NRC Handelsblad Maandag 11 april 2011

21NRC Handelsblad Maandag 11 april 2011

20 Cultuur 50 jaar na ruimtevlucht Joeri Gagarin

Wanhoop van een Marokkaansezoon en moeder over hun lotT h e a te rOumi van Maria Goos. Gezien: 8/4Theater Bellevue, Amsterdam. Tezien t/m 24/4. Inl: www.lunchthea-t e r. n l!!!!"

Door Kester FreriksTijdens de eerste lezing van deeldrie van De Geschiedenis van de fami-lie Avenir van Maria Goos raakte deMarokkaanse acteur NasrdinDchar in een persoonlijk conflict.Hij zou een gastarbeider spelen dieverantwoordelijk is voor het ver-duisteren van familiekapitaal.Dchar voelde dat hij verraad pleeg-de jegens zijn vader, wiens verhaalmin of meer werd verteld. Hij wil-de loyaal zijn aan Goos, regisseurJaap Spijkers én de Marokkaansegemeenschap. Onmogelijk.

Dchar stuurde brieven aan Goosen Spijkers met zijn standpunt. De-ze vormden de inspiratie voor Goosom de monoloog Oumi (mijn moeder)voor hem te schrijven. Op indrin-gende wijze weet zij Dchars per-soonlijke verhaal te verbinden aan-begrippen als artistieke waarheids-zin, identiteit en de positie van eenMarokkaans acteur in een Neder-lands toneelgezelschap.

In soepele zinnen, vol humor,geeft de acteur de wanhoop vanzijn moeder weer. Zijn eigen wan-hoop krijgt fraai vorm in een dyna-mische speelstijl. Een glanzendevoorstelling als Oumi is een belang-wekkende aanwinst, niet alleenvoor het oeuvre van Maria Goos,ook voor het Nederlandse toneel.En voor acteur Nasrdin Dchar; hijheeft zijn persoonlijke crisis be-zworen dankzij theater.

‘Rare’ Don Giovanni blijft saaiO p e raDon Giovanni van W.A. Mozartdoor de Nederlandse Opera enNed. Kamerorkest o.l.v. Constan-tinos Carydis. Gezien: 8/4 Muziek-theater Amsterdam. Herh.: t/m1/5. Inl.: www.dno.nlRegie !!""" / Muziek !!!""

Door Kasper JansenDeze keer riep het publiek slechtséén keer boe voor de Don Giovannivan het Duitse regisseursduo JossieWieler/Sergio Morabito. In 2006was dat nog drie keer, onder meertoen na de pauze het duffe bedden-palazzo van de vrouwenveroveraarnog op het podium stond.

Alles went kennelijk – ook dezemerkwaardigste productie ooit van

Mozarts meesterwerk. Don Gio-vanni (Alejandro Marco-Buhrmes-ter wekt geen enkele sympathie alseen brute, monomane cynicus, dieniet eens de subtiele kunst van hetverleiden praktiseert. En de Com-mendatore, die normaal in de ope-ningsscène door Don Giovanniwordt gedood, ziet men na eenhartaanval alsnog zijn dochterDonna Anna opvrijen. Hij wordtnaar de hel gestuurd door Don Gio-vanni, die op het feest nog wasdoodgeschoten, maar uiteindelijkals triomfator glorieert. Ondanksal dat opzienbarends blijft het eenvaak saaie voorstelling. Leporello(José Fardilha) is suffig; Elvira (Ju-dith Wanroy) is een onttakelendsloofje. Myrtò Papatansiu (DonnaAnna) is de echte ster.

De kunstschouw

Fysieke virtuele wereld

Scène uit ‘Line -Up’ Foto Reinout Hiel

„Experimenteel, maar geen gra-tuit experiment.” Zo omschrijftEric Joris, spilfiguur van het Brus-selse theatergezelschap Crew, zijnwerk. In Crews laatste performan-ce Line-Up krijgen vijf toeschou-wers een videobril, koptelefoon encamera op het hoofd en worden zevervolgens – aan de hand van eenbegeleider – het hoofd van een per-sonage uit een theaterstuk binnen-geleid. Als toeschouwer zie, voel,ruik en hoor je wat het hoofdper-sonage van het stuk meemaakt.Langzaam verlies je, net als hetpersonage uit de tekst van EliCommins, de grip op de realiteit:je merkt dat de andere personagestegen je tieren, maar je kan niet loskomen uit je dagdromen. Je voeltdat je hand wordt aangeraakt dooreen kwade collega, maar slaagt erniet in deze hand te verplaatsen.

Crew is een gezelschap dat be-staat uit performers, wetenschap-pers en academici. Ze maken watze zelf ‘immersief theater’ noe-men: theater waarbij de toeschou-wer wordt ondergedompeld in eenvirtuele wereld. De ervaring gaatveel verder dan bijvoorbeeld hetbekijken van een 3D-film: de virtu-

ele wereld omringt de toeschou-wer volledig en hij wandelt echtdoor de virtuele beelden heen.„Normaal gezien zijn computerge-stuurde beelden kil”, zegt Eric Jo-ris, „maar onze voorstellingen zijnjuist erg fysiek”. Joris ziet de voor-stellingen van Crew niet als dé toe-komst van het theater. Volgenshem zijn het wetenschappers uitandere disciplines die met veel in-teresse naar de voorstellingen vanCrew kijken. „In onze voorstellin-gen testen wij de basiskenmerkenvan nieuwe media, maar dan opeen extreme manier. Je ziet bij-voorbeeld dat veel nieuwe media,zoals de Wii, werken met tactieleen interactieve ervaringen.”

In Line-Up, dat dit weekend tezien was op het Technologic-festi-val in de Warande in Turnhout,kunnen slechts vijf bezoekers perkeer deelnemen aan de performan-ce. De voorstelling vormt een voor-bereiding op een groter project datin première gaat op het theaterfes-tival in Avignon, waarbij vijftigtoeschouwers per keer een virtuelewereld zullen binnenstappen.

Sabeth snijders

Motel Mozaïque. Gehoord: 8/4, 9/4Ro tt e r d a m .

!!!!"

Door Hester CarvalhoDe ‘punkkeuken’ serveerde muskus-rat en afvalsoep en logerende festi-valgasten werden gewekt door vrou-wen verkleed als suikerspin. Maar deelfde editie van Motel Mozaïque wasvooral geslaagd dankzij het mooieprogramma. Het tweedaagse festivalbood grote namen uit de ‘alternatie-ve’ muziek, zoals James Blake en Bel-le & Sebastian, voor wie de rijen zichtot om het gebouw slingerden; eenaantal semisterren, zoals Josh Ritteren Battles; en onbekende namen, zo-als Wu Lyf en Josh T. Pearson.

De genres liepen uiteen van dub-step tot sixties-pop, maar een lichtevoorkeur voor eenzame mannen metgitaren viel op. Josh T. Pearson, AlexiMurdoch en James Vincent McMor-row speelden in hun eentje, begeleiddoor hun akoestische gitaar en wis-ten allemaal de zalen tot opperste

concentratie te bewegen.Josh T. Pearson, een Texaan met

imposante baard, speelde duisterenummers over de zoektocht naar ver-lossing. Ook Alexi Murdoch uitSchotland heeft een sonore stem. Hetis verrassend dat deze introverte mu-ziek ook tijdens een festival zoveelbijval krijgt, want hun effect is nietopwindend, eerder bedwelmend.

Dat geldt ook voor de Zweeds-Ar-gentijnse singer/songwriter JoséGonzáles, die in zijn eentje een ge-concentreerde traagheid opwekt diedoet denken aan Nick Drake, de gro-te voorganger in dit genre. Gonzálesverraste nu door een orkest mee tenemen dat zijn liedjes onderstreeptemet een gewelfde intonatie van strij-kers, vrouwenkoren en dwarsfluiten.De aandacht werd nogal van de timi-de Gonzáles afgeleid door een swin-gende dirigent in rode blouse, maarhet was een mooi experiment.

De vorige avond was een andereZweedse artiest, Lykke Li, teleurstel-lend. Haar heksenmuziek met mon-kelende elektronica en tribale rit-mes, waarbij ze haar stem tegen de

haren in laat klinken, was nu gladge-streken. De muziek klonk bombas-tisch en fladderende zwarte lappenaan het plafond onttrokken de zan-geres aan het oog.

Hoogtepunten waren nieuwko-mer James Blake en het aloude Belle& Sebastian. Belle & Sebastian gafeen hartverwarmend optreden waar-in de liedjes vol nostalgisch popge-voel en naar Burt Bacharach verwij-zende wendingen mooi werden uit-gevoerd door de band, plus drie strij-kers. Zanger Stuart Murdoch was on-gekend spontaan: hij haalde publiekop het toneel om te dansen en lietdoor een toehoorder mascara aan-brengen.

Maar de uitzonderlijkste show wasdie van de jonge Londense James Bla-ke en twee begeleiders. Blake maaktminimale muziek. Hij heeft een wei-felende falset en speelt zoekende pia-noakkoorden, die hij laat doorkrui-sen door onderaards rommelendedubstep-bassen die als een aardbe-ving onder de zaal doortrokken. Heteffect was zowel angstaanjagend alsopwindend.

Bijval voor eenzame mannen

Door Auke HulstRotterdam, 11 april. De toe-komst, dat was vroeger. Vijftig jaarna de eerste ruimtevlucht van JoeriGagarin, en een kleine veertig nadatvoor het laatst een mens op de maanheeft gelopen, lijkt nauwelijks nogwerkelijke vooruitgang in de beman-de ruimtevaart te worden geboekt.De verwachtingen van de jaren zestigzijn vervlogen, iets wat terug is tezien in de sciencefiction.

Vrolijk word je niet van de toe-komstverhalen van dat tijdsge-wricht: de Koude Oorlog vertaaldezich in beklemmende dystopieën, alskwaaie aliens vermomde communis-ten en een zwartgeblakerde Aarde.Maar datzelfde internationale span-ningsveld voedde de Space Race, zo-dat schrijvers en filmers over éénding juist overdreven optimistischwaren. Dankzij de vlucht van Gaga-

Sciencefiction van extase naar weemoedBuitenwereldse koloniën leken logisch na deeerste ruimtevlucht van Joeri Gagarin en datzag je terug in de sciencefiction. Datoptimisme is inmiddels achterhaald.

rin, de gigantische investeringen inAmerikaanse en Sovjet-ruimtevaart-programma’s, en het uiteindelijk be-reiken van de maan, leek het logischdat zou worden doorgestoten naarMars en verder. De toekomst mochter dan belabberd uitzien, het vervoerzou op orde zijn.

Een treffend voorbeeld is Philip K.Dicks Do Androids Dream Of ElectricSheep? uit 1968, een roman die in1982 door Ridley Scott werd ver-filmd als Blade Runner. Het verhaal,over een agent die jaagt op mensach-tige robots, speelt op een aarde waareen nucleaire holocaust heeft ge-woed. De VN moedigt bewoners aante emigreren naar de vele buitenwe-reldse koloniën, waar het leven beterzou zijn.

Klaarblijkelijk leek eind jaren zes-tig zo’n kolonisatieprogramma aldichtbij – het boek is gesitueerd in

Door Georgette KoningRotterdam, 11 april. Voor deFranse modeontwerper Pierre Car-din kwam de ideale vrouw van demaan. Ze droeg gestroomlijnde pak-ken uit één stuk, zilveren jurkjes, ho-ge laklaarzen en hoofddekselsgeïnspireerd op de ronde ruimte-helm. Zelfs het huis van Cardin, op-geleid als architect, is een stel ruim-tecapsules, ingericht met eivormigmeubilair. Hij was in de jaren zestigniet de enige die zich liet inspirerendoor de ruimtevaart. Zijn landge-noot André Courrèges lanceerde van-af 1964 spraakmakende mode voormannen en vrouwen met uiterstdraagbare kosmonautachtige broek-pakken en mini-jurkjes van syntheti-sche vormvaste stoffen. Kleuren wa-ren wit, zwart, zilver, en fel oranje,net als Gagarins ruimtepak.

Modeontwerper Paco Rabannebrak vanaf 1966 door met futuristi-sche zilveren jurkjes van ijzerenrondjes en plastic plaatjes bijeenge-houden door ringetjes. De flexibeleontwerpen oogden geweldig, maarzaten allesbehalve comfortabel.

De Finse vormgever Eero Aarnioontwierp coconvormige stoelen vanglasvezel waaronder stoel B all (1963)en Bubble (1968), gebaseerd op de lan-dingscapsule waarin Gagarin in 1961neerdaalde op aarde. Afgeleid van deBall is de Sonic Chair uit 2007, een au-diostoel met ingebouwde luidspre-kers waaraan iPod, dvd-speler en lap-top kunnen worden gekoppeld.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu gee!, geletop de Algemene wet bestuursrecht, kennis van het besluittot ambtshalve wijziging van deWbr-vergunningenvoor devolgende o"shore windturbineparken:

- ‘West Rijn’ van initiatiefnemerWest Rijn Wind FarmB.V.;- ‘Breeveertien II’ van initiatiefnemer Breeveertien II WindFarm B.V.;- ‘Q4-WP’ van initiatiefnemer Q4-WP B.V.;- ‘Brown Ridge Oost’ van initiatiefnemer Brown Ridge OostB.V.;- ‘Den Helder I’ van initiatiefnemer Den Helder Wind FarmB.V.;- ‘Tromp Binnen’ van initiatiefnemer RWE O"shoreNederland B.V.;- ‘Buitengaats’ (voorheen ‘BARD O"shore NL1’) van initiatief-nemer Buitengaats C.V.;- ‘ZeeEnergie’ (voorheen ‘GWS O"shore NL1’) van initiatief-nemer ZeeEnergie C.V.;- ‘Clearcamp’ (voorheen ‘EP O"shore NL1’) van initiatief-nemer Clearcamp C.V.;- ‘Beaufort’ van initiatiefnemer N.V. NUONDuurzame Energie;- ‘Q10’ van initiatiefnemer Q10 O"shore Wind B.V.;- ‘Scheveningen Buiten’ van initiatiefnemer ScheveningenBuiten B.V.

De inhoud van het besluit strekt tot wijziging van deWbr-vergunning ten aanzien van de vergunningsduur van20 jaar. Op dit moment omvat de vergunningsduur behalvede instandhoudingsperiode, ook de bouwperiode.Gelet op de uitvoeringspraktijk sluit de vergunningsduurmet de ambtshalve wijziging aan bij een periode vaninstandhouding van 20 jaar. Deze periode gaat in vanaf heteerste moment dat elektriciteit van (een gedeelte van) hetwerk door de bekabeling naar land gaat tot aan het beginvan de verwijderperiode.

Waar kunt u het besluit inzien?Het besluit met de daarop betrekking hebbende stukkenkunt u van 12 april tot en met 24 mei 2011 gedurende dereguliere openingstijden inzien op de hoofdvestiging vanRijkswaterstaat Noordzee, Lange Kleiweg 34 te Rijswijk (ZH).Tevens kunt u het besluit en de daarop betrekking hebbendestukken downloaden via www.centrumpp.nl.

Wie kan beroep instellen?Belanghebbenden die hun zienswijze tegen het ontwerp-besluit naar voren hebben gebracht, of die redelijkerwijs

niet verweten kan worden tegen het ontwerpbesluit geenzienswijze naar voren te hebben gebracht, kunnen gedurendezes weken beroep instellen.

Hoe kunt u beroep instellen?De beroepstermijn vangt aanmet ingang van de dag nade dag waarop het besluit ter inzage is gelegd en loopt dusvan 13 april tot en met 24 mei 2011. Om in beroep te gaantegen het besluit dient het beroepschri! te worden gerichtaan de rechtbank in het rechtsgebied waarin u woont danwel bent gevestigd.

Het ondertekende beroepschri! dient ten minstete beva#en:- uw naam en adres;- de dagtekening;- een omschrijving van het besluit waartegen het beroepis gericht;- de gronden van het beroep.

Op dit besluit is de Crisis- en herstelwet van toepassing.Dit betekent dat de belanghebbende in het beroepschri!moet aangeven welke beroepsgronden hij aanvoerttegen het besluit. Na afloop van de termijn van zes wekenkunnen geen nieuwe beroepsgrondenmeer wordenaangevoerd. Vermeld in het beroepschri! dat de Crisis- enherstelwet van toepassing is.

Voor het instellen van beroep is gri$erecht verschuldigd.

Voorlopige voorzieningHet instellen van beroep schorst niet de werking van hetbesluit. Hangende beroep kan op grond van artikel 8:81Algemene wet bestuursrecht een verzoek om voorlopigevoorziening worden ingediend bij de voorzieningenrechtervan de betre"ende rechtbank.

Nadere informatieMeer achtergronden over windturbineparken op deNoordzeezijn te vinden op www.noordzeeloket.nl.

Voor nadere informatie over de inhoud van het besluit,kunt u contact opnemenmet Rijkswaterstaat Noordzee,secretariaat Water en Scheepvaart, telefoon 070 - 33 66 843.

RijkswaterstaatMinisterie van Infrastructuur en Milieu

Besluit wijziging o!shore windturbineparken

A d v e rt e n t i e

Mode moetkomen vande maan

Po p

Illustrator Kameleon-reeks overledenDoor onze redacteurPaul SteenhuisAmsterdam, 11 april. IllustratorGerard van Straaten is vorige weekwoensdag op 86-jarige leeftijd over-leden. Van Straaten is vooral bekendgeworden als de illustrator van dekinderboekenreeks De Kameleon, overeen Friese tweeling met een motor-bootje, geschreven door H. de Roos.

Van Straaten was als zelfstandig il-lustrator van 1951 tot zijn pensioenin 1989 verbonden aan Kameleon-

uitgever Kluitman en illustreerdehonderden jeugdboeken. Hij verlietin 1942 de hbs om een kunst- enkunstnijverheidsopleiding te volgenin Arnhem. Na de oorlog ging hijnaar Amsterdam en maakte ondermeer strips voor de Marten ToonderStudio’s. Ook maakte hij reclamete-keningen, maar hij werd uiteindelijkvooral kinderboekenillustrator.„Het moet technisch kloppen wat jetekent”, zei Van Straaten, zoon vaneen architect, in een interview in de-

ze krant. Zijn jongere broer Peter vanStraaten liet hem ooit weten: „Eigen-lijk heb ik altijd willen kunnen teke-nen als jij”.

Na zijn pensionering wijdde Ge-rard van Straaten, die in Empe inGelderland woonde, zich aan zijnliefhebberij: zeiljachten schilderen,en hij zette zich in voor het Kamele-on-dorp in het Friese Terherne.

Hij wordt woensdag 13 april in hetcrematorium van Dieren gecre-meerd.

1992! In de verfilming van veertienjaar later is men al een stuk voorzich-tiger: de datum van handeling is ver-schoven naar 2019. Inmiddels lijktook dat verre van haalbaar en kijkenschrijvers wel uit om voor de afzien-bare toekomst grote daden te voor-spellen.

Let wel: Dick stond zeker niet al-leen in zijn nu belachelijk ogendeverwachting. In Stanley Kubricks2001: A Space Odyssee (1967) cirkeldentien jaar terug al wielvormige steden

rond de aarde en bereikte bemanderuimteschepen Jupiter. Dankzij hetAmerikaanse maanprogramma, zoschrijft sf-schrijver Brian Stablefordin de The Encyclopedia of Science Fiction,raakte de ruimtereis zelfs zo gede-mystificeerd dat er steeds meer ver-halen begonnen te verschijnen waar-in de realiteit de mythe begon te on-d e r g r av e n .

Barry Malzbergs psychologische

romans The Falling Astronauts (1971)en Beyond Apollo (1972) waren daargoede voorbeelden van. Ook Malz-berg voorzag vooruitgang, maar gru-wend. In zijn werk is ruimtevaart dezoveelste val waarin een fundamen-teel verwarde soort zichzelf heeft ge-lokt.

Het Apollo-programma werd in1972 opgeschort, mede vanwege ge-brekkige publieke belangstelling. Erwerden sindsdien in de bemanderuimtevaart geen wezenlijk nieuwebarrières geslecht. Bovendien moes-ten de budgetten naar beneden. Pres-taties die sindsdien geleverd zijn –van ruimtestation en Space Shuttletot de eerste schreden op het padnaar ruimtetoerisme – zijn eigenlijkvariaties op hetzelfde liedje. Daarhelpen mijlpalen in de onbemanderuimtevaart weinig aan.

De mens zit nog steeds vastgeplaktaan de omgeving van de aarde en hetruimtevaartprogramma is vooral ietsom met een zekere melancholie enverbazing op terug te kijken.

Twee speelfilms over het Ameri-kaanse ruimtevaartprogramma ge-tuigen in het bijzonder van wee-moed: Philip Kaufmans The RightStuff (1983) en Ron Howards Apollo 13(1995). De eerste volgt Chuck Yeager,

de piloot die de geluidsbarrière door-brak, en de zeven astronauten vanhet Mercury-programma, die – eendetail – door Gagarin in het hemdwerden gezet. Zij baanden het padvoor Neil Armstrongs maanlanding.Apollo 13 volgt de dramatische vluchtvan de astronauten Jim Lovell, JackSwaggert en Fred Haise. Door eenontploffing in de zuurstoftankkwam hun toestel in grote proble-men. De geplande maanlandingwerd afgelast, en slechts door onge-kend improvisatievermogen aanboord én op de grond kon het levenvan de astronauten worden gered.

De aandacht voor Gagarins jubi-leum verraadt dat mensen terugver-langen naar dergelijke verhalen.Maar de budgetten die pionierenvergt, zijn ondenkbaar nu niet lan-ger ideologische superioriteit hoeftte worden bewezen. President Oba-ma mag dan de ambitie uit hebbengesproken dat de VS nog gedurendezijn leven een mens op Mars zet, dieambitie wordt niet geschraagd doorfinanciële middelen. En zoals ChuckYeager in The Right Stuff terecht op-merkt: „No bucks, no Buck Rogers”.

Dit is het vierde deel van een serieover 50 jaar bemande ruimtevaart.

‘Er zouden in 2001wielvormige stedenrond de aarde cirkelen’

‘Space Hats’ van hoedenmaker John French (1965). French ontwierp ookhoofddeksels voor Emma Peel (Diana Rigg) van tv-serie ‘De Wrekers’.

‘Space Bubble’, helm (1965) van Emilio Pucci voor Brannif Airlines

De Sonic Chair uit 2007,gemodelleerd naar Gag-arins landingscapsule

Morgen, op de dag dat Gagarin 50 jaar geleden als eerste mens rond de aarde cirkelde, verschijnt een Nederlandsstripboek over zijn leven. Elsevier-journalist Rob van Scheers schreef het op basis van bekende feiten en eigen on-derzoek in Moskou en bij het Baikonur Cosmodrome in Kazachstan, vanwaar de Vostok 1 werd gelanceerd. GustavoGarcia tekende Gagarin – Het grootste avontuur van de mensheid (uitgeverij Lebowski, 128 pagina’s, !17,50).

NCR Handelsblad 11 april 2011