D Dolmans 3 nov 2010

1

Beter presteren door gezond leren3 november 2010

Dick Dolmans

Secretaris-generaal ES-SO

European Solar-Shading Organization

Leren over betere leerprestaties door een goed binnenklimaat:

Onderzoek toont aan dat de kwaliteit van het binnenklimaat een

grote invloed heeft op onze gezondheid.

Een matig tot slecht binnenklimaat heeft een niet te

Wat doen we vandaag?

2

Een matig tot slecht binnenklimaat heeft een niet te

verwaarlozen effect op onze (leer)prestaties.

Wat kunnen we aan het binnenklimaat doen om deze

leerprestaties te verbeteren?

Wat moeten we beslist niet doen?

Stichting Living Daylights (SLD) bevordert een optimale toepassing

van daglicht in de gebouwde omgeving.

� Daglicht vormt een van de belangrijkste bouwstenen van architectuur en is

onontbeerlijk voor de gezondheid en productiviteit van de mens

� Daglicht is bovendien gratis en de enige écht duurzame lichtbron

Wie of wat is Living Daylights?

3

� Daglicht is bovendien gratis en de enige écht duurzame lichtbron

� SLD vindt daglicht een essentieel en prikkelend onderdeel van architectuur,

stedenbouw en landschap

� SLD wil niet alleen architecten, vormgevers en stedenbouwkundigen wijzen op de

hoge potentie van daglicht, maar ook opdrachtgevers, beleidsmakers bewust maken

van het belang van een goed gebruik van daglicht

Hunter Douglas is partner van deze dag en

wereldmarktleider in zonwering.

Zonwering, als passieve koelmethode, draagt

Wie is Hunter Douglas?

4

Zonwering, als passieve koelmethode, draagt

meetbaar bij tot thermisch comfort en

energiebesparing.

FORBO Floorings is sponsor van deze dag en

maakt speciaal voor scholen een natuurproduct

dat in belangrijke mate bijdraagt aan een goede

Wie is Forbo?

5

dat in belangrijke mate bijdraagt aan een goede

kwaliteit van het binnenmilieu.

Wat is ES-SO?

� Europese koepelvereniging van de zonweringsector

� Bewust van vele Europese initiatieven voor energie-efficiëntie

� Informeert Europese instantie van de merites van zonwering

� Stimuleert haar leden om nationaal actief te zijn

6

� Stimuleert haar leden om nationaal actief te zijn

� Is een stichting met leden uit 16 Europese landen

� www.es-so.com

Louk Heijnders is directeur van het Servicecentrum

Scholenbouw en tevens architect:

� waarom het niet eenvoudig is een goed schoolgebouw

te (her)ontwikkelen.

Wie zijn de sprekers?

7

te (her)ontwikkelen.

� nadruk op goede communicatie tussen schoolbesturen,

lokale overheden en architecten

Frans Duijm (GGD)

� stelt vast dat in meer dan 90% van de Groningse

basisscholen sprake is van een zorgwekkend binnenklimaat

� wil benadrukken dat het binnenklimaat bij de

Wie zijn de sprekers?

8

� wil benadrukken dat het binnenklimaat bij de

(her)ontwikkeling van schoolgebouwen hoge prioriteit

moet krijgen, zodat de leerprestaties kunnen verbeteren.

1. Over binnenlucht: Atze Boerstra (BBA Binnenmilieu)

2. Over thermisch comfort: Wouter Beck (Hunter Douglas)

3. Over daglicht: Atto Harsta – SLD

4. Over kunstlicht: Hans Korbee (Agentschap NL)

Dan volgen de klassen

9

4. Over kunstlicht: Hans Korbee (Agentschap NL)

5. Over akoestiek: Renz van Luxemburg (Level Acoustics)

6. Over kleur: Marijke van Loon (Van Loon Kleuradvies)

7. Over ‘groen’: Anouk Pelzer (‘Groene longen in de klas’)

8. Over geur: Kim van der Leest (Warm with Senses)

1. Synthese maken van de dag

2. Architect Jan Bakers

� mentor van Onderzoekslab 12, een initiatief

van het College van Rijksadviseurs

Wat volgt daarna?

10

van het College van Rijksadviseurs

�“Gezond Verstand”: onderzoek naar de

ervaring van gebruikers in nieuwe scholen.

� met de scholenbouwwaaier als resultaat.

Het thema is erg actueel

� Veel onderzoek naar gezondheid en prestaties van kinderen

� Overtuigend onderzoek naar positieve resultaten van beter

binnenklimaat

� De componenten van een goed binnenklimaat zijn bekend

11

� De componenten van een goed binnenklimaat zijn bekend

� De maatschappij heeft eindelijk interesse in duurzaamheid

� Nieuwe specifieke eisen van EU voor energiezuinigheid

� De scholen worden intensiever gebruikt dan vroeger,

grotere densiteit dan bv kantoren

. . . . maar niet nieuw

12

. . . . helemaal niet nieuw

“In the construction of buildings, whether for public purposes or as

dwellings, care should be taken to provide good ventilation and

plenty of sunlight… school rooms are often faulty in this respect. Neglect of

13

plenty of sunlight… school rooms are often faulty in this respect. Neglect of

proper ventilation is responsible for much of the drowsiness and dullness

that…make the teacher’s work toilsome and ineffective.”

The Health Reformer, 1871

Actueel: the PARMA Declaration: aandacht op topniveau

14

iii. We aim to provide each child with a healthy indoor

environment in child care facilities, kindergartens,

schools and public recreational settings, implementing

WHO’s indoor air quality guidelines . . .

Actueel hier: initiatieven genoeg!

15

www.gezondescholen.eu

Totaal verlies: ruim de helft van 2.2 mio DALY

(Disability Adjusted Life Years)

Bron: www.envie-iaq.eu - deliverable 0.1.4

16ETS= environmental tobacco smoke

17

Bron: ‘Wat wilt u weten over

frisse scholen’, Senter Novem

Kort samengevat

� Probleem al lang bekend maar oplossing vaak gezocht via

de keuze van producten, niet via het gebouwontwerp

� Enkel een holistisch concept voor het gebouw kan helpen

� Aandacht voor zintuiglijke omgevingsinvloeden: kleur, geur,

18

� Aandacht voor zintuiglijke omgevingsinvloeden: kleur, geur,

natuurlijk groen

� Pas na het concept komen de producten en installaties

� Natuurlijk staat dit niet alleen: leerkrachten en leerlingen

spelen een determinerende, actieve rol

Wat is een duurzame en gezonde school?

� Gezond en productief voor leerlingen en leerkrachten, met:

�Veel natuurlijk daglicht

� Een prettige temperatuur

�Uitstekende luchtkwaliteit

� Een veilige en rustige omgeving

19

� Een veilige en rustige omgeving

� Duurzaam, want ontworpen op basis van:

� Een integraal concept

�Optimale energie-efficiëntie

� Een ‘life cycle cost’ benadering voor de totale kosten

�Gebruik van materialen met aandacht voor het milieu

Geen gebrek aan onderzoek of ervaring

20

Uit: Greening America’s Schools, www.cap-e.com, 2006

Energie sparen en toch comfortabel?

� Klimaatverandering nu algemene bezorgdheid

� Broeikasgassen moeten omlaag

� Dus minder fossiele brandstoffen

21

� Dus minder fossiele brandstoffen

� Waar besparen? Energie-efficiëntie staat hoog

� Gebouwen houden beste potentieel in

� Veel wetgevende EU initiatieven

10 december 2009:

The global average temperature could reach a record high in 2010,

according to the UK's Met Office.

Forecasters predict that the annual figure for 2010 will be 14.58°C ,

23

Forecasters predict that the annual figure for 2010 will be 14.58°C ,

which is 0.58°C above the long-term average of 14.0°C .

Science News, August 17, 2010

Warmest Year-to-Date Global Temperature on Record

Dramatische stijging van CO2 concentratie in atmosfeer

24

Fossiele brandstoffen zijn hoofdmoot

25

Bron: Eurostat 2010

Het gebouwenpark verbruikt veel energie

26

Energie sparen in het bouwvak

27

Geen gebrek aan onderzoek of ervaring

28

Uit: Greening America’s Schools, www.cap-e.com, 2006

Wat ‘Brussel’ allemaal doet

� DG Energie nu afzonderlijk (G. Oettinger)

� Sinds 2002: EPBD, sinds 2010 Recast EPBD: strenger

� Energy Action Plan 2007 en Energy & Climate Change Package

� Toepassing nieuwe wetten in lidstaten is zwak

29

� Nieuw Energy Efficiency Plan in januari 2011

� Bestaande gebouwen staan in de focus

� Nieuwe versie van Energy Strategy Europe 2011-2020

� ‘Decarbonized economy by 2050’ tegen medio 2011

� Europees Parlement: Energy Efficiency Initiative 2011

Potentiële aansprakelijkheid?

30

Komt het ooit zover?

31

. . . . onnodige astma-aanvallen en de

overdracht van infectieziekten via de lucht

zoals verkoudheden en griep.

De componenten van comfort

� Goede luchtkwaliteit: genoeg

gezonde, frisse lucht

� Thermisch comfort: niet te koud,

32

� Thermisch comfort: niet te koud,

niet te warm

� Visueel comfort: zicht en uitzicht,

geen reflecties of verblinding

� Goede akoestiek: geen

lawaaihinder

33

Bron: Programma van Eisen Frisse Scholen, Agentschap NL, sept 2010

Meetbaar?

� Heschong Mahone Group meet prestaties van leerlingen

(wiskunde, lezen) in functie van daglicht

� Gebouwsimulatie maakt het mogelijk vooraf te weten welke

temperatuur er zal heersen en wanneer

34

� Idem voor de invloed van glas en zonwering op luminantie

(contrast) en illuminantie (lichtsterkte)

� Geluid kan worden gemeten en wordt genormeerd

35

Uit: Een nieuwe frisse school, Senter Novem

Luminantie voorspellen

36

Brussel, juli, zonnig, geen zonwering Idem, met lichtkleurige zonwering

Effect van zonwering op binnentemperatuur:

geen zonwering, geen koeling

37

Maximum temperatuur : 32 °C

Energievraag koeling: 0 kWh/m² glas


met zonwering, geen koeling

38




geen zonwering, wél koeling

39

Maximum temperature : 25 °C



met zonwering én koeling

40



Conclusie: comfort in eisenpakket?

� Om prestaties te kunnen vragen in een eisenpakket

moeten deze meetbaar zijn

� Deze eisen moeten eenvoudig en eenduidig zijn

� De invloed van de verschillende componenten van een

gebouw op comfort en energieverbruik eist een integrale

41

gebouw op comfort en energieverbruik eist een integrale

benadering: ‘systeem-denken’, niet component-denken

� Software programmatuur voor de simulatie van de

prestatie van het gebouw is beschikbaar en betrouwbaar

Samenwerking tussen HVAC

Industrie en zonweringsector:

holistisch denken en werken

42

Dank u voor uw aandacht

43

Dank u voor uw aandacht

D Dolmans 3 nov 2010

Education

Transcript of D Dolmans 3 nov 2010