Cultuurvisie Amersfoort 2030 - Scholen in de Kunst...de gemeentelijke inzet vast. Hier zal het...

Pagina 1

Cultuurvisie Amersfoort 2030

Prioriteiten voor de uitvoering in 2018

Stad met een hart

2

1) Inleiding -----------------------

Cultuurvisie en prioriteiten

In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030

beschreven. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk

worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. Stapsgewijs gaat de

uitvoering, samen met partijen in de stad, vorm krijgen.

Voor de uitvoering van de cultuurvisie stelt de gemeenteraad nu voor 2018 de prioriteiten van

de gemeentelijke inzet vast. Hier zal het college van Burgemeester & Wethouders met

voorrang mee aan de slag gaan. Onze overige inzet voor de cultuurvisie is op hoofdlijnen

beschreven in het document ‘Cultuurvisie Amersfoort 2030 – Opmaat naar de eerste

Uitvoeringsagenda’. Dit heeft op veel onderdelen nog een verkennend karakter. In de loop

van 2018 zal de eerste Uitvoeringsagenda door het college van Burgemeester & Wethouders

worden uitgewerkt.

Rol van de raad

De gemeenteraad stelt de cultuurvisie en de prioriteiten voor de uitvoering vast. De

Uitvoeringsagenda werkt het college van Burgemeester & Wethouders uit en blijft binnen de

prioriteiten die de gemeenteraad vaststelt. Omdat de raad nu alleen voor 2018 prioriteiten

vaststelt, zal het college van Burgemeester & Wethouders in de loop van 2018 eerst aan de

raad besluitvorming vragen voor de prioriteiten voor de volgende 2 a 3 jaar, voordat het

college de eerste Uitvoeringsagenda vaststelt.

Sturingsfilosofie

De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen

investeren in cultuur in Amersfoort. Daarbij zien we diverse randvoorwaarden die verbeterd

moeten worden. Dat gaat in sterke mate over een verandering van werkwijzen (bij de

gemeente en partijen in de stad) en het opbouwen van nieuwe manieren van samenwerking.

Zo zijn verbinding en samenwerking van groot belang, binnen Amersfoort en op regionale

schaal. Het gaat dan om samenwerking binnen het culturele veld, waarbij we in het bijzonder

willen stimuleren dat partijen van verschillende disciplines meer samenwerken, en

samenwerking met partijen buiten het culturele veld. De culturele basisinstellingen zijn

belangrijk voor ons culturele klimaat. We willen dat de culturele basisinstellingen

toekomstbestendig en financieel weerbaar zijn. Gezien de bezuinigingen van de afgelopen

jaren is dit geen vanzelfsprekendheid en is nadere analyse vereist. Hierbij betrekken we ook

de motie Budgetcoach en de Nota Verbonden Partijen. Tegelijkertijd willen we meer ruimte

creëren voor de kracht van inwoners, cultuurmakers, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en

dergelijke. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels voor initiatieven van onderop zodat

mensen zelf vorm kunnen geven aan hun gewenste cultuurbeleving. Waar nodig ondersteunen

we dat, bijvoorbeeld door een verbindende rol te vervullen of met (project)subsidie die

flexibel en laagdrempelig zijn. Als gemeente kunnen we op verschillende manieren een rol

spelen om de randvoorwaarden voor het culturele klimaat in Amersfoort te verbeteren. In het

kader van de cultuurvisie gaat het dan met name om het versterken van de verbindende rol

van de gemeente, het verbeteren van onze subsidie systematiek en meer regionale

samenwerking.

3

2) Prioriteiten voor de uitvoering in 2018 -------------------------------------------------------------------------------

In 2018 geven we prioriteit aan vijf activiteiten. Het gaat om nieuwe of extra inzet. De

invulling van de prioriteiten is mede bepaald op basis van input uit de participatie voor de

cultuurvisie.

Analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen

Zoals toegezegd bij de bespreking van de Kaders voor de cultuurvisie in De Ronde van 13

juni 2017 maken we begin 2018 een nadere analyse van het culturele klimaat in Amersfoort.

Hiermee krijgen we een scherper beeld van kansen en knelpunten, kunnen we beter

benchmarken met andere steden en ontstaat een nulmeting op basis waarvan we kunnen

monitoren.

Specifiek onderdeel is een (vergaande) analyse van de culturele basisinstellingen. De analyse

per instelling gaat onder andere over zaken als bedrijfsvoering, financiën, huisvesting,

personeel, innovatie, marketing, samenwerking en huidige prestaties. De analyse levert een

beeld op hoe de instellingen er in brede zin voor staan en geeft inzicht in de mate waarin de

instellingen inzet kunnen plegen op de nieuwe cultuurvisie. Waar dat onvoldoende mogelijk

is, worden potentiële verbetermaatregelen geïnventariseerd. We kijken dan niet alleen op

individueel niveau per instelling, maar ook naar verbeteringen die in samenhang genomen

kunnen worden. Hierbij betrekken we ook de Motie Budgetcoach en de nieuwe Nota

Verbonden Partijen (in voorbereiding). De resultaten van de analyse zijn mede van invloed op

de prestatieafspraken die we jaarlijks met de instellingen maken. Gaandeweg en stapsgewijs

willen we die prestatie afspraken vormgeven aan de hand van de cultuurvisie en de daarin

opgenomen ambities en opgaven, en daarbij ook de samenhang vergroten tussen de afspraken

met de verschillende instellingen. Zie de bijlage voor een globaal beeld over de huidige

situatie van de culturele basisinstellingen.

Invoeren van een regeling voor projectsubsidies

We stellen begin 2018 een regeling in voor projectsubsidies waarvoor in de eerste helft van

2018 al aanvragen gedaan kunnen worden. Vernieuwing, samenwerking tussen partijen en

initiatief van onderop worden belangrijke criteria. De wijze van aanvragen, beoordelen en

toekennen wordt laagdrempelig. Tegelijkertijd moeten spelregels en een goede

verantwoording gewaarborgd blijven. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen kleine en

grote projecten waarbij voor kleine projecten extra kan worden ingezet op laagdrempeligheid.

We kunnen projectsubsidies voor wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk

aanjagend karakter. De focus in 2018 leggen we op de thema’s diversiteit, jongeren en

innovatie van cultuuraanbod:

- Diversiteit: We willen initiatieven ondersteunen die bijdragen aan het vergroten van

de variatie en afwisseling in het cultureel klimaat en / of die bijdragen aan een

inclusieve samenleving (bevorderen van de cultuurparticipatie van mensen die te

maken hebben met barrières). We leggen een verbinding naar ons programma

Diversiteit, waarin mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk, psychisch),

etnisch-culturele diversiteit en sexuele diversiteit speerpunten zijn. We gaan nog

bekijken of we hierop een nadere en/of aanvullende focus aanbrengen in de regeling

voor projectsubsidies. Omdat het thema diversiteit ook relevant is voor de andere

opgaven van de cultuurvisie, verwachten we brede effecten. Zo kan het ook gaan om

4

initiatieven die in de wijk plaatsvinden of die zorgen voor verbreding van het

cultuuraanbod.

- Jongeren: We willen impulsen geven aan het verbeteren van het cultuuraanbod voor

jongeren. Dat kan bijvoorbeeld betrekking hebben op eigen initiatieven van jongeren

(voor en door jongeren), het bestaand aanbod aantrekkelijker maken voor jongeren

(innovatie, inspelen op jongerentrends), extra programmering of het verbeteren van

informatievoorziening. Ook kan het gaan om ontmoetingen van jongeren (met elkaar

of met anderen) te stimuleren.

- Innovatie van cultuuraanbod: We willen innovatie in het cultuuraanbod stimuleren.

Door middel van innovatie kan worden ingespeeld op verschillende trends binnen de

culturele sector (zie Bijlage paragraaf 4 Trends in kunst en cultuur). Ook kan innovatie

worden gebruikt om het aanbod voor een breder publiek aantrekkelijk te maken (met

het oog op de opgaven diversiteit en jongeren).

Aanpak Makers & Talent

We ontwikkelen in 2018 met partijen in de stad een aanpak om de randvoorwaarden voor

cultuurmakers te verbeteren, inclusief talentontwikkeling. Dat gaat om hardware en software.

Bij hardware gaat het om fysieke ruimte, vast of tijdelijk, en denken we bijvoorbeeld aan

atelier- en/of expositieruimte, podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. Bij software

denken we aan zaken als netwerken, verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten

(bijvoorbeeld kunst in de openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en onderwijs.

Een kwartiermaker zal met het culturele veld verkennen wat nodig is en de aanpak

vormgeven.

Vooruitlopend op de aanpak willen we kansrijke en bijzondere initiatieven in 2018

ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven.

Aanpak Cultuureducatie

We gaan met diverse betrokken partijen nieuwe stimuleringsmaatregelen vormgeven om

cultuureducatie in brede zin te versterken, in de driehoek gezin – school – vrije tijd. Naast

culturele competenties en interesses, gaat het dan bijvoorbeeld ook om 21st century skills,

taalvaardigheid en mediawijsheid. De aanpak wordt mede afgestemd en/of (deels) opgenomen

in het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs waar cultuureducatie een van de sporen is

binnen een bredere, wijkgerichte aanpak voor talentontwikkeling van kinderen (naast

bijvoorbeeld sport en ‘21st century skills’). Voor de vorming van de aanpak evalueren we de

uitvoering van de bestaande regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (in Amersfoort is met

deze landelijke regeling gewerkt in de periode 2013-2016 en onlangs is deelname verlengt

voor de periode 2017-2021). Ook betrekken we de opbrengsten van de onderwijsconferentie

over Cultuureducatie met Kwaliteit die Scholen in de Kunst in november 2017 gaat

organiseren met Amersfoortse scholen en andere betrokkenen.

Vooruitlopend op de aanpak willen we in 2018 cultuureducatie op scholen een extra

financiële impuls geven en initiatieven op dat vlak ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe

we dit het beste vorm kunnen geven.

Toekomstverkenning van het museum aanbod in Amersfoort

Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met het oog

op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van het Stadshart.

5

Dat gaat stapsgewijs. Als onderdeel van de Visie Stadshart geven we eerst prioriteit aan een

verkenning van het toekomstperspectief voor het museum aanbod in Amersfoort. Daarbij

verkennen we ook de kansen rond de vestiging van het CollectieCentrum Nederland (CCN) in

Vathorst (2020). Uit de analyse van het culturele klimaat en de culturele basisinstellingen (zie

eerder) komt al input voor het toekomstperspectief van het museum aanbod. We ronden de

bredere analyse eerst af voordat we het museum aanbod (waar nog nodig) nader verkennen.

Pagina 1


Stad met een hart

1

1) Inleiding ----------------------

Kunst en cultuur in Amersfoort Inwoners in Amersfoort vinden cultuur belangrijk voor hun stad, van een bibliotheek (vindt 88% belangrijk) tot een poppodium (vindt 64% belangrijk).1 Een ruime meerderheid van de inwoners is tevreden met het kunst en cultuuraanbod. Bijna de helft van de inwoners doet actief aan kunst en cultuur, individueel of in verenigingsverband.2 Professioneel is er veel creativiteit, kunstenaarschap, talent en ondernemerschap in Amersfoort. Diverse organisaties zetten zich in voor de ontwikkeling van (jong) talent en hebben op dit vlak veel kennis, expertise en netwerken. Amersfoort is rijk aan cultureel erfgoed. De bekendheid van de culturele basisinstellingen neemt toe en bezoekersaantallen groeien. Er zijn belangrijke impulsen aan huisvesting gegeven: het Eemhuis is een aanwinst voor de stad, Flint is verbouwd, het Mondriaanhuis is heringericht en Fluor heeft een nieuwe plek. Er is een groot en gevarieerd aanbod aan festivals en evenementen. Desondanks staat het culturele klimaat in Amersfoort onder druk. Amersfoort is naar inwonertal de 15e stad van Nederland, maar op cultureel aanbod staat Amersfoort in de Atlas voor Gemeenten tussen plek 30 en 40. Zo zien we in het Stadshart een te beperkt cultuuraanbod en hebben we onvoldoende landelijk aansprekende functies. Er zijn een inhaalslag en, met het oog op de verdere bevolkingsgroei van Amersfoort, een schaalsprong nodig. Driekwart van de inwoners vindt het belangrijk dat het cultureel aanbod meegroeit met het inwonertal.3 De positie van cultuurmakers is kwetsbaar en de randvoorwaarden voor (talent)ontwikkeling zijn onvoldoende. Diversiteit is een algemene opgave: voor delen van de samenleving zijn er onvoldoende mogelijkheden om van kunst en cultuur te genieten, omdat het aanbod niet aansluit bij de behoefte of omdat er knelpunten zijn waardoor mensen met barrières te maken hebben (denk aan minima of mensen met een beperking). Voor een deel is de problematiek de afgelopen jaren versterkt door de economische crisis en er is in de periode 2010-2016 fors bezuinigd op het gemeentelijk cultuurbudget: Amersfoort is van de grote steden in Nederland de stad waar relatief het meest bezuinigd is op cultuur.4 De mogelijkheden om vanuit de gemeente (nieuwe) initiatieven te ondersteunen zijn minder geworden. De financiële weerbaarheid van sommige culturele basisinstellingen is gering, met (risico op) verschraling van het aanbod tot gevolg. Bij vele partijen in het culturele veld (en daarbuiten) hebben financiële beperkingen een rem gezet op het investeren in bijvoorbeeld innovatie of samenwerking. Aanleiding voor een nieuwe visie op cultuur in Amersfoort Bovenstaande schets laat zien dat cultuur een brede waarde en betekenis heeft voor Amersfoort en haar inwoners, maar dat het culturele klimaat in Amersfoort op vele vlakken moet worden versterkt. We zetten daarbij in op verbreding van het cultuurbeleid: binnen

1 Bron: AmersfoortPanel ‘Meningen over cultuur’ (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S

2 Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S

3 Bron: AmersfoortPanel ‘Meningen over cultuur’ (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S

4 Bron: Blueyard

2

het cultuurbeleid zelf en door te zorgen voor meer verbinding met andere beleidsvelden. Op onderdelen betekent dat inhoudelijke vernieuwing en verandering van werkwijzen. Zo willen we dat mensen meer ruimte krijgen om zelf initiatieven te ontplooien. In veel gevallen is een rol van de gemeente of professionele partijen niet of nauwelijks nodig, of enkel ondersteunend. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels bij inwoners, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke om zelf vorm te geven aan hun gewenste cultuurbeleving. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen, van inwoners tot professionals, in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. Bij de totstandkoming van de cultuurvisie hebben we veel positieve energie gezien. Vele partijen zien in Amersfoort kansen en zijn bereid en enthousiast om kunst en cultuur in Amersfoort te versterken. Daar willen we op voortbouwen. Tegelijkertijd zien en horen we ook noodzaak tot verbeteringen. In zijn algemeenheid worden de mogelijkheden voor samenwerking en verbinding binnen het culturele veld en daarbuiten nog niet ten volle benut. Bijvoorbeeld op het vlak van cultuureducatie is er sprake van teveel versnippering en onvoldoende onderlinge afstemming. En het culturele veld ervaart dat scholen beperkt ruimte hebben om aan cultuur te doen. Eenzelfde geluid horen we bijvoorbeeld over samenwerking tussen culturele partijen en partijen in het sociaal domein. Van de gemeente wordt een sterkere verbindende rol verwacht. Dan gaat het over het ‘makelen en schakelen’ tussen partijen in de stad, en over de verbinding met de gemeente zelf. Bij dat laatste gaat het er dan bijvoorbeeld om dat men, in spreekwoordelijke zin, de weg binnen de gemeente makkelijker kan vinden en dat het aanvragen van subsidie eenvoudiger wordt. Waardevolle initiatieven kunnen nu niet altijd worden ondersteund, waardoor de stad kansen misloopt. Participatie Deze nieuwe cultuurvisie is het resultaat van diverse bijeenkomsten, gesprekken en andere ontmoetingen die vanaf medio 2016 tot en met najaar 2017 hebben plaatsgevonden. Vele partijen uit de stad (binnen en buiten het culturele veld) en mensen vanuit de gemeente (raadsleden, collegeleden en ambtenaren van verschillende beleidsdisciplines) hebben hun inbreng geleverd. In het najaar van 2016 heeft de gemeenteraad, ook met partijen in de stad, het cultuurbeleid 2012-2016 geëvalueerd. Onderdeel van de participatie voor de nieuwe cultuurvisie was onder andere een brede bijeenkomst in Flint (30 maart 2017) en een klankbordgroep. Naast formele participatiemomenten, hebben we tijdens diverse andere gesprekken en ontmoetingen met partijen in de stad gesproken over kunst en cultuur in Amersfoort en wat zij van belang vinden voor de cultuurvisie. Daaruit zijn diverse inzichten, kansen en knelpunten naar voren gekomen die we hebben verwerkt in onze cultuurvisie. Ook voor de Visie Stadshart (2017), waarin cultuur een belangrijk thema is, heeft in 2016 een breed participatietraject plaatsgevonden waaruit input voor de cultuurvisie is gekomen.

3

Reikwijdte en begripsbepaling

In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030 beschreven. Het cultuurbeleid gaat over uitingen van kunst en cultuur. Muziek, literatuur, dans, theater, architectuur en beeldende kunst zijn daar voorbeelden van. Naarmate de menselijke uitingsvormen zich ontwikkelen, ontstaan er ook nieuwe kunstvormen, denk aan film en video, hoorspel of interactieve digitale media. Voor de leesbaarheid en het gemak spreken we hier in de regel over cultuur en in enkele gevallen over kunst en cultuur; we bedoelen met cultuur altijd kunst en cultuur. Daarnaast heeft cultuur ook een ruimere betekenis: het gaat dan over volkscultuur, gewoonten, geschiedenis, wetenschap, taal, religie, filosofie en dergelijke. Deze ruimere betekenis van cultuur is hier niet van toepassing. Kunstuitingen kunnen gaan over alles wat er zich in de wereld afspeelt en wat zich in een mens afspeelt, zoals gedachten, ideeën en gevoelens. Of iets nu echt kunst wordt gevonden of alleen maar kunstzinnig of ‘knap gemaakt’ wordt onder andere bepaald door de tijdsgeest en hoe mensen ernaar kijken. Onze cultuurvisie gaat niet over het definiëren van kunst of het bepalen van kwalitatieve maatstaven. Met deze cultuurvisie willen we dat de brede waarde en betekenis van cultuur voor Amersfoort tot uiting kan komen. Leeswijzer In paragraaf 2 geven we onze visie op cultuur in Amersfoort. Hierin beschrijven we de waarde en betekenis die cultuur heeft of zou moeten hebben, en daarmee de (abstracte) effecten die we nastreven. Dit is een visie voor lange termijn en gericht op 2030. In paragraaf 3 vertalen we dat naar opgaven waar we richting 2030 concreet aan werken. Dat zijn opgaven die we in het hier en nu zien en die richting geven aan de uitvoering. Op langere termijn ontstaan wellicht accentverschuivingen of ontstaan nieuwe opgaven. In paragraaf 4 gaan we in op de uitvoering en de rollen van de gemeente en andere partijen.

4

2) Onze visie op cultuur in Amersfoort ----------------------------------------------------------------------------- Brede waarde en betekenis van cultuur Cultuur kan op verschillende manieren worden beleefd. Als ‘producent’ gaat het om zelf kunst of cultuur maken, er actief aan meedoen. Dat kan professioneel zijn, als hobby of educatief. Als ‘consument’ gaat het bijvoorbeeld om het bezoeken van een concert, theater, een museum of een evenement. Of thuis genieten van een boek, film, muziek of youtube video. Ook op straat kan cultuur worden beleefd, met kunstwerken in de openbare ruimte, de etalage van een galerie, architectuur van gebouwen en al het erfgoed dat nog aanwezig is. Cultuur wordt in alle delen van de samenleving beleefd, en kent dan ook een even zo grote diversiteit. Iedereen heeft eigen voorkeuren en hecht er op individuele manier waarde aan. En de samenleving is continu in beweging als gevolg van onder andere generatieverschillen, de trek naar de stad, migratie en technologische vooruitgang. Met bijvoorbeeld de doorontwikkeling van internet en social media ontstaan er telkens nieuwe mogelijkheden om cultuur te maken of te beleven. Cultuur staat niet alleen op zichzelf. Een bruisend cultureel klimaat maakt Amersfoort aantrekkelijk, om te wonen of te bezoeken. Voor de economische vitaliteit is cultuur van belang. Cultuur kan mensen bij elkaar brengen en zorgen voor verbinding. Rond opgaven in het sociaal domein kunnen culturele activiteiten een rol van betekenis spelen. Onze cultuurvisie is een brede benadering van cultuurbeleid. Om de brede waarde en betekenis van cultuur voor Amersfoort te verankeren in ons beleid, gaan we uit van drie samenhangende invalshoeken die we willen versterken:

1. De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving 2. Cultuur voor een aantrekkelijke stad 3. Cultuur voor een verbonden stad

5

De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving De beleving van kunst en cultuur heeft een specifieke waarde voor mensen, en voor de samenleving als geheel. Op zichzelf vinden wij kunst en cultuur van grote waarde voor Amersfoort. Of het nu gaat om artistieke hoogvliegers of meer gewone culturele uitingen. Cultuur draagt bij aan inspiratie, creativiteit, verbeeldingskracht en individuele expressie. Cultuur kan vermaak zijn, humor, (ont)spanning, meditatief. Cultuur biedt reflectie op het leven, de maatschappij en wie wij zijn als mens. Cultuur verhoogt welbevinden en gezondheid. Cultuur leert ons over de geschiedenis en over normen en waarden. Richting de toekomst kan het grenzen helpen stellen of juist oprekken. En cultuur kan experimenteel zijn of experiment uitlokken. Het ontwikkelen van culturele competenties is van belang om te kunnen participeren in de samenleving en de arbeidsmarkt: meer en meer worden vaardigheden gevraagd als creativiteit, nieuwsgierigheid, het vermogen om oplossingen te bedenken en ideeën over te brengen of te verbeelden. Deze zogenaamde ‘21st century skills’ worden extra ontwikkeld door actieve deelname aan en beleving van cultuur. De intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving is niet eenduidig te bepalen. We vinden dat cultuur er voor iedereen is in Amersfoort en we koesteren onze diversiteit. Cultuur voor een aantrekkelijke stad Cultuur vinden we van grote betekenis voor de stedelijke identiteit en vitaliteit van Amersfoort. Bij stedelijkheid hoort in onze visie een rijk cultureel klimaat. Cultuur draagt bij aan een bruisend en levendig klimaat, of juist voor plekken of momenten van verstilling. Voor de groei van Amersfoort en de verdere verstedelijking, is een sterk cultureel klimaat een voorwaarde en aanjager tegelijk. Een aantrekkelijke stad biedt mensen meer dan alleen prettige woonmilieus, banen en goede bereikbaarheid. Een aantrekkelijke stad biedt een stedelijke omgeving die ook inspeelt op het (toenemende) belang van beleving, levendigheid en ontmoeting. In de wetenschappelijke literatuur wordt in dat verband gesproken over stedelijke 'amenities' of woonattracties. Woonattracties waar steden dan vooral een stimulerende rol kunnen spelen zijn cultuur en ruimte bieden voor voorzieningen als horeca en detailhandel. Daarnaast zijn historiciteit en een aantrekkelijke openbare ruimte (bijvoorbeeld met kunstwerken) van belang. Cultuurmakers zoals kunstenaars, artiesten, acteurs, schrijvers zorgen voor creativiteit en meer innovatiekracht. Dat is goed voor de economische vitaliteit en het vestigingsklimaat voor bedrijven in Amersfoort. En cultuurmakers verrijken het openbare leven, bijvoorbeeld met culturele activiteiten of kunst in de openbare ruimte. Via de waarde en betekenis die cultuur heeft voor een aantrekkelijke stad, heeft cultuurbeleid raakvlakken met beleidsvelden als het woon- en leefklimaat, economie, toerisme, citymarketing, ruimtelijke ordening, monumentenzorg en beheer openbare ruimte.

6

Cultuur voor een verbonden stad We willen in Amersfoort een inclusieve samenleving waarin iedereen mee kan doen, zichzelf kan ontplooien en bijdragen aan de samenleving. Cultuur heeft een belangrijke rol bij het bevorderen van participatie: het activeert mensen en brengt mensen samen. Dat is goed voor het welzijn en welbevinden van mensen, en voor de samenhang in de wijken en in de stad. Cultuur draagt dan ook bij aan een verbonden stad. Voor een verbonden stad vinden wij het belangrijk om in te spelen op diversiteit. In een inclusieve samenleving hebben mensen in de eerste plaats verbinding binnen de ‘eigen’ groep. In dat licht vinden we dat er in Amersfoort voor een grote diversiteit aan mensen een aantrekkelijk cultureel klimaat moet zijn. En daarnaast betekent een inclusieve samenleving dat er verbinding (of op zijn minst begrip en respect) is met ‘de ander’. Kunst en cultuur kunnen mensen van verschillende achtergrond of leefstijl dichter bij elkaar brengen. Immers, kunst kan universeel zijn, of kunst van ‘de ander’ kan juist verfrissend en aansprekend worden gevonden. In het bijzonder hebben we aandacht voor (kwetsbare) mensen die niet vanzelfsprekend mee kunnen doen aan cultuur. We vinden dat iedereen van cultuur moeten kunnen genieten. Daartoe verbinden we het cultuurbeleid aan opgaven in het sociaal domein en vooral in de wijken en dicht bij de mensen. Denk aan het bestrijden van eenzaamheid, het bevorderen van gezondheid, het bieden van een steun in de rug voor mensen in armoede, het bevorderen van toegankelijkheid van het culturele aanbod voor mensen met een beperking, het stimuleren van integratie. Dat zien we als een sociaal-maatschappelijke investering in mensen die dat nodig hebben. En het verrijkt het culturele klimaat, bijvoorbeeld als er nieuwe, aansprekende uitingen van kunst en cultuur ontstaan of als meer mensen culturele instellingen of evenementen bezoeken. Via de waarde en betekenis die cultuur heeft voor een verbonden stad, heeft cultuurbeleid raakvlakken met beleidsvelden als het woon- en leefklimaat (op stedelijk, wijken buurtniveau), welzijn, zorg, onderwijs, arbeidsmarkt, integratie, diversiteit.

7

3) Opgaven richting 2030 -------------------------------------------------- Inwoners van Amersfoort vinden kunst en cultuur belangrijk voor hun stad. We zien echter dat het culturele klimaat onder druk staat en dat Amersfoort in vergelijking met andere steden laag scoort op kunst en cultuur. We staan voor een inhaalslag. En met het oog op de verdere groei en verstedelijking van Amersfoort richting 2030 is een schaalsprong nodig. Inwoners vinden het belangrijk dat het cultuuraanbod meegroeit met de ontwikkeling van de stad. Het culturele klimaat in Amersfoort moet worden versterkt. Alleen dan kan de in de vorige paragraaf beschreven brede waarde en betekenis van cultuur in Amersfoort tot uiting komen. Richting 2030 zien we zes brede opgaven waar we, met partijen in de stad en daarbuiten, aan gaan werken. Iedere opgave draagt bij aan alle drie invalshoeken van onze visie op cultuur: de intrinsieke waarde van cultuur voor mens en samenleving, cultuur voor een aantrekkelijke stad en cultuur voor een verbonden stad. Er is dan ook overlap tussen de opgaven:

Opgave 1: Diversiteit De samenleving is divers en dat zal alleen maar verder toenemen, bijvoorbeeld door toenemende verschillen van leefstijlen, demografische trends of de komst van migranten. Deels leidt dat ook tot tegengestelde behoeften, variërend per persoon of moment. De een is op zichzelf gericht en de ander zoekt vooral saamhorigheid. Het ene moment zoekt iemand beleving en (inter)actie, en het andere moment verstilling of zingeving. Om te stimuleren dat er in Amersfoort voor een grote diversiteit aan mensen een aantrekkelijk cultureel klimaat is, zetten we in op het vergroten van de diversiteit. Dat heeft twee kanten:

8

We willen veel variatie en afwisseling binnen het culturele klimaat in Amersfoort. Hier gaat het om diversiteit in algemene zin zodat er een aantrekkelijk cultureel klimaat is voor alle leeftijden, leefstijlen et cetera. En om een cultureel aanbod van vele verschillende uitingen en vormen, en van artistieke hoogvliegers tot experimentele kunst tot meer gewone culturele uitingen. Om in Amersfoort een breder publiek te bedienen is het belangrijk dat er voldoende laagdrempelige kunst en cultuur is, zowel om zelf te doen en proberen in bijvoorbeeld open atelierruimtes of te genieten van bijvoorbeeld muziek, film, fotografie, cabaret, street art. De ervaring leert dat vanuit laagdrempelige vormen uiteindelijk interesse kan ontstaan voor cultuur in brede zin en de culturele massa ontstaat die nodig is.

Daarnaast richten we ons op specifieke knelpunten rond diversiteit. We willen dat alle mensen voldoende mogelijkheden hebben om de cultuurbeleving te hebben die ze willen, en waar ze gelukkig van worden. Met deze opgave sluiten we bijvoorbeeld aan bij de passage over culturele participatie in het VN Verdrag voor rechten van mensen met een beperking: ‘We moeten het mogelijk maken dat mensen met een beperking op voet van gelijkheid met anderen kunnen deelnemen aan het culturele leven.’ Dan gaat het bijvoorbeeld om toegankelijkheid van gebouwen of evenementen. Het vergroten van diversiteit rondom cultuur koppelen we aan ons programma Diversiteit. Speerpunten daarin zijn mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk of psychisch), sexuele diversiteit en etnisch-culturele diversiteit. Deze opgave is sterk generiek van aard: diversiteit speelt bij alle andere opgaven een rol, of het nu gaat om cultuureducatie, jongeren, makers, het cultuuraanbod of de aansluiting met het sociaal domein. Opgave 2: Cultuureducatie Kinderen die in hun jonge jaren culturele competenties ontwikkelen en veel met kunst en cultuur in aanraking komen, zullen dat in veel gevallen op latere leeftijd ook doen. Om ook in de toekomst een sterk cultureel klimaat te hebben, dat dan gedragen wordt door de kinderen van nu, gaan we de culturele ontwikkelingsmogelijkheden voor kinderen versterken. Extra aandacht voor kinderen past bovendien bij het profiel van Amersfoort als (jonge) gezinsstad.

9

Bij cultuureducatie hebben we het dan over schoolgaande kinderen, dus pakweg tot 18 jaar. Opgave 3: Jongeren gaat specifiek in op de fase daarna (vanaf pakweg 16 jaar). Cultuureducatie gaan we stimuleren in de driehoek van het gezin, de school en de vrije tijd. Dat koppelen we ook aan ons Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs waarin cultuureducatie een van de sporen is binnen een bredere, wijkgerichte aanpak voor talentontwikkeling van kinderen. Om voor gezinnen cultuur in Amersfoort aantrekkelijk te maken, is het van belang dat aanbod voor volwassenen gecombineerd wordt met aanbod voor kinderen, bijvoorbeeld via programmering of ruimtes voor kinderen. Dergelijk gezinsaanbod is interessant voor Amersfoortse inwoners, maar ook voor bezoekers.

Scholen vervullen een belangrijke rol bij cultuureducatie. Scholen kunnen, in samenwerking met diverse partijen uit het culturele veld in Amersfoort, kinderen met diverse culturele uitingen kennis laten maken. Het is belangrijk dat de hele schoolgaande periode tot en met 18 jaar aan cultuureducatie wordt gedaan: een doorgaande leerlijn in het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs. Cultuureducatie via ABC scholen biedt ook mogelijkheden. In de vrije tijd, buiten het gezin om, kan het in de eerste plaats gaan om de buitenschoolse opvang. In de tweede plaats is het van belang dat er een goed en divers lesaanbod is, privé of in groepsverband. We vinden het daarbij belangrijk dat er een brede diversiteit aan kunstvormen wordt aangeboden, ook de vormen die bij een kleine groep in trek zijn (denk aan bijzondere muziekinstrumenten of buitenlandse cultuur).

10

Rondom cultuureducatie zien we enkele specifieke thema’s waar we aandacht voor hebben. Bij de cultuurbeleving van kinderen speelt technologische vooruitgang een prominente rol. Film- en beeldcultuur winnen aan belang (consumptief en als maker), en het gebruik van media. Daarbij is er ook een relatie tussen cultuureducatie en mediawijsheid: dat kinderen leren hoe beeld en media de grenzen laten vervagen tussen werkelijkheid en fictie, en in algemene zin over het gebruik van social media in de sociale omgang. Dat sluit aan bij een breder thema: het ontwikkelen van zogenaamde ‘21st century skills’ zoals creativiteit en communicatie. Deze worden extra ontwikkeld door actieve deelname aan en beleving van cultuur en het gericht ontwikkelen van culturele competenties. Opgave 3: Jongeren We vinden het van belang dat het culturele klimaat in Amersfoort jongeren in staat stelt de door hen gewenste cultuurbeleving te hebben. We richten ons op jongeren van pakweg 16 jaar tot midden twintig. Behoeften zijn uiteenlopend en divers. Als rode draad staan beleving en ontmoeting centraal. Veel jongeren beleven cultuur vooral als vorm van uitgaan, denk aan een popconcert, dance feest, bioscoop of een festival. Minstens zo belangrijk zijn vaste (culturele) ontmoetingsplekken. Ook via internet en social media komen jongeren in aanraking met cultuur. We stimuleren dat jongeren voldoende ruimte krijgen om zelf hun aanbod (mede) vorm te geven: voor en door jongeren. Jongeren kunnen zelf culturele activiteiten organiseren of instellingen en evenementenorganisaties kunnen jongeren betrekken bij hun programmering.

11

Voor jongeren die zelf muziek maken, schilderen, video’s maken et cetera willen we, waar nodig, dat er goede faciliteiten zijn. We denken dan bijvoorbeeld aan een gevarieerd en betaalbaar cursusaanbod of de aanwezigheid van begeleiders (professioneel of vrijwilligers) die jongeren helpen bij hun talentontwikkeling. Het helpt als er specifieke, laagdrempelige plekken zijn waar jongeren makkelijk terecht kunnen voor kennis, faciliteiten of gewoon om elkaar te ontmoeten. Muziek en beeldcultuur zijn de belangrijkste kunstvormen waar jongeren interesse voor hebben. Voor jongeren zijn vermaak en intense ervaringen belangrijk. Interactie, zelf doen en ontdekken horen daarbij. Trends en voorkeuren wisselen snel. Daarmee ligt er voor diverse instellingen een permanente uitdaging om jongeren breed voor cultuur te interesseren. Digitalisering biedt daarbij kansen. Denk aan het gebruik van eigen smartphones en tablets. Of buiten de muren van een instelling: via internet is het mogelijk om virtueel door musea te wandelen of naar concerten te luisteren. Dergelijke innovatie willen we stimuleren (zie ook opgave 5: Cultuuraanbod).

12

Opgave 4: Makers & Talent Wij willen dat Amersfoort een thuis is voor vele cultuurmakers, zoals kunstenaars, artiesten, theatermakers, acteurs, schrijvers, beeld- en filmmakers, festivalorganisatoren, productiehuizen etc. Het kan gaan om professionals, talenten of amateurkunst (verenigingen). Ons stedelijk klimaat biedt een rijke voedingsbodem voor het ontstaan van kunst en cultuur. En andersom heeft Amersfoort voor de verdere verstedelijking een bruisend cultureel klimaat nodig. Cultuurmakers zorgen daarvoor. Deze opgave over makers en talent gaat over het ontstaan van kunst en cultuur: dat het hier aanwezig is en dat Amersfoort een blijvende bron van productie en vernieuwing is. Opgave 5: Cultuuraanbod gaat dan over de cultuurpresentatie zodat het toegankelijk is voor de consument. Voor de ene cultuurmaker is het voldoende als ze in de stad een prettige woon- of werkplek vinden, de ander zoekt lokale (ver)binding. Voor deze cultuurmakers willen we dat er in Amersfoort een passende infrastructuur is van ‘hardware’ en ‘software’: De ‘hardware’ is fysieke ruimte: atelier- en/of expositieruimte, podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen. Dat kunnen vaste plekken zijn, maar ook tijdelijke plekken, momenten of pop-up concepten. In samenwerking met instellingen of festivalorganisatoren kan ruimte voor het werk van lokale makers en/of talenten worden gereserveerd, en plekken of momenten waarop experimenteel werk een kans krijgt.

Bij de ‘software’ gaat het om organisatorische zaken en faciliteiten. Voor professionals en talentontwikkeling kunnen netwerken, verbinders en de aanwezigheid van begeleiders of coaches behulpzaam zijn. Met name voor jonge makers is het van belang dat er ook na hun 18e, als vervolg op het cultuureducatieve aanbod, partijen klaar staan om de doorontwikkeling te begeleiden. Op artistiek vlak en qua ondernemerschap. Voor een vitaal makersklimaat is ook verbinding met het bedrijfsleven waardevol. Creatieven en ondernemers kunnen elkaar helpen of samenwerken. En in het bijzonder denken wij dan aan de maakindustrie, de vrijetijdssector en de creatieve sectoren. En andersom zorgt dat voor een versterking van het economisch klimaat. Het makersklimaat wordt verder gestimuleerd door verbinding met onderwijs op het vlak van kunst en cultuur. Daarbij is voor economie en onderwijs ook samenwerking in de stedelijke regio Utrecht-Amersfoort belangrijk. Tot slot is er in Amersfoort veel amateurkunst. Dat is in de eerste plaats goed voor het welzijn van de mensen die dat beoefenen. Maar tegelijkertijd is het de brede basis van het culturele veld. Vele amateurkunstverenigingen bieden vaak laagdrempelige voorstellingen en exposities. Vele beoefenaars van amateurkunst zetten zich in als vrijwilliger en zijn regelmatig (betalende) bezoekers. Een bruisend cultureel klimaat kan niet bestaan zonder een brede basis van amateurkunst. Ook daar moet ruimte voor zijn in de stad.

13

Opgave 5: Cultuuraanbod

Amersfoort is de afgelopen decennia sterk gegroeid met een toenemende stedelijkheid. Het inwonertal van Amersfoort zal de komende jaren nog verder stijgen. De groei wordt veroorzaakt door de geboorte van kinderen in Amersfoort en doordat mensen van buiten zich hier vestigen. Denk aan migranten en de trek van jonge, vaak hoogopgeleide stellen / gezinnen die vanuit Amsterdam en Utrecht naar Amersfoort verhuizen. We willen dat het cultuuraanbod richting 2030 meegroeit met deze ontwikkeling. Dat zal stapsgewijs en over langere termijn gaan.

De trek naar de stad, die landelijk en ook internationaal waarneembaar is, is niet alleen een kwantitatief gegeven, maar heeft ook een kwalitatief aspect. Steeds meer mensen willen in de stad wonen met een stedelijke leefstijl, onder andere vanwege de levendigheid en beschikbare voorzieningen zoals cultuur. En in het verlengde zorgt een aantrekkelijk woon- en leefklimaat voor een vitale economie en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. In brede zin en in het bijzonder ook op het vlak van cultuur zal Amersfoort als stad voldoende moeten bieden om ervoor te zorgen dat bijvoorbeeld jonge gezinnen die van Amsterdam en Utrecht uitwijken naar Amersfoort zich aan de stad binden en echt deel worden, in verbinding staan, met de lokale samenleving en economie. Aansprekende culturele functies of evenementen zijn aantrekkelijk voor inwoners en trekken tegelijkertijd cultuurtoeristen naar de stad. Daar horen culturele magneten bij (functies of activiteiten die veel publiek trekken en zorgen voor levendigheid). En daarnaast zijn voor inwoners ook kleinschalige activiteiten welkom, ook in de eigen wijk. Dat vraagt om een goede balans tussen groot en klein, druk en rustig, concentratie in het Stadshart en spreiding over de wijken. Bij deze opgave zoomen we vooral in op het Stadshart; bij opgave 6: Wijken & sociaal domein komt de spreiding over wijken aan bod. Voor de ontwikkeling van het Stadshart is versterking van het culturele aanbod belangrijk, zoals podia, musea, evenementen, cultureel erfgoed (zie de Visie Stadshart). Cultuur is in het Stadshart onderdeel van een breed palet aan functies en omstandigheden. Voor een vitaal Stadshart is de totale functiemix van wonen, kantoren en vrije tijd voorzieningen in combinatie met zaken als bereikbaarheid, een aantrekkelijke openbare ruimte, architectuur (historisch en modern), monumentenzorg, evenementen van belang. We willen een aantrekkelijk cultuuraanbod in het Stadshart voor onze inwoners, waarbij Amersfoort ook een centrumfunctie voor de regio vervult. Aanvullend en nodig om een echte schaalsprong in het Amersfoortse cultuuraanbod mogelijk te maken, willen we ook een sterkere culturele profilering en citymarketing om meer cultuurbezoekers naar het Stadshart te trekken. We denken dan in eerste instantie aan doelgroepen die goed passen bij

14

de demografie van Amersfoort zodat ook inwoners profiteren van de impulsen die extra bezoekers genereren, bijvoorbeeld jonge gezinnen (tevens een doelgroep vanuit wonen campagnes) en ‘empty nesters’/ ouderen. Ook de mogelijkheden voor internationaal cultuurtoerisme willen we benutten. Het cultuuraanbod moet blijvend inspelen op trends in de samenleving, denk aan de invloed van technologie, social media en de beleveniseconomie waarin vermaak, interactie en festivalisering een grote rol spelen. Dat vraagt om blijvende vernieuwing en innovatie in het hele culturele veld: om bestaande doelgroepen te blijven aanspreken en om nieuwe / andere doelgroepen te bereiken. We zien een toenemend belang van regionale samenwerking op meerdere schaalniveaus. Amersfoort heeft een regionale centrumfunctie in Regio Amersfoort. Om dat te versterken is samenwerking met onze buurgemeenten van belang. En we willen dat het cultuuraanbod van Utrecht en Amersfoort vooral complementair zijn en dat we in brede zin profiteren van elkaars nabijheid. We zetten in op samenwerking met gemeente Utrecht en provincie Utrecht op dit vlak. Stedelijke regiovorming is ook van belang om ons in nationaal perspectief en richting het Rijk te positioneren ten opzichte van andere stedelijke regio’s. Tot slot gaan we kort in op enkele culturele functies die in het Stadshart, richting 2030, een stevige positie moeten hebben. Dat willen we niet alleen voor het Stadshart, maar ook in relatie tot de andere vijf opgaven die we in deze cultuurvisie zien. We kijken hier ver vooruit waarbij de haalbaarheid afhankelijk is van toekomstige kansen en (financiële) mogelijkheden. Podia voor onder andere muziek, dans, theater en film kunnen bij uitstek een breed en divers publiek bereiken. Door breed en divers te programmeren kunnen podia op het ene moment bijvoorbeeld jong publiek trekken en het andere moment ouder publiek. Podia vormen een belangrijke schakel in het uitgaan in de avonduren. En overdag kan voor kinderen geprogrammeerd worden. Podia kunnen ook een culturele ontmoetingsfunctie vervullen voor bijvoorbeeld culturele activiteiten, cultuurmakers, kennisdeling, netwerkvorming en dergelijke. De podia hebben in de eerste plaats vooral een regionale functie voor Regio Amersfoort. Er moet een volledig palet aan kleine, midden en grote podia zijn.

Podia kunnen ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld amateurkunstverenigingen, jong talent of als try-out podium. Het versterken van podia sluit ook goed aan bij opgaven als diversiteit, jongeren (poppodium) en makers en talent.

15

Festivals en evenementen zorgen voor levendigheid in straten, op pleinen of in parken.

We willen een goede balans tussen grote en kleine festivals, voor inwoners en voor bezoekers en van verschillende culturele disciplines. Ook een goede spreiding over de stad en over de seizoenen is belangrijk. Het versterken van culturele festivals en evenementen sluit goed aan bij opgaven als jongeren (muziekfestivals), makers en talent (laagdrempelig podium) en als er specifieke

programmering voor kinderen is, ook bij cultuureducatie. Bovendien is er een relatie / overlap met bijvoorbeeld sport, economie, welzijn en duurzaamheid. Vanuit deze brede invalshoek, vormen evenementen (in brede zin, dus niet alleen culturele evenementen) ook een goed middel om in te zetten voor profilering en citymarketing. In het kader van ons bredere evenementenbeleid willen we ieder jaar enkele topevenementen met landelijke uitstraling. Dat kan door bestaande evenementen met potentie kansen te bieden om door te ontwikkelen, of door nieuwe en/of eenmalige evenementen naar Amersfoort te halen. Musea vervullen overdag in het Stadshart een belangrijke rol in combinatie met andere functies. Vaak wordt museumbezoek gecombineerd met horeca bezoek, winkelen of een stadswandeling door de historische binnenstad. De musea zijn net buiten het kernwinkelgebied en de horecapleinen gesitueerd en kunnen daarmee extra loop in het Stadshart brengen en de gemiddelde verblijfstijd verlengen. Om meer bezoekers voor een ‘dagje Amersfoort’ naar Amersfoort te kunnen trekken en de nationale aantrekkingskracht te vergroten, is versterking van het museum aanbod in het Stadshart nodig. Voor musea ligt er een belangrijke opgave om een meer divers publiek te trekken. Musea spelen ook een belangrijke rol bij cultuureducatie van kinderen en kunnen ruimte voor lokale (jonge) kunstenaars bieden.

Het Eemhuis heeft een belangrijke functie in het Stadshart als bezoeken ontmoetingsplek. De instellingen in het Eemhuis willen dit gezamenlijk versterken. Scholen in de Kunst, de Bibliotheek en het Archief Eemland hebben een regionale rol. KAdE is een van de pijlers van het museum aanbod in Amersfoort en biedt exposities met (inter)nationale uitstraling. Scholen in de Kunst en de Bibliotheek werken ook veel buiten de eigen muren, op scholen en

16

bij welzijnsinstellingen, bereiken publiek van jong tot oud en spelen een verbindende rol binnen het culturele veld en het bevorderen van culturele activiteiten in de wijken. De functie van de Bibliotheek is daarbij sterk in ontwikkeling en heeft een steeds bredere betekenis, bijvoorbeeld op het vlak van educatie, ontmoeting en verbinding.

Amersfoort is rijk aan cultureel erfgoed, in het Stadshart en daarbuiten. Dit draagt in hoge mate bij aan de aantrekkelijkheid van de stad. Denk aan de historische binnenstad, industrieel erfgoed, militair erfgoed of het Rietveldpaviljoen.

Er zijn hier ook diverse instellingen op dat vlak gevestigd, waaronder het Archief Eemland met een bezoekersfunctie of rijksinstellingen zoals het RCE. Het is van belang dat het erfgoed behouden en versterkt wordt, en dat er passende (al dan niet culturele) activiteiten kunnen plaatsvinden. Ook kunst in de openbare ruimte draagt bij aan de cultuurbeleving.

Het erfgoed en de rustigere delen van de historische binnenstad kunnen in het Stadshart een prettige balans brengen waarbij ook ruimte is voor verstilling. Ook zien wij meerwaarde als museale functies met erfgoed worden gecombineerd. Opgave 6: Wijken & sociaal domein Cultuur kan mensen activeren en samenbrengen, en dat bevordert de participatie van mensen in de samenleving. De wijk is daarbij een belangrijk schaalniveau. Laagdrempelige activiteiten nodigen uit om aan mee te doen. En in de wijk kunnen mensen makkelijker eigen

17

initiatieven ontplooien. Dicht bij de mensen, met elkaar en kleinschaligheid zijn sleutelwoorden bij de opgave om culturele activiteiten in de wijken te realiseren. Daarbij zien we twee kanten: Aan de ene kant zien we dat als een investering in de verbinding en saamhorigheid binnen wijken. Hierin zien we vooral een belangrijke rol voor bewoners. Saamhorigheid komt van onderop. Waar nodig kunnen meer professionele en/of georganiseerde partijen daarbij helpen, denk binnen het culturele veld aan de instellingen, makers, amateurkunstverenigingen en ook aan partijen buiten het culturele veld. Hier is overlap met opgave 1: Diversiteit. Wijken verschillen van elkaar qua bevolkingssamenstelling waardoor er ook een grote diversiteit aan culturele activiteiten ontstaat als mensen die zelf in hun wijk organiseren. Dat vraagt ook om voldoende spreiding van culturele activiteiten over de wijken.

Aan de andere kant willen we het cultuurbeleid verbinden aan opgaven in het sociaal domein. Bij het realiseren van (kleinschalige) activiteiten in de wijken kan aansluiting worden gezocht bij bijvoorbeeld welzijnswerk, zorg, buurtwerk, jongerenwerk en dergelijke. Ook de aansluiting met onderwijs en sport hoort daarbij. Ook hier willen we zoveel mogelijk ruimte laten voor initiatief van mensen zelf, aansluitend bij de voor het sociaal domein vastgestelde werkwijze ‘Indebuurt’. De rol van vrijwilligers en netwerken is belangrijk, en waar nodig met ondersteuning van professionele partijen uit het sociaal domein of het culturele veld. Bij de verbinding van cultuurbeleid met het sociaal domein kan aan vele thema’s worden gedacht. Enkele voorbeelden: Aandacht voor cultuureducatie en cultuurparticipatie van kinderen, draagt bij aan doelstellingen in het onderwijs- of jeugdbeleid. In het programma Jeugd en Onderwijs is aandacht voor cultuureducatie en cultuurparticipatie van de jeugd. Bij ouderen of mensen met een zorgbehoefte zijn er raakvlakken met het bestrijden van eenzaamheid of het bevorderen van gezondheid. Voor de cultuurparticipatie van mensen met een beperking (lichamelijk, verstandelijk of psychisch) is bijzondere aandacht nodig, denk aan toegankelijkheid van gebouwen en evenementen of maatwerk bij deelname aan culturele activiteiten. Dit raakt onder andere aan het programma Diversiteit. Voor mensen die leven in of op de rand van armoede kan cultuurparticipatie de zelfredzaamheid bevorderen en zo helpen bij het vinden van een weg uit de armoede. Bijvoorbeeld het Jeugdcultuurfonds en ons minimabeleid bieden instrumenten om daar invulling aan te geven.

18

4) Uitvoering -------------------------- Rollen van gemeente en andere partijen Voor de uitvoering van deze cultuurvisie zijn vele partijen aan zet met verschillende rollen. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. In de stad is veel creativiteit, talent en ondernemerschap aanwezig. Vanuit de gemeente en samen met andere (professionele) partijen willen we dat faciliteren en stimuleren. De rol van de gemeente kan daarin variëren, bijvoorbeeld verbinden, initiëren, kennis delen, prestatieafspraken maken, subsidie verlenen, opdrachtgeverschap et cetera. Voor de uitvoering van de cultuurvisie zien we enkele belangrijke randvoorwaarden of condities die we samen met partijen in de stad willen verbeteren: Cultuur heeft een brede waarde en betekenis die verder reikt dan alleen het culturele klimaat en dus is er ook overlap met andere beleidsvelden. We willen het cultuurbeleid verbinden met andere beleidsvelden. We willen vooral dat mensen de ruimte krijgen om zelf initiatieven te ontplooien. Door meer los te laten, ontstaan meer prikkels bij inwoners, ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke om zelf vorm te geven aan hun gewenste cultuurbeleving. Verbinding en samenwerking binnen het culturele veld is essentieel. Ook tussen partijen van verschillende culturele disciplines (zoals beeldende kunst, muziek, dans, toneel et cetera) en met een verschillend profiel (zoals instellingen, evenementenorganisaties, zelfstandige makers, gevestigde en nieuwe spelers et cetera). Ook de samenwerking met actoren buiten het culturele veld, zoals onderwijs, welzijnswerk, het bedrijfsleven en dergelijke, is nodig. Daar ligt primair een taak voor partijen in de stad. Om samenwerking te bevorderen zet de gemeente in op een verbindende rol.

Ook van de culturele basisinstellingen verwachten wij dat zij samenwerken, aan elkaar complementair zijn en een belangrijke rol als verbinder spelen, bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren (in en buiten de instelling), initiatieven van onderop te ondersteunen of hun pand te gebruiken als ontmoetingsruimte voor derden. Voorop blijft staan dat zij opereren vanuit hun kerntaak en eigen kracht. Daarbij is het in de eerste plaats van belang dat de instellingen een gezonde bedrijfsvoering kunnen hebben en de ruimte hebben om te investeren in zaken als samenwerking en innovatie.

19

De gemeente heeft binnen de begroting middelen beschikbaar om te investeren in het culturele klimaat. Om dat zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten, zien we in algemene zin een aantal opgaven. Zo willen we in ons cultuurbudget voldoende flexibiliteit hebben om in te kunnen spelen op actuele en toekomstige ontwikkelingen. Met de basisinstellingen, die structurele subsidie ontvangen, maken we prestatieafspraken. Hetzelfde doen we met partijen die meerjarige subsidie ontvangen (telkens maximaal vier jaar). Structurele of meerjarige subsidie biedt partijen zekerheid, wat nodig is om duurzaam te investeren in het culturele klimaat. Daarnaast willen we het voor partijen in de stad met goede initiatieven zo eenvoudig mogelijk maken om incidenteel een bijdrage te vragen. Tegelijkertijd moeten eerlijke spelregels en een goede verantwoording gewaarborgd blijven. Projectsubsidies bieden daartoe goede mogelijkheden. We kunnen projectsubsidies voor wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk aanjagend karakter. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen kleine en grote projecten waarbij voor kleine projecten extra kan worden ingezet op laagdrempeligheid en een beperkte overhead voor indieners. Ook kan aan andere (financiële) instrumenten worden gedacht, bijvoorbeeld een revolverend fonds, microkredieten, een jongerenfonds, een impulsprogramma. Het gaat erom dat partijen makkelijk kunnen investeren in het culturele klimaat. We zetten ook in op samenwerking met andere partners buiten de stad, bijvoorbeeld binnen Regio Amersfoort of met provincie en gemeente Utrecht. Dat past bij de regionale centrumfunctie van Amersfoort en stedelijke regiovorming. Daaronder hoort ook het volgen en waar mogelijk beïnvloeden van regionale, provinciale en landelijke beleidsdiscussies, vanuit de positie en opgaven van Amersfoort. Het culturele veld in Amersfoort heeft in toenemende mate met ontwikkelingen buiten de gemeentegrenzen te maken en een goede verbinding hiermee kan de stad veel opleveren.

Uitvoeringsagenda De Cultuurvisie Amersfoort 2030 beschrijft kernachtig en op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030. Deze visie en de daarin genoemde ambities en opgaven zijn mede bepaald op basis van behoeften en ideeën uit de stad, van het culturele veld en daarbuiten. De gemeentelijke inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in cultuur in Amersfoort. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. Met het oog op de toekomst zetten we met de cultuurvisie een richting in die we gaandeweg gaan realiseren, en die nog ruimte laat voor nadere invulling met partijen in de stad. Voor de uitvoering bepaalt de gemeenteraad de prioriteiten op basis waarvan het college van Burgemeesters en Wethouders een Uitvoeringsagenda maakt. Die wordt jaarlijks geactualiseerd, met (blijvende) inbreng van partijen uit de stad.

20

In de Uitvoeringagenda nemen we alleen activiteiten op waar de gemeente een rol heeft. De stad pleegt uiteraard een veel bredere inzet voor het culturele klimaat in Amersfoort. Wij zien het als een blijvende uitdaging om daar met onze inzet goed op aan te sluiten.

Pagina 1


Opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda

Stad met een hart

2

1) Inleiding -----------------------

Van visie naar prioriteiten naar de eerste Uitvoeringsagenda

In de Cultuurvisie Amersfoort 2030 staat op hoofdlijnen ons cultuurbeleid richting 2030

beschreven. De realisatie zal niet van vandaag op morgen gaan en niet alles kan tegelijk

worden opgepakt, dat geldt voor de gemeente en voor partijen in de stad. De gemeentelijke

inzet is erop gericht dat partijen in de stad beter in staat zijn om te kunnen investeren in

cultuur in Amersfoort. Stapsgewijs gaat de uitvoering vorm krijgen.

In de cultuurvisie hebben we in de afsluitende paragraaf ‘Uitvoering’ aangegeven dat voor de

uitvoering de gemeenteraad de prioriteiten vaststelt en dat het college van Burgemeester &

Wethouders vervolgens een Uitvoeringsagenda maakt, met (blijvende) inbreng van partijen in

de stad. Onze inzet bestaat uit een mix van lopende activiteiten en activiteiten die we nieuw,

anders of met extra ambitie oppakken. Op basis van de brede participatie die we het afgelopen

jaar voor de cultuurvisie hebben gedaan, is op dit moment die nieuwe inzet voor een deel al

concreet te benoemen. Voor een deel is nadere verkenning nodig, ook met partijen in de stad.

Dit betekent dat we nu nog geen volledig uitgewerkte Uitvoeringsagenda presenteren.

Voor de uitvoering van de cultuurvisie stelt de gemeenteraad nu voor 2018 de prioriteiten vast

(zie het document ‘Cultuurvisie Amersfoort 2030 – Prioriteiten voor de uitvoering in 2018’).

Hier zal het college van Burgemeester & Wethouders met voorrang mee aan de slag gaan.

Onze overige inzet voor de cultuurvisie hebben we op hoofdlijnen in dit document beschreven

en vormt de opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda. Dit betreft enkele concrete activiteiten

en heeft verder in hoofdzaak nog een sterk verkennend karakter. Daarmee ontwikkelen we in

de loop van 2018 stapsgewijs en met partijen in de stad de Uitvoeringsagenda voor de

cultuurvisie.

We hebben uiteindelijk voor ogen dat we in de Uitvoeringsagenda onze inzet telkens voor een

jaar bepalen en een globale vooruitblik geven door 2 a 3 jaar vooruit te kijken. Ieder jaar

actualiseren we de Uitvoeringsagenda met (blijvende) inbreng van partijen uit de stad.

Rol van de raad

De Uitvoeringsagenda blijft binnen de prioriteiten die de gemeenteraad vaststelt. Omdat de

raad nu alleen voor 2018 prioriteiten vaststelt, zal het college van Burgemeester &

Wethouders in de loop van 2018 eerst aan de raad besluitvorming vragen voor de prioriteiten

voor de volgende 2 a 3 jaar, voordat het college de Uitvoeringsagenda vaststelt.

Nieuwe manieren van (samen)werken

We zetten met de Cultuurvisie Amersfoort 2030 in op verbreding van het cultuurbeleid:

binnen het cultuurbeleid zelf en door te zorgen voor meer verbinding met andere

beleidsvelden. Bij de realisatie van de cultuurvisie zijn dan ook vele partijen betrokken. Om te

stimuleren dat partijen in de stad meer investeren in cultuur in Amersfoort, zien we diverse

randvoorwaarden die we willen verbeteren. Dat gaat in sterke mate over een verandering van

werkwijzen (bij de gemeente en partijen in de stad) en het opbouwen van nieuwe manieren

van samenwerking:

3

Zo zijn verbinding en samenwerking van groot belang, binnen Amersfoort en op regionale

schaal. Het gaat dan om samenwerking binnen het culturele veld, waarbij we in het bijzonder

willen stimuleren dat partijen van verschillende disciplines (zoals kunstenaars, makers,

artiesten, musea, podia, evenementenorganisaties, cultuureducatieve organisaties et cetera)

meer samenwerken. Ook willen we samenwerking stimuleren van partijen in het culturele

veld met partijen buiten het culturele veld, zoals onderwijs, welzijnswerk, het bedrijfsleven en

dergelijke. Op regionale schaal gaat het om samenwerking met gemeente Utrecht en provincie

Utrecht voor de stedelijke regio Utrecht-Amersfoort en om samenwerking binnen Regio

Amersfoort.

De culturele basisinstellingen zijn belangrijk voor ons culturele klimaat. We willen dat de

culturele basisinstellingen toekomstbestendig en financieel weerbaar zijn. Gezien de

bezuinigingen van de afgelopen jaren is dit geen vanzelfsprekendheid en is nadere analyse

vereist.

Tegelijkertijd willen we meer ruimte creëren voor de kracht van inwoners, cultuurmakers,

ondernemers, vrijwilligers, netwerken en dergelijke. Door meer los te laten, ontstaan meer

prikkels voor initiatieven van onderop zodat mensen zelf vorm kunnen geven aan hun

gewenste cultuurbeleving. Waar nodig ondersteunen we dat, bijvoorbeeld door een

verbindende rol te vervullen of met (project)subsidie die flexibel en laagdrempelig zijn.

Als gemeente kunnen we op verschillende manieren een rol spelen om de randvoorwaarden

voor het culturele klimaat in Amersfoort te verbeteren. Het gaat dan onder andere om het

versterken van de verbindende rol van de gemeente, het (beter) uitlokken van initiatieven met

(project)subsidie en meer regionale samenwerking.

Bij de totstandkoming van de cultuurvisie hebben we veel positieve energie gezien. Vele

partijen in de stad willen kunst en cultuur in Amersfoort versterken. Daar willen we op

voortbouwen.

Leeswijzer

In paragraaf 2 geven we een totaaloverzicht van onze generieke inzet en onze inzet per

opgave. Hierin zijn ook de prioriteiten uit het document ‘Cultuurvisie Amersfoort 2030 –

Prioriteiten voor de uitvoering in 2018’ opgenomen.

In paragraaf 3 geven we een overzicht van de financiële middelen voor de uitvoering.

In de bijlage is op hoofdlijnen een analyse van het culturele klimaat in Amersfoort

opgenomen. Achtereenvolgens geven we in vogelvlucht een beschrijving van:

1. De demografie van Amersfoort gecombineerd met enkele algemene ontwikkelingen in

de samenleving.

2. Het culturele klimaat van Amersfoort in cijfers (inclusief een vergelijking met andere

steden) en op basis van de beleving en meningen van inwoners.

3. Een beeld van de vitaliteit van de culturele basisinstellingen.

4. Trends in kunst en cultuur.

5. Relevant cultuurbeleid van andere overheden.

4

2) Opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda --------------------------------------------------------------------------------------

In deze paragraaf geven we op hoofdlijnen een totaaloverzicht van onze inzet voor de

cultuurvisie. Dat gaat om prioriteiten van de gemeenteraad (die we met voorrang in 2018

oppakken) en onze overige inzet. De overige inzet heeft op veel onderdelen nog een sterk

verkennend karakter en sommige activiteiten zijn al concreet. Voor de overige activiteiten en

verkenningen is nog een nadere fasering nodig (niet alles kan tegelijk in 2018 worden

opgepakt), een en ander afhankelijk van de ambtelijke capaciteit en de inzet die partijen in de

stad kunnen plegen.

Zodoende ontwikkelen we in de loop van 2018 stapsgewijs en met partijen in de stad de

Uitvoeringsagenda voor de cultuurvisie. Het overzicht op de volgende pagina’s vormt de

opmaat naar de eerste Uitvoeringsagenda. Het is telkens in drie delen opgebouwd:

1) Een puntsgewijze samenvatting van de (belangrijkste) ambities uit de cultuurvisie. De

ambities bepalen de richting van onze inzet. 2) Een globale, puntsgewijze schets van de huidige stand van zaken. Dat is onder andere

gebaseerd op een analyse op hoofdlijnen van het culturele klimaat in Amersfoort (zie

de bijlage) en uit input van de participatie. De stand van zaken geeft de aanleiding

voor onze inzet weer. 3) De activiteiten en verkenningen die we gaan doen, onderverdeeld naar prioriteiten in

2018 en overige inzet.

5

Generieke inzet

Ambities cultuurvisie (generiek):

- Brede, integrale benadering van cultuurbeleid met meer verbinding en samenwerking.

- Efficiënte besteding van middelen met meer ruimte voor flexibiliteit, inzet van

projectsubsidies en vernieuwende financiële instrumenten.

- Culturele basisinstellingen moeten op orde zijn.

- Meer ruimte voor initiatief van onderop.

- Meer samenwerken met regionale partners en inspelen op landelijk cultuurbeleid,

onder andere met stedelijke regiovorming.

Waar staan we nu (generiek):

- Het aanvragen van subsidie wordt soms ingewikkeld gevonden en inhoudelijke criteria

(uit het verleden) voldoen niet meer in alle gevallen. Dit belemmert onder andere

initiatieven van onderop.

- Veel culturele basisinstellingen staan onder druk.

- Samenwerking en verbinding tussen culturele partijen en met partijen buiten het

culturele veld komen vaak moeilijk of niet tot stand.

- Momenteel verkennen we met provincie en gemeente Utrecht de mogelijkheden voor

stedelijke regiovorming (een speerpunt in het nationaal cultuurbeleid).

- Er is geen (gestructureerde) samenwerking op cultuur binnen Regio Amersfoort.

- Enerzijds horen we dat er in brede zin behoefte is aan fysieke ruimte voor culturele

activiteiten en tegelijkertijd zien we dat ruimtes in maatschappelijke gebouwen

bepaalde delen van de dag of week niet gebruikt worden.

Activiteiten 2018-2020:

Prioriteit in 2018: Analyse van het culturele klimaat en de culturele

basisinstellingen

Zoals toegezegd bij de bespreking van de Kaders voor de cultuurvisie in De Ronde

van 13 juni 2017 maken we begin 2018 een nadere analyse van het culturele klimaat in

Amersfoort. Hiermee krijgen we een scherper beeld van kansen en knelpunten, kunnen

we beter benchmarken met andere steden en ontstaat een nulmeting op basis waarvan

we kunnen monitoren.

Specifiek onderdeel is een (vergaande) analyse van de culturele basisinstellingen. De

analyse per instelling gaat onder andere over zaken als bedrijfsvoering, financiën,

huisvesting, personeel, innovatie, marketing, samenwerking en huidige prestaties. De

analyse levert een beeld op hoe de instellingen er in brede zin voor staan en geeft

inzicht in de mate waarin de instellingen inzet kunnen plegen op de nieuwe

cultuurvisie. Waar dat onvoldoende mogelijk is, worden potentiële

verbetermaatregelen geïnventariseerd. We kijken dan niet alleen op individueel niveau

per instelling, maar ook naar verbeteringen die in samenhang genomen kunnen

worden. Hierbij betrekken we ook de Motie Budgetcoach en de nieuwe Nota

Verbonden Partijen (in voorbereiding). De resultaten van de analyse zijn mede van

invloed op de prestatieafspraken die we jaarlijks met de instellingen maken.

Gaandeweg en stapsgewijs willen we die prestatie afspraken vormgeven aan de hand

van de cultuurvisie en de daarin opgenomen ambities en opgaven, en daarbij ook de

samenhang vergroten tussen de afspraken met de verschillende instellingen. Zie de

bijlage voor een globaal beeld over de huidige situatie van de culturele

basisinstellingen.

6

Prioriteit in 2018: Invoeren van een regeling voor projectsubsidies

We stellen begin 2018 een regeling in voor projectsubsidies waarvoor in de eerste

helft van 2018 al aanvragen gedaan kunnen worden. Vernieuwing, samenwerking

tussen partijen en initiatief van onderop worden belangrijke criteria. De wijze van

aanvragen, beoordelen en toekennen wordt laagdrempelig. Tegelijkertijd moeten

spelregels en een goede verantwoording gewaarborgd blijven. Er kan onderscheid

worden gemaakt tussen kleine en grote projecten waarbij voor kleine projecten extra

kan worden ingezet op laagdrempeligheid. We kunnen projectsubsidies voor

wisselende doelen inzetten en ze hebben een sterk aanjagend karakter. De focus in

2018 leggen we op de thema’s diversiteit, jongeren en innovatie van cultuuraanbod:

- Diversiteit: We willen initiatieven ondersteunen die bijdragen aan het

vergroten van de variatie en afwisseling in het cultureel klimaat en / of die

bijdragen aan een inclusieve samenleving (bevorderen van de

cultuurparticipatie van mensen die te maken hebben met barrières). We leggen

een verbinding naar ons programma Diversiteit, waarin mensen met een

beperking (lichamelijk, verstandelijk, psychisch), etnisch-culturele diversiteit

en sexuele diversiteit speerpunten zijn. We gaan nog bekijken of we hierop een

nadere en/of aanvullende focus aanbrengen in de regeling voor

projectsubsidies. Omdat het thema diversiteit ook relevant is voor de andere

opgaven van de cultuurvisie, verwachten we brede effecten. Zo kan het ook

gaan om initiatieven die in de wijk plaatsvinden of die zorgen voor verbreding

van het cultuuraanbod.

- Jongeren: We willen impulsen geven aan het verbeteren van het cultuuraanbod

voor jongeren. Dat kan bijvoorbeeld betrekking hebben op eigen initiatieven

van jongeren (voor en door jongeren), het bestaand aanbod aantrekkelijker

maken voor jongeren (innovatie, inspelen op jongerentrends), extra

programmering of het verbeteren van informatievoorziening. Ook kan het gaan

om ontmoetingen van jongeren (met elkaar of met anderen) te stimuleren.

- Innovatie van cultuuraanbod: We willen innovatie in het cultuuraanbod

stimuleren. Door middel van innovatie kan worden ingespeeld op verschillende

trends binnen de culturele sector (zie Bijlage paragraaf 4 Trends in kunst en

cultuur). Ook kan innovatie worden gebruikt om het aanbod voor een breder

publiek aantrekkelijk te maken (met het oog op de opgaven diversiteit en

jongeren).

Overige activiteiten en verkenningen in 2018-2020:

Mede op basis van de ervaring die we opdoen met projectsubsidies, gaan we in brede

zin onze subsidie systematiek herijken en verbeteren. Dit gaat zowel over inhoud

(regels en criteria) als de wijze waarop het aanvragen, beoordelen en toekennen wordt

georganiseerd. Aanvullend verkennen we de mogelijkheden om andere, vernieuwende

financiële instrumenten in te zetten. We streven naar meer flexibiliteit om goed

uitvoering te kunnen geven aan de cultuurvisie.

We versterken onze verbindende rol als gemeente. We gaan onderzoeken of en hoe we

een ‘cultuurmakelaar’ (werktitel) hiervoor kunnen inzetten. De ‘cultuurmakelaar’ richt

zich op verbinding en samenwerking tussen partijen in de stad en richting de

gemeente. Dat is aanvullend op het reguliere werk waarin we ook al veel doen aan

verbinding en samenwerking. Zo zijn de beleidsadviseurs ook aanspreekpunt voor

partijen in de stad en zijn sommigen ook ambtelijk accounthouder voor de culturele

basisinstellingen. Verder geven we extra invulling aan onze verbindende rol door

7

bijeenkomsten te organiseren. We denken aan een jaarlijkse brede netwerken/of

kennisbijeenkomst en daarnaast op basis van behoeften in het culturele veld

kleinschalige ontmoetingen gericht op specifieke doelgroepen of thema’s. In algemene

zin krijgt de verbindende rol invulling via onze gehele inzet, denk bijvoorbeeld aan de

regeling projectsubsidies (criterium samenwerking) en doordat we onze inzet bij de

verschillende opgaven met partijen in de stad vormgeven en uitvoeren.

Voor (boven)regionale samenwerking zetten we allereerst in op de aanpak stedelijke

regiovorming met provincie Utrecht en gemeente Utrecht. De aanpak richt zich op het

inzetten van cultuur als motor voor de verdere ontwikkeling van de stedelijke regio

Amersfoort-Utrecht. Met provincie Utrecht werken we aan de uitvoering van het

Cultuurpact 2017-2019. Binnen Regio Amersfoort gaan we, op termijn, nader

verkennen hoe we samenwerking rondom kunst en cultuur kunnen versterken.

Veel ruimtes in maatschappelijk vastgoed, zoals culturele gebouwen,

onderwijsgebouwen of sportaccommodaties, worden tijdens bepaalde delen van de dag

of week niet gebruikt. We gaan verkennen hoe we dergelijke ruimtes beter kunnen

benutten en ruimte kunnen bieden aan culturele activiteiten (of andere

maatschappelijke activiteiten). Dit gaat vooral om gebruik voor bijvoorbeeld

bewonersinitiatieven, cultuureducatie, oefenruimte of voor amateurkunstverenigingen.

Bij de ontwikkeling van Amerena doen we ervaring op met meervoudig gebruik van

ruimten door verschillende partijen. De specifieke behoefte aan ruimtes voor

(professionele) cultuurmakers pakken we apart op (zie opgave Makers & Talent).

Voor de verdere invulling van de Uitvoeringsagenda, het bewaken en monitoren van

de Cultuurvisie Amersfoort 2030 en daarover blijvend in gesprek zijn met partijen in

de stad, is ambtelijke coördinatie nodig. Deze coördinatie in combinatie met diverse

verkenningen vergt de eerste jaren extra ambtelijke inzet, evenals het versterken van

de verbindende rol van de gemeente met bijvoorbeeld een ‘cultuurmakelaar’. We gaan

de benodigde ambtelijke capaciteit invullen. Op basis van de financiële kaders voor de

cultuurvisie (zie paragraaf 3 Middelen) kan dit alleen tijdelijk voor maximaal drie jaar

(2018-2020).

8

Inzet bij Opgave 1: Diversiteit

Ambities cultuurvisie:

- Variatie en afwisseling: een aantrekkelijk cultureel klimaat voor alle leeftijden,

leefstijlen et cetera. En een cultureel aanbod van vele verschillende uitingen en

vormen, en van artistieke hoogvliegers tot experimentele kunst tot meer gewone

culturele uitingen.

- Inclusieve samenleving: cultuurparticipatie in alle delen van de samenleving met extra

aandacht voor mensen die te maken hebben met barrières om mee te doen met cultuur

- N.B. Dit thema is sterk generiek van aard en speelt in alle andere vijf opgaven een rol

Waar staan we nu:

- Er is een breed gedeelde indruk dat de diversiteit onvoldoende is

- Er is nog geen goed beeld waar de diversiteit laag is

- De BACK (Brede Adviesgroep voor het Cultureel Klimaat) geeft aan dat subsidies

voor aanvragen met een doelstelling / effect rond diversiteit vaak op basis van de

regels moeten worden afgewezen


Prioriteit in 2018: Diversiteit is een van de focusthema’s voor de regeling voor

projectsubsidies (zie generieke inzet).


Om voor de opgave Diversiteit de focus te kunnen bepalen, gaan we in kaart brengen

op welke aspecten het culturele klimaat in Amersfoort onvoldoende divers is. Dat richt

zich op het aanbod (uitingen van kunst en cultuur die onvoldoende aanwezig zijn in

Amersfoort) en op de vraag (doelgroepen waar het aanbod onvoldoende in de behoefte

voorziet en doelgroepen die met barrières te maken hebben). Vervolgens bepalen we

nadere speerpunten en stimuleringsmaatregelen. Om meteen in 2018 concrete

initiatieven gericht op diversiteit te kunnen ondersteunen, bieden we hiervoor ruimte

in de regeling projectsubsidies. De ingediende initiatieven leren ons ook al het nodige

over behoeften in de samenleving op dit vlak en waar kansen of knelpunten liggen.

9

Inzet bij Opgave 2: Cultuureducatie


- Er moet een brede infrastructuur zijn voor de cultuureducatie van kinderen met diverse

achtergronden, in de driehoek gezin – school – vrijetijd.

- Ontwikkeling van 21st century skills, taalvaardigheid en mediawijsheid.

- Inspelen op trends als technologie en het belang van mediawijsheid.

- Vergroten aanbod op scholen (doorgaande leerlijn PO en VO) en in vrije tijd

(lesaanbod, buitenschoolse opvang).

- Specifiek cultuuraanbod voor gezinnen met (jonge) kinderen.

Waar staan we nu:

- Cultuureducatie op basisscholen komt in Amersfoort tot stand via het Rijksprogramma

Cultuureducatie met Kwaliteit waaraan de gemeente via Cultuur en Jeugd&Onderwijs

mede een bijdrage levert. De huidige regie ligt bij Scholen in de Kunst, en lokale

cultuurinstellingen en onderwijsinstellingen werken samen in de uitvoering. Het

programma is beperkt tot PO, er is geen doorgaande leerlijn naar VO.

- In algemene zin is er rond cultuureducatie sprake van teveel versnippering,

onvoldoende onderlinge afstemming en samenwerking met scholen is in de praktijk

vaak lastig en er zijn grote verschillen tussen scholen in de mate waarin ze aan

cultuureducatie doen.

- Meer dan de helft van de jongeren volgt buiten school les voor kunst en cultuur (zoals

muziekles, schilderles, toneelles et cetera), en 43% zou dat vaker willen doen.

- Via het JeugdCultuurFonds kunnen kinderen uit minimagezinnen extra financiële

steun krijgen voor lessen; de indruk is dat de mogelijkheden nog beperkt worden

benut.

- Bibliotheek Eemland richt zich op het bevorderen van leesvaardigheid met het

programma de bibliotheek op school en schoolbibliotheken op een groot aantal

basisscholen. Daarnaast stimuleert ze onder meer de taalvaardigheid, de ontwikkeling

van ‘21st century skills’ en mediawijsheid.


Prioriteit in 2018: Aanpak Cultuureducatie

We gaan met diverse betrokken partijen nieuwe stimuleringsmaatregelen vormgeven

om cultuureducatie in brede zin te versterken, in de driehoek gezin – school – vrije

tijd. Naast culturele competenties en interesses, gaat het dan bijvoorbeeld ook om 21st

century skills, taalvaardigheid en mediawijsheid. De (meerjarige) aanpak wordt mede

afgestemd en/of (deels) opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs

waar cultuureducatie een van de sporen is binnen een bredere, wijkgerichte aanpak

voor talentontwikkeling van kinderen (naast bijvoorbeeld sport en ‘21st century

skills’). Voor de vorming van de aanpak evalueren we de uitvoering van de bestaande

regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (in Amersfoort is met deze landelijke regeling

gewerkt in de periode 2013-2016 en onlangs is deelname verlengt voor de periode

2017-2021). Ook betrekken we de opbrengsten van de onderwijsconferentie over

Cultuureducatie met Kwaliteit die Scholen in de Kunst in november 2017 gaat

organiseren met Amersfoortse scholen en andere betrokkenen.

Vooruitlopend op de aanpak willen we in 2018 cultuureducatie op scholen een extra

financiële impuls geven en initiatieven op dat vlak ondersteunen. We gaan nog

bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven.

10

Inzet bij Opgave 3: Jongeren


- Divers cultuuraanbod voor jongeren (pakweg van 16 jaar tot midden twintig),

rekening houdend met verschillende achtergronden en voorkeuren

- Ruimte voor ontmoeting

- Voor en door jongeren: mogelijkheden om zelf te organiseren of door instellingen

betrokken worden bij de programmering

- Betaalbare ruimte met passende faciliteiten (voor oefenen, les, talentontwikkeling e.d.)

- Inzetten op muziek, beeldcultuur, (innovatie door middel van) digitalisering

Waar staan we nu:

- De algemene indruk is dat het cultuuraanbod in Amersfoort voor jongeren nog te

weinig te bieden heeft, en dat ook informatievoorziening beter zou kunnen (o.a. via

social media)

- Er is nog onvoldoende beeld over de cultuurbeleving van jongeren

- Enkele cijfers uit de Jongerenstadspeiling (2015):

o Percentage jongeren met creatieve hobby daalt: van 59% in 2010 naar 54% in

2015

o Een kwart van de actieve jongeren volgt les of cursus; 43% zou dat vaker

willen doen


Prioriteit in 2018: Jongeren is een van de focusthema’s voor de regeling voor

projectsubsidies (zie generieke inzet).


Met het oog op een aanpak voor langere termijn gaan we eerst de cultuurbeleving van

jongeren beter in kaart brengen. Daarbij betrekken we jongeren en

jongerenorganisaties en waar nodig vullen we aan met onderzoek. Op basis hiervan

moet een beter beeld ontstaan over te onderscheiden doelgroepen (met het oog op

diversiteit), welke vormen van cultuur belangrijk zijn, hoe jongeren dat beleven

(inclusief trends) en wat jongeren nodig hebben. Om meteen in 2018 concrete

initiatieven gericht op jongeren te kunnen ondersteunen, bieden we hiervoor ruimte in

de regeling projectsubsidies. De ingediende initiatieven leren ons ook al het nodige

over behoeften op dit vlak en waar kansen of knelpunten liggen.

11

Inzet bij Opgave 4: Makers & Talent


- Ruimte voor het ontstaan van kunst en cultuur: Amersfoort is een thuis voor

cultuurmakers en zij zorgen voor sfeer en levendigheid in de stad.

- Talentontwikkeling van (jonge) makers.

- Zichtbaar maken van lokaal werk.

- Hardware: fysieke ruimte (vast of tijdelijk), zoals atelierruimte, expositie- of

podiumruimte, atelierwoningen, broedplaatsen.

- Software: netwerken, verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten

(bijvoorbeeld kunst in de openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en hoger

onderwijs.

- Een brede en vitale basis van amateurkunst.

Waar staan we nu:

- De algemene indruk is dat in Amersfoort de randvoorwaarden voor cultuurmakers en

talentontwikkeling onvoldoende op orde zijn.

- We zijn met enkele makers in gesprek over hun huisvestingsproblemen en mogelijke

oplossingen.

- Amersfoort heeft een breed palet aan amateurkunst. Tijdens de participatie kwam naar

voren dat de mogelijkheden voor subsidie als beperkt worden ervaren en dat sommige

gezelschappen behoefte hebben aan betere oefenen repetitieruimte.


Prioriteit in 2018: Aanpak Makers & Talent

We ontwikkelen in 2018 met partijen in de stad een (meerjarige) aanpak om de

randvoorwaarden voor cultuurmakers te verbeteren, inclusief talentontwikkeling. Dat

gaat om hardware en software. Bij hardware gaat het om fysieke ruimte, vast of

tijdelijk, en denken we bijvoorbeeld aan atelier- en/of expositieruimte, podiumruimte,

atelierwoningen, broedplaatsen. Bij software denken we aan zaken als netwerken,

verbinders, begeleiding, faciliteiten, lokale opdrachten (bijvoorbeeld kunst in de

openbare ruimte), verbinding met o.a. bedrijfsleven en onderwijs. Een kwartiermaker

zal met het culturele veld verkennen wat nodig is en de aanpak vormgeven.

Vooruitlopend op de aanpak willen we kansrijke en bijzondere initiatieven in 2018

ondersteunen. We gaan nog bekijken hoe we dit het beste vorm kunnen geven.

12

Inzet bij Opgave 5: Cultuuraanbod


- De ontwikkeling van het cultuuraanbod in Amersfoort groeit mee met de

bevolkingsontwikkeling van Amersfoort en verdere verstedelijking. Vooral in het

Stadshart is binnen de totale functiemix versterking van cultuur nodig.

- Vergroten van de aantrekkelijkheid van de musea, podia en evenementen, met een mix

van culturele magneten (functies die veel publiek trekken, waarvan enkele ook

(inter)nationaal) en kleinschalige activiteiten (vooral gericht op eigen inwoners).

- Stimuleren innovatie, om in te spelen op trends en een divers(er) publiek te bereiken.

- Versterken cultuurtoerisme en culturele profilering.

- Inzetten op cultureel erfgoed en kunst in de openbare ruimte.

- Verder versterken ontmoetingsfunctie Eemhuis

Waar staan we nu:

- Amersfoort loopt met musea, podia en evenementen achter qua cultuuraanbod: als 15e

stad van Nederland staat het cultuuraanbod al jaren tussen de 30e en 40

e plaats. Alleen

op cultureel erfgoed neemt de stad een hogere positie in (12e plaats).

- Met het oog op de bevolkingsgroei en toenemende stedelijke leefstijl, is richting de

toekomst een schaalsprong nodig.

- Culturele profilering is beperkt en Amersfoort trekt relatief weinig cultuurtoeristen.

Het Stijljaar 2017 zorgt voor een positieve impuls.


Prioriteit in 2018: Innovatie van cultuuraanbod is een van de focusthema’s voor de

regeling voor projectsubsidies (zie generieke inzet).

Prioriteit in 2018: Toekomstverkenning van het museum aanbod in Amersfoort

Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met

het oog op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van

het Stadshart. Dat gaat stapsgewijs. Als onderdeel van de Visie Stadshart geven we

eerst prioriteit aan een verkenning van het toekomstperspectief voor het museum

aanbod in Amersfoort. Daarbij verkennen we ook de kansen rond de vestiging van het

CollectieCentrum Nederland (CCN) in Vathorst (2020). Uit de analyse van het

culturele klimaat en de culturele basisinstellingen (zie eerder) komt al input voor het

toekomstperspectief van het museum aanbod. We ronden de bredere analyse eerst af

voordat we het museum aanbod (waar nog nodig) nader verkennen.


We willen de culturele profilering van Amersfoort en het cultuuraanbod via

citymarketing versterken. Om extra bezoekers naar Amersfoort te trekken, bepalen we

welke doelgroepen en welk cultuuraanbod kansrijk zijn. We denken dan in eerste

instantie aan doelgroepen die goed passen bij de demografie van Amersfoort zodat ook

inwoners profiteren van de impulsen die extra bezoekers genereren, bijvoorbeeld

jonge gezinnen en ‘empty nesters’/ ouderen. Ook de mogelijkheden voor

internationaal cultuurtoerisme willen we benutten, een en ander voortbouwend op het

Stijljaar 2017.

13

Richting 2030 ambiëren we een schaalsprong in het cultuuraanbod in Amersfoort, met

het oog op de verdere groei van Amersfoort en in het bijzonder de ontwikkeling van

het Stadshart. Dat gaat stapsgewijs. Mede in lijn met de Visie Stadshart richten we ons

op lopende zaken en verkenningen:

- Versterken evenementen: We werken aan een verbeterprogramma om

evenementen beter te faciliteren (onder andere via de service organisatie voor

evenementen) en we gaan een nadere inhoudelijke strategie bepalen zodat we

gerichter keuzes maken in het type evenementen dat we ondersteunen (binnen

en buiten het Stadshart), waar we op inzetten voor profilering en dat de

integraliteit van bijvoorbeeld cultuur, sport, economie, welzijnsbeleid rond

evenementen beter gewaarborgd wordt. We betrekken hierbij de evaluatie van

ons evenementenbeleid.

- Toekomstverkenningen van musea (prioriteit in 2018) en podia in het

Stadshart. De analyse van het culturele klimaat en de culturele

basisinstellingen (zie bij generieke prioriteiten) geeft hiervoor mede input en

ronden we eerst af voordat we het toekomstperspectief van de musea en podia

verkennen.

- Herinvulling Rietveldpaviljoen: Als algemeen uitgangspunt geldt dat wij voor

het gebouw graag een maatschappelijke of culturele functie zouden zien. Er

worden vier scenario’s verkend. De cultuurhistorische en architectonische

waarde van het gebouw blijft behouden.

- Verkenning ‘in potlood’ van huisvestingsbehoeften. Voorlopig betreft dit enkel

een inventarisatie; de haalbaarheid van het investeren in huisvesting hangt in

de eerste plaats af van beschikbaar budget of investeringsbereidheid van

bijvoorbeeld vastgoedpartijen. We willen zorgvuldig omgaan met kansen die

zich aandienen: een inventarisatie dient in de eerste plaats om in de toekomst

elke investering integraal af te kunnen wegen; in de tweede plaats willen we

mogelijkheden benutten om opgaven of wensen te combineren en vastgoed zo

efficiënt en effectief mogelijk te laten gebruiken.

14

Inzet bij Opgave 6: Wijken & sociaal domein


- Meer culturele activiteiten in de wijken: dichtbij de mensen, met elkaar, kleinschalig.

- Aanpak ‘van onderop’; gemeente vooral verbinden en waar nodig faciliteren.

- Stimuleren van verbinding en saamhorigheid in wijken, met een belangrijke rol voor

(actieve) inwoners.

- Verbinding van cultuurbeleid met opgaven in het sociaal domein.

Waar staan we nu:

- Er zijn grote verschillen tussen wijken: wijken met veel of juist weinig culturele

activiteiten en het soort activiteit varieert met de bevolkingssamenstelling.

- In de stad leven veel ideeën en bereidheid om initiatieven te ontplooien, maar

daadwerkelijke realisatie blijkt vaak lastig, bijvoorbeeld omdat verbinding en

samenwerking ontbreekt.

- Een deel van de culturele basisinstellingen, zoals Scholen in de Kunst en Bibliotheek

Eemland, werken al veel in de wijken, bijvoorbeeld met scholen of zorginstellingen.

En een deel van de culturele basisinstellingen zijn met hun activiteiten nog sterk

gebonden aan hun gebouw; tijdens de participatie kwamen geluiden naar voren om

‘meer buiten de eigen muren te denken’.

- Het sociaal domein is in transitie en voor veel partijen heeft het (extra) ontplooien van

culturele activiteiten daarmee een lage(re) prioriteit.



Om meer culturele activiteiten in wijken te stimuleren en aansluiting te vinden met

opgaven in het sociaal domein, willen we initiatieven van onderop ondersteunen. Om

hierin een eerste stap te kunnen zetten willen we, in aansluiting op de werkwijze in het

sociaal domein, eerst met Indebuurt033 verkennen of zij een rol kunnen spelen bij

deze startimpuls. Dit overleg moet nog starten.

Momenteel verkennen we met enkele partijen in de stad de haalbaarheid van een

project om actieve cultuurparticipatie voor ouderen te verbeteren en te stimuleren. Dit

doen we in het kader van het landelijke subsidieprogramma ‘Lang Leve Kunst. Op

weg naar Age Friendly Cities’. Het gaat om een tweejarig project (2018-2019) waarbij

ondernemerschap en samenwerking tussen kunst, cultuur, zorg en welzijn centraal

staan.

Met het oog op stimuleringsmaatregelen voor langere termijn gaan we met diverse

partijen in de stad verkennen wat ervoor nodig is dat meer culturele activiteiten in de

wijken kunnen ontstaan en/of aansluiting wordt gevonden met opgaven in het sociaal

domein.

15

3) Middelen ------------------------

Voor de uitvoering van de cultuurvisie zijn financiële middelen nodig. In de eerste plaats is er

in de meerjarenbegroting structureel budget opgenomen voor kunst en cultuur:

Budgetten Kunst en cultuur (gebaseerd op 2017):

Subsidies uit structureel budget:

Bibliotheek € 3.793.000

Cultuureducatie € 3.359.000

Amateurkunst € 180.000

Podia € 3.262.000

Musea € 2.482.000

Evenementen en volksfeesten € 334.000

Beeldende kunst € 145.000

Media* € 138.000

Overig:

Evenementen (incidenteel budget t/m 2020) € 100.000

Kamp Amersfoort (incidenteel budget 2017) € 250.000

Werkbudget € 98.000

Huur Smallepad (KAdE) € 320.000

Overhead (o.a. apparaatskosten, kapitaallasten) € 450.000

TOTAAL

€ 14.911.000 *Mediabeleid is geen onderwerp van de cultuurvisie.

Daarnaast is er in de Kadernota 2018-2021 besloten om extra financiële ruimte te creëren

voor uitvoering van de cultuurvisie. Dit betreft incidenteel budget voor 2018-2020. Het extra

budget is nog onder voorbehoud van vaststelling van de meerjarenbegroting 2018-2021 door

de gemeenteraad op 7 november 2017.

16

Op basis van de Kadernota 2018-2021 is in 2018 € 1.400.000 extra beschikbaar voor de

uitvoering van de cultuurvisie. We gaan daarbij uit van de volgende besteding van deze

middelen:

Activiteiten 2018

Bedrag

Prioriteiten:

Analyse cultureel klimaat en culture basisinstellingen € 150.000

Regeling voor projectsubsidies € 250.000

Aanpak Makers & Talent € 250.000

Aanpak Cultuureducatie € 150.000

Toekomstverkenning museum aanbod € 25.000

Overige activiteiten, generiek en per opgave (indicatief):

Stedelijke regiovorming en Cultuurpact € 75.000

Verbindende rol gemeente: o.a. ‘cultuurmakelaar’ en bijeenkomsten € 150.000

Ambtelijke inzet (tijdelijk): coördinatie en verkenning € 100.000

Diversiteit en Jongeren (excl. inzet via projectsubsidies) € 50.000

Cultuuraanbod (excl. inzet via projectsubsidies) € 100.000

Wijken & Sociaal Domein € 100.000

TOTAAL

€ 1.400.000

De verdeling is indicatief: tot op zekere hoogte kunnen we per opgave of activiteit meer of

minder budget inzetten, mede afhankelijk van de verdere uitwerking van onze inzet.

Voor de regeling voor projectsubsidies hebben we nu € 250.000 opgenomen (inclusief

maximaal 20% implementatie- en uitvoeringskosten). Hiermee gaan we initiatieven uit de

stad uitlokken. Bij andere activiteiten zijn de middelen deels ook bedoeld om initiatieven uit

te lokken. We bekijken nog op welke manier we dat het beste kunnen doen, waarbij het een

mogelijkheid is om dat via de regeling voor projectsubsidies te doen en het totale bedrag

daarvoor dan dus hoger wordt.

De besteding van de extra middelen in 2019 en 2020 (respectievelijk € 1.000.000 en €

900.000) bepalen we bij het uitwerken van de eerste Uitvoeringsagenda in de loop van 2018,

en mede op basis van de prioriteiten van de gemeenteraad vanaf 2019.

De extra middelen zijn incidenteel (voor drie jaar). Dit heeft twee belangrijke consequenties:

- Er zijn geen mogelijkheden om de culturele basisinstellingen structureel te versterken

(enkel incidenteel met impulsen, projectsubsidies e.d.). Dit kan van invloed zijn op de

rol en inzet die zij kunnen plegen, en derhalve op de fasering van activiteiten. Op basis

van de analyse van de culturele basisinstellingen wordt hierover meer duidelijk.

- Continuering van de inzet na 2020 vergt structureel budget en dit is nog niet

gewaarborgd. Hierover is nadere besluitvorming door de gemeenteraad nodig.

17

Bijlage

Analyse van het culturele klimaat in Amersfoort ---------------------------------------------------------------------------------------------

In deze analyse op hoofdlijnen beschrijven we de huidige stand van zaken van Amersfoort en

het culturele klimaat. Achtereenvolgens geven we in vogelvlucht een beschrijving van:

1. De demografie van Amersfoort gecombineerd met enkele algemene ontwikkelingen in

de samenleving.

2. Het culturele klimaat van Amersfoort in cijfers (inclusief een vergelijking met andere

steden) en op basis van de beleving en meningen van inwoners.

3. Een beeld van de vitaliteit van de culturele basisinstellingen.

4. Trends in kunst en cultuur.

5. Relevant cultuurbeleid van andere overheden.

1) Demografie en samenleving

De samenleving is divers en dat zal alleen maar verder toenemen, bijvoorbeeld door de komst

van migranten of toenemende verschillen van leefstijlen. Deels leidt dat ook tot tegengestelde

behoeften, waar balans in moet worden gevonden. De een is individualistisch en de ander

zoekt vooral saamhorigheid. De een voelt zich vooral prettig in de eigen groep, de ander ziet

diversiteit als verrijking. Er is behoefte aan beleving en (inter)actie, en er zijn

tegenbewegingen die behoefte aan verstilling of zingeving laten zien.

Er is een trek naar de stad, waardoor ook Amersfoort (en de meeste omringende gemeenten)

richting 2030 (een ook richting 2040) nog verder zal groeien:

Figuur B1: Bevolkingsprognose Amersfoort tot 2040, twee scenario’s

Bron: Gemeente Amersfoort, O&S (mei 2017)

Dat is niet alleen een kwantitatief gegeven, maar heeft ook een kwalitatief aspect. Steeds meer

mensen willen in de stad wonen en zoeken een stedelijke leefstijl, onder andere vanwege de

levendigheid en beschikbare voorzieningen zoals cultuur. Amersfoort zal ook op dat vlak

voldoende moeten bieden om er voor te zorgen dat bijvoorbeeld jonge gezinnen die van

Amsterdam en Utrecht uitwijken naar Amersfoort zich aan de stad binden en echt deel

worden, in verbinding staan, met de lokale samenleving en economie.

18

Amersfoort heeft, onder andere door het ontbreken van een universiteit en de beperkte

aanwezigheid van hoger onderwijs, relatief weinig twintigers. Velen trekken tijdens studie

weg uit Amersfoort en er komt nauwelijks instroom van elders bij. Van de andere kant blijft

er nog steeds een grote groep twintigers in de stad aanwezig, zoals veel MBO studenten en

werkende jongeren. En onder andere als gevolg van krapte op de woningmarkt en versobering

van studiefinanciering, wonen jongeren langer thuis.

Vanaf eind twintig, begin dertig (als velen zich willen settlen, een gezin willen starten of al

jonge kinderen hebben) is juist weer een trek naar Amersfoort zichtbaar. Als gevolg heeft

Amersfoort relatief veel kinderen en jonge gezinnen. Als er één demografisch kenmerk in

Amersfoort uitspringt, dan is het wel het profiel als (jonge) gezinsstad.

Amersfoort krijgt richting 2030, net als de rest van Nederland maar relatief gezien in iets

mindere mate, te maken met vergrijzing: het aantal ouderen zal verder toenemen. Over het

algemeen neemt de interesse voor cultuur toe naarmate mensen ouder worden. We zien daarin

een belangrijk onderscheid. Er zijn ouderen die lang vitaal en koopkrachtig zijn. Deze

ouderen redden zichzelf prima en kunnen, als consument of als (amateur)producent, het

culturele klimaat in Amersfoort een boost geven. Daarnaast zijn er ouderen die minder vitaal

worden en/of minder draagkrachtig. Voor deze groep vormen toegankelijkheid en

betaalbaarheid van cultuur een probleem. Dit is een bedreiging voor het culturele klimaat en

voor het welzijn van deze mensen.

Opgaven in het sociaal domein blijven groot. De verschillen tussen mensen die zichzelf goed

weten te redden en kwetsbare mensen die door uiteenlopende oorzaken op achterstand

(dreigen te) raken, lijken verder toe te nemen. Denk aan armoede, werkloosheid, fysieke en

psychische gezondheid, eenzaamheid, integratie et cetera. Partijen in het sociaal domein

doorgaan een ingrijpende transitie door de decentralisatie van veel taken naar de gemeente.

Het schaalniveau van de wijk wordt relevanter, waar de gemeente onder andere op inspeelt

met de wijkteams. Trends zijn onder andere de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en

langer thuis wonen, en dus een toenemende rol voor bijvoorbeeld thuiszorg organisaties en

juist een afnemende rol voor instellingen.

2) Cultureel klimaat in Amersfoort

In de Vrijetijdsmonitor (2014) is de cultuurbeleving en cultuurparticipatie van inwoners

in Amersfoort onderzocht. Een grote en toenemende meerderheid van de inwoners is tevreden

met het culturele aanbod. Zo is 74% tevreden met het aanbod aan evenementen en toeristische

activiteiten (in 2006 was 72% tevreden). En 72% is tevreden met het kunst- en cultuuraanbod

(in 2006 was 61% tevreden). Overigens viel de tevredenheid bij het AmersfoortPanel

onderzoek ‘Meningen over cultuur’ (mei 2017) iets lager uit: daar gaf 61% aan tevreden te

zijn. Beide onderzoeken zijn niet geheel vergelijkbaar, onder andere omdat de methode anders

is en omdat het AmersfoortPanel geen perfecte afspiegeling is van de Amersfoortse

samenleving. Aan het panel nemen relatief veel hoger opgeleiden en mensen van middelbare

leeftijd deel.

Iets minder dan de helft van de inwoners geeft aan cultureel actief te zijn: 45% heeft in 2014

een voorstelling, concert of museum bezocht (dat was in 2006 39%) en 43% deden actief aan

kunst en cultuur (in 2006 was dat 39%). Bij het AmersfoortPanel (2017) gaf 38% aan

cultureel actief te zijn.

19

Figuur B2: Cultuurbeleving inwoners Amersfoort (2014)

Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S

Veel culturele instellingen zijn in de periode 2010-2014 bekender geworden, met name de in

het Eemhuis gevestigde instellingen KAdE, Archief Eemland en Scholen in de Kunst.

Figuur B3: Bekendheid van inwoners met culturele instellingen (2014)

Bron: Vrijetijdsmonitor 2014, Gemeente Amersfoort, O&S

Aan het AmersfoortPanel (2017) is gevraagd hoe belangrijk zij verschillende culturele

functies voor de stad vinden. Alle in Amersfoort aanwezige functies worden door een ruime

meerderheid belangrijk gevonden, van een bibliotheek (vindt 88% belangrijk) tot een

poppodium (vindt 64% belangrijk).

20

Figuur B4: Belang van culturele functies voor de stad volgens inwoners (2017)

Bron: AmersfoortPanel ‘Meningen over cultuur’ (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S

In de Jongerenstadspeiling (2015) is onderzocht in hoeverre jongeren (10-22 jaar) in

Amersfoort aan cultuur doen. Van de jongeren had in 2015 ruim de helft (54%) een creatieve

hobby. Dat is een daling ten opzichte van 2010 (59%). Het bespelen van een

muziekinstrument is de meest populaire creatieve hobby (18%). Een kwart van de jongeren

volgde les of cursus. Van de jongeren gaf 43% aan vaker les of cursus te willen volgen. Tijd

en geld zijn de belangrijkste redenen waarom jongeren dat niet doen en 14% geeft aan dat ze

niet weten waar ze les of cursus kunnen volgen.

Als het gaat om het bezoeken van culturele functies, is de bioscoop / filmtheater / filmhuis het

meest populair bij jongeren, gevolgd door het bezoeken van een evenement / festival.

Figuur B5: Vrijetijdsbesteding jongeren in Amersfoort 2015:

Bron: Jongerenstadspeiling 2015, Gemeente Amersfoort, O&S

Amersfoort vergeleken met andere steden:

De bovenstaande cijfers over cultuurbeleving en cultuurparticipatie in Amersfoort kunnen

moeilijk worden vergeleken met andere steden of landelijke onderzoeken, omdat tussen

gemeenten methodiek en vraagstelling teveel verschillen. Op basis van andere indicatoren is

dat wel mogelijk. In de jaarlijkse Atlas voor Gemeenten worden de 50 grootste gemeenten

21

(G50) met elkaar vergeleken, onder andere op het vlak van cultuur. Daarin scoort Amersfoort

naar relatieve positie (benchmark) op veel indicatoren lager dan op basis van inwonertal

verwacht mag worden (we zijn naar inwonertal de 15e stad van Nederland) en scoren we naar

omvang van het aanbod per 1.000 inwoners lager dan het gemiddelde van de G50:

- 31e plaats op cultureel aanbod (podiumkunsten). De afgelopen 10 jaar stond

Amersfoort telkens op een plek tussen 30 en 40. Deze indicator telt ook zwaar mee in

de index voor woonaantrekkelijkheid waar Amersfoort op de 9e plaats staat.

- Binnen podiumkunsten scoort Amersfoort naar omvang van het aanbod per 1.000

inwoners beduidend lager dan het gemiddelde van de G50: bij theater / toneel ligt het

aanbod meer dan de helft lager en bij klassieke muziek en popmuziek circa een kwart.

- Binnen podiumkunsten is overigens een opvallende stijging zichtbaar in het aanbod

popmuziek: tot 2015 stond Amersfoort op een 38e plaats en de laatste twee jaar is

Amersfoort gestegen naar een 22e plaats. Op de nieuwe locatie in De Nieuwe Stad

heeft poppodium Fluor haar aanbod kunnen vergroten.

- 33e plaats op aanbod musea (laatste meting 2015); het aanbod is ongeveer eenderde

lager dan gemiddeld in de G50. Amersfoort heeft terrein verloren ten opzichte van

andere gemeenten: in 2008 en 2011 stond Amersfoort nog op de 15e plaats.

- 33e plaats op aanbod evenementen (laatste meting in 2011); het aanbod is ongeveer

eenderde lager dan gemiddeld in de G50.

- Echter, de algemene indruk die onder andere tijdens de participatie voor de

cultuurvisie naar voren kwam is dat Amersfoort zich goed ontwikkelt met aanbod van

evenementen, met als nuancering dat de landelijke uitstraling nog laag is. Omdat Atlas

voor Gemeenten na 2011 is gestopt met het meten van deze indicator, kunnen we die

indruk niet staven.

- 12e plaats naar cultureel erfgoed (rijksmonumenten). Dit bevestigt dat op dit vlak

Amersfoort veel te bieden heeft.

Aan het AmersfoortPanel (2017) is gevraagd hoe belangrijk zij het investeren in kunst en

cultuur in Amersfoort vinden. Onderstaand diagram laat zien dat dit op meerdere vlakken

belangrijk wordt gevonden, waarbij investeren in het meegroeien van het cultuuraanbod met

de ontwikkeling van het inwonertal op het meeste draagvlak kan rekenen (74% vindt dit

belangrijk).

Figuur B6: Belang van investeren in kunst en cultuur volgens inwoners (2017)

Bron: AmersfoortPanel ‘Meningen over cultuur’ (mei 2017), Gemeente Amersfoort, O&S

22

3) Culturele basisinstellingen

Amersfoort heeft zeven culturele basisinstellingen: Amersfoort in C (Flehite, Mondriaanhuis,

Kunsthal KAdE en Architectuurcentrum FASadE), Fluor, Theater De Lieve Vrouw, Flint,

Scholen in de Kunst, Bibliotheek Eemland en Holland Opera. Deze instellingen ontvangen

structureel subsidie en jaarlijks maken we prestatieafspraken.

Alle culturele basisinstellingen hebben de afgelopen jaren te maken gehad met de

bezuinigingen. Dat is niet zonder gevolgen gebleven. Nu we vooruitkijkend weer willen

investeren in het cultureel klimaat, is het van belang om de huidige stand van zaken bij de

culturele basisinstellingen te schetsen. Immers, de vitaliteit van de basisinstellingen is

bepalend voor hun mogelijkheden om mede te investeren in het cultureel klimaat in

Amersfoort. In deze Uitvoeringsagenda doen we die analyse nog op hoofdlijnen en

hoofdzakelijk gebaseerd op informatie van onze ambtelijke accounthouders per instelling. Om

een gedetailleerder beeld te krijgen zullen we een nadere analyse laten uitvoeren waarbij de

culturele basisinstellingen nauw betrokken worden (zie onze prioriteiten in paragraaf 2).

Onderstaand geven we op hoofdlijnen een algemeen beeld. We gaan niet specifiek in op de

situatie bij individuele instellingen.

Bereik van bezoekers:

Het grootste deel van de instellingen heeft stijgende bezoekersaantallen, bij een aantal blijft

dit gelijk. Alle instellingen hebben een flink aandeel bezoekers van buiten Amersfoort, met

name uit Regio Amersfoort. Exacte cijfers over de diversiteit van de bezoekers zijn niet of

nauwelijks voorhanden. De indruk dat over de hele linie de diversiteit te laag is, wordt breed

gedeeld.

Huisvesting:

Bij een deel van de instellingen is de afgelopen jaren geïnvesteerd in de huisvesting, zoals

nieuwbouw, verbouw, herinrichting en renovatie. Voor een deel van de instellingen ligt er nog

een opgave om de huisvesting te moderniseren en toekomstgericht te maken. Dat kan te

maken hebben met bouwtechnische zaken of functionele zaken zoals het vergroten van de

bezoekerscapaciteit of een moderne, passende inrichting om de gewenste activiteiten te

kunnen ontplooien.

Bedrijfsvoering en financiën:

Over de gehele linie hebben de instellingen de afgelopen jaren qua bedrijfsvoering de zeilen

flink moeten bijzetten. Als gevolg van bezuinigingen zijn activiteiten verschraald of

geschrapt. Mogelijkheden voor personele ontwikkeling waren beperkt; dat heeft ook zijn

weerslag op bijvoorbeeld innovatie. Budget voor informatievoorziening en marketing is bij

veel instellingen beperkt. Soms moest de gemeente de afgelopen jaren financieel bij springen

om ontstane tekorten weg te werken. Bij diverse instellingen is de financiële weerbaarheid

nog steeds gering. Desondanks slagen alle instellingen erin om te voldoen aan de (meeste)

prestatieafspraken en, de een meer dan de ander, om hun aanbod te verbeteren waardoor

bezoekersaantallen stegen.

Samenwerking:

De behoefte aan meer samenwerking is groot; alle instellingen zien hier kansen in. In de

praktijk laten de meeste instellingen ook al veel interessante samenwerkingen zien, binnen en

buiten Amersfoort en binnen en buiten de eigen sector. De algehele indruk is echter dat er op

dit vlak nog veel winst behaald kan worden, een en ander mede veroorzaakt door de focus die

de afgelopen jaren nodig was op de eigen bedrijfsvoering.

23

4) Trends in kunst en cultuur

De samenleving is continu in beweging en dat is van invloed op het culturele veld. Hoe

kunst en cultuur geconsumeerd worden, hoe kunstenaars werken en hun publiek bereiken, en

hoe instellingen en andere spelers opereren. Ook de verhouding met de overheid verandert.

Overheden bezinnen zich op kerntaken, al dan niet financieel gedreven, en de verhouding ten

opzichte van burgers, ondernemers en andere partijen in de samenleving verandert, van ‘top

down’ naar meer ‘bottum up’ en minder vanuit regels en meer vanuit verbinding en

samenwerking. Burgerinitiatief en zelforganisatie nemen toe. Of het nu gaat om bewoners die

een buurtfestival organiseren, een privé verzamelaar die een museum begint of crowdsourcing

voor cultuurprojecten.

Onderstaand schetsen we enkele trends die landelijk spelen, en uiteraard ook voor Amersfoort

gelden. Dit is niet volledig en dat hebben we hier ook niet geprobeerd.

Het publiek wil steeds meer worden vermaakt en is op zoek naar intense ervaringen. Het is de

tijd van de beleveniscultuur, festivalisering en funshoppen: we willen alles, nu meteen en

overal.

Technologie en digitalisering hebben een grote invloed op de productie en consumptie van

kunst en cultuur. Interactie, zelf doen en ontdekken worden steeds belangrijker, met behulp

van de smartphone en social media. En cultuurbeleving beperkt zich niet tot de muren van een

instelling. Via Google kunnen we virtueel door musea wandelen, via YouTube kunnen we

luisteren naar concerten van Lady Gaga of het Concertgebouworkest. Tegelijkertijd zijn

makers, producenten en distributeurs bezig met een moeizame zoektocht naar nieuwe

verdienmodellen.

Deeleconomie en de ‘open’ cultuur beweging, zoals open data, open software, open overheid,

zijn in opkomst. Toegankelijkheid staat centraal. Online bestaan muren, deuren en

openingstijden niet. Aan ‘open’ hangt een prijskaartje voor het vervaardigen van de

benodigde infrastructuur. Tegelijk verruimt het creatieve mogelijkheden.

En er is tegenreactie. Onder de noemer ‘slow movement’ zoeken velen naar een langzamer

levenstempo. Met het oog op gezondheid en welbevinden is er toenemende behoefte om even

off line en niet digitaal te zijn. Dit biedt kansen voor culturele instellingen en ook

erfgoedlocaties om hier op in te spelen en een niche positie in de beleveniseconomie te

pakken.

Met name bij traditionele kunstvormen , zoals de klassieke muziek, slaat de vergrijzing toe

en blijven nieuwe bezoekers weg. Cultuurinstellingen vinden het moeilijk om hierop een

passend antwoord te vinden.

Cultuurtoerisme biedt kansen. Het internationaal toerisme is booming: in 2025 verwacht ons

land 23 miljoen buitenlandse bezoekers. Amsterdam is al langere tijd een wereldstad en zoekt

naar mogelijkheden voor spreiding van toeristen over de wijde omgeving. Ook zakelijk

toerisme (congressen) en nationaal dagjesbezoek zijn belangrijke economische pijlers. Het

toenemend toerisme biedt kansen voor steden met historiciteit, toegankelijk en beleefbaar

erfgoed en aansprekende culturele voorzieningen.

24

5) Beleid andere overheden

Rijk:

Het Rijksbeleid voor cultuur 2017-2020 is vastgelegd in de nota ‘Ruimte voor Cultuur’. De

nota speelt in op de veranderende beleving en productie van cultuur en beoogt kunstenaars en

instellingen de ruimte te geven om daar invulling aan te geven. Door kwaliteit voorop te

stellen, door innovatie en profilering aan te moedigen en door samenwerking te stimuleren.

Het beleid blijft gericht op de volgende thema’s: cultuureducatie, talentontwikkeling, de

maatschappelijke waarde van cultuur, digitalisering en internationaal cultuurbeleid.

Het Rijksbeleid biedt enkele specifieke aanknopingspunten voor Amersfoort. Zo komt er

extra geld voor jeugdgezelschappen in de (nationale) culturele basisinfrastructuur. Holland

Opera zet zich in om hierin opgenomen te worden.

De verdeling van het geld uit cultuurfondsen moet leiden tot een evenwichtige spreiding van

culturele voorzieningen over het hele land. In Amersfoort is een inhaalslag nodig.

De positie van steden en regio’s wordt belangrijker. Het Rijk volgt daarmee het advies

‘Agenda Cultuur 2017-2020 en verder’ van de Raad voor Cultuur om in te zetten op stedelijke

regiovorming. Ook provincies spelen hierin een belangrijke rol.

Regio:

Samen met provincie Utrecht en gemeente Utrecht werken we inmiddels aan stedelijke

regiovorming. De samenwerking in het kader van het Stijljaar 2017 is daar een uiting van. Al

langer werken we met provincie Utrecht aan de uitvoering van het Cultuurpact.

Het provinciale beleid is vastgelegd in de cultuur- en erfgoednota 2016-2019 ‘Alles is nu’.

Centrale thema is cultureel erfgoed in brede zin. Het gaat dan onder andere om monumenten

in steden, dorpen en buitengebieden, waardevolle cultuurhistorische landschappen en

archeologie. De provincie zet zich in voor het behoud van cultureel erfgoed en de

toegankelijkheid en mogelijkheden om het te beleven en te leren. Promotie en profilering

hoort daar bij. Andere thema’s binnen het provinciale beleid zijn festivals, cultuur- en

erfgoededucatie en (netwerken van) bibliotheken.

Gemeente Utrecht voert een breed en stimulerend cultuurbeleid op basis van de Cultuurvisie

2012-2022 ‘Open Ruimte’. De belangrijkste uitgangspunten in het beleid zijn: de stad als

podium (cultuuraanbod), de stad als creatieve ruimte (makers) en de stad als leeromgeving

(educatie). Daarbij wil de gemeente Utrecht meer ruimte bieden aan excellentie en talent,

inzetten op een zo breed mogelijke stimulering en facilitering van cultureel ondernemerschap

en met enkele aansprekende evenementen en projecten accenten op het cultuurbeleid

markeren.

Binnen Regio Amersfoort zet iedere gemeente zich in voor kunst en cultuur, al zijn er

verschillen tussen gemeenten op inhoud en omvang van de inzet. Er is nog geen

gestructureerde samenwerking binnen Regio Amersfoort, zoals dat bijvoorbeeld wel gebeurt

op het vlak van economie, ruimtelijke ontwikkeling en dergelijke. Momenteel werkt het

Regiobureau Amersfoort aan een Regionale Ruimtelijke Visie waarin cultuur als een

belangrijke voorwaarde voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat wordt gezien. Er wordt

geconstateerd dat de culturele infrastructuur versterkt moet worden, waarbij samenwerking

tussen gemeenten kansen op kan leveren en dat Amersfoort een regionale centrumfunctie

heeft.

Cultuurvisie Amersfoort 2030 - Scholen in de Kunst...de gemeentelijke inzet vast. Hier zal het...

Documents

Transcript of Cultuurvisie Amersfoort 2030 - Scholen in de Kunst...de gemeentelijke inzet vast. Hier zal het...