coroilam conriciunt unam: difcoloremquidem,fed non niii delicarulis faitem ingratam.Vale jam Cordatc Ledtor &pro tuo candore at-que humanitate hifce conatibus meis favc^.

Uititth

Page 4: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

I. ARITHMETIC.Unitatem effe numerum rathmbw prth

bari potcß.

Stalig.£xtre, }i/.Alfi. En-Cjic. lib. 14.Aritb p<tr.1. t 1.Anjt tn

Mctaph.

Rinceps non folum mathemiticas in-ter fcicntias apud Scaligcrum & rc~centiores habetür Aritbmetica,quodprt-ter rcliquas difciplinas quibus in«fervit» Geometria. etiamfternat^H'

tipia at% fundamcnt* , vt differit Philofophorunv*,ilie aniefignanus Ariftotelcs (quod tarnen ritctx-plicandum v«nit); fcdS. pra. cafteris maxime fub-tilis, cum neccfFum habeat omnia quat probat veldemonftrat Geometra per Arithmeticam illa ipf____dirigere» quandoquidem a numeris dcpendeat to-ta conflderatio rnagnitudinurn GeometricaruiTLj ,nee obftat quodfubjectum Geometria* & perconfe-quens etiam ejus cognitio priores fint fubje&o A-rithroeticcs» fiquidem hie non tarn cognicionemG_ometri_»abfolutam,quam r.lativam attendimui,juxta quam ab Arithmctica Geometria omniuo de-pendet, qucmadmodum hac dc re primo quidemobjiciens. deinde ad obje&ionem ipfe refpondens

Alfl, €ne,lib. i+.Arit.p.i,tap. i.

norantcr loquitur Alftcdius: Tamttjicognitio Geome-trittpendel <ib Aritbmetica, nontamenGeometrittfubjfilumab Arithmtticetfubjeßo pendtt ; no* emntptndtt conUnuttqusntittt* difcret*,fede*ntra. Gtometri* autern fub)eB*"ntft continuum, contmuum mtem qeia tale tfi mum. Antb-metictt fubptßum e(i multtiudo ; «t h*c un» efi pefttrior.Cur ergofiGeomelrU fubfcium priut t(l, non etumfiorent cognitio/ Refpond, Geometrm cogmtio t(l dujttx <**>"ftlu-

Page 5: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

uta {«. Relativa _ iSa prttfcribitur anguflioribmteminitturn nempt jimpltctscjuanttlatum figuratienes dtftgnatttunhie vero omnt ntgottum efl in comparaiitmbu* > rtlatloni»but $ propcrtionibut ftlum . qua omnia non niji ptr ctm»pofitionei, {=. dtvifhne*fitri poffunt _ Hte auterntfi numt*rm, autcum altgus numtro. Non i^iturmthi ficet dkt-re angulum re&um trianguli aqualem duebtu, nifi fciantaquidfil unut t quid duo. Barro fi Arithmetica prtor ts~iGtometria , prior etiam efl reliquti parttbu* Mathefeos ,quippe qua dependenl vel ab Artthmeticaytl dGeometria,velab utrsfy: Unde ex Anthmetico hoc probiematcdifcurfum nos r.clc exordiri» tanto minus aliquemdubitare credimus. quanto magis id ipfum omni-bus fvadct magnorum virorum authoritas, di__ttattncus fana & perpiurima.ratioi.es confirmant.

Catterum herc vcx apud Philofophos varic «c-ciprcur («.) abfolute^gentr»littr, quomodo etiam a-liquid unum eft aoimal» & quicquid (üb illo com-prehenditur, five fpcciesfir, fivcindividuum, jux-ta Canonern; Omne qmdtfi % unnm tfl, fieu quod i-dem efi: Omne Sni efi unum » fc. unitatc vel univer-fali vel fingul.ri, unde iilud Boethii, omne quod ifieo tffo dum tfl , fingulare efl , univerfalia cnim a fin-gularibus feparari non pofTunt» __ extra mentemI.c iunf qoidem; At^ bac unitat attrtbulum tranfctn-dentalt tfi jj quo Sns qutddttattve incemmunttabilt ($ in-dtvifum tntHattvc denomtnatur vt Calovio placet, (|3)

Calev. i»Mttaph.Stbeibl.Mt*'t *'' ' *

Bottbiut

D.Caltt.*"Metifpm;

Spechttter jj/rtlattvi , ffcundum quam cmmaquafunt«_>./ *ffe poffuvl juam unitatem h*bemt y {«? tnttr Jt nume-raniur, (y ) tminenter (j eMclufivt, qua foluS Deuiunufi dicitur, quia prastcr illum non .1- Dcus atius.

A_ Harc

Page 6: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

D.Cafop.i» Mempb.Schtibl.Mttb.l.j.t. 13.JAtcrwl.Lex Phii.

Hsec a_ tr___fcen_enta!em ptrtmtt,tanquamatiquu tfutgradut, 8i juxtahane, unum idem eft quod unicum& fingulare. (<ty Pra.dicamcntaliter,^--*- quantitattrtbuit fubjt&o, uti loquitur Micrarlius, unde pro.di-camentalis<sc qnantitativa dicitur: aiias Arithmetica»quod in hac difciplina habeat ufum, appeilari con-fuevit; juxta quam fignificationem Nos vocabulumunitatis,prout cftnumer»*, fecundum quam numerabileunnm dtcttur,boc ufurpamus.

De hac vcro unitate, variorum varia* funt fen-EucI. Sentetttia destmitate.UrfiiliHt.

tentiar: Euclidcs per multitudincm ex unitanbulconflatam numerum defcribens, iilam efle nume-rum, vidctur plan£ negafT;. Urftifius illart» nume*rum efle.dicitur afTeruifTe, verum non nifi in figni-ficatione ftridliori. ScaJigcro iila eft pttentia ial-tem nurnett, non vcro numerus. Pytagorici cumquibus colligitur facereMicrjtlius>unitatcm ih*ir igu"mtvtPoictct, vocarunt, quod illis omnis numerus flt p*-ttntitt, nullus *flu ; Goclenius confvetudine occu*patura cffe ait,quod uoitas numerus dicatur, & pronegattva, flc argumentatur : Umiat ntn efi quanlitutlifcreta; Srgo ntn efi numtriu, Anttcedens probMurttfttis perfe unittt dtvidi ntn pttefl,ut nee pun&lumjmagnhtudinis tfei tfl communi menfuraomntum numerorim vtmintmum quii $tfi numtrua potentu. Alflcdius numc*rum dtvidit in Metaphyjicum & Euclideum, qudd Meta-pbyficut flt tju<intittu,fctundumquam unumquodtjue nume»rtttur-y Eutiida vero multitudo ex unttattbua canfltti ;priori non poftcriori modo mmtrum etle unitatcmtffirmat»

ScaligeriJixerc.jit,Mitral.Lex. Pbil.f*g {St-Qotltnii.

Alft. Ene.Itb. it. A-rit.pA. -.1,

Page 7: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Sed dicant quidquid velint, cft tamen.l.afenten-tia, quas unitatem eflc numerum afler.t» omniuroconvcncntiflima,& proindeomnibusjamenumcra.tis jure meritoque pracferenda ; quo ipfo pro iiliusvcritatc fic liccbit argumentari,-

I. Secundum quod numcrabile quodvis potcftnumerari illud eft numerus. Atq;fccundum uoi-tatem boc fieri poteft. Ergo.Major cx infpectioneipfiusdcfinitioniscftevidens. Dcfiniturenirb,quodfit quantittt, ftcundum quam numerabile , vt difcrete ex-tenfum numeratur. Minorcm probare inproclivi eft,numeramusenim unam orulam, unarodrachmem,anum thalerum» &c, Adeoque fie fccundum uni-tatcm numerabile numerari pofle p_ter_».

i, Quaotitas difcreta eft numerus, unitas cftquantitas difcreta. E. Major nititur fundamentodefioitionis: Numerus cnim (definitore Ramo)

pt.Revtr,d Prattli.u.P.Laur*bttck.dntkm.Fdi-3**

Ram- A-ritb. lii. uCAp. I,Ktxl. A»ritb.lib.utap. i.

tft.qu*ntitat dtfcreta. Minor probaturhoc arguroento.Cvi tribuitur arqualitas & in_equalitaj_ vel acquale& inacquale, iliud eft quantitas difcrcta, atque uni-tati hoc tribuitur. i, c. dividi poteft inpartcs_equa»les&inacquales. E. Majorfualucc radiat. Minorisprobuio ex Arithmeticis peti potcft, übiunitasindimidias, tertias^&c. fecernitur_.

3. Quodcumque fecundum omnes fpeciet nu-meratur.illud numerus eft; Atq; unitas fccundunomnes fpecies, fc. addcndo, fubtrahendo» &c. nu-nocratur. E. Major fatis cft manifefta . de minoriqui ambigit, unitatem binario addat vel fubtrahat& ill-m cflcnumcrum ultrofarebitur. Nee moraturaosquidquam.quoddicitur vulgd. Uniu. non mul-

tipli-

Page 8: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

tiplieat nequt dividit, fiquidem nonillud quod nu-merat, (ed C[\io&, $tfetundum quodt attquid numeratur,numerus «ft. Praeterea Dift. inter to multiplicareg mu Jtiplicando numerari ; Unitas quidem nonmultiplicat, nequc dividit, fed multiplicando &di-videndo numcratur.ut: cum dico fcnael 2 funt i,unum in duobus habes bis, &c.

4. Omnis multitudo eft numerus» unita. eftmultitudo E. Majorem nemo adhuc negavit, necjn po ftCrum, nifi etiam omncm inficiasirevelit nu«ttkzxwcn, quisquam negabit. Quidquid cnimnu-mcraumjecunfUr>( uni|atenri velmultitudinenj illudnumerari.neceflumeft; Übi notandum,vocabulum

Ram.A'ritb.lib.i.tap. /.

Pl. Keyer.(fPrattll.M.PetnLaurbtee.

m.

multitudinis aliter accipi in propofitiouibus, alitervero hie, ceu fufius cxpluabitur paulo inferiur*.Minor probatur, quia unitas (quod modo probavi-mus) eft quantittudifcrtta;h«c a.cft ipfamuititudo.

/. Quidquid cfl numeri multitudinispars> illucieft numerus% Atque taleeftunitas. £. Majoris confc-quentia evidcnseft viCanonis Log. Parserit ejutdent-turct tumtottt quod detotohomogenco, qualceft nu«roerus,procedit. Utenimquaclibet pars quantitatiseft quatitas.fic quzlibet pars numeri.numerus cfti neeoflficit quodobjiciuinpartcm nonprttdicaridetoto incafu

■ rtBo ; petefi tamcn prttdicari totum de parte, fropter cem-munitatem ejjenttttt tolum fc. loomogenttum : ficquarli-bet pars agute cft aqu3, ligni lignum» &c. Minoremqui in dubium revocat, unitatem unitati addat, il-lamq; rurfus auferat, & multitudincm ex unitatibuscomponi, in easquc viciflim rcfolvi» claufis oculisvidebiu.

6, Cujus

Adm. Rev.(SExftll,M 3**'

*n i'CoU. Lor.Par 1

tap.xxti.

Page 9: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

funt numert.iiludipfum numcrui«rit, atque partes unitafistales funt. £.

Propoiitio major extra controvcrfiam eft pofifa.Minor cx Regula propordonum» übi loconumcritinitas eju^que partesbabentur, manifefta evadir.

Quod vcro rcccnfitas concernit fententiast fi pau-eiflimas eKceperis , illae oranes fundamcnto penituscarent, utiigillatim aliquid de (ingulis dicendo pg-tcbit : Euclidis illam quodattinef, qua definiturnumerus per multitudinem ex unitnttbua cowfUtam t

dicimus. i. Numerum dupbci coafiderari rnodot

vel in fignificatione generali, prout cft quantitasdifcreta, & numerum unitatis atcj^multitudinis fubfe comprchcndit; vel fpecia!itcr,quoniodo numeruseft ve! uuitatist lecundum qittm numerabile unum dici-tur, vcl multitudmii, quar tfi coileiiio s ex unttatibu* com-pofka. Prioris modo fi vocem numeri accepcnt£uclides» illi coutradicitnus, Numerus enim vtfic» non multitudo eft, talis fc. qualern ille ibi inten-dit, neq. in csHtclione unitalumformalii ejct* ratio csnjtftiit ftd in extcnftoHt difcrtttt, b. eft, multitudinu quantitate dtfinit* \ Pofleriori vero modo, pro numeromultitudinis fi accipiatur» Definitionern illam vc-ram effe non negamus. (/3) Mulcitudinem accipidupiicttcr :vel abfolule & generahier, prout eft quanlitas defcreta & fuis quafi fpecicbus communis;velReUtive &. fptcUliter, refpetftu paucitatis& unius, quo .fenfu unitas muititudo dici non poteft ; quippe jquod fecundum illam res dicatur una ; fcd priori,quornodo omn* numerut ntultitudo eft; quia eft difcre-n quantiusi hatc autern Inumerotuoa uuitatistum

B multi-

s

I

i

Pl, Revtr.M. PetriLiHrbtec,in Arith,pag, f9.Alji. Ene.ltb.\L\.A'ritb.pnr.i. tap. i,

Kcxl. A-rith. p. £,Pl. Revcr.M. PttriLaurbecc.Aritbm.

Page 10: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

tnultitudinis praefcindit. (_") CoSe&iontm unitatumeffe defiriitam vel .«_V/f«/»_w, non harc, fed illa, nu-mero multitudinis compctit _ Fgitur fidenumero infpecie di_to, abfoluta multitudine, & unitatumcolle&ione definita accipiatur Euclidis definitio :illa optiroe f.lvari potcft, fin vero alirer proptcralUtas rationcs eft ncganda. Quod vero dixcricUrftiliusnumerumaccipi vel latc,velftri<?U ,id viar-gumentorumquacproconfirmandanoftraThefi ad-duximus, abs re fadurn exiftimamus. Acccditetiamhoc» quod & ipfc unitatem cfte nume-rum prout vocabulum accipitur late» conccd-U.Quacritur ergo, quis fit numerus ftri&e acccptussfi non Arithmeticus ? ccrte aut Arithmeticus erir,aut nullus; At non hoc, quia (ic tolleretur tota A-rithmetica E, illud. Nifi ad iftum qucra AlflediuaMetaphyficum appellat confugere velit numcrum:Verumfruftra, cum & hic,concedentc etiam ipfoAlftedio (quod ex definitione ejus liqvet) Arith-meticus fit. Definitur enim quod fitdtfcrelj, fecundum quam aliquid numeratur,atq; hoc eftnumerus de quo agunt Arithmctici» & quidem ingeneralifignificationeproutfeinferioribusfuis inae-qualiter communicat. Euchdcus.in fpeciedi_ius v.numerusqucnos(ceuexdeflnitioncpatet.mu](itudi-nem appellamus.Quodfi boc,etiamunitaserittalis,quia numerus eft. uc in fuperioribus jam eft evi-flum. llla Scaligeri atqueGoclcnii, quodunitasfit numeru* potentia, & Pythagoricorum quod o-mnis numerus talis fit, vt nequaquam fibi conftarepoteft.ita nee uliis iilamrationib us probare fatagunr.

Ad

Alft. Ene,lib. 14.A.ritb.ptrjtap.t.

tn ffrtcitditlus. -

Page 11: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Ad allatam Goclenii objeclioncm hie refponderenobis non eft opui, contrarium enim fecundo no-ftro argumento probavimus; Sed excipit, quod et-iam in probationc (vi argumcnti urget: Unitatcmqua tn partes fecatur, non obfiraHi conftdtrari; quifp*qux indivtfibilii {$ tnfiar punili Mathentalici>/cd concretequa tn infinttum divtdt potefl. Verum Refp. i. Llnita-tcm,quac in Arithmeticis dividitur,,omnino cfle ali«quod abftradum , quod eviucit univerfa fratfttio-num fubtilitas etiam nuliis applicata exemplis, &conccdunt omnes cordati Aritbmctici ; Etcnimquarovis Anthmeticus exempHs ad prarcepta expli-candautatur non abftraclrs,nihil tamcn minusquatnnumero utiturconcrece. Refp. z/Infinitarn effc Di-ftantiam inter unitatem & punclum Mathematicum,ceu illud in fua Arith. proiixe oftendit Kexteru*.Quam verodefumitfimilicudinemScaligerimateria,uc quemadmodum illa eft pocentia corporis» ita u-nitis potentia fit numeri, plane nullacft, &fi nun-quam alias , profetto in hoc unico exemplo veruseftilleCanon logicorum, omnu fimtlttud» claudtcai,vtl omne fimile efl etiam dtffimite ; Nam cum materia,quam pocenciam dicit corporis, ipfa Citmateria pri-ma, qjT, quodpurum fit figmenrum» jam dudumjapud Phyfieos explofum, non videmus quo modofiroilitudoilta, ratione tertiaecomparatiouis confi-ftcre poflit. Et C\ vel maxime haec fimtlitudo vera_.eflettnihiltamen minus quam hoc,quod omnisnu-merus fit pttentia, nullus<*#«» evinceret, juxta iUlud Logicorum : exempla nonprobantfed ilinfirant. Quaevero objici poflunt ulterius, dabimusopcram in are-na difputationts proviribusenodaro.

Bx II.GEO-

Kexl.A'rit. l.i.c.t.

scbtibl.i.og.Top-iib. i).Adm.Riv.&'ExcU.^M-Jat-iL'* °s',

Axtotxat.

Page 12: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

W GEOMETR.IC,In trUngulttplan£tr ghtadrata laterum an*ulum

re&um indudentta > hyposgnu[<*zttngulo Yeßooppofli^acfuantur.

NObiHfllroa illa exdifciplinisMathematicisGeo-necriacirca quantitatemcotuinuam occupata,nos bene roetiri, h. c. rei cujusvisroenfurabilis

proportionaltiatem tnvtnire, feu naturarn gf prtpfietotetinttrpmtnri doete. Nomen plus asquo"ang.gftum ha»bet & fcienuam /olummodo terram metsendi, quodygo^flivpropricfit terram metiri,fignificar. UndeFlatoniin Epinomidedicitur wou<a ytXoitr nomenri-diculum.PerSynechdochenverouaampliataeftejusfignificstioi vt non-folum fcientiam beod.mcnfu-rrandi terrami fed & aquarn, aera, coelum omnemq;omnino magnitodinem defignct» unde fn.il c/k\) b.e,menfurativa g.enerali-nomine a Piatonc io Phileboviciffim infignitur; ufu itaque jam Gemecria ideroeft ac Ha'o- ve! Pantoractria, Duobus auternmodis metiuntur Geometrsr ; Primo Abfieaße ,quandologico mentis difcurfu rei cujusqve meu«furabilis principia, affe&iones & genera inqvi-rimuSi ejutqve menfuram v.eris Schematibus. pr©«. bamus atque illuftramus, deinde concrete eum adhi-hitis ccrtis inftrumentii;matcriam aliquam Fhyli-cam roetimur. Hoc menfurandi genus roagis me-cbanicum eft, & certitudincm fuam omncm mv-

Afft.Enc.ttb. /3.Geom.p.i.c.t.

Ai/i Enc.lib /5.Geometr.part.i.t.t.

tuatur a priori, illud vero magis mathematicumfuacj; dcmonftratione fimp.lcx &unius modi cxiftit.

Ad

Page 13: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

A3 rftti omnem menfurandam tanquam accora^tiffima norma adhibenda funt Elerocnta Euclidea,Inter qua: preftantifllroum eft hoc pcnultimnmS>rimi,Mathematica?f<ipientiac verumadminiculum,cujus ufus in rebus Matheroaticisut frequentiffimus;ka faccuudiflirous cft.

Sit triangulum re&angolum XRS» cnjas an»gulus ad R eft re&us, RS & RX latcra angulum re«Itum includcntia,SX vcrohypotenufa fivefubtenf*angulo rcclo oppfita » & defcribanturex lateribus,

Bj RS &

Page 14: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

RS & RX per 46\p.i.Eucl. quadrata RXPY, laterifrninoris, & RSMQmajoris, eodem modo a fubtenfa

Prop. a.4./. Ettti.

Quadratum XTSZ cujus omnia latera figillatimfumpta fubtenfas erunt acqualia,defcribar.tur. Quofa&o» dicimus RXPY 6: RSMQjaterum angulumre&um includcntia, quadraro XTSZ ab hypotenufaXS delcripto» per hanc prtpoftttonem, acquari. Apundlo vero R Anguli rccti demittatur perpendi*cularis perKparallcla utriquelateri Quadrati cooj»

munis XTSZincidens in redlam XS, m punfto L.

frop.47.i.Euet. u.Ram.

Dcinde ducantur lineac ab anguloßioT&Z, abYin S &abX in Qrcclac. Qjoniam varo AnguliRXY & SXT reifti, funt acquales. per 19.p, i.Euc,Trtangula etque atta in bafi eadtm vtl aqaa/i, funt <e-quaha , fi addatur Anguius comrounis RXS, ficttotus Angulus YXS toti Angulo RXTacquahs, &fimiliter totus Anguius XSQ acquaiis tori anguloRSZ per 8- prop. prim. Eucl. Tnangula aqutfaterafunt aquiangula. It, 4 & 26 prop. pritn. Eucl. St duotriangula aquattur angutu vel duobut aquicrnris, velbi-nji tqualia aut crurit aut bafis dutrum ( crururn)/»**

tf aqualia. Quia hacc duo crura RX, XTtrungu|j Rxr> cruribus YX & XS trianguli YXSsequantur» utru<r>q;urricj; ex DefjuitioneQurdrati:Eftautcm Quadratum RX PYduplum trianguli YXScum fit inter paralielas YX,PS ut fupra eandem ba-

Prop. zp./. Evtl.

frop.t.1. Evtl.Jlam. 7.Prop. 4. &zo-.p.eati.y.Ram,

fin YX, & parailelogramojum XT XL duplnm trj.anguli RXT, quod fit inter parallelas XT & RL utuPra *andambafin XTper 41. prop. /. Eucl. Si paraU

t*''mumcum trianguloeandembafinhabuerit in eidemgfuerit paratttli trit faraSeloarammum 4uslum trianguli.

Quarc

r 09 a.1 Eucl' '

Page 15: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Quare,quadratum RXPY parallelogramo XTKL&codern modo quadiatum RSMQ parallelogrammoSZKL, funt «qualia. Quia XSZ & RSQanguii se-qvantur pen^.p.i.Euc. Quamobremillorum duplafc, quadratura SQRM & parallclogrammum SZKLetiam aequalia erunt, Hincquadrata RXPY&RSMQtoti quadrato quod ex parallelogrammis XTKL& SZKL componitur funt sequalia. In trianguluergo pUnu, fffJuadrauUttrum angulumrtßum includen-tia» jguadrato hypetenuf* angulo recle oppefittt tequaniur.quod erat demonftrandum.

Vulgariter hoc Elementum itapstcft explicari:v. g. in hocTriangulo XRS latus angulum reclumfubtendens XS fit:/ partium, GathctusßX ifpart.Latus reliqvum 201 quorum defcripta quadrata fiti-gula multiplicenter in fc ipfa, & produdi laterisuniuscujus dabunt aream, vidclicet Catheti part. «f,laterisrel qui 400, quae fi addantur,prodibit qua-dratum iubtenfse dJj. Coeterum cum maximi mo-mentt& frequentiffimi ufusfithsec propofitio,adeovt hecatombenmufis(authore Laertio)propter ejusinventionem obtuleritPythagoras,duobusadhucmo*dis explicari poflfe hoc theorama demonftrabimus.Frimus modus eft Pythagoricut* ex numero impari:Si quairatu* imparu numeri,pre erure frimo (£ minimidati anguli reßi minuatur unitate, dimidiiurtliqui erit trutalterum \auHu4 unitate eritfubtenfa : vt in hujusScbe-matis trianguio XRS fit hypotcnufa XS j pedum»erus minimum anguli re£i KR / pedum, & crusnvajus RS 4 pedura, que quando in fe ipfa multi-jlicantur,prodit quadratumXßPY 9% RSMQ_ ic,

qui-

frop, if,i-Euel.

Alfl.Enc.tib. tf.p. t.t.t.

Page 16: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

quibus flrrvut fumptis arqualis eft area hypofentt*ftc,XSTZ i<j. Jam (i area 9, imparis numerij,procrure minimo dati anguli resfti, unitate minuatur^,fiunt 8, cujus medietas erit reliqvum; fi ver©hocaugcaturunitatc eritfubtenfa. Aiter moduseftPlitonicut, ex nurocro pari ; St dimidiut paru numeripro crure primo jjf mimmo daii quadretur : ffhiadrattt*,winutua unilate erit cru* alterum : auß» unitate, erit hy-pottmfa: vt, tn eodemtriangulo XRS übi crus mi«nimurrs RXfit6,pedum,ejusq; arca per multiplica-tioncrnfuiinfeipfum 36, &latus reliqvum RSgcujusquadratus SRMQeftc»4p,qvacfimu! fumpta,a:qvan-turhypotenufatXSiop.^uadratoXTSZioo. Jam Gparis numeri 6 pto crurc minimo dati aoguii re&imedietas jquadrccur9fiunt 9, k. hie numerus mi»nuatur unitate» crk iatus alterum B;fi vero augea-sur, crit fubtenfa io. Quac cum ita fehabcant» advarios poflunt applicari u(us, qui in hoc problema-tepotiflimiam confiftunt, Cognitu quibmcun^ irian*guli reßanguti Ltenbu* , latu* reliqvum fie tnvenitur.t. Si denturLatera angulum reßum includentia, quadra-tum lateru minori majtri addtu g? prcdutlu* dabit aretmhypotenuf* 5 Sie in triangulo XRS datur crus roini-"roum RXIB perticarum, datur, etiam RS crus ma»jus 24 pr. rnultiplica ergo fatera fi^iUatim in fe ipfa& prodibit quadratum lateris RX 314 & RS 176*Deinde quadrata utrinscj; lateris compone» fic pro-dutlus dabit areamhypotcnufaeoooper 47 p. i.Eucl.& radix extrsda hypotenufam ipfam \o. t. Si deturIxlut minu* cum hypotenufa, quadralo bujat, iSttu quadra-Sum fubduiito {$ rtmantbit arta Uttti reliqui » uc i (5

cognita

trop. 4.7j, Evtl.

Page 17: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

tognita fint RX& XSjafusßS fic ioveni.tar; mulri-plica primum fubteufamXS 10.p.infe ipfam &pro«dibit cjus quadratum 900, huic deindc fubtrahitoquadratum RXYP quod novimus efle $24» fic re«minebit latertsßS area RSMQ $j6, quoniam qua-dratum hypotenufe reliquorum duorum laterumquadratis srqvatur, vt io hac prop. eft csplicatura. Radix vero extra&i 24, cft quanritas ipfiuslateris. J St denlur byptlenufa & tatu* majtn t fimtlimodo quadratum laterss majoris fubducito Sc arc-am Catheti fsve lateris roinoris habebis; vt: in tri-angulo XRS, data eft Hypotenufa XS 30,11. latu*Kiajus RS 24» cujus quadrstum 574 dc quadratofubtenfac 900, fi aufcras, quadratunilateris RX 324,ejusqve radicern qua? cft quantiras lateris, h3bebi»./.rqur fic cogmtu qu--bu4cunq'tt tvititguti rttlanguti la*teribus.&c. quod erat den'oi>(trandum>«

trop. 47,i.Eud.

111. GEOGRAPH.Terra figum f/barica eft.

TErrac nomine inteiiigimus tocum terraqveuntglobum cxaqua & Tcrracoagrocntaturoiquemin prima hujus univerfi creacione i fapientif-

fiaio ejus fabricatore Deo, rotunda; figurac faftumefle afleruimus, idquc breviter fequcntibus rario»bus probabimus.

1. Ex rotunditare cceli.quam adftrucre videntur,turo Jimilttudo ilia quac inter mundnm Archetypum £5*ectypum erir, vt queroadmodum io illonon cftprincspium neque finis, ita hac ad firoihtudinem c)uscreatum, fphericac erit formar, nee principiuro neejEuiem habebit» Turn tommodittu cjuara habet fecum

C fpba;-

Sekott.ttbj Afir.P'$rt'l'{'l'

Page 18: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

fphaerica figura, quod omnium capaciflima fic» &cum intra cceium maxime multa contineantur, ro«tunditas illi utiliflima eft & commodiflima ; Ac-ccdit periciflima illa rerum magiftra experientia,qua cccli cavitatem» fomacis inftar,ferenis noQibusBtqve diebus, obfervamus. Igiturfi eft coelum ro-tundum , erit etiam terra formx ejusdem, cummulta alias inde feqverentur abfurda, de quibuspaulo inferiusr*.

r. Demonftratur rotunditas terrac ex ftellarumortus & occafus diverfitate pro locorum varietate& climatum: Fopulis oricntalibus fidera prius ori-ontür & occidunt ocyus, quam illis qui funt ver-fus occidentcnij.

j.Confirmaturnoftra thefiscxmotu Gderumcir-culari;fteilac enim quas medium globum circum ao>bulant, &ab orienteafcendunt,fenfim movent gra*dum & perpetuo,cum arquaii Sfe invicemdiftantia,donec ad verticem cccli perveniant, ac tandem inoccafum continue &uniformiter tendant. Pelaretetiam. ftella verfus feptentrionem & toium <LArßi*turn, quae nunquam nobis oriuntur» nee occidunCuniformi & continuo motu, item aliac pauloreror*tiores,quaeper breve ptoportionale teropus, pede»tentim ambulantes inacqvali ad fc inviccm propin-qvitate & remotione, manifeftos circa mundi lcium circulos defcribendo» evidentiflime circularemfyderum motum probano.

4. Adftruit noftram thefin apparitio quarur.dim ftellarura &occultatio pcrpctua. Übicunq;

enim

Page 19: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

enimhomines exiftunt» exceptis qui fub ipfo de-gunt sequatorc in Giebo rtßo, quaedamfyderahabentiatentia,quacdam vero apparcntia. Etenim fi pro-ccdens quis a Septentrione verfus Auftrum pcrgc-rer, fub lpfo Polo (telias inferioris hemisphaerii nun-quam haberet orientes, fuperioris nunquam occi-dentes, pauiulum vero extraBnlum progrcdiens, in-tra Arßttum circulum paucas ab ortu in occafummovcri confpiceret, reliquas vel fupra vel infraHo*rizontemhaberet ,* in Polart circulo quasdam femaper apparentes, quasdam perperuolatentcs ; interTropitum Cancri & Potartm , plures per-petuoapparentes & dditefcentes cerneret; in ipfoTropico omnes ftellas intra circulum ArßUum con^clufas nunquam occidentes,6c intm Aniarßuum per-petuooccultas heberet, & quanto magis accederctad Auftrum, tanto plus tenderent in occafum, vtqvae fempiternae apparitionis fuerinc prius, jam per-pctuae occultationis fierent, & viciffim quas nun-quam orientes babuerit, illas nunquam occidentcsconfpiceret. Hle vcro homo fi ab Auftro verfus Se-ptentrionem rurfusprogrederetur, idem illi e coti-vcrfo contingercU.

j. Roboratur aflertio noftra perEcclipfin luna-rem; Una eademq; numero lunae Ecciipfisqvae ap-paret orientalioribus circa horam notlis tertiarnvel quartaro, & nobis in prima no&is hora vidctur,cujns nulia alia eft caufa, quam rotunditas terrae.

6. OitendituTTerraqvei Globi rotunditas perfimbram ttrrtt qua: illius inttrpofitu in mborum lumina-

C a rh>

cluver.

Page 20: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

rierum diamtttali cppefitiane evidentifltme confpiveitor»eum ab unaparte fei ea qna utobram ingrc-dkur eirculwi forroa deficit. QuaJera enim figu»ram terra r-evera hahet,. talem etiam fpargit uro-bram fc: rotundaro, cfuemadmodum obfervaruniAftronomt, &in fcqventi fchcmatepatet.

Qaod fi fTg^urai.eflet triangufaris terra»'triangula»E«m prbjicer.pl' umbrirmut ex fchemate apgarc»-»,.

Si vero tetragsna, ejusdem figurat fgargeretiaaabram.

Si hexagona, umbra bujus formae lunam obfcu»tarci; qua: tatncn,nuuquatn i Matbcmaticis funtobfcrvata_.. _

£x

Page 21: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

7. Exaqvacforma,qua:jlli accedit rotunda, &pate* »lla:(«). exaqua: tumore; Qood fi cum navitarn procul abeas a tcrrs, vt oculus tuus in tmonavis exiftens non poflk iilam amplius videre, &deinde in funimitatena usqf mali afccndas» quic«fcente navi, beneadhuc terram videbis. Si vero tu-morem non haberet, tuus oculus in imo navisex-iftens mulfo clarius atqj diftinilius ( quod tamenu.nunquam fit) terram cernerer, quam cx fummita-ffe mali, nifi nebula &vapores impcdiant, quem»admodum per lineas ducftas fatis patebit : du&a n.Jinea S punfto terrse,undc perpendicalarero radi-unocorpus oppofitum fpargit» in fummitatem ma-li» longior erit hsec qu* in pedem mali fpargitur,&jea eftsaufa»cur abimonavis meliusquamin maliextriroitate confpiciatur terra, juxta illud Optic,JLttx forim iSuminat objcHum propinquiut. ((3) Quiaaqua eft tetum homogtneum quod turn parliba* eritejuidem estur* & conditionis; acqve aquse par-tes» ceu in guttulis piuvialibus 8t roribus herbarum apparet, fphaericam figurarn naturalitcsi.appetum» Ergo & totuoo» cujus funt partci> taleeiitj.

C| 8-Pr*

u^X(t^*M j4CJtUcb/. incoU.Log,tar,t,f.

Page 22: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

g. Pro confirmanda noftra thcfi ducihoteft Ar.gumentum ex co» quod terra fie centrum mundi.Haee autem erit fphaericae figurse qucmadmodumil-lud, cujuseftcentrum» &oftendituriude, quod ü-

bicunq; horoo exiftat» ci fex figna ftmper oriuntur ,at% occtduni t medietas cccli una apparet, akera oc-cultatur perpetuo, & ftellae five in verticefintcce-li, fiveab ortu,fivevergantadoccafum, cjusderouquancitatis apparent, idque propter hoc» quod $»qualem i terra dtftantiambabent.

9. Aflertioni noftrae robur afTert Experientia_j>

ftolm,

peregrinatione acquifita.Conftat n. GlobumTerra»queumquoad totaro fuani amplitudinem altquocieiefle circumnavigatum, quod aho roodo nuoquatas ri«eri potui(Te,nifiejus figura eflct fphxrica.reclac rationiconfentaneum eft; Nam fi alterius alicujus formarsplanae, trilaterae, vel quadrilatcrae eflet Terra, illigui navigationem hancinftituerunt, quandoad es>tremitatem lateris pervcnere horrcnda fcpraecipitilapfu in profunditatem abyfll ruinaro dcdt(Tenr_r«Primus a. qui hanc peregrinationcm ornavit,eratiFtrdinandaa MageSanet per frctum cvi poftca nometto j, \$ d^^iic Magtlianicum, oavem cujus infigne erafytßoria, per dies 1114 ab A.Chr.i/iy felicitcr duxic.»,,

trbard.Weigel.inSpet Terr,etp-j.

1. Quidam Anglus Francifcm Draco y diebus 1056* fu-uni iter abfoivens. ab Anno 1577. t- Tomat Candifch,ctiam Angius diebus 777 Anno ir%s. Peregrinatio-nem fuam peregit. 4. Navigatio per totum terrascirculum inftituebatur navi Smenu Cordtt, qui Rotr-tedami habitabat, Anno 1597, c. Oltevier vtn Hoort,B-tavus,A. ijog.intradics/077. 6, VilhttnmCornttiui

S(h9*

Page 23: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

$chotttt'cxtm JacoholeMatrtt fretum cvi fuum deditjnomen deinccps le Majre diebus 749 A. 161/ per-tranfiit. 7. Peregrinationem navibus duabus JactbiHermatlenSftf Jobtnnu Hugens Anno 1623 diebusgoaabfolutam.legimus aoudErbardum Wtigdium infte-tulo cjus Ttrrtt Cap.c.

irbard.Vtigel.ft*** I'?''

"***-10. Probatur rotunditas terrzperabfurda; quod

fi («) Terra fitforms triUterae, vel quadrilaterae&c. tequerctur motum fyderum non efle circula-remfed ejusdem forms cum tcrra, vel fi maximietiam circularis effet, terra ad coelum una parto«jagis acccderet quatnaltera, unde fequeretun,,quod homines in loco ifto qui magis accederet adexpanfum, non viderent ccdi medietatem» quodapertifllmc vcrae contradicit cxperientisc,quaubi-cuoquc homo cxiftit fex figna ti eriri fjocciiU certif-fim6 obfervatur. Item ftellaiineaparte fiveador-tumfit, five occafum» hominibus eftenc propin*qiiores&ob idetiam majorei;fol quoque in mcdi*c;ate coeli exiftens ad centrum terrae (fi plana fiu)degentibus major vlderetur,quam circa ortum & oc-c*fura,cum tn. contrarium contingat (/3) fi planaefTet terra, ab oriente in occidentem» ftellse unote nporispuniftoorientalibus & occidentalibus ori-cntur,quodfalfum.fy) Si planaafeptentrioncin au-ftrum, fydcralatentia alicui quocunq; procsdercf,laterent, quod seq; falfum cft.

ii, Aecedit denique clariftiraorum Mathemati-corum omniumconfentiens authoritas, qui fyderuratnotum circularem, cccli & terrae rotunditaterru ,centrummunditerram»generaliconfenfuftatueruniatq, roborarunc, *" iz.Tan-

Ptolmtui

Page 24: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Ealtfi/ft,<"M> v-f-Proverb g.

E^lfef fttat.i vt

v. Tandem hifce omnihus colophonem impo-nh atque figillum Authoritas facra,- quia legttur a-paA Ecclefiafticumi^.cap. Gyrum teelicircumivifola. SicProv' *' J'fer'Pf'!fc ctHuitirn {uJ*r fattm abyffi. Itert.

c *°'c Stdffirf" ciP^ l' ait dt"l»*3 fapiencia, tufiramuniver/a in tircuitu pergit ifiritu* in circulos (uit rt«veriitur. Qtiae cum icafint, pro veriffimotaoqu_nsfuicro habcmushaecfcripturae teftimonia & thcfiftnoftram jrnmobtlem fperamus.

IV. ABTRONOM.Bieefittsth foli* ad qmmlifat taltpticd j/dfttWL*

ferfani invenmpiteft.

QUemadmodum abHonzontePoli Elevatio, h__Ecclipticalongkudo ftdlarum& ab ea laticudo

ad zodiaciPoluro j Sic .ab-_.qusc.cre apud sftrono*mos ad Polum Muodi.turofteliarum univerfim,turfltogilladm foKs breviflicna in circulo decJinationisr*numcraturdiftantia.cujusdupiexhiceftinvcftigandiinodus." Etqusdem u faciiime obtinetur Solis dc-clinado beneficio Gicbi i.n quacun.que latitudinoloci exiflentis, G voivatarfaltern iocus» inquoeft:tora Sol in Ecciipttca , ad Meridianum vt gra-riui ejus dire&c fuperiacumbiU , & arcusr*jnter foiis loeum atque «quatorem dcclinationemexhibebit.E.G. Qvarodeclinationem» © ad hodi-ernum diem, quo fol 17 # gradum in Ec -cjiptica occupat, fiftcndo ejus locum fub ipfo Me«ridiano, in quo gradus diftantiae ad a:quatorem nu-niero.itadeclinationemSoli^qvam qvaero, a; gra-duum jMin, babco. *. Si obfevetur obliquirar*Rccljpt.ic» vel <"> declinatio, maxim... per mcri-

diaiufi^

Page 25: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

iianam folis alcitudinem in alterutro atquinoeVlcSolftitio alticudinis dirferentia roaxiroamSolig de.f.dabit; vel inSolftitiis duntaxat,quandoSolgradumCancri oecupat arque Cipricorni, medictas dirTe-rentias erit Eclipticae obliqvitaa (ive Solis decli-nacio maxtrna ; v. g. Habemus hie Merid. Solisaltitud.

Tempori a?quinoftii 28, Gr, 47. Min.Solftitii Brum. )»Gr. i7.Min.

DifFcr. altitud. per fubtrafi. zj, gr., jo MLn.eftMax, Solis decl.five obl. Eccl.

Tempore Solflitii arftiv. si»Gr, 17. Mio.Solftitijßrura. $, Gr. 17.Min.

DiiF.altit.innotefcit per fubtt. 47. Gr. o. Min.cujus dimid. eft Max. Solis dccL

Dara igitur Soiis declin. maxima,fingnlarum Ec*cliptica: partium declinatio inveniri poteft ; Siebodie eft 30. dies Noverob. Qvajro iraqne dccli»nar, Soiis ab aeqvatore io hunc dieminclufiv_, peri.Confedt.t.AxtSphaer.Trig. & dico.* utfe labetra-dius 100000 adSinum max.decfinat. ?9875;itaSinusarcus, inter puuftum aequinoclii & gradum in quoeft Sol, interccpci, 98161 ad perpeadiculum, rnulti-plicoSecundum per certium(juxtaaureamregularo)& fatlum divido per priroum» fie provemt finuaperpendicuU jc-j^,. cuta quo intro Qtmmm &

D of.

Page 26: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

©ffen-oet refpondere _r. gr- &.. miaWccliaat-t*ncm folis hodiemam e-hibcr-S.Hac vt sUriutfattft<tnttScbem*adult. tf cem-folitum,appofu<-imut,mfno Efunli, tft <tq*in, J$vern. A puniJ.Soljt. AEftip. Attjuadr.Eetlipt.EB afvttt. ABSelis dtti, mdx.GH Solis iijt. intirt.dttl,adult,gr. tf.

V. ItcmASTRONOM.Data folU Dsclinatiom fj Elev, Poih StcUarum

(Spartium SccHptktt finguiatum diff. Afien*fionalh okinetur.

ORtua fyderum & occalus dividunt Mathematici'inPocticos & Aftronomicos, quod ad felem re-

fpeHum habeant iSi & minorem euee/@et<x.y reqvirantHivero adJEauatorem referantur, & Aftronomici ap-pellanturpropterea,quod inhacdifciplina fint ta«_-

quam domeftici & priroario federo fibi venditent;qvippe qui ad prkni rootus declarationem mulcumfaciunc. Proprio nomine afcenfiones & defeen»fioncs punfti alcujus cocli,vcl figni dicuutur, & di-

ft.i_-

Page 27: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

ftingui foleat in re_ta_ & ofeiiqva.., quar-tn' __ feinviccm comparatione oritur differentia afcenOa^nalis que aliud quidquam non eft, niii arcus iSS«JEqvatoris qvi incer redarn afcenfioncm fteSSe ali-cujus & obliquam intercipitur.

InveHitur a. Vu'g«;riter fi fteliae vel zodiaci graduracujus quas-risdtfTereuttam AfcentionalenyHorizontijungas & 10eo notes firoul arquatoris gradus, dein-de locum ijus ad Miridian. volvas 6c graduro x-qvacoris cum dato Zodiaci gradu vel fteila Meri-diano fupenncurobantea--artend.s, n>inorem arqva-tofis portionern roajori fubducito & DifT. afccnfio--salemhabebi». v. g. Si dcfideras DfF. afcenfio-sulcm ad ip, gr. fagittarii qvo Sol hcdie in Eccli-ptica moratur ad PoliElev. noftram 6i.gr. inGlobarom, notarinoopoftunt (iftutn Sagitt. gradum Ho»ri.onti ortivo appooito, tunc cerncs zqvatoris 341gradumHoriz fimulftringere» & Meridiano dein-dc appiica, cvi aeqvat. gradus2?i (übcfte deprehen»des, fubducigitur _pi - 341 & refiduum ent Di-T^Afcenfionali* quam fcire geftis^ogr. _ Accuratiw^multo opeealcult Trigon.D £f. Afcenfional. inve_-i*g-tur per declioat. ahcujus ftellae vel Zodiaci gra*dus & Elevationem Polt» juxta 1. Ax. Spbar. E.G„ffn eodcm exemplo ; Die vt fc habet Tang.Compf.;Elevac. Pcli 28, gr. 47. min. J4?j7 td SinumCotum iooooo , ica Declin. Solis ad hodiernumdicm -jgr.j. Min.T*og.42*so. adrefiduumsqvatoris«rcura, multiplico fecundum per tertium & facTurr.divido per priroum. fic provenit Sinus dsfTcrcncic-i-sufionalis 7/454 suca quo intro caaoaem & de<

D* pr_s-

Page 28: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

prehendo et refponder«;o. gf.45. n_io. difT. Afeenfionalcmoftendcncia.

I» hot Sibem*qnodettam adBtf.Afcult tftft compofEtftf, InurftH,E. 0 cirtl.itil. ANt.Jguttd. 10timpl El. P.EN. © dttl.Ai ult. MAN Dif.Afe.

DSO fit Latu $ GhriaJ.Modtfiia (S tmditiont actunttieri eximio

Dm MAG N O ©X € € 91/ Nyland.Jhilof. Camdidato bene merito & Acad. Viee-Secretarioj

amtco meo fincere dile&ovProGntdu Magiflerii Pbiltfopbitifoltrth' difjuttttnret

INgcnio qui fis, teftantur Magki Camarn»,Queis fueras deditus no&e dieque vigiL

Haiflenui in fophicis pavit fapientia campisTe ©I££sffl7 monftrando qu* rationis ope?„

Sedulus es qfoniani feftatui eaftra fophie ;Siceiides capiti laurea fert* parant.

Sxultant animis fccii, gaudeniquc doccnretQuod tibi fuccefltt cam labor ifte bene,

(Sratulor has aufui Praclaroi Magne politc;Ec vov«o cedant in decus nsque tuunu 5

Htnerit tfamsrk trgp »<tldtproptnantt?actinebat

JACOB, FLACHSENIUS*

Page 29: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

tlfet rev tus cj» CfnKotaP'a, Ttfiaf JtfyxfiilvePKv&ev M Ar N O N © X € <£ 91

4f mvr^Ti] i,K«i,ti>\fn.'ict, itffltTisz&i <ni "Hmfi^Jtt y£pftfjcATt@* f<P'iXer Hffj ovT^hfjyniv ftx "nfiiey.

Itt\<H&r ztnisi tv> thdct^v trkioioutnr a,i trrei n woir atrect Ttyycu

* tftft tPhfPitJccu, o Ktx}a.VQ^<Ttxt; itt olk^ov rift ■mnbtictj; eAijAaxaeWf, etm, $6tr tus \pv%<Xf'fict^ftaot Ketrpt.qtrcu. Jt f£fi Sm tJj mmiifii.<rmse% JvtrxoXov b% x. #aAs;»w, tt%S 'o/^us krttyKatov, « j&Kttty&ifi» TitTui T&v T\%ruv, kvkyKif Xo*^* rijv cpifooeCpictv. & ptftj8 TttVTCU ItQVHU, fj VlTtf) ■KVtVftttTM, f) (pVtnKOOV TM tTUftATUf K TQOI

■Ktt^oKa ovjuv ri nfe, tw rrft tptKtettpiuc ibrenA»« ftic(&.iitSketiLitivTnv <djv \jzzi trorS /« 'S^et^evyvve^rt^v S^n^pt,^, imzi*vniot Ttijagiir nyy Xxo-mth* inßrJetf tut t\ &&t %u(Jt<xv x&tfrtev(jt(ii@tila,f]o< Tixretf, ehoTt *j rZr Km&.ur t}v Za KtpafifV fl^etyxKOtTft^tTSi, EJ>(u<m.

%ihet<n tyyttptERtCUS FALANVER.

—^,^———^—J—aJUU!■ V -~T"- "' ' - iti i-mii_L_. j

jtd Virum " JuvtntnutDn. MAGNUM © X £ £ 9?/ Ny!.

Acad. AboSnf.Vice-Secretarium,Phil.Cand, meritiftGraduales beneret msx aditurunt-,:

MUfcofum multi celebrant in marmore pectus,Longavi duret fi modo nomen avi.

Ocyor infultans Eurufve manufve malign*-,Pompam deijcief, rudera cruda mancnt-,.

At lapis in trivio qui circumquaque volucuiAbfterget fordes; gratior excipitut-,.

fefloris ingenuiquac, <SS£^Sft/ monumenta pariffiMarmore* infculptt pofierha» tabulae.

L, Mj,»mifit

s L l as WHctaSlD.Mei.&Prof.

Page 30: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

AdEsimium AuA. Viee-Setretdf.Dn. M&GMUM 6s€€^/ Phil. CandidatumdigniftimumtAmicummeum & haflenus commilitoncm finguLa-

riteriiU&uva,dtPropef.fenult. t.EucltfcftQ Gradudofie diflerentem-».*

PYtagorfli Mufs betatombem fel.tr4t vt eurn^Invtnfi agnovit pendtr* met,tu */£-»:

Tti eentra, invtntum repttms bolqtaufta retufae,lllarum aft manibm dena fat-a.m , rog<ut

Ut fJ Ti profint Hfumpto nomine tlareTt exbiUrare qutant , ore aaimetjs prrcerl

HcC pauca fubito fed gratulabunrlus fcrlpSj]OH. FLAt.HSENLUS.

Maih. Prof Ord.

Hd Amicum fpe£tataefidei& vcterem-*,Meribtu elt^niiori^ literatura Ptreximit*rtu

Dm. MAGNUM fg^€.ff«/ Phil. Cani.ac Acad. V " Seeret. quam folertem» erudita quadam dii-

fertationc ad fummos in Philofophil henores fibjsditum paranccnu.

Carmen FonvutvL-**Ctlm WjamGc btanda paret ©X<££9]pr«miaMu&;

Congrua qux meritis, ingtntog, tuo:Ut videam facrl ciogi tua temporafrondo

Mox. O quaro cupercm nunc fupereffe ruuo&jCum genitrtce patrem, Tibi quos iratior aurvAbftulit; vt voccs jim v^iuifle fuasr*Tzlibus accipercnt fignis» & pedora plaufu

Implcrent folido, qus.pt* vnta patrumjilSed quia fic vifum Domino majoribus tiicoxj

Apti, nutic ea?p<uu gaudia vcra pdi,u

Page 31: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Id linquantaliisj finceres inter t-mkos0

Et mthi: qui tanris gaudeo thare boniar9.Quam Ttbi Diva parat mitram» 7- fidere fauflo

Su.cipias voveo. vive valeque div.Pf.icipiti qttidem ealamo animo tamtn gra*

tulabundt fcripfitjacob* gunS».

AcoA.AK Sscrtt. f£ Adj.

ikgantiorit literstur* baad mtgari tultura moruw%amabilhtm fuavitatt tnfigmter otstatumfmul $ Ptr-

tximium Jur>tntmL->DN. MAG N U M 62£ € W

FhiUCand. digniffimuno,ufu ardfcioris amiei-tiae mihi coujun&iflimunu,

frofummo m Fbilojepbi* gradu jskrtirm ittgsnn 4Cu*mint felicittr difftrcntemjs

EJa age dum ! dulci tupiies Po/ybymnia mtnttsDtmuletns cantu, bue ferre rnemtnte gcitxu*,

Uranit (!f txtitat inttr fostunda JireresrSubtili cujus fudat in arte libot_>.

Pierii^f dttus laticit, Pbocbi tberut almi,Ardua Parnaffi fut juga toUis amat,

tferregradumbut ttUrtmpergas\nam duliitalumnmFulca suut ce/fa ftandere vult tatbtira.

Fu/tm prtmit tatbtdra MAGNUStua maximatura-j%Nee metuie Mcmi nunt Lapis ifie minat;

gvadras* immttut/tifuavu fu/mina rupitVtrborumextifit ilit tnfiar , amatfr boties,

drdua fltUarum §f«n tetTa tolsttribut alitIngenii pnttrat , ftimav^ imnrtu,

Cfß*

Page 32: D Oi M. PHILOSOPHICUS THEOREMATADt Oi M. ___ DISCURSUS PHILOSOPHICUS THEOREMATA NONNULLA MATHEMATICA TRADENS, IhQuicu., IADSUFFRAGIUM AMPLISS:RSGIAE ABOENSISPHILOSOPHORUM COLL6GII,

Comigit hittt varium totli ptriijctre merern^,Qu«nta polorutilent Sidera, quove fitu.

guttttedo fol ttttiies nigro pelamiut vultutOteultty Utlunamtrrflior umhratcgit. '

Infuptr &tituiot numtrerum &pendtnt eallet,Cerii ttam fuerat detla Maihfis ei.

ftrgitt nune igitur argut* Hetuonu alumnaPtMite iukifcua tmngnre fi/a tyra ,

Aumta^ fonent tnbara medutamtnr fuari"_,Cum fidibm iuittt tungite vottmodot ,

It meeum ttnantnitt vigeatje f dmtt M/tCNUS,CuiPbrsbta tbtlptemmoda miUt frrat

Jam jam tt mcrita temtingent pramia palma,9>u*rdm tirna ecuiu cfant tuu vidtar,

0 mibt Jtnttros inter mtmomnie fodaltt,Jgntm «omperta mtbri vinxit amere fidtt

fimfltit iata Permeffides annt rigattj,Mufa tuat nitido tmget bonert comat.

* ■■■■■^ttm jmlm -__-c_^t-_i___ir--ali-wndiijfcti^firV c -■ " xsa^cus <p_,i-.r_m.

.dl Schbl,C-th Ab.Con-R."W '■■J-.ihii *»«wmmm»»ta»mmm*Mm#mmmmmmmmmmm^ .n-i.-- ii ■. — ' ■-_■»--->»«--■*»

..MAGNU- ©;jNKW.,( £)itt,ty&iicpsi<rp*r{ef

6NARUS __S T E N mut; M. in R.

GNARUS pVraibtttt-n Sophi-B EST virc-ndidu. artoJ4A,|GN-is»fuit.ovitnpfeere vera, bonaw.

fli igiffl»: ccli Spphij» cuniolanwr honorcs,Jlt _*-?»- ii-__|.n« «ortniiTiar-trgit/ ; .' ,'.. Pmp^^^CAumpAtoiFaeitorifJJmui

> 4t^ati^^ifnt}rilfm-attifianiiafftSm. gynMinm^firatu^^'.'■■ $_QQ|,AUS RYDE|ri-IS.

: _.._;. Al_