Corruption Book 1 - Foundation for Democratic Reforms · 2014. 12. 12. · CÒ|” uÛÑ$wü´‘Y...

2

CÒ|” uÛÑ$wü ‘Y uÛ≤s¡‘·+

uÛÑ$wü ‘Y uÛ≤s¡‘·+ ` 1

n$˙‹

yÓTT<ä{Ï eTTÁ<äD : qe+ãs¡T, 2013

Á|ü‘·T\T : 1000

yÓ\ : s¡÷. 75/`

Á|ü‘·T\≈£î

FOUNDATION FOR DEMOCRATIC REFORMS (FDR)

bòÕ¢{Ÿ HÓ+. 801 806, lìyêdü ≥esY‡,

◊{Ïdæ ø±ø£rj·T ¨≥ Ÿ Á|üø£ÿq,

uÒ>∑+ù|{Ÿ, ôV’≤<äsêu≤<é ` 500 016.

bòÕ´ø‡ : 040 ` 23419948, bò Hé : 23419949

E-mail : [email protected], www.fdrindia.org

Á|ü#·Ts¡D : Foundation for Democratic Reforms (FDR)

eTTÁ<äD : Kalajyothi Process Pvt. Ltd., RTC "X" Road, Hyderabad


3

$wüj·Tdü÷∫ø£

1. kÕe÷qT´&çøÏ n+<äì dü+düÿs¡D\ |òü ≤\T.............................e÷]Ã 13, 2000

2. bÕ\q˝À n‹s¡Vü≤dü + n$˙‹øÏ eT÷\+ ...........................ôdô|º+ãsY 29, 1997

3. düVæ≤+∫qø=B› ø£ã[+# n$˙‹ ..............................................yT 13, 2002

4. \+#·>=+&ç e´edüú À n_Ûeè~Δ nkÕ<Ûä +! ................................|òæÁãe] 5, 2001

5. n_Ûeè~Δì ‘·T&ç∫ô|fÒº n$˙‹ ù|¢>∑T .................................................................

6. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À kÕ«Vü‰sêj·TTfi¢ ôd’«s¡$Vü‰s¡+.........................|òæÁãe] 26, 2001

7. #·≥ºdüuÛÑ À¢ n$˙‹ì n&ÉT¶≈£îH #·s¡ Ò$? .....................................yT 8, 2000

8. |ü&É¬>‹Ôq n$˙‹ì |ü]e÷πsÃ #‘·HB? ...................................»qe] 1, 2000

9. ‘ÓVü≤˝≤ÿ ñ<ä+‘·+ ÒeHÓ‹Ôq Á|üXï\T ........................................@Á|æ Ÿ 2, 2001

10. Ä‘·àq÷´q‘· ø±<äT, ne>±Vü≤q H{Ï nedüs¡+..........................ôdô|º+ãsY 1, 1997

11. eT<Ûä j·TT>±\ dü+düÿ è‹ì ø±\sêùdÔH Á|ü>∑‹ ...........................»qe] 17, 2000

12. düeTdü ≈£î |ü]cÕÿs¡+ düuÛ≤ ãVæ≤cÕÿs¡+ ..............................ôdô|º+ãsY 15, 2003

13. eTT|ü⁄Œ ‘ÓdüTÔqï eTT&ÉT|ü⁄\ dü+düÿè‹ ...................................&çX¯+ãsY 19, 2005

14. Á|üC≤<ÛäHêìï uÛÀ+#ùd+<äT≈£î n~Ûø±s¡+ …’ôdqT‡ ø±<äT!...............Ä>∑düTº 8, 2001

15. nHÓ’‹ø£ dü+bÕ<äq‘√ n~Ûø±sêìøÏ >±\+!...............................&çX+ãsY 6, 1999

16. Hsê\≈£î ãVüQeT‘·T\T ìC≤j·TrøÏ •ø£å\T.......................ôdô|º+ãsY 21, 2012

17. nsê#·ø£‘·«+ n+‘·yÓTÆ‘˚H˚ Á|üC≤kÕ«eT´+ uÛÑÁ<ä+ ....................&çôd+ãsY 15,2003

18. ˙‹ì ì\u…≥º&ÜìøÏ ì]›wüºyÓTÆq @sêŒ≥T¢ ..............................ôdô|º+ãsY 22, 1997

19. #Ó&ÉT≈£î •ø£å eT+∫øÏ s¡ø£åD ñqï|ü&˚ dü‘·Œ¤*‘ê\T ................ôdô|º+ãsY 8, 1997

20. Ä≥>±fiflqT e÷]ùdÔ #ê\<äT Ä≥ìj·Te÷ Òï e÷sêÃ*.............Ä>∑düTº 25, 1997

4


21. n$˙‹ ô|’ düeTs¡+ C≤rj·÷edüs¡+! ...................................&çôd+ãsY 10, 2001

22. n$˙‹ì n+‘·+#ùdÔH˚ dü+|ü<ä düèwæºøÏ neø±X¯+....................|òæÁãe] 12, 2001

23. dü+øå√uÛÑ+ ø±~~` C≤‹øÏ eTVü≤<äeø±X+.................................e÷]Ã 19, 2001

24. n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º yùd<Ó ≤? ..................................................p …’ 18, 2005

25. |ü≥T‘·s¡ #·≥º+‘√H n$˙‹øÏ |ü>∑Z+.............................................yT 15, 2006

26. n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·{≤º\T |ü<äTqT ‘˚ ≤* Çø£HÓ’Hê!.......................pHé 2, 2003

27. Á|üC≤b˛sê≥+‘√H n$˙‹ n+‘·+..........................................pHé 30, 2003

28. sê»ø°j·T dü+ø£\Œ+‘√H n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º!............................qe+ãs¡T 3, 2003

29. s¡÷|ü⁄ e÷s¡TÃø=ì ø±≥T y˚düTÔqï n$˙‹ düsêŒ\T! ..................&çôd+ãsY 1, 2003

30. bÕ\≈£î\ Á|üjÓ÷»ø£‘·«+˝À ô|s¡T>∑T‘·Tqï n$˙‹......................@Á|æ Ÿ 21, 2003

31. sê»ø°j·T n$˙‹ì n]ø£fÒº e÷s¡ZyT~? .................................ôdô|º+ãs¡T 9, 2002

32. |ü⁄Hê<äT\ qT+∫ ô|ø£*ùdÔH n$˙‹ n+‘·+ ........................ôdô|º+ãsY 18, 2000

33. n~Ûø±s¡+`nÁø£e÷s¡®q\ $wüe\j·÷ìï #Û~+#·&É+ m˝≤?.......Ä>∑düTº 12, 2002

34. ìC≤j·Tr|üs¡T\≈£î >ös¡e+ kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘· ..........................@Á|æ Ÿ 1, 2002


5

|”]ƒø£

<ë<ë|ü⁄ 16 @fi¢ ÁøÏ‘·+, øÏ+<ä{Ï X‘êã›+ Hê{Ï e÷≥. s√EyêØ ∫qï|üìøÏ

≈£L&Ü \+#ê*dü÷Ô ≈£L&Ü n~ ‘·eT ‘·\sê‘· nì ø√{≤¢~eT+~ Á|ü»\T

q*–b˛‘·THêï ≈£L&Ü eédüúqT e÷s¡Ã>∑\ eqs¡T\T, Ä˝À#·HêkÕeTs¡ú + ñqïyês¡T,

sê»ø°j·÷ìï q&ç|ædüTÔqï H‘·\T, n$˙‹ ˇø£ ô|<ä›düeTdü ø±<äT nì uÛ≤$düTÔqï

s√E\$. ‘=*‘·s¡+ H‘·\ dü÷Œ]Ôì Ç+ø± M&Éìyês¡T, n$˙‹ rÁe‘· ns¡úyÓTÆ

q*–b˛‘·Tqï eT<Ûä´‘·s¡>∑‹yês¡T, bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ HÓ’‹ø£bÕsƒê\T uÀ~ÛdüTÔqïyê]˝À,

Hs¡TÃ≈£î+≥Tqïyê]˝À ø=+<äs¡T e÷Á‘·+ n$˙‹ n+‘êìøÏ @<√ø£ >∑{Ïº Á|üj·T‘·ï+

»s¡>±\ì ã\+>± ø√s¡T≈£îH <äX n~. yês¡T ≈£L&Ü ø£ neT÷s¡ÔuÛ≤eq>± n$˙‹ô|’

b˛sê{≤ìøÏ düqï<äΔ+>± e⁄Hêïs¡T ‘·|üŒ ì]›wüº |ü]cÕÿsê Ò$T{À, yê{Ï <ë«sê e÷s¡TŒ\T

@ Áø£eT+˝À kÕ~Û+#ê˝À yê]ø° ne>±Vü≤q Ò<äT. πøe\+ s√&Ó¢øÏÿ ìHê<ë\T #ùdÔ

n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ »s¡T>∑T‘·T+<äì uÛ≤$+#yês¡T.

á <äX˝À Ä ¬s+&ÉT n+XÊ\ô|’ düŒwüº‘·‘√ n$˙‹ô|’ ˝Àødü‘êÔ z düeTÁ>∑

ñ<ä eT+>± düeTs¡uÛÒ] yÓ÷–+∫+~. >∑‘·+˝À #dæq n$˙‹ e´‹πsø£ b˛sê{≤\qT,

Á|üøå±fiq≈£î #dæq Á|üj·T‘êï\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥÷H, n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ

‘·–q ã\yÓTÆq eédüú*ï @sêŒ≥T #j·T{≤ìøÏ eTTqTô|qï&É÷ Òì |ü]cÕÿsê\qT,

neø±XÊ\qT #·÷|ü⁄‘·÷ n$˙‹ n+‘êìï z ã\yÓTÆq sê»ø°j·T mC…+&Ü>±

˝Àødü‘êÔ #j·T>∑*–+~.

yÓTT<ä≥>±, n$˙‹ nH˚~ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ m<äTs=ÿ+≥Tqï ˇø£ uÛÑj·T+ø£s¡

C≤&É eTì, <ëqï˝≤π> e~ ÒùdÔ ù|<ä\qT, ìdü‡Vü‰j·TT\qT |”*Ã|æ|æŒ#˚düTÔ+<äì,

n_Ûeè~Δì, düe÷C≤ìï Áø£eT+>± ø£ã[+#düTÔ+<äì, ø±ã{Ïº uÛ≤s¡‘·<X ìsêàD≤ìøÏ

eTÚ*ø£ mC…+&Ü>± n$˙‹ ìs¡÷à\q b˛sê{≤ìï #|ü{≤º\ì Àødü‘êÔ ìs¡›«+<ä«+>±

ù|s=ÿ+~. n˝≤π>, Ç<<√ πøe\+ >∑&É∫q ø=ìï dü+e‘·‡sê\ qT+∫ e÷Á‘·yT

e∫Ãq düeTdü ø±<äì, <XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ãq Hê{Ï qT+# ñqïdüeTdü ì,

ãVüQeTTK eéd”úø£è‘·+>±H˚ Ä C≤&Ü´ìï n+‘·+ #˚j·÷\ì düŒwüº+#˚dæ+~.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î, uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·´+ e∫Ãq yÓ+≥H˚ 1948˝ÀH˚

eTVü‰‘êà>±+BÛøÏ e∫Ãq ÒK\˝À ôd’‘·+ n$˙‹ Á|ükÕÔeq ñ+~. n+<äT˝À <XuÛÑø£Ô

6


ø=+&Ü yÓ+ø£≥|üŒj·T´ e+{Ï yês¡T Ä+Á<Û ä Á|ü<˚XŸ ø±+Á ¬>dt˝À ÄHê{Ï

\+#·>=+&ç‘·Hêìï dü$es¡+>± ù|s=ÿ+≥÷ m+‘√ Äy<äq‘√ >±+BÛ>±]øÏ ÒK

sêXÊs¡T. Ä ÒKqT dü«j·T+>± ‘·q ÁbÕs¡úHêdüeTj·T+˝À >±+BÛJ u…’≥ô|{≤ºs¡T.

n˝≤π> πøe\+ ˝ÀøbÕ Ÿ e+{Ï ˇø£ #·≥º+‘√H n$˙‹ n+‘·+ kÕ<Ûä +ø±<äì,

n~Ûø±s¡ $πø+ÁBø£s¡D‘√ »q+ #‘·T\˝ÀøÏ n~Ûø±s¡+ rdüT¬øfi¢≥+ düVü‰ $$<Ûä

düeT÷\ dü+düÿs¡D\‘√ ãVüQeTTK b˛sê≥+ #j·÷\ì $e]+∫+~.

n$˙‹ô|’ b˛sê≥ #Ó’‘·Hê´ìï Ç+ø± $düÔ]+# eT+∫ ñ<ä e÷\T e∫ÃHê,

mC…+&Ü, |ü+<∏ë ˝Àødü‘êÔ< dü¬s’q<äì ÇHïfi¢ø±\+˝À ì>∑TZ‘*+~. 1997˝À

˝Àø˘dü‘êÔ ñ<ä e÷ìï ÁbÕs¡+_Û+∫q düeTj·T+˝À ªuÛÑ$wü ‘Y uÛ≤s¡‘·+μ <ës¡Ùìø£

yê´kÕ\ <ë«sê Á|ü»\‘√ H˚qT |ü+#·T≈£îqï á e÷≥\T Ä yêdüÔyêH˚ï

s¡TEe⁄#˚düTÔHêïsTT...

ªªn$˙‹ q•+#ê\ì ìHê<ë\T #ùdÔ ø±<äH yê¬ses¡÷ ñ+&És¡T. n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&yês¡T ≈£L&Ü n+<äT˝À #] ìq~kÕÔs¡T. n$˙‹ ø=qkÕ>±\ì ãVæ≤s¡+>∑+>±

ø√πs eTìwæ ø£ÿs¡÷ ø£ì|æ+#·s¡T. ø±˙ n+‘·e÷Á‘êq n$˙‹ ‘=\–b˛<äT. eTìwæ

Á|ües¡Ôqì eT+~ dü+πøåeT+ ø√dü+ Áø£eTã<äΔ+#ùd sê»éédüú ÒìHê&ÉT n$˙‹

U≤j·T+>± e]ú\T¢‘·T+~. eTq<˚X¯+˝À H˚&É<˚ »s¡T>∑T‘√+~. »qkÕe÷Hê´ìï

Á|ü‹s√p, Á|ü‹#√{≤ n$˙‹ |”&çk˛Ô+~. dü¬s’q dü+düÿs¡D*ï düeTÁ>∑+>±

#˚|ü≥ºq+‘·es¡≈£L mìïkÕs¡T¢ mìï Á|üuÛÑT‘ê«\qT z&ç+∫ ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘ê«\qT

mqTï≈£îHêï Á|ü»\≈£î n$˙‹ u≤<Ûä\T ‘·|üŒe⁄. ∫es¡≈£î Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ

Á|ü»\≈£îqï $XÊ«dü+ dü&É*b˛‘√+~. ª@ sêsTT nsTT‘H+ |üfiSfl&É>=≥Tºø√e{≤ìøÏ,

mes¡T ¬>*ùdÔH$T, »]π>~ ˇø£fÒ>±!μ nH ìsêX yê´|æÔ #Ó+<äT‘√+~.

n+<äTπø ìHê<ë\‘√ ø±\πøå|ü+ #j·T≈£î+&Ü, n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·{≤ìøÏ

nedüs¡yÓTÆq ì]›wüº ø±s¡´Áø£e÷*ï, bÕ\Hê dü+düÿs¡D*ï #˚|ü{≤º*. M{Ï |ü≥¢

ne>±Vü≤q‘√ Áø£eT|ü<äΔ‹˝À b˛sê&ç‘ K∫Ã‘·+>± $»j·T+ kÕ~Û+#·>∑\+.

n$˙‹ b˛yê\+fÒ eTq eédüú˝À Ä≥>±fi¯¢qT e÷]ùdÔ #ê\<äT-Ä≥

ìj·Te÷\H e÷]Ã Á|ü»\≈£î »yêãT<ëØ>± ñ+& <ë|ü]ø£+ Òì bÕ\HêeédüúqT

ì]à+#ê*. Á|ü»\≈£î ì»yÓTÆq n~Ûø±sêìï∫Ã Á|üC≤kÕ«e÷´ìï kÕs¡úø£+ #j·÷*.

‘·|ü⁄Œ#dæq yêfi¢øÏ yÓ+≥H <ä+&Éq ñ+& $<Ûä+>± bÕ\qì dü+düÿ]+#ê*.


7

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çqyê]øÏ •ø£å |ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·÷ìï, ˙‹|üs¡T\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄

ñ+<äqï $XÊ«kÕìï ø£*–+#·≥+ ‘·ø£åD≤edüs¡+. øö{Ï\T´&ç ns¡úXÊÁdüÔ ø±\+ qT+∫

H{Ïes¡≈£î, n_Ûeè~Δ #Ó+~q <XÊ\ qT+∫ uÛ≤s¡‘Y ‘·~‘·s¡ n_Ûeè~Δ #Ó+<äT‘·Tqï,

ù|<ä <XÊ\es¡≈£î, nìï ø±˝≤\˝Àq÷, nìï düe÷C≤\˝Àq÷ Ç< dü‘· +.

nìï kÕúsTT\˝À ã\yÓTÆq n$˙‹ ìs√<Ûäø£ dü+düú*ï @sêŒ≥T #ùd #·≥º+

‘Ó∫Ã, ì]›wüº ø±\+˝À-Äs√|üD\T e∫Ãq Hê{Ï qT+∫ 90s√E\˝À>±- $#ês¡D

|üP]Ô#˚dæ ì»ìsêús¡D #˚j·÷*. ˇø£kÕ] |òü˝≤Hê e´øÏÔ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&Ü¶&Éì

dü+düú ìs¡íj·T+ #˚ùdÔ Ä ìs¡íj·T+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ •s√<Ûës¡ + ø±yê*. eT∞¢ yπs

Á|üÁøÏj·T Ò≈£î+&Ü ‘·ø£åD+ ø=ìï •ø£å\T neT\T »s¡>±*. n$˙‹|üs¡T&ÉT yÓ+≥H

|ü<ä$ ø√˝ÀŒyê*. <ë+‘√bÕ≥T n‘·&ç ÄdæÔbÕdüTÔ\ yÓTT‘·Ô+, n‘·&ç düMT|ü ã+<ÛäTe⁄\T

ÄdüTÔ\T ‘·ø£åD+ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ ø±yê*. ÄdüTÔ\T »|ü⁄Ô#j·Tø£b˛‘ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\

\+#·+ bı+<ëø£, Ä ñ<√´–øÏ »]π> qwüº+ dü«\Œ+. ø√≥T¢ ‹HdæqyêfifløÏ HÓ\J‘·+

Ç#Ã ñ<√´>∑+ b˛e≥+ e÷Á‘·yT •ø£å nsTT‘, #ê˝≤eT+~ n+<äT≈£î dæ<äΔ|ü&É‘ês¡T.

H{Ï |ü]dæú‘·T\˝À ñ<√´>∑+ }&É≥+‘√bÕ≥T, Ä ñ<√´–øÏ, n‘·ì ≈£î≥T+u≤ìøÏ

#Ó+~q ÄdüTÔ\T b˛‘êj·Tqï uÛÑj·T+ ñ+fÒ, #ê˝≤eT+~ n$˙‹øÏ <ä÷s¡+>±

ñ+{≤s¡T. n‘·DÏí yÓ+≥H Hê´j·TkÕúq+˝À $#ê]+∫, ø£ dü+ ◊<äTdü+e‘·‡sê\≈£î

‘·>∑Z≈£î+&Ü ø£]ƒq C…’\T•ø£å $~Û+#˚ @sêŒ≥T ñ+&Ü*. n˝≤+{Ï πødüT\˝À ˇø£

n|”Œ\TøÏ $T+∫ Ò≈£î+&Ü Hê´j·T$#ês¡D, n|”Œ\T ¬s+{Ïø° ˇø=ÿø£ÿkÕúsTT˝À 90

s√E\ |ü]$T‹˝À $~Û>± Hê´j·Tìs¡íj·T+ »]π> $<Ûä+>± #·≥º+ #j·÷*. ìcÕŒøÏåø£

sêC≤´+>∑ ìj·÷eTø£+, 90 s√E\˝À n$˙‹ Äs√|üD\ô|’ ‘·T~ ìs¡íj·T+, $~Û>±

|ü<ä$ qT+∫ ‘=\–+|ü⁄, kı+‘·, Ç‘·s¡ ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\ ÄdæÔ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+, ø£ dü

C…’\T•ø£å, n|”Œfifl≈£î |ü]$T‘·T\T- Çe˙ï ø£]ƒq+>± nì|æ+#·e#·TÃ. ø±˙ <XyêdüT\

uÛÑ$wü ‘·TÔì dü+s¡øÏå+#·Tø√yê\+fÒ, ábÕ{Ï ø±]ƒq´+ H{Ï |ü]dæú‘·T\˝À nedüs¡+.

ùd«#·Ã¤, Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ $X¯è+K\‘·«+ ø±≈£L&É<äT. ìs¡¢»®>± n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&˚yêfi¯¢ì •øÏå+#·ø£b˛e≥+‘√, n$˙‹ ùd«#·Ã¤ì, C≤‹ Á|ü>∑‹ì rÁe+>±

<Óã“rk˛Ô+~.

n$˙‹ì |üP]Ô>± n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ‘yê\+fÒ πøe\+ #·≥º|üs¡yÓTÆq @sêŒ≥T¢ #ê\e⁄.

ã\yÓTÆq n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·≥º+‘√bÕ≥T Ç‘·s¡ bÕ\q, sê»ø°j·T dü+düÿs¡D\qT

8


#|ü{≤º*. n~Ûø±sêìï $πø+ÁBø£]+∫ »q+ #‘·T\˝ÀøÏ rdüT¬øfi‚fl+<äT≈£î, sê»ø°j·T,

mìïø£\ eédü ú*ï düeT÷\+>± e÷πsÃ+<äT≈£î, ñ<√´>∑T\T, n~Ûø±s¡T\

ìj·÷eTø±\˝À eT<Ûä´ j·TT>∑ dü+düÿè‹ì n+‘·yÓTT+~+#˚+<äT≈£î, H˚s¡eTj·T

sê»ø°j·÷ìï nD∫yùd+<äT≈£î, Hê´j·TkÕúHê\T düø±\+˝À Hê´j·÷qï+~+#+<äT≈£î

ø±e\dæq eTÚ*ø£ Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düÿs¡D\T #|ü{≤º*. n˝≤>∑ì ˇø£ <ëìø√dü+

eTs=ø£{Ï Ä>∑qø£ÿπs¢<äT. sêCéédüúì ø£\Twæ‘·+ #düTÔqï n$˙‹ì düeTs¡úe+‘·+>±

m<äTs=ÿHê\+fÒ yÓ+≥H˚ n+<äT≈£î j·TT<äΔÁbÕ‹|ü~ø£q #·≥º|üs¡yÓTÆq #·s¡´\T

#˚|ü{≤º*.μμ

n$˙‹ n+‘êìøÏ dæ+–˝Ÿ bòÕs¡Tà˝≤ Ò<äT ø±ã{Ïº, ãVüQeTTK b˛sê≥+

#j·÷* ø±ã{Ïº, ÄyX+‘√bÕ≥T ne>±Vü≤q‘√, zs¡TŒ‘√ b˛sê&ç‘H |òü*‘ê\T

kÕ~Û+#·>∑\eTì Á|ü»\≈£î $e]dü÷Ô, Ä ~X>±H Á|ü»*ï #Ó’‘·qé+‘·T*ï #ùd+<äT≈£î

‘·–q ø±sê´#·s¡DqT rdüT≈£îHêï+. ∫es¡≈£î n$˙‹ n+‘êìøÏ, ˝Àø˘dü‘êÔ

|üsê´j·T|ü<ä+>± e÷]+~. n$˙‹ n+‘·+... Àødü‘êÔ |ü+‘·+ ìHê<ä+ Á|ü»\˝À

$X‚wü ÁbÕ#·Ts¡ + bı+~+~.

˝Àødü‘êÔ ø£èwæ e\¢ n$˙‹ C≤&É +ô|’, n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î #|ü{≤º*‡q

#·s¡ \ô|’ ø±sê´#·s¡D ~X>± Á|ü»\˝À ø=+‘· #Ó’‘·q´+ yê´|æ+∫+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ‘√

yÓTT<ä\Tô|{Ï º <˚X¯yê´|ü Ô+>± sê»ø°j·TH˚‘·\T, bÕØº\T n$˙‹ >∑T]+∫

yÓTT≈£îÿã&ç>±HÓ’Hê e÷{≤¢&Ü*‡q |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~. mìïø£\˝À b˛{°#ùd nuÛÑ s¡Tú\T

‘·|üŒìdü]>± ‘·eT ÄdüTÔ\ $esê\qT, Hs¡#·]Á‘·qT $e]+#ê*‡q #·{≤ºìï, bÕØº\≈£î

Ç#Ã $sêfi≤\˝À q\¢<ÛäHêìï n<äT|ü⁄#j·T{≤ìøÏ Ä #·+<ë\≈£î Ä<ëj·T|ü⁄ |üqTï

sêsTTrì ø£*Œ+#˚ bÕØº |òü+&ç+>¥ #·{≤ºìï ˝Àø˘dü‘êÔj˚T kÕ~Û+∫+~. n$˙‹

ìs√<Ûäø£+˝À Ç$ ø°\ø£|ü]D≤e÷ Ò nsTTHê, <XìsêàD≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq mC…+&Üô|’

sê»ø°j·÷\ø£r‘·+>± nìï bÕØº\q÷ @ø£+ #ùd+<äT≈£î ˝Àødü‘êÔ Á|üj·T‹ïdüTÔHêï

n$˙‹s¡Væ≤‘· bÕØºì, nuÛÑ s¡Tú\qT mqTï≈£îH neø±X+ Á|ü»\≈£î Òø£b˛e≥+,

bÕØº\T ≈£L&Ü Á|ü»\≈£î ‘êeTT ‘·|üŒ >∑‘· +‘·s¡+ Ò<äH˚ ô|‘·Ô+<ëØ <Û√s¡DÏ‘√

n$˙‹ô|’ <ë≥y‘· <Û√s¡DÏ‘√ eéVü≤]düTÔ+&É≥+ e\¢ Àødü‘êÔ 2006˝À sê»ø°j·T

bÕØZ>± e∫Ã n$˙‹ ìs¡÷à\q ø√s¡T≈£îH˚ yê]øÏ ˇø£ y˚~ø£qT n+~+∫+~.

$$<Ûä <˚XÊ\˝À n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î »]–q ÁbÕe÷DÏø£ Á|üj·T‘êï\ìï{Ï˙


9

n<Ûä j·Tq+ #dæ uÛ≤s¡rj·T |ü]dæú‘·T\≈£î nq«sTT+∫ ã\yÓTÆq ˝ÀøbÕ Ÿ ø√dü+

¬s+&√ |ü]bÕ\Hêdü+düÿs¡D\ dü+|òüT+ (@ÄsYd”)˝À düuÛÑT´ì>± HqT sêdæq n+XÊ\qT

Áø√&ûø£]+∫ πø+Á<ä+˝À ã\yÓTÆq ˝Àø˘bÕ˝Ÿ, sêÁcÕº\˝À ã\yÓTÆq ˝Àø±j·TTø£Ô,

õ˝≤¢\˝À n+ãT&é‡eTHéì @sêŒ≥T #j·÷\ì Á|üj·T‘·ï+ ÁbÕs¡+_Û+#ê+. (¬s+&√

@ÄsYd” Àì n+XÊ\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îH Á_≥Hé e+{Ï <XÊ\T ‘·eT n$˙‹

ìs√<Ûäø£ e´edüúqT |ü{Ïwü+ #düT≈£îH˝≤ ø=‘·Ô#·{≤º\T #düT≈£îHêïsTT). Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À

n|üŒ{Ïπø sê»ø°j·T H‘·\T, ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ n$˙‹ yT≥\T ydæ+~. <X+˝À

ø£sêí≥ø£, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ n$˙‹ kıeTTà‘√ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêe≥+, ‘·s¡‘·sê\≈£L

dü]|ü&Ü y\ø√≥¢ kıeTTà*ï <√#j·T≥+ »]–+<äì, Ç+<äT˝À ø=+<äs¡T ◊@mdt,

Ç‘·s¡ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\T ≈£L&Ü yê{≤\T bı+~ e+<ä\ø√≥T¢ b π>düT≈£îHêïs¡ì

düŒwüºyÓTÆq Äs√|üD\T e#êÃsTT. &ÉãT“, eT<ä + |ü+#·≈£î+&Ü πøe\+ s¡÷.4,92,326

e´j·T+‘√ 2009 mìïø£\˝À ≈£Lø£{Ÿ|ü*¢ XÊdüqdüuÛ≤kÕúq+ qT+∫ mìï¬ø’q HqT,

nôd+;¢ À Á|üe÷Dd”«ø±s¡+ #dæq pHé HÓ\˝ÀH sêÁwüº+˝À ã\yÓTÆq Àø±j·TTø£Ôì

‘Ó∫Ã n$˙‹|üs¡T\ Ä≥ø£{Ïº+#·{≤ìøÏ n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·≥ºdües¡D _\T¢-2009ì

n~Ûø±s¡, Á|ü‹|üø£å bÕØº\‘√bÕ≥T XÊdüqdüuÛÑ Àì nìï $|üø£åbÕØº\≈£L n+<ä#XÊqT

(pHé 10, 2009q). Ä #·{≤ºìï ÄyÓ÷~+∫ n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î ∫‘·ÔXó~Δì,

sê»ø°j·T dü+ø£ ≤Œ˙ï #ê{≤\ì ø√sêqT. Ä _\T¢ dü÷Œ]Ô‘√H ‘Ó\T>∑T˝À ª©&ÉsYμ

nH dæìe÷ ≈£L&Ü e∫Ã+~.

Ä _\T¢≈£î nìï bÕØº\ eT<ä›‘·TqT ø√s¡≥+‘√bÕ≥T Á|ü»*ï #Ó’‘·q´|ü]#+<äT≈£î

nyÓT]ø±˝Àì |”|ü⁄ Ÿ |òüsY ˝Àødü‘êÔ nH dü«#·Ã¤+<ä sê»ø°j·T dü+düú 1930\˝À

>±+BÛ kÕ«‘·+Á‘√´<ä eT+˝À uÛ≤>∑+>± <ä+&çj·÷Á‘· ‘·s¡Vü‰˝À j·÷Á‘· ìs¡«Væ≤+∫+~.

2011 e÷]Ã˝À yês¡T <ä+&çj·÷Á‘·-2 ù|s¡T‘√ nyÓT]ø±˝Àì XÊHé&ç>√ qT+∫

XÊHéÁbòÕì‡k˛ÿ es¡≈£L 35 q>∑sê\˝À >±+BÛ ÄHê&ÉT q&ç∫q+‘· <ä÷s¡+ (240

yÓTÆfió¢) n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>± bÕ<äj·÷Á‘· #XÊs¡T.

Ä dü÷Œ]Ô‘√H nHêï Vü≤C≤πs ãè+<ä+ 2011˝À ˝ÀøbÕ Ÿô|’ &Ûç©¢, eTT+ãsTT

πø+Á<ä+>± ◊@d” (Ç+&çj·÷ m>∑HÓdtº ø£s¡|üHé) ù|s¡T‘√ ñ<ä eT+ #|ü{Ïº+~. 2J

ôdŒÁø£º+, ø±eTHÓ« ŸÔ, Ä<äsYÙ e+{Ï n‹ uÛ≤Ø ≈£î+uÛÑø√D≤\T es¡dü>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ

sêe≥+, eTTô|qï&É÷ Òì Ø‹˝À MT&çj·÷ ≈£L&Ü n$˙‹ e´‹πsø£ ñ<ä e÷ìøÏ

10


‘·qe+‘·T düVü≤ø±s¡+ n+~+#·≥+‘√ nHêï ñ<ä eT+ C≤‹ yÓTT‘êÔ ï ø£~*+∫+~.

n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>± Á|ü»\˝À Ä˝À#·Hê|üs¡T\T eT÷≈£îeTà&ç>± ô|<ä›m‘·TÔq

ø£~˝≤s¡T. nHêï b˛sê≥|ü+<∏ëqT e´‹πsøÏ+∫Hê, Äj·Tq ãè+<ä+ n$˙‹ e´‹πsø£

b˛sê{≤ìï Àødü‘êÔ eTqdü÷Œ]Ô>± düeT]ú+∫+~. j·T÷|”jT Á|üuÛÑT‘·« ìj·T+‘·è‘·«,

nqT∫‘· <ë&ÉT\ qT+∫ Äj·Tq≈£î n+&É>± ì\ã&ç+~. sê»ø°j·T,

bÕ\Hêeédüú\˝Àì n$˙‹ì ø£≥º&ç#ùd˝≤ ã\yÓTÆq n$˙‹ ìs√<Ûäø£ eédüú*ï

y˚>∑+>± ì]à+#˚+<äT≈£î n<√ eT+∫ neø±X¯+>± $ìjÓ÷–+#ê\ì ˝Àø˘dü‘êÔ

uÛ≤$+∫+~. H˚qT <˚X¯yê´|üÔ+>± $$<Ûä q>∑sê\˝À |ü\T ø±s¡´Áø£e÷\˝À

bÕ˝£Zq≥+‘√bÕ≥T Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À Á|ü‘˚´ø£+>± ˝Àø˘bÕ˝Ÿ s¡<∏äj·÷Á‘· ù|s¡T‘√

$düÔè‘·+>± |üs¡´{Ï+∫ Äj·÷ eédüú\ @sêŒ≥Tô|’ ô|’ô|’q ø±≈£î+&Ü ˝À‘Ó’q

ne>±Vü≤qqT Á|ü»\˝À, eTTK´+>± j·TTe‘·, $<ë´s¡Tú\˝À ô|+#˚+<äT≈£î >∑{Ïº

Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊqT. ø£s¡|üÁ‘ê\T, ∫qï|ü⁄düÔø±\qT $]$>± yê]øÏ n+~+#ê+.

˝Àø˘dü‘êÔ Á|ü<Ûëq ø£èwæ‘√ 2005˝À e∫Ãq bÕ\Hê düe÷#ês¡Vü≤≈£îÿ #·≥º+‘√

s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îqï bÂs¡jÓ÷<ÛäT\T, Àødü‘êÔ ø±s¡ ø£s¡Ô\T ◊@d” ñ<ä eT+˝À ô|<ä›m‘·TÔq

bÕ˝£ZHêïs¡T.

˝ÀøbÕ Ÿ ñ<ä eT düeTj·T+˝À #ê˝≤ u≤<Ûä ‘êj·TT‘·+>±, yêdüÔ$ø£ <äèø£Œ<∏ä+‘√

düŒ+~+∫q ˝Àø˘dü‘êÔ, ‘·q e+‘·T u≤<Ûä´‘·>± ˝Àø˘bÕ˝Ÿ eTTkÕsTT<ë _\T¢qT

‘·j·÷s¡T#dæ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘ê«ìøÏ, bÕs¡¢yÓT+≥T˝Àì nìïbÕØº\ düuÛÑT´\≈£î, bÕs¡¢yÓT+≥T

kÕúsT÷ dü+|òü÷ìøÏ n+<ä#dæ+~. ˝Àødü‘êÔ Á&Ü|òtº _\T¢ Àì n+XÊ\qT rdüT≈£îì

»Hé ÀøbÕ Ÿ À |ü\Te÷s¡T¢ e÷s¡TŒ\T#s¡TŒ\T #düT≈£îHêïs¡T ≈£L&Ü. $uÛÒ<ë\ù|s¡T‘√

ñ<ä eT+ ˙s¡T>±]b˛≈£î+&Ü ˝ÀøbÕ Ÿô|’ @ø±_ÛÁbÕj·÷ìï kÕ~Û+#+<äT≈£î &Ûç©¢,

ôV’≤<äsêu≤<é À $$<Ûä n$˙‹ ìs√<Ûäø£ eédüú\˝À |üì#dæq ìC≤j·Tr|üs¡T …’q

ñqï‘ê~Ûø±s¡T\‘√, MT&çj·÷, Hê´j·T eédüú\ Á|üeTTKT\‘√, ns¡$+<é πøÁJyê Ÿ,

øÏs¡DYuÒ&û ‘·~‘·s¡ kÕe÷õø£ ñ<ä eTø±s¡T\TdüVü‰ C≤rj·TkÕúsTT bÂs¡Á|üeTTKT\‘√

sö+&éfÒãT˝Ÿ düe÷y˚XÊ\qT ìs¡«Væ≤+#ê+. Ç+<äT˝À @ø±_ÛÁbÕj·T+‘√ ø=ìï

n+XÊ\qT ÄyÓ÷~+∫ bÕs¡¢yÓT+≥Ø kÕúsT÷dü+|òüT+ eTT+<äT yê<äq*ï $ì|æ+#ê+.

eTTK´+>± C≤rj·TkÕúsTT˝À ÀøbÕ Ÿ ≤π>, sêÁcÕº\˝À ã\yÓTÆq Àø±j·TTø£Ô πøkÕ]

e#Ã˝≤ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À ˝ÀøbÕ Ÿ #·{≤ºìï ‘yê\ì, ◊ø£ sê»´dü$T‹ n$˙‹


11

ìs√<Ûäø£ rsêàHêìï uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+ <ÛäèMø£]+∫q+<äTq Ç˝≤ C≤rj·TkÕúsTT #·≥º+

#ùd n~Ûø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î ñ+<äì ˝Àødü‘êÔ yê~+∫+~. nsTT‘ sêÁcÕº\≈£î

n~Ûø±s¡+ ù|s¡T‘√ kÕ+Á|ü<ëj·T sê»ø°j·T bÕØº\T Ä yê<äqqT M–b˛j˚T˝≤

#XÊsTT. <ë<ë|ü⁄ 80XÊ‘·+ ã\yÓTÆq ˝ÀøbÕ Ÿ 2011˝ÀH e#Ã neø±XÊìï

|ü+‘ê\T, |ü{Ïº+|ü⁄\T, |üø£åbÕ‘· sê»ø°j·÷\ e\¢ uÛ≤s¡‘·<X+ ø√˝ÀŒsTTHê Àødü‘êÔ

ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&É Ò<äT. C≤‹Væ≤‘·+ ø√dü+ n+<ä]˙ @ø£+ #dæ ã\yÓTÆq #·{≤ºìï

‘Ó#˚Ã+<äT≈£î ‘·q b˛sê{≤ìï Ç+ø± ø=qkÕ–dü÷ÔH˚ ñ+~. ˝Àø˘bÕ˝Ÿ,

˝Àø±j·TTø£Ô\‘√bÕ≥T, bÂs¡T\≈£î Á|üuÛÑT‘·« ùde*ï, n+fÒ Á<ÛäTe|üÁ‘ê\T, bÕdüT|ü⁄düÔø±\T

e+{Ï ùde*ï ˇø£ Vü≤≈£îÿ>± ìØí‘· ø±\e´e~Û À n+~+#·≥+, n+~+#· Òø£b˛‘

s√E≈£î ø£ dü+ s¡÷.100 #=|ü⁄Œq »]e÷Hê #Ó*¢+#˝≤ dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºsY #·≥º+,

sêC≤´+>∑|ü]s¡ø£åD≈£î ø°\ø£yÓTÆq Hê´j·Te´edüú˝À n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ C≤rj·T

E´&ûwæj·T Ÿ @sêŒ≥T ø√dü+ ˝Àødü‘êÔ ø£èwæ #k Ô+~. M≥ìï{Ï ‘·«s¡ À kÕø±s¡+

#j·T>∑\eTqï $XÊ«dü+ ñ+~.

˝ÀøbÕ Ÿ, Àø±j·TTø£Ô, dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡T¢, C≤rj·T E´&ûwæj·T Ÿ ø£$TwüHé\ô|’ Àødü‘êÔ

Á|ü‹bÕ<äq\T dü÷ú\+>±...

˝Àø˘bÕ˝Ÿô|’...

(Á|üuÛÑT‘·« ˝Àø˘bÕ˝Ÿ _\T¢‘√bÕ≥T bÂs¡düe÷» ø±s¡´ø£s¡Ô\ qT+∫, &Üø£ºsY

»j·TÁ|üø±wt Hêsêj·TDY qT+∫ e∫Ãq nìï dü÷#·q*ï ≈£L&Ü bÕs¡¢yÓT+≥T kÕúsT÷

dü+|òüT+ |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥T+<äì Á|ü<ÛëqeT+Á‹ &Üˆˆ eTH√àVü≤Hé dæ+>¥ Ä>∑düTº

25, 2011q ˝ÀødüuÛÑ≈£î #ÓbÕŒs¡T) uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·« ˝ÀøbÕ Ÿ, ˝Àø±j·TTø£Ô _\T¢,

2011≈£î dües¡D\T dü÷∫dü÷Ô Ä>∑düTº 26, 2011q, ôdô|º+ãsY 07,2012q

bÕs¡¢yÓT+≥Ø kÕúsT÷ dü+|òüT+ eTT+<äT ìsêàD≤‘·àø£+>±, düè»Hê‘·àø£+>± ˝Àødü‘êÔ

$ì|æ+∫q Á|ü<Ûëq yê<äq*$...

� ˝Àø˘bÕ˝Ÿ _\T¢˝À uÛ≤>∑+>±H˚ sêÁcÕº˝À¢ ã\yÓTÆq ˝Àø±j·TTø£Ô*ï @sêŒ≥T

#j·÷*. bÕs¡¢yÓT+≥T ª˝ÀøbÕ Ÿ eT]j·TT ˝Àø±j·TTø£Ô\ #·≥º+μqT rdüT≈£îsêyê*.

ÁøÏ$Tq Ÿ #·≥º ìã+<Ûäq\T, Hs¡ |ü]XÀ<Ûäq πø+Á<ä+ sêÁcÕº\ ñeTà&ç C≤_‘ê˝ÀøÏ

ekÕÔsTT ø±ã{Ïº ˝Àø±j·TTø£Ôô|’ #·≥º+ #˚ùd n~Ûø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î ñ+~.

12


<ë+‘√bÕ≥T, ◊ø£´sê»´dü$T‹ n$˙‹ e´‹πsø£ ˇ|üŒ+<ëìï uÛ≤s¡‘·<˚X¯+

<ÛäèMø£]+∫q+<äTq sêC≤´+>∑+˝Àì Ä]ºø£˝Ÿ 253øÏ+<ä ≈£L&Ü n$˙‹ô|’

<Xyê´|üÔ+>± e]Ô+# #·{≤ºìï #ùd n~Ûø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î ñ+~. n+‘·sê®rj·T

ˇ|üŒ+<ë\ø£qT>∑TD+>±H >∑‘·+˝À uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ e÷qe Vü≤≈£îÿ\≈£î dü+ã+~Û+∫,

eT˙ ≤+&É]+>¥≈£î dü+ã+~Û+∫ #·{≤º*ï #dæ+<äì yT+ ø£$T{° <äèwæºøÏ rdüTø=∫Ã+~.

nsTT‘ sêÁcÕº\ n~Ûø±sê\qT Vü≤]düTÔHêïs¡+≥÷ ndü\T ˝ÀøbÕ Ÿ _\T¢πø mdüs¡T

ô|fÒº ≤ kÕ+Á|ü<ëj·TbÕØº\T, eTTK´+>± ÁbÕ+rj·T bÕØº\T e´eVü≤]düTÔqï+<äTq,

$yê<ëìï n~Û>∑$T+#+<äT≈£î Àø±j·TTø£Ôô|’ ‘·T~ìs¡íj·÷ìï sêÁcÕº\πø e~*yj·÷*.

� n$˙‹øÏ ìs¡«#·Hêìï e÷]Ã |ü]~Ûì $düÔ]+#ê*. ˝≤\÷N |ü&ç Á|üuÛÑT‘·«

KC≤Hê≈£î qwüº+ ø£*–+∫q πødüT˝À¢ •ø£å\ kÕúsTTì ô|+#·{≤ìøÏ, n$˙‹|üs¡T …’q

Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\T, Ç‘·s¡ Á|üC≤ùde≈£î\ ÄdüTÔ*ï »|ü⁄Ô #˚j·T{≤ìøÏ, dæ.$.dæ,

˝Àø±j·TTø£Ô\≈£î ÁbÕdæ≈£L´wüHé n~Ûø±sê\T Çe«{≤ìøÏ n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·≥º+,

Ç‘·s¡ #·{≤º\qT düe]+#ê*. 1988˝À z $#ês¡D dü+<äs¡“¤+>± düà>∑¢s¡T¢,

$<oe÷s¡ø£Á<äe´+ m>∑y‘·<ës¡T\ #·≥º+, 1976qT |üP]Ô>± düeT]údü÷Ô, n$˙‹

πødüT\˝À ≈£L&Ü n˝≤ ÄdüTÔ\T »|ü⁄Ô#˚ùd #·≥º|üs¡yÓTÆq ìã+<Ûäq\T ñ+&Ü\ì

düTÁ|”+ø√s¡Tº ù|s=ÿ+~. (nÁø£e÷s¡®q #dæq+<äT≈£î Ç{°e\ nyÓT]ø±˝À Ç*¢HêsTTdt

>∑es¡ïsY, ˇø£ mHêï¬s’ yÓ’<äT´\ »+≥ ‘·eT ÄdüTÔ\T yÓTT‘·Ô+ ø√˝ÀŒsTTq yÓ’Hêìï

Çø£ÿ&É ø£$T{° düuÛÑT´\≈£î ñ<ëVü≤s¡D>± $e]+#ê+).

� ˝ÀøbÕ Ÿ, ˝Àø±j·TTø£Ô\T n$ $#ês¡D »s¡T|ü⁄‘·Tqï πødüT˝ $wüj·T+˝ÀH

ø±≈£î+&Ü, n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ dü+ã+~Û+∫q nìï πødüT\≈£L dü+ã+~Û+∫q

$wüj·÷\˝À yÓTT‘·Ô+ ÁbÕdæ≈£L´≥s¡¢qT ìj·T$T+∫, yê]ì |üs¡ yøÏå+# n~Ûø±s¡+

ñ+&Ü*.

� ø=ìï $TqVü‰sTT+|ü⁄\T, eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô\‘√ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ì ≈£L&Ü ÀøbÕ Ÿ

|ü]~Û ÀøÏ rdüT≈£îsêe#·TÃ. |ü<ä$˝À ñqï Á|ü<ÛëqeT+Á‹ô|’ ˝Àø˘bÕ˝Ÿ $#ês¡D

»s¡bÕ\+fÒ... ˝ÀøbÕ Ÿ Àì eT÷&ç+≥ ¬s+&ÉT e+‘·T\ eT+~ düuÛÑT´\T ‘·eT

eTT+<äTqï kÕøå±´<Ûësê\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îì, bÕs¡¢yÓT+≥Ø ø£$T{°øÏ n+<ä#dæ,

Ä ø£$T{° nqTeT‹ùdÔ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ Á|ües¡Ôqô|’ $#ês¡D #|ü≥ºe#·TÃ. bÕs¡¢yÓT+≥Ø

ø£$T{° À ñ|ü sêÁwüº|ü‹, d”Œø£sY, ˝Àø˘düuÛÑ Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î&ÉT/ Hêj·T≈£îsê\T


13

ñ+{≤s¡T. n< dü+<äs¡“¤+˝À, uÛ≤s¡‘·<X kÕs¡«uÛÖe÷~Ûø±s¡+, düeTÁ>∑‘·, <X s¡ø£åD,

Ç‘·s¡ <XÊ\‘√ ùdïVü≤dü+ã+<Ûë\T, XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\≈£î dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\ô|’

e#Ã m≥Te+{Ï Äs√|üD\ô|’ $#ês¡DqT ˝ÀøbÕ Ÿ Ò<ë bÕs¡¢yÓT+≥Ø ø£$T{°

nqTeT‹+#·≈£î+&Ü Á|ü<Ûëì |ü<ä$øÏ ¬s+&Ée s¡ø£åD ø£e#êìï @sêŒ≥T #j·÷*.

� eT+Á‘·T\T, m+|”\T, ˇø£ Vü≤À<ë <ë{Ïq n~Ûø±s¡T\+<äs¡÷, Á>∑÷|t ªmμ

n~Ûø±s¡T\+<äs¡÷, sêÁcÕº\ eTTKéT+Á‘·T\+<äs¡÷, ˇø£ |ü]~Û <ë{Ïq dü«#·Ã¤+<ä

dü+düú\T ˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û ÀøÏ ekÕÔs¡T. eTTKéT+Á‘·T\+<äs¡÷ ˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û ÀøÏ

sêyê*. (ˇø£y˚fi¯ ˝Àø˘bÕ˝Ÿ |ü]~Û ÀøÏ #·≥º+ eTTKéT+Á‘·T\qT #˚s¡Ãø£b˛‘˚,

yêfió¢ ˝Àø±j·TTø£Ô |ü]~Û ÀøÏ sêyê*)

� ~>∑TekÕúsTT n~Ûø±s¡T\T dæ.$.dæ (πø+Á<ä $õ …Hé‡ ø£$TwüHé) |ü]~Û ÀøÏ ekÕÔs¡ì,

mø‡-n|ò”wæjÓ÷ düuÛÑT´\T>± dæ.$.dæ ˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û À ñ+≥÷ nsTT‘ dæ.$.dæ

#·≥º+ øÏ+< Á|ü‘´ø£ Á|ü‹|ü‹Ô‘√ |üì#düTÔ+~.

� ñqï‘·kÕúsTT E´&ûwæj·TØøÏ #Ó+~q Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T ˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û ÀøÏ

sê≈£L&É<äì dües¡D ù|s=ÿ+~. Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ìj·÷eTø±\≈£î, ‘=\–+|ü⁄q≈£î

ñ|ü sêÁwüº|ü‹ H‘·è‘·«+˝À Á|ü<ÛëqeT+Á‹, d”Œø£sY, Hê´j·TXÊU≤eT+Á‹, bÕs¡¢yÓT+≥T

ñuÛÑj·TdüuÛÑ\ Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î\T, Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô (eTTKéT+Á‹, ôV’≤ø√s¡Tº

Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ $wüj·T+˝À dü+ã+~Û‘· ôV’≤ø√s¡Tº Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô)\‘√ ˇø£

C≤rj·T E´&ûwæj·T Ÿ ø£$TwüHéqT @sêŒ≥T #j·÷*. E´&ûwæj·T Ÿ kÕº+&ÉsY‡ eT]j·TT

nøö+≥_*{° _\T¢qT #·≥º+>± #j·÷*. á ¬s+&É÷ ñqï‘·kÕúsTT Hê´j·Teédüú≈£î

dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT |ü]wüÿ]+#·>∑\T>∑T‘êsTT. ôV’≤ø√s¡Tº ìj·T+Á‘·D˝À ñqï

~>∑TekÕúsTT Hê´j·Teédüú n˝≤π> ø=qkÕ>∑T‘·T+~.

� _\T¢ À Á|ü‹bÕ~+∫q 9eT+~ ÀøbÕ Ÿ m+|æø£ ø£$T{° ø£ ∫qï dües¡D‘√

düùV≤‘·Tø£+>±H ñ+~: Hê´j·T ø√$<äTì eT]j·TT $•wüº bÂs¡Tì πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+

ø±≈£î+&Ü $T–*q @&ÉT>∑Ts¡T düuÛÑT´\÷ Hê$TH{Ÿ #j·÷*.

� dæ.$.dæ (#ÛÓ’s¡àHé G 2 düuÛÑT´\T) ˝Àø˘bÕ˝Ÿ mø˘‡-n|ò”wæjÓ÷ düuÛÑT´\T>±

ñ+&Ü*. ˝ÀøbÕ Ÿ ‘·s¡Vü‰˝ÀH yê] ìj·÷eTø±\T »s¡>±*. Á>∑÷|t ªmμ, ñqï‘·

kÕúsTT n~Ûø±s¡T\ô|’ e∫Ãq Äs√|üD\qT ˝ÀøbÕ Ÿ≈£î ã~© #j·T≥+ $TqVü‰

#·≥º+˝Àì nìï u≤<Ûä ‘·©ï dæ.$.dæ ìs¡«]ÔdüTÔ+~.

14


� ˇø£ÿkÕ] dæ.$.dæì ˝ÀøbÕ Ÿ‘√ dü+<Ûëq+ #dæ ˝ÀøbÕ Ÿ #·≥º+, dæ.$.dæ

#·≥º+ øÏ+< Ä eédüú |üì#düTÔ+fÒ, dæ._.◊ô|’ |üs¡ yø£åD‘√bÕ≥T e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘ê«ìï

≈£L&Ü Ä eédüú n+~+#·>∑\T>∑T‘·T+~. dæ._.◊ì ¬s+&ÉT $uÛ≤>±\T>± #j·÷*.

kÕ<Ûës¡D Hs¡|ü]XÀ<ÛäHê $uÛ≤>∑+, ¬s+&√~ n$˙‹ ìs√<Ûäø£ $uÛ≤>∑+. n$˙‹

ìs√<Ûäø£ dæ._.◊ πøe\+ dæ.$.dæøÏ »yêãT<ëØ>± ñ+≥T+~ ‘·|üŒ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ

ø±<äT.

� sêÁcÕº\ @d”;\qT (n$˙‹ ìs√<Ûäø£ dü+düú\qT) ˝Àø±j·TTø£Ô\ |üs¡ yø£åD,

e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+˝ÀøÏ ‘˚yê*. sêÁcÕº˝À¢ $õ˝…Hé‡ j·T+Á‘ê+>±ìï ˝Àø±j·TTø£Ô

|üs¡ý˚øÏådüTÔ+~.

� ¬s+&Ée |ü]bÕ\Hê dü+düÿs¡D\ dü+|òüT+ dæbòÕs¡T‡ #dæq≥Tº>±... |òæsê´<äT\

|ü]cÕÿs¡ n<∏ë]{°ì (Á^yÓHé‡ ]Á&Ódü Ÿ n<∏ë]{°)ì C≤rj·TkÕúsTT˝À, Á|ü‹ sêÁwüº+˝À

≈£L&Ü Á|ü‘´ø£+>± @sêŒ≥T #j·÷*.

� ˝Àø˘bÕ˝Ÿ/ ˝Àø±j·TTø£Ô $#ês¡D Ä<Ûës¡+>± n~Ûø±s¡T\qT |ü<ä$ qT+∫

yÓ’<=\>∑eTH, ‘=\–+#, Vü≤À<ëqT ‘·–Z+# @sêŒ≥T ˝ÀøbÕ Ÿ _\T¢ À ñ+&Ü*.

ˇø£ Á|üC≤ùde≈£îì Á|ües¡Ôq rÁe •øå±s¡ΩyÓTÆq<äì ˇø£ÿkÕ] ˝ÀøbÕ Ÿ/ ˝Àø±j·TTø£Ô

ìs¡ísTT+#êø£ nq+‘·s¡ $#ês¡DqT ‘·|üŒìdü] #j·T≈£L&É<äT.

� ˝Àø˘bÕ˝Ÿ, ˝Àø±j·TTø£Ô _\T¢ Àì ø=ìï ˝§düT>∑T*ï, ndü+ã<äΔ CÀ&ç+|ü⁄*ï

≈£L&Ü düŒwüº+>± ø£$T{° <äèwæºøÏ ‘Ó#êÃ+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, Á|üuÛÑT‘·«-Áô|’y˚≥T

uÛ≤>∑kÕ«e÷´\˝Àì Á|üC≤eqs¡T\ πø{≤sTT+|ü⁄, >∑T‘êÔ~Û|ü‘· + n+XÊ\qT ÀøbÕ Ÿ

|ü]~Û ÀøÏ ‘e≥+˝À $|òü\eTj·÷´s¡ì $e]+#ê+. n˝≤π> ø±\˙ dü+πøåeT dü+|òü÷\

qT+∫ MT&çj·÷ dü+düú\T, sê»ø°j·T bÕØº\ es¡≈£L \ø£å ≤~dü+düú\qT á _\T¢

˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û ÀøÏ rdüTø=düTÔ+<äì, á ìã+<Ûäq e\¢ ÀøbÕ Ÿ u≤<Ûä ‘·\ ìs¡«Vü≤D

Ä#·s¡D˝À nkÕ<Ûä +>± e÷s¡T‘·T+<äì, ndü+ã<äΔyÓTÆq $wüj·÷\˝À CÀø£ + #düT≈£îì

bÂs¡T\ ùd«#·Ã¤≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–+#·≥+ sêC≤´+>∑ $s¡T<äΔ+ ≈£L&Ü nì ‘Ó*|æ+~.

Ç˝≤+{Ï ˝§düT>∑T*ï, Ä#·s¡DkÕ<Ûä +ø±ì CÀ&ç+|ü⁄*ï ôd …øº ø£$T{° dü]~<ë›\ì

ø√sê+.


15

dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡¢ @sêŒ≥Tô|’Hê ˝Àø˘dü‘êÔ ø£èwæøÏ >∑T]Ô+|ü⁄, ø£$T{° eTT+<äT

Á|ü‹bÕ<äq\T...

˝ÀøbÕ Ÿô|’ ˝Àødü‘êÔ Ç∫Ãq |ü\T düeTÁ>∑ dü÷#·q*ï |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£îqï

bÕs¡¢yÓT+≥Ø ø£$T{°, Ä H˚|ü<∏ä´+˝ÀH˚ dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡¢ #·{≤ºìøÏ dü+ã+~Û+∫

≈£L&Ü dü÷#·q*ï ø√s¡T‘·÷ ˝Àødü‘êÔqT ÄVü‰«ì+∫+~. 2000 dü+e‘·‡s¡+˝ÀH

˝Àødü‘êÔ dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡¢qT s¡÷bı+~+∫ yê{Ï neT\T ø√dü+ ñ<ä $T+∫+~.

2001 qT+∫ ‘=*kÕ]>± Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ Àì eTTìdæbÕ*{°\˝À dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡T¢

neT\T˝ÀøÏ e#Ã˝≤ #dæq $wüj·T+ ‘Ó*dæ+<.

ìØí‘· ø±\e´e~Û˝À bÂs¡T\≈£î edüTÔ,ùde*ï ˇø£ Vü≤≈£îÿ>± n+~+#·≥+,

bÂs¡T\ |òæsê´<äT*ï |ü]wüÿ]+#·≥+ ø√dü+ ñ<›•+∫q dæ{Ï»Hé‡ #Ûês¡ºs¡¢ _\T¢, 2011ô|’

2012, |òæÁãe] 8q q÷´&Ûç©¢ À πø+Á<ä Hê´j·T, Á|üC≤|òæsê´<äT\ $uÛ≤>∑ bÕs¡¢yÓT+≥Ø

dü+|òüT+ eTT+<äT Vü‰»¬s’ ˝Àødü‘êÔ yê<äq*ï $ì|æ+#ê+.

2 J …’ôdqT‡\ s¡<äT›≈£î düTÁ|”+ø√s¡Tº À b˛sê≥+, ø±s=Œπs{Ÿ #·{≤º\˝À e÷s¡TŒ

ø√dü+ ø£èwæ...

<XÊìï ≈£î~ù|dæq 2J ôdŒÁø£º+˝À …’ôdqT‡\ n‹uÛ≤Ø ≈£î+uÛÑø√D+ô|’ Àødü‘êÔ

|ü<äT\y\ b˛düTºø±s¡T¶\‘√, Á|ü<ÛëìøÏ s¡÷.1 eTìj·÷s¡¶s¡¢‘√ Á|ü#ês¡j·TT<äΔ+ #XÊø£

&çôd+ãsY, 2010˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº˝À |æ{ÏwüHé <ëK\T #˚dæ+~. C….m+ *+>√¶,

mHé.>√bÕ\kÕ«$T, {Ï.mdt ø£èwüíeT÷]Ô, |æ.X¯+ø£sY, p*jÓ÷ ¬s;s√, n&çàs¡˝Ÿ

‘·Væ≤˝≤´ì ‘·~‘·s¡ düTÁ|üdæ<äΔ uÛ≤s¡rj·TT\T ≈£L&Ü |æ{ÏwüHé À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>±

ñHêïs¡T. 2J nÁø£e÷\ e\¢ KC≤Hê≈£î qwüº+ mìï y˚\ø√≥T¢ nH˚ n+XÊìï

|üø£ÿqô|&ç‘, Ä πø{≤sTT+|ü⁄˝À nÁø£e÷\T »]>±j·Tq≥+˝À dü+<Vü≤+ Ò<äì

˝Àødü‘êÔ ‹s¡T>∑T Òì kÕøå±´\qT #·÷|æ+~. ≤\÷N|ü&ç Á|üø£è‹ eqs¡T*ï πø{≤sTT+|ü⁄

#dæq á n$˙‹ô|’ Àødü‘êÔ yê<äq*ï n+^ø£]+∫q düTÁ|”+ø√s¡Tº 122 …’ôddüT*ï

s¡<äT›#dæ+~. (2J ≈£î+uÛÑø√D+ »s¡>∑{≤ìøÏ eTT+<äT, n+‘·sê®rj·T b˛{° y\+

<ë«sê πø{≤sTT+|ü⁄*ï #dæ e⁄+fÒ K∫Ã‘·+>± |ü<äT\ y\ø√≥T¢ KC≤Hê≈£î \_Û+#eì

3J y\+, Ç‘·s¡ ÁbÕe÷DÏø£ >∑D≤+ø±\qT |ü]>∑D˝ÀøÏ rdüT≈£î+fÒ ns¡úeTe⁄‘·T+~).

16


á dü+<äs¡“¤+>± ø±s=Œπs{Ÿ n$˙‹ ø£≥º&çøÏ ˝Àø˘dü‘êÔ ø=ìï ì]›wüºyÓTÆq

Á|ü‹bÕ<äq*ï <XÁ|ü»\ eTT+<äT≈£î, sê»ø°j·T |üøå±\ eTT+<äT≈£î, #·≥ºdüuÛÑ\ düuÛÑT´\

eTT+<äT≈£î ‘Ó∫Ã+~. n$...

� uÛÑ$wü ‘·TÔ À 2J e+{Ï kÕÿ+\T, u£>∑TZ ‘·~‘·s¡ πø{≤sTT+|ü⁄\˝À nÁø£e÷\T

|ü⁄qsêeè‘·+ ø±≈£î+&Ü, n$˙‹/nÁø£eT+/˝≤\÷N/Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ qwüº+ »]–q≥Tº

kÕø£å + ñqï|ü⁄Œ&ÉT Á|üø£è‹ eqs¡T\ πø{≤sTT+|ü⁄˝À ø±s=Œπs{Ÿ dü+düú\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+

Ç#Ã …’ôdqT‡ Ò<ë ©E s¡<ä›jT´≥Tº Á|üuÛÑT‘·«+ #·≥º+ #j·÷*. n$˙‹ kıeTTà‘√

dü+bÕ~+∫q …’ôdqT‡\T/©E\T s¡<ä›e⁄‘êj·TH uÛÑj·T+ ñ+fÒ ø±s=Œπs≥T¢ n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&É≥+ u≤>± ‘·>∑TZ‘·T+~.

� $\TyÓ’q, |ü]$T‘·yÓTÆq Á|üø£è‹ eqs¡T\qT n+‘·sê®rj·T b˛{° y\+ <ë«sêH

Á|üuÛÑT‘·«+ πø{≤sTT+#ê*. Ä eqs¡T\ qT+∫ ø±s=Œπs≥T¢ >∑T‘êÔ~Û|ü‘· + <ë«sê Òø£

Á|ü|ü+#· Ä]úø£ yê‘êes¡D+ e\¢ nq÷Vü≤´ ˝≤uÛ≤\qT ($+&ébòÕ˝Ÿ ÁbÕ|òæ{Ÿ‡)

Ä]®+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä nq÷Vü≤´ ˝≤uÛ≤\ô|’ ø£]ƒq |üqTï $~Û+#˝≤ ¬s+&√ #·{≤ºìï

‘yê*. ø=ìï Á_{°wüß ø£+ô|˙\T ñ‘·Ôs¡ düeTTÁ<ä+˝À #·eTTs¡TqT ø£qT>=ì, #·eTTs¡T

<Ûäs¡\T Äø±XÊqï+{Ïq|ü⁄Œ&ÉT Á_{°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ 1977˝À n≥Te+{Ï #·{≤ºìï neT\T

#dæ+~. 2-J ôdŒÁø£º+ …’ôdqT‡*ï n&É¶<ës¡T˝À¢ ‘Ó#·TÃ≈£îì, yê{Ïì ø=ìï yêsê˝À¢H

y\ø√≥¢ n<äq|ü⁄ <Ûäs¡≈£î neTTà≈£îqï ø£+ô|˙\˙ï $+&ébòÕ Ÿ ÁbÕ|òæ{Ÿ‡ |üqTï |ü]~Û ÀøÏ

ekÕÔsTT.

� n<düeTj·T+˝À, nyÓT]ø±˝Àì ‘·|ü⁄Œ&ÉT ¬ø¢sTTyéT\ #·≥º+ ‘·s¡Vü‰˝À eTs√

#·{≤ºìï ≈£L&Ü eTq<X+˝À ‘yê*‡q düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+~. dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô,

kÕúeTs¡ú +>∑\ n<∏ë]{° ìs¡ísTT+∫q $<Ûëq+˝À nÁø£e÷\T/eÁø°ø£s¡D/ñ\¢+|òüTq

#j·T≥+ e\¢ Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê≈£î qwüº+ yê{Ï*¢‘, qcÕºìøÏ eT÷&ÉT qT+∫ ◊<äT¬s≥T¢

düe÷q+>± dæ$ Ÿ ô|Hê©ºì <√wæ #Ó*¢+#ê\T‡+≥T+<äHêïs¡T. nyÓT]ø± Á|üuÛÑT‘·«+

Ä #·≥º+ <ë«sê 10_*j·THé &Ü\s¡¢qT edü÷\T #dæ+~.

#·{≤º\˝À á e÷s¡TŒ\‘√bÕ≥T n$˙‹øÏ eT÷\yÓTÆq sê»ø°j·T, mìïø£\

e´edüú\ Á|üøå±fiq ≈£L&Ü m+‘√ nedüs¡+. 2009 mìïø£\˝À eTq sêÁwüº+˝À

ˇø√ÿ Á|ü<Ûëq kÕ+Á|ü<ëj·T bÕØº #ê˝≤ nôd+;¢ kÕúHê\˝À s¡÷.5ø√≥T¢, bÕs¡¢yÓT+≥T


17

kÕúHê\˝À s¡÷.20ø√≥T¢ Ks¡TÃ #dæq≥Tº dü«j·T+>± nuÛÑ s¡Tú Ò ˇ|ü⁄Œ≈£î+≥THêïs¡T.

n+‘·≈£în+‘· n$˙‹ <ë«sê <ä+&ÉT≈£îH+<äTπø yês¡T n˝≤ Ks¡TÃ#düTÔHêïs¡T. Ç+‘·

uÛ≤Ø e´j·T+ e\¢ ìC≤j·Tr|üs¡T\T, düeTs¡Tú\T sê»ø°j·÷\˝ÀøÏ sê Òø£b˛‘·THêïs¡T.

|òü*‘·+>± n$˙‹ ìsê|òü÷≥+>± ø=qkÕ>∑T‘√+~. á |ü]dæú‹ì e÷sêÃ\+fÒ

ˇø£ÿ z≥T‘√ HÓ–ZHê HÓ–ZqfÒº nH Á|üdüTÔ‘· mìïø£\ eédüú À ¬>\T|ü⁄qT XÊdæ+#

ø±dæì z≥¢ ø√düyT $#·Ã\$&ç>± &ÉãT“ yÓ<ä»\T¢‘ês¡T. mìïø£\˝À <ÛäqÁ|üyêVü‰ìï

ø£≥º&ç#j·÷\+fÒ Á|üdüTÔ‘· mìïø£\ eédüúqT e÷sêÃ*. ìC≤j·Tr, ùdyêkÕeTs¡ú +

>∑\yês¡T sê»ø°j·÷\˝ÀøÏ e#Ã˝≤ bÕØº\qT Á|üC≤kÕ«MTø£]+∫ Á|ü»\ ÄdæÔ>±

e÷sêÃ*, bÕØº\ $sêfi≤\ ùdø£s¡D˝À q\¢<Ûäq+ ˝Ò≈£î+&Ü bÕs¡<äs¡Ùø£+>±,

»yêãT<ëØ‘·q+‘√ »]π>˝≤ #j·÷*, mìïø£\ eédüúqT e÷sêÃ*. Ä \øå±´\

ø√dü+ ≈£L&Ü ˝Àødü‘êÔ ø£èwæ #k Ô+~. n˝≤π> kÕúìø£+>± n$˙‹ì m<äTs√ÿ>∑*π>

neø±X¯+ ñ+fÒH˚, |üs¡ý˚øÏå+#˚ neø±X¯+ ñ+fÒH˚ Á|ü»\T n$˙‹ì ø£≥º&ç

#j·T>∑\T>∑T‘ês¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+ $düÔ]+∫qø=B› n$˙‹ ‘·>∑TZ‘·T+~. n+<äTπø

n$˙‹|üs¡T …’q H‘·\T, n~Ûø±s¡T\T Á|üC≤kÕ«eT´ $ø±kÕìï n&ÉT¶≈£î+≥T+{≤s¡T.

ìj·T+‘·è‘·«+ ôd’ìø£bÕ\q s¡÷|ü+˝À e⁄Hêï, ø£eT÷´ì»+ s¡÷|ü+˝À e⁄Hêï nø£ÿ&É

n$˙‹ $Xè+K\eTe⁄‘·÷ yT≥\T ydüTÔ+<äì bıs¡T>∑Tq ñqï #Ó’Hê ‘·~‘·s¡ <XÊ\

nqTuÛÑyê\T eTq≈£î ‘êC≤ ñ<ëVü≤s¡D\T. á H|ü<∏ä +˝ÀH, n$˙‹ô|’ b˛s¡T˝À

ø°\ø±+X+>± n~Ûø±s¡ $πø+ÁBø£s¡D ø√dü+ sêJ Ò≈£î+&Ü b˛sê&ÉT‘·THêï+.

˝Àødü‘êÔ düTBs¡È ãVüQeTTK ø£èwæ, nHêï ãè+<ä+ #dæq yT\Tø=\T|ü⁄ e\¢

Á|ü»\˝À n$˙‹ô|’ #Ó’‘·q´+ eT]+‘· ô|]–+~>±˙, Ç+ø± Á|ü»\˝À >∑+<äs¡>√fi+,

ìsêX ‘=\–b˛ Ò<äT. mìïø£\˝À ‘·eT z≥T <ë«sê, ‘·eT uÛ≤eÁ|üø£≥Hê ùd«#·Ã¤

<ë«sê n$˙‹|üs¡T*ï z&ç+∫ eT+∫yê]ì ¬>*|æ+#·>∑\eTì, ã\yÓTÆq n$˙‹

ìs√<Ûäø£ eédüú*ï @sêŒ≥T #düTø√>∑\eTì Ç+ø± yês¡T ‘·eTqT‘êeTT $X«dæ+#·≥+

Ò<äT.

ø±˙, n$˙‹ b˛‘·T+<ë nì ìsêX¯ nø£ÿπs¢<äT. n~ e÷qedü«uÛ≤yêìπø

$s¡T<äΔ+ ø±ã{Ïº K∫Ã‘·+>± b˛‘·T+~. Á_≥Hé, nyÓT]ø± e+{Ï <XÊ\T ≈£L&Ü

19e X¯‘êã›+˝À eTq˝≤π> n$˙‹˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷sTT. nø£ÿ&É Ç˝≤+{Ï

ãVüQeTTK b˛s¡T‘√ ‘Ó∫Ãq dü+düÿs¡D\‘√ n$˙‹ n<äT|ü⁄˝ÀøÏ e∫Ã+~. sêÁwüº

18


>∑es¡ïsY nsTTHê n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç‘ n¬sdüTº#dæ ÄdüTÔ*ï »|ü⁄Ô#ùd |ü]dæú‹ nø£ÿ&ÉT+~.

nsTT‘ Ä <XÊ\ø£+fÒ uÛ≤s¡‘Y À yÓ’$<Ûä +, dü+øÏ¢wüº‘·\Tm≈£îÿe ø±ã{Ïº Ç+ø=ìï

n<äq|ü⁄ ø£èwæ, @sêŒ≥T¢ nedüs¡eTe⁄‘êsTT. ø±˙ n+‹eT+>± Á|ü»\T >∑+<äs¡>√fi+,

ìsêXqT M&ç ‘·eT u≤<Ûä ‘·qT düÁø£eT+>± HÓs¡ys¡düTÔ+fÒ, ÇyM nkÕ<Ûë´\T ø±e⁄.

nyÓT]ø±˝À u≤ìdü‘·«+ b˛‘·T+<äì ø£|ü⁄Œ&ÉT mes¡÷ ø£ dü+ }Væ≤+#yês¡T ≈£L&Ü

ø±s¡T. ø±˙ Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä ù|s¡T m‘·Ô&ÜìøÏ ≈£L&Ü mes¡÷ Çwüº|ü&És¡T. n˝≤π> eTq<X+˝À

eTq ‘ê‘·‘·+Á&ÉT\ ø±\+ Hê&ÉT \+#ê\T Ç∫Ãq bò Hé ø£HÓø£åHé ø√düyÓ÷, dæyÓT+≥T

|ü]à≥¢ ø√düyÓ÷ Ç|ü⁄Œ&ÉT ˝+#ê\T Çyê«*‡q |üH˚¢<äT. kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+,

bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ô|s¡T>∑T‘·T+&É≥+, Á|ü»\˝À #Ó’‘·q´+ ô|s¡T>∑T‘·T+&É≥+‘√ ø=+‘· e÷s¡TŒ

ek Ô+~. ø±˙ n< }|ü⁄˝À ô|’q ù|s=ÿqï |ü]cÕÿsê\ ~X>± ≈£L&Ü ø£èwæ #ùdÔ

düeT÷\+>± n$˙‹ì ø£≥º&ç #j·Te#·TÃ. düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·{≤ºìï, Hê´j·T+

y>∑+>± n+~+#·≥+ ø√dü+ kÕúìø£+>± Hê´j·TkÕúHê\qT n+<äTu≤≥T˝À ñ+#

Á>±eTHê´j·÷\j·÷\ #·{≤ºìï, sê»ø°j·T bÕØº\ ì<ÛäT\ ùdø£s¡D, mìïø£\˝À

nuÛÑ s¡Tú\T ‘·eT $esê\T düeT]Œ+#ê*‡q #·{≤º*ï MT n+<ä] düVü≤ø±s¡+‘√

˝Àødü‘êÔ kÕ~Û+∫ #·÷|æ+~ >∑<ë? Á|ü‹e´ø°Ô ‘·q J$‘·+˝À ‘êH V”≤s√qì uÛ≤$+∫,

|üø£ÿyê]‘√ b˛\TÃø√≈£î+&Ü dü¬s’q ìs¡íj·÷\‘√ e´eVü≤]+#·≥+ yÓTT<ä\Tô|&ç‘

K∫Ã‘·+>± n$˙‹ n+‘·eTe⁄‘·T+~. n$˙‹ô|’ MT ìsêàD≤‘·àø£ b˛sê{≤ìøÏ á

uÛÑ$wü ‘Y uÛ≤s¡‘·+ yê´kÕ\T ~≈£L‡∫>±, nÁdüÔdü+|ü‹Ô>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT.

&Üˆˆ »j·TÁ|üø±wt Hêsêj·TDY,

C≤rj·T n<Ûä ≈£åî\T, ˝Àødü‘êÔ bÕØº

qe+ãsY, 2012 ` ôV’≤<äsêu≤<é.

* * *


19

&Ûç©¢ q>∑s¡+˝À <ë<ë|ü⁄ ø√{ÏøÏ ô|’>± »HêuÛ≤ ñ+~. <X+˝À n‘· +‘·

dü+|üqïeTsTTq q>∑s¡+ n~. eT] <X+ yÓTT‘·Ô+˝À Hs¡ sê»ø°j·÷\≈£î n$˙‹øÏ,

ô|’s¡M\≈£î |ü]à≥T …’ôdqT‡ sêC≤´ìøÏ sê»<Ûëì ø£<ë! <ä>∑Zs¡ À ñqï ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ,

;Vü‰sY, sê»kÕúHé sêÁcÕº\˝À Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À $|üØ‘·eTsTTq ;<ä]ø£+

‘ê+&É$k Ô+~. Á>±e÷\˝À ø£ dü dü<äTbÕj·÷\T ø±ì, ñbÕ~Û neø±XÊ\T ø±ì

˝Òe⁄. nø£ås¡C≤„q+ m˝≤>∑÷ eTq <˚X¯+˝À dü>∑+ eT+~øÏ n+<äH˚ n+<ä<äT.

|ü …¢≥÷fifl˝À #j·T{≤ìøÏ @ |ü Òø£ |ü≥ºD≤\≈£î \ø£å\ eT+~ e\düb˛‘·THêïs¡T.

Ä sêÁcÕ º\˝À ∫qï, ˇø£ yÓ÷dü Ôs ¡T |ü≥ºD≤\T ≈£L&Ü Áø £eTÁø £eT+>±

n+‘·]+∫b˛‘·THêïsTT. kÂø£sê´\T Òø£, ô|≥Tºã&ÉT\T sêø£, ñbÕ~Û neø±XÊ\T

ô|s¡>∑ø£, Ä]úø£+>± n˝≤ mH√ï |ü≥ºD≤\T ≈£LHê]\T¢‘·THêïsTT. n+<äTø£ì n‘· ~Ûø£

dü+U≤´≈£î\T bı≥º#‘· |ü≥Tº≈£îì &Ûç©¢ q>∑sêìøÏ #s¡T≈£î+≥THêïs¡T. Ä q>∑s¡+˝À

<ë<ë|ü⁄ Hê\T>∑T \ø£å\ eT+~ ]øå± ø±]à≈£î\THêïs¡T. Á|ü‹ ]øå±≈£î …’ôdqT‡ ø±yê*.

ˇø√ÿ ÁbÕ+‘êìøÏ ø=ìï ]øå±\qT πø{≤sTT+∫ qyÓ÷<äT #kÕÔs¡T. ]øå± Ä ÁbÕ+‘·+

<ë{Ï yπs ù|≥˝À Á|üy•+#·≥+ ìwæ<ä›+! ]øå± …’ôdqT‡ |ò”EqT q>∑s¡ bÕ\ø£

dü+düú edü÷\T #düTÔ+~. Ä XÊK≈£î n~Û|ü‹ z |üXóe⁄\ &Üø£ºs¡T. n‘·Hê|üì

m+<äT≈£î #düTÔHêï&Éì n&É>∑ø£+&ç! eTq <X+˝À Ç˝≤+{Ï $∫Á‘ê\T mH√ï! Ä

]øå±\≈£î …’ôdqT‡ |ò”E dü+e‘·‡sêìøÏ πøe\+ 27 s¡÷bÕj·T Ò. ø±ì yêdüÔyêìøÏ

<ëì yÓqø£ #ê˝≤ ô|<ä› ø£<∏ä ñ+~. Á|ü‹ ]øå±≈£î HÓ\≈£î ‘=+uÛ…’ qT+∫ e+<ä

s¡÷bÕj·T\T ªe÷eT÷\Tμ Çyê«*. n+fÒ Hê\T>∑T \ø£å\ ]øå±\ MT<ä HÓ\≈£î Hê\T>∑T

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£î+≥THêïs¡T. kÕ\T≈£î πøe\+ ]øå±\ e\¢ &Ûç©¢

q>∑s¡+˝À edü÷fiófl #ùd \+#ê\T <ë<ë|ü⁄ 50 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T!

n&ÉT>∑&ÉT>∑THê ãø±düTs¡T\Tn&ÉT>∑&ÉT>∑THê ãø±düTs¡T\Tn&ÉT>∑&ÉT>∑THê ãø±düTs¡T\Tn&ÉT>∑&ÉT>∑THê ãø±düTs¡T\Tn&ÉT>∑&ÉT>∑THê ãø±düTs¡T\T

Ç+‘· eT+~ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“ edü÷\T #j·T≥+ #ê˝≤ ø£wüº+ ø±ã{Ïº …’ôdqT‡\qT

kÕe÷qT´&çøÏ n+<äì

dü+düÿs¡D\ |òü ≤\Te÷]Ã 13, 2000

20


ø=+‘· eT+~ ø±+Á{≤ø£ºs¡¢≈£î {À≈£îq ÇkÕÔs¡T. ]øå± ‘=πøÿ yê]πø …’ôdHé‡qT eT+ps¡T

#j·÷\ì ìã+<Ûäq ñ+~. ø±ã{Ïº ø±+Á{≤ø£ºs¡¢≈£î yπs«s¡T _HêMT ù|s¡¢‘√ …’ôdqT‡\T

ÇkÕÔs¡T. yêfifl yêfifl |üs¡|ü‹ì ã{Ïº, XøÏÔì ã{Ïº, &ÉãT“ì ã{Ïº ˇø√ÿ ø±+Á{≤≈£îºs¡T

ø=ìï e+<ä\ qT+∫ ø=ìï y\ es¡≈£î ]øå± …’ôdqT‡\T rdüT≈£î+{≤&ÉT. ]øå±\

dü+K´qT ã{Ïº HÓ\ HÓ ≤ e÷eT÷fiófl düeT]Œ+#·T≈£î+{≤&ÉT. Ç˝≤ |üø£&É“+B>±

\+#ê\T edü÷\e⁄‘êsTT. ˇø√ÿ ]øå± KØ<äT <ë<ë|ü⁄ eT÷&ÉT y\ s¡÷bÕj·T\T.

Ä ]øå±ì ø±+Á≥ø£ºs¡T ã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î s√p n<Ó›øÏkÕÔ&ÉT. s√E≈£î n<Ó› Çs¡yÓ’

s¡÷bÕj·T\T. n+fÒ eT÷&ÉT y\ s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&ç, kÕ\T≈£î e#Ã Ä<ëj·T+

@&ÉTy˚\ ¬s+&ÉT e+<ä\ s¡÷bÕj·T\T! ]øå± ø±]à≈£î\T dü«j·T+>± ˝…’ôdqT‡\T

bı+<ä≥+, nkÕ<Ûä +. b˛˙ dü«+‘· ]øå± ø=qT≈£îÿ+<ëeT+fÒ Ä e÷Á‘·+ &ÉãT“

≈£L&Ü Òì yêfiófl, n|ü⁄Œ\T |ü≥ºì yêfiófl ø√ø=\¢\T. b˛˙ nb˛Œdüb˛Œ #dæ ]øå±

ø=Hêï …’ôdqT‡ <=s¡ø£<äT. ñHêï, q>∑sê\˝À ñ+&É{≤ìøÏ dü¬s’q edü‹ ≈£L&Ü

Ò<äT. ø±ã{Ïº ]øå±qT mø£ÿ&É ô|{≤º À ‘Ó*j·T<äT. m≈£îÿy√ ‘·≈£îÿy√ ˝≤Ø\≈£î ø±s¡¢≈£î

bÕ]ÿ+>∑T düú ≤\THêïsTT. ø±ì ]øå±\≈£î ÒyêjÓT! n+<äT≈£îì s√EyêØ>± ]øå±\qT

n<Ó›≈£î rdüTø√e≥yT düTK+. Çø£ n&ÉbÕ‘·&ÉbÕ b˛©düT\T, eTTìdæ|ü Ÿ n~Ûø±s¡T\T

]øå± yêfi¯fl MT<ä |ü&É‘ês¡T. yêfi¯ófl m|ü⁄Œ&ÉT ø√]‘˚ n|ü⁄Œ&ÉT &ÉãT“\T

düeT]Œ+#·Tø√yê*dæ+<. \+#·+ ‹q≥+˝À ≈£L&Ü z |ü<äΔ‹, Hê´j·T+ Òe⁄.

m|ü⁄Œ&ÉTã&ç‘ n|ü⁄Œ&ÉT M|ü⁄\ MT<ä ˝≤Øƒ <Óã“\T |ü&Ü*‡+<. Çwüº+ e∫Ãq≥T¢

]øå± #·Áø±\ >±* rùdj·Te\dæ+<. Ä e÷Á‘·+ uÛÑj·T+, uÛÑøÏÔ Òø£b˛‘ yêfiófl

e÷≥ $+{≤sê eT]? \+#ê\T, u≤&ÉT>∑\T Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ô|’yêfi¯fl≈£î

n+<ë\+fÒ Ä e÷Á‘·+ Áø£eT•ø£åD ø±yê* >∑<ë! s√&É¢ MT<ä ‹s¡>±\Hêï, b˛©düT\

ø£+≥ |ü&Ü\Hêï, ø±j·Tø£wüº+ #˚düT≈£îì Áã‘·ø±\Hêï, H˚s¡+ #˚düTÔqï≥T¢>±

uÛÑj·T|ü&ÉT‘·÷, ø£åD+ ø£åD+ ˇ~– ˇ~– Áã‘·T≈£î‘·÷ @<√ ˇø£ $<Ûä+>± JeHêìï

yÓfiflBdüTÔHêïs¡T. Ä \ø£å ≤~ ø±]à≈£î\T. ÇB dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+ kÕe÷qT´&çøÏ∫Ãq

kÂK´+. á ø£<∏ä ]øå± ø±]à≈£î\πø |ü]$T‘·+ ø±<äT. &Ûç©¢ ÀH <ë<ë|ü⁄ ◊<äT \ø£å\

eT+~ ‘√|ü⁄&ÉT ãfi¯fl MT<ä |üfi¯ófl, ≈£Ls¡>±j·T*ï, ‹qTã+&Üsê\ì, s¡ø£s¡ø±\

edüTÔe⁄\ì neTTà≈£îHyêfióflHêïs¡T. yêfifl>∑r n+‘.

ã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î dü+¬øfi¯óflã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î dü+¬øfi¯óflã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î dü+¬øfi¯óflã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î dü+¬øfi¯óflã&ÉT>∑T Je⁄\≈£î dü+¬øfi¯ófl

eTs=ø£fi¯fl≈£î nHê´j·T+ #˚j·T≈£î+&Ü ø£wüº|ü&ÉT‘·÷, Ç‘·s¡T\≈£î ø±e\dæq


21

edüTÔe⁄\qT, ùde\qT n+~+#·≥yT Ä]úø£ eédüú ñ<›X´+. Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫,

#·T≥÷º ñqï yêfifl qT+∫ Á|ü‘´ø£+>± @MT Ä•+#·≈£î+&Ü, |üsêqïuÛÑT≈£îÿ\˝≤>±

#sTT#ê∫ Ä]ú+#·≈£î+&Ü, ø£wüº|ü&ç Áã‘·T≈£î<ëeTì ø√≥¢eT+~ ;<ä\T ìs¡+‘·s¡+

ÁX¯$TdüTÔHêïs¡T. ‘·eT ùde\≈£î e÷eT÷\T>± e#˚Ã u≤&ÉT>∑ ø£+fÒ m≈£îÿe ÇùdÔ

rdüTø√e{≤ìøÏ ôd’‘·+ _&çj·T|ü& ìC≤sTTr|üs¡T\T yê]˝À n‘· ~Û≈£î\T. <es¡ø=+&É

u≤\ >∑+>±<ÛäsY ‹\ø #Ó|æŒq≥T¢ ªø£&ÉT|ü⁄ ì+&Ü ‹+&ç >∑T+&Óì+&ÉT>± ÄVü‰s¡ +,

Áã‘·T≈£î bı&ÉT>∑THê ø±düÔ+‘· dü«‘·+Á‘·+ ñ+fÒH˚ #ê\qT≈£îH˚μ n\Œdü+‘√wüß\T

yês¡+‘ê. n˝≤ ]øå±\T ‘=πøÿyêfi¯ófl, ≈£Ls¡>±j·T\qT ny˚Tàyêfi¯ófl, Çfi¯fl˝À

|üì#ùdyêfiófl Òø£b˛‘ #·<äTe⁄, ñ<√´>∑+, &ÉãT“, |üs¡|ü‹ ñHêïj·Tì nVü≤+ø£]+#

yê]øÏ ˇø£ÿ s√E ≈£L&Ü >∑&Ée<äT. ìC≤j·Tr>± ø£wüº|ü& ø√{≤¢~ eT+~øÏ eTq

eédüú n+~+#˚~ nqTì‘·´+ #˚<äT nqTuÛÑyê\T, n&ÉT>∑&ÉT>∑THê |üsêuÛÑyê˝Ò,

|üP≥ |üP≥ø° \+#ê Ò, n&ÉbÕ <ä&ÉbÕ ˝≤Øƒ <Óã“ Ò. 1991˝À Ä]úø£ dü+düÿs¡D*ï

Á|üy˚X¯ô|{Ïºq|ü⁄Œ&ÉT á ˝…’ôdqT‡ ` |ü]à≥T` ø√{≤sê»´+ e\¢ <˚X¯+ m+‘·

q*–b˛‘√+<√ uÀ<Ûä|ü&çq Ä˝À#·q|üs¡T\+<äs¡÷ e÷s¡TŒ\qT dü+‘√wü+>±

ÄVü‰«ì+#ês¡T. ø=+‘·yTs¡≈£î &ÉãT“, HÓ’|ü⁄D´+, yê´bÕs¡+ ñqï yêfifl≈£î }|æ]

|”\TÃ≈£îH neø±X+ <=]øÏ+~. Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ qT+∫ ø=+‘·es¡≈£î $eTTøÏÔ

\_Û+∫+~. dü+|üqTï\ ÄX\T HÓs¡ys¡{≤ìøÏ e÷s¡Z+ <=s¡≈£î ‘·T+~. eT] ø±j·Tø£wüº+

#düT≈£î ã‹πø kÕe÷qT´\ dü+>∑‘$T{Ï? neéd”úø£è‘· s¡+>∑+˝À, ô|≥Tºã&ÉT\T

Ò≈£î+&Ü dü«j·T+ ñbÕ~Û‘√ ã‘·T≈£î‘·Tqï yêfifl dü+>∑‘$T{Ï? ∫qï ô|≥Tºã&ç‘√

yê´bÕsêyÓ÷, @<√ ˇø£ ∫qï |ü]ÁXyÓ÷ ô|≥Tº≈£îqï yêfifl $eTTøÏÔ m|ü⁄Œ&ÉT? ñ

qï<ä+‘ê ô|{Ïº, n|ü⁄Œ\T ‘Ó∫Ã, m+‘√ ]düTÿ rdüT≈£îì e÷¬sÿ{À¢ b˛{°øÏ dæ<äΔ|ü&ç

ì\<=≈£îÿ≈£îH Á|üj·T‘·ï+ #düTÔqï ∫qï |ü]ÁXeT\ e÷fÒ$T{Ï? m+‘·eT+~ì mìï

˝…’ôdqT‡\T, |ü]à≥T¢, Ç|üŒ{ÏøÏ ≈£L&Ü |”&çdüTÔqïjÓ÷ n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ >∑T+&Ó

n$dæb˛‘·T+~. z |ü]ÁXeT #·T≥÷º m+‘·eT+~ ñ<√´>∑T\T, n~Ûø±s¡T\T mìïkÕs¡T¢

ªne÷é÷´μ\ ø√dü+ ‹s¡T>∑T‘·THêïs√ ‘Ó*ùdÔ s√‘· |ü⁄&ÉT‘·T+~. m+‘· eT+~ á

C≤bÕ´\ eT÷\+>±, y~Û+|ü⁄ eT÷\+>± ~yê˝≤rXÊs√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ ÄÁ>∑Vü≤+

edüTÔ+~. m+<äs¡T >∑&ÉTdüT yêfiófl á |ü]dæú‘·T*ï, #·÷dæ, á düe÷»+˝À ã‘·ø±\+fÒ

#‹˝À ø£Ás¡, ø£‹Ô, |æk Ô\T |ü≥Tº≈£îì <√|æ&û #j·T≥yT e÷s¡ZeTì Hs¡>±fiófl>±

$T>∑T\T‘·THêïs√ ‘Ó*ùdÔ ˇfiófl »\<ä]düTÔ+~. m+<äs¡T ne÷j·T≈£î\T, á <√|æ&ûì

22


‘·≥Tºø√ Òø£, ø£ dü+ Væ≤+kÕe÷s¡Z+ <ë«sêHÓ’Hê |ü]dæú‘·T*ï e÷s¡T<ë›eTì ã*|üXó

e⁄\e⁄‘·THêïs√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ >∑T+&Ó Á<ä$+∫b˛‘·T+~. z ¬s’‘·T |ü‹Ô |ü+&çùdÔ

n‘·ìøÏ õìï+>∑T #ùd dü«‘·+Á‘·+ Ò<äT. n+<äTø√ …’ôdqT‡ ø±yê*. Ä …’ôdqT‡≈£î

ne÷é÷´\T ø±yê*. z #Ós¡≈£î bòÕ´ø£ºØ ñqï ÁbÕ+‘·+˝À ‘·q #Ós¡≈£îs¡dü+‘√

u…\¢+ e+&ÉT≈£î+fÒ Ä ¬s’‘·T H˚s¡düTÔ&ÉT! |ü‹Ôì ne÷à\+fÒ, #˚H˚‘· ø±]à≈£î\≈£î

‘·≈£îÿe KØ<äT≈£î q÷\T <=s¡ø±\H e+ø£‘√ |ü‹Ô <Ûäs¡ì n<äT|ü⁄ #j·÷*! b˛˙

#H‘· ø±]à≈£î\≈£î $T–*+~ |üdüTÔ\T, Äø£* #êe⁄ Ò! <Ûëq´+ e+&çùdÔ …M ù|s¡T‘√

me]øÏ ne÷à˝À, m+‘·øÏ ne÷à˝À ìs¡ísTT+#~ Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+. ‘êqT

|ü+&ç+∫q |ü+≥ <ë#·Tø√{≤ìøÏ >±ì s¡yêD≤ #j·T{≤ìøÏ >±ì, neTà{≤ìøÏ

>±ì |ü]à≥T¢ ø±yê*. …’ôdqT‡\T ø±yê*. n<eT+fÒ ;<ä\≈£î #·e>±Z ì‘êédüsê\T

n+<ë* ø±ã{Ïº á ìã+<Ûäq\T ‘·|üŒeì düe÷<Ûëq+ yêdüÔyêìøÏ u≤>∑T|ü&˚~

eT<Ûä´ <äfi≤Ø\T, \+#ê*∫Ã ˝…’ôdqT‡\T ‘Ó#·TÃ≈£îqï yêfi¯ófl, Á|ü»\ MT<ä|ü&ç

<√#·T≈£î+≥Tqï n~Ûø±s¡T\T, Hêj·T≈£î\T ! <˚X¯+ ˝À|ü\ <Ûäs¡\T n<äT|ü⁄˝À ñ

+&Ü* ø±ã{Ïº ~>∑TeT‘·T*ï Ç‘√~Ûø£+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. ø±ì <X+ À|ü\ <Ûäs¡\T

‘·≈£îÿe>± ñ+&ç Ç‘·s¡ <XÊ\˝À –sêø° ñ+fÒ <ÛëHê´\qT, ø±j·T>∑÷s¡*ï m>∑TeT‹

#j·T{≤ìøÏ n˙ï n&É¶+≈£î Ò.

;<ä\ ø£fifl˝À ø±+‹ mø£ÿ&É;<ä\ ø£fifl˝À ø±+‹ mø£ÿ&É;<ä\ ø£fifl˝À ø±+‹ mø£ÿ&É;<ä\ ø£fifl˝À ø±+‹ mø£ÿ&É;<ä\ ø£fifl˝À ø±+‹ mø£ÿ&É

eT] Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T me] ø√dü+ ‘Ó∫Ãq≥T¢. ø√{≤¢~ kÕe÷qT´\ì

nDÏ∫ ydüTÔqï Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ u≤] qT+∫ yê]øÏ $eTTøÏÔ >∑*–+#·≈£î+&Ü

mìï ñ|üHê´kÕ\T Ç∫ÃHê @+ Á|üjÓ÷»q+? ã&ÉT>∑T Je⁄\ ã‘·T≈£î‘Ós¡Te⁄øÏ

Ä≥+ø£+>± ñqï #·{≤º\ì, ìã+<Ûäq\ì, dü+¬øfiflì ‘=\–+#·≈£î+&Ü me]ì ñ

<ä›]<ë›eTì? Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï $yê<ë\˙ï ≈£îVü≤Hê yê<äq\

MT<ä Ä<Ûës¡|ü&É¶y. Ç<<√ dü«<o, $<o\ eT<Ûä b˛sê≥+>± uÛ≤$düTÔHêïs¡T. á

<X Á|ü»\øÏ ø±+bÕø√˝≤ e∫ÃHê, ø√ø√ø√˝≤ e∫ÃHê @+ Á|üjÓ÷»q+? me]˙

H=|æŒ+#·≈£î+&Ü ‘·eT J$‘êìï ‘êeTT >∑&ÉT|ü⁄≈£î+{≤eT+fÒ yêfi¯flqT y˚~Û+∫

u≤ìdü\T>± e÷πsÃ eédüú À ùd«#·Ã¤ mø£ÿ&ÉTqï≥T¢? kÕºø e÷¬sÿ≥˝À¢ ùws¡T eédüú À

ùd«#·Ã¤ mø£ÿ&ÉTqï≥T¢? kÕºø e÷¬sÿ{À¢, ùws¡T <Ûäs¡\T ô|]– eTq yêfiófl y\ ø√≥¢≈£î

|ü&É>∑ …‹Ô‘ dü+‘√wüyT. ø=+<äs¡T eT+∫ ñ<√´>±\˝À dæús¡|ü&ç‘ Äq+<äyT. #·<äTe⁄,


23

#=s¡e ñqïyêfiófl m~–‘, dü+|ü<ä düèwæºùdÔ düe÷C≤ìøÏ ˝≤uÛÑyT. ø±ì düe÷»+

n+#·Tq ñ+&ç, @ kÂø£sê´ìø°, ùd«#·Ã¤≈£î H√#·Tø√ì yêfiflqT Ç+‘· ø£s¡ÿX+>±,

bÕX$ø£+>± nDÏ∫ yùdÔ eTq #·T≥÷º düTKdü+‘√cÕ\T m˝≤ ñ+{≤sTT? ì»yÓTÆq

Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T kÕe÷qT´\≈£î #s¡q+‘· ø±\+ #·s¡ \ ù|]≥ #ùd<ä+‘ê eè<∏ë

ø±\j·÷|üq. Á|ü#ês¡eT+‘ê ã÷≥ø£+. Á|üj·T‘·ïeT+‘ê ã÷&ç<ä À b˛dæq |ü ïs¡T.

kÕe÷qT´\˝À Ç+ø± <ë– ñqï ìC≤j·Trì, Ä‘·à>ös¡yêìï, ùd«#êÃ¤ |æbÕdüqT

>∑T]Ô+∫, >ös¡$+∫, dü«‘·+Á‘·+>± J$+# |ü]dæú‘·T\T ø£*Œ+∫q|ü⁄Œ& dü+düÿs¡D\T

|òü*kÕÔsTT. n|ü⁄Œ& Á|üC≤kÕ«eT´+ $ø£dædüTÔ+~. dü+|ü<ä düèwæº+# yêfiflqT Hs¡düTÔ\T>±

uÛ≤$+∫ nDÏ∫ ydüTÔqï+‘· ø±\+ C≤‹øÏ $eTTøÏÔ Ò<äT. me]|ü≥¢H√, <äj·T‘√H√,

<ëøÏåD´+‘√H√ eTq+ ùd«#·Ã¤ ø√dü+ b˛sê&Éqø£ÿs¡ Ò<äT. eTq düTK+ ø√dü+, dü+‘√wü+

ø√dü+, düe÷»+˝À kÂwüe+ ø√dü+ eTq _&É¶\≈£î s¡ø£åD ø√dü+ ì»eTsTTq Ä]úø£

dü+düÿs¡D*ï yÓqTyÓ+≥H #|ü{Ïº ;<ä\ ø£fifl˝À¢ ø±+‹ì ì+bÕ*.

* * *

24


bÕ\q˝À n‹s¡Vü≤dü +

n$˙‹øÏ eT÷\+

ôdô|º+ãsY 29, 1997

n~Ûø±s¡+, mø£ÿ&É ñ+f… nø£ÿ&É n$˙‹, ÄÁ•‘· |üø£åbÕ‘·+ Á|üC≤|”&Éq,

n~Ûø±s¡ <äT]«ìjÓ÷>∑+ ñ+& neø±X+ ñ+~. Ç~ #·]Á‘· À nìï eédüú\˝À

ø±qe#Ã dü‘· +. eT+∫ Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú À n~Ûø±s¡ <äT]«ìjÓ÷>±ìï ìs√~Û+#

XøÏÔ sê»éédüú À Ç$T&ç ñ+&Ü*. bÂs¡T\ ìs¡+‘·s¡ C≤>∑Ts¡÷ø£‘·øÏ XÀ<ÛäqøÏ,

<√wü ìyês¡DøÏ neø±X+ ñ+&Ü*. sêC≤´~Ûø±s¡+˝À ñqïyêfió¢ $Ás¡M>∑≈£î+&Ü,

nÁ|üeT‘·Ô+>±, Á|ü»\≈£î »yêãT<ëØ>± ñ+&˚˝≤ @sêŒ≥T¢ ñ+&Ü*. uÛ≤s¡‘·

Á|üC≤kÕ«eT´+˝À n˝≤+{Ï C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√ Ò<äì 50 @fifl nqTuÛÑe+ s¡TEe⁄

#düTÔ+~. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À ì»yÓTÆq n~Ûø±s¡+ Á|ü»\~ nsTT‘ bÂs¡T\T $&ç>±

ø±ì, düeTdæº>± ø±ì nqT~q+ bÕ\q ìs¡íj·÷\T rdüTø√ Òs¡T ø±ã{Ïº Á|üuÛÑT‘ê«ìï

@sêŒ≥T #˚düT≈£îHêïs¡T. ˇø£] ùd«#·Ã¤ eTs=ø£]øÏ Á|ü‹ã+<Ûäø£+ ø±≈£î+&Ü ø=ìï

#·{≤º\qT ‘·j·÷s¡T #düTø=ì, yê{Ï neT\T≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\qT HÓ\ø=\TŒ≈£îHêïs¡T.

n+fÒ, ‘·eTMT<ä ‘·eT≈£îqï n~Ûø±s¡+˝À ø=+‘· uÛ≤>±ìï dü«#·Ã¤+<ä+>±, n+<ä] ñ

eTà&ç nedüsê\ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ n|üŒ–+∫, bÂs¡T\ |üs¡ yø£åD˝À, bÂs¡T\≈£î

»yêãT<ëØ>± Ä n~Ûø±sêìï $ìjÓ÷–+#ê\ì bÂs¡T\T Ä<•+#ês¡qïe÷≥.

Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+Á|ü»\≈£î düe÷#ês¡+

n+~‘H Á|üC≤kÕ«eT´+n+~‘H Á|üC≤kÕ«eT´+n+~‘H Á|üC≤kÕ«eT´+n+~‘H Á|üC≤kÕ«eT´+n+~‘H Á|üC≤kÕ«eT´+

Á|üuÛÑT‘ê«\øÏ ‘êeTT Ç∫Ãq n~Ûø±s¡+ dü~«ìjÓ÷>∑+ ø±yê\+f… Á|ü»\˝À

ìs¡+‘·s¡+ $wüj·T |ü]C≤„q+‘√ ≈£L&çq ãVæ≤s¡+>∑ #·s¡Ã nedüs¡+. n~ ø±yê\+fÒ

Á|ü»\≈£î ìs¡+‘·s¡+ bÕ\Hê dü+ã+<ÛäyÓTÆq düe÷#ês¡+ n+<äT‘·T+&Ü*. Á|üuÛÑT‘ê«ìï

<ë|ü]ø£+ ˝Ò≈£î+&Ü, Á|ü»\≈£î ns¡úeTj˚T´˝≤ q&ÉbÕ*. ø±ì eTq <˚X¯+˝À

Á|üC≤kÕ«eT´+ ù|]≥ Á|üuÛÑT‘ê«\qT q&ÉT|ü⁄‘·THêï bÕ\q˝À mø£ÿ&É #·÷dæHê s¡Vü≤dü |ü⁄

Nø£≥T¢ eTTdüTs¡T≈£îHêïsTT. mø£ÿ&É s¡Vü≤dü + ñ+≥T+<√ nø£ÿ&É n$˙‹, nHê´j·T+,

nÁø£eT+ <ë– ñ+{≤sTT. |ü]bÕ\q <Ûäs¡àã<äΔ+>± ñ+&Ü\+fÒ, s¡Vü≤dü + nH


25

Nø£{Ï ‘=\–b˛yê*. Á|ü»\T bÕ\q MT<ä <äèwæº kÕ]+#·&ÜìøÏ M Ò¢≈£î+&Ü s¡Vü≤dü |ü⁄

Nø£≥¢˝À bÕ\qì ã+~ÛùdÔ n$˙‹, nÁø£e÷\ ÁøÏeTT\T \Tø£\Tø£˝≤&ÉT‘êsTT.

m|ü⁄Œ&√ e\dü bÕ\q˝À uÛ≤s¡rj·TT\≈£î bÕ\qqT >∑÷]Ã @MT ‘Ó*j·T≈£L&É<äqï

ñ<›X+‘√, ‘Ó\¢yêfió¢ n~Ûø±s¡ s¡Vü≤kÕ´\ ù|s¡T‘√ #·≥º+ #dæ, ô|‘·Ôq+ #XÊs¡T.

dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+˝À H{Ïø° Ä #·≥º+ •s√<Ûës¡ eTsTT+~. eTq<X+˝À eT+Á‹

|ü<ä$ bı+~qyêfió¢ #ùd yÓTT<ä{Ï Á|ü‹»„ bÕ\Hê s¡Vü≤kÕ´*ï <ë∫ô|&É‘êeTì, @

Á|ü»\T ‘·eTì mqTï≈£îHêïs√, me] ù|s¡T‘√ n~Ûø±sêìï bı+<ës√, me] ø√dü+

Ä n~Ûø±sêìï $ìjÓ÷–+#ê˝À, mes¡T |üqTï\T #Ó*¢düTÔHêïs√, mes¡T dü«#·Ã¤+<ä+>±

n~Ûø±sêìï ø=+‘·y˚Ts¡≈£î ‘·eT Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î n|üŒ#ÓbÕŒ˝À, Ä Á|ü»\≈£î @MT

‘Ó*j·T≈£î+&Ü n~Ûø±s¡ s¡Vü≤kÕ´\ ù|s¡T‘√ >∑T≥Tº>± sê»´+ #˚kÕÔeTì eTq

eT+Á‘·T\+‘ê Á|üe÷D+ #˚düTÔHêïs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À Ç+‘·ø£qï <ës¡TD+,

nHê´j·T+, nÁø£eT+ Ò<äT.

ˇø£ Ç+{À¢ HÍø£s¡T>± me¬s’Hê ñ<√´>∑+˝À #], Ä Ç+{Ï j·T»e÷ìøÏ @MT

‘Ó*j·T≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&É‘êqì n‘·&ÉT Á|ü‹»„ #ùdÔ, #e>∑\ j·T»e÷ì eTs¡Tø£åD+

HÍø£s¡T ñ<√´>∑+ |”πøkÕÔ&ÉT. ø£ bòÕ´ø£ºØ˝À ø±]à≈£î&ÉT ‘·H+ #düTÔHêï&√ j·T»e÷ìøÏ

#Ó|üŒq+f… eTsêï&ÉT Ç+{ÏøÏ b˛e*‡ edüTÔ+~. ˇø£ >∑TeTkÕÔ ‘·q ô|’ n~Ûø±]øÏ

‘·H˚+ #˚düTÔHêïH√ #Ó|üŒq+f… X¯+ø£s¡–]e÷Hê´\T |ü{Ïºb˛‘ê&ÉT. ø±ì, Á|ü»\

ùde≈£î&ÉT>±, Á|ü»*∫Ãq n~Ûø±sêìï nqTuÛÑ$+#˚ yês¡T e÷Á‘·+ Ä Á|ü»\≈£î

@MT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü |ü]bÕ*+#ê\ì, #·{≤º\T ‘·j·÷s¡T #˚düT≈£îHêï+. @Hê&√

‘Ó\¢yêfifl e\dü bÕ\q˝À, uÛ≤s¡rj·TT\ |ü≥¢ ∫qï #·÷|ü⁄‘√, @e–+|ü⁄‘√ @s¡Œ&É¶

<äTsêàs¡Z #·{≤º\T, dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+˝À H‘·\øÏ •s√<Ûësê´\j·÷´sTT. |ü<fi¢ÁøÏ‘·+,

HqT ˇø£ õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T>± ñ+&É>± »]–q ∫qï dü+|òüT≥qH=ø£<ëìï $e]kÕÔqT.

bÂs¡T\T me«¬s’Hê, @ düeTj·T+˝ÀHÓ’Hê, ìs¡uÛÑ +‘·s¡+>± ø£ …ø£ºs¡TqT ø£\ee#·TÃ

nH dü+Á|ü<ëj·÷ìï K∫Ã‘·+>± bÕ{Ï+#yêDÏí. ˇø£s√E kÕj·T+Á‘·+ 8 >∑+≥\

düeTj·T+˝À ø£ …ø£ºs¡T ã+>∑fi≤øÏ bÕ‹ø£ eTTô|’Œ¤ eT+~ ¬s’‘·T\T e#êÃs¡T. yÓ+≥H

yêfi¢ì ø£\TdüTø=ì $wüj·T+ @$T{À nì Äsê rXÊqT. Ä s√E˝À¢ Ä õ˝≤¢ À

ô|<ä›jÓT‘·TÔq ∫qï ˙{Ï eqs¡T\ ø±s¡ Áø£e÷ìï #|ü{≤º+. e+<ä ≤~ m‹Ôb˛‘·\

|ü<∏äø±*ï, y˝≤~ >=≥º|ü⁄ u≤e⁄*ï ¬s’‘·T\ Ä<Ûä«s¡ +˝À, dü>∑+ &ÉãT“ Á|üuÛÑT‘·«+

qT+&ç, dü>∑+ &ÉãT“ ¬s’‘·T\≈£î u≤´+≈£î\ <ë«sê n|ü⁄Œ\‘√ #|ü{Ïº $»j·Te+‘·+>±

26


neT\T #düTÔqï s√E\$. Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ mìï Çã“+<äT\T ô|&ÉT‘·T+<√

‘Ó\TdüT ø±ã{Ïº |ü<∏äø±\ neT\T |üP]Ô>± ãVæ≤s¡+>±, Á|ü»\≈£î ns¡úeTjT´˝≤, @

<ë|ü]ø£+ Ò≈£î+&Ü »s¡T|ü⁄‘·THêï+. nqedüs¡yÓTÆq n&É¶+≈£î*ï ‘=\–+∫, @ Çã“+~

Ò≈£î+&Ü ø±s¡ Áø£e÷\ neT\T ø√dü+ #·s¡ \T rdüT≈£îHêï+. kÕ<Ûës¡D+>± m‹Ôb˛‘·\

|ü<∏äø±\ neT\T, ìs¡«Vü≤D ø√dü+ ¬s’‘·T\T ˇø£ düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+>± @s¡Œ&É≥+

|ü]bÕ{Ï. ø±ì düVü≤ø±s¡ #·≥º+˝Àì ˝§düT>∑T\T ‘Ó\TdüT ø±ã{Ïº eT∞fl ¬s’‘·T\≈£î

n~ ˇø£ u…&É<ä nì Ä nedüs¡+ Ò≈£î+&Ü @sêŒ≥T¢ #XÊ+. nsTTHê bÕ‘·

n\yê≥T Á|üø±s¡+ Ä ¬s’‘·T\+‘ê ‘·eT }fiÀ¢ neT\T #düT≈£î+≥Tqï m‹Ôb˛‘·\

|ü<Ûäø£+ ø√dü+ düVü≤ø±s¡ dü+|òüT+>± @s¡Œ&É<ëeTì <äs¡U≤düTÔ ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. <ëìï

&ç$»q Ÿ kÕúsTT˝À düVü≤ø±s¡ n~Ûø±] qyÓ÷<äT #düTø√yê*. ø±ì m+‘· ø±\+

>∑&ç∫Hê |üì »s¡>∑≥+ Ò<äT. ∫e]øÏ z|æø£ q•+∫, eT+&ÉTydü$˝À ˇø£s√E ñ

<äj·TyT ãj·T\T<] Ä ¬s’‘·T\+‘ê ‘·eT }]øÏ bÕ‹ø£ øÏ ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À ñqï

|ü≥ºD+˝À düVü≤ø±s¡ n~Ûø±] Ä|ò”düT≈£î yÓfi≤¢s¡T. ¬s’‘·T\ uÛ≤wü À #ÓbÕŒ\+fÒ Ä

n~Ûø±] ø±düÔ eT+∫yê&q≥. ªøÏ+<ä qT+∫ ø±–‘·+ eùdÔÔ dü+‘·ø£+ ô|≥º&ÜìøÏ

dæ<äΔyTq≥.ª ø±ì øÏ+~ >∑TeTkÕÔ ô|ò’\T |ü+|ü Ò<äμμ≥. Ä n~Ûø±] ñ‘·‡e $Á>∑Vü≤+˝≤>±

y∫ ñHêï&É≥. düπs ¬s’‘·T\T Ä >∑TeTkÕÔ <ä>∑Zs¡≈£î b˛sTT yÓTTs¡ ô|≥Tº≈£îHêïs¡T.

$T≥ºeT<Ûë´Vü≤ï+. m+&Üø±\+. >∑+≥\T >∑&ç∫Hê >∑Te÷kÕÔ e÷Á‘·+ Ä ø±–‘ê\T

ô|’ n~Ûø±] #˚‹øÏe«&ÉT. bÕ|ü+, ¬s’‘·T\ ø±fi¯ó¢ ø±\T‘·THêïsTT., ø£&ÉT|ü⁄\T

e÷&ÉT‘·THêïsTT, m+&É e÷&çb˛‘·T+f… XÀwü ek˛Ô+~. <ä|æŒø£ ne⁄‘√+~. 6

>∑+≥\ùd|ü⁄ n+‘·eT+~ |ü&É>±|ü⁄\T ø±∫, Çø£ z|æø£ q•+∫, Ä >∑Te÷kÕÔ <ä>∑Zs¡≈£î

b˛sTT ªªnj·÷´ m+&Éq|ü&ç e#êÃ+. 3 >∑+≥\T |ü&ç>±|ü⁄\T ø±∫Hê MTs¡T Ä

ø±–‘ê\T eT≥T≈£î ô|’ n~Ûø±]øÏ |ü+|ü≥+ Ò<äT. ‘=+<äs¡>± Ä $wüj·T+ @$T{À

#Ó|æŒ e÷ |üì ø±ìe⁄«μμ nì n]ú+#ês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Á|ü»*∫Ãq |üqTï\ qT+∫

J‘·uÛÑ‘ê´\T bı+<äT‘·Tqï Ä ñ<√´– yêfifl‘√ ªª@sê! Äs¡T >∑+≥\T ø±ø£b˛‘ Äs¡T

s√E\T ì\ã&É+&çsê! me&ç ø√dü+ |ü&ç ñ+{≤s¡T. MT≈£î düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*‡q

nedüs¡+ HêπøMT Ò<äTμμ nì #ê˝≤ nee÷qø£s¡+>±, ô|&Édüs¡+>±, nVü≤+ø±s¡+>±

»yê_#êÃ&ÉT. bı<äT›≥Tï+∫ m+&Éq |ü&ç, ∫e]øÏ n+‘· e÷≥ nì|æ+#·T≈£îqï

¬¬s’’‘·T\øÏ @&ÉT|ü⁄ e∫Ãq+‘· |üqsTT´+~. ~≈£îÿ ‘√#· Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT yÓ+≥H ‘·s¡Tyê‘·

ãôd‡øÏÿ m|ü⁄Œ&ÉT e∫ÃHê HqT #·÷dæ e÷{≤¢&ÉT‘êqH qeTàø£+ ñ+~ ø±ã{Ïº, 50


27

øÏ ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+ ñqï õ˝≤¢ πø+Á<ëìøÏ kÕj·T+Á‘·+ 8 >∑+≥\ø£ ≤¢ #sês¡T nB

ø£<∏ä. Ä ‘·s¡Tyê‘· @+ »]–+<√ nÁ|üdüTÔ‘·+. ndü\T |ü]dæú‹ nø£ÿ&ç<ëø± e∫Ã+<ä+fÒ,

@+ »s¡T>∑T‘√+<√ ‘Ó\TdüT≈£îH Vü≤≈£îÿ ‘·eT &ÉãT“‘√, ø=+‘· Á|üuÛÑT‘·«kÕj·T+‘√

|üì#düT≈£îH bÂs¡T\øÏ Òø£b˛e≥+‘√ m+‘· nHê´j·T+, nee÷q+ »s¡T>∑T‘êjÓ÷,

m+‘· Çã“+~, y<äq m<äTs¡e⁄‘êjÓ÷ á dü+|òüT≥q e\¢¢ düŒwüº+>± uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.

bÕ\q˝À s¡Vü≤dü +, <ë|ü]ø£+ n$˙‹ì ô|+∫ b˛wækÕÔsTT. Ç{°e\ Hê

<äèwæºøÏ e∫Ãq ñ<ä+‘·+ bÕsƒ¡≈£î\≈£î ‘Ó*j·TCÒkÕÔqT.ˇø±j·Tq ø=Hïfió¢>± ‘·q Ç+{Ï

|üqTï ø£≥º&É+˝À ãø±sTT|ü&Ü¶&ÉT. ø±s=ŒπswüHé n~Ûø±s¡T\T Ç+{Ï |üqTï H√{°düT\T

Çe« Ò<äT. düπs yêfiófl n&É>∑ Ò<äT >∑<ë nì Ç+{Ï ÄkÕ$T nÁX<äΔ #XÊ&ÉT. ∫e]øÏ

Ç\T¢ neTàø±ìøÏ ô|&É<ëeTì ìs¡ísTT+#·≈£îì, Ç\¢e÷à\+fÒ |üqTï\T n|üŒ{Ï es¡≈£î

|üP]Ô>± ø£≥ºø£b˛‘ ]õÁùdºwüHé #Ój·T´s¡T ø±ã{Ïº |üqTï\T ø£&É‘êeTì q>∑s¡ bÕ\ø£

dü+düú Ä|ò”düT≈£î yÓfi≤¢&ÉT. Äj·THMT nø£ås¡ C≤„q+ Òìyê&MT ø±<äT. ø£ m\Áø±ºìø

cÕ|ü⁄ dü«+‘·+>± q&ÉT|ü⁄≈£î+≥THêï&ÉT. {Ï.$., $.dæ,ÄsY. ]ù|s¡¢‘√ Ä<ëj·T+ u≤>±H

ñ+~. uÛ≤s¡ ñqï‘· $<ä bı+~ j·T÷ìe]Ù{° À |üì#k Ô+~. n˝≤+{Ï eTìwæ

Ç+{Ï|üqTï ãø±sTT\T Ä\dü + nsTTq+<äT≈£î »]e÷Hê\T yÓTT‘·Ô+ ø£*|æ m+‘·

ø£{≤º˝À ‘Ó\|üeTì ø√]‘˚ n~Ûø±s¡T\T düe÷#ês¡+ Çe«s¡T. |ü≥Tºe<ä\ì

$Áø£e÷s¡Tÿ&ç ≤ ø=ìï e÷kÕ\bÕ≥T, ø±fió¢ yê#˝≤, #Ó|üŒ\]π>˝≤ ‹]>±&ÉT. yÓTT‘·Ô+

q\uÛ…’eT÷&ÉT kÕs¡T¢ ‹s¡>±*‡ e∫Ã+<ä≥. nìï kÕs¡T¢ yêfi¢ yÓ+≥ã&Ü¶ø£ ≈£L&Ü,

eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ Ç+{Ï|üqTï≈£î düe÷qyÓTÆq &ÉãT“ì \+#·+>± d”«ø£]+∫,

n|ü⁄Œ&ÉT |üqTï m+‘· ø£{≤º À düe÷#ês¡+ Ç#êÃs¡T. Ä n~Ûø±s¡T\T ‘·q u≤<Ûäq+‘ê

@ø£s¡Te⁄ ô|{Ïº, |üqTï ø£≥º&ÜìøÏ ø±e\dæq düe÷#ês¡+ m+‘· s¡Vü≤dü +>± <ë#ês√,

∫e]øÏ |üqTï ø£{≤º\+f… m+‘· \+#·+ Çyê«*‡ e∫Ã+<√ #Ó|üPÔ ø£fi¢ fi¢ |üs¡ +‘·+

nj·÷´&Üj·Tq. ø±k˛Ô ≈£Lk˛Ô ÄdæÔ|üs¡T\≈£î, #·<äTe⁄≈£îqï yêfi¯fl≈£î Ç+‘· u≤<Ûä

ø£\T>∑T‘·T+fÒ, nø£ås¡ C≤„q+ Òø£, ¬sø±ÿ&ç‘˚ >±ì &=ø±ÿ&Éì kÕe÷q´ »HêìøÏ

bÕ\q˝À s¡Vü≤dü + e\¢ n~Ûø±s¡T\T Á|ü»*ï u≤ìdü\T>± #·÷&É≥+ e\¢ m+‘·

nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘·T+<√ }Væ≤+#·>∑\+. bÕ\qì s¡Vü≤dü +>± ñ+∫‘˚ Çwüº+

e∫Ãq nÁø£e÷\T #Ój·T´e#·TÃ #·{≤º*ï ìã+<Ûäq*ï ˇø=ÿø£ÿfi¢øÏ ˇø√ÿ s¡ø£+>±

e]Ô+|ü#j·Te#·TÃ n~Ûø±sêìï #·≥ºã<ä›+>± ø±ø£, dü«+‘· ÄdæÔ ≤>± yê&ÉT≈£îì Á|ü»*ï

Væ≤+dæ+#·e#·TÃ. n+<äT πø bÕ\q˝À s¡Vü≤dü´|ü⁄ Nø£≥T¢ #ê˝≤ <ä≥º+>±

28


eTTdüTs¡T≈£îHêïsTT. <ëìï ‘=\–+#·{≤ìøÏ bÕ\≈£î\T ÄdüøÏÔ #·÷|ü≥+ Ò<äT. ∫es¡≈£î

n‘·T´qï‘· kÕúsTT˝À $#ês¡D dü+|òü÷\ ìy~ø£\T Á|ü»\≈£î ø£ dü+ bÕs¡¢yÓT+≥≈£î

n+<ä≥+ Ò<äT. leT‹ >±+BÛ Vü≤‘· ô|’ $#ês¡D »]|æq <∏äø£ÿsY ø£$TwüHé ìy~ø£

∫e]øÏ sêh|ü‹øÏ ≈£L&Ü #·÷|ü&ÜìøÏ ìsêø£]+#ês¡T. ∫ìøÏ ∫ìøÏ >±*yêHÓ’, n~

sêh|ü‹øÏ, Á|ü<ÛëìøÏ eT<Ûä dü+ã+<Ûë Òï <Óã“ø={Ïº+~. Hs¡eTj·T sê»ø°j·÷\ô|’

|ü]o\q #dæ düeT]Œ+∫q y√ÁVü≤ ø£$T{° ìy~ø£ Ç+ø± Á|üuÛÑT‘·«+ <ä>∑Zs¡ #ê˝≤

uÛÑÁ<ä+>±, <˚X¯ Á|ü»\≈£î @MT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü ñ+~. Ä y√ÁVü≤>±s¡T Á|üdüTÔ‘·+

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ø±s¡ <ä]Ù>± ñHêï, Ä ìy~ø£ e÷Á‘·+ s¡Vü≤dü +>±H ñ+~. mH√ï

ô|<ä› ô|<ä› ø±+Á{≤≈£îº\˝À s¡Vü≤dü +>±, >∑T≥Tº#·|ü⁄Œ&ÉT ø±≈£î+&Ü ìs¡íj·÷\T »s¡>∑≥+

e\¢ ø√≥T¢ #‘·T\ e÷s¡T‘·THêïj·Tì Äs√|ü\THêïsTT.

y˚T\T #˚j·÷*‡q |ü<∏äø±\T <˚e‘êeÁkÕÔ\Ty˚T\T #˚j·÷*‡q |ü<∏äø±\T <˚e‘êeÁkÕÔ\Ty˚T\T #˚j·÷*‡q |ü<∏äø±\T <˚e‘êeÁkÕÔ\Ty˚T\T #˚j·÷*‡q |ü<∏äø±\T <˚e‘êeÁkÕÔ\Ty˚T\T #˚j·÷*‡q |ü<∏äø±\T <˚e‘êeÁkÕÔ\T

kÕe÷q´ bÂs¡T\ $wüj·÷ìø=ùdÔ, uÛÑ÷$T ]ø±s¡T¶\T, πswüHéø±s¡T¶\T, πswüHé

cÕ|ü⁄˝À düs¡T≈£î\T @ yTs¡≈£î edüTÔHêïsTT. mìï ø±s¡T¶\T Ä cÕ|ü⁄øÏ #Ó+~ ñ

HêïsTT ` ÇyMT Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·Te⁄. ‘·eT Á>±eT+˝À @jT |ü<∏äø±\≈£î m+‘·

&ÉãT“ Ks¡Ãe⁄‘√+~, me¬se]øÏ @j˚T s¡ø£+>± dü;‡&û\T e#êÃsTT.` Çe˙ï

s¡Vü≤dü yT. n+<äTπø bÕ&ç Òì #√≥, ø£s¡e⁄ ÁbÕ+‘ê˝À¢ y˝≤~ bÕ&ç |üXóe⁄*ï

düs¡|òüsê #dæq≥T¢ Á|üuÛÑT‘·« ]ø±s¡T¶\T #·÷|ædüTÔHêïsTT. >∑&ç¶ ≈£L&Ü <=s¡ø£ì ÁbÕ+‘·+˝À

\ø£å ≤~ yÓTTø£ÿ*ï Hê{Ï, ø√≥T¢ Ks¡TÃ ô|{Ïºq≥T¢ …ø£ÿ\THêïsTT. |üXóe⁄\ <ëD≤

ù|s¡T‘√ e+<ä\ ø√≥T¢ Ks¡TÃ ô|{Ïºq≥T¢ ø£\Œq\THêïsTT. ø£+{ÏøÏ ø£ì|æ+#·ì e+‘Óq\T,

s¡Vü≤<ës¡T¢, <e‘êeÁkÕÔ\ e+{Ï eT¬sH√ï |ü<∏äø±\THêïsTT. @ πødüT˝À b˛©düT\T

me]MT<ä m+<äT≈£î #·s¡´ rdüT≈£î+{≤s√ ‘Ó*j·Tì |ü]dæú‘·T\THêïsTT. bÕ\q

s¡Vü≤kÕ´*ï bÕ\≈£î\T b˛wædüTÔqï+‘·ø±\+ Á|üC≤kÕ«eT´+ Ç˝≤π> n|üVü‰dü´+

bÕ\e⁄‘·T+~. n$˙‹ e]Δ\T¢‘·T+~. s¡Vü≤dü |ü⁄ Nø£≥¢ À \Tø£\Tø£ ≤&ÉT‘·Tqï n$˙‹

ÁøÏeTT*ï dü+Vü≤]+#ê\+fÒ Á|ü»\≈£î bÕ\q düe÷#ês¡+ nH dü÷s¡ s¡•à k˛ø±*.

s¡Vü≤kÕ´*ï #Û~+#ê*. bÂs¡T\øÏ, Á|üC≤kÕ«eT´+˝À ì»yÓTÆq Á|üuÛÑTe⁄\øÏ bÕ\≈£î\T

»yêãT<ëØ ø±yê*.

* * *


29

düVæ≤+∫qø=B› ø£ã[+# n$˙‹

yT 13, 2002

ì‘· J$‘·+˝À eTq+<ä]ø° \+#ê\ u…&É<ä ‘·|üŒ&É+ Ò<äT. ø=ìï n+#·Hê\

Á|üø±s¡+ eTq<X+˝À Á|ü‹ @&Ü~ <ë<ë|ü⁄ 150,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\øÏô|’>±

\+#ê\T <ä+&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, ñ<√´>∑T\T n+<äs¡÷ ≈£îeTà¬ø’ÿ

eédüúì ÁuÛÑwüßº|ü{ÏºdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T ‘·eT kÕ«s¡Δ+ ø√dü+ \+#ê\ì∫Ã |ü&É¶+

>∑&ÉT|ü⁄≈£î+≥÷ düe÷C≤ìï <√#·T≈£î+≥THêïs¡T. #ê˝≤eT+~ y˚~Û+|ü⁄\≈£î >∑T¬s’,

Ä+<√fi¯q≈£î ˝ÀHÓ’, @<√ ˇø£ $<Ûä+>± n‘· edüs¡ |üqT\T kÕ~Û+#·≥+ ø√dü+

>∑‘· +‘·s¡+ Òø£ \+#ê*#·TÃ ≈£î+≥THêïs¡T. ø±ã{Ïº, \+#ê*∫Ãqyêfifl+‘ê Hs¡düTÔ\ì

uÛ≤$+#·≥+ bıs¡bÕ≥T. m+‘√ ø=+‘· yTs¡ø£sTTHê \+#ê\qT Á|ü‹|òüT{Ï+#·≥+

#ê˝≤ ø£wüº+. kÕe÷qT´\≈£î \+#·>=+&ç‘·Hêìï m~]+#·≥+e\¢ ø£*π> ˝≤uÛÑ+

ø£Hêï, |üqT\T Ä\dü + ø±e≥+ e\¢, y~Û+|ü⁄\ e\¢, @+ »s¡T>∑T‘·T+<√qqï

Ä+<√fiq e\¢ ø£*π> qwüº+ #ê˝≤ ¬s≥T¢ m≈£îÿe, eTq #·{≤º\T, Hê´j·TkÕúHê\T

≈£L&Ü ‘·|ü⁄Œ\T #dæqyêfi¢qT <ä+&ç+#·≥+˝À $|òü\eTe⁄‘·THêïsTT.

•ø£å ‘·|üŒ<äqï uÛÑj·T+ ø£*–+#ê*•ø£å ‘·|üŒ<äqï uÛÑj·T+ ø£*–+#ê*•ø£å ‘·|üŒ<äqï uÛÑj·T+ ø£*–+#ê*•ø£å ‘·|üŒ<äqï uÛÑj·T+ ø£*–+#ê*•ø£å ‘·|üŒ<äqï uÛÑj·T+ ø£*–+#ê*

n+<äTπø, eTq eédüú À n$˙‹ì m~]+#·{≤ìøÏ #ê˝≤ &ÉTô|’q e÷sêZ\T

nedüs¡+. dü+|òüT{Ï‘·+>±, ã\yÓTÆq y˚~ø£qT ì]à+#·T≈£îì m~]ùdÔ $»j·T+

kÕ~Û+#·≥+ ‘*ø£. eTq+ Ç|ü⁄Œ&ÉT >=|üŒ>± #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥Tqï #ê˝≤ <XÊ\˝À ø£|ü⁄Œ&ÉT

n$˙‹ $|üØ‘·+>± ñ+&˚~. ø±\Áø£y˚TD≤ dü+|òüT{Ï‘· b˛sê≥+ <ë«sêqT,

ì]›wüºeTsTTq eékÕú>∑‘· dü+düÿs¡D\ <ë«sêqT Ä <XÊ\˝À n$˙‹ì #ê˝≤es¡≈£î

n<äT|ü⁄ #j·T>∑*>±*. n$˙‹ MT<ä b˛sê{≤ìï πøe\+ ìC≤j·Tr|üs¡T\sTTq

n~Ûø±s¡T\T #|ü&ç‘ #ê\<äT. bÂs¡düe÷»+ yê]øÏ <äqTï>± ì\yê*. sê»ø°j·T

s¡+>∑+˝À ñqï ÀbÕ\T, mìïø£\˝À ô|fÒº $|üØ‘·eTsTTq ô|≥Tºã&ç, sê»éédüú Àì

‘·|æŒ<ë\T n$˙‹øÏ |ü ⁄Hê<äT\T>± ñqïe÷≥ yêdü Ôe+. yê≥ìï{Ï˙

dü+düÿ]+#+‘·es¡≈£î n$˙‹ Ä>∑<äì eTq+ rsêàì+#·T≈£îì eTÚq+>± uÛÑ]dü÷Ô

≈£Ls¡TÃ+fÒ düeTdü |ü]cÕÿs¡+ ø±<äT. n$˙‹ì ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ eTÚ*ø£ sê»ø°j·T

30


dü+düÿs¡D\T m+‘· nedüs¡yÓ÷, •ø£å |ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·÷ìï \+#·>=+&ÉT\˝À

ø£*–+#·≥+ ≈£L&Ü n+‘ nedüs¡+. eTTK´+>± eT÷&ÉT s¡+>±\˝À n$˙‹ì

‘ê‘êÿ*ø£+>±HÓ’Hê düVæ≤+#·≥+ n‘· +‘· Á|üe÷<äø£s¡+. yÓTT<ä{Ï~, Á|üuÛÑT‘·« ñ

<√´>∑T\ ìj·÷eTø±\T, Á|üuÛÑT‘·« ìj·÷eTø±\T ìcÕŒøÏåø£+>±, ìC≤j·Tr>±, @

ˇ‹Ôfi¢≈£î §+>∑≈£î+&Ü »s¡>±\qï \ø£å +‘√ eTq sêC≤´+>∑ã<äΔyÓTÆq dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô

>∑\ dü+düú\T>± |ü_¢ø düØ«dt ø£$Twüq¢qT @s¡Œs¡#·T≈£îHêï+. ø±ì, ø=ìï sêÁcÕº\˝À

á sêC≤´+>∑ dü+düú düuÛÑT´ Ò ‘·eT≈£î sêC≤´+>∑+ ø£*Œ+∫q s¡ø£åDqT Ädüsê>±

#˚düT≈£îì &ÉãT“ ø£≈£îÿ]Ô‘√ \+#ê\T ~>∑$T+>∑T‘·THêïs¡T. &É_“∫Ã ñ<√´>±\T

ø=qTø√ÿe≥+e\¢ Hê\T>∑T Á|üe÷<ë\THêïsTT. düeTs¡Tú\≈£î ñ<√´>±\T sêø£ düe÷»+

yê] ùde\qT ø√˝ÀŒ‘·T+~. ndüeTs¡TΔ\qT n+<ä ≤ …øÏÿ+#·≥+e\¢ Á|üC≤dü+πøåe÷ìøÏ

uÛÑ+>∑+ yê{Ï\T¢‘·T+~. &ÉãT“‘√ ñ<√´>∑+ ø=qT≈£îÿqïe´øÏÔ ø£kÕ] |ü<ä$˝ÀøÏ e#êÃø£

»Hêìï |”&ç+∫ \+#ê\T <ä+&ÉTø√e≥+ ‘·q »qàVü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+∫ ô|ÁfÒ–b˛‘ê&ÉT.

»qkÕe÷Hê´ìøÏ sê»éédüú MT<ä ñqï qeTàø£+ |üP]Ô>± q•+∫b˛‘·T+~.

\+#ê\T ‹Hêï |ü≥Tº≈£îHyêfiófl Òs¡qï BÛe÷‘√ |ü_¢ø düØ«dt ø£$Twüq¢ düuÛÑT´\T

ø=+<äs¡T n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. eTq sêh+˝À >∑‘·+˝À Á|üuÛÑT‘√´<√´>±\qT

neTTà≈£îHêïs¡ì |òæsê´<äT\T, e<ä+‘·T\T yÓ\T¢yÓ‘êÔsTT. ø=ìï õ˝≤¢ À¢ n<Ûë´|ü≈£î\

ìj·÷eTø£+˝À ≈£L&Ü &ÉãT“ ‹Hêïs¡H yês¡Ô\T e#êÃsTT. Á|üdüTÔ‘·+ ìC≤j·Tr>±,

ìø±s¡T‡>±, ìcÕŒøÏåø£+>±, y>∑+>± ìj·÷eTø±\qT #düTÔHêïs¡ì eTq sêh |ü_¢ø

düØ«dt ø£$TwüHé≈£î eT+∫ ù|s¡T+~. ø£MTwüHé n<Ûä´≈£åî&ÉT, düuÛÑT´\T ∫‘·ÔX¯ó~Δ‘√

ø£èwæ#j·T&É+ <ë«sê >∑‘·+˝Àì #Ó&ÉTù|s¡Tì ‘=\–+#·>∑*>±s¡T. |ü+C≤uŸ |ü_¢ø

düØ«dt ø£$TwüHé n<Ûä´≈£åî&ÉT dæ<ä÷› <ä>∑Zs¡ ø√{≤¢~ s¡÷bÕj·T\ nÁø£e÷s¡®q

ãj·T≥|ü&É≥+, mH√ï ñ<√´>±\ ìj·÷eTø±\≈£î πs≥T¢ |ü\ø£≥+, &ç.mdt.|æ. ≤+{Ï

ñ<√´>±\qT ø√{Ï s¡÷bÕj·T\<ëø± Ç∫Ã ø=qTø√ÿe&É+ Á|üdüTÔ‘·+ <Xyê´|üÔ+>±

#·s¡ÃqT πs¬ø‹ÔdüTÔHêïsTT. á sêC≤´+>∑ dü+düú\≈£î nHêeT≈£î\qT, n$˙‹|üs¡T\qT,

ô|’s¡M\øÏ bÕ\Œ&yêfi¢qT, ÄÁ•‘· |üø£åbÕ‘·T\qT Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ ìj·T$T+#·&É+

e\¢ Á|üdüTÔ‘· düeTdü ñ‘·ŒqïeTsTT+~. düØ«düT ø£$TwüHé düuÛÑT´\ ìj·÷eTø±ìï

sê»ø°j·T+ #j·T&É+ e\¢ e∫Ãq bÕ≥T¢ Ç$. n$˙‹ yêdüq k˛øÏ‘H düe÷»+ô|’q

rÁe Á|üuÛ≤yêìï #·÷ù| ¬s+&√ eédüú Hê´j·TkÕúHê\T. Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T \+#ê\T

$T+–‘˚ Á|ü»\≈£î y˚πs ~≈£îÿ˝Ò<äT. ø£+#˚ #˚qT y˚TùdÔ ô|’s¡TqT ø±bÕ&˚<Óes¡T?


31

eTq<X+˝À Hê´j·Teédüú #ê˝≤yTs¡≈£î ìcÕŒøÏåø£‘·‘√, dü«‘·+Á‘·+>± |üì#k Ô+~.

ø±˙, ø=+<äs¡T N&É|ü⁄s¡T>∑T\ e\¢ Hê´j·TkÕúHê\ MT<ä $XÊ«dü+ q•+∫b˛‘√+~.

ñqï‘· Hê´j·TkÕúHê\˝À ≈£L&Ü &ÉãT“‘√ Hê´j·÷ìï ø=qTø√ÿe#·TÃqH uÛ≤e+

u≤>± yê´|æk˛Ô+~. Hê´j·TkÕúHê\ MT<ä $XÊ«dü+ q•ùdÔ n~ Á|üC≤kÕ«eT´+

eTqT>∑&Éπø Á|üe÷<äø£s¡+. eTVü‰sêh ≤+{Ï ø=ìï sêÁcÕº À¢ ôV’≤ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ Ò

#=s¡e rdüT≈£îì Hê´j·Teédüú À n$˙‹ì ≈£Lø£{Ïyfi¢‘√düVü‰ ô|fifl–düTÔHêïs¡T.

|üØø£å À¢ ≈£L&Ü n$˙‹|üØø£å À¢ ≈£L&Ü n$˙‹|üØø£å À¢ ≈£L&Ü n$˙‹|üØø£å À¢ ≈£L&Ü n$˙‹|üØø£å À¢ ≈£L&Ü n$˙‹

ø=~›bÕ{Ï n$˙‹e\¢ düe÷»+ rÁe+>± qwüºb˛jT eTs√ s¡+>∑+ $<ë´s¡+>∑+.

\+#·+ rdüT≈£îì |üØø£å\˝À bÕdüT #kÕÔs¡ì $<ë´s¡Tú\T qeTà≥+ yÓTT<ä\Tô|&ç‘Ó

Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\T ˙s¡dü|ü&çb˛‘ês¡T. yê»eTà\T &É_“∫Ã &çÁ^\T ø=qT≈£îÿ+{≤s¡T.

‘·eT #·<äTe⁄≈£î, |òü*‘ê\≈£î dü+ã+<Ûä+ Ò<äì uÛ≤$+# $<ë´s¡TΔ\T ndü\T n<Ûä j·Tq+

MT <äèwæºô|≥º&É+ e÷H˚dæ Äyêsê\T>± ‹s¡T>∑T‘ês¡T. \+#ê*∫Ã ñrÔs¡Tí\sTTq

|ü≥ºuÛÑÁ<äT\T πs|ü⁄ düe÷»+˝ÀøÏ e#êÃø£ »Hêìï |”&ç+#·T≈£î‹+{≤s¡T. |æqïej·TdüT˝ÀH

yê]øÏ eédüú|ü≥¢ $XÊ«dü+ q•düTÔ+~. eTqT>∑&É kÕ–+#·&ÜìøÏ <√#·Tø√e&ÉyT

e÷s¡Z+>± j·TTe‘· uÛ≤$düTÔ+~. es¡Ôe÷q+‘√bÕ≥T düe÷» uÛÑ$wü ‘·TÔ ≈£L&Ü düe÷~Û

ne⁄‘·T+~. n+<äTπø, ø£ dü+ á eT÷&ÉT s¡+>±\˝ÀqsTTHê (ñ<√´>∑ ìj·÷eTø±\T,

Hê´j·Teédüú, $<ë´s¡Tú\ |üØø£å\T) \+#ê\qT Ä|ü&ÜìøÏ düe÷»+˝Àì nìï

esêZ\T $X¯«Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T&É+ nedüs¡+. Ç{°e\ ãj·T≥|ü&É¶ z ñ<ä+‘·+

|ü]dæú‹ rÁe‘·qT eTs√e÷s¡T ‘˚≥‘Ó\¢ #˚dæ+~. ø=~›s√E\ ÁøÏ‘·+ z Á|üdæ<äΔ

ÄdüT|üÁ‹˝À |üì#düTÔqï &Üø£¶s=ø±j·Tq bò qT˝À z n$˙‹ u≤>√‘êìï >∑÷]Ã

Hê≈£î $e]+#ês¡T. Ä &Üø£ ºs¡T ‘·eTTà&ÉT ñkÕàìj·÷ yÓ ’<ä´ø£fi≤XÊ\˝À

j·T+._._.j·Tdt. ∫e] dü+e‘·‡s¡+ |üØø£å\≈£î ≈£Ls¡TÃ+≥THêï&ÉT. yêfifl ø±¢düT˝À

80 eT+~ <ëø± $<ë´s¡TΔ\T düs¡®Ø Ábıô|òdüsY ˇø±j·TqøÏ |üØø£å bÕdüT #j·T&É+

ø√düeTì \+#ê*#êÃs¡≥. Ä Ábıô|òdüsY ìs¡¢»®>±, »+≈£L >=+≈£î Ò≈£î+&Ü m&Üô|&Ü

$<ë´s¡Tú\ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“\T edü÷\T #düTÔHêïs¡≥. yÓTT<ä≥ ø=+‘·eT+~ bÕdüT ø±yê\ì

Ç∫Ã ñ+{≤s¡T. n~ #·÷dæq eT]ø=+<äs¡T m+<äTø£sTTHê eT+∫<äμì Ç#êÃs¡T.

ndü Ò yÓ’<ä $<ä ˝À ‘·T~ |üØø£å\T. á eè‹Ô À Ábıô|òdüsY n+fÒ nbÕs¡eTsTTq

>ös¡e+. n\$e÷*q uÛ Ñj·T+! &É_“e«˝Ò<äqï ø£dæ‘√ ‘·eTì ø±yê\ì

32


‘·|æŒkÕÔ&yÓ÷qì yêfifløÏ u…s¡≈£î. Ç˝≤ $<ë´s¡TΔ\˝À n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T Ä Ábıô|òdüsYøÏ

eTT&ÉT|ü⁄\T #Ó*¢+#·T≈£îHêïs¡≥! Hê‘√ bò qT˝À e÷{≤¢&çq &Üø£ºs¡T Çe˙ï $e]+#ês¡T.

dü«j·÷Hê ‘·q ‘·eTTà&ÉT Ä ø± ÒJ˝À Ä |üØø£åøÏ Vü‰»s¡e⁄‘·THêï&Éì, n+<äTπø

‘·qø± yêdüÔyê\T ‘Ó*XÊj·Tì Äj·Tq #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ H˚qT Ä Ábıô|òdüsYì

|ü{Ïº<ë›eTì Ä˝À∫+∫, Äj·Tq \+#·+ rdüT≈£î+≥T+&É>± |ü≥Tºã&˚ ≤ ªÁ{≤|tμ

#sTT<ë›eTì, n$˙‹ ìs√<Ûäø£XÊK‘√ düVü≤ø£]+#·eTì Hê≈£î bò qT #dæq &Üø£ºs¡TqT

ø√sêqT. Äj·Tq ‘·q ‘·eTTà&ç‘√ e÷{≤¢&ç @ dü+>∑r #ÓãT‘êqHêïs¡T. ø=ìï

>∑+≥\ ‘·s¡Tyê‘· Äj·Tq eT∞fl bò qT #dæ, |üØø£å ‘·|æŒkÕÔs¡qï uÛÑj·T+‘√ ‘·q

‘·eTTà&ÉT ≈£L&Ü \+#·+ Ç#ÃXÊ&Éì, ‘êqT Äù|˝À>±H Ä |üì »]–b˛sTT+<äì

#ÓbÕŒs¡T. \+#·>=+&çì &ÉãT“ rdüT≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT |ü≥Tº≈£îH˚ neø±X¯+ n˝≤

#C≤]b˛sTT+~. »s¡T>∑T‘·Tqï nÁø£e÷ìï m˝≤¬>’Hê ìs√~Û+#ê\ì HqT yÓ+≥H

$õ …Hé‡ ø£$TwüqsY≈£î, n$˙‹ ìs√<Ûäø£XÊK n~Û|ü‹øÏ, yÓ’<ä , Äs√>∑ XÊK &Ó’¬sø£ºsY

»qs¡ Ÿ≈£î, Äs√>∑ ø±s¡ <ä]ÙøÏ $wüj·T+ $e]+∫ #ÓbÕŒqT. n<äèwüºeXÊ‘·TÔ Ms¡+‘ê

ìC≤j·Tr|üs¡T\T. ø£ dü+ Ä Ábıô|òdüsYqT á |üØø£å\˝À $<ë´s¡Tú\ uÛÑ$wü ‘·TÔqT

ìs¡ísTT+#˚ m>±®$TqsY ø±≈£î+&Ü ‘=\–+#ê\ì dü÷∫+#êqT. Hê dü÷#·q≈£î

düŒ+~+∫q yÓ’<ä Äs√´>∑XÊK &Ós¡ø£ºsY »qs¡ Ÿ &Üø£ºsY n+õ¬s&ç¶ ‘êqT ≈£L&Ü

s¡Vü≤dü +>± yêdüÔyê\qT yêø£ãT #XÊs¡T. Ä Ábıô|òdüsY 95 eT+~ $<ë´s¡Tú\ <ä>∑Zs¡

&ÉãT“ ùdø£]+#ês¡ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. yÓ+≥H Ä e´øÏÔì m>±®$TqsY>± rdæyj·÷\ì

Ä<•+#ês¡T. Çø£ $T>∑‘ê n$˙‹ì >∑÷]Ã $#ês¡D »s¡T>∑T‘·T+~. ø£ dü+ &ÉãT“

rdüT≈£îì $<ë´s¡Tú\qT bÕdüT #j·T≥+, &É_“e«ø£b˛‘ ‘·|æŒ+#·≥+ á ñ<ä+‘·+‘√

Ä–b˛‘˚ n~ eTq e´edüú≈£î ø=+‘·es¡≈£î y˚T\T #˚düTÔ+~. &ÉãT“ rdüT≈£îHêïø£

m>±®$TqsY ø±≈£î+&Ü b˛sTTq+<äT≈£î ø=+<äs¡T $<ë´s¡Tú\sTTHê \+#·>=+&ç

Ábıô|òdüsYì ì\BkÕÔs¡T. n˝≤ n≥T Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫, Ç≥T \+#ê\ u…&É<ä≈£î

>∑Ts¡e⁄‘·Tqïyê]qT+∫, bÂs¡ düe÷»+ qT+∫ düs¡sTTq düŒ+<äq eùdÔ

ø=+‘·yTs¡ø£sTTHê n$˙‹ì n<äT|ü⁄ #j·Te#·TÃ. n$˙‹ì n+‘·+ #j·÷\+fÒ

mìïø£\ dü+düÿs¡D\T, Ç+ø± Ç‘·s¡ e÷s¡TŒ\T n‘·´edüs¡y˚T. ø£˙dü+ ø=ìï

s¡+>±\˝ÀqsTTHê \+#·>=+&ÉT\≈£î ãT~› #Ó|æŒrsê*.

m+<äTø° |æ]øÏ‘·q+m+<äTø° |æ]øÏ‘·q+m+<äTø° |æ]øÏ‘·q+m+<äTø° |æ]øÏ‘·q+m+<äTø° |æ]øÏ‘·q+

eTs√ $∫Á‘·y˚TeT+fÒ ` Ä Ábıô|òdüsYì m>±®$TqsY>± ‘=\–düTÔHêïs¡ì


33

ãj·T≥|ü&Ü¶ø£ 110 eT+~ yÓ’<ä $<ë´s¡Tú\T Äj·TqH m>±®$TqsY>± ø=qkÕ–+#ê\ì

ÁbÕ<Ûj·T|ü&Ü¶s¡≥! m˝≤>∑T &É_“#êÃ+ ø±ã{Ïº n~ eè<∏ë ø±≈£L&Éqï ø√]ø£ ø±e#·TÃ,

eTs=ø£s¡T m>±®$TqsY>± eùdÔ ø£]ƒq+>± e´eVü≤]+#·e#·Ãqï uÛÑj·T+ ø±e#·TÃ. ‘·qqT

Ä<äTø√ø£b˛‘˚ düVü≤#·s¡T\ kÕj·T+‘√ $<ë´s¡Tú\qT eTT|ü⁄Œ‹|üŒ\T ô|&É‘êqì

\+#·>=+&ç Ábıô|òdüsY u…~]+#·≥+ e\¢ ø±e#·TÃ— eTq düe÷»+˝À #Ó&ÉT #dæq

yê&çì ìs¡›«+<ä«+>± m~]+∫, •øÏå+# dü+Á|ü<ëj·T+ ø=s¡e&ç, ªªb˛˙ Ò, me&ç

bÕbÕq yê& b˛‘ê&ÉT. eTqe\¢ yê&ç ñ<√´>∑+ b˛e≥+ m+<äT≈£î?μμ nH |æ]øÏ‘·q+,

Ä‘·àe+#·q, ã\V”≤q‘·\≈£î eTq+ n\yê≥T|ü&É≥+ e\¢ ø±e#·TÃ ` Ç˝≤ $$<Ûä

ø±s¡D≤\ <äècÕº n$˙‹ì m~]+#·{≤ìøÏ _&çj·T|ü&ÉT‘·THêï+. ‘·|ü⁄Œ #dæqyê&ÉT

eTq ã\V”≤q‘· e\¢ ìs¡¢»®>± ‘·˝…‘·TÔ≈£îì, ø±\¬s>∑πsdüT≈£îì ‹s¡T>∑T‘·T+&É>±,

\+#ê\≈£î, <√|æ&û\≈£î >∑Ts¡j˚T´ kÕe÷q´ »q+ eDÏøÏb˛‘·÷, uÛÑj·T|ü&ÉT‘·÷,

‘·|ü⁄Œ #˚dæq≥T¢ ‘·\e+#·T≈£î+≥÷ J$‘ê\qT >∑&çù|düTÔHêïs¡T. á ñ<ä+‘·+˝À

ìC≤j·TrøÏ e÷s¡Tù|s¡sTTq &Üø£ºsY n+õ¬s&ç¶ #=s¡e‘√ ø=+‘·yTs¡ø£sTTHê nÁø£e÷ìøÏ

‘Ós¡|ü&ç+~. ø±ì nìï Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\T \+#·>=+&ÉT\≈£î •ø£å|ü&˝≤ ∫‘·ÔXó~Δ‘√

ø£èwæ#j·T≥+ nedüs¡+. Á|üuÛÑT‘·«+˝À n+<äs¡÷ #Ó&É¶yêfiófl ø±<äT. ìC≤j·Tr|üs¡T\T,

n$˙‹ì e´‹πsøÏ+#yês¡T m+<äs√ ñHêïs¡T. yê]øÏ eT<ä›‹e«&É+, \+#·>=+&ÉT\

uÛÑs¡‘·+ |ü≥º&É+˝À kÕj·T+ #j·T&É+ eTq ø£s¡Ôe´+. Ç˝≤ ˇø£ÿ πødüT˝À •ø£å|ü&ç‘

Çø£ |üØø£å\˝À \+#ê\T rdüT≈£îH˚ <äTkÕ‡Vü≤kÕìï @ n<Ûë´|ü≈£î&ÉT #˚j·T&ÉT.

ø£ dü+ ø£ ø°\ø£ s¡+>∑+˝À n$˙‹øÏ ‘Ós¡|ü&ÉT‘·T+~. ø£ÿ&ç e\¢ <X+˝À |ü]dæú‘·T\T

@+ e÷s¡‘êsTT …eTàì ìdüŒèVü≤‘√ eTqeT+‘ê sêJ|ü&çb˛‘·T+fÒ á n$˙‹

}_˝À düe÷»+ n+‘ê ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT eT+∫ q•+∫b˛‘·T+~. uÛ≤s¡+ n+‘ê

≈£Ls¡T≈£îb˛sTT eT+∫ q•+∫b˛‘·T+~. uÛ≤s¡+ n+‘ê Ç‘·s¡T\ MT<ä HÓ{Ïº eTq+

eTÚq Áù|ø£å≈£î\T>± $T–*b˛‘˚ düeTdü´˝À uÛ≤>∑eTe⁄‘ê+. |ü]dæú‘·T\T m+‘·

<ës¡TD+>± ñHêï bÂs¡T\T ‘·\T#·T≈£î+fÒ, dü+|òüT{Ï‘·+>± m<äTs=ÿ+fÒ, eT+∫ì

kÕ~Û+#·>∑\+.

* * *

34


\+#·>=+&ç eédüú À

n_Ûeè~Δ nkÕ<Ûä +!

|òæÁãe] 5, 2001

|üÁ‹ø£\˝À Ç{°e\ z ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq yês¡Ô e∫Ã+~. sêh+˝À Á|üuÛÑT‘·«

|üqT\T #|ü{Ïºq ø±+Á{≤ø£ºs¡T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ MT<ä ø√s¡Tº À πødüTÔ ykÕÔeTì Á|üø£{Ï+#ês¡T.

m+<äTø£+fÒ s¡÷. 600 ø√≥¢≈£î ô|’>± #dæq |üqT\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ ãø±sTT |ü&ç+<ä≥.

m+‘· Á|üj·T‘·ï+ #dæHê Á|üuÛÑT‘·« XÊK\T _\T¢\T #Ó*¢+#·≥+ Ò<äì, &ÉãT“ eTT+<äT>±

e&û¶\≈£î rdüTø=∫Ã ô|≥Tºã&ç ô|{Ïºq ‘êeTT ~yê˝≤ dæú‹˝À ñHêïeTì n+<äTe\¢

πødüT y˚düTÔHêïeTì Á|üø£{Ï+#ês¡T. Ç+ø± $∫Á‘·+ @eT+fÒ >√s¡T#·T≥Tº MT<ä

s√ø£*b˛≥T˝≤>± &ÉãT“ düø±\+˝À #Ó*¢+#·ì Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±s¡T\T, sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î\T \+#ê\T e÷Á‘·+ Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ô|<ä› m‘·TÔq >∑T+E‘·THêïs¡≥.

kÕ<Ûës¡D+>± |üì $\Te˝À 15 XÊ‘·+ yêfifl≈£î düeT]Œ+#·Tø√yê*‡ ek Ô+<ä≥.

Çø£ qT+∫ \+#ê\T ‘·–Z+∫ eT÷&ÉT XÊ‘·+ $T+#·≈£î+&Ü Çyê«\ì sêh ø±+Á{≤ø£ºs¡¢

dü+|òüT+ n<Ûä ≈£åî&ÉT ãVæ≤s¡+>∑+>± ‘·eT düuÛÑT´\≈£î |æ\T|ü⁄ Çe«&É+ $X‚wü+.

|ü~y\T HÓ\J‘·+ rdüT≈£îH n~Ûø±]øÏ |ü~ùV≤qT \ø£å\T \+#·+ Çe«≥yT$T≥ì

Äj·Tq yê<äq. z ø±+Á{≤ø£ºs¡T \+#ê\ u≤<Ûä |ü&É Òø£ Ç˝≤ &ÉãT“ ø√dü+ z

ø±+Á{≤ø£ºs¡T \+#ê\ u≤<Ûä |ü&É˝Òø£ Ç˝≤ &ÉãT“ ø√dü+ y˚~Û+#˚ n~Ûø±s¡T\qT

n$˙‹ ìs√<Ûäø£ XÊK≈£î |ü{Ïº<ë›eTì dü÷∫+#·>±, Ä XÊK n~Ûø±s¡T\T ≈£L&Ü

n+<äT≈£î \+#·+ n&ÉT>∑T‘·THêïs¡ì eTs√ ø±+Á{≤ø£ºs¡T $e]+#ês¡T. Ç~ ì»+>±

»s¡T>∑T‘√+<ë, Òø£ |”&Éø£\ ø£+≥THêïyÓ÷ nì|ædüTÔ+~.

¬s+&ÉT yêsê\ ÁøÏ‘·+ eTs√ yês¡Ô Á|üeTTK+>± e∫Ã+~. eTTKéT+Á‹

#·+Á<äu≤ãT Hêj·TT&ÉT »qàuÛÑ÷$T ø±s¡ Áø£e÷\T ÁbÕs¡+_Û+#·{≤ìøÏ >∑CÒ« Ÿ Á>±eT+

yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&É z ¬s’‘·T $<äT´‘YXÊK n~Ûø±s¡T\ MT<ä |òæsê´<äT #dü÷Ô \+#ê\T

$T+– ≈£L&Ü |üì#˚j·T≥+ ˝Ò<äì, Äô|’q #ê˝≤ <äTs¡TdüT>±, neTsê´<ä>±

Á|üe]ÔdüTÔHêïs¡ì $e]+#ês¡T. ªkıeTTà b˛jÓT, X¯ì |üf…ºμ nì Ä ¬s’‘·T u≤<Ûä.

eTTKéT+Á‹ Ä $<äT´‘Y n~Ûø±]ì |æ*|æ+∫ ª¬s’‘·T\‘√ neTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·≥+


35

‘·|ü⁄Œμ nì eT+<ä*+#êπs ‘·|üŒ dü¬s’q #·s¡ rdüTø√ø£b˛e&É+ ñ<√´>∑T\qT dü+‘√wü

ô|≥ºe#·TÃ>±˙ ¬s’‘·T\qT ìsêX|üs¡∫+~. eTTK´eT+Á‹ m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT ñ<√´>∑T\qT

ôV≤#·Ã]düTÔHêï Äs¡T HÓ\\T >∑&ÉT$düTÔHêïqì #ÓãT‘·THêï, ‘·|ü⁄Œ #˚ùdÔ #·s¡´

rdüT≈£î+{≤eT+≥THêï dü¬s’q |òü*‘·+ ñ+&É≥+ Ò<äT. n$˙‹øÏ ø£fiËfl+ |ü&É≥+

Ò<äT.

eTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝Àq÷ ø£≈£îÿ]ÔeTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝Àq÷ ø£≈£îÿ]ÔeTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝Àq÷ ø£≈£îÿ]ÔeTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝Àq÷ ø£≈£îÿ]ÔeTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝Àq÷ ø£≈£îÿ]Ô

˝Àødü‘êÔ ñ<ä eT+ m+‘√ |ü≥Tººã≥º>± Á|üuÛÑT‘·«+ Ç+{Ï+{≤ eTs¡T>∑T<=&ç¶

|ü<∏äø±ìï Á|üyXô|{Ïº+~. e÷eT÷\T Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\ e÷~]>±H Ç+<äT˝À ≈£L&Ü

C≤|ü´+, ndüeTs¡ú‘·, y˚~Û+|ü⁄\T #√≥T #˚düT≈£îHêïsTT. e÷ Á>±eT+˝À 408

eTs¡T>∑T<=&ÉT¢ ø£{Ïº+#·{≤ìøÏ |üPqT≈£îì Ä Á>±eT+˝À #·<äTe⁄≈£îqïyêfiófl z dü«#·Ã¤+<ä

dü+düú>± @s¡Œ&ç ∫e]øÏ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. ø±ì #|ü{Ïºq |üìì |üP]Ô#j·T{≤ìøÏ

Á|üuÛ ÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+‘√ m+‘· ø£wü º|ü&Ü*‡ e∫Ã+<√, mìï n&É¶+≈£î\T

m<äTs¡j·÷´jÓ÷ $e]ùdÔ n<√ ô|<ä› Á>∑+<∏ä+ ne⁄‘·T+~. ∫e]øÏ nqT≈£îqï \ø£å +

HÓs¡y] Á|ü‹ Ç+{Ïø° eTs¡T>∑T<=&ç¶ @s¡Œ&ç+~. Á>±eT+˝À ñqï <ä[‘·T\T, –]»qT\T,

ã\V”≤qesêZ\T Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø° ãVæ≤s¡+>∑ eT\$düs¡®q qT+∫ $eTTøÏÔ \_Û+∫+~.

Á|ü‹ ≈£î≥T+ã+ dü>∑s¡«+>± yê{Ïì $ìjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ J$‘·+˝À yÓTT<ä{ÏkÕ]

VüA+<ë>± ã‘·T≈£î‘√+~. m+‘√ |ü\T≈£îã&ç, Á|ü‹wü ô|≥Tºã&ç>± ô|≥º≥+ e\¢,

ø=~›eT+~ ìC≤j·Tr|üs¡T\sTTq ô|<ä›\T Ä Á>±eT+˝À |üqT\ ø√dü+ nVü≤√sêÁ‘ê\÷

$düT>∑qTø√≈£î+&Ü ÁXeT |ü&É≥+e\¢, ø£ …ø£ºs¡T kÕúsTT˝À ∫‘·ÔXó~Δ‘√ düVü≤ø£]+#·≥+

e\¢ ˇø£ÿ Á>±eT+˝À á |üì#˚j·T≥+ kÕ<Ûä´eTsTT+~. mH√ï#√≥¢ ∫e]øÏ

eTs¡T>∑T<=&É¢ ìsêàD+˝À ≈£L&Ü Á|ü‘· ø£åeTe⁄‘√+~! <=+>∑ …ø£ÿ\T #·÷|æ, \+#ê\T

$T+–, Á|üC≤<ÛëHêìï ô|<ä›m‘·TÔq ¬ø’+ø£s¡ + #düTÔHêïs¡T. kÕeTs¡¢ø√≥ |ü≥ºD+˝À

ø=+‘·ø±\+ ÁøÏ‘·+ á eTs¡T>∑T<=&É¢ |ü<∏äø£+˝À s¡÷.48 \ø£å\T ¬ø’+ø£s¡ + #XÊs¡ì

yês¡Ô §#êÃsTT. $XÊK õ˝≤¢ ‘·+π>&ÉT Á>±eT düs¡Œ+∫ dü«j·T+>± Hê≈£î ‘·eT Á>±eT+˝À

á |ü<∏ äø£+ neT\T >∑T]+∫ $e]+#ês¡T. }fiÀfl 250 eTs¡T>∑T<=&ÉT ¢

ø£{Ïºq≥T¢>±n~Ûø±s¡T\T <=+>∑ …≈£îÿ\T #·÷bÕs¡≥. ìC≤ìøÏ nìï eTs¡T>∑T<=&ÉT¢

ø£≥º Ò<äì, n<ä+‘ê yÓ÷düeTì düs¡Œ+∫ mH√ïkÕs¡T¢ |òæsê´<äT #dæHê |ü{Ïº+#·T≈£îH

Hê<ÛäT&ÉT Ò&ÉT! »s¡T>∑T‘·Tqï yÓ÷kÕìï ãj·T≥ô|≥º+ mìïø£sTTq yêfifl≈£î ø±düÔ

36


Çã“+~. |üì »s¡>∑ø£b˛sTTHê »]–q≥T¢ …≈£ÿ\T yùdÔ n+<äTe\¢ Ä Ç+{Ï ÄkÕ$TøÏ

ø=+‘· &ÉãT“ nÁø£eT+>± eTT&ÉT‘·T+~. <=+>∑ ˝…ø£ÿ\T y˚dæ &ÉãT“ eT+ps¡T

#dæq+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·« n~Ûø±s¡T\≈£î ‘· ≤ ø=+‘· \+#·+ <ä≈£îÿ‘·T+~. ø±ã{Ïº |òæsê´<äT

#ùd yêfi‚fl ñ+&És¡T. <ëìï ÄbÕ\ì Á|üj·T‘·ï+ #ùd yêfifl MT<ä n+<ä]ø° >∑TÁs¡T>±

ñ+≥T+~. n<˚ mìïø£sTTq düs¡Œ+∫ nsTT‘˚ eT∞fl mìïø£ §∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT z≥T¢

|ü&Éø£b˛e#·TÃ. ªªn+<äs¡÷ ‹qï≥T¢>±H yTeT÷ ø±düÔ ‹Hêï+. áj·Tqπø+ s√>∑+?

H√s¡T eT÷düT≈£î ≈£Ls√Ãe#·TÃ ø£<ë! áj·TH=ø£ÿ&Hê eT&çø£≥Tº≈£î ≈£Ls¡TÃH~? Bìe\¢

<X+ @yÓTÆHê u≤>∑T|ü&çb˛‘·T+<ë?μμ nì Ä ÄkÕeTT\≈£î, n~Ûø±s¡T\≈£î nø£ÿdüT!

b˛jT~ Á|üC≤<ÛäqyT ø±ã{Ïº Ç˝≤+{Ï n+XÊ\˝À u≤<Ûä|ü&yêfiófl #ê˝≤ ‘·≈£îÿe.

Ä &ÉãT“ eTq<qì, <ëìï Ç˝≤ <√#·T≈£î‹q≥+ e\¢H <X+ ~yê˝≤ rk Ô+<äì,

Á|ü»\≈£î nìï kÂø£sê´\T ø£s¡ee⁄‘·THêïj·Tì, ‘·eT |æ\¢\T ;<ä]ø£+˝À

eTTì–b˛‘·THêïs¡ì kÕe÷q´ Á|ü»\≈£î ‘·≥º<äT. b˛˙ ‘Ó*dæHê, ªªn~Ûø±s¡+,

|ü\T≈£îã&ç ñqï yêfifl+‘ê <√#·T≈£îì ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘·TÔ‘·T+fÒ eTq+ ˇ+≥]>±

@+ #˚j·T>∑\+?μμ nì eTÚq+>± ≈£Ls¡TÃ+≥THêïs¡T. ‘·+π>&ÉT Á>±eT düs¡Œ+∫

$esê\T ùdø£]+#·>± Á>±eT+˝À 250 eTs¡T>∑T<=&ÉT¢ ø£{Ïºq≥T¢>± …ø£ÿ\T #·÷|æ

&ÉãT“\T ‹ì, $T–*+~ Ä ≈£î≥T+u≤\≈£î |ü+#ês¡≥. yêdüÔyêìøÏ $esê\T

ùdø£]ùdÔ ‘*+<eT+fÒ πøe\+ 25 eTs¡T>∑T<=&ÉT¢ e÷Á‘·+ ø£{≤ºs¡≥! n+fÒ 90

XÊ‘·+ &ÉãT“ ¬ø’+ø£s¡´+ nsTTb˛sTT+<äqïe÷{! ‘·+π>&ÉT düs¡Œ+∫ ∫e]øÏ

n‘·T´qï‘ê~Ûø±s¡T\ e<ä›≈£î yÓ[fl yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêïs¡≥. n+<äTø± n~Ûø±s¡T\ qT+∫

ªªnj·÷´ n+‘ê \+#ê\T $T+>∑T‘·THêïs¡T. MTs¡÷, Hq÷ e÷Á‘·+ eT&ç>∑≥Tº≈£îì

≈£Ls¡TÃ+fÒ Ç<ä+‘ê e÷s¡Ã>∑\e÷, MT |æ∫Ã>±ìμμ nì y<ë+‘· <Û√s¡DÏ À düe÷<Ûëq+

e∫Ã+<ä≥. Ç{°e\ HqT ‘ÓHê* |ü≥ºD+˝À |üs¡ {Ï+#êqT. nø£ÿ&É Hê≈£î eTs√

ÄdüøÏÔø£s¡eTsTTq $wüj·T+ ‘Ó*dæ+~. Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ nø£ÿ&ç eTTìdæbÕ*{°øÏ

s¡÷.44 \ø£å\T Á>±+≥T e∫Ã+~. |ü⁄s¡bÕ\ø£ dü+|òü÷ìøÏ &ÉãT“ yÓ+≥H ø±yê*.

Ä eTTìdæ|ü Ÿ #ÛÓ’s¡àHé ìC≤j·Tr|üs¡T&ÉT. n+<äTHê n~Ûø±s¡ bÕØºøÏ #Ó+~qyê&Üj·Tq.

düπs Á|üuÛÑT‘·« Á>±+≥T Á|ü»\ ø√dü+ e∫Ã+~ ø£<ë, <ëìï $ìjÓ÷–+#·≈£î+<ëeTì

Á|üj·T‘·ï+ #XÊs¡≥. rsê Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê (Áf…»Ø) n~Ûø±s¡T\qT Ä &ÉãT“ $&ÉT<ä\

#j·÷*‡+~>± ø√]‘, |ü~y\ s¡÷bÕj·T\T \+#·+>± nø£ÿ&É ô|{≤ºπø Ä &ÉãT“

$&ÉT<ä\ >∑T]+∫ Ä˝À∫kÕÔeTì, ≈£î+&É ã<ä›\T>={Ïºq≥T¢ #ÓbÕŒs¡≥. @<√ Á|ü»\≈£î


37

y˚T\T #˚<ë›eTì mìïø£\˝À b˛{° #˚dæ |ü<ä$ì #˚|ü&ç‘˚, Á|üC≤<ÛäHêìï Á|ü»\

ø√dü+ Ks¡TÃ #j·÷\+fÒ á \+#·+ @$T≥ì Äj·Tq eT<Ûäq|ü&Ü¶s¡T. ∫e]øÏ

\+#·+ Òø£b˛‘˚ &ÉãT“ eT+ps¡T ø±<äT ø±ã{Ïº, Ä &ÉãT“ Òø£b˛‘˚ |üq+‘ê

Ä–b˛‘·T+~ ø±ã{Ïº, >∑‹ Òø£ \+#·+ Ç#·ÃsTTHê Ä &ÉãT“ $&ÉT<ä\ #sTT+#ê\ì

Äj·Tq ìs¡ísTT+#·Tø√e≥+ yêdüÔe |ü]dæú‘·T\≈£î <äs¡ŒD+ |ü&ÉT‘√+~.

ã]‘Ó–+∫ <√|æ&ûã]‘Ó–+∫ <√|æ&ûã]‘Ó–+∫ <√|æ&ûã]‘Ó–+∫ <√|æ&ûã]‘Ó–+∫ <√|æ&û

Ç˝≤ mø£ÿ&É #·÷dæHê n$˙‹ôd’«s¡ $Vü‰s¡+ #k Ô+~. z e+ø£ Á|üuÛÑT‘·«

KC≤Hê U≤∞ nsTTb˛sTT+~. @{≤ s¡÷. 36000 ø√≥T¢ Ks¡TÃ #dæ sêh Á|üuÛÑT‘·«+

πøe\+ n+<äT˝À 60e e+‘·T, s¡÷. 600 ø√≥¢ ãø±sT÷\T ø±+Á{≤ø£¢s¡¢≈£î #Ó*¢+#· Òø£

nedüú|ü&ÉT‘√+~. ø±ì \+#ê\T $T+>∑≥+˝À e÷Á‘·+ m˝≤+{Ï sêsTTr\T Òe⁄.

ù|s¡T≈£î s√E≈£î s¡÷.100 ø√≥T¢ sêh Á|üuÛÑT‘·«yT Á|üC≤<ÛäHêìï Ks¡TÃ ô|&ÉT‘√+~.

<ëì˝À m+‘· &ÉãT“ eè<∏ë>± b˛‘√+<√ }Væ≤+#·Tø√e≥+ ø£wüºy˚TMT ø±<äT.

Á|üuÛÑT‘·«+˝À ñqïyêfifl≈£î Á|ü»*ï @<√ $<Ûä+>± u≤~Û+# XøÏÔ ñ+~. z |üì

düø±\+˝À #j·Tø£b˛‘ »HêìøÏ #ê˝≤ ø£wüº+. z dü]º|òæπø≥T yÓ+≥H n+<äø£b˛‘

z $<ë´]úøÏ #ê˝≤ qwüº+. z πødüT˝À kÕøå±´ìï ‘ês¡Te÷s¡T #ùdÔ z nkÕ$TøÏ #ê˝≤

πø¢X+. z Hsêìï dü]>±Z qyÓ÷<äT #j·Tø£b˛‘ z nuÛ≤>∑T´&çøÏ rs¡ì nHê´j·T+,

Ç˝≤ Á|üuÛÑT‘·«+ dü]>±Z |üì#j·Tø£b˛‘ qwüºb˛jTyêfiflH≈£î\T. Ä qcÕºìï, u≤<ÛäqT

ms¡#·÷|æ+∫, u…~]+∫ &ÉãT“ edü÷\T #j·T≥+ bÕ\q j·T+Á‘ê+>±ìøÏ, sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î\≈£î yÓqï‘√ ô|{Ïºq $<ä . \+#·+ &ÉãT“ ø±düÔ ‘·≈£îÿe>± ÇùdÔ (eTq

k˛úeT‘·≈£î #ê˝≤ m≈£îÿe &Éã“sTTHê, |ü⁄#·TÃ≈£îH˚ yê&çøÏ n~ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe.)

ªª@eTqT≈£î+≥THêïs¡T? H˚qT #ê˝≤ ñqï‘ê~Ûø±]ì, Hê kÕúsTTøÏ ‘·–q≥T¢>±

Çe«ø£b˛‘ m˝≤? nì ã]‘Ó–+∫ <√#·T≈£î+≥THêïs¡T. ñqï‘ê~Ûø±s¡T˝À¢ mes¡T

ìC≤j·Tr|üs¡T˝À, mes¡T \+#·>=+&ÉT˝À, mes¡T düeTs¡Tú À, mes¡T |üì<=+>∑ À

n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. ø±ì n~Ûø±s¡T\ ìj·÷eTø±\˝À e÷Á‘·+ Ä ‘&Ü ø£ì|æ+#·<äT!

n<eT+fÒ, ªªÇ<ä+‘ê sê»ø°j·T+˝À düVü≤»eT+&û. n+<äØï ø£\T|ü⁄ø=ìb˛yê*.

eTØ Ä<äs¡Ù+ n+fÒ ã+&ç q&Ée<äT. nB>±ø£ mìïø£\≈£î ø√≥T¢ Ks¡TÃô|{≤º*. n~

ø±yê\+fÒ \+#ê\T >∑T+C≤*. ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃô|&ç‘ ◊<äT ø√≥¢sTTHê

Ä<ëj·T+ sêyê*. Òø£b˛‘ –≥Tºu≤≥T ø±<äT. ◊<äT ø√≥T¢ edü÷\T #j·÷\+fÒ

38


n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+, ñ<√´>∑T\T 50 ø√≥T¢ ‹+{≤s¡T. Á|ü‹ Hêj·T≈£î&çøÏ 2000

eT+~øÏô|’>± ñ<√´>∑T\Tqï|ü⁄Œ&ÉT yêfiófl ‘· ≤ ø±düÔ ‹Hêï ø£ dü+ |ü~ ¬s≥T¢ \+#ê\T

>∑T+C≤*. eTπs+ #kÕÔ+? ñqï+‘· À @<√ Á|üj·T‘·ï+ #düTÔHêï+μμ nì düe÷<Ûëq+

#ÓãT‘ês¡T. ÇB eTq bÕ\q rs¡T. ø£ãTs¡¢qT ø£{Ïºô|{Ïº yêdüÔyê\qT ø±düÔ |ü]o*ùdÔ

eTq ø£fifl≈£î ø£q|ü& uÛÑj·T+ø£s¡ dü‘· eT~.

dü+øå√uÛ≤\T ì‘· ø£è‘· +dü+øå√uÛ≤\T ì‘· ø£è‘· +dü+øå√uÛ≤\T ì‘· ø£è‘· +dü+øå√uÛ≤\T ì‘· ø£è‘· +dü+øå√uÛ≤\T ì‘· ø£è‘· +

s√p z dü+øå√uÛÑ+ edüTÔ+~. eTsêï&ÉT eTs√ n+X+ sê>±H ìqï{Ï~

eTs¡T>∑Tq|ü&çb˛‘·T+~. $<äT´‘Ys¡+>∑+˝À n$˙‹, ndüeTs¡Δ‘· e\¢ #ÛêØ®\T ô|+∫‘

z HÓ\ s√E\T >∑+<äs¡>√fi¯+ ne⁄‘·T+~. Ä ‘·s¡yê‘· @ ‘·TbòÕH√ edüTÔ+~.

n<äj·÷´ø£ ¬s’‘·T\ |ü+≥\≈£î <Ûäs¡\T ‘·–Z eTs√ dü+øå√uÛÑ+ edüTÔ+~. <ëìMT<ä

eT]+‘· Vü≤&Üe⁄&ç #˚ùd dü]øÏ ¬s’‘·T\T eTs¡∫b˛‘ês¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· @<√ z

sê»ø°j·T <äTe÷s¡+ edüTÔ+~. eT+~s¡+ ø£{≤º ≤, eTd”<äT ì]à+#ê˝≤ nì ‘·s¡®q

uÛÑs¡®\T |ü&É‘ês¡T. u…~]+|ü⁄\T, Á|üø£≥q\T, $eTs¡Ù\T, Á|ü‹ $eTs¡Ù\‘√ z HÓ\

>∑&ç∫b˛‘·T+~. eT∞fl Á|üuÛÑT‘·«+ ~yê˝≤ rk Ô+<äì Á|üø£≥q\T ekÕÔsTT. <Ûäs¡\T,

|üqTï\T ô|s¡T>∑T‘êsTT. yê{Ïì >∑T]+∫ u≤<Ûä|ü&˝À>± eT∞fl $<äT´‘·TÔ s¡+>∑+˝À

dü+øå√uÛÑ+ ñ+<äì yês¡Ô §kÕÔsTT. Ç˝≤ ø±\#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·÷H ñ+≥T+~. Á|ü»\

düeTdü \T eT]+‘· ô|s¡T>∑T‘·÷H ñ+{≤sTT. @~ m˝≤ nsTTHê Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü

»]π> |üì e÷Á‘·+ ø£≥T+~ n<eT+fÒ \+#ê\T >∑T+»≥+, <√|æ&ûì ì]«|òüTï+>±

ø=qkÕ–+#·≥+. ÇB eTq bÕ\q˝À s¡Vü≤dü +! eTq sê»ø°j·T+˝Àì eTs¡à+!

\+#ê\T ìsê≥+ø£+>± ø=qkÕ–q+‘· es¡≈£î eTq bÕ\≈£î\πøMT &Û√ø± Ò<äT!

yêfiófl ô|≥º<ä–q ô|≥Tºã&çøÏ |ü~+‘·\T Ä<ëj·T+ e∫Ãq+‘· es¡≈£î yêfiflπøMT

NeT≈£î{Ïºq≥T¢ nì|æ+#·<äT. >∑<Ó› MT<ä ≈£Ls¡TÃqï yê] uÛ≤sêìï eTq+ yÓ÷düTÔqï+‘·

es¡≈£î yêfiófl eTq &=ø£ÿ˝À¢ ‘·+‘·÷H ñ+{≤s¡T. n+<äT≈£î yêfiflqT ‘·|ü⁄Œ|ü{≤º*‡q

nedüs¡+ Ò<äT. n~ yêfifl düVü≤» \ø£åD+. ‘·ù|ŒeTHêï ñ+fÒ eTq~. yêfifl

e÷≥*ï eTÚq+>± $+≥÷ yêfi ¯ fl≈ £ î u Û Ñ»q # ˚d ü÷ Ô eTq*ï eTq+

ádü&ç+#·T≈£î+≥THêï+. eTq yfifl‘√ eTq ø£fiflqT eTqyT bı&ÉT#·T≈£î+≥THêï+.

_&É¶\ uÛÑ$wü ‘·TÔqT eTqyT ø±\sêdüTÔHêï+. |ü]cÕÿsê\T Ä˝À∫+# yêfifl+<ä]ø°

‘Ó\TdüT. yê{Ï ø√dü+ b˛sê& #e ø£s¡esTT+~. mes√ ekÕÔs¡ , @<√ #kÕÔs¡ì


39

m<äTs¡T #·÷düTÔHêï+. mes¡sTTHê ø±düÔ+‘· #=s¡e rdüT≈£î+fÒ yêfifl uÛÑTC≤\ MT<ä

uÛ≤s¡eT+‘ê ô|{Ïº eTq+ #√<ä + #düTÔHêï+. J$‘ê\T ø±* ã÷&ç<ä nsTTb˛‘·T+fÒ

n<˚<√ eTq≈£î dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+ ø±q≥Tº>±, dæìe÷H√, Hê≥ø±H√ï

#·÷düTÔqï≥T¢>± eTÚq+>± ≈£Ls¡TÃ+≥THêï+. eTq+ eT∞fl bÕÁ‘·<Ûës¡T\eTjT´<ëø±,

eTq kÕs¡«uÛÖeT‘ê«ìï, ‹]– |ü⁄#·TÃ≈£îH<ëø±, >∑<Ó› MT<ä ≈£Ls¡TÃqï yêfiófl eTq

ùde≈£î\eTì ‘Ó\TdüT≈£îH<ëø± á ‹|üŒ\T ‘·|üŒe⁄. bÕ|ü+ #düTÔqï yêfiflø£Hêï...

»s¡T>∑T‘√+~ ‘·|üŒì ‘Ó*d” m<äT]+#·ì yêfiófl eTVü‰bÕ|ü⁄\T. eTq˝À #ê˝≤eT+~

Á|üdüTÔ‘·+ Ä ø√e˝Àπø ekÕÔs¡T.

* * *

40


n_Ûeè~Δì ‘·T&ç∫ô|fÒº

n$˙‹ ù|¢>∑T

n$˙‹ ìs√<Ûä+ô|’ ◊ø£ sê»´ dü$T‹ @&Ü~ øÏ+<ä≥ ˇø£ ˇ|üŒ+<ëìï

ÄyÓ÷~+∫+~. n$˙‹ô|’ düeTsêìøÏ Á|ü|ü+#· <XÊ\T ydæq ‘=* n&ÉT>∑T>± á

ˇ|üŒ+<ëìï #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ. Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡ Ç+≥πsïwüq Ÿ dü+düú n+‘·sê®rj·T kÕúsTT˝À

n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ dü+ã+~Û+∫ yÓ\Te]+∫q z ìy~ø£ À n$˙‹ô|’ dü$T‹

ÁbÕs¡+_Û+∫q düeTsêìï kÕ«>∑‹+∫+~. ªªn$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ |üs¡düŒs¡+

düVü≤ø£]+#·T≈£îH+<äT≈£î, eTT&ÉT|ü⁄\ s¡Tù|D≤ #‘·T\T e÷]q ÄdüTÔ\qT ø£]ø=ø£s¡T

‹]– n|üŒ–+#+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô á ˇ|üŒ+<ä+ô|’ nHø£ <XÊ\T dü+‘·ø±\T

#XÊsTT. ‘·<ë«sê <oj·T, n+‘·sê®rj·T #·{≤º À¢ ø=‘·Ô Á|üe÷D≤\T HÓ\ø= ÒŒ+<äT≈£î

n$ <√Vü≤<ä+ #XÊsTT. nsTT‘ á |üŒ+<ä+ Ä#·s¡D˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ê\+fÒ

sê»ø°j·T <äè&ÛÉ dü+ø£\Œ+ nedüs¡+. <ëì neT\TqT |üs¡ yøÏå+#·&ÜìøÏ Äj·÷

<˚XÊ\T ìã<äΔ‘·‘√ eéVü≤]+#·&É+ eTTK´+μμ nì Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡ Ç+≥πsïwüq˝Ÿ

({Ï.◊.) ù|s=ÿ+~. á dü+düú Ç{°e\ 146 <XÊ˝À¢ n$˙‹ @ kÕúsTT˝À ñ+<√

n+#·Hêyùd+<äT≈£î düπs«\T ìs¡«Væ≤+∫, yê{ÏøÏ sê´+≈£î\T Ç∫Ã+~. á C≤_‘ê˝À

Ç+&çj·÷ ‘=+uÛÑjÓ÷´ kÕúq+˝À ñ+~. düπs«˝À bÕ˝§Zqï yê]ì Äj·÷ <XÊ˝À¢

n$˙‹ kÕúsTTìã{Ïº ˇø£{Ï qT+∫ |ü~˝À|ü⁄ bÕsTT+≥T¢ yj·TeTì ø√]+~. ˇø£

bÕsTT+≥T n+fÒ n$˙‹ rÁekÕúsTT˝À ñqï≥Tº, |ü~ bÕsTT+≥T¢ eùdÔ Ä <XÊ˝À¢

n$˙‹ Ò<äì ns¡ú+. á düπs«\˝À Ç+&çj·÷≈£î dü>∑≥Tq 2.8 bÕsTT+≥T¢ e#êÃsTT.

á Á|üø±s¡+ n$˙‹ rÁe+>± ñqï≥Tº ‘Ó\Tk Ô+~. nsTTq|üŒ{Ïø° eTq <X eè~Δ

πs≥T Äs¡T qT+∫ @&ÉT XÊ‘·+ es¡≈£L ñ+~. Bììã{Ïº Á|üuÛÑT‘ê«\T ‘·«]‘·>∑‹q

ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îH+<äT≈£î, yê{Ï j·T+Á‘ê+>±˝˝À #·Ts¡T≈£î |ü⁄{Ïº+#+<äT≈£î á

n$˙‹ ªø£+<Óqμ˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘√+<äì uÛ≤$+#·e#êÃ?

|üs¡ékÕ\T|üs¡ékÕ\T|üs¡ékÕ\T|üs¡ékÕ\T|üs¡ékÕ\T

n$˙‹ |üs¡ ekÕHê\T m+‘· <ës¡TD+>± ñ+{≤j·Tq&ÜìøÏ Ä eT<Ûä »]–q

z dü+|ò üT≥q ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|ü⁄Œø√e#·TÃ. ôd+Á≥˝Ÿ m¬ø’ŒCŸ XÊK˝À


41

ô|#·TÃMT]b˛‘·Tqï n$˙‹ô|’ sêh ∫qï‘·s¡Vü‰ |ü]ÁXeT\ dü+|òü÷\ düe÷K´≈£î

#Ó+~q W‘ê‡Væ≤ø£ bÕ]ÁXÊ$Tø£y˚‘·Ô\T eT÷&˚fi¯fløÏ+<ä≥ ô|<ä›jÓT‘·TÔq ñ<ä´eT+

ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. yêdüÔyêìøÏ ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ, ø£düºyéT‡ XÊK\ n~Ûø±s¡T\≈£î ¬s$q÷´

b˛©dt XÊK\≈£î ñqïfÒº $düÔè‘· n~Ûø±sê\T ñHêïsTT. yês¡T ‘·\#·T≈£î+fÒ

bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô*ï n¬sdüTº #j·T>∑\s¡T. yê] ÄdüTÔ*ï kÕ«BÛq+ #düTø√>∑\s¡T. yê]

J$‘ê\qT <äTs¡“¤s¡+ #j·T>∑\s¡T. nsTT‘, bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô\T ñ<ä eT+ ÒeBdæ+~

n$˙‹ì ‘·T&ç∫ô|{≤º\ì ø±<äT. e÷eT÷fi¯ófl edü÷\T #˚j·T&É+˝À z |ü<äΔ‹

bÕ{Ï+#·eTì ø√s¡&ÉyT yê] ndü\T ñ<›X+. ‘·eTqT y~Û+|ü⁄\≈£î >∑T]#j·T≈£î+&Ü,

&çbÕsYºyÓT+{Ÿ≈£î #Ó+~q @<√ ˇø£ $uÛ≤>∑+ yês¡T e÷Á‘·yT HÓ\yêØ e÷eT÷fifl

edü÷\T≈£î e#Ã˝≤ z ª|ü<äΔ‹μ @sêŒ≥T #j·÷\qï~ yê] &çe÷+&é. Ç+<äTø√dü+

bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô\T Ç˝≤ s√&Ó¶øÏÿ f…+≥T¢ydæ, <Ûäsêï\T, ìsêVü‰s¡Bø£å\T #j·T&É+

m+<äT≈£î? nH Á|üXï ‘· …‘·Ôe#·TÃ. >∑‘·+˝À me¬s’Hê z bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô yê´bÕs¡+

ÁbÕs¡+_Û+#·<ä\#·T≈£î+fÒ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\≈£î, ñqï‘ê~Ûø±s¡T\≈£L ô|<ä› yÓTT‘·Ô+˝À

\+#ê\T eTT≥º#Ó|üŒe\dæ e#Ã~. |üqTï\T edü÷\T #ùd n~Ûø±s¡T\≈£î, Ç‘·s¡T\≈£î

Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü #Ó*¢+# e÷eT÷fiófl düπsdü]. Ç˝≤ yê´bÕs¡+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº

n‘·qT Hêdæs¡ø£+ edüTÔe⁄\T ‘·j·÷s¡T#dæ n~Ûø£ <Ûäs¡\≈£î nyTàyê&ÉT. …’ôdHé‡ |ü]à{Ÿ

ø√{≤ sêCŸ neT\T˝À ñqï n|üŒ{Ïø±\+˝À bÕ]ÁXÊ$Tø£y˚‘·Ô\<˚ ÇcÕºsê»´+.

$ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT e÷s¡Te÷{≤¢& M\T+&~ ø±<äT. &çe÷+&é≈£î ‘·–q≥Tº>± düs¡|òüsê

m|ü⁄Œ&É÷ kÕ<Ûä |ü&Éì#Ãyês¡T ø±<äT. z ø±s¡T ø=Hê\+fÒ Á|”$Tj·T+ #Ó*¢+#ê*‡q

<äTdæú‹. f…*bò Hé nsTT‘ n<√ \>∑®Ø edüTÔe⁄>± uÛ≤$+#ê*‡ e#Ã~. dæyÓT+{Ÿ

ø√dü+ Á|ü»\T <äTø±D≤\ eTT+<äT u≤s¡T\T rπsyês¡T. ãVæ≤s¡+>∑ e÷¬sÿ{Ÿ À #·¬øÿs¡

\_Û+#·&É+ n|ü⁄s¡÷|ü+>± ñ+&~. Ä ø±s¡D+>± n~Ûø±s¡T˝À¢ n$˙‹ m+‘·>±

yfiSflqT≈£îb˛sTTHê, yê´bÕs¡T\T n+‘√ Ç+‘√ ≤uÛ≤\T dü+bÕ~+#yês¡T. 1991˝À

Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T neT\T˝ÀøÏ e#êÃø£ …’ôdHé‡ |ü]à{Ÿ ø√{≤ sêCŸ #ê˝≤es¡≈£L

ø£qTeTs¡T¬>’+~. yêDÏ»´ yê´bÕs¡ s¡+>±\≈£î nes√<Ûë\T ‘=\>±sTT. ~>∑TeT‹

düT+ø±\T ‘·>±ZsTT. ø£ÿkÕ]>± yê´bÕs¡ esêZ À¢ <oj·T+>±qT, n+‘·sê®rj·T+>±q÷

b˛{° ô|]–+~. ô|]–q b˛{°ì ‘·≥Tºø√e&ÉyÓT˝≤ nì yê´bÕs¡T\T eT\¢>∑T˝≤¢\T

|ü&ÉT‘·Tqï düeTj·T+˝À ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ, ø£düºyéT‡ n~Ûø±s¡T\T eTT&ÉT|ü⁄\ ø√dü+

y~Û+|ü⁄\T m≈£îÿe #j·T&É+‘√ yê´bÕs¡T\T n~Ûø±s¡T\ô|’ ‹s¡>∑ã&Ée\dæ e∫Ã+~.

42


|üs√ø£å |üqTï\˝À n$˙‹øÏ n&É÷¶ n<äT|ü⁄ ñ+&É<äT. ìC≤j·Tr >∑\

yê´bÕs¡T\qT y~Û+#·&É+, ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À yê] yê´bÕsê\qT eT÷dæysTT+#·&É+

≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·T+~. nsTT‘˚, |üqTï m>∑y˚‘·<ës¡T\≈£î eT<ä›‘·T Çe«&É+e\¢

yê´bÕs¡+˝À b˛{°øÏ $|òü÷‘·+ ø£\T>∑T‘·T+<äqï~ ì»+. n~Ûø±s¡T\‘√ z yê´bÕ]

≈£îeTà¬ø’ÿ m¬ø’‡CŸ düT+ø±ìï m>∑y˚XÊ&ÉH˚ nqT≈£î+<ë+. n‘·ì |üì n+‘·{Ï‘√

eTT–j·T<äT. n‘·&ÉT s¡Vü≤dü +>± yê´bÕs¡+ ø=qkÕ–+#·e\dæ edüTÔ+~. n+<äTø£ì

$<äT´‘Y #Ísê´ìøÏ bÕ\Œ&Ü*‡ ñ+≥T+~. ñ‘·Œ‘·TÔ\ neTàø±ìï ≈£L&Ü s¡Vü≤dü +>±H

kÕ–+#ê* ø±ã{Ïº neTàø£+ |üqTïqT m>∑ykÕÔ&ÉT. ∫es¡≈£î m˝≤>∑÷ Ä<ëj·÷ìï

]ø±s¡T¶\≈£î møÏÿ+#·&ÉT. ø±ã{Ïº ø±s=Œπs{Ÿ |üqTïqT, Ä<ëj·T |üqTïqT ≈£L&Ü

m>∑ykÕÔ&ÉT. Ç˝≤ $<äT´‘Y uÀs¡T¶qT, sêh KC≤HêqT ≈£L&Ü <Óã“rkÕÔ&ÉT. Ç˝≤+{Ï

<=+>∑ yê´bÕ]‘√ ìC≤j·Tr>± nìï |üqTï©ï #Ó*¢dü÷Ô yê´bÕs¡+ #düT≈£îHyês¡T

m˝≤ b˛{° |ü&É>∑\T>∑T‘ês¡T? b˛˙... nìï Á|ü‹≈£L\‘·\q÷ ‘·≥Tº≈£îì n+‘√

Ç+‘√ ˝≤uÛ≤\T >∑&ç+∫Hê, ∫es√¢ ø±s√Œπs{Ÿ |üqTï ≈£L&Ü ø£≥ºe\dæ ñ

+≥T+~.Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ìC≤j·Tr|üs¡T …’q yê´bÕs¡T\T ≈£L&Ü n$˙‹ <ës¡T\T

‘=ø£ÿ&ÉyÓ÷, ‘·eT yê´bÕ\qT eT÷dæydüTø√e&ÉyÓ÷ #j·÷*‡q <äTdæú‹ @s¡Œ&ÉT‘√+~.

Ç˝≤... n$˙‹ n~Ûø±s¡T\‘√ y˚>∑˝Òø£ mH√ï ∫qï‘·s¡Vü‰ |ü]ÁX¯eT\T

eT÷‘·|ü&ÉT‘·THêïsTT. n$˙‹ nH~ yê´bÕs¡+˝À b˛{°ì ìs√~Û+#·&ÉyT ø±≈£î+&Ü

$ìjÓ÷>∑<ës¡TDÏï, yê´bÕ]ì, ∫es¡≈£î sêh KC≤HêqT qcÕºº\bÕ\T #k Ô+~.

◊ø£ sê»´dü$T‹ n$˙‹ e´‹πsø£ ñ<ä eT+ ÁbÕs¡+_Û+∫q dü+<äs¡“¤+>± ôdÁø£≥Ø

»qs¡ Ÿ ø√|òænqïHé e÷{≤¢&ÉT‘·÷ düe÷»+˝À n$˙‹ mìï e´edüú*ï $∫Ã¤qï+

#düTÔ+<√ $X<ä+>± #ÓbÕŒs¡T. ªªn$˙‹ ù|¢>∑T yê´~Û e+{Ï~. düe÷C≤\qT ‘·T&ç∫ô|fÒº

<äTwüºXøÏÔ. Bìe\¢ Á|üC≤kÕ«eT´ e´edüú ∫Hêï_ÛqïeTe⁄‘·T+~. e÷qe Vü≤≈£îÿ\T

eT+≥>∑\TkÕÔsTT. e÷¬sÿ≥T¢ $∫Ã¤qï+ ne⁄‘êsTT. Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D≤\T

n&ÉT>∑+≥T‘êsTT. Væ≤+dü, ñÁ>∑yê<ä+ ô|#·Ã]\T¢‘êsTTμμ nì Ä+<√fi¯q e´ø£Ô+

#˚XÊs¡T.

ø°\ø£ |ü]D≤e÷\Tø°\ø£ |ü]D≤e÷\Tø°\ø£ |ü]D≤e÷\Tø°\ø£ |ü]D≤e÷\Tø°\ø£ |ü]D≤e÷\T

>∑‘· eT÷&ÉT <äXÊu≤›\˝À n$˙‹ ìs√<Ûä+ ~X¯>± ¬s+&ÉT #Ó|ü⁄Œø√<ä–q

|ü]D≤e÷\T dü+uÛÑ$+#êsTT. n$˙‹øÏ ø£fiËfl+ yùd+<äT≈£î ◊s√bÕ <XÊ\T nyÓT]ø±

Á|ü<ÛëyÓTÆq #·{≤º\T #j·T&É+ ø£{Ï ø±>±, n$˙‹ uÛÑs¡‘·+ |üfÒº+<äT≈£î Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡


43

Ç+≥πsïwüq˝Ÿ dü+düú Ä$s¡“¤$+#·&É+ eTs=ø£{Ï. n$˙‹ô|’ ◊ø£´sê»´dü$T‹ ñ

<ä´$T+#·&ÜìøÏ á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\÷ Á|ü<Ûëq ø±s¡D≤\T>± ø£qã&É‘êsTT.

yê≥sYπ>{Ÿ ≈£î+uÛÑø√D+˝À ∫≈£îÿ≈£îì Hê{Ï nyÓT]ø± n<Ûä ≈£åî&ÉT ìø£‡Hé sêJHêe÷

#˚j·T&É+, nÁø£eT Ä]úø£ ˝≤yê<˚M\ eéVü‰s¡+˝À ñbÕ<Ûä ≈£åî&ÉT ôd’Œs√ n>∑÷ï

|ü<ä$ì e<äT\Tø√e&É+ nyÓT]ø£q¢qT z ≈£î<äT|ü⁄ ≈£î~bÕsTT. á H|ü<∏ä +˝À nyÓT]ø£Hé

ø±+Á¬>dt 1974˝À $<o n$˙‹ eéVü‰sê\ (ìs√<Ûäø£) #·{≤ºìï s¡÷bı+~+∫+~.

ø±+Á{≤≈£îº\T, Äs¡¶s¡T¢ bı+<+<äT≈£î, Ò<ë yê´bÕs¡|üs¡yÓTÆq Ç‘·s¡ Á|üjÓ÷»Hê\

ø√dü+ $<o Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î, n~Ûø±s¡T\≈£î nyÓT]ø£Hé ø£+ô|˙\T \+#ê\qT ms¡>±

yj·T&Üìï á #·≥º+ ìùw~+∫+~. Ç~ neT\T˝ÀøÏ e#êÃø£ nHø£ n$˙‹

ø£+ô|˙\≈£î ø£fiËfl+ |ü&ç+~. $<o ø±+Á{≤≈£îº\ ø√dü+ \+#ê\T Çe«p|æq m+<äs√

yê´bÕs¡y‘·Ô\qT á #·≥º+ øÏ+<ä n¬sdüTº #dæ C…’\T≈£î |ü+bÕs¡T. nyÓT]ø±≈£î #Ó+~q

˝≤øV”≤&é ø£+ô|˙ 1970˝À z ø±+Á{≤≈£îº ø√dü+ »bÕHé Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ô|<ä›yÓTT‘·Ô+˝À

\+#ê\T ÄX#·÷|æ+~. á eéVü‰s¡+ ãj·T≥≈£î bıø£ÿ&É+‘√ ˝≤øV”≤&é ø£+ô|˙

n~Ûø±s¡T\T C…’\TbÕ\j·÷´s¡T. $<˚o ø£+ô|˙\qT Á|ü˝ÀuÛÑô|≥º&Üìï ìyê]+#˚

Ç˝≤+{Ï #·≥ºyTB ◊s√bÕ <XÊ\˝À Òø£b˛e&É+‘√, á |ü<äΔ‹ì Ä <XÊ\T j·T<∏#·Ã>±

ø=qkÕ–dü÷Ô e#êÃsTT. B+‘√ $<o ø±+Á{≤≈£îº*ï dü+bÕ~+#·&É+˝À nyÓT]ø£Hé

ø£+ô|˙\ô|’ ◊s√bÕ ø£+ô|˙\B ô|’#sTT nsTT+~. Ç~ >∑eTì+∫q nyÓT]ø±

◊s√bÕ <XÊ\ düe÷K´ô|’ rÁe+>± ˇ‹Ô&ç rdüT≈£îe∫Ã+~. |òü*‘·+>± nyÓT]ø±

‘·s¡Vü‰˝À ◊s√bÕ <XÊ\ düe÷K´ ≈£L&Ü n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ Ç{°e Ò z |üŒ+<ëìøÏ

e∫Ã+~. Çø£ Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡ Ç+≥πsïwüq˝Ÿ dü+düú Ä$sê“¤e+ n$˙‹ ìs√<Ûä+

~X>± |ü&çq eTs√ eTT+<ä>∑T&ÉTμ ‘=$Tà<√ <äXø£+ ‘=*Hêfifl˝À ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq á

dü+düú $$<Ûä <XÊ\˝À n$˙‹ì düπs«\T ìs¡«Væ≤+#·&É+ <ë«sê >∑T]Ô+∫, yê{Ïì

Á|ü#·T]+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫+~. Ç˝≤ n$˙‹ì yÓ*øÏrj·T&É+‘√bÕ≥T n$˙‹

kÕúsTTì ã{Ïº Äj·÷ <˚XÊ\≈£î sê´+≈£î\T Çe«&É+, \+#ê\T Çe«&Üìï,

rdüTø√e&Üìï n]ø£fÒº+<äT≈£î #|ü{Ïºq |ü\T #·s¡ \T, Á|ü»\˝À #Ó’‘·q´+ πs¬ø‘·Ô&ÜìøÏ

<√Vü≤<ä+ #XÊsTT. n$˙‹ô|’ b˛sê≥+ »]ù|+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\qT düe÷j·T‘·Ô+

#j·T&É+˝À Á|ü»\ |üs¡+>±q÷, |ü]dæú‘·T\ |üs¡+>±q÷ e#Ã ˇ‹Ô&ÉT\T <√Vü≤<ä+

#kÕÔj·Tq&ÜìøÏ Ç~ ˇø£ ì<äs¡Ùq+.

44


Á|üøå±fiq≈£î dü+düÿs¡D\TÁ|üøå±fiq≈£î dü+düÿs¡D\TÁ|üøå±fiq≈£î dü+düÿs¡D\TÁ|üøå±fiq≈£î dü+düÿs¡D\TÁ|üøå±fiq≈£î dü+düÿs¡D\T

ìC≤ìøÏ, Ç|ü⁄Œ&ÉT n$˙‹s¡Væ≤‘· sêC≤´\T>± yÓ\T>=+<äT‘·Tqï n_Ûeè~Δ #Ó+~q

<XÊ\˙ï ˇø£|ü⁄Œ&ÉT n$˙‹˝À |”ø£\es¡≈£L ≈£Ls¡Tb˛sTTqy. ñ<ëVü≤s¡D≈£î 19e

X‘êã›+ eT<Ûä ˝À Á_≥Hé À n$˙‹ ‘ê+&É$+#<ë. 1868`1892 eT<Ûä ø±\+˝À

Á_≥Hé Á|ü< ÛëìøÏ>± Hê\T>∑T <äb òÕ\T>± |üì#˚dæ >± ¢& éd ü ºH é n$˙‹ì

n+‘·+yÓTT+~+#˚+<äT≈£î bÕ\Hê|üs¡+>±, sê»ø°j·T|üs¡+>± mH√ï dü+düÿs¡D\T

rdüT≈£îe#êÃs¡T. X‘êã›+ øÏ+<ä≥ Äj·Tq ydæq |ü⁄Hê<äT\ô|’H Ä<ÛäTìø£ Á_≥Hé

ìsêàD+ »]–+~. nyÓT]ø±˝À ≈£L&Ü e+<ä dü+e‘·‡sê\ øÏ+<ä≥ n$˙‹

sê»´y˚T˝Ò~. nyÓT]ø£Hé ñyÓTHé z≥sY‡ ©>¥ e+{Ï mH√ï kÕe÷õø£ dü+düú\T

Á|üC≤_ÛÁbÕj·Tìï ≈£L&É>∑{Ïº, n$˙‹ì <äTqTe÷&˚+<äT≈£î mH√ï dü+düÿs¡D\qT

rdüT≈£îe#êÃsTT. eTq <X+˝Àq÷ n$˙‹ì n+‘·+yÓTT+~+∫, Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘êìï

ì]à+#·e#·TÃ. nsTT‘ n+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\T, sê»ø°j·T bÕØº\T, bÂs¡ dü+|òü÷\T

∫‘·ÔXó~Δ‘√, Bøå±<äø£å‘·‘√ ø£èwæ #j·Te\dæ e⁄+≥T+~. eTT+<äT>± |üs√ø£å |üqTï\T,

eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\ ø£\Œq, Hê´j·T düVü‰j·T+ ‘·«]‘·>∑‹q n+~+#·&É+, ‘·~‘·s¡

n+XÊ\ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê*. eè~› πs≥TqT ‘=$Tà~ XÊ‘êìøÏ Ò<ë n+‘·≈£î$T+∫

kÕ~Û+#·>∑\ XøÏÔj·TT≈£îÔ\T eTq≈£îHêïsTT. ø£wüºqcÕº\≈£î yÓs¡e≈£î+&Ü <äè&ÛÉ dü+ø£\Œ+‘√

ø£èwæ #ùdÔ, n$˙‹ì ìs√~Û+#·&É+ kÕ<Ûä yT. Äsê“¤≥ Á|üø£≥q\‘√, }ø£<ä+|ü⁄&ÉT

ñ|üHê´kÕ\‘√ e÷Á‘·+ eTq kÕ~Û+#<MT ñ+&É<äT.

* * *


45

Á|üC≤kÕ«eT´+˝À

kÕ«Vü‰sêj·TTfi¢ ôd’«s¡$Vü‰s¡+

|òæÁãe] 26, 2001

sêh+˝À ô|Á{À\T ã+≈£î\T, e+≥>±´düT |ü+|æD° &û\sYwæ|ü⁄Œ\ m+|æø£

‘Ó\T>∑T<X+, _.C….|æ\ eT<Ûä $yê<ë*ï πs¬ø‹Ôk Ô+<äì |üÁ‹ø£\˝À yês¡Ô\T e#êÃsTT.

eTq |ü]bÕ\q rs¡T‘ÓqTï*ï |ü]o*+#ê\+fÒ ô|<ä›>± bÕ+&ç‘· + nedüs¡+ Ò<äT.

Ç˝≤+{Ï @<√ ø£ n+XÊìï |ü≥Tº≈£îì ‘·T<äø£+≥÷ ≤–‘ &=+ø£+‘ê ø£<äT\T‘·T+~.

á &û\s¡¢ m+|æø£ eT÷&ÉT ÁbÕ+rj·T uÀs¡T¶\ Ä<Ûä«s¡´+˝À »s¡T>∑T‘√+~. á

uÀs¡Tº\≈£î ]f…Æs¡sTTq Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T n<Ûä ≈£åî\T. ÄsTT Ÿ ø£+ô|˙\ n~Ûø±s¡T\T

Ç‘·s¡ düuÛÑT´\T ø±ì n<Ûä ≈£åî&çπø m≈£îÿe e÷s¡Tÿ\T yùd neø±X+ ñ+&É≥+‘√

Äj·Tq< ô|’#sTT. Ä n<Ûä ≈£åî*ï ìj·T$T+#~ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+. á |ü<äe⁄\

ø√dü+ mH√ï ô|’s¡M\T! ø£kÕ] á m+|æø£ #ùd ÁbÕ+rj·T uÀs¡Tº\qT HÓ\ø=˝≤Œø£

&û\s¡¢ ìj·÷eTø±ìøÏ kÕ<Ûës¡D+>± nqTdü]+# e÷sêZ\T ¬s+&ÉT. yÓTT<ä{Ï~ \ø£å\

s¡÷bÕj·T\ \+#·+. ˇø√ÿ &û\s¡Twæ|ü⁄Œ ø√dü+ |ü~ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T, ø±düÔ –sêø°

ñqï ÁbÕ+‘·eTsTT‘ Ç+ø± m≈£îÿe eTT&ÉT|ü⁄\T n+<äT‘êsTT. ¬s+&√~ sê»ø°j·Ty‘·Ô\

dæbòÕs¡düT. Ç~ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« nBÛq+˝À ñ+~ ø±ã{Ïº bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T ø±ì,

πø+Á<äeT+‘·T\T>±ì dæbòÕs¡düT #j·÷*. düVü≤»+>±H n~Ûø±s¡ bÕØºøÏ #Ó+~qyê]

e÷≥ #Ó\T¢‘·T+~. n‹ ø=~›eT+~, eTTK´+>± e÷J ôd’ì≈£î\T ≤+{Ïyês¡T e÷Á‘·+

ìC≤j·Tr>± m+|æø£e⁄‘·T+{≤s¡T. n‘· ~Ûø£ πødüT\˝À &ÉãT“, |ü\T≈£îã&ç |üì#kÕÔsTT.

ø£©Ô\‘√bÕ≥T ø=\‘· À¢q÷ nÁø£e÷\T ÄsTT Ÿ ø£+ô|˙\T πø+Á<ä ô|Á{À*j·T+

XÊK Ä<Ûä«s¡´+˝À ñ+{≤sTT. á e´eVü‰sê\≈£î dü+ã+~Û+∫ ‘·T~ ìs¡íj·T+

ô|Á{À*j·T+ eT+Á‹<. ôd\ø£åHé uÀs¡T¶\ n<Ûä ≈£åî\ |üì düuÛÑT´\qT ìj·T$T+#·≥+,

&ÉãT“\T sêã≥º&É+, ndüàBj·TT\ dæbòÕs¡düT\+<äTø√e≥+, me]ì ìj·T$T+#ê˝À

ìπs›•+#·≥+, ø±e\dæq yêfi¢qT m+|æø£ #sTT+#·≥+, Çe˙ï ô|Á{À*j·T+ eT+Á‹

#‘·T˝À¢H ñ+{≤sTT. Çø£ ôd\ø£åHé uÀs¡T¶ düuÛÑT´\T \+#ê\T ‹q≥+, &ÉãT“*∫Ãq

46


yêfi¢H m+|æø£ #j·T≥+ á &û\sYwæ|ü⁄Œ\ >∑T]+∫ |ü]#·j·T+ ñqïyês¡+<ä]ø°

‘Ó\TdüT. ù|s¡T≈£î ns¡Ω‘·\+≥÷ ìπs›•kÕÔs¡T. düe÷»+˝À <ä[‘·T\≈£î, –]»qT\≈£î,

e÷J ôd’ì≈£î\≈£î, $ø£˝≤+>∑T\≈£î, Ç‘·s¡ esêZ\yê]øÏ ø=ìï &û\sYwæ|ü⁄Œ\T

πø{≤sTTkÕÔs¡T. ø±ì yêdüÔyêìøÏ #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À &ÉãT“ #‘·T\T e÷s¡T‘·T+~.

@<√$<Ûä+>± ñbÕ~Û <=s¡T≈£î‘·T+<äì, nÁø£eT+>± &ÉãT“ dü+bÕ~+#·e#·Ãì ÄX‘√

m+<äs√ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T eTT≥º#Ó|üŒ{≤ìøÏ dæ<äΔ|ü&É‘ês¡T. $$<Ûä esêZ\≈£î,

kÕúHê\≈£î πø{≤sTT+∫Hê, &ÉãT“*∫Ã yê] ù|s¡¢‘√ _HêMT>± ô|Á{À\T ã+≈£î\T,

e+≥>±´düT &û\sYwææ|ü⁄Œ\T q&É|ü≥+ ø£<äT›. Ç˝≤+{Ï mH√ï &ÉãT“ dü+bÕ~+#˚

e÷sêZ\THêïsTT ø±ãfÒº, πø+Á<ä+˝À ô|Á{À*j·T+ XÊK≈£î #ê˝≤ –sêø° ñ+≥T+~.

>∑‘·+˝À |æ.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ Á|üuÛÑT‘·«+˝À dürXŸXs¡à ô|Á{À*j·T+ XÊK eT+Á‹>±

|üì#dæq|ü⁄Œ& &û\s¡¢ m+|æø£ À ne‘·e‘·\≈£î bÕ\Œ&çq≥T¢ s¡TEe⁄ ø±e≥+‘√

Äj·TqqT <√wæ>± ìs¡ísTT+∫ s¡÷. 50 \ø£å\ »]e÷Hê $~Û+∫+~. düTÁ|”+ø√s¡Tº.

eT∞¢ n< düTÁ|”+ø√s¡Tº ø=ìï kÕ+πø‹ø£ ø±s¡D≤\qT #·÷|æ Äj·TqqT <√wü $eTT≈£îÔ&çì

#dæ+~. Çø£ Ç˝≤ &û\sYwæ|ü⁄Œ\T dü+bÕ~+∫qyês¡T @+ #kÕÔs√ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ

ndü\T u≤>√‘·+ ãj·T≥|ü&ÉT‘·T+~. m˝≤>√˝≤ ˇø£ &û\sY>± m+|æø£sTT‘ Çø£

J$‘·+˝À |ü+≥ |ü+&çqfÒ¢. Á|ü»\≈£î e+≥>±´dt ø=‘·Ô>± Ç#Ã s√E˝À¢qsTT‘

&û\s¡¢ dü+bÕ<äq≈£î n&¶ ñ+&É<äT. >∑‘·+˝À >±´düT ø£HÓø£åqT ø±yê\Hêï, ¬s+&√

dæ*+&ÉsY ø±yê\Hêï m+‘√ ø£wüºeTj˚T´~. n+<äTø√dü+ &û\s¡T≈£î Á|”$Tj·T+>±

ø=ìï y˚\T eTT≥ºC…bÕŒ*‡ e#˚Ã~. á $<Ûä+>± ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T >∑&ç+∫q

yêfió¢Hêïs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· e+≥>±´dtqT nÁø£eT+>± ôVA≥fi¢≈£î, KØ<Ó’q Çfi¢≈£î,

Ç‘·s¡T\≈£î m≈£îÿe <Ûäs¡≈£î Nø£{Ï ãC≤s¡T˝À neTTàø√e≥+ |ü]bÕ{Ï. e+≥>±´düTMT<ä

Á|üuÛÑT‘·« dæ_‡&û ñ+~. Á|üuÛÑT‘·«+ <ë«sê ‘·|üŒ y˚πs $<Ûä+>± >±´düT düüs¡|òüsê

Òø£b˛e≥+ #‘· >±´düT ø√dü+ HêHê‹|üŒ\T |ü&Ü*‡ e#Ã~. &û\s¡¢≈£î \ø£å\ dü+bÕ<äq

ñ+&~. Çø£ Çfi¢≈£î >±´düT n+~+#ê\+fÒ ¬s+&ÉT s¡ø±\ nÁø£e÷\ <ë«sê &ÉãT“qT

Ä]®+#·e#·TÃ. dæ*+&És¡T U≤∞ nsTTq|ü⁄Œ&ÉT ]õdüºs¡T˝À qyÓ÷<äsTTq es¡TdüÁø£eT+

Á|üø±s¡+ ø=‘·Ô dæ*+&És¡TqT n+~+#ê*. Çø£ n<äq+>± &ÉãT“ rdüT≈£îì yÓqø£e∫Ãq

yêfi¢≈£î eTT+<äT>± düs¡|òüsê #düTÔ+{≤s¡T. n˝≤π> ndü\T Á|üuÛÑT‘·« ìπs›•+∫q <Ûäs¡ø£Hêï

m≈£îÿe edü÷\T #dæ nÁø£e÷s¡®q #düTÔ+{≤s¡T. Ç˝≤ πøe\+ >±´düT &û\sYwæ|t

e∫Ãq+<äTe\¢H ø√{°X«s¡T\sTTq yêfió¢Hêïs¡T. Ç+‘·{Ï neø±XÊ\THêïsTT ø±ãfÒº


47

ˇø√ÿ &û\sYwæ|ü⁄Œø√dü+ |ü~ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T, Äô|’q \+#·+ Ç#Ã+<äT≈£î ≈£L&Ü

yÓqø±&És¡T. ô|Á{À\T, &ûõ˝Ÿ &û\s¡¢ dü+>∑‹ düπsdü]. ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± &û\s¡T¢

nÁø£e÷s¡®q #˚j·Te#·TÃ. yÓTT<ä{Ï~ ø=\‘·\T #·÷ù| MT≥s¡¢qT >√˝Ÿe÷˝Ÿ #˚dæ

m≈£îÿe b˛dæq≥T¢>± #·÷ô|≥º&É+. Ä s¡ø£+>± MT≥s¡T 10 ©≥s¡T¢ #·÷ô|&ç‘ yêdüÔyêìøÏ

‘=$Tà~ ©≥πs¢ {≤´+≈£î˝À |ü&ÉT‘·T+~. MT≥s¡T #·÷|æq Á|üø±s¡+ &ÉãT“ #Ó*¢+#·≥+

yêVü≤q<ës¡T≈£î ‘·|üŒìdü]. Ç˝≤ yÓ÷dü+ #dæq &ÉãT“\T ø=+‘· &û\s¡T, eT]ø=+‘·

‘·÷ìø£\T, ø=\‘·\T ‘·ìF#˚dæ MT≥s¡¢qT ìj·T+Á‹+#˚ XÊK n~Ûø±s¡T\T

|ü+#·Tø√e≥+ nqyêsTTr. mes¡Hêï &û\s¡T ìC≤j·Tr>± |ü+|æD° #<ë›eTqT≈£îHêï

n$˙‹|üs¡T\sTTq n~Ûø±s¡T\ qT+∫ ˇ‹Ô&ç ñ+≥T+~. $ìjÓ÷>∑<ës¡¢qT yÓ÷dü+

#˚dæ me] yê{≤ yê]øÏ düeT]Œ+#·Tø√ø£b˛‘˚ @<√ ˇø£ $<Ûä+>± ‘·|ü⁄Œ\T|ü{Ïº

eTT|ü⁄Œ‹|üŒ\T ô|{Ïº eT÷&ÉT#Ós¡Te⁄\ ˙fió¢ ‘ê–kÕÔs¡ì uÛÑj·T+! ¬s+&fi¢ ÁøÏ‘·+ á

ô|Á{À\T ã+≈£î˝À¢ ø=\‘·\ yÓ÷kÕìï ìyê]+#·≥+ ø√dü+ ˝Àødü‘êÔ ñ<ä eT+

#|ü{Ïº+~. nHê{Ïes¡≈£î sêh+˝À ñqï <ë<ë|ü⁄ 1500 ô|Á{À\T ã+≈£î\˝À 90

XÊ‘·+ ô|’>± ø=\‘·˝À¢ yÓ÷dü+ #˚ùdyês¡T. Á|üuÛÑT‘·« XÊK, &û\s¡T ø£*dæb˛sTT

˝≤\÷N|ü&yês¡T. ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À ÄHê{ÏøÏ ñqï 104 ô|Á{À\T ã+≈£î\˝À

πøe\+ eT÷&ÉT ã+≈£î˝À¢ e÷Á‘·yT ìC≤j·Tr>± ô|Á{À\T n+<äT‘·T+<äì Á|ü»\T

qyTàyês¡T. n+<äTπø Ä ã+≈£î\ eTT+<äT Xì, Ä~yêsê˝À¢ mH√ï yêVü≤Hê\T

u≤s¡T\Tr] ñ+&$. ˝Àødü‘êÔ ∫qï Á|üj·T‘·ï+‘√ ô|Á{À\T ã+≈£î\˝À ø=\‘·

yÓ÷kÕìï #ê˝≤es¡ø£ n]ø£≥º>∑*–+~. eTT+<äT>± ø=*∫q ˇø£ ©≥s¡T, ◊<äT

©≥s¡T¢, |ü~ ©≥s¡¢ bÕÁ‘·\qT rdüT≈£îì yê{Ï À¢ ô|Á{À\T b˛j·TeTì ø√s¡≥+‘√

MT≥s¡ ¢˝À yÓ÷dü+ ãj·T≥|ü&ÉT‘·T+~. z |ü<ä Δ‹ Á|üø±s¡+ á ∫{≤ÿqT

nqTdü]+#·≥+‘√ nq‹ø±\+˝ÀH sêh+˝À nìï ô|Á{À\T ã+≈£î\˝ÀqT MT≥s¡¢qT

dü]#XÊs¡T. n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ ˝Àødü‘êÔ ø±s¡ ø£s¡Ô\T á MT≥s¡¢qT á $<Ûä+>± ‘·ìF

#düTÔ+&É&É+‘√ ø=\‘· À¢ yÓ÷dü+ #ê˝≤es¡≈£î Ä–b˛sTT+~. ø£ÿ á Á|üj·T‘·ï+e\¢

Á|ü‹s√E yêVü≤q<ës¡T\≈£î <ë<ë|ü⁄ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ qwüº+ ø£\T>∑≈£î+&Ü

ìyê]+#·e#·TÃq+fÒ á s¡+>∑+˝À m+‘· nÁø£eT ˝≤uÛ≤\T dü+bÕ~+#·e#√Ã

‘Ó\düTÔ+~. Çø£ ô|Á{À\T ã+≈£î˝À¢ nÁø£e÷s¡®q ø√dü+ bÕ\Œ& ¬s+&√ yÓ÷dü+ ø£©Ô.

ô|Á{À\T <Ûäs¡ ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À ©≥s¡T≈£î s¡÷. 31.70 n< øÏs√dæHé <Ûäs¡

dü_‡&ûe\¢ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. øÏs√dæHéqT ô|Á{À\T˝À ø£*|æ‘ &û\s¡T≈£î e#Ã ˝≤uÛÑ+

48


nbÕs¡+. ÄyTs¡≈£î yêVü≤q+ #Ó&çb˛‘·T+~. yê‘êes¡D+˝À ø±\Twü + ô|s¡T>∑T‘·T+~.

Çe˙ï »q+ düeTdü \T. ø±ì ô|Á{À\T &û\s¡T≈£î e÷Á‘·+ ©≥s¡T≈£î s¡÷. 15

qT+∫ 20 <ëø± ˝≤uÛÑ+ ñ+≥T+~. á ø£©Ôì ø£qTø√ÿe≥+ ø=+#Ó+ ø£wüº+ ø±ã{Ïº

Á|ü»\qT düT\uÛÑ+>± yÓ÷dü+ #dæ nÁø£eT+>± Ä]®+#·e#·TÃ. Ç˝≤ ÄsTT Ÿ ø£+ô|˙\

&û\s¡¢ m+|æø£ô|’ #Ó\πs>∑T‘·Tqï <äTe÷s¡+‘√ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ ∫e]øÏ @+ »s¡T>∑T‘·T+<√

m+‘· n$˙‹øÏ, <√|æ&ûøÏ eTq+ >∑Ts¡e⁄‘·THêïyÓ÷, düe÷»+ m+‘·>± qwüºb˛‘√+<√

‘Ó\TdüTÔ+~. Ç˝≤+{Ï dü+bÕ<äq≈£î neø±XÊ\T |ü⁄wüÿ\+>± ñHêïsTT ø±ãfÒº sê»ø°j·T

|ü<äe⁄\+fÒ Ç+‘· –sêø°, yÓ÷E. mìïø£\T edüTÔHêïj·T+fÒ bÕØº\ Ä|ò”düT\ eTT+<äT

e+<ä\eT+~ |ü&ç>±|ü⁄\T ø±kÕÔs¡T. Ä‘·à>ös¡yêìï ‘êø£≥Tºô|{Ïº, n&É¶eTsTTq yêfi¢

ø±fió¢ |ü≥Tº≈£îì, \ø£å\T Ks¡TÃô|{Ïº d”≥¢ ø√dü+ ‘·+{≤\T |ü&É‘ês¡T. ø=ìï bÕØº\T

ø£*dæ ≈£L≥$T>± b˛{° #ùdÔ @ bÕØºøÏ mìï d”≥T¢ πø{≤sTT+#ê\ì eT\¢>∑T˝≤¢\T,

‘·s¡®quÛÑs¡®\T |ü&É‘ês¡T. ‘·$TfiHê&ÉT˝À Á|üdüTÔ‘·+ »s¡T>∑T‘·Tqï d”≥¢ |ü+|æD° u≤>√‘êìï

#·÷ùdÔ á $wüj·T+ #·|ü⁄Œq uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. HêHê‘·+{≤\T |ü&ç ∫e]øÏ {Ï¬ø{Ÿ

dü+bÕ~ùdÔ Äô|’q $|üØ‘·+>± &ÉãT“ Ks¡TÃô|{Ïº ¬>\yê*. z nôd+;¢ d”≥T≈£î ø√{Ï

s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ ô|≥º&É+ ô|<ä› $∫Á‘·yTMT ø±<äT. zkÕ] n˝≤ Ks¡TÃô|{Ïº z&çb˛jT

]düTÿ rdüT≈£îì ∫e]øÏ ¬>*#êø£, n+<äT≈£î mH√ï ¬s≥T¢ &ÉãT“ dü+bÕ~+#ê*. n˝≤

#ùdÔ>±ì sê»ø°j·T+ –≥Tºu≤≥T ø±<äT. n˝≤ dü+bÕ~+#ê\+fÒ Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·«

ìs¡íj·T+˝À &ÉãT“\T >∑T+C≤*. ÄsTT Ÿ &û\s¡¢ ìj·÷eTø£+ <ä>∑Zs¡Tï+∫ Hsê\˝À

ô|Á{À Ÿ<ëø±, |ü]ÁXeT\≈£î …’ôdqT‡\T, |ü]à≥¢ <ä>∑Zs¡Tï+∫ s√EyêØ ‘·ìF\T,

e÷eT÷fi¢<ëø± Á|ü‹n+X+˝À &ÉãT“ >∑T+C≤*. <ëì |üs¡ ekÕq+ edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T

ô|s¡>∑≥+, HêD´‘· ‘·>∑Z≥+, Á|ü»\≈£î Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·« ùde˝À y~Û+|ü⁄\T m<äTs¡e≥+!

me]|üì yês¡T #ùd<Ó|ü⁄Œ&ÉT?me]|üì yês¡T #ùd<Ó|ü⁄Œ&ÉT?me]|üì yês¡T #ùd<Ó|ü⁄Œ&ÉT?me]|üì yês¡T #ùd<Ó|ü⁄Œ&ÉT?me]|üì yês¡T #ùd<Ó|ü⁄Œ&ÉT?

ndü\T ÄsTT˝Ÿ ø£+ô|˙\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+‘√ dü+ã+<Ûäy˚T$T{Ï? $T–*q

edüTÔe⁄\˝≤>± $$<Ûä ø£+ô|˙\T b˛{°|ü&ç e÷¬sÿ{Ÿ À neTTà≈£î+fÒ á >=&Ée+‘ê

düeTdæb˛‘·T+~ ø£<ë? Ä $<Ûä+>± b˛{° ñ+fÒ düs¡düeTsTTq <Ûäs¡≈£î dü¬s’q edüTÔe⁄\T,

ùde\T n+<äT‘êsTT ø£<ë? nø£ÿ& ndü\T øÏ≥T≈£î+~. eT] sê»ø°j·Ty‘·Ô\T ø√≥T¢

dü+bÕ~+#·Tø√yê\+fÒ Çe˙ï Á|üuÛÑT‘·«+ #‘·T˝À¢ ñ+&Ü*. n|ü⁄Œ& mìïø£ À¢ ô|fÒº

ô|≥Tºã&ç, sê»ø°j·T+ ù|s¡T‘√ #ùd yê´bÕs¡+ –≥Tºu≤≥e⁄‘êsTT. ∫e]øÏ á

|ü]dæú‹e\¢ Á|ü»\≈£î ˇs¡T>∑T‘·Tqï<˚$T{Ï? mìïø£sTTq yêfi¯¢≈£î, n~Ûø±s¡T\≈£î,


49

ñ<√´>∑T\≈£î ndü\T Á|üuÛÑT‘·«+ #˚j·Te\dæq |üqT\MT<ä ÁX¯<äΔ Ò<äT. Á|ü»\≈£î

düø±\+˝À Hê´j·T+ n+<ä≥+, H˚s¡ |ü]XÀ<Ûäq ìC≤j·Tr>±, düeTs¡ú+>± #˚dæ

düe÷»+˝À XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·*ï ø±bÕ&É≥+, Á|ü‹ _&É¶≈£î ø£ dü Á|üe÷D≤\‘√ nø£ås¡C≤„q+

n+<ä≥+, Á|ü‹ bÂs¡T&çøÏ Äs√>∑ ùde\T n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘e≥+, ñbÕ~Ûø£\Œq≈£î,

dü+|ü<ä düèwæºøÏ ø±e\dæq eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·≥+, düVü≤» eqs¡T\

n_Ûeè~ΔøÏ @sêŒ≥T¢ #j·T≥+, #·≥ºã<äΔ bÕ\qq+~+∫ Á|ü»\+<ä]ø° ìcÕŒøÏåø£+>±

Hê´j·T+ #j·T≥+ ` Ç$ Á|üuÛÑT‘ê«\ ì»eTsTTq ø£s¡Ôyê´\T. ø±ì á |üqT*ï

∫‘·ÔXó~Δ‘√ #ùdÔ bÕ\≈£î\≈£î Çã“+<äT\THêïsTT. Çe˙ï #ùdÔ n~Ûø±s¡+ u≤<Ûä ‘·

ne⁄‘·T+~ ‘·|üŒ, n+<äT˝À eTC≤ Ò<äT. sê»ø°j·T+ eTTfi¢øÏØ≥+>± ‘·j·÷s¡sTT‘

Çø£ <ëì˝À ˝≤uÛÑ+ @eTT+≥T+~. »HêìøÏ $<ä´, Äs√>∑´+ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ

e∫Ã, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T @s¡Œ&ç, ñ‘·Œ‹Ô, ñbÕ~Û ô|]–‘ Çø£ n~Ûø±s¡+˝À ñ

qïyêDÏï Á|ü» …+<äT≈£î …ø£ÿ#kÕÔs¡T? n|ü⁄Œ&û sê»ø°j·T Áø°&É À düTK+ @eTT+~?

eTq n~Ûø±s¡+ ªeTqyêfi¢μ ø√dü+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&Éø£b˛‘, |ü<ä$e\¢ ¬s+&ÉT #‘·T˝≤

dü+bÕ~+#·Tø√ Òø£b˛‘ ˇø£ á ‹|üŒ …+<äT≈£î? ` ÇB eTq sê»ø°j·T+ ndü\T

s¡+>∑T. ÇB eTq bÕ\q yÓqø£ ñqï ã+&Üs¡+. >∑TÁs¡+ |üì >∑TÁs¡+, >±&ç<ä |üì

>±&ç<ä, ≈£îø£ÿ |üì ≈£îø£ÿ #j·÷*. Òø£b˛‘ n+<ä]ø° nqs¡úyT. á |ü]dæú‹ e÷sê\+fÒ

mìïø£*ï |üP]Ô>± Á|üøå±fiq #j·÷*. Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·q |üì ‘êqT #j·÷*. Á|ü»\T

ø£fió¢ ‘Ó]∫ dü+|òüT{Ï‘·+>± ì\Bj·÷*.

* * *

50


#·≥ºdüuÛÑ À¢ n$˙‹ì

n&ÉT¶≈£îH˚ #·s¡ Ò$?yT 8, 2000

düTÁ|”+ø√s¡Tº Ç{°e\ z πødüT $#ês¡D dü+<äs¡“¤+>± bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\

Vü≤≈£îÿ\ |ü]$T‘·T\qT ì•‘·+>± |ü]o*+#ê\ì ìs¡ísTT+∫+~. >∑‘·+˝À |æ.$.

qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ Á|üuÛÑT‘ê«ìï $XÊ«dü |üØø£å À >∑f…ºøÏÿ+#+<äT≈£î C≤s¡â+&é eTTøÏÔyÓ÷sêÃ≈£î

#Ó+~q ÀødüuÛÑ düuÛÑT´\≈£î ô|<ä›jÓT‘·TÔq \+#ê*#êÃs¡ì rÁe Äs√|üD\T e#êÃsTT.

yê]øÏ eTT{Ïºq eTT&ÉT|ü⁄\qT u≤´+≈£î møö+≥¢‘√ düVü‰ s¡TEe⁄ #j·T>∑*>±s¡T.

nsTTHê, ÀødüuÛÑ À nqT≈£L\+>± z≥T #j·T{≤ìøÏ \+#·+ rdüT≈£îqï düuÛÑT´\qT

•øÏå+#· ÒeTì 1998˝À 3`2 yÓTC≤]{°‘√ nsTT<äT>∑Ts¡T Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ düTÁ|”+ø√s¡Tº

<Ûäsêàdüq+ rs¡TŒ #Ó|æŒ+~. <ë+‘√ z $∫Á‘· |ü]dæú‹ HÓ\ø=+~. \+#ê*#êÃs¡qï

ø±s¡D+>± e÷J Á|ü<Ûëì |æ.$. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, ‘·~‘·s¡T\ô|’ Hê´j·TkÕúHê\˝À

$#ês¡D kÕ>∑T‘√+~. ø±ì \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£îqï≥T¢ s¡TEyÓ’q yêfi¯fl≈£î e÷Á‘·+

•ø£å|ü&É<äT. Ç~ m+‘· es¡≈£î düããH Á|üXï düVü≤»+>± ñ‘·ŒqïeTe⁄‘·T+~. \+#·+

rdüT≈£îqïyêfiflqT e<ä*ydæ, \+#·+ Ç∫ÃqyêfiflqT e÷Á‘·yT •øÏå+#·&É+ #·÷ùd

me]ø£sTTHê nHê´j·TeTì|ædüTÔ+~.

\+#·+ rdüT≈£î+fÒ Hs¡+ ø±<ë?\+#·+ rdüT≈£î+fÒ Hs¡+ ø±<ë?\+#·+ rdüT≈£î+fÒ Hs¡+ ø±<ë?\+#·+ rdüT≈£î+fÒ Hs¡+ ø±<ë?\+#·+ rdüT≈£î+fÒ Hs¡+ ø±<ë?

Ç{°e\ ø±\+˝À ø=+<äs¡T \+#·+ rdüT≈£îqï yê]ø£+fÒ Ç#Ãyêπs •øå±s¡TΩ&Éì

yê~düTÔHêïs¡T. ø±düÔ+‘· ˝À‘·T>± |ü]o*ùdÔ á yê<äq |üdü Òì<äì ‘*b˛‘·T+~.

q÷{ÏøÏ ‘=+uÛ…’eT+~ >∑‹ Òø£, yπs e÷s¡Z+ <=s¡ø£ø£, y~Û+|ü⁄\≈£î §+–, Ä\kÕ´ìï

Ò<ë nHê´j·÷ìï ‘·≥Tº≈£îH XøÏÔ Òø£ \+#ê*e«{≤ìøÏ dæ<äΔ|ü&ÉT‘·THêïs¡T. z

∫qï dü]º|òæ¬ø≥Tø√, |üìø√ \+#·+ Çe«ø£b˛‘ |ü~kÕs¡T¢ |üì e÷qT≈£îì ‹s¡>±*‡

edüTÔ+~. nìïkÕs¡T¢ n~Ûø±s¡T*ï, >∑Te÷kÕÔ\ì ø£*dæ n_Ûe÷q+ #·+|ü⁄ø=ì

‘·\~+#·T≈£îì nuÛÑ´]Δ+∫Hê |üì »s¡>∑<äT. $T–*q |üqT\T, yê´bÕsê\T

Ä–b˛‘êsTT. \+#·+ s¡÷|ü+˝À b˛jT &ÉãT“ø£Hêï |ü~ ¬s≥T¢ qwüº+ »s¡T>∑T‘·T+~.

ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À düø±\+˝À |üì »s¡>∑ø£ |üP&ÉÃ Òì qwüº+ dü+uÛÑ$+#·e#·TÃ.


51

ñ<ëVü≤s¡D≈£î ` ìyêdü dü]º|òæ¬ø≥T Òø£b˛‘ z $<ë´]úøÏ ø± ÒJ d”≥T b˛e#·TÃ,

Ò<ë z ìs¡T<√´–øÏ ñ<√´>∑+ <=s¡ø£ÿb˛e#·TÃ. Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T\˝À >∑‘· +‘·s¡+

˝Òø£ #ê˝≤eT+~ eT<Û äq|ü&ÉT‘·÷H˚ eT πs+ #˚j·÷˝À ‘√#·ø£ \+#ê\T

düeT]Œ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. ø=~›eT+~ e÷Á‘·+ nHê´j·T|ü⁄ ˝≤uÛ≤\qT Ä•+∫

Á|üC≤<Ûäq+ ø=\¢>=≥º&É+ ø√dü+ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+‘√ ˝≤\÷N|ü&ç \+#ê*∫Ã

kı+‘· |üqT\T #˚sTT+#·Tø√e#·TÃ. ø±ì m≈£îÿe dü+<äsê“¤\˝À \+#ê\T eTs√

e÷s¡Z+ Òø£ Ç#Ãy. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT \+#·+ Ç∫Ãqyêfi¢qT <√wüß\T>± ù|s=ÿì,

\+#·+ $T+–q yêfi¢ô|’ πødüT\T ô|{ºsê<äì düTÁ|”+ø√s¡Tº r]Œe«≥+ düVü≤»+>±H

#ê˝≤eT+~ì ìsêX≈£î, ÄÁ>∑Vü‰ìøÏ >∑T]#dæ+~. bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T eTT&ÉT|ü⁄\

πødüT˝À Ç∫Ãqyêfi¯ó¢, |ü⁄#·TÃ≈£îqï yêfi¯ó¢ ˝≤\÷N|ü&ç eTq Á|üC≤kÕ«e÷´ìï

eT+≥>∑*bÕs¡T. nB ø±ø£ düTÁ|”+ø√s¡Tº >∑‘·+˝À Ç∫Ãq rs¡TŒ˝À \+#·+ rdüT≈£îqï

e´øÏÔ ìs√›wæ nì ù|s=ÿq˝Ò<äT. sêC≤´+>∑+˝Àì 105e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+

bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\≈£î dü+Áø£$T+∫q Vü≤≈£îÿ\ $wüj·T+˝À Hê´j·TkÕúHê\T CÀø£ +

#düTø√e≥+ kÕ<Ûä + ø±<äH n_ÛÁbÕj·÷ìï düTÁ|”+ø√s¡Tº Á|üø£{Ï+∫+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä

n+XÊìï eTs√e÷s¡T Ç+ø√ sêC≤´+>∑ <Ûäsêàdüq+ ≈£L\+ø£wü+>± |ü]o*+#ê\ì

ìs¡ísTT+#ês¡T. sêC≤´+>∑+˝Àì 105 (1)e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ sêC≤´+>∑+˝À

$~Û+∫q |ü]$T‘·T\≈£î ˝Àã&ç, bÕs¡ ¢yÓT+≥T dü«j·T+>± @s¡Œs¡#·T≈£îqï

ìj·TeTìã+<Ûäq\≈£î ˝Àã&ç, bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\≈£î bÕs¡¢yÓT+≥T˝À |üP]Ô

yêø±‡«‘·+Á‘· + ñ+≥T+~. n˝≤π> 105(2)e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ z bÕs¡¢yÓT+≥T

düuÛÑT´&ÉT düuÛÑ À #dæq Á|üdü+>∑+ ø±s¡D+>± ø±ì, ydæq z≥T ø±s¡D+>± ø±ì

n‘·ìô|’ Hê´j·TkÕúq+˝À m˝≤+{Ï #·s¡ rdüTø√sê<äT. düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒ Á|üø±s¡+

z düuÛÑT´&ÉT bÕs¡¢¢yÓT+≥T˝À ydæq z≥T n‘·&ç yêø£‡«‘·+Á‘· +˝À uÛ≤>∑+. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT

n‘·&ÉT yùd z≥T ø±s¡D+>± •øÏå+#·sê<äT. |òæsêsTT+|ü⁄\ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ (sêC≤´+>∑ À

52e dües¡D <ë«sê #]Ãq |ü<√ ôw&É÷´\T) Á|üø±s¡+ bÕØº Ä<XÊìï ~Ûø£ÿ]ùdÔ

n‘·&ç düuÛÑ ‘·«+ s¡<äT› ø±e#·TÃ. m+<äT#‘·+fÒ düuÛÑT´&ç yêø±‡«‘·+Á‘· + sêC≤´+>∑+˝À

ìπs›•+∫q |ü]$T‘·T\≈£î ˝Àã&ç ñ+≥T+~. n˝≤π> z düuÛÑT´&ÉT \+#·+ rdüT≈£îì

düuÛÑ À z Á|üXï ydæHê n‘·DÏï n$˙‹ ù|s¡T‘√ •øÏå+# M\T Ò<äT. ø±s¡DyTeT+fÒ

düuÛÑ À Á|üXï\T yj·T≥+ düuÛÑT´&ç>± n‘·&ç yêø±‡«‘·+Á‘· + ˝À uÛ≤>∑+. n+<äT≈£î

@ |ü]$T‘·T\÷ Òe⁄. 212e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº

52


Ò<ë ôV’≤ø√s¡Tº »&ç® $~Ûìs¡«Vü≤D˝À #·s¡Ã »s¡>∑sê<äT. Ä »&ç®ì ‘=\–+#ê\H

n_ÛX+düq rsêàq+ Á|üyXô|&ç‘, <ëìô|’ #·s¡Ã »s¡>∑e#·TÃ. sêh XÊdüqdüuÛÑ\≈£î

≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï ìã+<Ûäq Ò ñHêïsTT. Ç˝≤ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\≈£î ø=ìï Á|ü‘´ø£

dü+<äsê“\˝À $TqVü‰sTT+∫ düuÛÑ À |üP]Ô>± yêø±‡«‘·+Á‘· +, Çwüº+ e∫Ãq≥T¢

z≥T yùd kÕ«‘·+Á‘· + ñHêïsTT.

düuÛ≤Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+düuÛ≤Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+düuÛ≤Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+düuÛ≤Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+düuÛ≤Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+

Ä düuÛ≤ Vü≤≈£îÿ\ dü+Á|ü<ëj·T+ Á_≥Hé qT+∫ dü+Áø£$T+∫+~. Á_≥Hé À sê#·]ø£+

Ç+ø± ã\+>± ñ+&ç bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üC≤kÕ«eT´+ yfiS¢qTø√ì ø±\+˝À ÄHê{Ï

sêE düuÛÑT´\qT n¬sdüTº#ùd+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+∫q dü+<äsê“¤\THêïsTT. <ë+‘√ Á_{Ïwt

sêE Ò<ë sêDÏ ~>∑TedüuÛÑ nsTTq Vü≤ÖdtÄ|òt ø±eTHé‡˝À ø£ dü+ n&ÉT>∑T ≈£L&Ü

ô|≥ºsê<äì #·≥º+ #XÊs¡T. bÕs¡¢yÓT+≥T, Á|üuÛÑT‘·«+ sêE≈£î $<Ûj·TT\T>± ñHêï,

sêE e÷Á‘·+ düuÛÑ À n&ÉT>∑Tô|≥ºsê<äT. n+<äTe Ò¢ Á_{ÏwtsêDÏ kÕ+Á|ü<ëj·Tø£+>±

Á|ü‹ @{≤ ñuÛÑj·TdüuÛÑ\qT<Δ•+∫ #ùd Á|üdü+>∑+ m>∑TedüuÛÑ nsTTq Vü≤ÖdtÄ|òt

˝≤sY¶‡˝ÀH »s¡T>∑T‘·T+~. Ä düuÛÑ À ≈£Ls¡TÃH d”≥¢ dü+K´ ¬s+&ÉT düuÛÑ\ düuÛÑT´\≈£î

#ê\ø£ e+<ä\ eT+~ ã\¢\MT<ä møÏÿ qT+#·Tì eTØ sêDÏ Á|üdü+>±ìï $+{≤s¡T.

n˝≤π> sêE ÄÁ>∑Vü‰ìø√, eTs√ eTTsƒê, ã\ìø√ ˝§+–b˛eqdüs¡+ ˝Ò≈£î+&Ü

mìïø£sTTq Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î ø=ìï Vü≤≈£îÿ*ï s¡÷bı+~+#ês¡T. Ä<ÛäTìø£ j·TT>∑+˝À

e÷+f…dü÷ÿ´ Á|ü‹bÕ~+∫q n~Ûø±sê\ $uÛÑ»q dü÷Á‘ê\T Á|üC≤kÕ«eT´ e´edüú≈£î

|ü⁄Hê<äT\j·÷´sTT. n+fÒ #·≥ºdüuÛÑ, #·{≤º\qT neT\T#ùd Á|üuÛÑT‘·«+, Hê´j·T ìs¡íj·T+

#ùd Hê´j·T e´edüú $&ç$&ç>± ñ+&Ü*. @ ˇø£ÿ{° n‹>± ã\|ü&Ésê<äT— Ç‘·s¡

dü+düú\ |üì˝À CÀø£ + #düTø√sê<äT. Á|ü‹ dü+düú≈£î ‘·q u≤<Ûä ‘·\ ìs¡«Vü≤D˝À

ùd«#·Ã ¤ ñ+&Ü*— |ü]$T‘·T\T <ë{Ï‘˚ m<äTs√ÿe{≤ìøÏ Ç‘·s¡ dü+dü ú\≈£î

neø±XÊ\T+&Ü*. á dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T |üìrs¡Tô|’q, düuÛÑT´\ z{Ï+>∑T

rs¡Tô|’q Hê´j·TkÕúHê\≈£î m˝≤+{Ï n<äT|üP ñ+&Ésê<äT. Ä˝≤π> Hê´j·TeT÷s¡TÔ\

|üìrs¡Tô|’q bÕs¡¢yÓT+≥T˝À yê´K´\T, $eTs¡Ù\T #˚j·Tsê<äT. Á|üC≤kÕ«eT´

dü÷Á‘ê\Ø‘ê´, n~Ûø±s¡ $uÛÑ»qØ‘ê´, sêC≤´+>∑ ìj·Te÷\ Ø‘ê´. dü+Á|ü<ëj·T

Ø‘ê´ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À, sêC≤´+>∑ ìj·Te÷\ Ø‘ê´, dü+Á|ü<ëj·T+ Ø‘ê´

bÕs¡¢yÓT+≥T˝À, sêh XÊdüqdüuÛÑ\˝À düuÛÑT´\ Á|ües¡Ôqô|’q Hê´j·TkÕúHê\≈£î m˝≤+{Ï

n~Ûø±sê\T Òø£b˛e≥+ düãuÒ. ø±ì düuÛÑT´\T \+#·+ rdüT≈£îì z≥T ydæHê n~


53

n‘·&ç yêø±‡«‘·+Á‘·´+˝À uÛ≤>∑+>± ñ+≥T+<äì, n‘·&çøÏ @ •øå± e]Ô+#·<äì

uÛ≤$+#·≥+ e÷Á‘·+ ø£∫Ã‘·+>± sêC≤´+>±ìøÏ n|ü#ês¡yT! <ëìï eTq+ n+^ø£]ùdÔ

@ XÊdüqdüuÛÑT´&ÉsTTHê, bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´&ÉsTTHê ìs¡¢»®>± ìs¡“¤j·T+>± \+#ê\T

$T+>∑e#·TÃ n‘·&ÉT πøe\+ mìïø£sTTq düuÛÑT´&ÉsTTq ø±s¡D+>± eTq+ >∑T&É¢|üŒ–+∫

≈£Ls√Ãe≥+ ‘·|üŒ eTπsMT #j·T ÒeTT. &ÉãT“ rdüT≈£îì z≥T yùdyês¡T. Ò<ë

Á|üX¯ï y˚ùdyês¡T, ˝Ò<ë Á|üuÛÑT‘ê«ìï, Ç‘·s¡ bÕØº\qT u…~]+#˚yês¡T #˚düTÔqï~

yêø±‡«‘·+Á‘ê´ìï |ü]s¡øÏå+#·≥+ ø±<äT— &ÉãT“ ‹ì Á|üC≤kÕ«e÷´ìï neTà&ÉyT.

z≥T ydæ ¬>*|æ+∫q bÕbÕìøÏ Á|ü»\≈£î Á<√Vü≤+ #düTÔHêïs¡T. Ç+<äT˝À uÛ≤eÁ|üø£≥q,

ùd«#·Ã¤ mø£ÿ&Ü Òe⁄. ìC≤ìøÏ &ÉãT“≈£î neTTà&ÉTb˛sTT z≥T yùdyês¡T Ä ùd«#·Ã¤qT

Vü≤]düTÔHêïs¡T. sêC≤´+>∑+˝Àì 105 (2)e n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´&ÉT

düuÛÑ À ydæq z≥Tô|’q, #dæq Á|üdü+>∑+ô|’q m˝≤+{Ï Hê´j·T|üs¡yÓTÆq $#ês¡D

»s¡>∑sê<äT. nsTT‘ n‘·&ÉT \+#·+ rdüTø√e{≤ìøÏ düuÛÑ À yêø±‡«‘·+Á‘ê´ìøÏ,

z≥T yùd Vü≤≈£îÿ ù|s¡T‘√ düuÛÑT´&çøÏ \+#·+ rdüT≈£îH Vü≤≈£îÿqT Á|ükÕ~+#·≥+

ndü+ã<äΔ+. \+#·+ rdüTø√{≤ìøÏ, Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ z≥T yùd Vü≤≈£îÿqT eT<Ûä

‘˚&ÜqT düTÁ|”+ø√s¡Tº >∑T]Ô+#·˝Òø£b˛e≥+ $&É÷¶s¡+. Ç˝≤+{Ï $‘·+&Éyê<äq˝Ò

sêC≤´+>±ìï ÁuÛÑwüßº|ü{Ïº+∫ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï Ä|üVü‰dü + #düTÔHêïsTT. ydæq z≥Tô|’

$#ês¡D #˚j·Tsê<äq≥+ ìC≤j·TrøÏ düe÷~Û ø£≥º≥y˚T. eTq sê»´ e´edüú À

n$˙‹ n+‘·+ ø±yê\H Ä˝À#·q eTq #·≥ºdüuÛÑ\≈£î, Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ÒH Ò<äT.

n+<äTπø n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É¶ n~Ûø±]ô|’q Hs¡+ yÓ÷bÕ\+fÒ eTT+<äT>± Á|üuÛÑT‘·«

nqTeT‹ ø±yê*. düTÁ|”+ø√s¡Tº 1998 Hê{Ï rs¡TŒ <äTs¡<äèwüºeXÊq #·≥ºdüuÛÑ\˝À

n$˙‹øÏ eT]+‘· }‘·+ Ç∫Ã+~.

n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘· !n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘· !n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘· !n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘· !n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘· !

Á|ü|ü+#·+˝À |ü]D‹ #Ó+~q nìï Á|üC≤kÕ«eT´ <XÊ\˝À mìïø£sTTq yêfi¢ n$˙‹ì

ìs√~Û+# |üø£&É“+B @sêŒ≥T¢HêïsTT. mìïø£\˝À bÕ˝§ZqïHê{ÏqT+∫ |ü<äM $s¡eTD

#ùd es¡≈£î düuÛÑT´\ ÄdüTÔ\T, Ä<ëj·T $esê\T Á|üø£{Ï+#ê*. @ ∫qï ãVüQe÷q+

e∫ÃHê, m˝≤+{Ï Ä<ëj·T+ e∫ÃHê ãVæ≤s¡Z‘·+ #j·÷*. \+#·+ @ s¡÷|ü+˝À

rdüT≈£îHêï |ü<ä$ }&É≥+ U≤j·T+. Ç˝≤ ø£]ƒq ìã+<Ûäq\qT neT\T #düTÔqï+<äTe Ò¢

Ä <XÊ\˝À sê»ø°j·T+ dü«#·Ã¤+>± ñ+~. sê»ø°j·÷˝À¢ bÕ˝§ZHê\+fÒ Ä <XÊ\˝À

e´øÏÔ>∑‘·+>± m+‘√ qcÕºìøÏ >∑T]ø±e\dæ edüTÔ+~. eTq<X+˝À m+<äT≈£L ø=s¡>±ì

54


yêfió¢, ìC≤j·Tr>± eTπs dü+bÕ<äHê #‘·ø±ì yêfió¢ sê»ø°j·÷˝À¢øÏ Á|üy•+∫

n∫s¡ø±\+˝À ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘·TÔ‘·THêïs¡T. á |ü]dæú‹ e÷sê\+fÒ #·≥ºdüuÛÑ düuÛÑT´\

Ä<ëj·T+, ÄdüTÔ\ $wüj·T+˝À ø£]ƒqyÓTÆq ìã+<Ûäq\qT yÓ+≥H neT\T #j·T≥+

nedüs¡+. bÕØº\T ø±ì, nuÛÑ´s¡Tú\T ø±ì, mìïø£sTTq Á|ü‹ì<ÛäT\T ø±ì,

Á|üuÛÑT‘ê«\H‘·\T ø±ì rdüT≈£îH Á|ü‹ô|’kÕ≈£î ô|fÒº Á|ü‹ Ks¡TÃ≈£î K∫Ã‘·yÓTÆq …ø£ÿ\T,

»e÷ Ks¡TÃ\ $esê\T $~Û>± Á|ü»\ eTT+<äT+#ê*. »s¡à˙˝À e÷J #ÛêHÓ‡\sY,

ÁøÏdæºj·THé &ÓyÓ÷Áø±≥¢ Hêj·T≈£î&ÉT ôV≤\à{Ÿ ø√ Ÿ \+#·+ rdüTø√ø£b˛sTTHê, ì<ÛäT\

edü÷fi¯¢ ìã+<Ûäq\qT ñ\¢+|òæT+∫q+<äTπø rÁe nee÷ìøÏ >∑T¬s’ ô|<ä›jÓT‘·TÔq

»]e÷Hê #Ó*¢+#ês¡T. n˝≤+{Ï~ eTq<X+˝À kÕøå±‘·TÔ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ \+#·+

$T+–qyêfi¢≈£î ≈£L&Ü •ø£å\T yj·Tsê<äì ìs¡ísTTùdÔ Çø£ sê»ø°j·T n$˙‹øÏ #·≥ºã<äΔ‘·

ø£*Œ+∫q≥¢e⁄‘·T+~. düTÁ|”+ø√s¡Tº <Ûäsêàdüq+ Ç|üŒ{Ïø£sTTHê >∑‘·+˝À #˚dæq

bıs¡bÕ≥TqT dü]~<äT›≈£îì sê»ø°j·T+˝À n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥ºydüTÔ+<äì Ä•<ë›+.

* * *


55

ôV’≤C≤ø˘ Á&Üe÷ >∑&É∫ yês¡+ <ë{Ï+~. j·T<ÛëÁ|üø±s¡+ Äs√|üD\T,

Á|ü‘ê´s√|üD\T, <ä÷wüD uÛÑ÷wüD ‹s¡kÕÿsê\T ø=qkÕ>∑T‘·THêïsTT. ˇø£ÿ $wüj·T+

e÷Á‘·+ U≤j·T+ ø£yfi »]–q nqs¡Δ+˝À me]<Ó’Hê bıs¡bÕ≥T>±ì, ‘·|ü⁄Œ>±ì

ñqï≥T¢ ‘˚*Hê •ø£å e÷Á‘·+ |ü&É<äT. eT∞¢ e#˚Ãyês¡+ eTs√ dü+øå√uÛÑyÓ÷,

≈£î+uÛÑø√DyÓ÷ |üÁ‹ø£\¬ø≈£îÿ‘·T+~, »q+ <äèwæº eTs√ düeTdü MT~øÏ eTfió¢‘·T+~,

>∑‘êìï yÓ+≥H $düà]kÕÔs¡T. meT¬s‡˙‡ dü+|òüT≥q\˝À »]–+~ Ç<. nHê´j·T+>±,

sêC≤´+>∑ dü÷Œ¤]ÔøÏ e´‹πsø£+>± \ø£åeT+~øÏ ô|’>± Á|ü»\qT nø£kÕà‘·TÔ>± ÄHê&ÉT

C…’fi¢ À yXÊs¡T. ø=+<ä]ì ∫Á‘·e<Ûä\≈£î >∑T]#XÊs¡T. nHê{Ï n~Ûø±s¡ ø±+Á¬>dt

bÕØº mìïø£\˝À z&çb˛e≥y˚T n+<äT≈£î ‘·–q •ø£å>± Á|ü»\T uÛ≤$+#ês¡T.

ndü+U≤´≈£î\ ùd«#·Ã¤qT ø±\sê∫ <˚XÊìï ‘·eT dü«Á|üjÓ÷»Hê\ø√dü+ >∑T|æŒ{À¢

ô|≥Tºø=qïyêfi¢≈£î e÷Á‘·+ m˝≤+{Ï •ø£å\T |ü&É Ò<äT! 1984˝À Ç+~sê>±+BÛì

ÄyÓT s¡ø£å≈£î Ò <ës¡TD+>± #·+ù|XÊs¡T. ≈£îÁ≥˝À Á|ü‘· ø£å+>± bÕ˝§Zqï yêfi¢≈£î •ø£å

|ü&ç+~. ø±ì, $~Ûìs¡«Vü≤D˝À $|òü\yÓTÆqyêfi¢≈£î •ø£å\T Òe⁄. Ç+~sê>±+BÛ e´øÏÔ>∑‘·

düVü‰j·T≈£î&ÉT ÄsY.¬ø. <ÛëeHé≈£î n+<äT˝À |üs√ø£åbÕÁ‘· ñ+<äì nqTe÷ì+∫

ø=+‘·ø±\+ n‘·DÏï <ä÷s¡+>± ô|{≤ºs¡T. eT∞¢ ‘·s¡yê‘· n‘·DÒï Ä bÕØº À nÁ>∑ÁX‚DÏ

Hêj·T≈£î&ç>± #XÊs¡T. n+‘>±ì Á|ü<ÛëqeT+Á‹ s¡ø£åD yÓ’|òü ≤´ìøÏ me]ø° •ø£å|ü&É Ò<äT.

sêJyé>±+BÛì <ës¡TD+>± Vü≤‘· #XÊs¡T. <ëìô|’ $#ês¡D ø£$TwüHé sê»ø°j·T

bÕØº\ø£+fÒ #·eø£u≤s¡T>± |üø£åbÕ‘· <Û√s¡DÏ ne\+∫+∫ πø+Á<ä kÕúsTT˝À z Á|üuÛÑT‘·«

|ü‘·HêìøÏ, 1998 bÕs¡¢yÓT+≥T mìïø£\≈£î ø±s¡DeTsTT+~ n+‘‘·|üŒ ì»+>±

mø£ÿ&ÉsTTHê •øå±s¡ΩyÓTÆq Hs¡+ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝À »]–+<yÓ÷ ìsêΔ]+#· Ò<äT.

&Ûç©¢ À z dü+#·\Hê‘·àø£eTsTTq, Vü≤‘· »]–‘, n+<äT≈£î Á|ü‘· ø£å kÕ≈£åî\ ñìøÏ

<X+˝À n‘·T´qï‘· Hs¡|ü]XÀ<Ûäq dü+düú dæ._.◊.øÏ ‘Ó*j·T Ò<äT. ø±ì z e÷eT÷\T

bÕÁ‘·πøj·TT&ÉT Ä kÕ≈£åî\ nÁ&ÉdüT\T yÓ‹øÏ yêfi¢qT Ç+≥s¡÷«´ #˚j·T>∑*>±&ÉT!

Ç+ø± $∫Á‘·+ @eT+fÒ eTT<ë›j˚T Vü≤‘·´ #˚XÊ&Éì Hê´j·TeT÷]Ô |üP]Ô>±

|ü&É¬>‹Ôq n$˙‹ì

|ü]e÷πsÃ #‘·HB?

»qe] 1, 2000

56


$X«dæ+#ês¡T. Ä e÷≥ rs¡TŒ˝ÀH #ÓbÕŒs¡T. ø±ì kÕøå±´\T #ê\ Ò<äT ø±ã{Ïº

Hs¡>±fi¢qT $&ç∫ô|{≤ºs¡T.

Äsê“¤≥+ ø±<äT... ø±sê´#·s¡D eTTU´+

n˝≤π> z eTTK´eT+Á‘√, eT+Á‘√, ñqï‘ê~Ûø±s√ Äsê“¤≥+>± bÕÁ‹πøj·TT\

düeTø£å+˝À Äø£dæàø£ ‘·ìF\T #kÕÔs¡T. ‘·|ü⁄Œ\T #XÊs¡H√, $~Ûìs¡«Vü≤D˝À ˝À|ü+

»]–+<äH√ f…*$»Hé ¬øyÓTsê\ m<äTs¡T>± ñ<√´>∑T\qT ì\BkÕÔs¡T. ø=+&=ø£#√

∫s¡T<√´>∑T\qT düôdŒ+&é #kÕÔs¡T. ‘·s¡yê‘· me] ñ<√´>± …’Hê b˛sTTq≥T¢ mø£ÿ&Ü

<ëK˝≤\T Òe⁄. eT∞¢ n< Á>±e÷ìø√, yê&Éø√ ø=ìï e÷kÕ\ ‘·s¡yê‘· yÓ[¢#·÷ùdÔ

@ e÷s¡÷Œ ñ+&É<äT. eT] á Vü≤+>±e÷, Äsê“¤≥+ m+<äT≈£î nì Á|ü•ïùdÔ n~

ne÷j·Tø£‘·«yT ne⁄‘·T+~. ÄHê{ÏøÏ |üã“+ >∑&Ée≥+, |üÁ‹ø£\˝À |ü‘êø£ o]¸ø£\T

sêe≥+, @<√ #düTÔqï≥T¢ ÁuÛÑeT ø£*Œ+#·≥+ e÷Á‘·yT á ø±s¡ Áø£e÷\ \ø£å +.

πsù|eTe⁄‘·T+<äqï~ Á|üC≤ ªùde\≈£î\≈£îμ nÁ|üdüTÔ‘·+. @ n~Ûø±s¡T\T mø£ÿ&É \+#ê\T

rdüT≈£îHêï, @ ñ<√´>∑T\T ìdü‡+ø√#·+>± Á|ü»\qT |”&çdüTÔHêï, @ ªHêj·T≈£î\Tμ

|ü<äe⁄\qT n&É¶+>± ô|≥Tº≈£îì &ÉãT“ dü+bÕ~+∫Hê πøe\+ Á|üø£≥q Ò ‘·|üŒ

<ä+&Éq ñ+&É<äH˚~ sê»ø°j·T+˝À, bÕ\Hê e´edüú˝À ‹s¡T>∑T˝Òì dü‘·´+!

ñ<ëVü≤s¡D≈£î Ç{°e˝Ò &Ûç©¢˝À dü+#·\q+ ø£*–+∫q ˇø£ ≈£î+uÛÑø√D≤ìï

rdüT≈£î+<ë+. nXÀø n>∑sê« Ÿ nH z ≈£îÁsê&ÉT 15 dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ Ç+»˙]+>∑T

&çÁ^ |ü⁄#·TÃ≈£îHêïø£ #ê˝≤eT+~ j·T÷ìe]Ù{° Á>±&ÉT´jT≥¢ ≤>±H ◊.m.mdt., Ç‘·s¡

düØ«düT\ Á|üy˚X¯|üØø£å\T sêXÊ&ÉT. ◊.m.mdt. sê˝Ò<äT ø±ì Ä<ëj·T|üqTïXÊK

n~Ûø±]>± Ç+&çj·THé ¬syÓq÷´ düØ«düT˝À #sê&ÉT. ñ<√´>∑+˝À #]q ø=Hêïfi¢πø

nÁø£eT dü+bÕ<äq≈£î |üPqT≈£îHêï&ÉT. n‘·&ç MT<ä $õ …qT‡XÊK $#ês¡D »s¡T>∑T‘·THêï

mes¡÷ |ü{Ïº+#·Tø√ Ò<äT. Ä $#ês¡D n˝≤ ø=qkÕ>∑T‘·÷+&É>±H n‘·DÏí πø+Á<ä

>∑qT\XÊK eT+Á‹ ã\sê+dæ+>¥ j·÷<äyé≈£î e´øÏÔ>∑‘· ø±s¡ <ä]Ù>± ìj·T$T+#ês¡T.

nø£ÿ&É >∑qT\XÊK˝Àq÷ Ç‘·ì n$˙‹ì, n~Ûø±s¡ <äT]«ìjÓ÷>±ìï nXÀø n>∑sê« Ÿ

ìsê≥+ø£+>± ø=qkÕ–+#ê&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·« dü+düú ªHê˝Àÿμ #ÛÓ’s¡àHé

mdt.mHé. CÀÁVæ≤ì ‘·q≈£î n\÷´$Tìj·T+ neTàø±\˝À eTT&ÉT|ü⁄\T n+~+#˚

@sêŒ≥T #j·÷*‡+~>± ø√s¡>± Äj·Tq n+<äT≈£î ‹s¡düÿ]+#ês¡T. Ä ø√|ü+‘√

n>∑sê« Ÿ ‘·qMT<ä <=+>∑ |òæsê´<äT\T #sTT+∫, dæ._.◊. $#ês¡D »]|æ+#ê&Éì

CÀÁV”≤ Äs√|üD. Ä πødüT˝À Çs¡T≈£îÿqï CÀÁV”≤ì ¬s+&fi¢bÕ≥T düôdŒ+&é #XÊs¡T.


57

eT∞¢ ∫e]øÏ @ n<Ûësê\T Òeì πødüTqT m‹Ôyj·T≥+‘√ düôdŒq¸Hé s¡<ä›sTT+~.

πø+Á<ä eT+Á‹øÏ e´øÏÔ>∑‘· ø±s¡ <ä]Ù>± |òüTqyÓTÆq ªùdeμ #dæq+<äT≈£î nXÀø n>∑sê« ŸqT

πø+Á<ä Ä]úø£XÊK˝À n‘·´+‘· ø°\ø£yÓTÆq mHébò˛sY‡yÓT+≥T $uÛ≤>∑+˝À &ç|üP´{°

&Ó’¬sø£ºs¡T>± ìj·T$T+#ês¡T. nø£ÿ&É #˚]q|üŒ{ÏqT+&ç n>∑sê«˝Ÿ u≤>± &ÉãT“qï

Á|üeTTKT*ï <=+>∑ πødüT˝À¢qT, Ò<ë #ê˝≤ dü«\ŒyÓTÆq kÕ+πø‹ø£ ø±s¡D≤\qT yÓ‹øÏ

|ü≥Tº≈£îì Ä e+ø£q #ê˝≤ ø£]ƒq •ø£å\T |ü& ªôwsêμ ($<oe÷s¡ø£ Á<äe´ ìã+<Ûäq\

ñ\¢+|ò üTq #·≥º+ (øÏ+<ä πødüT\T ãHêsTT+∫ HêHêVæ≤+dü\T ô|≥º≥+,

ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. n˝≤ <=+>∑ πødüT\T ô|{Ïº, yê{Ïì m‹Ôyj·T{≤ìøÏ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T

ã\e+‘·+>± >∑T+C≤&ÉT. Ä$<Ûä+>± n‘·&ç u≤¢øyÓTsTT Ÿ≈£î >∑Ts¡sTTqyêfi¢ À f…ÆyéT‡

Ä|òt Ç+&çj·÷ |üÁ‹ø£ j·T»e÷ì nXÀøC…’Hé, <ëãsY Á>∑÷|ü⁄q≈£î #Ó+~q n$T‘Yãs¡àHé

e¬>’sê\T ñHêïs¡≥! á u≤¢øyÓTsTT Ÿ À n‘·ìøÏ sê»´düuÛÑ düuÛÑT´sê\T MD≤es¡à

≈£îe÷s¡T&ÉT n_Ûùwøes¡à düVü≤ø£]+#ê&ÉT. u≤>± &ÉãT“qïyêfi¢ $esê\T ùdø£]+∫

yêfi¢qT m˝≤>√˝≤ ˝≤yê<M\˝ÀøÏ ~+|æ, #·{≤ºìï kÕ+πø‹ø£+>± ñ\¢+|òæT+#˝≤

#j·T≥+ n_Ûùwøes¡à |üì. Ç˝≤ nÁø£eT e÷sêZ\˝À ø√≥T¢ Ä]®+∫q n_Ûùwøes¡à

ø=+‘·ø±\+ \+&ÉHé q>∑s¡+˝À dü+|üqTï&ÉsTTq uÛ≤s¡rj·TT&ç>± ø£ yÓ\T>∑T yÓ*>±&ÉT.

KØ<Ó’q J$‘êìøÏ n\yê≥T|ü&Ü¶&ÉT. ∫e]øÏ Ç<ä›s¡T ø£*dæ ˇø£ q>∑\ yê´bÕ]

mdt.dæ.u≤s¡®rj·TTì $<o ø£¬s˙‡øÏ #Ó+~q <=+>∑ πødüT˝À Ç]øÏ+∫ u≤¢øyÓTsTT Ÿ

#XÊs¡T. nsTT‘ u≤s¡®rj·T n+<äT≈£î §+>∑ø£ yêdüÔyê\ì yÓ*øÏrdæ ‘·q ìs√›wæ‘ê«ìï

s¡TEe⁄ #düT≈£îHêï&ÉT. ‘·q≈£î »]–q nHê´j·÷ìøÏ eTÚq+>± @&ÉTdü÷Ô, ≈£Ls√Ãø£,

n~Ûø±sêìï n&É¶+ ô|≥Tº≈£îì u≤¢øyÓTsTT Ÿ≈£î bÕ\Œ&É¶ nXÀø n>∑sê« ŸqT •øÏå+#ê\ì

>∑{Ïº>± |ü≥Tº|ü{≤º&ÉT. nsTTHê n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+ ø£<ä\ Ò<äT. 1998 qT+∫

n‘·&ÉT $X«Á|üj·T‘·ï+ #dæHê Ç+‘·{Ï ô|<ä› Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+˝À |ü{Ïº+#·T≈£îqï

Hê<∏äT&ÉT Ò&ÉT! n>∑sê« Ÿ ô|’ n~Ûø±], düTÁ|”+ø√s¡Tº øÏ‘êãT bı+~q u…CŸu≤s¡Tyê

m+‘· Á|üj·T‘·ï+ #˚dæHê ‘·q MT<ä e∫Ãq e‹Ô&ç ø±s¡D+>± @ #·sê´

rdüTø√ Òø£b˛j·÷&ÉT. ∫e]øÏ πø+Á<ä ì|òü÷ ø£$TwüqsY mHé. $sƒ¡ Ÿ≈£î |òæsê´<äT #j·T>±

m≥ºπø\≈£î n‘·DÏï Ä XÊK qT+∫ ã~© #j·÷*‡+~>± Ä<•+#ês¡T. nsTTHê

n>∑sê« Ÿì n< XÊK˝À ÁbÕeTTK´+ Òì b˛düTº À ìj·T$T+∫ @ |ü Ò≈£î+&Ü ñ

‘·Ô |ü⁄D≤´ìøÏ dü+e‘·‡s¡+bÕ≥T J‘·uÛÑ‘ê´*#êÃs¡T. Ä &Éã“+‘ê Á|ü»\ |üqTï\

qT+∫ yÓ[¢+<! ∫e]øÏ 1999 &çôd+ãs¡T˝À ø±düÔ ø±–‘ê\T ø£~* dæ._.◊. yês¡T

58


n_Ûùwø˘es¡à qT+∫ ìC≤ìï sêã{≤ºs¡T. yÓ+≥H˚ nXÀø˘ n>∑sê«˝Ÿ |ü ≤j·Tq+

∫‘·Ô–+#ê&ÉT. ∫e]øÏ ø=~›s√E\ ÁøÏ‘·+ n‘·DÏï dæ._.◊. n¬sdüTº #dæ+~. n>∑sê« Ÿ

ˇø£ e÷eT÷\T eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+ yê&ÉsTTq|üŒ{Ïø°,, nu≤“sTTøÏ ñ<√´>∑+

e\¢ e∫Ãq n<äèwüº+ |ü⁄Dé÷ nì n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ne÷+‘·+ ÄyÓT]ø±

yÓ[¢b˛sTT f…ø±‡dt À z Vü≤√≥ Ÿ ø£&ÉT‘·THêïs¡T. n>∑sê« Ÿ #ùd~, HÓ\ J‘·+ rdüT≈£îH

Á|üuÛÑT‘√«<äý˚T nsTTHê Ç+ø± #·≥ºã<äΔ Ä<ëj·T+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ n‘·&ÉT ø√≥¢≈£î

|ü&É>∑ …‘êÔ&ÉT. |ü<ä$ MT<ä |ü<ä$ dü+bÕ~+∫ ≈£îuÒs¡T&Ó’b˛j·÷&ÉT. n>∑sê« Ÿ ø±+Á¬>dt

n<Ûä ≈£åîsê\T k˛ìj·÷>±+BÛ e´øÏÔ>∑‘· ø±s¡ <ä]Ù $HÓ‡+{Ÿ C≤]®øÏ düìïVæ≤‘·T&Éì,

C≤]®øÏ KØ<äsTTq Ç\T¢ ø=ìô|{≤º&Éì Äs√|üD e∫Ã+~. yÓ+≥H˚ ø±+Á¬>dt˝À

ø=+<äs¡T ô|<ä›\T Ä $wüj·T+ ãj·T≥|ü&É≈£L&É<äì $X«Á|üj·T‘·ï+ #XÊs¡T, #düTÔHêïs¡T!

ÇB bÕ\≈£î\ q&Ée&ç. mø£ÿ&√ &Ûç©¢øÏ b˛qø£ÿs¡ Ò<äT. sêh+˝ÀH ø£ …ø£ºs¡T¢>± ñqï

q\T>∑Ts¡sTT<äT>∑Ts¡T n~Ûø±s¡T Ò ¬s+&ÉT #‘·T˝≤ n$˙‹‘√ nÁø£e÷s¡®q #düTÔHêïs¡ì,

m+<äs√ b˛©düT n~Ûø±s¡T\T \+#ê\T yTdæ ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘êÔs¡ì Ç{°e Ò |üÁ‹ø£ À¢

yês¡Ô §#êÃsTT. z q>∑sê_Ûeè~Δ dü+düú≈£î yÓ[‘ &ÉãT“ ø£≥º≈£î+&Ü bÕ¢≥¢ ìsêàD≤ìøÏ

nqTeT‹ bı+<ä≥+ m+‘· ø£wüºyÓ÷ nqTuÛÑeE„\≈£î ‘Ó\TdüT! n˝≤π> ns¡“Hé ≤´+&é

d”*+>¥ $wüj·÷\˝À &ÉãT“ Ò≈£î+&Ü ˇø£ ô|ò’\T ø£<ä ≤\+fÒ m+‘· nkÕ<Ûä yÓ÷

n+<ä]ø° nqTuÛÑeyT. n+‘·<ëø± m+<äT≈£î, z Á&Ó’$+>∑T …’ôdqT‡ bı+<ë\Hêï, z

ÄdæÔ <äkÕÔyE\T ]õdüºs¡T #sTT+#·Tø√yê\Hêï, z πswüHéø±s¡T¶ nÁ&ÉdüT e÷sê\Hêï,

z b˛©düTùdºwüHé À Hê´j·T+>± πødüT ]õdüºs¡T ø±yê\Hêï, z Ä<ëj·T dü]º|òæπø{À,

z »qq dü]º|òæπø{À bı+<ë\Hêï m+‘·{Ï qs¡ø£j·÷‘·q |ü&Ü˝À Á|ü‹ bÂs¡T&çøÏ

‘Ó\TdüT.

n~Ûø±s¡+ me] ÄdæÔ?n~Ûø±s¡+ me] ÄdæÔ?n~Ûø±s¡+ me] ÄdæÔ?n~Ûø±s¡+ me] ÄdæÔ?n~Ûø±s¡+ me] ÄdæÔ?

Á|üuÛÑT‘·«+˝À n~Ûø±s¡+, ñ<√´–>± Vü≤√<ë n+‘ê e´≈£îÔ\≈£î kı+‘· ÄdæÔ>±

e÷]b˛sTT+~. \+#ê\T nìï#√≥¢ #ê˝≤eT+~ ‹+≥THêïs¡ì n+<ä]ø° ‘Ó*dæHê

ô| ’ø Ï ‘ Ó*j·Tq≥T ¢ q{Ïd üT ÔHêïs ¡T. ∫e]øÏ \+#·>=+&ÉT˝ Ò ìs¡+‘·s ¡+

<Ûäs√à|üHê´kÕ*düTÔHêïs¡T. ‘·eT |ü<ä$ì n&É¶+ô|≥Tº≈£îì, n&É¶<ës¡T\T ‘=øÏÿ,

n~Ûø±sêìï <äT]«ìjÓ÷>∑|ü]∫, πøe\+ kı+‘· ≤uÛÑ+ #düTø√e≥yT |üs¡e÷e~Û>±

Á|üuÛÑT‘·« eédüú e÷]b˛sTT+~. n+<äT≈£î yêfi¢qT ‘·|ü⁄Œ|ü{Ïº Á|üjÓ÷»q+ Ò<äT.

yêfi¢+‘ê ñqï~ Á|ü»\ ùde ø√düyT. n+‘ ‘·|üŒ yêfi¢ |üìøÏ, |ü<äe⁄\≈£î eTs√


59

ns¡ú+ Ò<äT— eTs√ \ø£å + ñ+&É{≤ìøÏ M\T Ò<äT. nsTTHê yêfi¢+‘ê ‘·eT u≤<Ûä ‘·\qT

$düà]+∫ Á|ü»\≈£î nHê´j·T+ #dæHê, Á|ü»\ &ÉãT“qT, Á|ü»*∫Ãq n~Ûø±sêìï

kı+‘· ÄdüTÔ\T>± e÷s¡TÃ≈£îì nqTuÛÑ$+∫Hê, ∫e]øÏ Á|ü»*ï |ü⁄s¡T>∑T\˝≤>±,

nqedüs¡eTsTTq ‘·\H=|æŒ ø£*Z+#˚ yê]˝≤>± #·÷dæHê ø£å$T+#·≥+ H˚s¡+.

»yêãT<ëØ‘·q+ Òì bÕ\q πøe\+ #·≥ºã<äΔ <√|æ&û e÷Á‘·yT Á|ü»\≈£î @$<Ûä+>±qT

ùde\+~+#·≈£î+&Ü &ÉãT“ eè<Ûë #ùdyêfió¢ #ùd~ πøe\+ <=+>∑‘·q+ e÷Á‘·yT.

eT+∫e÷≥\T #Ó|æŒ eTq #‹øÏ ì»eTsTTq n~Ûø±sêìï n+~+#·ì yêfió¢ #ùd~

πøe\+ q≥q e÷Á‘·yT. á <√|æ&ûì, á <=+>∑‘·Hêìï, Ä q≥qqT, á yÓ÷kÕìï

n+‘·yÓTT+~+∫ Á|ü»\≈£î »yêãT<ëØ>± ì*#˚˝≤, ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«eT´+

bÕ\qq+~+#˚ ≤ #·÷&Ü*. n+<äT≈£î Á|ü» Ò ø£fi¯ó¢ ‘Ós¡yê*. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À

j·T»e÷qT\sTTq Á|ü»\T ;s¡Te⁄\T>±, ìX‚Ãwüßº\T>± ñqï+‘·ø±\+ ndüeTs¡Tú\T

n+<ä˝≤˝…≈£îÿ‘ês¡T. nXÀø˘ n>∑sê«˝Ÿ\T n~Ûø±sêìï <√|æ&ûøÏ $ìjÓ÷–kÕÔs¡T.

n_Ûùwø˘es¡à\T ø√≥¢≈£î |ü&É>∑˝…‘·TÔ‘ês¡T— \+#·>=+&ÉT\T ôd’«s¡$Vü‰s¡+ #˚kÕÔs¡T—

Á|ü»\ ùde≈£î\T qj·Te+#·≈£î\T>± e÷s¡‘ês¡T. ø±k˛Ô ≈£Lk˛Ô #·<äTe⁄≈£îì,

Ç+–‘·C≤„q+ ñ+<äì, ‘Ó*$>∑\yêfi¢eTì uÛ≤$düTÔqïyêfió¢ ø£fió¢ ‘Ó]∫, |æ]øÏ‘·Hêìï

bÕs¡<√*, #˚e ‘Ó#·TÃ≈£îì, ìC≤sTTr‘√, ìØ“¤‹‘√ »yêãT<ëØ‘·q+ ø√dü+

dü+|òüT{Ï‘·+>± b˛sê&çq|ü⁄Œ& eT+∫bÕ\q edüTÔ+~. Ä\dü + #ùdÔ ô|s¡T>∑T‘·Tqï

Ä]úø£ dü+øå√uÛÑ+˝À, n|ü⁄Œ\ uÛ≤s¡+˝À C≤‹ yÓTT‘·Ô+ eTTì–b˛j˚T Á|üe÷<ä+

ñ+~.

* * *

60


‘ÓVü≤˝≤ÿ ñ<ä+‘·+ ÒeHÓ‹Ôq Á|üX¯ï\T@Á|æ Ÿ 2, 2001

Á|üC≤kÕ«eT´ <XÊ\˝À |üÁ‹ø± ùd«#·Ã¤ n‹ Á|ü<ÛëqeTsTTq Vü≤≈£îÿ eTìwæ

uÛ≤ekÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ, yêø±‡«‘·+Á‘ê´ìøÏ |üÁ‹ø± ùd«#·Ã¤ dü+πø‘·+. |üÁ‹ø£\T ìØ“¤‹‘√

‘·eT ùd«#·Ã¤qT $ìjÓ÷–+#·Tø√e≥+ eTq<X+˝À nqyêsTTr>± ek Ô+~. eTq

|üÁ‹ø£\T Á|ü|ü+#·<˚XÊ\˝À Ç‘·s¡ |üÁ‹ø£\≈£î rdæb˛e⁄. Á|üuÛ ÑT‘ê«\qT

$eT]Ù+#·≥+˝À>±ì, yês¡Ô\qT |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£ yês¡Ô\qT yÓ\¢&ç+#·≥+˝À >±ì

eTq |üÁ‹ø£\T eT+∫ Á|üe÷D≤\qT kÕ~Û+#êsTT. ìC≤ìøÏ sêC≤´+>∑ã<äΔeTsTTq

eT÷&ÉT eédüú\÷ ` #·≥ºdüuÛÑ\T, ø±s¡ ìsê«Vü≤ø£ es¡Z+, Hê´j·Teédüú #ê˝≤

es¡≈£î $|òü\eTsTTHê sêC≤´+>±ìøÏ ãj·T≥ ñqï |üÁ‹ø± eédüú eTq

Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ ªHê\T>√ bÕ<äyÓTÆ ùd«#·Ã¤qT dü«|ü]bÕ\qqT ø±bÕ&ÉT‘·T+~. ˇø£ÿ

meT¬s® ‡ø±\+˝À ‘·|üŒ eTq≈£î @Hê&É÷ |üÁ‹ø± ùd«#·Ã¤ ø=s¡e&É Ò<äT. 1975`77

eT<Ûä´ e÷Á‘·+ |üÁ‹ø£\ô|’q Ä+ø£å\T $~Û+#ês¡T. yêdüÔyê\qT Á|ü»\≈£î

n+~+#·≈£î+&Ü ôdHê‡s¡T #XÊs¡T. ÄHê&É÷ Á|üuÛÑT‘·«+ $~Û+∫q Ä+ø£å\ø£Hêï ø=ìï

|üÁ‹ø£\T dü«#·Ã¤+<ä+>± $~Û+#·T≈£îqï |ü]$T‘·T˝Ò m≈£îÿe. n+<äTπø meT¬s®˙‡

n+‘·eTsTT 1977 ˝À »q‘ê Á|üuÛÑT‘·« @s¡Œ&Ü¶ø£ ÄHê{Ï düe÷#ês¡ eT+Á‹

m˝Ÿ.¬ø. n<ë«˙ ∫s¡ø±\+ ì*#˚ yê´K´ #˚XÊs¡T. ªª$TeTà*ï ø±düÔ e+>√eTì

Ä<•ùdÔ MTs¡T @ø£+>± yÓ÷ø±fiflMT<ä <ø£{≤ìπø dæ<äΔΔ|ü&Ü¶s¡Tμμ nì n˝≤+{Ï |üÁ‹ø£\qT,

bÕÁ‹πøj·TT\qT Äj·Tq $eT]Ù+#ês¡T. Ä yê´K´˝À dü‘· + ñ+~. 1977 ‘·s¡yê‘·

|üÁ‹ø£\T eT]+‘· ìØ“¤‹>±, ìø£ÿ∫Ã>± eéVü≤]+#êj·Tqï~ yêdüÔe+. n˝≤π>

>∑‘· 24 dü+e‘·‡sê\T>± |üÁ‹ø£\ dü+K´, #·<äTes¡T\ dü+K´ #ê˝≤ ¬s≥T¢ ô|]>±sTT.

Ç{°e* >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+ eTq<X+˝À nø£åsêdüT´\ dü+K´ yÓTT<ä{ÏkÕ]>± 60

XÊ‘·+ <ë{Ï+~. @&fi¢≈£î ô|’ã&É¶ yê]˝À <ë<ë|ü⁄ eT÷&ç+≥ ¬s+&ÉTe+‘·T\ eT+~øÏ

ø=<√›>=b˛Œ nø£ås¡C≤„q+ ñ+~. á ˇs¡e&ç ø=qkÕ–‘ e#Ã |ü~ dü+e‘·‡sê\˝À

85 XÊ‘·+ nø£åsêdü ‘· kÕ~Û+#·≥+ kÕ<Ûä + ø±e#·TÃ. n+fÒ |üÁ‹ø£\qT #·~yyê]

dü+K´, düe÷»+ |ü≥¢, bÕ\q |ü≥¢ ne>±Vü≤q ø£*–qyê] dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

<ë+‘√ bÕfÒ |üÁ‹ø£\ ÁbÕeTTK´+ eT]+‘· m≈£îÿee⁄‘·T+~.


61

<XÊìøÏ XóuÛÑdü÷#·ø£+<XÊìøÏ XóuÛÑdü÷#·ø£+<XÊìøÏ XóuÛÑdü÷#·ø£+<XÊìøÏ XóuÛÑdü÷#·ø£+<XÊìøÏ XóuÛÑdü÷#·ø£+

Ç{°e* ‘·ôV≤˝≤ÿ ñ<ä+‘·+, <ëìMT<ä #Ó\πs–q s¡uÛÑdü, n+‘·≈£î$T+∫

ø√≥¢eT+~ kÕe÷q´ Á|ü»\T ‘ÓVü≤˝≤ÿ ãj·T≥ô|{Ïºq n$˙‹ u≤>√‘ê\≈£î

düŒ+~+∫q rs¡T ø=ìï Á|üXï\qT ÒeHÓ‘·TÔ‘·THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ ‘·Vü≤˝≤ÿ |ü]XÀ<Ûäq

ù|s¡T‘√ Hêj·T≈£î\qT, n~Ûø±s¡T*ï Á|ü ÀuÛÑô|{Ïº \+#ê*e«≥+ m+‘·es¡≈£î HÓ’‹ø£+>±

düeTs¡Δ j·T+ nH Á|üXï. bÕXÊÃ‘· <XÊ\˝À Ç˝≤ Á|ü ÀuÛÑô|fÒº Á|üÁøÏj·TqT ªdæº+>¥μ

n+{≤s¡T. nyÓT]ø±˝À #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À ªdæº+>¥μ Á|üÁøÏj·T <ë«sê ùdø£]+∫q

kÕøå±\qT ‹s¡düÿ]+#ês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î z eTVæ≤fi≤ b˛©düT n~Ûø±] yX´˝≤>±

q{Ï+∫ $≥T\qT Äø£]¸+# Á|üj·T‘·ï+#dæ, yêfió¢ Ä Á|ü ÀuÛ≤ìøÏ Àã&ç Xè+>±s¡+

ø√dü+ &É_“e«>±H n¬sdüTº#dæ, Hsês√|üD #dæ ø√s¡Tº eTT+<äT <√wüß\T>± ì\u…{Ïºq

dü+<äsê“¤\THêïsTT. n˝≤+{Ï πødüT\˝À b˛©düT Ò Á|ü ÀuÛÑô|{Ïº HsêìøÏ bÕ\Œ&˝≤

Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡H ø±s¡D+>± ø√s¡Tº\T eTT<ë›sTT\qT $&ç∫ô|≥º&É+ nqyêsTTr

nsTT+~. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT ` sê»ø°j·TT\≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î \+#ê\T ms¡>± #·÷|æ

Ä Á|ü ÀuÛ≤ìøÏ yêfió¢ ˝§+–q|ü⁄Œ&ÉT s¡Vü≤dü +>± M&çjÓ÷ ∫Á‘ê\T rdæ Á|ü#ês¡+

#˚j·T≥+ düãu≤ nì ø=+<äs¡T $eT]ÙdüTÔHêïs¡T. á Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+

yÓ‘·Tø√ÿyê\+fÒ z eTìwæ e´øÏÔ>∑‘· J$‘·+˝À Á|ües¡Ôq≈£î, Á|üC≤Jeq+˝À n‘·&ç

Á|ües¡Ôq≈£î eT<Ûä ñqï ‘˚&ÜqT |ü]o*+#ê*. z eTìwæ Ç‘·s¡T\≈£î Çã“+~

ø£*–+#·q+‘· es¡≈£î m˝≤ Á|üe]Ô+∫Hê n‘·DÏí eTq+ n<äT|ü⁄ #j·Tqø£ÿs¡ Ò<äT.

ˇø£yfi #·{≤ºìï ñ\¢+|òæT+∫Hê, n˝≤+{Ï ñ\¢+|òüTq e\¢ düe÷»+ qwüºb˛q+‘·

es¡≈£î<ëìï düVæ≤+#·e#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ` bı>∑ ‘ê>∑{≤ìï ìùw~Û+∫q düú\+˝À

mes¡÷ Òq|ü⁄Œ&ÉT dæ>∑¬s≥Tº ‘ê–‘˚ n<˚<√ ô|<ä› H˚s¡+>± uÛ≤$+#·≥+ ‘·>∑<äT.

|üø£ÿqTqï yê]øÏ Çã“+~ ø£*–‘ n‘·DÏï yÓ+≥H n<äT|ü⁄ #j·T≥+ düããT. n˝≤ø±ø£

mes¡÷ Òq|ü⁄Œ&ÉT ªbı>∑ ‘ê>∑sê<äTμ nH Á|üø£≥q øÏ+< n‘·ìøÏ dæ>∑¬s≥TºqT n+~+∫,

<ëìï dü«j·T+>± yÓ*–+∫, bı>∑ ‘ê>∑{≤ìøÏ Áb˛‘·‡Væ≤+∫, <ëìï s¡Vü≤dü +>±

M&çjÓ÷ rdæ ãj·T≥ô|&ç‘˚ n~ düeTs¡Δ j·T+ ø±ø£b˛e#·TÃ. n˝≤π> kÕsêsTT

ìùw<Ûä+ neT\T˝À ñqï|ü⁄Œ&ÉT ‘ê>∑T&ÉT≈£î n\yê≥T |ü&É¶ ˇø£ eTìwæì eT∫Ãø£

#düT≈£îì kÕsêsTTì Äø£s¡D>± ô|{Ïº ‘ê>∑uÀsTT+#·≥+, n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT s¡Vü≤dü +>±

<ëìï M&çjÓ÷ rdæ ‘·s¡yê‘· Hs¡+ ãHêsTT+#·≥+ nHÓ’‹ø£eTe⁄‘·T+~. m+<äTø£+fÒ

Ç˝≤+{Ï dü+<äsê“¤\˝À e´øÏÔ ˇø£yfi #·≥ºØ‘ê´ Hs¡+ #dæHê, Ä Hs¡+ #j·T{≤ìøÏ

62


Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+ »]–+~. n+‘·≈£î$T+∫ Ä Hs¡+ e\¢ qwüºb˛jT~ Á|ü<Ûëq+>±

Ä e´πøÔø±ì, düe÷C≤ìøÏ ô|<ä›>± qwüº+ ˝Ò<äT. n˝≤+{Ï e´øÏÔ>∑‘· q&Ée&çø£øÏ

dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\˝À ªdæº+>¥μ Á|üÁøÏj·T <ë«sê Á|ü ÀuÛÑô|{Ïº yês¡Ô\T>± Á|ü#ês¡+

#j·T≥+ >∑s¡Ω j·T+. nsTT‘ n$˙‹ πøe\+ e´øÏÔ>∑‘· q&Ée&çø£øÏ dü+ã+~Û+∫q

n+X+ø±<äT. \+#·>=+&ç‘·q+ düe÷C≤Hï n‘· ≤≈£î‘·\+ #düTÔqï eTVü≤e÷à].

n$˙‹e\¢ ˝≤uÛÑ|ü&˚~ sê»ø°j·T+˝À>±ì, n~Ûø±s¡+˝À>±ì ñqï e´≈£îÔ\T.

qwüºb˛jT~ düe÷»+ yÓTT‘·Ô+. n˝≤+{Ï n$˙‹ì ≈£Lø£{Ïyfi¢‘√ ô|fifl–+#·≥+,

mø£ÿ&É n$˙‹ ñHêï <ëìï XÀ~Û+∫ ãj·T≥ô|≥º&É+ bÂs¡T\+<ä] ø£s¡Ôe´+. ø±ã{Ïº

&ÉãT“ ms¡>± #·÷|æ Á|ü ÀuÛÑô|{Ïº &É_“∫Ã Ò<ë Ç|æŒ+∫, \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT

s¡+>∑Á|üyX+#dæ n¬sdüTº #kÕÔs¡T. n˝≤+{Ï kÕø£å + ø√s¡Tº À q÷{ÏøÏ q÷s¡TbÕfiófl

#Ó\T¢‘·T+~. Ç˝≤ e´øÏÔ Á|ües¡Ôq düe÷C≤ìï rÁe+>± qwüº|ü]#˚<äsTTq|ü⁄Œ&ÉT

Á|ü ÀuÛÑô|≥º&É+ |üP]Ô>± düãu…’q |üH. n~ |üÁ‹ø£\ ø£s¡Ôe´+. ‘·Vü≤˝≤ÿ ìdü‡+<Vü≤+>±

bÕÁ‹πøj·Teè‹Ô À n‘·T´qï‘· dü+Á|ü<ëj·÷\ Á|üø±s¡+ e´eVü≤]+∫+~. nsTT‘

@ kÕøå±´\T, Ä<Ûësê\T ˝Ò≈£î+&Ü ‘ê–q yÓTÆø£+˝À ø=+<äs¡T e<äs¡TuÀ‘·T\T,

ô|’s¡Mø±s¡T¢ ‘·eT Á|ü‘ê|ü+ Á|ü<ä]Ù+#·Tø√yê\H ñã˝≤≥+‘√ e÷{≤¢&çq nyê≈£î\T,

#Óyê≈£î*ï yês¡Ô\T>± ∫Á‹+#·≥+ bıs¡bÕ≥T. @~ >∑DÏ+#·<ä>∑Z<√, @ n+X¯+

ìsê<Ûës¡yÓ÷, @M ˙˝≤|üì+<ä˝À dü‘ê´dü‘·´ $X‚¢wüD #˚j·T≥+ Á|ü‹ |üÁ‹ø£

u≤<Ûä´‘·. ì»+>± &ÉãT“ rdüT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, Ä #·s¡´qT ¬øyÓTsê˝À ã+~Û+∫

ãj·T≥ô|≥º&Üìï n‘·T´‘·ÔeT »s¡ï*»+>± >∑T]Ô+∫ >ös¡$+#ê*. ø£s¡ø£+>± ‘·Vü≤˝≤ÿ

|ü]XÀ<Ûäq <˚XÊìøÏ #ê˝≤ ùde #˚dæ+~. n&ÉT>∑&ÉT>∑THê n$˙‹ Á|ü»*ï

$|üØ‘·eTsTTq yÓ‘·\≈£î >∑T]#k Ô+<äì, e´edüúqT ≈£îfiflu§&ÉTk Ô+<äì n+<ä]ø°

‘Ó\TdüT. n˝≤+{Ï n$˙‹ ≈£LbÕìï ø£|æŒô|≥º≈£î+&Ü Ä ≈£îfióflqT ãj·T≥ô|≥º&É+

#ê˝≤ nedüs¡+. n+<äTπø <˚X¯yê´|üÔ+>± ø√≥¢eT+~ kÕe÷qT´\T ‘·Vü≤˝≤ÿ

ãj·T≥ô|{Ïºq yêdüÔyê\≈£î $X‚wü+>± düŒ+~+#ês¡T. Ç~ mes√ ø£]<ä›s¡T s¡Vü≤dü +>±

ì<ÛäT\T edü÷\T #düTÔqï yês¡Ô ø±<äT. Ç~ πøe\+ ø=+<äs¡T n~Ûø±s¡T\ n$˙‹

u≤>√‘·+ ø±<äT. Ç<<√ <X s¡ø£åD˝À »s¡T>∑T‘·Tqï ìs¡¢ø£å + ø±<äT. Ç~ <X+˝À

nìï kÕúsTT\˝À, <ë<ë|ü⁄ nìï XÊK\˝À ì‘· ø£è‘· +. n+<äTπø »qkÕe÷q´+

n+‘· ñÁ<ø£+>± düŒ+~+∫+~.


63

HÓ’‹ø£+>± ‘ÓVü≤˝≤ÿ |ü]XÀ<Ûäq\T düeTs¡Δ j·T+ nsTTq|ü⁄Œ&ÉT eTs√ Á|üXï ñ

<äsTTdüTÔ+~. ‘·Vü≤˝≤ÿ ìqï>±ø£ yÓTTqï ÁbÕs¡+_Û+∫q z ∫qï Ç+≥sYHÓ{Ÿ ø£+ô|˙,

‘·Vü≤˝≤ÿ≈£î |üÁ‹ø£\T Òe⁄. {°M #Ûêqfiófl Òe⁄. ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&ÉT\T

Òe⁄— n~Ûø±s¡+˝À ñqïyêfifl\‘√ <ä>∑Zs¡ dü+ã+<Ûë\T Òe⁄. πøe\+ z yÓuŸôd’{Ÿ‘√

ÁbÕs¡+_Û+∫q z ∫qï ø£+ô|˙ #dæq Á|üj·T‘êïìï m+‘√ ø±\+>± ô|<ä› dü+düú\T>±

ì\ã&É¶ |üÁ‹ø£\T m+<äT≈£î #˚j·T Òø£b˛‘·THêïsTT? e+<ä\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\

yê]¸ø£ yê´bÕs¡+ ñqï |üÁ‹ø± dü+düú\T m+<äT≈£î n$˙‹ì yÓ*øÏrùd kÕVü≤kÕìøÏ

ˇ&ç>∑≥º Òø£b˛‘·THêïsTT? <Xyê´|üÔ+>± ñ|üÁ>∑Vü≤ #Ûêqfi¢ô|’ Ä~Û|ü‘· + ñqï dü+düú\T

@ ø±s¡D+>± \+#·>=+&ç‘·Hêìï m~]+#· Òø£b˛‘·THêïsTT? sêC≤´+>∑+ Á|ükÕ~+∫q

|üÁ‹ø± ùd«#·Ã ¤qT Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\ s¡ø£ åD ø√dü+ |üÁ‹ø£\T m+<äTe\¢

$ìjÓ÷–+#·˝Òø£b˛‘·THêïsTT? mø£ÿ&Óø£ÿ&É m+‘Ó+‘· \+#ê\T $T+>∑T‘·THêïs√,

nqTì‘· + kÕe÷qT´\T n$˙‹ ø±s¡D+>± m+‘·>± yÓ‘·\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs√,

nÁø£e÷s¡ ®q e\¢ mH√ï s¡+>±\˝À Á|üC≤ Á|üjÓ÷»Hê\T m˝≤ rÁe+>±

<Óã“‹+≥THêïjÓ÷, ‘Ó*j·Tì bÕÁ‹πøj·TT\ Òs¡T. n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT bÕs¡¢yÓT+≥T˝À,

nôd+;¢ ì+<ës√|üD\T, $yê<ë\qT >∑T]+∫ ‘·|üŒ, yêdüÔe+>± »s¡T>∑T‘·Tqï

n+XÊ\qT |üÁ‹ø£\T m+<äTø£ì >=+‘Ó‹Ô |òüTÀwæ+#·≥+ Ò<äT? ˇø£yfi m|ü⁄Œ&ÉHêï

bıs¡bÕ≥Tq ø=ìï ∫qï∫qï n$˙‹ u≤>√‘ê*ï m\T¬>‹Ô #ê{ÏHê m+<äT≈£î À‘·T>±

Ä n+XÊ\qT n<Ûä j·Tq+ #j·T≥+ Ò<äT? @ ø±s¡D+>± e´edüú ˝ÀbÕ\qT ns¡ú+

#düT≈£îì ãj·T≥ô|≥º Òø£b˛‘·THêïs¡T. z nôd+;¢ ñ|ü mìïø£≈£î ¬s+&ÉT eT÷&ÉT

ø√≥T¢ Ks¡TÃ ô|&ÉT‘·T+fÒ Ä &ÉãT“ mø£ÿ&É qT+&ç ek Ô+<√ bÕÁ‹πøj·TT\T m+<äTø£ì

Äsê rj·T Òø£b˛‘·THêïs¡T. m+<äTøÏ ≤ dü«#·Ã¤+<ä+>± |üÁ‹ø£\T ‘·eT bÕÁ‘·ì ‘êyT

|ü]$T‘·+ #düT≈£î+≥THêïsTT? á Á|üXï≈£î ìC≤j·Tr>± düe÷<Ûëq+ yÓ‘·Tø√ÿe≥+

nedüs¡+.

n~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’Hê yÓ÷En~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’Hê yÓ÷En~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’Hê yÓ÷En~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’Hê yÓ÷En~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’Hê yÓ÷E

|üÁ‹ø£\T πøe\+ Á|üø£≥q\≈£î, ñ|üHê´kÕ\≈£î Á|ü#ês¡+ Çe«≥+ C≤‹

<äTs¡<äèwüº+. dü‘ê´dü‘· ìs¡÷|üD #j·T≈£î+&Ü u≤<Ûä ‘·>∑\ kÕúHê\˝À ñqïyêfiófl

e÷{≤¢&ç+<ä+‘ê ª$dü‡qï #Ó|æŒq y˚<ä+˝≤>± eTqø£+~+#·≥+ |üÁ‹ø± eè‹Ôπø

nee÷q+. Ç+<äT≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ |üÁ‹ø£\T n~Ûø±s¡ Áø°&Éô|’q yÓ÷E

64


ô|+#·Tø√e≥+. Á|üC≤ dü+πøåeT+, Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\T |üÁ‹ø£\≈£î n‹ Á|ü<Ûëq

n+XÊ\T>± >√#·]+#·≥+ Ò<äT. πøe\+ mes¡T n+<ä ≤ …≈£îÿ‘·THêïs¡T, mes¡T

n~Ûø±sêìï ø√˝ÀŒ‘·THêïs¡T. me]~ ô|’#sTT, me]~ z≥$T Ç˝≤+{Ï n+XÊ\πø

ÁbÕ<Ûëq´+ ô|]–+~. sê»ø°j·T+, |ü]bÕ\qqT πøe\+ z ÁøÏ¬ø{Ÿ Ä≥˝≤>± |üÁ‹ø£\T

$X‚¢wædüTÔHêïsTT ‘·|üŒ »q JeHêìï u≤>∑T#Ój·÷´\qï ‘·|üqqT ‘·–q+‘·>±

Á|ü<ä]Ù+#·˝Òø£b˛‘·THêïsTT. n~Ûø±sêìï |üPõ+#˚ ‘·‘·«eTTqï düe÷»+˝À z

e÷eT÷\T |üÁ‹ø£, z kÕ<Ûës¡D bÕÁ‹πøj·TT&ÉT Ä n~Ûø±sêìï m~]+# kÕVü≤dü+

#j·T Òø£b˛‘·THêïs¡T. ˇø£yfi ∫‘·ÔXó~Δ ñHêï $wüj·T+ |ü]C≤„q+ ø£s¡Tee⁄‘√+~.

Á|üdüTÔ‘·+ nyÓT]ø±˝À düe÷»+ yÓTT‘êÔìï Á|üuÛ≤$‘·+ #ùd z s¡düe‘·Ôs¡eTsTTq

sê»ø°j·T #·s¡Ã kÕ>∑T‘√+~. |üÁ‹ø£\˝À, πs&çjÓ÷˝À, {Ï.$. #Ûêqfi¢ À, Ç+≥sYHÓ{Ÿ À

mø£ÿ&É #·÷dæHê, @ H√≥ $Hêï mìïø£\ ì<ÛäT\qT ìj·T+Á‹+#·≥+ ø√dü+ ôdHÓ≥sY

C≤Hé yÓT¬øsTTHé Á|ü‹bÕ~+∫q #·{≤ºìï >∑T]+# #·s¡Ã yÓT¬øsTTHé πøe\+ m>∑Te

düuÛÑ düuÛÑT´&ÉT. >∑‘· mìïø£\˝À ]|ü_¢ø£Hé bÕØº nuÛÑ ]úì Usês¡T #j·T{≤ìøÏ »]–q

Áô|’eTØ mìïø£\˝À C≤]®ãTwt #‘·T˝À¢ bÕØº mìïø£\˝À |üsê»j·T+ bÕ\j·÷´&ÉT

>∑<ë nì <X+˝À |üÁ‹ø£\˝À yÓT¬øsTTHé |ü≥¢ #·T\ø£q uÛ≤e+ Ò<äT. Ç|üŒ{Ïπø

mìïø£\ ì<ÛäT\ ùdø£s¡D, $ìjÓ÷>∑+, Á|ü‹ &Ü\s¡T $wüj·T+˝À $esê\T

ãj·T≥|ü&˝≤ |ü{ÏwüeTsTTq #·{≤º\T nyÓT]ø±˝À ñHêïsTT. Ks¡TÃ #·≥ºã<äΔ+>±,

ìC≤j·Tr>±H »]–Hê, mìïø£ À¢ ì<ÛäT\ $ìjÓ÷>∑+ n<äT|ü⁄ ‘·|ü⁄Œ‘√+<äì nø£ÿ&ç

|üÁ‹ø£\˝À m+‘√ Ä+<√fi¯q e´ø£ÔeTe⁄‘√+~. eTq <˚X¯+˝À mìïø£\ ì<ÛäT\

>∑T]+∫q #·{≤º\T #ê˝≤ ù|\e+>±, n<Ûë«qï+>± ñHêïsTT. ñqï ø=~›bÕ{Ï

#·{≤º\qT ñ\¢+|òæTùdÔ me]ø° @ •øå± Ò<äT. mìïø£\ KπsÃyÓ÷ nyÓT]ø±˝À, uÛ≤s¡‘Y À

<ë<ë|ü⁄ πø˝≤ ñ+~! eTq s¡÷bÕsTT ø=qT>√\T XøÏÔØ‘ê´ #·÷ùdÔ eTq Ks¡TÃ

nyÓT]ø±ø£+fÒ ◊<äT¬s≥T¢! nyÓT]ø±‘√ b˛*ùdÔ eTq C≤rj·÷<ëj·T+ <ë<ë|ü⁄ 20e

e+‘·T. nsTTHê á Ks¡TÃqT >∑T]+∫, <ëìe\¢ yê´|æ+∫q n$˙‹ì >∑T]+∫

|üÁ‹ø£\≈£î NeT≈£î{Ïºq≥T¢ Ò<äT. á ø£ÿ ñ<ëVü≤s¡D #ê\T eTq |üÁ‹ø£\T m+‘·>±

$|òü\eTe⁄‘·THêïjÓ÷ ‘Ó\|ü{≤ìøÏ. <X+ e÷s¡T‘√+~. nø£ås¡C≤„q+ ô|s¡T>∑T‘√+~.

n$˙‹ n+‘·+ ø±yê\ì, eT+∫bÕ\q ø±yê\ì Á|ü»\˝À ã\eTsTTq ø√¬sÿ

ñ+~. bÕ\q ù|s¡T‘√ <√|æ&û »s¡T>∑T‘√+<äqï ne>±Vü≤q ñ+~. n+<äTπø ‘ÓVü≤˝≤ÿ≈£î

n+‘· $X‚wü ÁbÕ#·Ts¡ + \_Û+∫+~. |üÁ‹ø£\T ≈£L&Ü e÷s¡T‘·Tqï Á|ü»\ eTH√dæú‹øÏ


65

n<ä›+ |ü{≤º*. <äTwüŒ]bÕ\qô|’ »q kÕe÷Hê´ì≈£îqï ø£dæì ìsêàD≤‘·àø£+>±

e´edüú Á|üøå±fiq ø√dü+ eT[fl+#ê*. Òø£b˛‘ ô|s¡T>∑T‘·Tqï kÕ+πø‹ø£ $»„q+‘√,

á düe÷#ês ¡ j·TT> ∑+˝À, á Ç+≥sYH Ó{ Ÿ Á| ü| ü+# ·+˝À | ü Á‹ø £\T

ìØ«s¡ eTsTTb˛‘êsTT. mìï ÀbÕ\THêï eTq<X+˝À |üÁ‹≈£\T ùd«#·Ã¤>±, ìØ“¤‹>±

e´eVü≤]+# dü+Á|ü<ëj·÷ìï nqTdü]+#êsTT. |üÁ‹ø£\T Á|üC≤kÕ«eT´+˝À HÓ’‹ø£

$\Te\≈£î Á|ürø£\T. |üÁ‹ø£\T n<äT“¤‘·yÓTÆq Äj·TT<Ûë\T. Ä Äj·TT<Ûë\T

<Ûäs¡àb˛sê≥+˝À Á|ü»\ |üø£å+ eVæ≤+#·ø£b˛‘ ùd«#·Ã¤ n+‘·]+∫b˛‘·T+~. ‘ÓVü≤˝≤ÿ

ñ<ä+‘·+ eTq≈£î H˚]Œq n‹ô|<ä › >∑TDbÕsƒ ¡+ Ç<˚. eTq düeTdü´\≈£î

|ü]cÕÿsê\THêïsTT. yê{Ïì Á|ü»\eTT+<äT ô|≥º&É+, »Hê_ÛÁbÕj·÷ìï ≈£L&É>∑≥º&É+

|üÁ‹ø£\ ø£s¡Ôe´+.

* * *

66


Ä‘·àq÷´q‘· ø±<äT,

ne>±Vü≤q H{Ï nedüs¡+

Ç+‹+‘Ó’ e≥T&ç+‘Ó’ nqï≥T¢>± ô|]– düsê«+‘·sê´$T nsTTq n$˙‹ì

ì]®+#ê\+fÒ, <ëì dü«s¡÷|ü dü«uÛ≤\qT Äø£[+|ü⁄ #düTø√yê*. e{Ïºe÷≥\‘√

n$˙‹ b˛<äT. <ëìøÏ ø±e\dæ+~ düŒwüºyÓTÆq ne>±Vü≤q, ì]›wüºyÓTÆq $<ÛëHê\T,

dü+düÿs¡D\T, H{Ï düe÷»+ rÁeyÓTÆq bÕ\q dü+øå√uÛ≤ìï m<äTs=ÿ+≥T+~.

sê»éédüú yÓ’|òü\´+ ˇø£ ø±´q‡s¡T yê´~Û ˝≤+{Ï~. Ä yê´~Û Á|ü<Ûëq \ø£åD+

eTq≈£î düs¡«Á‘ê ø£ì|æ+# n$˙‹. n+fÒ ø±´q‡s¡T yê´~Û |”&ç‘·T&çøÏ rÁeyÓTÆq

H=|æŒ ø£\>∑≥+˝≤+{Ï<äqïe÷≥. H=|æŒì ‘·–Z+∫ s√–øÏ ñ|üXeTq+ ø£*–+∫q≥T¢>±,

n$˙‹ì ìs√~Û+# @sêŒ≥T¢ #j·÷*. nsTT‘ s√–ì s¡øÏå+#ê\+fÒ H=|æŒøÏ eT+<äT

ÇùdÔ #ê\<äT. <ëì‘√bÕ≥T ø±q‡s¡T ø£D≤\qT X¯ÁdüÔ∫øÏ‘·‡ <ë«sêH√, Wwü<Ûë\

<ë«sêH√, πs&çjTwüHé ∫øÏ‘·‡ <ë«sêH√ HêXq+ #j·÷*. n˝≤π> sê»´ eédüú Àì

s¡T>∑à‘·\qT s¡÷|ü⁄e÷|ü{≤ìøÏ Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düÿs¡D\qT #|ü{Ïº bÕ\q Á|ü»\≈£î

»yêãT<ëØ>± ñ+&˝≤ r]Ã ~<ë›*. á ¬s+&ÉT ∫øÏ‘·‡\qT @ø£ø±\+˝À neT\T

#dæq|ü⁄& s¡T>∑à‘·qT ìs¡÷à*+#·>∑\+. áHê&ÉT ~q|üÁ‹ø£ À Ä>∑düTº 16q l<ÛäsY>±s¡T

y˚dæq n<äT“¤‘·yÓTÆq ø±s¡÷ºHéqT Á|ü#·T]+#ês¡T. sêh|ü‹, Á|ü<Ûëq #Ó≥TºMT<ä

düTs¡øÏå‘·+>±, #‘·T˝À¢ ‘·TbÕ≈£î\‘√, q&ÉT+ #·T≥÷º ‘·÷{≤\ u…\Tº\‘√ ≈£Ls¡TÃì ñ

+{≤s¡T. #Ó≥TºøÏ+<ä n$˙‹ nH ô|<ä›|ü⁄* ns¡“¤ø£+>± ñqï bÂs¡TDÏí $T+π>düTÔ+≥T+~.

ø±fifl qT+∫ q&ÉT+<ëø± |ü⁄*H√{À¢ ∫øÏÿq Ä nuÛ≤>∑T´&ç ‘·\, #‘·T\T e÷Á‘·+

ãj·T≥ ñ+&ç, n‘·&ÉT \uÀ~uÀeT+≥T+{≤&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT #Ó≥TºMT<ä ≈£Ls¡TÃqï eTq

ô|<ä›\T yêfi¯fl ‘·TbÕ≈£î*ï, ‘·÷{≤*ï yê&É≈£î+&Ü Ä kÕe÷qT´&ç‘√ ªªb˛sê≥+

#ÓsTT´! <ëìï n+‘·+ #ÓsTT´μμ nì Hê≥ø°j·T+>± n]∫ dü\Vü‰*düTÔ+{≤s¡T. Ç~

ì»+>± H{Ï |ü]dæú‹øÏ <äs¡ŒD+. yÓsTT´ e÷≥\ø£Hêï ˇø£ #·ø£ÿì e´+>∑ ∫Á‘·+

yêdüÔyêìï Á|ü‹_+_düTÔ+~.

Á|ü» Ò u≤<ÛäT´˝≤...?Á|ü» Ò u≤<ÛäT´˝≤...?Á|ü» Ò u≤<ÛäT´˝≤...?Á|ü» Ò u≤<ÛäT´˝≤...?Á|ü» Ò u≤<ÛäT´˝≤...?

n$˙‹ MT<ä b˛sê{≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ô|<ä›\ ñ|üHê´kÕ\˝À, ñ∫‘·

ôdô|º+ãsY 1, 1997


67

dü\Vü‰\˝À qs¡à>∑s¡“¤+˝À ø£ n_ÛÁbÕj·T+ <Ûä«ìdüTÔ+~. ªªn$˙‹øÏ bÂs¡T Ò ø±s¡D+,

yêfiófl \+#ê*e«≥+ e\q, #‘·T\T eTT&ÉT#·Tø=ì ≈£Ls√Ãe≥+ e\q n$˙‹

ô|s¡T>∑T‘√+~— Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ, #·{≤ºìøÏ, n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>±ìøÏ Bì˝À u≤<Ûä ‘·

Ò<äTμμ nqï uÛ≤e+ Á|üdüTŒ¤≥eTÚ‘·T+~. n$˙‹ düsê«+‘·sê´$T— Bìe\¢ bÂs¡T&çøÏ

y<äq, kÕe÷qT´&çøÏ nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘êsTT. H‘·\T, n~Ûø±s¡T\ nÁø£eT dü+bÕ<äq,

Ä]úø£ s¡+>∑+˝À ì»yÓTÆq b˛{° ø=s¡e&ç Á|ü>∑‹ düÔ+uÛÑq, C≤|ü +e\¢ nkÂø£s¡ +,

ø=+<ä] nÁø£eT dü+bÕ<äq e\¢ $T–*q yêfi¢ô|’ <äTÁwüŒuÛ≤e+... Çe˙ï eTq≈£î

‘Ó\TdüT. @ s√E @ bÂs¡T&ÉT @ Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷ìøÏ @ ∫qï |üìøÏ yÓ[flHê

m<äTs¡j˚T´ \+#ê\ u≤>√‘·+, y˚~Û+|ü⁄, nee÷q+ eTq+<ä]ø° nqTuÛÑey˚T.

eT+&É\ ø±sê´\j·÷ìøÏ ìyêdü+ dü]º|òæπø{Ÿ ø√dü+ ø±e#·TÃ. s¡yêD≤ ø±sê´\j·T+˝À

Á&Ó’$+>¥ …’ôdqT‡ ø√dü+ ø±e#·TÃ. |ü≥ºD≤_Ûeè~Δ dü+düú Ä|ò”düT˝À ÒW≥T bÕ¢qT

eT+ps¡T ø√dü+ ø±e#·TÃ. s√&ÉT¶ MT<ä b˛©düT\øÏ#Ã e÷eT÷\T ø±e#·TÃ. |üqTï

ø£{Ïº+#·T≈£îH yêDÏ»´, m¬ø’‡CŸ XÊK\≈£î ø±e#·TÃ. Ç+{Ïø√, u≤$ø√ $<äT´‘Y ø£HÓø£åHé

Çe«{≤ìøÏ ø±e#·TÃ. f…*bò Hé ø£HÓø£åHé ø√dü+ ø±e#·TÃ. ø√s¡Tº À rs¡TŒ Á|ü‘·T\

ø√dü+ ø±e#·TÃ... Ç˝≤ ì‘· J$‘·+˝À \+#·+ Çe«e\dæq |ü]dæú‘·T*ï @ø£s¡Te⁄

ô|&ç‘ ˇø£ Á>∑+<∏ä+ yÓTT‘·Ô+ #ê\<äT. q÷{ÏøÏ ‘=+u…’ dü+<äsê“¤\˝À \+#·+ Çe«ø£

‘·|üŒ&É+ Ò<äT. bÂs¡T&çøÏ >∑‘· +‘·s¡+ ñ+&É≥+ Ò<äT. Ä eT<Ûä ª uÛ≤s¡rj·TT&ÉTμ

nì ˇø£ dæìe÷ e∫Ã+~. Ç‘·s¡ uÛ≤wü À¢ ≈£L&Ü Ä dæìe÷ e∫Ãq≥T¢ $HêïqT.

eTq $X‚¢wüD ø√dü+ Ä dæìe÷˝À ‘·+Á&ç bÕÁ‘· Àì ø£eT ŸVü‰düHé ˇø£ >=|üŒ <X

uÛÑ≈£îÔ&ÉT. düTuÛ≤wt#·+Á<äuÀdt kÕú|æ+∫q ªÄC≤<é Væ≤+<é ªbòÂCŸμ ˝À dü«‘·+Á‘·+

ø√dü+ b˛sê&çq Ms¡ jÓ÷<ÛäT&ÉT ‘·q ≈£î≥T+ã+‘√ dü«Á>±eT+˝À e´ekÕj·T+

#˚düT≈£î+≥÷ dü+‘√wü+>± ìedædüTÔ+{≤&ÉT. ˇø£Hê&ÉT e+≥ #˚düTÔ+&É>± >±´dt

dæ*+&ÉsY Vü≤sƒê‘·TÔ>± ù|* ≈£îe÷¬sÔ efi¯ó¢ rÁe+>± ø±*b˛‘·T+~. <ä>∑Zs¡Tqï

Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‹øÏ rdüT¬øfi‚Ô nø£ÿ&ç &Üø£ºs¡T \+#·+ n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. &É_“#Ã XøÏÔ ñ

Hêï, ìC≤j·Tr>∑\ <XuÛÑ≈£îÔ&ÉT ø±ã{Ïº ‘·+Á&ç \+#·+ Çe«&ÉT. &Üø£ºs¡T ÁbÕD≤bÕj·T

dæú‹˝À ≈£L&Ü yÓ’<ä + #˚j·T≈£î+&Ü, n–ï Á|üe÷<ä+ ø±ã{Ïº b˛©düT dü]º|òæπø≥T

ø±yê\ì C≤|ü + #kÕÔ&ÉT. b˛©düT n~Ûø±] \+#·+ Çe« Ò<äì Á>±e÷~Ûø±] qT+∫

ìy~ø£ ‘ÓeTàì |ü+|ü⁄‘ê&ÉT. ∫e]øÏ |ü⁄D´ø±\+ ø±düÔ >∑‹+∫ ≈£îe÷¬sÔ eTs¡DÏdüTÔ+~.

ÇB Ä ∫Á‘·+˝Àì ˇø£ düìïyX+. Ç~ ì»+>± j·T<ësêúìï ∫Á‹s# dü+|òüT≥q.

68


n+fÒ \+#·+ Çe«≈£L&É<äì ;Ûwæà+#·T≈£Ls¡TÃ+fÒ »q kÕe÷Hê´ìøÏ m+‘·{Ï $|ü‘·TÔ\T,

qwüº+ yê{Ï\T¢‘êjÓ÷ eTq≈£î uÀ<Ûä|ü&ç+~. Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝ÀqT #êe⁄ã‘·T≈£î\

düeTdü m<äTs¡T ø±ø£b˛e#·TÃ ø±ì düø±\+˝À Hê´j·T+ ø√πs bÂs¡T&ÉT \+#·+

Çe«ø£b˛‘ n‘·&çøÏ m<äTs¡jT´~ y~Û+|ü⁄, C≤|ü +, ndüVü≤q+, y<äq Ò. <ëìï

‘·≥Tºø√ Òø£ q÷{ÏøÏ ‘=+uÛ…’eT+~ ˝§+–b˛e\dæek Ô+~. n+<äT≈£î bÂs¡T*ï ‘·|ü⁄Œ

|ü≥º≥+ nHê´j·T+— ªyÓTT>∑TDÏí ø={Ïº yÓTT>∑kÕ\¬øøÏÿq≥T¢>±μ ñ+≥T+~. n˝≤π> #ê˝≤

eT+~ ‘·eT yê´bÕs¡yÓ÷, |ü]ÁX¯yÓ÷ q&ÉbÕ\+fÒ \+#·+ Çe«≥+ ‘·|üŒìdü]

ne⁄‘√+~. ø£ ∫qï yê´bÕ] yêDÏ»´ |üqTï XÊK˝À ]õÁùdºwüHé #sTT+#·Tø√yê\+fÒ

\+#·+ ‘·|üŒìdü]. n+fÒ |üqTï ø£{≤º\Hêï \+#·+ Çyê«*! n˝≤π> ˇø£ |ü]ÁXeT

ô|{Ïºq|ü⁄&ÉT mH√ï …’ôdqT‡\T, |ü]à≥T¢, ‘·ìF\T H{Ïø° ø±yê*. u≤sTT\sY düTs¡øÏå‘·+>±

ñ+<äì ‘·ìœ #j·÷\+fÒ Ä ÇHéôdŒø£ºsY≈£î \+#·+ Çyê«*. $<äT´‘·TÔ yÓ’]+>∑T

u≤>∑T+<äì øÏ‘êãT Çyê«\+fÒ Ä ÇHéôdŒø£ºsY≈£î \+#·+ Çyê«*. \+#·+‘√ Ä–b˛jT

düeTdü ø±~~. ø√≥¢ ô|≥Tºã&ç ô|{Ïº, J$‘ê Òï |üD+>± ô|fÒº bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô

\+#·+ Çe«≈£î+&Ü @<Ó’Hê Ä|ò”düT≈£î yÓ[‘ n‘·DÏí ˇø£ |ü⁄s¡T>∑T˝≤>±H√, <=+>∑

˝≤>±H√, _Ûø£å≈£î&ç ≤>±H√ #·÷kÕÔs¡T. ø£ dü+ ne‘·* eTìwæì eTsê´<ä>± |ü\Tø£]+∫

≈£Ls√ÃeTq≥+ ø±ì, @ düVü‰j·T+ #˚j·T>∑\yÓ÷ ø£qTø√ÿe≥+ ø±ì »s¡>∑<äT.

<˚XÊìï Áù|$T+∫, Á|üuÛÑT‘√«<√´>±ìï ø√s¡≈£î+&Ü, ô|≥Tºã&ç ô|{Ïº ñbÕ~Ûø£\Œq

#<ë›eTì, Ä $<Ûä+>± kÕ«$T ø±s¡ +, dü«ø±s¡ + HÓs¡ys¡TÃ≈£î+<ëeTì eTT+<äT≈£î

e#Ã yêfifl≈£î m<äTs¡jT´~ n&ÉT>∑&ÉT>∑THê n&ÉT¶>√&É Ò. |ü]ÁXeT ô|{≤ºø£ kÕúìø£

sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\qT+&ç M~Û sö&û\ <ëø± n&ç–+< ‘·&Ée⁄>± &ÉãT“\T Çe«ø£b˛‘

@Hê&ÉT me&ÉT |ü]ÁXeT eT÷sTT+#kÕÔ&√, mø£ÿ&É @+ ‘·>±<ë ‘ÓkÕÔ&√, @ sö&û

πs|ü⁄ XÊdüqdüuÛÑT´&√, eT+Á‘·e⁄‘ê&√ ‘Ó*j·Tì uÛÑj·T+. \+#·+ Çe«≈£î+&Ü kÕVü≤dü+

#ùdÔ ô|≥Tºã&ç ô|{Ïºq ùwsY Vü≤√\¶s¡¢øÏ, ñbÕ~Û bı+<äT‘·Tqï ø±]à≈£î\øÏ @+ eTT|ü⁄Œ

yê{Ï\T¢‘√+<äqì uÛÑj·T+. á $<Ûä+>± \+#·>=+&ç‘·q+ Ä]úø£ Á|ü>∑‹øÏ rÁe

nes√<Ûä+>± |ü]D$T+∫+~. ìC≤j·Tr|üs¡T …’q eT+Á‘·T˝À¢, n~Ûø±s¡T˝À¢ dü+Á|ü~ùdÔ

ªªm˝≤>√˝≤ øÏ+~ yêfiflì, ô|’ yêfiflì dü+‘·è|æÔ|üs¡#·ej·÷´, Òø£b˛‘ Ç~ »s¡>∑≥+

ø£wüº+. HqT #j·÷\ì Á|üj·T‹ï+∫Hê πs|ü⁄ eT∞fl me&√ ˇø£&ÉT n&ÉT¶|ü&É‘ê&ÉT.

Ò<ë HêMT<ä |æ{°wüqT¢ ô|&É‘ê&ÉT. á >=&Ée+‘ê m+<äT≈£îμμ nì dü\Vü‰ ÇkÕÔs¡T.

n+fÒ \+#·+ Òø£b˛‘ |üì »s¡>∑<äT. Ç<=ø£ Vü≤+‘·≈£î&ç ‘·TbÕøÏ ‘·÷{≤˝≤+{Ï~.


69

<ëqTï+∫ s¡ø£åD ø±yê\+fÒ nqTø£åD+ nÁ|üeT‘·Ô+>±, uÛÑj·T+ uÛÑj·T+>±, _‘·T≈£î

_‘·T≈£îeT+≥÷ >∑&ÉbÕ*. Vü≤‘· #ùdyê&ÉT mìï Á|üj·T‘êï\T #dæHê $»j·T+

bı+<ä{≤ìøÏ ø£ÿ ø£åD+ neø±X+ #ê\T. s¡ø£åD ø√πsyê&ÉT Á|ü‹ø£åD+ n<äèwüºe+‘·T&ÉT

ø±yê*. ‘=+u…’‘=$Tà~ kÕs¡T¢ ‘·|æŒ+#·T≈£îHêï, e+<√kÕ] ‘·÷{≤ ‘·–*‘˚

ã …’b˛‘ê&ÉT. n|ü⁄Œ&É‘·&çøÏ 99 e÷s¡Tÿ\T sêe⁄. düTHêï e÷s¡Tÿ Ò $T– Ò~.

n+<äTπø n‘· ~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T yπs >∑‹ Òø£, \+#·+ Çe«ø£b˛‘ »]π> qcÕºìï,

Ä|ü<äì uÛÑ]+#· Òø£ <ëìøÏ ˝§+–b˛‘·THêïs¡T. n˝≤π> Á|üuÛÑT‘·«+ Ä]úø£ ìs¡íj·÷\T

#ùd $wüj·÷\˝À ` n+fÒ ø±+Á{≤≈£îº\T, …’ôdqT‡\T, øÏ¢j·T¬sqT‡\T ñqï#√≥,

\+#·+ Çe«ø£b˛‘ |üì »s¡>∑<äT. ∫e]øÏ {À Ÿπ>≥T ˝≤+{Ï #√≥¢ ≈£L&Ü Ç~

‘·|üŒ≥+ Ò<äT. \+#·+, sê»ø°j·T Á|üyTj·T+ nìï#√≥¢ nìyês¡ yÓTÆb˛j·÷sTT.

eTq sêh+˝ÀH mH√ïkÕs¡T¢ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, >∑÷+&Ü\T ø£*dæ ndü\T f…+&És¡T¢

Á|ü‘·T´s¡Tú\≈£î n+<ä≈£î+&Ü #j·T≥+ >∑T]+∫ |üÁ‹ø£ À¢ #·~yê+. n+fÒ <äøÏåD

düeT]Œ+#·Tø√ø£b˛‘, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&çøÏ ˝§+>∑ø£b˛‘ <X+˝À <ë<ë|ü⁄ nìï

ÁbÕ+‘ê˝À¢, Á|üuÛÑT‘·«+˝À |üì »s¡>∑<äT. ø±+Á{≤≈£îº, …’ôdqT‡, |ü]ÁXeT <äø£ÿ<äT.

Ç+<äTe\¢ ùd«#êÃ¤ yêDÏ»´+˝À ø±e\dæq ì»yÓTÆq b˛{° ø=s¡e&ÉT‘√+~. f…+&És¡T

Òø£ …’ôdqT‡ Ksês¡T ø±uÀjTeTT+< |òü ≤Hê yê&çøÏ U≤j·T+ nsTT+<äì, eTT&ÉT|ü⁄\T

eTT{≤ºj·Tì, b˛{° ø£+{Ï‘·T&ÉT|ü⁄ #·s¡ e÷Á‘·yTqì $+≥÷+{≤+. ∫e]øÏ »]π>~

n<. n+fÒ \+#·+ e\¢ Ks¡TÃ ô|s¡>∑≥+, Òø£b˛‘ C≤|ü + »s¡>∑≥+ e÷Á‘·yT

ø±<äT. ndü\T Ä]úø£s¡+>∑+˝À b˛{° ˝À|æ+∫, $ìjÓ÷>∑<ës¡¢øÏ, »q kÕe÷Hê´ìøÏ

rÁe qwüº+ »s¡T>∑T‘√+~. edüTÔe⁄\˝À HêD´‘· ˝À|ædüTÔ+~. ˝Ò<ë KØ<äT

ô|s¡T>∑T‘√+~. >∑‘· 5 <äXÊu≤›\˝À á …’ôdqT‡ |ü]à≥T ` ø√{≤\ sê»´+˝À á

$<Ûä+>± n$˙‹ $Xè+K\+>± ô|]– Ä]úø£ e´edüú n‘· ≤≈£î‘·\eTsTT+~. <X

bÂs¡T\T rÁe+>± qwü ºb˛j·÷s¡T. n+<äT πø <˚X ¯+˝À á eT<Û ä ´<ëø±

Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑eT+fÒ n+‘· yÓ÷E. ˇø£ ;<ä<X+˝À Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±s¡eT+fÒ ñ+&

>±¢eTs¡T‘√bÕ≥T, Á|üuÛÑT‘·«+˝À ñ<√´>∑+ #ùdÔ |ü<ä$ì <äT]«ìjÓ÷>∑+ #j·Te#·TÃ.

\+#ê\T j·T<∏#·Ã>± dü+bÕ~+#·e#·TÃ. J‘·+ ø£+fÒ ‘·+ m≈£îÿe— |ü≥Tºã&É‘êeTqï

uÛÑj·T+ Ò<äT. n+<äTπø |üØø£å À¢ ã{°º |ü{Àº, ø±|” ø={Àº, \+#·+ Ç#√Ã dæbòÕs¡T‡

bı+<√ ` @<√ ˇø£s¡ø£+>± Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑+˝À #sê\qï ‘·|üq. \ø£å ≤~ eT+~

m˝≤>√˝≤ Ç˝≤ ñ<√´>∑+ ø√dü+ mø£ÿì >∑&É|ü Ò<äT. ‘=ø£ÿì n&É¶<ë] Ò<äT. ø£kÕ]

70


\+#·+ Ç∫Ã ñ<√´>∑+˝À #sêø£ Çø£ n‘·>±&ç n$˙‹øÏ n+‘·+ Ò<äT. ìC≤j·Tr>±

ñ<√´>∑+ bı+~Hêdüπs, \+#·+ rdüT≈£î+fÒ n+‘ê ≤uÛÑyT. ndü\T •ø£å |ü&ÉT‘·T+<äqï

uÛÑj·Ty˚T ˝Ò<äT. \+#·+ rdüTø√≈£î+fÒ Á|ü‘˚´ø£+>± >∑T]Ô+|ü⁄>±ì, Á|üuÛÑT‘·«+˝À

eTqqï>±ì Òe⁄. Òø£b˛>± ªªyê&ÉT ‹ø£ÿyê&Éj·÷´ ‘·qT ‹q&ÉT, Ç+ø=ø£DÏí ‹qìe«&ÉT.

<˚X¯+ yÓTT‘êÔìï ‘êH˚ ñ<äΔ]+∫q≥T¢>± bò˛Eμμ nì ádü&ç+|ü⁄. mø£ÿ&É

ìC≤j·Tr|üs¡T&ÉT n&ÉT¶|ü&É‘ê&√qì ìs¡+‘·s¡+ y~Û+|ü⁄. eT∞fl eT∞fl ã~©\T.

m+<äs√ n~Ûø±s¡¢øÏ eT÷&ÉT HÓ\¢ø=ø£kÕ], Äs¡T HÓ\¢ø=ø£kÕ] ã~©\T #·÷düTÔHêï+.

yê{Ï À n~Ûø£ uÛ≤>∑+ Ä n~Ûø±s¡T¢ eTT≈£îÿ≈£î dü÷{Ï>± b˛sTT, n$˙‹ì e´‹πsøÏ+∫,

ìC≤j·Tr>± Á|üC≤dü+πøåeT+ ø√dü+ |üì#˚ùd kÕVü≤dü+ #˚XÊs¡qï ø±s¡D+>±H˚!

ˇø£ ñ<√´– ìC≤j·Tr>± ñ+&É≥+ e\¢, Á|ü»\øÏ #·≥ºã<äΔ+>±, <Ûäs¡àã<äΔ+>± ùde

#j·T≥+ e\¢ n‘·&çøÏ ø£*π> ˝≤uÛÑqcÕº\T, n‘·&ÉT n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≥+ e\¢

n‹&çøÏ ø£*π> ˝≤uÛÑqcÕº\T C≤Á>∑‘·Ô>± uÒØE y˚dæq≥¢sTT‘˚, n$˙‹|üs¡T&çøÏ

$|üØ‘·yÓTÆq ˝≤uÛÑ+ e⁄+<ä @ qwüºeT÷ ø£wüºeT÷ Ò<äì düT\uÛÑ+>± ‘*b˛‘·T+~.

n˝≤π> ìC≤sTTr|üs¡T&çøÏ... y~Û+|ü⁄, ø£ø£åkÕ~Û+|ü⁄, ã~©\T, nee÷Hê\T, y<äq\T

#ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À ‘·|üŒeì uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. á H˚|ü<∏ ä´+˝À eTq+

nãT“s¡|ü&Ée\dæ+~ Ç+‘·eT+~ m+<äT≈£î \+#ê\T rdüT≈£î+≥THêïs¡ì ø±<äT. á

|ü]dæú‘·T\˝À ≈£L&Ü ˙‹ ‘·|üŒ≈£î+&Ü Ç+‘·eT+~ m˝≤ ñ+&É>∑\T>∑T‘·THêïs¡ì !

<X+ »HêuÛ≤˝À >±ì, ñ<√´>∑T\˝À >±ì, sê»ø°j·T+˝À ñqïyêfifl˝À>±ì H{Ïø°

n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T |ü]dæú‘·T\T dü]>±Z ñ+fÒ ìC≤j·Tr>± ñ+{≤s¡T. eT+∫øÏ

s¡ø£åD, #Ó&ÉTøÏ •ø£å Òì e´edüú À düVü≤»+>±H ø±\Áø£yTD≤ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≥yÓ÷,

˝§+–b˛e&ÉyÓ÷ »s¡T>∑T‘·T+~. n+<äTπø <X+˝À @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À n$˙‹øÏ

˝§+>∑ì yêfiófl, ø=<√›>=b˛Œ \+#·+ Ç∫Ã |üì#sTT+#·Tø√ì yêfiófl ns¡T<äT. n+<äT≈£î

eTq*ï eTq+ ‘·|ü⁄Œ|ü≥Tºø√e≥+, <˚X¯+˝À Á|ü»\+‘ê <=+>∑\qTø√e≥+

nqedüs¡eTì Ä‘·àVæ≤+dü, Ä‘·àq÷´q‘· ‘·|üŒ yêdüÔyê*ï Á|ü‹_+_+#·<äT. düeTdü ì

|ü]wüÿ]+#·<äT. eTq≈£î H&ÉT ø±e\dæ+~ C≤‹ Ä‘·à$XÊ«kÕìï eT]+‘·>± ≈£î+>∑Bùd

q÷´q‘ê uÛ≤e+ ø±<äT. |ü]dæú‘·T*ï dü]>±Z Äø£[+|ü⁄ #düT≈£îH Ä‘·à$eTs¡Ù, $wüj·T

|ü]C≤„q+ <ëqTï+∫ |ü⁄fÒº düeTÁ>∑ |ü]cÕÿsê\T, dü+düÿs¡D\T.

@ sêj·T‘H+...?@ sêj·T‘H+...?@ sêj·T‘H+...?@ sêj·T‘H+...?@ sêj·T‘H+...?

n$˙‹ e\¢ •ø£å ñ+<äqï uÛÑj·÷ìï ‹|üs¡T\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ ñ+<äqï $XÊ«kÕìï


71

ø£*–+#·q+‘·es¡≈£î mìï ñ|üHê´kÕ*∫ÃHê Á|üjÓ÷»q+ X¯Sq´+. øö{Ï\T´&ç

ns¡úXÊÁdüÔ ø±\+ qT+&ç H{Ïes¡≈£î, n_Ûeè~Δ #Ó+~q <XÊ\ qT+&ç uÛ≤s¡‘Y e+{Ï

;<ä <XÊ\ es¡≈£î, nìï ø±˝≤\˝ÀqT, nìï düe÷C≤\˝ÀqT Ç< dü‘· +. n$˙‹ì

‘=\–+# eT+Á‘·<ä+&Ü ÒMT ñ+&Ée⁄. ìHê<ë\T <ëìï n+‘·yÓTT+~+#·e⁄. eTìwæ

Á|ües¡Ôqì eT+~ dü+πøåeT ø√dü+ Áø£eTã<äΔ+ #ùd sê»´ e´edüú ÒìHê&ÉT n$˙‹

U≤j·T+>± e]Δ\T¢‘·T+~. eTq<˚X¯+˝À H˚&É<˚ »s¡T>∑T‘√+~. »q kÕe÷Hê´ìï

nqT~q+ |”&çk Ô+~. dü¬s’q dü+düÿs¡D*ï düeTÁ>∑+>± #|ü≥ºq+‘· es¡≈£î mìïkÕs¡T¢

mìï Á|üuÛÑT‘ê«\qT z&ç+∫ ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘ê«\qT mqTï≈£îHêï Á|ü»\≈£î n$˙‹ u≤<Ûä

‘·|üŒ≥+ Ò<äT. ∫es¡≈£î Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ Á|ü»\≈£îqï $XÊ«dü+ dü&É*b˛‘√+~.

ª@ sêj·TsTT‘H$T |üfiSfl&É>=≥Tºø√e{≤qøÏμμ mes¡T ¬>*ùdÔH$T »]π>~ ˇø£fÒ>±!

nqï ìsêX yê´|æÔ #Ó+<äT‘√+~. á H|ü<∏ä +˝À n$˙‹ì Xówüÿ, ìHê<ë\‘√qT,

yê>±&É+ãs¡+‘√qT, ∫‘·ÔXó~Δ Òì yê>±ΔHê\‘√q÷, Ä˝À#·q Òì ñ‘·Ôs¡ ≈£îe÷s¡

Á|ü»„\‘√qT m<äTs√ÿ ÒeTT. n$˙‹ nqï uÛÑ÷‘êìï n+‘·yÓTT+~+#·≥+ nkÕ´<ÛäyTMT

ø±<äT. n+<äT≈£î ø±e\dæ+~ ∫‘·ÔXó~Δ, BÛXøÏÔ, <XuÛÑøÏÔ, düŒwüºyÓTÆq ne>±Vü≤q. n$

ø=s¡e&çq|ü⁄Œ&ÉT eTq+ u≤<Ûä ‘·q+‘ê Á|ü»\ MT<ä≈£î HÓ{Ïº ñ|üHê´kÕ\‘√ ø±\+

>∑&ÉT|ü⁄‘êeTT. Á|ü‹kÕ] Á|ü»*ï eTuÛÑ ô|&ÉT‘·T+{≤eTT. |òü*‘·+ e÷Á‘·+ XSq´+.

ÄXÊuÛÑ+>∑+ #Ó+~q Á|ü»\T eT]+‘·>± e´edüú |ü≥¢ $XÊ«kÕìï ø√˝ÀŒ‘ês¡T. n+<äTπø

á dü«s√í‘·‡yê\ dü+<äs¡“¤+>± n$˙‹|ü≥¢ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq #·s¡Ã |ü]cÕÿsê\≈£î

<ë]rùd~>± ñ+&Ü*.

* * *

72


Ä<ÛäTìø£ Á|ü|ü+#·+˝À ã‘·ø£>∑\>∑≥+ n<äèwüº+. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ˇø±j·Tq

{≤ ŸkÕºjYTøÏ z ÒK sêdü÷Ô ªªMTs¡T J$+∫ ñqï ø±\+˝À ã‘·ø£≥+ Hê n<äèwüº+μμ

nHêï&É≥. H{Ï Á|ü|ü+#·+˝À n˝≤ uÛ≤$+#·<ä>∑Z yêfió¢ m≈£îÿeeT+~ ñ+&Éø£b˛e#·TÃ.

nsTTHê z HÓ\‡Hé eT+&˝≤, z Ä+>¥kÕHé dü÷ø°\T ñHêïs¡T. 1960dü+ˆˆ \øÏ

eTT+<äT |ü⁄{Ïºqyêfi¢≈£î z e÷]ºHé \÷<∏äsYøÏ+>¥ ã‹øÏ ñ+&É>± J$+#·≥+ yêfi¢

uÛ≤>∑´+. 1948øÏ eTT+<äT J$+∫q yêfi¯fl≈£î eTVü‰‘êà>±+BÛ J$‘·ø±\+˝À

eTq>∑\>∑≥+ eTVü‰<ë“¤>∑ +. Ç˝≤ Á|ü‹ ø±\+˝ÀqT Á|ü|ü+#êìøÏ Á|ü‘´ø£‘·qT #ê{Ï

#Óù|Œ eTVü≤˙j·TT\T ñ+≥÷H˚ ñ+{≤s¡T. n+‘·≈£î$T+∫ á ø±\+˝À ã‹πø

eTqeT+‘ê eTs√ ø±s¡D+>± m+‘√ n<äèwüºe+‘·T\+. eTπs ø±\+˝ÀqT ;<ä]ø£+

ìs¡÷à*+#·{≤ìøÏ, Á|ü‹ eTìwæøÏ ø±e\dæq ø£ dü dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·{≤ìøÏ

‘·–q neø±XÊ\T, XøÏÔ kÕ+πø‹ø£ $C≤„„q+ e÷qyê[øÏ Òe⁄. yÓTT<ä{ÏkÕ]>± áHê{Ï

Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‹ e´øÏÔì <äTs¡“¤s¡ <ë]Á<ä + qT+∫ ãj·T≥|ü&ùd neø±X+ ñ+~.

dü+|ü<ä düèwæº ` <√|æ&çdü+|ü<ä düèwæº ` <√|æ&çdü+|ü<ä düèwæº ` <√|æ&çdü+|ü<ä düèwæº ` <√|æ&çdü+|ü<ä düèwæº ` <√|æ&ç

ˇø£|ü⁄Œ&ÉT m+<äs√ kÕe÷õø£ XÊÁdüÔE„\T Á|ü|ü+#êìï XSq´ düeT‘ê <äèwæº‘√

(Js√`düyéT π>yéT) #·÷XÊs¡T. n+fÒ ø£ e´øÏÔøÏ @<äHêï dü+|ü<ä ø±ì, kÂø£s¡ +>±ì

#≈£Lsê\+fÒ eTs=ø£]øÏ n+‘ yTs¡≈£î qwüº+ »]–rsê*. n+fÒ <√|æ&û Òì<

dü+|ü<ä Ò<äT. Á|ü|ü+#·+˝À ñ‘·Œ‹Ô njT´ edüTÔe⁄\T, ùde\ yÓTT‘·Ô+ ìs¡+‘·s¡+

m<äT>∑÷u§<äT>∑÷ ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&˚ø±\+ n~. Á|üø£è‹ Ç∫Ãq |ü+≥\T Äø£*

rs¡TÃø√e{≤ìøÏ dü]b˛j˚T$. ø±düÔ esê¸\T n≥÷ Ç≥÷ nsTT‘˚ ø£s¡e⁄ Ò<ë

es¡<ä\T \ø£å\ eT+~ì bı≥ºq ô|≥Tº≈£îH$. $T–*q nìï s¡+>±\˝ÀqT n<äq+>±

edüTÔ ùde\qT ñ‘·Œ‹Ô #j·T≥+ <ë<ë|ü⁄ nkÕ<Ûä +>± ñ+&~. ˇø£ s¡ø£+>± Ä

XSq´ düeT‘êyê<ä+ qT+& e÷sYÿ‡yê<ä+ |ü⁄{Ïº+~. ø£] ÁXeTqT Ò<ë dü+|ü<äqT

eTs=ø£&ÉT <√#·T≈£î+fÒH dü+|ü<ä #≈£Ls¡T‘·T+~. ø±ì n+<ä]ø° dü+|ü<ä #≈£Ls¡≥+

eT<Ûä j·TT>±\ dü+düÿ è‹ì

ø±\sêùdÔH˚ Á|ü>∑‹

»qe] 17, 2000


73

nkÕ<Ûä eTH uÛ≤eq z X‘êã›+bÕ≥T Á|ü|ü+#·+˝À sê»ýT*+~. nsTT‘ >∑‘· 50

dü+e‘·‡sê\˝À kÕ+πø‹ø£ $C≤„q+ nbÕs¡+>± ô|s¡>∑≥+‘√ n+<ä]ø° dü]|ü&˚

dü+|ü<äqT düèwæº+#·≥+ kÕ<Ûä eTH ÄXÊyê<ä+ ã\|ü&ç+~. n+<äTe\¢H Ç{°e*

ø±\+˝À < ˚XÊ\ø Ï < ˚XÊ\T ˇø £ ÿ ‘ ·s ¡+ ø±\+˝À <ë]Á< ä ´+ qT+∫

ãj·T≥|ü&É>∑*>±sTT. 125 ø√≥¢ »HêuÛ≤ ñqï #Ó’Hê 1970 \ qT+&ç H{Ïes¡≈£î

kÕ~Û+∫q Á|ü>∑‹ e÷qe #·]Á‘· ÀH nkÕ<ÛëDeTsTT+~. n+<äT≈£î &Ó+>¥ dæj·÷y√

|æ+>¥ #|ü{Ïºq #·]Á‘ê‘·àø£ $<ÛëHê\T m+‘· ø±s¡DyÓ÷, n+‘·≈£î eTT+<äT e÷y√,

#Í mHé …’\T #|ü{Ïºq $<ÛëHê\÷ n+‘ ø±s¡D+. n+<ä]ø° nø£ås¡C≤„q+, eTÚ*ø£

dü<äTbÕj·÷\T n+~+#·≥+˝À e÷y√ $»j·T+ kÕ~Û+∫q ø±s¡D+>±H˚ n‹

dü«\Œø±\+˝À #Ó’Hê ;<ä]ø£+ qT+&ç ãj·T≥|ü&ç Á|ü|ü+#·+˝À z ô|<ä› Ä]úø£

XøÏÔ>± e÷s¡>∑*–+~. #ê˝≤eT+~ kÕeTýê<äT\T ;<ä]ø£+ b˛yê\+fÒ $~Û>±

#Ó’Hê 1978 <ëø± nqTdü]+∫q $<ÛëHê\H˚ nqTdü]+#ê\ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.

ø±ì Á|ü|ü+#·+˝À mH√ï <XÊ\ nqTuÛÑyêìï #·÷ùdÔ ;<ä]ø£+ ìs¡÷à\q≈£î mH√ï

e÷sêZ\THêïj·Tì, ∫‘·ÔXó~Δ ñ+fÒ ùd«#·Ã¤qT ø±bÕ&ÉT≈£î+≥÷H düe÷»+˝À n+<ä]ø°

ø£ dü kÂø£sê´\T, ô|s¡T>∑T<ä\≈£î neø±XÊ\T ø£*Œ+#·e#·Ãì s¡TEee⁄‘·T+~. »bÕHé,

<äøÏåD ø=]j·÷, Ç+&√Hdæj·÷, eT Òdæj·÷, <∏ëjYT˝≤+&é, dæ+>∑|üPsY, Vü‰+ø±+>¥,

|òæ*|”ŒHé‡ e+{Ï mH√ï <˚XÊ\T e÷¬sÿ≥T eédüú ÀH˚ n_Ûeè~Δì kÕ~Û+#êsTT.

eT]ø=+<ä] yê<äq @+≥+fÒ M{Ï À¢ #ê˝≤ <XÊ\˝À ùd«#·Ã¤qT ã\e+‘·+>±

n]ø£≥ºãfÒº n_Ûeè~Δì kÕ~Û+#êsTT. ø±ì Ä yê<äq #˚düTÔqï ©≈£îyêHé j·T÷

e+{Ïyês¡T ‘·eT ìj·T+‘·è‘ê«ìøÏ e+ø£\T #·÷ô|&ÉT‘·THêïs¡T. ø±ì ùd«#·Ã¤ @Hê&É÷

Á|ü>∑‹øÏ nes√<Ûä+ ø±<äT. yêdüÔyêìøÏ ì»eTsTTq ùd«#·Ã $Xè+K\‘·«+ ø±<äT.

ˇø£] ùd«#·Ã¤ eTs=ø£]øÏ u≤<Ûä ‘· ne⁄‘·T+~. n˝≤π> ø£] u≤<Ûä ‘· eTs=ø£] ùd«#·Ã¤qT

ø±bÕ&ÉT‘·T+~. Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü ìs¡ïã+<ÛäyÓTÆq ùd«#·Ã¤ ñ+&É<äT. e÷¬sÿ≥T

eédüú n+fÒ nÁø£eT dü+bÕ<äq≈£î ìsê≥+ø£+>± nÁs¡T\T #ê#·≥+ nqT≈£î+fÒ

düe÷C≤ìøÏ n+‘·ø£+fÒ eTs√ Á|üe÷<ä+ Ò<äT. düe÷»+ nedüsê\qT rs¡Tdü÷Ô

düeT≈£Ls¡TÃ≈£îH< ì»eTsTTq dü+|ü<ä. n+‘>±ì <√|æ&û <ë«sêqT, <=+>∑‘·q+,

yÓ÷dü+ \+#ê\ <ë«sêqT düe÷≈£Lπs~ ø±<äT. n~ <=+>∑ &ÉãT“ e÷Á‘·yT. n_Ûeè~Δ

#Ó+~q nìï <XÊ\˝ÀqT u≤<Ûä ‘·‘√ ≈£L&çq dü+|ü<ä≈£î Á|üeTTK kÕúq+ ñ+~.

n+‘ø±<äT. ˇø£kÕ] dü+|ü<ä #≈£Lsêø£, m+‘·ùd|ü{Ïø° <ëqï+‘·{Ï ‘·eT |æ\¢\πø

74


n+~yê«\qï yÓÁ] yêýÓ÷Vü≤+ø±ø£, düe÷C≤ìøÏ |üìøÏe#Ã $<Ûä+>± ‘·eT dü+|ü<äqT

$ìjÓ÷–+#ê\qï ‘·|üq Ä <XÊ\˝À ø£ì|ædüTÔ+~. n+<äTe\¢H nø£ÿ&É Á|ü»\

‘√&ÜŒ≥T‘√, dü+|üqTï\ düVü≤ø±s¡+‘√ mH√ï >=|üŒ $X«$<ë´\j·÷\T, |ü]XÀ<Ûäq

dü+düú\T, kÕ+|òæTø£ ñ<ä e÷\T, dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\T, ù|<ä]ø£ ìs¡÷à\q |ü<∏äø±\T

kÕ<ÛäéTj·÷´sTT. n<˚<√ >=|üŒ <ë‘·è‘·«+>±H√, dü«s¡ZÁbÕ|æÔøÏ neø±X¯+>±H√

ì»eTsTTq <ë‘· …es¡÷ uÛ≤$+#· Ò<äT. düe÷»+ qT+∫ mH√ï bı+~q ‘êeTT

‹]– ‘·eT s¡TD+ rs¡TÃ≈£î+≥THêïeTì yês¡T uÛ≤$+#ês¡T. eTq düe÷»+˝À

eTs√ nb˛Vü≤ @eT+fÒ e÷¬sÿ{Ÿ eédüú˝À Á|üuÛÑT‘·«+ @MT #˚j·Tqø£ÿs¡˝Ò<äì,

Ç+‘·ø£Hêï nHê˝À∫‘·eTsTTq yê<äq eTs=ø£{Ï Ò<äT. düe÷»+˝À XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\T

ø±bÕ&É≥+, düø±\+˝À Hê´j·÷ìï n+~+#·≥+, #·≥ºã<äΔ bÕ\q≈£î @sêŒ≥T¢

#j·T≥+, n+<ä]ø° bÕsƒ¡XÊ\ $<ä qT n+~+#·≥+, bÂs¡T\≈£î ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑

s¡ø£åD ø£*Œ+#·≥+, Ä]úø±_Ûeè~ΔøÏ ø±e\dæq eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T ø£*Œ+#·≥+

Á|ü‹ Hê>∑]ø£ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ Á|ü<∏äeT u≤<Ûä ‘·\T. á u≤<Ûä ‘·\ ìs¡«Vü≤D˝À Á|üuÛÑT‘·«+

$|òü\eTsTTq|ü⁄Œ&ÉT Ä C≤‹ Á|ü>∑‹ ≈£î+≥T|ü&É≥+, Ä düe÷»+ ÁuÛÑwüßº|ü≥º≥+

U≤j·T+. Ç+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î ‘·–q eqs¡T\T ø±yê*. ñqï eqs¡T*ï

dü~«ìjÓ÷>∑+ #j·÷*. <äTsêàs¡Z|ü⁄ sê»éédüú À Á|üuÛÑT‘·« eqs¡T*ï neø±X+ ñ

qïyêfió¢ n+~q yTs¡≈£î <√#·Tø√e≥+ »s¡T>∑T‘·T+~. ‘·eT |üqTï\ &ÉãT“\‘√

‘·eTH <√#·T≈£î+≥÷ |”&çdüTÔHêïs¡ì ns¡úeTsTTq Á|ü»\T Á|üuÛÑT‘ê«ìï U≤‘·s¡T #Ój·T´s¡T.

ø=‘·Ô>± |üqTï\T ø£≥ºeT+fÒ ø£å$T+#·s¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ n+fÒ πøe\+ uÛÑj·T+, ndüVü≤´+

ñ+{≤sTT. ø±ì, >ös¡e+ ø±ì, Á|üuÛÑT‘·«+eTq<äqï uÛ≤e+ ø±ì ñ+&Ée⁄. eTq<X+˝À

»s¡T>∑T‘·Tqï~ n<˚. á |ü]dæú‹ qT+&ç ãj·T≥|ü&É≥+ ô|<ä› ø£wüºy˚TMT ø±<äT.

n+<äT≈£î ø±e\dæ+~ dü¬s’q ne>±Vü≤q. eTq <äTwüŒ]bÕ\q≈£î ø°\ø±˝Ò$T{À

dü]>±Z uÀ<Ûä|ü&ç‘ e÷s¡TŒ\T ‘e≥+ n‘· +‘· düT\uÛÑ+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î mìïø£\˝À

nÁø£eT Ks¡TÃ\≈£î, |ü]bÕ\q˝À düs¡«Á‘ê yê´|æ+∫ ñqï n$˙‹øÏ, Á|ü»\

y˚~Û+|ü⁄\≈£î, <√|æ&ûøÏ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûä+ ñ+~. á n$˙‹, <√|æ&û

eTq<˚XÊìøÏ ø=‘·Ô>± e∫Ãqy˚MT ø±<äT. @ ˇø£ÿ sêÁcÕºìø√ |ü]$T‘·eTsTTqM

ø±e⁄.

˝À|üuÛÑ÷sTTwüºeTsTTq mìïø£\≈£î, eTq #·T≥÷º ù|s¡T≈£îb˛sTTq n$˙‹øÏ

eT<Ûä dü+ã+<Ûä+ ns¡ú+ ø±yê\+fÒ ø£ÿ <äècÕº+‘·+ #ê\T. eTq sêh XÊdüqdüuÛÑ≈£î,


75

bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î »]–q 1999 kÕ<Ûës¡D mìïø£\˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À Á|ü<Ûëq bÕØº\T

<ë<ë|ü⁄ s¡÷.600 ø√≥T¢ Ks¡TÃ#XÊsTT. nôd+;¢ kÕúHêìøÏ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ ô|’q

Ks¡TÃô|{Ïºq nuÛÑ s¡Tú\T #ê˝≤eT+~ ñHêïs¡T. á Ks¡TÃ˝À ø=~›uÛ≤>∑+ e÷Á‘·yT

ì»+>± ‘·eT uÛ≤yê\ Á|ü#êsêìøÏ $ìjÓ÷–+#ês¡T. n~Ûø£ uÛ≤>∑+ z≥s¡¢≈£î &ÉãT“,

kÕsê |ü+#·{≤ìøÏ, dæã“+~øÏ, m~]|üø£å+ @C…+≥¢≈£î ˝+#ê*∫Ã ˝Àãs¡T#·T

ø√e{≤ìøÏ, >∑÷+&Ü eT÷ø£\qT b˛wæ+#·{≤ìøÏ Ks¡TÃsTT+~. &ÉãT“≈£î

neTTà&ÉTb˛j·÷s¡ì z≥s¡¢qT ì+~+∫ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT. mes¡T ¬>*∫Hê

|ü]bÕ\q˝À ô|<ä› ‘&Ü Ò<äì nqTuÛÑe+ MT<ä Á>∑Væ≤+∫q z≥s¡T¢ ø£ dü+ z≥T

ø√dü+ &ÉãT“ rdüT≈£î+fÒ Ä e÷Á‘·eTsTTHê –≥Tºu≤≥e⁄‘·T+<äì Á>∑Væ≤+∫ kıeTTà

#düT≈£î+≥THêïs¡T. Ä≥>±fió¢ e÷]Hê Ä≥ ìj·Te÷\T e÷s¡ì πø+ÁBø£è‘· »&É‘·«

e´edüú À Ç~ düVü≤» |ü]D≤eT+. á s¡÷. 600 ø√≥¢ Ks¡TÃ eTq J$‘êìï

m+‘·>± n‘· ≤≈£î‘·\+ #˚k Ô+<√ dü+øÏå|üÔ+>± |ü]o*<ë›+. Ç˝≤ $#·Ã\$&ç>±

Ks¡TÃ#dæq yêfi¢+<äs¡÷ @<√ Á|üC≤ùde #<ë›eTqï ‘·|üqø=B› ‘·eT ≈£î≥T+u≤\

uÛÑ$wü ‘·TÔqT ‘ê´>∑+ #dæ, kı+‘· ÄdüTÔ\T ‘·>∑\u…{Ïº XÊdüqdüuÛÑ À ≈£Ls¡TÃ+≥THêïs¡ì

eTqyÓTes¡+ uÛ≤$+#·≥+ Ò<äT. ø±ã{Ïº ô|{Ïºq ô|≥Tºã&çô|’q ‘·–q sêã&ç sêyê*.

n˝≤π> mìïø£ ˇø£ ô|<ä› ˝≤≥Ø ø±ã{Ïº, b˛{° À ˇø£ÿπs HÓ>∑TZ‘ês¡T. ø±ã{Ïº, z&ç‘

$T– Ò~ XSq´+ ø±ã{Ïº ]düTÿì uÛÑ]+#ê*. Äô|’q e#Ã mìïø£\˝À ô|≥ºuÀjT

Ks¡TÃ≈£î &ÉãT“ Ä]®+#ê*. Ç+‘ê #XÊø£ ‘·eT ≈£î≥T+ã Çø£ @Hê&É÷ uÛÑj·T|ü&Ü*‡q

nedüs¡+ Òq+‘· &ÉãT“qT |ü<ä$ ñqï|ü⁄Œ& yÓqπøj·÷*. Ä …ø£ÿq ø√{Ï s¡÷bÕj·T\

Ks¡TÃ≈£î ◊<äT ø√≥T¢ ‹]– sêã{≤º*. n+fÒ yÓTT‘·Ô+ s¡÷. 3000 ø√≥T¢ <ëø±

sêh+˝À edü÷\T #˚j·÷*. ø±ì eTq Á|üC≤kÕ«eT´+ eTTdüT>∑T˝À á &ÉãT“

}]πø sê<äT. n+<äT≈£î #·{≤ºìï, n~Ûø±sêìï Á|üuÛ ÑT‘·«+ j·T+Á‘ê+>±ìï

<äT]«ìjÓ÷>∑|üs¡#ê*. s¡yêD≤ #Óøb˛düTº\˝À, ¬syÓq÷´ Ä|ò”düT\˝À, yêDÏ»´ |üqTï\

XÊK˝À, b˛©düTùdºwüq¢ À, mø£‡sTTE ÇHéôdŒø£åq¢ À, Á|üC≤ |ü+|æD° e´edüú À, ÄdæÔ

]õÁùdºwüqT düeTj·T+˝À, mø£ÿ&É M\sTT‘ nø£ÿ&É Á|ü»\≈£î n+~yê«*‡q Á|ü‹

ùde˝À Á|ü»\ <ä>∑Zs¡ \ø£å\ dæã“+~ Ä &ÉãT“qT nÁø£eT+>± >∑T+C≤*. Ç+‘·

dæã“+~ edü÷fió¢ #düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT rdüT≈£îqï Á|ü‹ s¡÷bÕsTT mìïø£\˝À ô|≥Tºã&ç

ô|{Ïºq ô|<ä›\μ≈£î #s¡≥+ nkÕ<Ûä +. edü÷\T #dæq Á|ü‹ e+<äs¡÷bÕj·T\˝À |ü~

s¡÷bÕj·T Ò ô|’øÏ #s¡T‘·T+~! ø±ã{Ïº n$˙‹ s¡÷|ü+˝À <√#·T≈£îH &ÉãT“ |ü~+‘·\T

76


` n+fÒ s¡÷. 30,000 ø√≥¢ es¡≈£î ñ+&Ü*. á &ÉãT“ ≈£L&Ü Á|üC≤kÕ«eT´+˝À

ˇø£ |ü{≤ºq dü\uÛÑ+>± edü÷\T ø±<äT. bÂs¡T&ÉT á <√|æ&ûøÏ ‘·\e+#ê\+fÒ

n‘·DÏí sê∫ s¡+bÕq ô|{≤º*. &É_“e«ø£b˛‘˚ y˚~Û+#ê*— kÕ~Û+#ê*— Ä\dü +

#Ój·÷´*, \+#·$Te«ø£b˛‘ eT¬sH√ï ¬s≥T¢ qwüº+ ø£\T>∑T‘·T+<äì nqTuÛÑe+MT<ä

s¡TEe⁄#Ój·÷´*. yÓs¡dæ Á|ü»\≈£î »]π> qwüº+ $$<Ûä s¡÷bÕ˝À¢ rdüT≈£îH nVü≤+ø±s¡+,

ìs¡+≈£îX¯ <Û√s¡DÏ, Á|ü»\ì y˚~Û+#˚ ‘·‘·«+ Ç+‘· m≈£îÿe kÕúsTT˝À ñHêïsTT.

mìïø£\qT dü+düÿ]+∫, |ü]bÕ\qqT $πø+ÁBø£]+#<ëø± á \+#êìï, y~Û+|ü⁄\qT

Ä|ü≥+ nkÕ<Ûä´+. Ç˝≤ eTq #·T≥÷º ñqï <äTwüŒ]bÕ\q≈£î ‘·s¡∫ #·÷ùdÔ

eT÷˝≤ …ø£ÿ&Óø£ÿ&√ ø£ì|ækÕÔsTT.

Á|ü»\ $#·ø£åDÒ n+‹eT+Á|ü»\ $#·ø£åDÒ n+‹eT+Á|ü»\ $#·ø£åDÒ n+‹eT+Á|ü»\ $#·ø£åDÒ n+‹eT+Á|ü»\ $#·ø£åDÒ n+‹eT+

Ä<ÛäTìø£ j·TT>∑+ eTqøÏ∫Ãq neø±XÊ\T dü~«ìjÓ÷>∑+ ø±yê\+fÒ

ìC≤sTTr‘√ ≈£L&çq düeTs¡ΔbÕ\q n‘·´+‘· ø°\ø£eTsTTq~. ø±ì <ëìì

kÕ~Û+#ê\+fÒ ô|’ô|’ e÷≥\‘√, ô|’ô|’ yÓTs¡T>∑T\‘√ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. e´edüú˝À

ø°\ø£eTsTTq ˝ÀbÕ\qT yÓ‹øÏ |ü≥Tº≈£îì, ø° …]– yê‘·ô|{≤º*. n|ü⁄Œ&ÉT eT+∫

bÕ\q, Á|ü>∑‹øÏ ø±e\dæq dü<äTbÕj·÷\T kÕ<Ûä´eTe⁄‘êsTT. n˝≤ »]–‘˚

Á|ü»\+<äs¡≈£î ø£ dü neø±XÊ\T, kÂø£sê´\T ø£*–+# kÕ+πø‹ø£ $C≤„q+, eqs¡T\T

|ü⁄wüÿ\+>± ñHêïsTT. eT+∫ bÕ\q kÕ<Ûä eTsTTq|ü⁄Œ& eT<Ûä j·TT>±\qT <ë{Ï

Ä<ÛäTìø£ Á|ü|ü+#·+˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\+ ø±>∑\+. Òq≥¢sTT‘ H{Ï Á|ü|ü+#·+˝À

nHê>∑]ø£ #·]Á‘· neX‚wü+>± uÛ≤s¡‘·<X+ $T–*b˛jT Á|üe÷<äeTT+~. Ä<ÛäTìø£

j·TT>∑+ ø£*Œ+# ÄX, eT<Ûä j·TT>±\ <√|æ&û ø=qkÕ>∑≥+ e\¢ ø£*π> ìsêX\

eT<Ûä »]π> á dü+|òüTs¡D <ä]$T˝≤ dü+uÛÑ$+# |ü]D≤e÷\T |üP]Ô>± H{Ï eTq

#·s¡ \qTã{Ïº eTq $#·ø£åDqTã{Ïº ñ+{≤sTT. »s¡T>∑T‘·Tqï #·]Á‘·øÏ eTqyT u≤<ÛäT´\+

* * *


77

qøÏ© kÕº+|ü⁄\ ≈£î+uÛÑø√D+˝À e÷J eT+Á‹, bÕ\ø£ ‘Ó\T>∑T<X+ bÕØºøÏ

#Ó+~q XÊdüqdüuÛÑT´&ÉT ø£ècÕí j·÷<äyé ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wæ+∫q≥T¢ ãj·T≥|ü&É≥+‘√

sê»ø°j·T+>± ô|qT <äTe÷s¡+ #Ó\πs–+~. eTVü‰sêh b˛©düT\T ã\yÓTÆq kÕøå±´\qT

ùdø£]+∫ Äj·TqqT n¬sdüTº #˚XÊs¡T. B+‘√ ` eTq düe÷C≤ìï H˚s¡eTj·T

sê»ø°j·÷\T m˝≤ ø£\Twæ‘·+ #düTÔHêïjÓ÷ eTs√kÕ] #·s¡Ã˙j·÷+XeTe⁄‘√+~.

á ñ<ä+‘·+ e÷eT÷\T Hsê\≈£î dü+ã+~Û+∫+~ ø±<äT. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T

Hsê\≈£î bÕ\Œ&É≥+, ø£≥ø£{≤\T …øÏÿ+#·e\dæq Hs¡>±fió¢ sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À

Á|üy•+#·≥+ e÷eT÷ …’b˛sTT+~. sêÁcÕº\ XÊdüqdüuÛÑ\˝À ñqï 4072 eT+~

düuÛÑT´\˝À 700 eT+~øÏ ô|’>± Hs¡#·]‘·T\THêïs¡ì kÕøå±‘·÷Ô mìïø£\ dü+|òüTyT

Á|üø£{Ï+∫+~. bÕs¡¢yÓT+≥T˝À ≈£L&Ü 35 eT+~øÏ ô|’>± Hs¡#·]‘·T\Tqï≥T¢ ‘*+~.

ˇø£s¡ø£+>± <X+˝Àì Hs¡Á>∑düÔ sê»ø°j·÷\≈£î ø£ècÕí j·÷<äyé e´eVü‰s¡+ |üsêø±wü.

n+‘·sê®rj·T e÷|òæj·÷‘√, <XÁ<√VüQ\‘√ ≈£îeTàπøÿ kÕøå±‘·÷Ô z Á|üC≤ Á|ü‹ì~Û

` nB eT+Á‹>± |üì #dæq e´øÏÔ ` qøÏ© kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\qT <X+˝À ô|<ä› m‘·TÔq

neTà{≤ìøÏ |üìïq ≈£îÁ≥˝À bÕ˝§ZHêï&É+fÒ ~Á>±“¤+‹ ø£\T>∑T‘√+~. |üÁ‹ø£\ ø£<∏äHê\

Á|üø±s¡+ s¡T. 32,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î qøÏ© kÕº+|ü⁄\T Á|ü»\˝À #Ó ≤eTD°

nj·÷´sTT. n+fÒ Ä yTs¡≈£î $$<Ûä sêÁcÕº\ KC≤Hê\≈£î >∑+&ç |ü&É≥yT ø±≈£î+&Ü

\ø£å\ eT+~ ne÷j·Tø£ bÂs¡T\T <ës¡TD+>± qwüºb˛sTT ñ+{≤s¡T.

‹˝≤bÕ|ü+ ‘· ≤|æ&ç¬ø&ÉT‹˝≤bÕ|ü+ ‘· ≤|æ&ç¬ø&ÉT‹˝≤bÕ|ü+ ‘· ≤|æ&ç¬ø&ÉT‹˝≤bÕ|ü+ ‘· ≤|æ&ç¬ø&ÉT‹˝≤bÕ|ü+ ‘· ≤|æ&ç¬ø&ÉT

Á|üdüTÔ‘·+ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ, eTVü‰sêh\qT |ü{Ïº ≈£î~ù|düTÔqï á kÕº+|ü⁄\

≈£î+uÛÑø√D+ eTq sê»ø°j·T, bÕ\Hê e´edüú\˝Àì nsTT<äT $ø£è‘· s¡÷bÕ\≈£î

n<ä›+ |ü&ÉT‘√+~. yÓTT<ä{Ï~ eTq sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, n~Ûø±s¡T\T &ÉãT“ ø√dü+

m+‘·¬ø’Hê ‘Ó–kÕÔs¡ì Ä ñ<ä+‘·+ s¡TEe⁄ #k Ô+~. Á|ü»\≈£î ùde≈£î\T>±, düe÷»

Á|üjÓ÷»Hê\qT |ü]s¡øÏå+#ê*‡q u≤<Ûä ‘· ñqï eT+Á‘·T\T, #·≥º düuÛÑ\ düuÛÑT´\T,

düeTdü ≈£î |ü]cÕÿs¡+

düuÛ≤ ãVæ≤cÕÿs¡+

ôdô|º+ãsY 15, 2003

78


ñ<√´>∑T\T »qVæ≤‘êìï @ $<Ûä+>± ‘êø£≥Tº ô|{Ïº kı+‘· ≤uÛÑ+ #·÷düT≈£î+≥THêïs√

ns¡úeTe⁄‘√+~. Ç~ \+#ê\ø√, eTTsƒê ø£ø£å\ø√ dü+ã+~Û+∫q H˚s¡+ ø±<äT.

$<o ≈£îÁ≥<ës¡T\‘√ ≈£îeTà¬ø’ÿ eTq<X Ä]úø£ eédüúqT $∫Ã¤qï+ #j·T≥yT \ø£å +>±

>∑\ á Hs¡+ <X Á<√Vü≤yT. Ç˝≤+{Ï nkÕ+|òæTø£ X≈£îÔ\T eTq sê»ø°j·÷˝À¢,

n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝Àì ø°\ø£kÕúHê\˝À ñHêïs¡+fÒ eTq sê»´ eédüú m+‘·{Ï

dü+øå√uÛÑ+˝À ∫≈£îÿ≈£î+<√ ns¡ú+ #˚düTø√e#·TÃ. ¬s+&Ée~ ` á ≈£î+uÛÑø√D+

ø√HïfiflÁøÏ‘·yT ãj·T≥|ü&çHê bÕ\≈£î\T |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛e&É+. ]õÁùdºwüHé XÊK≈£î

#Ó+~q ø=+<äs¡T n~Ûø±s¡T\T ` qøÏ© kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\ô|’ >∑‘·+˝ÀH |òæsê´<äT\T

#dæ, ìy~ø£\T düeT]Œ+#ês¡ì Ç|ü⁄Œ&ÉT ‘Ó\Tk Ô+~. eTq sêh+˝ÀH Hs¡ |ü]XÀ<Ûäq

@fi¢ ‘·s¡ã&ç q‘·Ôq&Éø£q q&ç∫+<äì, Ç|ü⁄Œ&ÉT eTVü‰sêh b˛©düT\T ø£ècÕí j·÷<äyéqT

n¬sdüTº #ùd<ëø± á ñ<ä+‘êìï mes¡÷ |ü{Ïº+#·Tø√ Ò<äì, ñ<›X|üPs¡«ø£+>±H

Hsêìï <ë∫ ô|{≤ºs¡ì yÓ\¢&Ó’+~. eTVü‰sêh˝À ≈£L&Ü ø=+<äs¡T bÂs¡T\T >∑{Ïº>±

ˇ‹Ô&ç ‘ÓùdÔ ‘·|üŒ á <ës¡TD H˚s¡+ MT<ä dü¬s’q |ü]XÀ<Ûäq »s¡>∑˝Ò<äT. C≤‹

yÓTT‘êÔìï qwüº|ü]# Ç+‘·{Ï uÛÑj·T+ø£s¡ Hsê\ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü n\dü‘·«+,

ñ<ëd”q‘·, ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À b˛©düT j·T+Á‘ê+>∑+‘√ ˝≤\÷N |ü&É≥+

ø±qedüTÔHêïj·T+fÒ eTq Hs¡ Hê´j·Teédüú m+‘· <äTdæú‹˝À ñ+<√ ‘Ó\Tk Ô+~.

Ä<Ûësê\‘√ düVü‰ |òæsê´<äT\T n+~qyÓ+≥H áπødüTqT |ü]XÀ~Û+∫ ñqï≥¢sTT‘,

ãVüQXÊ y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ Á|üC≤<Ûäq+ Ä<ë njT´~— ≈£îÁ≥<ës¡T\T ø√≥¢≈£î

|ü&É>∑ …‘·Ôø£ eTT+< á HsêìøÏ ‘Ós¡|ü&~. eT÷&√ n+X+ ` $$<Ûä sêÁcÕº\˝Àì

]õùdºdüHé XÊK, Ä]úø£ XÊK\ yÓ’|ò ü\´+. ÄdüTÔ\ ø=qT>√fi¯¢qT ]õÁùdºwüHé

ø±sê´\j·÷\˝À $~Û>± qyÓ÷<äT #Ój·÷´*. qyÓ÷<äT #˚j·Tì ˝ÀbÕsTTø±Ø

˝≤yê<M\≈£î ndü\T kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\ nedüs¡yT ñ+&É<äT. ÄdæÔ #‘·T\ e÷]q|ü⁄Œ&ÉT

m+‘· ]õÁùdºwüHé s¡TdüTeTT #Ó*¢+#ês√, kÕº+|t &É÷´{° m+‘· ø£{≤ºs√.. e+{Ï

$esê\˙ï ñ+{≤sTT. qøÏ© kÕº+|ü⁄ ø±–‘ê\qT yê&çq|ü⁄Œ&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ sêe\dæq

Ä<ëj·÷ìï, ì»+>± e∫Ãq Ä<ëj·T+‘√ n~Ûø±s¡T\T b˛*Ã #·÷&É Ò<äT. n+<äT˝À

‘&Ü ñ+<äì >∑eTì+#· Ò<äT. Ç˝≤ @fi¢ ‘·s¡ã&ç »]–+~. ∫e]øÏ ø=ìï qøÏ©

kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\T #Ó ≤eTD° ne⁄‘·Tqï $wüj·÷ìï ø=HïfiflÁøÏ‘·+ ø=+<äs¡T øÏ+~kÕúsTT

n~Ûø±s¡T\T Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæºøÏ ‘Ó∫ÃHê KC≤Hê≈£î >∑+&ç|ü&ÉT‘√+<äqï n+XÊìï

n~Ûø±s¡T\T >∑T]Ô+#· Ò<äT. Ç˝≤ ø£s¡Ôe´ ìs¡«Vü≤D˝À yês¡T ìs¡¢ø£å + eVæ≤+#·&É+


79

Hs¡+ e+{Ï<. ô|<ä›yÓTT‘·Ô+˝À J‘ê\T |ü⁄#·TÃø=+≥÷, #·≥ºã<äΔ n~Ûø±sê\T ñqï

Á|üuÛÑT‘·« ùde≈£î\T ‘·eT ø£ dü u≤<Ûä ‘·\qT ìs¡¢ø£å + #XÊs¡+fÒ, bÕ\Hê j·T+Á‘ê+>∑+

πøe\+ <√#·T≈£î‹H+<äTπø ‘·|üŒ Á|ü»\ ø√dü+ |üì#j·T≥+ Ò<äì s¡TEee⁄‘√+~.

Hê\T>√~ Á|üC≤ Á|üjÓ÷»Hê\qT s¡øÏå+#·e\dæq yês¡T ndüeTs¡Tú\T, n$˙‹|üs¡T\T

ø±e&É+. |üs¡ékÕq+>± ` Á|ü»\qT <√#·T≈£îH˚yêfi¯ó¢ m+‘·{Ï #=s¡eqT,

‘Ó*$‘≥\qT Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs√ qøÏ© kÕº+|ü⁄\ ñ<ä+‘·+ ‘Ó\T|ü⁄‘√+~. nãT›\

ø£Ø+ ‘Ó©Z, Ç‘·s¡ ≈£îÁ≥<ës¡T\T ,yêfi¢‘√ ≈£îeTàø£ÿsTTq <XÁ<√Vü≤ X≈£îÔ\T eTq

eédüú Àì ã\V”≤q‘·qT, Çø£ÿ&ç n~Ûø±s¡T\T n$˙‹ì ndüsê>± rdüT≈£îHêïs¡T.

Hêdæø˝À >∑‘·+˝À kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\T eTTÁ~+#·{≤ìøÏ yê&çq n#·TÃ\H yês¡T ø=Hêïs¡T.

n+<äT≈£î>±qT n~Ûø±s¡T\≈£î eTT&ÉT|ü⁄\T düeT]Œ+#·T≈£îHêïs¡T. eTTÁ<äD≈£î

ñ|üjÓ÷–+# ø±–‘ê˝qT, dæsêqT ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ düs¡|òüsê #ùd yê´bÕs¡T\

qT+# yês¡T ø=Hêïs¡≥. Çø£ ◊<√ n+X+. eTq sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T ìdæ‡>∑TZ>±

eéVü≤]düTÔqï rs¡T. »]–q<ëì |ü≥¢ yês¡T @e÷Á‘·+ |üXÊÃ‘êÔ|ü&É≥+ Ò<äT...

Hsêìï ø£≥º&ç#j·T≥+˝À Ç+‘·≈£î eTT+<äT $|òü\+ø±e&É+ |ü≥¢ yês¡T dæ>∑TZ|ü&É≥+

Ò<äT... ø£ dü+ Ç|ü⁄Œ&Ó’Hê eédüúqT s¡øÏå+#·T≈£î+<ëeTqï dü+ø£\Œ+ ≈£L&Ü yê]øÏ

Ò<äT. ˇø£]MT<ä eTs=ø£s¡T ãTs¡<ä »\T¢ø√e≥+, ãTø±sTT+#·≥+, u≤<Ûä ‘·\qT+∫

‘·|æŒ+#·Tø√p&É≥+, eT∞fl eTs√ ≈£î+uÛÑø√D+ ãj·T&É|ü&√, Ò<ë eTs√ <ës¡TD+

»]>√ Á|ü»\T eT]∫b˛‘ês¡ì ªÄX|ü&É≥+μ ‘·|üŒ Ç|ü⁄Œ&ÉT »]–q<ëìøÏ u≤<ÛäT´\qT

>∑T]Ô+∫, ìC≤j·Tr>± eéVü≤]<ë›eTqï <Ûë´ùd yê]øÏ Ò<äT. Á|üuÛÑT‘·«+ #|ü{Ïºq

ø=~› #·s¡ \÷ m˝≤>√˝≤ Á|ü»\qT ‘·è|æÔ |üs¡#·{≤ìø√, Ò<ë sê»ø°j·T eP´Vü≤,

Á|ü‹eP´Vü‰\˝À uÛ≤>∑+>±H√ rdüT≈£îqïy. n+‘ ‘·|üŒ n$ Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\qT

s¡øÏå+#·≥+ ø√dü+ rdüT≈£îqï$ ø±<äì düŒwüºeTe⁄‘√+~. C≤‹ eTqT>∑&É≈£î

dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\˝À ≈£L&Ü sê»ø°j·T eP´Vü‰ Ò ø£ì|ædüTÔ+fÒ Çø£ á ô|<ä›\qT

m˝≤ qeTà>∑\+?

yÓ* y˚j·T&É+ ø=‘ÔMT ø±<äTyÓ* y˚j·T&É+ ø=‘ÔMT ø±<äTyÓ* y˚j·T&É+ ø=‘ÔMT ø±<äTyÓ* y˚j·T&É+ ø=‘ÔMT ø±<äTyÓ* y˚j·T&É+ ø=‘ÔMT ø±<äT

Ç|üŒ{ÏπøHê $T+∫b˛sTT+~ Ò<äT. eTVü‰sêh˝À XÊdüqdüuÛÑT´&ÉT nì Ÿ >√fÒ,

eTq sêh+˝À ø£ècÕí j·÷<äyé n¬sdüºj·÷´s¡T. Hs¡ $#ês¡D ‘·s¡Tyê‘· yêfi¢≈£î

n‘· +‘· ø£]ƒq •ø£å\T |ü&˝≤ #·s¡ \T rdüTø√yê*. á ≈£î+uÛÑø√D+˝À ≈£îeTàø£ÿsTTq

Ç‘·s¡ Hs¡>±fi¢qT |ü≥Tº≈£îì •øÏå+#ê*. M{Ïø£+fÒ eTT+<äT>± #·≥º düuÛÑ\≈£î $T–*

80


ñqï ø=~›bÕ{Ï $\TeqT, >ös¡yêìï ø±bÕ&Ü*. Òø£b˛‘ Á|üC≤kÕ«eTýT Á|üe÷<ä+˝À

|ü&ÉT‘·T+~. \+#ê\≈£î ÄX|ü&ç á ≈£îÁ≥˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT …’q düuÛÑT´\+<ä]˙ yÓ+≥H

#·≥ºdüuÛÑ\ qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+#ê*. Ç<˚<√ bÕØº\ n+‘·s¡Z‘· eéVü‰s¡+>±

uÛ≤$+#·≈£L&É<äT. düuÛÑT´\qT düuÛÑ qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+∫ düuÛÑ ‘ê«ìï s¡<äT› #ùd n~Ûø±s¡+

#·≥º düuÛÑ≈£î |üP]Ô>± ñ+~.

eTq<X+˝ÀH dü«‘·+Á‘· + e#êÃø£ ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤\˝À ˝ÀødüuÛÑ düuÛÑT´\qT

düuÛÑ qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+#ês¡T. 1951˝À ÄHê{Ï ‘ê‘êÿ*ø£ bÕs¡¢yÓT+≥T˝À n~Ûø±s¡

bÕØº düuÛÑT´&ÉT ôV≤#Y.õ. eTT<äZ ŸqT ãVæ≤wüÿ]+#·{≤ìøÏ n|üŒ{Ï Á|ü<Ûëì HÓÁVüA

dü«j·T+>± rsêàq+ Á|üyXô|{≤ºs¡T. <ëìô|’ #·s¡Ã »]–, ‘·qqT ãVæ≤wüÿ]+#·≥+

U≤j·TeTì ‘˝≤ø£, eTT<äZ Ÿ sêJHêe÷ #dæ sê»ø°j·÷\ qT+∫ ìÁwüÿ$T+#ês¡T.

u§+u§sTT ãT*j·THé nk˛dæjTwüHé qT+∫ s¡÷. 2700/` rdüT≈£îì ‘·q |ü<ä$ì

<äT]«ìjÓ÷>∑+ #j·T{≤ìøÏ dæ<ä›|ü&É≥yT ÄHê&ÉT eTT<äZ Ÿ #dæq ‘·|ü⁄Œ... Ä dü+düú

‘·s¡|ü⁄q eTT<äZ Ÿ ô|’s¡M\T #düTÔHêïs¡ì HÓÁVüA≈£î ÄHê{Ï Ä]úø£eT+Á‹ dæ.&ç <XŸeTTUŸ

|òæsê´<äT #˚XÊs¡T. <ëìô|’ {Ï.{Ï. ø£èwüíe÷#ê] n<Ûä´ø£å‘·q düuÛ≤ dü+|òü÷ìï

ìj·T$T+#ês¡T. düuÛ≤dü+|òüT+ dæbòÕs¡düT yTs¡≈£î eTT<äZ Ÿ ãVæ≤wüÿ]+# n~Ûø±s¡+

#·≥ºdüuÛÑ≈£î ñ+<äì, düuÛÑ ‘ê«ìøÏ ø£fi+ø£+ ‘Ó#Ã yê]ì ãVæ≤wüÿ]+#·≥+ <ë«sê

düuÛ≤ >ös¡yêìï ÇqTeT&ç+|üCÒj·÷\ì sêC≤´+>∑ ì|ü⁄DT&ÉT m]‡ÿHé y˚T ì ñ

<äVü≤]dü÷Ô HÓÁVüQ düŒwü º+ #˚XÊs¡T. 1978˝À Ç+~sê >±+BÛì ˝Àø˘düuÛ Ñ

ãVæ≤wüÿ]+∫+~. ◊<√ ˝ÀødüuÛÑ ø±\+˝À, Ç+~sê Á|ü<Ûëì>± ñqï s√E˝À¢ `

dü+»jYT>±+BÛ kÕú|æ+∫q e÷s¡T‹ ø±s¡¢ bòÕ´ø£ºØ >∑T]+∫ düuÛÑqT ÄyÓT ‘·|ü⁄Œ<√e

|ü{Ïº+#ês¡qï ø±s¡D+>± Äs¡e ÀødüuÛÑ ÄyÓT düuÛÑ ‘ê«ìï s¡<äT› #dæ ãVæ≤wüÿ]+∫+~.

Ä ñ<ä+‘ê\qT <äèwæº À ñ+#·Tø=ì #·÷ùdÔ y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ≈£î+uÛÑø√D+˝À

Çs¡T≈£îÿqï yêfi¯¢qT, <ës¡TD H˚sê\≈£î bÕ\Œ&É¶yêfi¯flqT düuÛÑ˝À düuÛÑT´\T>±

ø=qkÕ–+#·≥+ n‘· +‘· ùV≤j·T+. Á_{Ïwt bÕs¡¢yÓT+≥Ø #·]Á‘· À 16 qT+&ç H{Ï

<ëø± 60 eT+~ düuÛÑT´\qT uVæ≤wüÿ]+#ês¡ì nyÓT]ø£Hé ø±+Á¬>dt, ôdH˚{Ÿ\

qT+∫ 1789 qT+&ç H{Ï es¡≈£î m+<äs√ düuÛÑT´\qT ãVæ≤wüÿ]+#ês¡T.

eédüú Á|üøå±fi¯q≈£î ‘=*yÓT≥Tºeédüú Á|üøå±fi¯q≈£î ‘=*yÓT≥Tºeédüú Á|üøå±fi¯q≈£î ‘=*yÓT≥Tºeédüú Á|üøå±fi¯q≈£î ‘=*yÓT≥Tºeédüú Á|üøå±fi¯q≈£î ‘=*yÓT≥Tº

Á|üdüTÔ‘·+ eTq sê»ø°j·T eédüú À Hs¡#·]‘·T\T Á|üy•+∫ e]Δ\¢{≤ìøÏ, n$˙‹


81

n+‘·T Ò≈£î+&Ü ô|s¡>∑{≤ìøÏ düŒwüºyÓTÆq ø±s¡D≤\THêïsTT. eTq mìïø£\ e´edüúqT

düeT÷\+>± e÷]ùdÔ ‘·|üŒ sê»ø°j·÷\ Á|üøå±fiq kÕ<Ûä + ø±<äT. Á|üC≤kÕ«e÷´ìï

s¡øÏå+#·Tø√ Ò+. Hs¡ #·]Á‘· >∑\ XÊdüqdüuÛÑ\qT düuÛÑ qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+#·&ÜìøÏ #·≥º

düuÛÑ Ç|ü⁄Œ&ÉT rdüT≈£îH #·s¡ \T ` eTq sê»ø°j·T e´edüú Á|üøå±fiq≈£î yÓTT<ä{Ï yÓT≥Tº

ø±yê*. qøÏ© kÕº+|ü⁄\ ≈£î+uÛÑø√D+ e+{Ï <ës¡TD≤\≈£î bÕ\Œ&çq yê]ì ôd’‘·+

@<√ ˇø£ kÕ≈£î‘√ düuÛÑqT ãVæ≤wüÿ]+#·ø£b˛‘ #·≥º düuÛÑ\ |ü≥¢ Á|ü»\T $XÊ«kÕìï

ø√˝ÀŒjT Á|üe÷<äeTT+~. eTq Á|üC≤kÕ«e÷´ìï s¡øÏå+#·{≤ìøÏ ø±ø£, <X+ n<Ûä'

bÕ‘êfi≤ìøÏ ~>∑C≤s¡T‘·THêï eTÚq+>± #·÷dü÷Ô ñ+&É{≤ìπø n$ |ü]$T‘·eTe⁄‘·THêïj·Tì

Á|ü»\T uÛ≤$+∫Hê ÄXÃs¡ b˛qø£ÿs¡ Ò<äT.

* * *

82


eTT|ü⁄Œ ‘ÓdüTÔqï

eTT&ÉT|ü⁄\ dü+düÿè‹

düe÷»+˝À u≤>√>∑T\‘√ ì$T‘·Ô+ Ò≈£î+&Ü me]ø° yês¡T ‘·eT kı+‘·

˝≤uÛ≤Hï #·÷düT≈£î+≥THêïs¡T. <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹s¡+>∑+˝ÀqT Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘ HÓ\ø=+~.

ù|<ä\≈£î mqï&É÷ n+<äì dü_‡&û\ ù|]≥ Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü»\ <ÛäHêìï eè<∏ë

#düTÔHêïsTT. ô|<ä›jÓT‘·TÔq \+#ê*∫Ã …’ôdqT‡\T ‘Ó#·TÃ≈£îqï &û\s¡T¢ neø±XÊ\qT

n+~|ü⁄#·TÃø=ì nÁø£e÷s¡®q≈£î ˇ&ç>∑&ÉT‘·THêïs¡T. n$˙‹ sê»´y˚T\T‘√+~..

bÕs¡¢yÓT+≥T, sê»ø°j·T |üøå±\T Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ø£fió¢‘Ó]∫ eTq sê»ø°j·÷\≈£î ø=‘·Ô

s¡÷|ü⁄πsK*ï dü+‘·]+|üCÒj·÷*. eTq mìïø£\ $<ÛëHêìï dü+düÿ]+#ê*.

sê»ø°j·÷\T ` n~Ûø±s¡+... Ç$ ìC≤j·TrøÏ, ∫‘·ÔXó~ΔøÏ Á|ürø£\T ø±yê*.

e÷¬sÿ{Ÿ Àì <Ûäs¡\ dæú‹>∑‘·T\qTã{Ïº ˇø£#√≥ ø=qï düs¡T≈£î\qT eTs√#√≥

˝≤uÛ≤ìøÏ $Áø£sTT+#·&É+ yê´bÕs¡+˝À e÷eT÷ Ò n+<äT˝À uÒs¡kÕsê\T Á|üeTTK

bÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT. sê»ø°j·÷\ $wüj·÷ìø=ùdÔ n$ ` n~Ûø±s¡ kÕ<Ûäqø√, Ò<ë

<ëìï $ìjÓ÷–+#·T≈£îH˚ Áø£eT+˝ÀH√ e´≈£îÔ\T kÕ–+#˚ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T.

sê»ø°j·÷˝À¢ ñqïyê]˝ÀqT ≤uÛ≤\ô|’ j·÷e, yê´bÕs¡ <äèø£Œ<∏ä+ ô|]–b˛j·÷sTT.

n$˙‹ $wüe\j·T+n$˙‹ $wüe\j·T+n$˙‹ $wüe\j·T+n$˙‹ $wüe\j·T+n$˙‹ $wüe\j·T+

eTq sê»ø°j·÷\‘√bÕ≥T, Á|üuÛÑT‘·« ìj·T+Á‘·D˝À kÕπ> yê´bÕs¡ ≤yê<M\÷

dü+‘·˝À düs¡T≈£î˝≤>± ‘·j·÷s¡j·÷´j·Tì Ç{°e\ »]–q ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\T

#Ó|üŒø£H #ÓãT‘·THêïsTT. u≤<Ûëø£s¡yÓTÆq á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q˝À¢ ø£{Ï Ç+&çj·THé

ÄsTT Ÿ ø±s=ŒπswüHé ◊.ˇ.dæ)˝À ùd Ÿ‡ n~Ûø±]>± |üì#düTÔqï eT+EHê<Ûé <ës¡TD

Vü≤‘· . ìC≤j·Tr|üs¡T&Ó’q á j·TTe n~Ûø±] &ûõ˝Ÿ ø£©ÔøÏ bÕ\Œ&˚ e÷|òæj·÷

#‹˝À Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. eTs√ dü+|òüT≥q @$T≥+fÒ düuÛÑ À Á|üXï\T n&É>∑{≤ìøÏ

bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T eTT&ÉT|ü⁄\T rdüTø√e&É+! sê»ø°j·÷\ $ø£è‘· s¡÷bÕìøÏ,

düe÷»+˝Àì Á|üe÷<äø£s¡ b˛ø£&É\≈£î n<ä›+ |ü&ÉT‘·Tqï á ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\≈£î

eT<Ûä m+‘√ kÕs¡÷|ü eTT+~. eTT+<äT>± eT+EHê<Ûé Vü≤‘√´<ä+‘êìï |ü]o*<ë›+.

&çX+ãsY 19, 2005


83

ø=ìï s¡+>±˝À¢ yê´bÕs¡+, Hs¡Á|üeè‹Ô ø£\>∑\dæb˛e&É+, Ä s¡+>±˝À¢ì yê´bÕs¡T\≈£î

˝≤uÛ≤\qT Ä]®+#·&Éy˚T Á|ü<Ûëq+>± e÷s¡&É+, sê»ø°j·T+>± n+&É<ä+&É\T

ñqïyê]πø yêDÏ»´|üs¡yÓT Æq neø±XÊ\T \_ÛdüTÔ+&É≥+, Á|üuÛ ÑT‘·«+ @MT

|ü{Ï º+#·Tø√ø£b˛e&É+ ` M≥ìï{Ï |üs¡´ekÕqy˚T eT+EHê<Û é Vü≤‘·´.

ìC≤j·Tr|üs¡T&Ó’q eT+EHê<Ûé &ûõ Ÿ ø£©Ôì düVæ≤+#· Òì n~Ûø±] \+#ê\‘√ n‘·DÏï

˝Àãs¡TÃø√e&É+ nkÕ<Ûä +. &ûõ Ÿ ø£©ÔøÏ bÕ\Œ& e÷|òæj·÷ n‘·DÏï s¡+>∑+ qT+∫

XÊX«‘·+>± ‘·|æŒ+#ê\qTø√e&ÜìøÏ ø±s¡D+ n<. yê´bÕ]>± e÷]q z >∑÷+&Ü

#‹˝À eT+EHê<é Vü≤‘·T&Ó’q≥T¢ ô|’øÏ ø£ì|æ+#·e#·TÃ. ø±˙ ` Ä n~Ûø±] Vü≤‘· ≈£î

|üs√ø£å+>± <ë]rdæq ø±s¡D≤\T yπs ñHêïsTT. Ä C≤_‘ê˝À ` &û\sYwæ|ü⁄Œ\

πø{≤sTT+|ü⁄˝À nÁø£e÷\T, Á|üuÛÑT‘·« >∑T‘êÔ~Û|ü‘· +, eTT&ÉT|ü⁄\T düeT]Œ+#·T≈£îì

&û\s¡Twæ|ü⁄Œ\T bı+~qyês¡T n+‘·≈£î ¬s{Ïº+|ü⁄ kıeTTàqT ‹]– sêã≥Tºø√e&É+ô|’

<äèwæº kÕ]+#·&É+, Ä Áø£eT+˝À yês¡T neø£‘·eø£\≈£î bÕ\Œ&É≥+ e+{Ï$ ñ

HêïsTT. Ä ø±s¡D≤\qT $X‚¢wæ+#·e\dæq nedüs¡eTT+~.

ô|Á{À Ÿ|ü+|ü⁄ &û\sYwæ|ü⁄Œ\qT eTT&ÉT|ü⁄\T rdüT≈£îH√, Ò<ë sê»ø°j·T \_Δ

ø√düyÓ÷ πø{≤sTT+#·&É+ |ü]bÕ≥sTT+~. ô|Á{À Ÿ s¡+>∑+ Á|üuÛÑT‘·« >∑T‘êÔ~Û|ü‘· +˝À

ñ+&É≥+ e\¢ ` eT+Á‘·T\T, yê] nqT#·s¡T\T Ä neø±XÊìï $ìjÓ÷–+#·T≈£îì

\_Δ bı+<äT‘·THêïs¡T.. &û\sYwæ|ü⁄Œ\ ø√dü+ ô|<ä›jÓT‘·TÔÔq \+#ê\T eTT≥ºC…ù|Œ &û\s¡T¢

düVü≤»+>±H n+‘·≈£î ¬s+&ç+‘·\T ‹]– sêã≥Tºø√yê\qT≈£î+{≤s¡T. nsTT‘ `

ô|’øÏ #Ó|üŒø√ Òì Ks¡TÃ\T yê]øÏ ñ+{≤sTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ` $õ …Hé‡, ‘·÷ìø£\T

` ø=\‘·\T, bÂs¡düs¡|òüsê\T e+{Ï $uÛ≤>±\≈£î #Ó+~q ÇHéôdŒø£ºs¡¢≈£î eTT≥ºC…ù|Œ

ªe÷eT÷fiflμ‘√ düVü‰ Ç‘·s¡Á‘ê ≈£L&Ü |üs√ø£å e´j·÷\T yê]øÏ #ê˝≤H ñ+{≤sTT.

ìC≤j·Tr>± yê´bÕs¡+ #˚ùdÔ ` Ä Ks¡TÃ\≈£î dü]b˛j˚T+‘· kÕúsTT˝À &û\s¡¢≈£î

˝≤uÛ≤\T sêe⁄. ìj·T+Á‹‘· <Ûäs¡\ $<Ûëq+‘√bÕ≥T. e÷¬sÿ{À¢ m<äTs¡j˚T´

ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\T, rÁe‘·s¡yÓTÆq b˛{° n+<äT≈£î ø±s¡D+.

ù|<ä Á|ü»\≈£î }‘·$Tyê«\qï ‘·|üq‘√ eTq Á|üuÛÑT‘ê«\T ˝À|üuÛÑ÷sTTwüºyÓTÆq

$<ÛëHê\qT m+#·T≈£î+≥THêïsTT. øÏs√dæHé≈£î ≈£L|üqT¢, ‘·~‘·s¡ |ü<äΔ‘·T˝À¢ Hs¡T>±

dü_‡&û\qT n+~+#·&ÜìøÏ ã<äT\T <ëì <Ûäs¡\ô|’ dü_‡&û ÇdüTÔHêïsTT. ìC≤ìøÏ

ô|Á{À\T, ôV≤#Y.mHé.&ç. (ôV’≤ d”Œ&é &ûõ Ÿ)\ $ìjÓ÷>∑+ ô|]–q+‘·>± øÏs√dæHé

84


yê&Éø£+ ô|s¡>∑&É+ Ò<äT. 1984 qT+∫ 2004 es¡≈£î ô|Á{À\T $ìjÓ÷>∑+ 21

\ø£å\ ≥qTï\ qT+∫ 83 \ø£å\ ≥qTï\≈£î n+fÒ <ë<ë|ü⁄ Hê\T>∑T ¬s≥T¢ ô|s¡>∑>±,

ôV≤#Y.mHé.&ç. yê&Éø£+ ø√{° eTTô|’Œ¤ @&ÉT\ø£å\ ≥qTï\ qT+∫ eT÷&ÉT ø√≥¢ &ÓuÛ…’“\ø£å\

≥qTï\≈£î (<ë<ë|ü⁄ eT÷&ÉT ¬s≥T¢) ô|]–+~. øÏs√dæHé $ìj·TeT+˝À ô|s¡T>∑T<ä\

ø=~›>±H ñ+~. n~ ns¡yÓ’ \ø£å\ ≥qTï\ qT+∫ 94 \ø£å\ ≥qTï\≈£î ` n+fÒ

57 XÊ‘·+ ô|]–+~. Bìì ã{Ïº ù|<ä Á|ü»\ ù|]≥ bÕ\≈£î\T uÛ≤ØjÓT‘·TÔq

dü_‡&û\T Çdü÷ÔH ñHêïs¡T. ô|<ä› ô|<ä› yÓTT‘êÔ À¢ \+#ê\T eTT≥ºC…|æŒ ô|Á{À Ÿ

|ü+|ü⁄\ &û\sYwæ|ü⁄Œ\qT dü+bÕ~+#·Tø√e&É+, ìC≤j·Tr>± yê´bÕsêìï kÕ–ùdÔ

` ˝≤uÛ≤\T e#Ã neø±XÊ\T ô|<ä›>± Òø£b˛e&É+ e+{Ï ø±s¡D≤\ e\¢ &û\s¡T¢

nÁø£e÷\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡T. dü_‡&û <Ûäs¡\≈£î \_Û+# øÏs√dæHé kÕj·T+‘√ &ûõ ŸqT

ø£©Ô #j·T&É+, ‘·÷ìø£\T, ø=\‘· À¢ neø£‘·eø£\≈£î ˇ&ç>∑≥º&É+ e+{Ï nqT∫‘·

|ü<äΔ‘·T\qT nqTdü]düTÔHêïs¡T. $ìjÓ÷>±<ës¡T\T #Ó*¢+# <Ûäs¡\≈£î ‘·–q≥T¢>±,

yês¡T ø√]q |ü]e÷D+˝À ô|Á{À˝ŸqT, &ûõ˝ŸqT &û\s¡T¢ $Áø£sTT+#ê*. ø±˙,

$ìjÓ÷>∑<ës¡T\ qT+∫ &ÉãT“ ø£∫Ã‘·+>± edü÷\T #düTÔHêï ` yê]øÏ yêdüÔe+>±

neTàe\dæq ô|Á{À˝Ÿ, &ûõ˝Ÿ\˝À nsTT<äT qT+∫ |ü~XÊ‘·+ es¡≈£î &û\s¡T¢

$T>∑T\TÃø√e&ÉeTqï~ z <äXÊã›+ ÁøÏ‘·+ es¡≈£î düs¡«kÕ<Ûës¡DyÓTÆq $wüj·T+. MT≥s¡¢

|üìrs¡TqT Á|üuÛ≤$‘·+ #j·T&É+‘√bÕ≥T, ‘·÷ìø£\T, ø=\‘·\ $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+~q

n~Ûø±s¡T\‘√ ≈£îeTà¬ø’ÿ ` ô|Á{À˝Ÿ |ü+|ü⁄\ &û\s¡T¢ Ç≥Te+{Ï neø£‘·eø£\≈£î

bÕ\Œ&yês¡T. ª˝Àødü‘êÔμ ø±s¡ ø£s¡Ô\T 1998˝À á ã+&Üsêìï ãVæ≤s¡Z‘·+ #XÊs¡T.

n+<äT≈£î yês¡T nqTdü]+∫q |ü<äΔ‹ düT\TyÓ’q<. ì]›wüº+>± ø=\‘·\T dü÷∫+#

M\Tqï ø±´Hé kÕj·T+‘√ yês¡T ô|Á{À˝Ÿ ã+≈£î\T kÕ–düTÔqï á nÁø£e÷\qT

yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T. yêVü≤Hê˝À¢ì ô|Á{À Ÿ {≤´+≈£î\≈£î ã<äT\T ‘êeTT ‘Ó∫Ãq

Ä ø±´q¢ ÀH ô|Á{À ŸqT ì+bÕ\ì yês¡T &çe÷+&é #XÊs¡T. <ë+‘√ ` yêdüÔe+>±

Çe«e\dæq<ëì ø£+fÒ ‘·≈£îÿe |ü]e÷D+˝À ô|Á{À Ÿ, &ûõ Ÿ\qT düs¡|òüsê #dü÷Ô

&û\s¡T¢ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\qT @ $<Ûä+>± yÓ÷dü–düTÔHêïs√ yÓ\¢&ÉsTT+~. Ä ‘·s¡Tyê‘·

z |üø£å+ s√E\ e´e~Û ÀH eTq sêh+˝À ñqï yÓTT‘·Ô+ 1500 ô|Á{À Ÿ ã+≈£î\˝Àì

MT≥s¡¢qT, n$ düÁø£eT+>± |üì#ùd˝≤ #·÷&É≥+ »]–+~. Áø£eTÁø£eT+>± ÄsTT Ÿ

ø£+ô|˙\T >∑{Ïº #·s¡ \T rdüTø√e&É+‘√ <XeT+‘·{≤ ô|Á{À Ÿ, &ûõ Ÿ $Áø£j·÷˝À¢

ø=\‘·\|üs¡+>± »]π> yÓ÷kÕ\T >∑D˙j·T+>± ‘·>±ZsTT. nsTT‘˚ ` ô|Á{À˝Ÿ


85

&û\sYwæ|ü⁄Œ\ø√dü+ ô|<ä› yÓTT‘êÔ À¢ \+#ê\T eTT≥ºC…|üŒe\dæsêe&É+‘√bÕ≥T, sêÁcÕº\

kÕúsTT˝À dü+ã+~Û‘· n~Ûø±s¡T\≈£L Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ªe÷eT÷fi¯óflμ

düeT]Œ+#·Tø√e\dæ edüTÔ+&É≥+‘√ nÁø£eT e÷sêZ À¢HÓ’Hê düπs ≤uÛ≤ Ò Ä]®+#ê\qï

‘·|üq &û\s¡¢ À eT]+‘· ô|]–b˛sTT+~.<ë+‘√ yês¡T dü_‡&û <Ûäs¡\≈£î \_Û+#

øÏs√dæHé‘√ &ûõ ŸqT ø£©Ô #j·T&É+ <ë«sê ˝≤uÛ≤\T Ä]®+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

&ûõ Ÿ $Áø£j·T+˝À $ìjÓ÷>∑<ës¡T\ ø£fió¢ >∑|æŒ, <ëì ø=\‘· À¢ yês¡T yÓ÷dü+

#j·T&Üìï Á|ü»\ düVü≤ø±s¡+‘√ n&ÉT¶ø√e&É+ kÕ<Ûä yT. ø±ì yês¡T nyTà &ûõ Ÿ

ø£©Ô<√, ø±<√ ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ <ëì kÕ+Á<ä‘·qT ôV’≤Á&√MT≥sY kÕj·T+‘√

ø£qT>=qe\dæ e⁄+≥T+~. nsTT‘ ì]›wüº ø=\‘·\qT dü÷∫+∫ ø±´q¢ À &ûõ ŸqT

rdüT≈£îì yÓfi‚¢ Vü≤≈£îÿ Á|ü»\≈£î ñ+~ ø±˙ &ûõ Ÿ kÕ+Á<ä‘·qT ‘·ìF #ùd n~Ûø±s¡+

yê]øÏ ˝Ò<äT. ìπs›•‘· |ü<äΔ‘·T˝À¢ dü+ã+~Û‘· n~Ûø±s¡T˝Ò &ûõ˝Ÿ XÊ+|ü⁄˝Ÿ‡qT

ùdø£]+#ê*. nBÛø£è‘· Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À¢ yê{Ïì |üØøÏå+#ê*. s¡kÕj·Tìø£ |ü<äΔ‘·T˝À¢

$X‚¢wæ+∫ Ä |òü*‘ê\ Ä<Ûës¡+>±H n~ ø£©Ô‘√ ø±<√ ìs¡ísTT+#ê*. &ûõ Ÿ ø£©Ôì

ìsêΔ]+#·&ÜìøÏ Ç+‘· ‘·‘·+>∑+ ñ+~. Ä Á|üÁøÏj·T düC≤e⁄>± kÕ>±\+fÒ n~Ûø±s¡T˝À¢

ìC≤sTTr, ∫‘·ÔXó~Δ eTTK´+.

düe÷»+ u≤>√>∑T\‘√ ì$T‘·Ô+ Ò≈£î+&Ü me]øÏ yês¡T ‘·eT kı+‘· ˝≤uÛ≤Hï

#·÷düT≈£î+≥THêïs¡T. <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹ s¡+>∑+˝ÀqT Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘˚ HÓ\ø=+~.

ù|<ä\≈£î mqï&É÷ n+<äì dü_‡&û\ ù|]≥ Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü»\ <ÛäHêìï eè<∏ë

#düTÔHêïsTT. ô|<ä›jÓT‘·TÔq \+#ê*∫Ã …’ôdqT‡\T ‘Ó#·TÃ≈£îqï &û\s¡T¢ neø±XÊ\qT

n+~|ü⁄#·TÃø=ì nÁø£e÷s¡®q≈£î ˇ&ç>∑&ÉT‘·THêïs¡T. n$˙‹ sê»´yT\T‘√+~. á

$wüe\j·÷ìï #Û~+# Á|üj·T‘·ï+˝À eT+EHê<∏é ‘·q ÁbÕD≤\H |üD+>± ô|≥ºe\dæ

e∫Ã+~.

düeT÷\ Á|üøå±fiH ø£s¡Ôe´+düeT÷\ Á|üøå±fiH ø£s¡Ôe´+düeT÷\ Á|üøå±fiH ø£s¡Ôe´+düeT÷\ Á|üøå±fiH ø£s¡Ôe´+düeT÷\ Á|üøå±fiH ø£s¡Ôe´+

düuÛÑ À Á|üXï\T yj·T&ÜìøÏ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T ø=+<äs¡T eTT&ÉT|ü⁄\T rdüT≈£îqï

$wüj·÷ìø=ùdÔ n~ eTq düe÷»+˝À uÒs¡kÕsê\ dü+düÿè‹øÏ ‹s¡T>∑T Òì ì<äs¡Ùq+.

á düeTdü ≈£î eT÷\+ eTq <X+˝Àì sê»ø°j·÷\ rs¡T‘ÓqTï˝À¢H ñ+~. eTq

<X+˝Àì mìïø£\ $<Ûëq+˝À nuÛÑ s¡Tú\ »j·÷|ü»j·÷\qT ìs¡ísTT+#~ yê]øÏ

|ü&˚ z≥¢ Àì ‘˚&ÜH˚. n+<äTe\¢H˚ nuÛÑ s¡Tú\T mìïø£ À\¢ ¬>\T|ü⁄ø√dü+ &ÉãT“

86


$#·Ã\$&ç>± Ks¡TÃô|&ÉT‘·T+{≤s¡T. yês¡T uÛ≤ØjÓT‘·TÔq #ùd e´j·T+˝À n~Ûø£ yÓTT‘êÔìï

n&É¶<ës¡T˝À¢ z≥T¢ ø=qT>√\T #˚j·T&Üìπø yÓ∫ÃkÕÔs¡T. n~Ûø±s¡T\≈£î \+#ê\T

Çe«&É+‘√bÕ≥T, z≥s¡¢qT uÛÑj·Tô|≥º&ÜìøÏ >∑÷+&Ü\q÷ y˚|ü⁄‘·T+{≤s¡T. ô|<ä›

ô|<ä› yÓTT‘êÔ À¢ &ÉãT“ Ks¡TÃô|{Ïºq+‘· e÷Á‘êq z nuÛÑ ]ú ø£∫Ã‘·+>± ¬>*∫ rs¡T‘ês¡qï

|üPN @B Òø£b˛sTTHê, Hê´j·Tã<äΔ+>±, ‘·≈£îÿe e´j·T+ #ùd nuÛÑ ]ú z&çb˛e&É+

#ê˝≤ dü+<äsê“¤ À¢ »s¡T>∑T‘·T+~. mìïø£ À¢ &ÉãT“ yÓ<ä» Ò¢ nuÛÑ s¡Tú\T ¬>*∫q

‘·s¡yê‘· ‘êqT nô|’ ô|{Ïºq ô|≥Tºã&çøÏ eT]ìï ¬s≥¢ yÓTT‘êÔìï ‹]– sêã≥Tº

ø√yê\qT≈£î+{≤s¡T. Á|üuÛ ÑT‘·« j·T+Á‘ê+>±\ô|’ ‘·eT≈£î >∑\ |ü≥TºqT ñ

|üjÓ÷–+#·T≈£îì dü+bÕ<äq|üs¡T\e⁄‘ês¡T. ã~©\T, ø±+Á{≤≈£îº\T, Hsê\ô|’ »]π>

<äsê´|ü⁄Ô À¢ CÀø£ + #düTø√e&É+ e+{Ï ªdü+bÕ<äq≈£îμ yê]øÏ ñ|üø£]+# e÷sêZ À¢

ø=ìï m+|” ˝≤&é‡ (bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´ì ìjÓ÷»ø£es¡Z n_Ûeè~Δ ì~Û), ‘·~‘·s¡

| ü< ∏ äø±\q÷ ‘·eT dü« Á| üjÓ÷»Hê\ kÕ<Û äqø√dü+ yês¡T ì#ÓÃq\T>±

ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+{≤s¡T. áÁø£eT+˝À ` eT]+‘· ~>∑C≤]q ø=+<äs¡T XÊdüqø£s¡Ô\T

düuÛÑ À Á|üXï\T yùd+<äT≈£î ôd’‘·+ \+#ê\T n&ÉT>∑T‘ês¡T, |ü⁄#·TÃ≈£î+{≤s¡T. Äsê“¤≥|ü⁄

Á|üø£≥q\‘√H√, ‘·|ü⁄Œ #dæq Ä ø=~›eT+~ì ãVæ≤wüÿ]+#·&É+‘√H√ á düeTdü

|ü]cÕÿs¡+ ø±<äT. bÕs¡¢yÓT+≥T, sê»ø°j·T |üøå±\T Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ø£fió¢ ‘Ó]∫ eTq

sê»ø°j·÷\≈£î ø=‘·Ô s¡÷|ü⁄πsK*ï dü+‘·]+|üCÒj·÷*. eTq mìïø£\ $<ÛëHêìï

dü+düÿ]+#ê*. sê»ø°j·÷\T n~Ûø±s¡+... Ç$ ìC≤j·TrøÏ, ∫‘·ÔXó~ΔøÏ Á|ürø£\T

ø±yê*. n≥Te+{Ï q÷‘·q sê»ø°j·T dü+düÿè‹ì bÕs¡¢yÓT+≥T, bÕØº\T bÕ<äT>=˝≤Œ*.

* * *


87

Á|üC≤<ÛäHêìï uÛÀ+#ùd+<äT≈£î

n~Ûø±s¡+ …’ôdqT‡ ø±<äT!

¬¬s+&√ Á|ü|ü+#· j·TT<äΔ+ ‘·sê«‘· kÕ«‘·+Á‘· + bı+~q <XÊ\ bÕ\q˝À

ˇø£ Á|ü<Ûëq \ø£åD+ ø£ì|ædüTÔ+~. Á|üC≤kÕ«eT´+ eTTdüT>∑T ñqï düe÷C≤\˝ÀqT,

ìj·T+‘·è‘·«+ sê»´y˚T\T‘·Tqï <˚XÊ\˝ÀqT ≈£L&Ü á \ø£åD≤ìï #·÷&Ée#·TÃ.

n<eT+fÒ n~Ûø±s¡+˝À ñqïyêfiófl Á|üC≤<ÛäHêìï @<√ ø£ s¡÷|ü+˝À <=+–*+#·≥+,

Ò<ë <√|æ&ûøÏ kÕj·T|ü&É≥+, ˇø£kÕ] n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ eùdÔ Á|üC≤<ÛäHêìï, dü«+‘·

ÄdæÔø£+fÒ <äTu≤sê #kÕÔs¡T. dü«+‘· &ÉãT“qT #ê˝≤ bı<äT|ü⁄>±, n‹C≤Á>∑‘·Ô>±,

Á|ü‹ s¡÷bÕsTT Ä∫‘·÷∫ Ks¡TÃ #ùd yêfiófl Á|üC≤<ÛäHêìï $#·Ã\$&ç>± Ks¡TÃ#kÕÔs¡T,

<√#·T≈£î+{≤s¡T. z ø±s¡T dü«+‘·+>± yê&Ü\+fÒ m+‘· <ä÷sêìøÏ m+‘· ô|Á{À\T

Ks¡TÃe⁄‘·T+<√ ˝…ø£ÿ\T y˚düT≈£îì #ê˝≤ bı<äT|ü⁄>±, nedüs¡yÓTÆq+‘· y˚Ts¡≈£î

yê&ÉT≈£î+{≤+. n< Á|üC≤<Ûäq+‘√ q&ç# Á|üuÛÑT‘·« yêVü≤qeTsTT‘ |æ\¢\ dü÷ÿfi¢≈£î,

ô|+|ü⁄&ÉT≈£îø£ÿ*ï |üX¯óe⁄\ &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îb˛e{≤ìøÏ, e+≥eTìwæ

≈£Ls¡>±j·T*ï ø=q{≤ìøÏ, <ä÷s¡|ü⁄ ã+<ÛäTe⁄*ï z #√≥ qT+∫ eTs√ #√{ÏøÏ

‘·s¡*+#·{≤ìøÏ Ç˝≤ @ yTs¡ø£sTTHê yê&ÉTø√e#·TÃ! n+‘·{Ï‘√ Ä–‘ |òüs¡yê Ò<äT.

kı+‘· bò˛qT #ê˝≤ C≤Á>∑‘·Ô>± yê&ÉT≈£îH˚ eTq+, Á|üuÛÑT‘·« bò˛q+fÒ <˚X¯+˝À

düT<ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\≈£î, Ç‘·s¡ <XÊ\≈£î j·T<∏#·Ã>± bò qT #düT≈£îì >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç

e÷{≤¢&ÉTø√e#·TÃ! HÓ\øÏ Çs¡yÓ’y\T J‘·+ bı+<yêfi¢ bò qT yê&Éø£+ n< HÓ\˝À

¬s+&ÉT \ø£å\ s¡÷bÕj·T\≈£î $T+∫ dü+<äsê“¤\H˚ø£+ ñHêïsTT. ô|fÒº Ks¡TÃ≈£î,

#ùd|üìøÏ, e#Ã |òü*‘ê\≈£î eT<Ûä Á|üuÛÑT‘·«+˝À @ e÷Á‘·+ bı+‘·q ñ+&É<äT. z

eT+Á‹ø√, #·≥ºdüuÛÑ düuÛÑT´&çø√, z n~Ûø±]ø√ Á|üuÛÑT‘·«+ Ç+{Ï dü<äTbÕj·T+ ø£*ŒùdÔ,

ø=+#Ó+ Çã“+~ ñ+<äH√, yêdüTÔÁ|üø±s¡+ Ä Ç+{À¢ ñ+fÒ m≈£îÿeø±\+ |ü<ä$ ñ

+&É<äH√ nì|æùdÔ \ø£å\ s¡÷bÕj·T\ Á|üC≤<Ûäq+ Ks¡TÃ #j·÷{≤ìøÏ yÓqø±&És¡T. z

Á|üeTTK k˛wü*düTº Hêj·T≈£î&ÉT z ñqï‘· |ü<ä$ì #˚|ü≥º>±H˚ n|üŒ{Ï<ëø±

ã+>±s¡+˝≤>± ñqï Á|üuÛÑT‘·« >∑èVü‰ìï eTs¡eTà‘·T\T #dæ ‘·q≈£î nqT≈£L\+>±

Ä>∑düTº 8, 2001

88


e÷s¡TÃø√e≥+ø√dü+ ¬s+&ÉT ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|üC≤<ÛäHêìï Ks¡TÃô|{≤º&Éì

yês¡Ô §#êÃsTT. >±+BÛ e÷sêZìï >∑T]+∫, kÕeT´yê<ëìï >∑T]+∫ ñ|üHê´kÕ*e«≥+

e÷Á‘·+ n˝≤+{Ï yêfió¢ e÷H~ Ò<äT. z≥T¢ ydæ ¬>*|æ+∫q kÕe÷qT´\T, |üqTï\

&ÉãT“\T düeT]Œ+#·T≈£îì bÕ\≈£î\qT sê»uÛÀ>±\˝À ñ+#˚ bÂs¡T\T ` ø£ dü

Äs√>∑ edü‹øÏ, {°ø±\≈£î H√#·Tø√ø£ nø±\eTs¡D+ bÕ\e⁄‘·T+fÒ, á ªH‘·\≈£îμ

e÷Á‘·+ ∫qïbÕ{Ï nHês√>∑ + eùdÔ \ø£å\ Ks¡TÃ‘√ yÓ+≥H $<XÊ\˝À yÓ’<ä +

#Ój·÷´*! Çø£ n+>∑s¡ø£å≈£î\ ù|s¡T‘√ ô|fÒº Ks¡TÃ n+‹+‘·ø±<äT. me«s¡÷

|ü{Ïº+#·Tø√ì, m+<äT≈£L ø=s¡>±ì, ã‹øÏHê #·∫ÃHê …ø£ÿ Òì yêfi¢qT ≈£L&Ü s¡øÏå+#·≥+

á <X Á|ü»\ u≤<Ûä ‘·>± yêfi¢≈£îyêfi‚fl #Ó|ü⁄Œ≈£îì ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ Á|üC≤<ÛäHêìï

‘·>∑˝ÒdüTÔHêïs¡T. Ä $<Ûä+>± ‘·eT ªÁ|ü‹wüºμ ô|s¡T>∑T‘·T+<äì uÛ≤$+∫ »Hêìï

<√#·T≈ £î+≥THêïs¡T. ∫e]øÏ ì»J$‘·+˝À Vü≤+‘·T≈ £î\T, >∑÷+&Ü\T,

eTTsƒêHêj·T≈£î\T, <√|æ&û<ës¡T\T>± ñqïyêfi¯fl≈£î ≈£L&Ü Á|üC≤<Ûäq+‘√ s¡ø£åD

ø£*Œ+#ê*. yêfi¯fl <√|æ&û ì]«|òüTï+>± ø=qkÕ>∑{≤ìøÏ eTqy˚T eT∞fl yêfi¯fl≈£î

s¡ø£åD ø£*Œ+#ê*! eTq yfi¢‘√ eTq ø£fiflqT eTqyT bı&ÉT#·Tø√yê*.

nÁø£e÷s¡®H eè‹ÔnÁø£e÷s¡®H eè‹ÔnÁø£e÷s¡®H eè‹ÔnÁø£e÷s¡®H eè‹ÔnÁø£e÷s¡®H eè‹Ô

á <√|æ&û πøe\+ <äTu≤sê Ks¡TÃø√, Á|üuÛÑT‘·«+ ø£*Œ+# dü<äTbÕj·÷\ø√

|ü]$T‘·eTsTT‘ ø=+‘· yTs¡≈£î dü]ô|≥Tºø√e#·TÃ. ø±ì n+‘·{Ï‘√ Ä–‘ n~Ûø±s¡+˝À

eTC≤ @eTT+~? Á|üC≤<ÛäHêìï Á|ü‘·´ø£å+>± <=+>∑‘·q+ #˚dæ kı+‘· ÄdæÔ>±

e÷s¡TÃø√ø£b˛‘˚ Çø£ Ç+‘· ôV’≤sêHê, ÁX¯eT, ]düTÿ m+<äT≈£î?— nsTTqø±&çøÏ

\+#ê\T yTj·T≥+, ‘·eT≈£î ø±e\dæq n$˙‹|üs¡T*ï n+<ä· ≤ …øÏÿ+#·≥+, yêfi¢

<ë«sê Á|üC≤<ÛäHêìï, <√#·Tø√e≥+, kÕe÷qT´\qT ì\Te⁄ <√|æ&û #˚j·T≥+

n~Ûø±s¡+˝À uÛ≤>∑eTsTTb˛sTT+~. z sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT nø±\eTs¡D+ bı+~‘

eTq+ ‘·s¡Tyê‘· mH√ï ø£<∏ä\T $+≥THêï+. ø√≥¢ø=\~ nÁø£eT+>± dü+bÕ~+∫q

&ÉãT“qT ` $TÁ‘·T\T nì q$Tà yêfi¯fl <ä>∑Zs¡ <ë∫ô|&ç‘˚, Ä eTìwæ b˛>±H˚

yêfi¯ófl kı+‘·+ #˚düT≈£îHêïs¡ì, dæ«dt u≤´+≈£î\˝À <ë#·T≈£îHêïs¡ì, u≤>±

\+#ê\T$T+– dü+bÕ~+∫q eT+Á‹ >∑÷&ÛÉ#ê] $uÛ≤>±\T Ä ≈£î≥T+ã+ yÓ+≥|ü&ç

n~Ûø±s¡ bÕØºøÏ #Ó+<ë*‡q Ä &ÉãT“ mø£ÿ&ÉT+<√ #Ó|üŒeTì Ä<•+#êj·Tì ` Ç˝≤

mH√ï |ü⁄ø±s¡T¢... ø=+‘· yêdüÔe+, eT]ø=+‘· n‹XjÓ÷øÏÔ ø£*|æq ø£<∏ä\T Á|ü#ês¡+˝À


89

ñHêïsTT. ˇø£kÕ] Á|ü»\ eT<ä›‘·T‘√H√, n~ÛHêj·T≈£î\ n+&É‘√H√, mìïø£\˝À

nÁø£e÷\<ë«sêH√ n+<ä\+ møÏÿ‘ Çø££ @<√ s¡÷|ü+˝À nÁø£e÷s¡®q #j·T≥+

yêfi¯fl »qàVü≤ø£ÿsTTb˛sTT+~. ø=+<äs¡T eT+Á‘·T\T, n~Ûø±s¡T\T ìC≤j·Tr>±,

ìø£ÿ∫Ã>±, eTT≈£îÿdü÷{Ï>±, <Ûäs¡àã<äΔ+>± |üì#dü÷Ô @{ÏøÏ m<äTØ<äT‘·THêïs¡T. n˝≤+{Ï

ø=~›eT+~ mH√ï ø£wüºqcÕº\qT m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T. n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T n~Ûø±sêìï

kıeTTà>± e÷s¡TÃ≈£î+≥THêïs¡T. ñqï‘ê~Ûø±s¡T\T ìj·÷eTø±\≈£î, ÁbÕC…≈£îº\

nqTeT‹øÏ, ô|<ä› ø±+Á{≤≈£îº\≈£î, Á|üuÛÑT‘·« ø=qT>√fifl≈£î, Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\ neTàø±\≈£î,

…’ôdqT‡\≈£î Ç˝≤ mø£ÿ&É <=]øÏ‘ nø£ÿ&É m&Üô|&Ü <√#·T≈£î+≥THêïs¡T. yêfiófl

ø√{Ï ‹+fÒ, \+#·+ Ç∫Ãqyê&ÉT |ü~ø√≥T¢ ≤uÛÑ|ü&ÉT‘·THêï&ÉT. ∫e]øÏ qwüºb˛j·T~

ne÷j·Tø£»q+ ! eTq Ä]úø£ eédüú À Ç+‘·≈£î$T+∫q <√|æ&û eTs=ø£≥T+~.

Á|üuÛÑT‘·«+˝À n~Ûø±s¡+ #Ó ≤sTTdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT πøe\+ K»Hê &ÉãT“H <√#·Tø√yê\+fÒ

ø=ìï |ü]$T‘·T\THêïsTT mH√ï ìã+<Û äq\T n&=¶kÕ ÔsTT. yêdü ÔyêìøÏ

|üìøÏsêø£b˛sTTHê ù|s¡T≈£î Ä&ç≥T¢, …ø£ÿ\T ñHêïsTT. n˝≤π> \+#ê\ s¡÷|ü+˝À

‹Hê\+fÒ z kÕúsTTøÏ$T+∫ kÕ<Ûä +ø±<äT. ne‘·\yê&çì y~Û+# XøÏÔ, Ò<ë yê&çøÏ

&ÉãT“ n|üŒq+>± eT]+‘· &ÉãT“ <√#·T≈£îH neø±e+ ñqï|ü⁄& \+#·+ eTT&ÉT‘·T+~.

y~Û+#XøÏÔ Ò<ë yê&çøÏ &ÉãT“ n|üŒq+>± eT]+‘· &ÉãT“ <√#·T≈£îH neø±X+ ñ

qï|ü⁄Œ& \+#·+ eTT&ÉT‘·T+~. y~Û+#·≥+ ÁXó‹$T+∫‘ Á|ü»\qT+∫ Á|ü‹|òüT≥q

sêe#·TÃ. ˇø£ÿ&çπø eTØ m≈£îÿe>± <√#·T≈£îH˚ neø±X¯+ ÇùdÔ $T–*qyêfi¯ófl

m<äTs¡T‹s¡T>∑T‘ês¡T. Ä]úø£ eédüú À b˛{°e\¢ Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ #ùd n~Ûø±s¡+

|ü]$T‘·+. ø±ã{Ïº ndü\T ì»+>± &ÉãT“ <√#·T≈£îH neø±X+ eTs=ø£≥T+~. n~

Ä]úø£ dü+düú\ MT<ä ô|‘·Ôq+. Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ u≤´+≈£î\T, mH√ï Ä]úø£ dü+düú\T Á|üuÛÑT‘·«

nBÛq+˝À q&ÉTdüTÔHêïsTT. Ä dü+düú\MT<ä |üP]Ô n~Û|ü‘· + eT+Á‘·T\<. Ä dü+düú\˝À

ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ ìj·÷eTø±\T, yê{Ï Á|ü<Ûëq ìs¡íj·÷\T, $<ÛëHê\T n˙ï bÕ\≈£î\

Ä<XÊ\qqTdü]+∫ »s¡T>∑T‘êsTT. ø°\ø£ kÕúHê\˝À ñqï n~Ûø±s¡T Ò Ä]úø£ eédüúqT

XÊdækÕÔs¡T. Ä n~Ûø±sêìï <äT]«ìjÓ÷>∑+ #j·T≥+, #‘·qsTT‘ ø£ÿ ø£\+b˛≥T‘√,

¬s+&√ ø£+{ÏøÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü, mes¡÷ $eT]Ù+#˚ neø±X¯+ ô|<ä›>± Ò≈£î+&Ü

y\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT ¬ø’+ø£s¡ + #j·Te#·TÃ. |üìøÏsêì ÁbÕ»≈£îº\≈£î u≤´+≈£î\T

e+<ä\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T n|ü⁄Œ*∫ÃHê, z Vü≤s¡<éyÓTVü≤‘ê≈£î, z πø‘·Hé bÕ]UŸ≈£î

e+<ä\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T nÁø£eT+>± eTT{ÏºHê, ô|<ä› ô|<ä› ø£+ô|˙\˝À n‹

90


m≈£îÿe <Ûäs¡≈£î Ä]úø£ dü+düú\T ùws¡¢qT ø=ì &ÉãT“ n|üŒC…|æŒHê.. Çe˙ï eTq

bÕ\≈£î\T Ä]úø£ dü+düú\qT m&Ü ô|&Ü <√#·Tø√e≥+ e\¢ »s¡T>∑T‘·Tqïy. ‘&Ü

@eT+fÒ Ä]úø£ dü+düú\ <√|æ&û À b˛j˚T~ Á|ü»\T <ë#·T≈£îqï kı+‘· &ÉãT“

Á|üuÛÑT‘·« KC≤HêqT <√#·T≈£î+fÒ b˛jT~ Á|ü»*∫Ãq |üqTï\ &ÉãT“ |üqTï\T ø£{≤ºø£

Çø£ Ä &ÉãT“ b˛sTTq≥T¢>± eTq+ uÛ≤$kÕÔ+. ø±ì u≤´+≈£î˝À¢H√, j·T÷ì{Ÿ

Á≥düTº ÀH√, z Ä]úø£ dü+düú ÀH√ ª&çbÕõ≥T¢ ô|&ç‘, ùws¡T¢ ø=+fÒ n~ eTq U≤‘ê˝ÀH√

ñ+<äì, eTq≈£î e&û¶\qT, &ç$&Ó+&É¢qT ÇdüTÔ+<äì, ùws¡T <Ûäs¡ ô|]– ˝≤uÛ≤\qT

Ä]®+∫ ô|&ÉT‘·T+<äì $X«dækÕÔ+. eTq |üqTï\ &ÉãT“ <√#·Tø√e&É+‘√ ‘·è|æÔ|ü&Éì

bÕ\≈£î\T, ∫e]øÏ eTq kı+‘· &ÉãT“qT <ë#·T≈£î+fÒ <ëìï ≈£L&Ü $T+π>düTÔHêïs¡T.

ø£\+b˛≥T‘√ <√|æ&ûø£\+b˛≥T‘√ <√|æ&ûø£\+b˛≥T‘√ <√|æ&ûø£\+b˛≥T‘√ <√|æ&ûø£\+b˛≥T‘√ <√|æ&û

Ç{°e\ Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ Ä]úø£dü+düú j·TT.{Ï.◊ Çs¡T≈£îÿqï ≈£î+uÛÑø√D+ Ç˝≤+{Ï<.

>∑‘· 37 dü+e‘·‡sê\˝À j·TT.j·Tdt 64 ù|s¡T‘√ Á|ü»\T bı<äT|ü⁄#düT≈£îqï yÓTT‘êÔìï

Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ eT÷´#·Te Ÿ |òü+&é j·TT.{Ï.◊. edü÷\T #dæ+~. ø=+‘·ø±\+bÕ≥T

u≤>±H &ÉãT“ ‹]– Ç∫Ã+~. j·T÷ì{Ÿ <Ûäs¡\T ≈£L&Ü ô|]– kÕe÷q´ Á|ü»\T

˝≤uÛÑ|ü&Ü¶s¡T. 1992`93 ø±\+˝À ùwsY e÷¬sÿ{Ÿ y˚\+yÓÁ] <˚X¯eT+‘·{≤

yê´|æ+#·≥+‘√ y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Á|ü»\ qT+∫ edü÷\T #XÊs¡T. kÕe÷q´

Á|ü»\T, eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ yês¡T ≈£L´\˝À qT+∫ eTØ ‘êeTT ø£wüº|ü&ç bı<äT|ü⁄#dæq

&ÉãT“qT ø£{Ïº j·T÷ì≥T¢ ø=qT≈£îÿHêïs¡T. Çø£ n|üŒ{ÏqT+∫ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. ndü\T

ø£<∏ä. n~Ûø±s¡+˝À ñqïyêfiófl ‘·eT≈£î ø±e\dæq yêfi¢qT, ‘·eTe÷≥ $HyêfiflqT

Ä]úø£ dü+düú\˝À ñqï‘·kÕúHê˝À¢ ìj·T$T+#·T≈£îHêïs¡T. Á|ü»\T <ë#·T≈£îqï &ÉãT“qT

‘·eT≈£î q∫Ãq ø£+ô|˙\˝À ùws¡T¢ø=H HÓ|ü+‘√ ª<ëq+μ #XÊs¡T. Ä ø£+ô|˙\T

e+<ä\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T kıeTTà #düT≈£îHêïsTT. Ä Hêj·T≈£î\T, n~Ûø±s¡T\T ø√≥¢≈£î

|ü&É>∑ …‘êÔs¡T. j·T÷ì{Ÿ Á≥düTº ~yê˝≤dæú‹øÏ #]+~. ¬s+&ÉTø√≥¢ ≈£î≥T+u≤\T

yÓTT‘·Ô+ô|{Ïºq &ÉãT“ b˛jT |ü]dæú‹ e∫Ã+~. 1998˝À Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‹ eùdÔ

πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ eT÷&ÉT y\ ø√≥¢≈£îô|’>± |üqTï\ &ÉãT“qT Ç∫Ã dü+øå√uÛÑ+˝À ñ

qï j·TT.{Ï.◊.ì >∑f…ºøÏÿ∫Ã+~. eT∞fl Ç|ü⁄Œ&ÉT n˝≤+{Ï |ü]dæú‘ ñ‘·ŒqïeTsTT+~.

mì$T~ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ |ü~ s¡÷bÕj·T\T ô|≥Tºã&ç ô|&ç‘ ø£ dü+ H{ÏøÏ 30

s¡÷bÕj·T\e⁄‘·T+<äì Á|ü»\T Ä•+#ês¡T. ø±ì Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ kÕj·T+ #XÊø£,


91

mì$T<fiófl >∑&ç#êø£ |ü~ s¡÷bÕj·T Ò ‹]– ÇkÕÔeT+≥THêïs¡T. n+fÒ Hê{Ï $\Te˝À

eT÷&ÉT s¡÷bÕj·T\T ‹]– e∫Ã+<äqïe÷≥! nB y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ |üqTï\

&ÉãT“qT Ç∫Ã j·TT.{Ï.◊. ì\u…{≤ºø£! n+fÒ Á|ü»\T ‘·eT ≈£î&ç CÒãT˝À+∫ &ÉãT“*∫Ã

m&É+ CÒãT˝ÀøÏ >∑‘·+˝À m|ü⁄Œ&√ Ç∫Ãq |ü~ s¡÷bÕj·T\øÏ ã<äT\T eT÷&ÉT

s¡÷bÕj·T\T ‹]– rdüTø√>∑\T>∑T‘·THêïs¡qïe÷≥. <ëìMT<ä ÄqyêsTTr>±

bÕs¡¢yÓT+≥T˝À <äTe÷s¡+, |üÁ‹ø£\˝À Á|üø£≥q\T, Á|ü‹|üøå±\ $eTs¡Ù\T, Á|üuÛÑT‘·«+

Vü‰MT\T Çe˙ï #·÷düTÔHêï+. ákÕ] ø=‘·Ô<äq+ @eT+fÒ kÕøå±‘·TÔ Á|ü<ÛëqeT+Á‹

$eTs¡Ù\≈£î n*– sêJHêe÷ #˚kÕÔqì u…~]+#·≥+, bÕ\ø£|üøå±\T Äj·Tìï

ãT»®–+∫ sêJHêe÷ Á|ü‹bÕ<äqì $s¡$T+#˝≤ #j·T≥+, Á|üuÛÑT‘·«+ <äèwæº À

ø£<Ûä düTU≤+‘·+>± eTT–j·T≥+! ø±ì Á|ü»\≈£î Ç~ düTU≤+‘·+ ø±<äT. Á|üuÛÑT‘·«

KC≤Hê≈£î Ç~ düTU≤+‘·+ ø±<äT, Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú≈£î Ç~ düTU≤+‘·+ ø±H

ø±<äT.

eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T nedüs¡+eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T nedüs¡+eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T nedüs¡+eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T nedüs¡+eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T nedüs¡+

n~Ûø±s¡ uÛ≤s¡rj·T »q‘êbÕØºøÏ, yê]øÏ n+&É>± ñqï ÄsY.mdt.mdt.≈£î n‘· +‘·

düìïVæ≤‘·T&ÉT, dü«<o C≤>∑s¡DY eT+#Y À Á|üeTTK bÕÁ‘·<Ûë] nsTTq mdt. >∑Ts¡TeT÷]Ô

Ç{°e\ z Á|üeTTK |üÁ‹ø£ À dü+#·\Hê‘·àø£yÓTÆq, Äs√|üD\T #XÊs¡T. 1995˝À

]\j·THé‡ ø£+ô|˙˝À Vü≤&Üe⁄&ç>±, sê»ø°j·T ‹Ôfifle\¢ uÛ≤Ø>± <Ûäs¡\≈£î ùws¡T¢ø=ì,

n+<äTø√dü+ s¡÷.1073 ø√≥T¢ Ks¡TÃ #XÊs¡ì, n< á dü+øå√uÛ≤ìøÏ eT÷\eTì

>∑Ts¡TeT÷]Ô Äs√|üD. ]\j·THé‡ ø£+ô|˙ Á|üyÓ÷≥s¡¢≈£î n< düeTj·T+˝À Äs¡Tø√≥¢

ùws¡¢qT #ê˝≤ ñ<ës¡eTsTTq wüs¡‘·T\‘√, Äπsfiflø±\+˝À e&û¶ Ò≈£î+&Ü #Ó*¢+#˝≤

‘·≈£îÿe<Ûäs¡≈£î πø{≤sTT+#ês¡T. n˝≤ …ø£ÿ#·÷ùdÔ Ä ùws¡¢qT s¡÷.61 #=|ü⁄Œq Á|üyÓ÷≥s¡T¢

ø=qT≈£îÿHêïs¡T. n<ø±\+˝À ¬s+&ÉT $&É‘·\T>± 2.75 ø√≥¢ ùws¡¢qT j·TT.{Ï.◊.

s¡÷.1073 ø√≥T¢ Ç∫Ã n+fÒ ùws¡TøÏ dü>∑≥Tq s¡÷.399 #=|ü⁄Œq ø=qï~. n<

πs≥T≈£î Ç‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·« Ä]úø£ dü+düú\T ` õ.◊.dæ, m Ÿ.◊.dæ ≈£L&Ü ø=HêïsTT. ˇø£ÿ

á ø=qT>√\T e\¢ s¡÷.1500 ø√≥T¢ j·TT.{Ï.◊. qwüºb˛sTT+<äì >∑Ts¡TeT÷]Ô

yê<äq. Á|üdüTÔ‘·+ á ùws¡T¢ s¡÷. 300 |ü\T≈£î‘·THêïsTT. nsTT‘ á ˝À>± uÀqdt

ùws¡T¢ Çe«≥+‘√, j·TT{Ï.◊. ùws¡T¢ ¬s{Ïº+|üj·÷´sTT. Ä $<Ûä+>± Á|üdüTÔ‘· ùwsY

<Ûäs¡\ Á|üø±s¡+ …ø£ÿø£{ÏºHê, j·TT.{Ï.◊.øÏ πøe\+ 6 XÊ‘·+ #·Áø£e&û¶ \_Û+∫+<äì

92


>∑Ts¡TeT÷]Ô n+#·Hê. n+fÒ u≤´+≈£î˝À &çbÕõ{Ÿ #ùdÔ n+‘·≈£î ¬s{Ïº+|ü⁄ Ä<ëj·T+

e#Ã~. b˛˙ ª#·∫Ãq yê&çøÏ e∫Ã+< ø£≥ï+μ nqT≈£îì Ä e÷Á‘·yÓTÆHê ‹]–

rdüT≈£î+<ëeTqT≈£î+fÒ nìï ]\j·THé‡ ùws¡¢qT ø=H Hê<ÛäT& Ò&ÉT. j·TT.{Ï.◊. Ä

ùws¡¢qT neTTà‘√+<äì ‘Ó*ùdÔ eTs¡Tø£åD+ Ä ùws¡T$\Te dü>±ìøÏdü>∑+ |ü&çb˛‘·T+~.

ÇB eTq Ä]úø£ dü+düú ìsê«ø£+. Á|ü»\T <ë#·T≈£îqï &ÉãT“ yÓsTT´ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\‘√

Äs¡T ¬s≥¢øÏ ô|’>± m≈£îÿe <Ûäs¡≈£î ùws¡¢qT ø=q≥+ <ë«sê Ä yÓTT‘êÔìï ]\j·THé‡

ø£+ô|˙øÏ <ëq+ #ùdXÊs¡T.! ªn‘·Ô kıeTTàqT n\T¢&ÉT <ëq+ #Ój·T´≥+μ n+fÒ

Ç<! ∫e]øÏ ]\j·THé‡ ø£+ô|˙ eTq &ÉãT“‘√ ˝≤uÛÑ|ü&ç+~. Á|ü»\ HÓ‹Ôq {À|”

|ü&ç+~. n˝≤π> >∑‘· dü+e‘·‡s¡+ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ø±sê´\j·T+ ˇ‹Ô&çe\¢ }s¡÷

ù|s¡÷ Òì ôd’ãsY ùdŒdt ÇH√Œ¤dædt ø£+ô|˙˝À ô|<ä› m‘·TÔq j·TT.{Ï.◊. ô|≥Tºã&ç

ô|{Ïº+<äì, 600 |üìøÏsêì ø£+ô|˙\˝À, uÀ>∑dt ø£+ô|˙\˝À e+<ä\ø√≥T¢ ô|≥Tºã&ç

ô|{Ïº+<äì bÕ\ø£|üøå±\˝À ø£f…Æq •eùdq bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´&ÉT dü+»jYT ìs¡T|üyéT

sê»´düuÛÑ À Äs√|üD\T #˚XÊs¡T. Á|ü»\T <ë#·T≈£îqï &ÉãT“qT bÕ\≈£î\T m˝≤

<√#·T≈£î+≥THêïs√ á ñ<ä+‘ê\T ãj·T≥ô|&ÉT‘·THêïsTT. 1995 qT+∫ H{Ï<ëø±

Ç˝≤+{Ï$ »s¡>∑≥+‘√ Ç+<äT˝À bÕ\ø£|üøå±\T, Á|ü‹|üøå±\T nH ‘&Ü\T Òeì,

nìï Á|ü<Ûëq bÕØº\T j·T<∏ëX¯øÏ Ôì Á|ü»\qT <√#·Tø√e≥+˝À bÕ\T

|ü+#·T≈£î+≥THêïj·Tì ‘≥‘Ó\¢eTe⁄‘√+~. BìøÏ |ü]cÕÿs¡+ sêJHêe÷ u…~]+|ü⁄\T,

ôd{Ï ŸyÓT+≥T¢, ø√|ü‘êbÕ\T, sê»ø°j·T ˇ|üŒ+<ë\T ø±<äT— Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ‘·|ü⁄Œ\T

#dæq yêfiófl •ø£å≈£î >∑Ts¡e⁄‘êsê? »yêãT<ëØ‘·q+ HÓ\ø=+≥T+<ë? Á|üuÛÑT‘·«+˝À

u≤<Ûä ‘· ñqïyêfiófl Á|üC≤<Ûäq+ <√|æ&û À bÕ\T |ü+#·Tø√≈£î+&Ü, Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\

s¡ø£åD≈£î ì\ã&˝≤ e´ekÕú>∑‘·yÓTÆq e÷s¡TŒ*ï ‘ÓkÕÔsê? mìïø£\˝À dü+düÿs¡D*ï

‘Ó∫Ã Á|ü»\ &ÉãT“‘√ bÕ\≈£î\ yê´bÕs¡+>± e÷]q sê»ø°j·÷ìï eT∞fl Á|üC≤ùde\≈£î

n+øÏ‘·+ #kÕÔsê? nÁø£e÷s¡®q|üs¡T*ï, <√|æ&û<ës¡T*ï ‘·]$Tø=&É‘êsê? á Á|üXï\≈£î

e#Ã düe÷<ÛëHê\ MT<ä yêCŸù|sTT Á|ü‹wü. á Á|üuÛÑT‘·« eTqT>∑&É,. á sê»ø°j·T

e´edüú uÛÑ$wü ‘·TÔ Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïsTT.

* * *


93

nHÓ’‹ø£ dü+bÕ<äq‘√

n~Ûø±sêìøÏ >±\+!

&çX+ãsY 6, 1999

@&Ü~ ÁøÏ‘·+ es¡≈£î ø√˝≤ yÓ+ø£≥ ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé n+fÒ me]ø° ‘Ó*j·T<äT.

Äø£kÕà‘·TÔ>± ø=ìï HÓ\\ ÁøÏ‘·+ j·T÷s√ ≤≥Ø˝À ¬>*∫ Äj·Tq ø√≥¢øÏ |ü&É>∑ …‘êÔ&Éì

yês¡Ô\T e#êÃsTT. yÓ+≥H mø£ÿ&É Òì Vü≤&Üe⁄&ç, Äsê“¤≥+. yÓqø£{ÏøÏ eTVü≤à<é

;Hé ‘·T>∑¢ø ÄH ù|s¡T‘√ z Hê≥ø£+, n< ù|s¡T‘√ z ‘Ó\T>∑T dæìe÷ e#êÃsTT.

ø=+<äs¡T $TÁ‘·T\T eTq sê»ø°j·T+, Á|üC≤kÕ«eT´+ m+‘· n|üVü‰dü eTj·÷´jÓ÷,

Á|ü»\qT m+‘·>± yÓ÷dü+ #düTÔHêïjÓ÷ ã≥ºãj·T\T #j·÷\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T.

yêfi¢ À ø£&ÉT $TÁ‘·T\ kÕj·T+‘√ ‘·T>∑¢ø eT∞¢ ã‹øÏ e#êÃ&Éì »Hêìï q$TàkÕÔ&ÉT.

Á|ü»\ ne÷j·Tø£‘ê«ìï nC≤„Hêìï Ädüsê>± #˚düT≈£îì n~Ûø±sêìï ¬ø’edü+

#˚düT≈£î+{≤&ÉT. |ü<ä$ì #˚|ü{≤ºø£ yêdüÔyêìï Á|ü»\ eTT+<äT ô|{≤º\ì, yêfi¯ó¢

m+‘·>± yÓ÷düb˛‘·THêïs√ ‘Ó*j·TC…bÕŒ\ì, Ä $<Ûä+>± »q+ ø£fió¢ ‘Ó]|æ+#ê\ì

Ä $TÁ‘·T\ |ü<∏äø£+. nsTT‘ ˇø£kÕ] n~Ûø±s¡+ n+<ä>±H ‘·T>∑¢ø˝≤ q{ÏdüTÔqï

yê&ç eTqdüT e÷]b˛sTT+~. Ç+ø± düe÷C≤ìï >∑T]+∫ Ä˝À∫düTÔqï ‘·q bÕ‘·

$TÁ‘·T\ n&ÉT¶ ‘=\–+#·T≈£îì, n~Ûø±s¡+˝À dæús¡|ü&ç, Á|ü»\qT ø£\ø±\+ n˝≤π>

ÁuÛÑeT\˝À yÓ÷dü+ #düTÔ+{≤&ÉT Ä <=+>∑ ‘·T>∑¢ø.

&ÉuÒ“ >=|üŒ<äHêìøÏ ∫Vü≤ï+ ø±<äT&ÉuÒ“ >=|üŒ<äHêìøÏ ∫Vü≤ï+ ø±<äT&ÉuÒ“ >=|üŒ<äHêìøÏ ∫Vü≤ï+ ø±<äT&ÉuÒ“ >=|üŒ<äHêìøÏ ∫Vü≤ï+ ø±<äT&ÉuÒ“ >=|üŒ<äHêìøÏ ∫Vü≤ï+ ø±<äT

ˇø£ s¡ø£+>± ø√˝≤ ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé ø£<∏ä ‘·T>∑¢ø |ü<∏äø±ìï >∑Ts¡TÔ #düTÔqï~. ñ

<›X+ @eTsTTHê, ø£ düe÷»+>± eTq+ m+‘·>± |ü‘·q+ ne⁄‘·THêïyÓ÷, m+‘·>±

|ü\#·ã&Ü¶yÓ÷, #Óù|Œ e÷≥\≈£î #ùd |üqT\≈£î m+‘·>± n+‘·s¡+ ô|s¡T>∑T‘√+<√

á ñ<ä+‘·+ ‘Ó\T|ü⁄‘√+~. ì»eTsTTq dü+|ü<ä düèwæº »s¡>±\+fÒ Á|ü»\≈£î

nedüs¡eTsTTq edüTÔe⁄\T ùde\T ñ‘·Œ‹Ô ø±yê*. n˝≤+{Ï dü+|ü<äe\¢ düe÷»+

nedüsê\T rs¡‘êsTT. e´≈£îÔ\T Ä]úø£+>± ã\|ü&É‘ês¡T. dü+|ü<äqT düèwæº+#·≈£î+&Ü

e´≈£îÔ\ #‘·T˝À¢øÏ &ÉãT“ #s¡≥+e\¢ düe÷C≤ìøÏ @ Á|üjÓ÷»qeT÷ #≈£Ls¡<äT.

‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ÄdüTÔ\qT bı+<ä≥+˝ÀH√, ˝≤≥Ø˝À ¬>\e≥+˝ÀH√ e´øÏÔ Á|ü‹uÛÑ

94


Ò<äT, düe÷C≤ìøÏ Á|üjÓ÷»q+ #˚≈£Ls¡<äT. n˝≤ &ÉãT“ bı+<ä≥+˝À Ä e´øÏÔ

‘·ù|ŒMT Ò<äT. ø±ì n<<√ >=|üŒ |òüTqø±s¡ +˝≤>± Ä e´øÏÔ yÓ+≥|ü&É≥+ Òì

\ø£åD≤\T n+≥>∑≥º&É+, Hêj·Tø£‘ê«ìï ÄbÕ~+#·&É+, πøe\+ &ÉãT“ ø±s¡D+>±

>=|üŒ‘·Hêìï }Væ≤+#·ø√e≥+ Çe˙ï düe÷C≤ìøÏ Vü‰ìø£sê\T. >±+BÛJ˝≤+{Ï

eTVü≤s¡T¸\T ` dü+bÕ~+#·ì &ÉãT“qT bÕ|ü+>± uÛ≤$+#ês¡T. eTq˝≤+{Ï

kÕe÷qT´\≈£î n+‘·{Ï ñqï‘· Á|üe÷D≤\T bÕ{Ï+#·≥+ nkÕ<Ûä´+. ø±ì

dü+bÕ~+#·ì &ÉãT“ >=|üŒ yêDÏí #˚düTÔ+<äqT≈£îH˚ uÛ≤eq e÷Á‘·+ dæ>∑TZ#˚≥T.

Á|üC≤kÕ«eT´ düe÷»+˝À z eTìwæ @ ≈£î\+˝À, @ ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{ÏºHê, m+‘·

dü+|ü<ä ñHêï, m+‘· ;<ä]ø£+˝À eT>∑TZ‘·THêï, @ |üì #˚düTÔHêï ` n+<ä]ø°

düe÷qeTsTTq e´øÏÔ‘·«+, VüQ+<ë‘·q+ ñHêïsTT. eTqTwüß\+<äs¡÷ m|üŒ{Ïø°

düe÷q+ ø± Òø£b˛e#·TÃ. ø±ì me]ø° Ä‘·à>ös¡yêìøÏ, VüQ+<ë‘·HêìøÏ ˝À|ü+ ñ

+&Ésê<äT. Á&Ó…sTTqT¢ X¯óÁuÛÑ+ #˚ùd e´øÏÔ, u≤‘Ys¡÷eTT˝À >=≥º+ n&ÉT¶ ‘=\–+#˚

|ü¢+ãs¡T ‘·eT ÁXeTØ‘ê´ me]ø° rdæb˛s¡T. ìC≤ìøÏ z ø£ …ø£ºs¡T, Ò<ë z eT+Á‹

#ùd |üì ø£+fÒ, Ä |ü¢+ãs¡T #ùd |üìe\¢H eTqøÏ yÓ+≥H Á|üjÓ÷»q+ ø£\T>∑T‘·T+~.

z eTìwæì n+#·Hê yùd≥|ü⁄Œ&ÉT n‘·&ç dü+|ü<äqT, Vü≤√<ëqT e÷Á‘·yT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ

rdüTø√e&É+ $E„\ \ø£åD+ ø±<äT. <äTs¡<äèwüºeXÊq eTq düe÷»+˝À ì»eTsTTq

ÁX¯eT≈£î $\Te, >ös¡e+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. ÄHê~>± ≈£î\e´edüú Á|üuÛ≤e+ e\¢,

Ä<ÛäTìø£ j·TT>∑+˝À @<√ ˇø£ s¡ø£+>± &ÉãT“ dü+bÕ~+#·≥yT <Û j·T+ ø±e≥+

e\¢ ì»+>± düe÷»+˝À Á|ü»\ nedüsê\qT rπsÃ dü+|ü<ä düèwæº n+fÒ ‘·–q

>ös¡e+ Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.

eT‘·+, dü+Á|ü<ëj·T+, <Ûäs¡àXÊÁkÕÔ\T n$˙‹ì, <=+>∑‘·Hêìï ‘·|üŒì

|òüTÀwædüTÔHêïsTT nsTTHê H{Ï düe÷»+˝À \ø£å\eT+~ kÕe÷qT´\qT qfÒº≥eTT+∫

ø√≥T¢ Ä]®+∫q z Vü≤s¡<é yÓTVü≤‘ê, bÂs¡T\qT ø=\¢>={Ïº \+#ê\T ~>∑$T+–q

n$˙‹|üs¡T&ÉsTTq ˇø£ n~Ûø±], Ò<ë eT+Á‹, s¡yêD≤ <ë«sêH√, <=+>∑ H√≥¢

eTTÁ<äD e\¢H√, ø£©Ô #j·T≥+ <ë«sêH√, ne÷j·T≈£î*ï yÓ÷dü–+#·≥+ <ë«sêH√

ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‹Ôq z yÓ÷dü>±&ÉT >=|üŒ yêfi¯ó¢>± #Ó ≤eTDÏ nsTTb˛‘·THêïs¡T.

V”≤s√\T>± yÓ*–b˛‘·THêïs¡T. Ç~ C≤‹ uÛÑ$wü ‘·TÔ≈£î >=&É¶*ô|≥Tº. ì»eTsTTq

V”≤s√sTT»+ <=+>∑ dü+bÕ<äq\˝ÀqT, n$˙‹˝ÀqT, \ø£å\ nÁø£eT dü+bÕ<äqqT

eT+∫˙fi¯¢˝≤ Ks¡TÃ #˚j·T≥+˝ÀqT ˝Ò<äT— M{Ïì e´‹πsøÏ+#·≥+˝À, dü+|ü<äì


95

düèwæº+#·≥+˝À, eTìwæ nedüsê\qT rs¡Ã≥+˝À V”≤s√sTT»+ ñ+~. eTìwæ

Ç‘·s¡T\≈£î V”≤s√ ø±C≤\&ÉT. @ eTìwæHÓ’Hê m+‘·es¡≈£î >ös¡$+#·e#·TÃ nì #·÷ùdÔ,

n‘·&çe\¢ Ç‘·s¡T\≈£î eT+∫ Á|üjÓ÷»Hê\T #˚≈£Lπs es¡≈£L e÷Á‘·y˚T n‘·&ÉT

>ös¡yêìøÏ ns¡TΩ&ÉT. n+‘·yTs¡≈£î n‘·&ÉT, Òø£ ÄyÓT ì»eTsTTq V”≤s√. n˝≤ø±ø£

á ø£èÁ‹eT V”≤s√\qT düèwæº+#·T≈£îì düe÷C≤ìï n<Û√>∑‹bÕ\T #j·T≥+ Ä<ÛäTìø£

uÛ≤s¡rj·T düe÷» Á|ü‘´ø£ \ø£åD+. m˝≤ dü+bÕ~+#ê&ÉH~ ø±ø£, m˝≤>∑sTTHê

düπs m+‘· dü+bÕ~+#ê&ÉH~ e÷Á‘·yT z eTìwæ $»j·÷ìøÏ ^≥TsêsTT>± ñ

qï+‘·ø±\+ Ä düe÷»+ rÁe+>± qwüºb˛‘·T+~. Ç<<√ ø=+<äs¡T nÁø£e÷s¡®q|üs¡T\T

#˚düTÔqï ‘·|ü⁄Œ e÷Á‘·y˚T nqT≈£î+fÒ bıs¡bÕ≥T. eTq #·T≥÷º nÁø£e÷\T

»s¡T>∑T‘·THêïj·Tì, yÓ÷düb˛‘·THêïeTì, <√|æ&ûøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïeTì ‘Ó*dæHê |ü≥ºq≥T¢

≈£Ls¡TÃH eTqeT+<äs¡eT÷ ‘·|ü⁄Œ #düTÔqïfÒ¢ …ø£ÿ. Ä<ÛäTìø£ j·TT>∑+˝À eT‘·+,

düe÷»+ ø=+‘·y˚Ts¡≈£î ã\V”≤q|ü&Ü¶sTT. Ä y˚Ts¡≈£î sê»ø°j·T+ kÕe÷õø£

Á|üjÓ÷»Hê\qT ø±bÕ&Ü*. <äTs¡<äèwüºeXÊq sê»ø°j·T+ n<Ûë«qïeTsTT b˛sTT+~.

düe÷C≤ìï eT]+‘· ã\V”≤q|üs¡TdüTÔqï~. n+<äTπø ñ<√´>∑+˝À ñqï+‘·ø±\+

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É¶yêfiófl ø=+<ä]øÏ sê»ø°j·T bÕØº\T ìs¡¢»®>± d”{Ï¢∫Ã sê»ø°j·T+˝ÀøÏ

˝≤>∑T‘·THêïsTT. ≈£L&Éu…{Ïºq ø√≥T¢ Ks¡TÃô|{Ïº ¬>*∫ sêø£b˛‘ê&Ü nqï~ yê{Ï

$XÊ«dü+! ì»+>± bÕØº\˝À eT+∫yêfió¢ ìC≤j·Tr|üs¡T\T, dü#·Ã¤]‘·T\T ñHêï

yêfi¢qT |üø£ÿ≈£î HÓfÒºdüTÔHêïs¡T. >∑÷+&Ü nsTTHê, Vü≤+‘·≈£î&ÉsTTHê, |ü∫ÃHÓ‘·TÔs¡T

‘êπ> <äTsêàs¡TZ&ÉsTTHê, e÷quÛÑ+>±\T #dæq sêø£ådüT&ÉsTTHê |òüs¡yê Ò<äT. &ÉãT“,

Ç‘·s¡ >∑÷+&Ü\ n+&É ñqïyês¡sTT‘ sê»ø°j·T+˝À |ü<äe⁄\≈£î ns¡TΩ&. eT+∫

yêfi¯ó¢ Ç+ø± sê»ø°j·T+˝À ˝Òø£b˛˝Ò<äT. ø±ì <äTsêàs¡TZ\ XÊ‘·+ ô|s¡T>∑T‘·÷

ek Ô+~. m˝≤+{Ï #·]Á‘·ø£\yê&Ó’Hê düπs ˇø£kÕ] sê»ø°j·T+˝À #] |ü<ä$˝À ñ

+fÒ #ê\T, n‘·&çøÏ eTq düe÷»+ m+‘√ >ös¡yêìï ÇdüTÔqï~. Ä e´øÏÔ nqs¡TΩ&Éì,

n$˙‹|üs¡T&Éì, n~Ûø±sêìï <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚düTÔHêï&Éì ‘Ó*dæHê, eTqdüT˝À

ndüVü‰´ìï <ë#·T≈£î+≥÷ ô|’øÏ $qj·÷ìï Á|ü<ä]Ù+#·≥+, n‹>± nD≈£îe>±

ñ+&É≥+ nqyêsTTr. |ü<ä$ nH~ Á|ü»\ ùde ø√dü+ Ç∫Ãq neø±X+>± ø±ø£,

Ä e´øÏÔøÏ ø£*–q n<äèwüº+>±qT, n‘·&çì, n‘·ì ≈£î≥T+u≤ìøÏ ˝≤uÛÑ+ #≈£LπsÃ

yê´bÕs¡+>±qT n+^ø£]düTÔHêï+. düVü≤»+>±H˚ sê»ø°j·T+˝À ñqïyêfi¯ó¢ eTq

Á|ü‹ì<ÛäT\T>± mìïø£sTTq yêfió¢ ñ<√´>∑T\T>± m+|æø£sTTq yêfió¢ n+<äs¡÷ ‘·eT

96


|ü<ä$ kı+‘· ÄdæÔ ≤ uÛ≤$+#·{≤ìøÏ n\yê≥T|ü&Ü¶s¡T. Á|ü»\T sê»ø°j·÷ìï

ìs¡dæ ùdÔ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT. <Û ä÷s¡T Ô& çø Ï, nC≤„HêìøÏ, n$˙‹|üs¡T&çø Ï

|ü<äe⁄\+≥>∑≥º≥+, |ü<äe⁄\T #s¡>±H Òì >=|üŒ<äHêìï #·÷&É≥+ Ä|üq+‘·es¡≈£L

sê»ø°j·T+ düe÷C≤ìï ÁuÛÑwüßº|ü{ÏºdüTÔ+~. |ü<äe⁄\˝À ñqï yêfi¯ó¢ m+‘· ñqï‘·

kÕúq+˝À ñHêï düπs πøe\+ Á|ü»\ ùdeø√dü+ Á|ü»\T ìj·T$T+#·T≈£îqï yêfi‚¢.

n˝≤ø±ø£ uÛÑ÷kÕ«eT´ dü+düÿè‹ì ø=qkÕ–dü÷Ô yêfi¢+‘ê <=s¡\T>±qT, eTq+ yêfi¢

uÛÑè‘·T´\T>±qT uÛ≤$düTÔqï+‘·ø±\+ $TqVü‰ eTìwæ eTq+ #j·T>∑*+–+<MT Ò<äT.

á |ü]dæú‘·T\ qT+∫ ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ |ü]cÕÿs¡+ eTq #‘·T˝À¢H ñ+~. n+<äTπø

eTT+<äT #j·Te\dæ+~ á uÛ≤e<ëkÕ´ìøÏ, Ä‘·àe+#·q≈£î düe÷~Û ø£{Ïº ‘·\ …‹Ô

dü>∑s¡«+>± ì\ã&É≥+, eTìwæì eTìwæ>± #·÷&É≥+, Ä‘·àq÷´q‘·øÏ dü«dæÔ|ü\ø£≥+.

ø£\dæø£≥Tº>± |ü]ÁX$TùdÔH Á|ü>∑‹ø£\dæø£≥Tº>± |ü]ÁX$TùdÔH Á|ü>∑‹ø£\dæø£≥Tº>± |ü]ÁX$TùdÔH Á|ü>∑‹ø£\dæø£≥Tº>± |ü]ÁX$TùdÔH Á|ü>∑‹ø£\dæø£≥Tº>± |ü]ÁX$TùdÔH Á|ü>∑‹

sê»ø°j·÷˝À¢øÏ sêyê\+fÒ eT+∫ düe÷»+˝À Hê\T>∑T Á|ü<Ûëq \ø£åD≤\T

ø±yê*. yÓTT<ä≥>± Ä e´øÏÔ düe÷»Væ≤‘êìï Á‹ø£s¡D Xó~Δ>± ø√sê*. ¬s+&√~

n‘·&ÉT Á|ü ÀuÛ≤\≈£î ˝§+>∑ì ìcÕÿeTø£s¡Tà&ÉT ø±yê*. eT÷&√~ sê»´e´edüúqT

düe÷C≤ìï Äø£[+|ü⁄ #düT≈£îqï C≤„ì ø±yê*. ∫es¡>± sê>∑<«cÕ\≈£î nr‘·+>±,

<ä>±|ü&É¶ ‘·eTTàfi¢qT n≈£îÿq #]Ã ùd<äBπsÃ ‘·|üdæ« ø±yê*. n˝≤+{Ï yêfió¢ Á|ü‹

düe÷»+˝À˝≤>±H eTq≈£î #ê˝≤eT+~ n+<äTu≤≥T˝À ñHêïs¡T. ø±ì n˝≤+{Ï

ø=~›eT+~ sê»ø°j·÷\≈£î <ä÷s¡+ ne⁄‘·THêïs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±e\dæ+<ä ≤¢ @<√

ˇø£$<Ûä+>± ø√≥T¢ dü+bÕ~+∫ z≥T¢ ø=q{≤ìøÏ, mìïø£\˝À nÁø£e÷\≈£î

…ø£ÿ Ò≈£î+&Ü Ks¡TÃ ô|≥º>∑\ yêfi¯ó¢ yÓTTqï{Ï mìïø£\˝ÀH˚ #·÷ùdÔ, &ÉãT“ ‘·|üŒ

Á|üC≤JeHêìøÏ eTπs ns¡Ω‘· Òì yêfi¢≈£î m+<ä]øÏ Á|ü<Ûëq bÕØº\T d”≥T¢ Ç#êÃjÓ÷

>∑eTìùdÔ eTq sê»ø°j·T+ m+‘· E>∑TbÕ‡ø£s¡eTsTTq yê´bÕs¡+>± e÷]b˛sTT+<√

uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. Ä <äTwüº dü+düÿè‹˝À uÛ≤>∑+>±H ø√˝≤ ø£èwüíyÓ÷Vü≤Hé≈£î n~Ûø±s¡

bÕØº ‘·s¡|ü⁄q bÕs¡¢yÓT+≥T d”≥T <ë<ë|ü⁄ U≤j·TeTsTT+<äì yês¡Ô˝§#êÃsTT.

‘=+<äs¡|ü&ç ‘·q≈£î d”≥T e∫Ã+<äì Á|üø£{Ï+#·T≈£îqï ø±s¡D+e\¢ø±ì, eTπs Ç‘·s¡

sê»ø°j·T …ø£ÿ\e\¢>±ì ∫e]øÏ n‘·ìøÏ d”≥T sêø£b˛sTT ñ+&Ée#·TÃ. n+‘·e÷Á‘êq

n~ bÕØº\ |òüTq‘· ø±<äT. á bÕØº Ä bÕØº nì b˛\Ãqø£ÿs¡ Ò<äT. mìï ÀbÕ\THêï

Ç+ø± dæ<ëΔ+‘ê\qT qeTTà≈£îqï yêeT|üø£å bÕØº\T ‘·|üŒ $T>∑‘ê nìï Á|ü<Ûëq


97

bÕØº\ rs¡T ˇø£fÒ! $sêfi+ ÇùdÔ rdüTø√e{≤ìï ‘·|ü⁄Œ|ü≥º Ò+. ø±ì &ÉuÒ“ ns¡Ω‘·>±

uÛ≤$+∫ sê»ø°j·÷ìï $|üDÏ M~Û À nyTà dü+düÿè‹ e÷Á‘·+ n‘· +‘· ùV≤j·TyÓTÆq~.

n+<äTπø mìïø£\˝À eTÚ*ø£ dü+düÿs¡D\T sêyê*. sê»ø°j·T dü«s¡÷|ü+ e÷sê*.

<ë+‘√bÕ≥T nC≤„q+e\¢, nHê˝À∫‘· #·s¡ \ e\¢, b˛ø£&É\e\¢ m+‘·>± <√|æ&ûøÏ

>∑Ts¡e⁄‘·THêïyÓ÷ bÂs¡T\T>± n+<äs¡÷ >∑T]Ô+#ê*. ÁXeTqT >∑T]Ô+∫ >ös¡$+#·≥+

H˚s¡TÃ≈£î+fÒ eTq*ï eTq+ >ös¡$+#·T≈£îqï yêfi¯¢eTe⁄‘ê+. |ü]dæú‘·T*ï e÷πsÃ

nedüs¡+ e÷sêÃ*‡q u≤<Ûä ‘· eTq<.

* * *

98


H˚sê\≈£î ãVüQeT‘·T\T

ìC≤j·TrøÏ •ø£å\T

Ç{°e\ nyÓT]ø± n<Ûä ≈£åî&ÉT _˝ŸøÏ¢+≥Hé dü+ø£{≤ìï |ü]o*ùdÔ mH√ï

>∑TDbÕsƒê\T <=s¡T≈£î‘êsTT. øÏ¢+≥Hé e´øÏÔ>∑‘· J$‘·+˝À ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T y˚XÊs¡T.

Ç˝≤¢*‘√ |ü&Éø£{Ï+{Ï À »s¡|üe\dæq Áù|e÷j·TD≤ìï ‘·q ej·TdüT˝À dü>∑+ ñqï

j·TTe‹‘√ kÕøå±‘·÷Ô n<Ûä ≈£åî&ç ìyêdü>∑èVü≤+ yÓ’{ŸVü≤Ödt <ë|ü⁄q ñqï n~Ûø±s¡

ø±sê´\j·T+ ze Ÿ Ä|ò”düT˝À »]bÕs¡T. n~ n+‘·{Ï‘√ Ä>∑ø£ ãj·T{ÏøÏ bıøÏÿ+~.

Á|ü‹|üøå±\T, |üÁ‹ø£\T, {Ï.$ \ yês¡T ≈£L|” ˝≤>∑≥+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. Äj·Tq

e÷eT÷\T>± n˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T\˝À n+<äs¡÷ #ùd |üH #XÊs¡T. Á|ü#ês¡+˝À ñ

qï Äs√|üD\T n˙ï nã<äΔeTì ãTø±sTT+#ês¡T. <ë+‘√ $wüj·T+ Ä>∑ Ò<äT. yπs

ø√s¡Tº πødüT˝À, nB eTs√ j·TTe‹‘√ n‹#·qTe⁄>± Á|üe]Ô+#ês¡qï ø±s¡D+>±

qwüº|ü]Vü‰s¡+ ø√s¡T‘·÷ ÄyÓT ydæq <ëyê˝À dü«j·T+>± kÕø£å$Tdü÷Ô ‘·q yÓ’{ŸVü≤Ödt

Áù|e÷j·TD+ n+‘ê ø£\Œq nì yê~+#ês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT n< Äj·Tq yÓT&É≈£î >∑T~ã+&É

nsTT≈£Ls¡TÃ+~.

uÒ\ nsTTq n<Ûä ≈£åî&ÉT uÒ\ nsTTq n<Ûä ≈£åî&ÉT uÒ\ nsTTq n<Ûä ≈£åî&ÉT uÒ\ nsTTq n<Ûä ≈£åî&ÉT uÒ\ nsTTq n<Ûä ≈£åî&ÉT

n<Ûä´≈£åî&ç>± Äj·Tq u≤>± sêDÏ+#ê&Éì, |üÁ‹ø£\÷, Á|ü»\˝À n~Ûø£

dü+U≤´≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+ <X Ä]úø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‹ >∑‘· 50 dü+e‘·‡sê\˝À

mqï&É÷ ˝Òq+‘· u≤>∑T+~. Äj·Tq MT<ä ñqï Äs√|üD\˝À mø£ÿ&Ü |ü<äM

u≤<Ûä ‘·\˝À nHê´j·T+ #XÊ&Éì >±ì, ndüeTs¡TΔ&Éì>±ì e÷≥ sê Ò<äT. e´øÏÔ>∑‘·+>±

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≥yÓ÷, &ÉãT“ ‹q&ÉyÓ÷ bıs¡bÕ≥Tq ≈£L&Ü Ò<äT. nsTTHê Äj·Tq

H˚&ÉT Á|ü»\ eTT+<äT <√wæ>± ì\u&Ü¶s¡T. |ü<ä$ }&É≥yÓ÷, ˝Òø£b˛‘˚ ø±düÔ

yÓTT{Ïºø±j·T\T, ∫yê≥T¢ ‹ì Áã‘·≈£î Je⁄&Ü nì |ü<ä$˝À $T–*q ø±\+ >∑&É|ü≥e÷

` @+ »s¡T>∑T‘·T+<√qì n+‘ê ÄdüøÏÔ‘√ >∑eTìdüTÔHêïs¡T. e´øÏÔ>∑‘·+>± Äj·Tq

sê»ø°j·T uÛÑ$wü ‘·TÔ @eTsTTHê, |ü<ä$ì ø√˝ÀŒø£b˛sTTHê Äj·Tq Á|ü‹wü≈£î, #·]Á‘· À

Äj·Tq kÕúHêìøÏ, n<Ûä ≈£åî&ç>± Äj·Tq VüQ+<ë‘·HêìøÏ, n~Ûø±sêìøÏ Ç|üŒ{Ïπø

ôdô|º+ãsY 21, 2012


99

ø√\Tø√ Òì <Óã“ ‘·–*+~. #dæ+~ m+‘· ∫qï ‘·|üŒsTTHê, |üP]Ô>± e´øÏÔ>∑‘·eTsTTHê,

n~Ûø±s¡ u≤<Ûä ‘·\‘√ dü+ã+<Ûä+ Òì n+XeTsTTHê, Ä eédüú À Hêj·T≈£î&çì

>∑&É>∑&É˝≤&çdüTÔHêïs¡T. Á|ü|ü+#·+ yÓTT‘·Ô+˝ÀH˚ n‘·´+‘· X¯øÏÔe+‘·T&ÉsTTq ˇø£

Hêj·T≈£î&ÉT Á|üC≤kÕ«eT´ dü+Á|ü<ëj·÷\ eTT+<äT, #·≥º+ eTT+<äT ‘·\e+#·T≈£îì

ns¡“¤≈£î&ÉT˝≤, uÒ\>± ì\ã&Ü¶&ÉT. n~ eTq≈£î #ê˝≤ $∫Á‘·+>± ø£ì|æ+# $wüj·T+.

Ç<<√ øÏ¢+≥Hé≈£î ˇø£ÿ]πø |ü{Ïºq Á>∑Vü≤D+ ø±<äT. dü]>±Z 24 dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+

1974 Ä>∑düTº e÷dü+˝À eTs√ nyÓT]ø£Hé n<Ûä ≈£åî&ÉT Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T\˝ÀH˚

n~ÛX¯+düq≈£î >∑T¬s’ >∑‘· +‘·s¡+ Òø£ sêJHêe÷ #˚XÊs¡T. ìø£‡Hé ≈£L&Ü ¬s+&√

≥sYà≈£î nbÕs¡yÓTÆq eT<ä›‘·T‘√ mìïø£sTT, n+‘·sê®rj·T eéVü‰sê\˝À, Á|ü|ü+#·

Hêj·Tø£‘·«+˝À ~≥º nì|æ+#·T≈£îì, ‘·q n~Ûø±s¡+ n‘·T´qï‘· •Ksêìï n+<äT≈£îqï

düeTj·T+˝À ne÷+‘·+ nU≤‘·+˝ÀøÏ |ü&çb˛j·÷s¡T. yê≥sYπ>{Ÿ ≈£î+uÛÑø√D+˝À

∫≈£îÿ≈£îì, Hsê\qT ø£|æŒ|ü⁄∫Ã, n+<äTø√dü+ n~Ûø±sêìï <äT]«ìjÓ÷>∑|üs¡∫, nã<ë›\

}_˝À ~>∑ã&ç, ãj·T{ÏøÏ sê Òø£ ∫e]øÏ #·]Á‘· À mes¡÷ #Ó*¢+#·q+‘·{Ï eT÷\´+

#Ó*¢+#ê&ÉT ìø£‡Hé.

eT] eTq e÷fÒ$T{Ï?eT] eTq e÷fÒ$T{Ï?eT] eTq e÷fÒ$T{Ï?eT] eTq e÷fÒ$T{Ï?eT] eTq e÷fÒ$T{Ï?

øÏ¢+≥Hé, ìø£‡Hé ø£<∏ä\˝Àì eT+∫#Ó&ÉT\T, ˝≤uÛÑqcÕº\T uÛ≤s¡rj·TT\≈£î n+‘·

ÄdüøÏÔ ø£*–+# n+XÊ\T ø±e⁄>±ì, eTq Á|üC≤kÕ«eT´+ m˝≤ q&ÉTk Ô+~? H‘·\T

q&É‘· ‘·|æŒ‘ m˝≤+{Ï |ü>±Z\‘√ yê]ì yê]+#·>∑\T>∑T‘·THêïeTT. nH n+XÊ\T

e÷Á‘·+ #ê˝≤ eTTKýÓTÆq$. á dü+<äs¡“¤+>± ø=ìï j·T<ës¡ú dü+|òüT≥q*ï

MTeTT+<äT+#·T‘êqT. ø=Hêïfi¢ ÁøÏ‘·+ Hs¡#·]Á‘·>∑\ ø£ ô|<ä›eTìwæ ø£ bÕØº qT+∫

eTs√ bÕØºøÏ e÷sê&ÉT. bÕØº e÷s¡T‘·÷ Äj·Tq ªô|<ä›μyê&ÉT ø±ã{Ïº ªes¡úe÷q

Hêj·T≈£î&ÉTμ ø±ã{Ïº 600 ø±s¡¢‘√, ø=ìï y\ eT+~ ne÷j·Tø£ »q+‘√ }πs–+|ü⁄

rXÊ&ÉT. Ä s√E˝À¢ nìï sê»ø°j·T }πs–+|ü⁄\q÷ n~Ûø±s¡T\T ìùw~Û+#ês¡T.

Hêj·T≈£î&ÉT Ä ìùw<Ûëìï ˝…ø£ÿô|≥º˝Ò<äT. n&=¶∫Ãq b˛©düT\≈£î Äj·Tq ‘·q

nqTj·÷j·TT\‘√ ø£\dæ <Vü≤Xó~Δ #XÊ&ÉT! kÕøå±‘·÷Ô ø£ d”ìj·TsY eT+Á‹, n+<äTHê

XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·*ï ø±bÕ& u≤<Ûä ‘· ñqï eT+Á‹ Ä }πs–+|ü⁄qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.

eTs√ eT+Á‹ Ä Á|ü<äs¡Ùq˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. Ä bÕØº n<Ûä ≈£åî&ÉT, Á|üuÛÑT‘ê«~ÛH‘· Ä

ªHêj·T≈£îDÏíμ kÕ<äs¡+>± ÄVü‰«ì+∫ bÕØº À #˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. |üÁ‹ø£\T eTsêï&ÉT

|ü‘êø£ o]¸ø£\˝À >∑>√Z\T ô|{≤ºsTT. ø±˙, n+‘·{Ï ª|òüTqμ #·]Á‘· ñ+&ç, b˛©düT\MT<

100


#˚sTT#˚düT≈£îqïyê¬se]ø° H˚{Ïø° •ø£å|ü&É¶ <ëK˝≤ ˝Ò<äT. yêfi¯¢>∑T]+∫ ndü\T

|ü{Ïº+#·T≈£îqï Hê<ÛäT& Ò&ÉT!

sêsêE*ï m~]ùdÔ?sêsêE*ï m~]ùdÔ?sêsêE*ï m~]ùdÔ?sêsêE*ï m~]ùdÔ?sêsêE*ï m~]ùdÔ?

ø=ìï e÷kÕ\ ÁøÏ‘·+ ˇø±H=ø£ õ˝≤¢˝À z $∫Á‘· dü+|òüT≥q »]–+~.

nø£ÿ&=ø£ dæyÓT+≥T bòÕ´ø£ºØ Áô|’y≥T s¡+>∑+˝À ñ+~. <ëì yTH»s¡T ñ‘·Œ‹Ô nsTTq

Á|ü‹ ãkÕÔøÏ ø£ s¡÷bÕsTT #=|ü⁄Œq kÕúìø£ XÊdüqdüuÛÑT´&çøÏ n+~+#yê&ÉT. ªm+<äT≈£îμ

nì eTq+ n&É>∑≈£L&É<äT. ªs¡ø£ åDμ ø√dü+ ªme] qT+∫ s¡ø£ åD?μ nì

ÄXÃs¡ b˛≈£L&É<äT! n~ nqyêsTTr n+‘! Ä yTH»s¡T e÷]b˛sTT ø=‘·Ô yTH»s¡T

e#êÃs¡T. Äj·TqøÏ n˙ï <Ûäs¡à dü+<Vü‰ Ò! ªndü\T eTq≈£L XÊdüqdüuÛÑT´&çø° dü+ã+<Ûä+

@$T{Ï? Äj·Tq≈£î &Éu…“+<äTøÏyê«*? eTq~ Áô|’y≥T ø£sêà>±s¡+ >∑<ë? ˝≤uÛ≤\T

u≤>± eùdÔ <Ûäs¡ ‘·–Z+∫ neTàø£+ eT]+‘· ô|+#·T<ë+. Ò<ë ø±]à≈£î\≈£î y‘·Hê\T

ô|+#·T<ë+. n+‘>±ì n|üŒq+>± yêfiË¢e]ø√ m+<äTøÏyê«*.μμ Ç˝≤+{Ï dü+<Vü‰\T

Äj·Tq≈£î #ê˝≤ ø£*>±sTT. j·÷»e÷q´+ Äj·Tq #‘·T˝À¢ ñ+~ ø±ã{Ïº Çø£qT+∫

ãkÕÔ≈£î s¡÷bÕsTT #Ó*¢+#·≥+ ÄbÕ\ì Ä<•+∫, Ä &ÉãT“ b˛≈£î+&Ü ø£≥Tº~≥º+

#˚XÊs¡T. $T–*qyêfi¯ ¢ø £+fÒ düeTs¡ ú+>± ìC≤j·Tr>± |üì#˚düT ÔHêïqì

eTT]dæb˛j·÷&Üj·Tq. Ä eTT#·Ã≥ eT÷Hêïfi¯ó¢ ≈£L&Ü ì\e˝Ò<äT. ˇø£s√Eq

ns¡úsêÁ‹, ø±s¡TNø£{À¢ ø=+‘·eT+~ <äT+&É>∑T\T yTH»s¡TqT #êe∫‘·ø£u≤<ës¡T.

e+{Ï À $s¡>∑ì u§$Tø£ Ò<äT. ∫e]øÏ ÁbÕD+ b˛sTTq+‘· |üqsTT, n|ükÕàs¡ø£

dæú‹˝À ñ+&É>± ¬s’\T |ü{≤º\ MT<ä n‘·DÏí e~ Òdæb˛j·÷s¡T. n<äèwüºeXÊ‘·TÔ mes√

n‘·DÏí #·÷dæ |ü{≤º\ MT~qT+∫ ˝≤π>j·T≥+‘√ ã‹ø±&ÉT. XÊØs¡ø£+>± ≈£î<äT≥

|ü&É{≤ìøÏ ø£˙dü+ dü+e‘·‡s¡+ô|’H˚ |ü&ÉT‘·T+~. n+‘·≈£î $T+∫, <ÛÓ’sê´ìï,

Á|ü|ü+#·+|ü≥¢ $XÊ«kÕìï ø√˝ÀŒsTTq n‘·&ç eTqdüT eT∞¢ |ü⁄+Eø√e≥+ <ë<ë|ü⁄

nkÕ<Ûä´eTH˚ #ÓbÕŒ*. eT] ªªmes¡T Ä <ës¡TD≤ìøÏ ˇ&ç>∑{≤ºs¡T? yêfi¯¢≈£î •ø£å

@$T{Ï? yê]ì ø√s¡Tº À $#ê]+#êsê? #·≥º+, Hê´j·T+, yê{Ïì s¡øÏå+#ê*‡q

ô|<ä›\T n+‘ê @+ #düTÔHêïs¡T?ªªÇ˝≤+{Ï <Ûäs¡àdü+<Vü‰\T me]ø£sTTHê ø£\>∑e#·TÃ.

n˝≤+{Ï Á|üXï\T ÒeHÓ‘Ô yê]øÏ Ç+ø± J$‘êqTuÛÑe+ Ò<äì, H√{À¢ y\T ô|&ç‘

ø=s¡ø£≥+ #‘·ø±ì ne÷j·T≈£î\ì nqTø√≈£î+&Ü Ä Á|üXï\≈£î düe÷<ÛëHê\T yÓ~øÏ‘

‘*>±ZH <=s¡T≈£î‘êsTT.


101

#·≥º+ me]øÏ?#·≥º+ me]øÏ?#·≥º+ me]øÏ?#·≥º+ me]øÏ?#·≥º+ me]øÏ?

ø=~›s√E\ ÁøÏ‘·+ eTs√ dü+|òüT≥q »]–+~. ˇø£ ¬s’ Ò« ø±+Á{≤≈£îº ø√dü+

<ë<ë|ü⁄ bÕ‹ø£eT+~ f…+&És¡T¢ ô|{≤ºs¡T. n+<äT˝À ˇø£]øÏ ø±+Á{≤≈£îº U≤j·T+

ø±yê\ì XÊdüqdüuÛ ÑT´&ç ìs¡íj·T+. ªª ¬s’˝Ò« ø±+Á{≤≈£îº≈£î, XÊdüqdüuÛ ÑT´&çøÏ

dü+ã+<ÛäyT$T{Ï? ø£ dü+ Ä XÊK sêh Á|üuÛÑT‘ê«ì~ ≈£L&Ü ø±<äT. πø+Á<ëìøÏ!

ø±+Á{≤≈£îº\T n‹ ‘·≈£îÿe πs≥TøÏ bÕ&çqyê]øÏ U≤j·T+ ø±yê* ø£<ë? eT] ys=ø£s¡T

m˝≤ ìs¡íj·T+ #kÕÔs¡T. Ç˝≤+{Ï ne÷j·Tø£ Á|üXï\T eTq˝≤+{Ï eT+<äãT<äTΔ\øÏ

|ü⁄&É‘êsTT. n+<äT˝À Ç<ä›s¡T ø±+Á{≤ø£ºs¡T¢ ¬s’ Ò«yês¡T n+#·Hê #˚dæq πs≥¢ø£+fÒ

u≤>± ‘·≈£îÿe≈£î bÕ&Üs¡T. Ç<ä›]ø° nqTuÛÑe+ ñ+~. ¬s’˝Ò« N|òt Ç+õ˙s¡T

dü«j·T+>± yê]ì bÕ≥˝À bÕ˝§Zì ‘·≈£îÿe KØ<äT≈£î HêD´+>± |üì #j·TeTì

ø√sês¡T. Äj·Tq e÷≥ ø±<äq Òø£ yês¡T s¡+>∑+˝ÀøÏ ~>±s¡T. ø±ì, XÊdüqdüuÛÑT´&ÉT

}s¡T≈£î+{≤&Ü? bÕ≥˝À bÕ˝§Zqï n+<äs¡T ø±+Á{≤ø£ºs¡¢qT XÊdüqdüuÛÑT´\yês¡T ˇø£

Vü≤√≥˝Ÿ˝À düe÷y˚X¯+ ø£eTàì XÊdæ+#ês¡T. Ä Ç<ä›s¡T ‘·|üŒ $T–*yês¡+‘ê

Vü‰»s¡j·÷´s¡T. nø£ÿ&É ‘·TbÕ≈£î\T, ø£‘·TÔ\T ø£sƒês¡T¢ #·÷ô|{Ïº, XÊdüqdüuÛÑT´&ÉT

ìs¡ísTT+∫q ø±+Á{≤ø£ºs¡T $TqVü‰ $T–*q yês¡+<ä]‘√qT ‘êeTT Ä ø±+Á{≤≈£îº

qT+∫ ‘·|ü⁄Œ≈£î+≥Tqï≥T¢>± dü+‘·ø±\T rdüT≈£îHêïs¡T. Çø£ Ç<ä›πs b˛{°øÏ $T–˝≤s¡T.

|üÁ‹ø£\T |ü‘êø£ o]¸ø£\˝À »]–q nHê´j·÷ìï ãj·T≥ô|{≤ºsTT. ø=+<äs¡T

ne÷j·T≈£î\T Ä yês¡Ô*ï #·÷dæ, >∑≥Tº s¡≥ºsTT+~ ø±ã{Ïº yÓ+≥H nHê´j·T+

Ä>∑T‘·T+<äì uÛ≤$+#ês¡T. ø±˙ ªªô|<ä›\Tμ |üÁ‹ø£\ yês¡Ô*ï |ü{Ïº+#·Tø√H Ò<äT. MTdü+

yÓT ÒXÊs¡T. Ç+ø± ‘·eT nuÛÑ ]ú‘√ b˛{°|ü&ÉT‘·Tqï Ç<ä›]øÏ #j·Te\dæq ôV≤#·Ã]ø£\T

#XÊs¡T. ñ|üdü+Vü≤]+#·≈£î+fÒ M\TqTã{Ïº ‘·sê«‘· kÕj·T|ü&É‘êeTHêïs¡T. Ò≈£î+fÒ

eT∞¢ uÛ≤sê´_&É¶*ï #·÷&É≥+ ø£wüºeTe⁄‘·T+<äì H=øÏÿ#ÓbÕŒs¡T. ∫e]øÏ |üÁ‹ø£ À¢

yês¡Ô\ ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü... Ä Ç<ä›s¡÷ ªã‘·T≈£îJe⁄&Üμ nì s¡+>∑+qT+∫ ‘·|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T.

ªHêj·T≈£î\μ yês¡T ªªãd”ÔyT düyê Ÿμμ nì »ã“#·]∫ eTØ ‘·&ÉU≤ #·÷|æ+#ês¡T! ÇM

eTq e´edüú À <ës¡TD Hsê\≈£î, Vü≤‘· \≈£î, >∑T+&Ü–ØøÏ bÕ\Œ&ç‘ \_Û+# ª•ø£å\T!

ÇM á Á|üC≤kÕ«eT´+˝À Hê´j·÷ìøÏ, <ÛäsêàìøÏ, b˛{°øÏ ì\ã&É<ëeTì ø=+<äs¡T

‘·|æùdÔ yê]øÏ <=]πø ªªãVüQe÷Hê\Tμμ!.

ªdü«μ sê»´+ m|ü⁄Œ&ÉT?ªdü«μ sê»´+ m|ü⁄Œ&ÉT?ªdü«μ sê»´+ m|ü⁄Œ&ÉT?ªdü«μ sê»´+ m|ü⁄Œ&ÉT?ªdü«μ sê»´+ m|ü⁄Œ&ÉT?

<XÊìï, Á|ü»*ï, ùd«#·Ã¤ì mes√ eTVü‰‘·Tà\T e∫Ã ñ<äΔ]+#·s¡T. »qkÕe÷q´+

102


ìs¡+‘·s¡+ C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√, dü+|òüT{Ï‘·+>±, $wüj·T |ü]C≤„q+‘√ Á|ü»\ ùde≈£î\T

ø±e\dæ ñ+&û Á|ü»\ HÓ‹ÔHÓøÏÿ ‘=≈£îÿ‘·Tqïyê]ì ì\Bj·T≥yÓTTø£ÿfÒ s¡ø£å. n|ü⁄Œ&

eTq~ ì»yÓTÆq dü«sê»´eTe⁄‘·T+~. n|üŒ{Ï<ëø± e÷≥\T ø√≥\T <ë≥T‘·T+fÒ

yêdüÔyê\T yÓøÏÿ]düTÔHêïsTT. ÇB ìø£‡Hé, øÏ¢+≥Hé\ u≤>√‘ê\ qT+∫ uÛ≤s¡rj·TT\+

H˚s¡TÃø√e\dæq bÕsƒê\T, n+‘˚>±ì, ã÷‘·T|ü⁄düÔø±*ï $T+∫q |ü&Éø£{Ï+{Ï

|ü⁄sêD≤\qT |üÁ‹ø£ À¢ Ç+≥sYHÓ{Ÿ À #·~$‘, n$ C≤„HêìïkÕÔj·TqT≈£î+fÒ |ü|ü⁄Œ˝À

ø± ÒdæqfÒº! ˙‹øÏ >∑T]Ô+|ü⁄, ãVüQe÷q+ Òq|ü⁄Œ&ÉT n~ m+&çb˛‘·T+~. Ç+{Ï

bÕ&çj·÷e⁄ ø£<ë nì ìs¡¢ø£å + #dæ yT‘· yj·T≥+ e÷HùdÔ e{Ïº b˛‘·T+~. qwüºb˛jT~

Ä bÕ\T ‘êπ> ø±eT+<äT. n˝≤π> n$˙‹ì, nHê´j·÷ìï, sêø£ådü‘ê«ìï •øÏå+#ã<äT\T

n+<ä ≤ …øÏÿùdÔ n<Ûäs¡à+ ù|ÁfÒ–b˛‘·T+~. bÕeTT≈£î bÕ\Tb˛dæ ô|+∫‘ ø±≥Tyj·Tø£

e÷q<äT. n+<äTHê ì\TyÓ ≤¢ $wü+ ñqï K\T*ï n+<ä ≤ …øÏÿùdÔ düe÷C≤ìøÏ

n<∏√>∑‘! eT] á e´edüú À n~Ûø±s¡+˝À ñqïyê&ÉT m+‘· ô|<ä›yê&ÉsTTHê düπs

n‘·&ÉT Á|ü»\≈£î ùde≈£î&qì, ‘·|ü⁄Œ#ùdÔ n‘·&çøÏ •ø£å |ü&Ü*‡+<qì m|ü⁄Œ&ÉT #ê{Ï

#Ó|üŒ>∑\+? n~ »]π> es¡≈£î <äTwüŒ]bÕ\q ‘·|üŒ<äT.

* * *


103

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ dü+ø£\Œ+‘√ #˚|ü{Ïºq C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ ìsêàD+˝À

ÁbÕC…≈£îº &Ó¬sø£ºs¡T>± |üì#düTÔqï dü‘´+Á<ä ≈£îe÷sY <ä÷uÒqT Äj·Tq kı+‘· sêhyÓTÆq

;Vü‰sY Àì >∑j·T õ˝≤¢ À, <äT+&É>∑T\T Vü≤‘· #j·T≥+ <X+˝À dü~«y#·Hê|üs¡T\≈£î

~Á>±“¤+‹ ø£*–+∫+~. mHé.&ç.m. Á|üuÛÑT‘·« #|ü{Ïºq, n‘·T´‘·ÔeT |ü<∏äø±\˝À C≤rj·T

s¡Vü≤<ës¡T\ ìsêàD+ |ü<∏äø£+ ˇø£{Ï. ¬s+&√ Á|ü|ü+#·j·TT<äΔ+ ‘·s¡yê‘· ÄHê{Ï

nyÓT]ø± n<Ûä ≈£åî&ÉT ◊ôdHé Vü≤√esY ì]à+∫q Á|ü<Ûëq s¡Vü≤<ës¡T\T>± nø£ÿ&ç Á|ü»\T

>∑Ts¡TÔ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. eTq <X+˝À Á_{Ïwt yês¡T C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\qT, ¬s’ Ò«

…’q¢qT ì]à+#êø£ dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+˝À #Ó|üŒø√<ä>∑Z s√&É¢ ìsêàD+ >±ì, ¬s’ Ò« …’q¢

ìsêàD+>±ì »s¡>∑ Ò<äT. nsTT‘ Á|üdüTÔ‘· C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ |ü<Ûäø£+ Á|ü<ÛëqeT+Á‹

yê»ù|sTT dü«j·T+>± #=s¡e rdüT≈£îì s¡÷bı+~+∫+~ ø±e&É+‘√qT Á|üuÛÑT‘·«+˝Àì

nìï XÊK\ eT<Ûä´ düeTq«j·÷ìï kÕ~Û+#·≥+‘√bÕ≥T, eqs¡T\ düMTø£s¡D≈£î

$q÷‘·ï |ü<äΔ‘·T\qT bÕ{Ï+#·&É+e\¢qT #ê˝≤ y>∑+>±, eT+∫ Á|üe÷D≤\‘√ á

s√&É¢ ìsêàD+ »s¡T>∑T‘√+~. eTq sêh+˝ÀH˚ Ç#êÃ|ü⁄s¡+ qT+∫ ‘·&É es¡≈£î

ì]àdüTÔqï á s√&É¢qT #·÷dæq≥¢sTT‘ eTq+<ä]ø° >∑s¡«+ ø£\>∑ø£ e÷q<äT. uÛÑ÷ùdø£s¡D,

Ç‘·s¡ bÕ\q Á|üÁøÏj·T˝À¢ Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ Ç+‘·{Ï #=s¡e y>∑+ Á|ü<ä]Ù+#·≥+

ì»+>± ÄXÃs¡ ø£s¡+.

˙‹øÏ ãVüQe÷q+ Vü≤‘·˙‹øÏ ãVüQe÷q+ Vü≤‘·˙‹øÏ ãVüQe÷q+ Vü≤‘·˙‹øÏ ãVüQe÷q+ Vü≤‘·˙‹øÏ ãVüQe÷q+ Vü≤‘·

ø£&çyÓ&ÉT bÕ\T ø£ $wü|ü⁄#·Tø£ÿ‘√ ø£\Twæ‘·yÓTÆq≥T¢, Ç+‘· u≤>± neT\e⁄‘·Tqï

|ü<∏äø£+˝À ≈£L&Ü ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À n$˙‹, nÁø£e÷\T m˝≤ #√≥T#˚düT

≈£î+≥THêïjÓ÷ <ä÷uÒ Vü≤‘· s¡TEe⁄#k Ô+~. ø±q÷ŒsY ◊.◊.{Ï.˝À Ç+»˙]+>¥

|ü{≤º bı+~q dü‘˚´+Á<ä C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ |ü<∏äø±ìï |üs¡´y˚øÏå+#˚ dü+düú

(mHé.ôV≤#Y.m.◊.) ˝À #˚sês¡T. #·ìb˛j˚T Hê{ÏøÏ Äj·Tq ÁbÕC…≈£îº &Ós¡ø£ºs¡T>±

|üì#˚düTÔHêïs¡T. >∑‘· dü+e‘·‡s¡+ dü‘˚ +Á<ä á s√&É¢ ìsêàD+˝À »s¡T>∑T‘·Tqï

ø=ìï neø£‘·eø£*ï $e]dü÷Ô Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ø±sê´\j·÷ìøÏ ˝ÒK sêXÊs¡T.

nsê#·ø£‘·«+ n+‘·yÓTÆ‘˚H˚

Á|üC≤kÕ«eT´+ uÛÑÁ<ä+

&çôd+ãsY 15,2003

104


s¡Vü≤<ës¡T\ ìsêàD |ü<∏äø±\≈£î dü+ã+~Û+∫q ìy~ø£\ ‘·j·÷Ø˝ÀqT, ø±+Á{≤ø£¢s¡¢

m+|æø£ ÀqT, yê]øÏ n&Ü«qT‡\T eT+ps¡T #j·T≥+˝ÀqT, s√&É¢ &çC…’q¢ ‘·j·÷ØøÏ,

ìsêàD |üs¡ yø£åD≈£î ì|ü⁄DT\qT ìj·T$T+#·≥+˝ÀqT, ô|<ä› ø±+Á{≤ø£ºs¡T¢ eT∞fl

∫qï ø±+Á{≤ø£ºs¡¢≈£î |üìì n|üŒ–+#·≥+˝ÀqT, s¡Vü≤<ës¡¢ ìsêàD dü+düú ø±sê´\j·T+

ìs¡«Vü≤D˝ÀqT ñqï nHø£ ˝ÀbÕ\qT dü‘´+Á<ä Ä ÒK˝À ãj·T≥ô|{≤ºs¡T. Ä ñ

‘·Ôs¡+˝À ‘·q dü+‘·ø£+ ô|≥º≈£î+&Ü, Á|ü‘´ø£+>± eTs√ ø±–‘·+˝À ‘·q $esê\qT

n+<äCÒdæ, ‘·q ù|s¡TqT >√|ü +>± ñ+#ê*‡+~>± <ä÷uÒ ø√sês¡T. bÕ\q Á|üÁøÏj·T˝À¢ì

˝ÀdüT>∑T\ e\¢ Ä ñ‘·Ôs¡+ mes¡T sêXÊs√ ã≥ºãj·T …’+~. ‘·<äq+‘·s¡ |ü]D≤e÷˝À¢

<ä÷uÒ Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. Á|ü‹uÛÑ, kÕeTs¡ú +, ìC≤j·Tr ñqï z n~Ûø±] Ç˝≤

nHê´j·T+>± ã\e≥+ eTq e´edüú≈£î #Ó+|üô|≥Tº ≤+{Ï~. eTq sê»ø°j·÷\T,

bÕ\q m+‘·>± ≈£î[flb˛j·÷jÓ÷, ìC≤j·TrøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ Òø£b˛>± mìï Á|üe÷<ë\T

bı+∫ ñHêïjÓ÷, n$˙‹øÏ •ø£å Òø£b˛>± m+‘·{Ï Áb˛‘ê‡Vü≤eTT+<√ <ä÷uÒ ñ

<ä+‘·+ s¡TEe⁄#˚k˛Ô+~. eTìwæ eTs¡DÏ+#êø£ mìï <äT'U≤ÁX¯óe⁄\T sê*ÃHê

Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT. <ä÷uÒ ˝≤+{Ï yê] ã*<ëHê\T eè<∏ë b˛sê<äT. n+<äTπø

»]–q |òü÷‘·Tø±ìøÏ ÄÁ>∑Vü‰yXÊ\qT, Äy<äqqT Á|ü~s¡Ù+#·≥+‘√bÕ≥T, Ç˝≤+{Ï$

»s¡>∑≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ @+ #j·÷˝À eTq+ Ä˝À∫+#ê*. á H|ü<∏ä +˝À

eT÷&ÉT n+XÊ\qT ˝À‘·T>± |ü]o*+#·≥+ nedüs¡+.

yÓTT<ä{Ï~: n$˙‹ u≤>√‘ê\qT <ÛÓ’s¡ +>± ãj·T≥ô|fÒº yê]øÏ m˝≤+{Ï s¡ø£åD

ø£*Œ+#ê*? j·TTe n~Ûø±] <ä÷uÒ ≤>± nÁø£e÷\qT m~]+∫q yêfió¢ $|üØ‘·

eT÷˝≤´ìï #Ó*¢+#·≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ m˝≤+{Ï @sêŒ≥T¢+&Ü*? á Á|üXï\≈£î

düe÷<ÛëHêìï yÓ‘·Tø√ÿyê\+fÒ ø=‘·Ô>± |ü]XÀ<Ûäq\T #j·Tqedüs¡+ Ò<äT. Ç‘·s¡

<XÊ\˝À n$˙‹ì ãVæ≤s¡Z‘·+ #dæqyê]øÏ ($õ Ÿ uÀ¢j·TsY‡) ñ<√´>∑+˝À uÛÑÁ<ä‘·

ø√dü+, yê] MT<ä ø£ø£åkÕ~Û+|ü⁄ #·s¡ Ò Ò≈£î+&Ü ñ+&É≥+ ø√dü+, yê] ù|s¡T¢

$esê\T s¡Vü≤dü +>± ñ+#·≥+ ø√dü+ ø±e\dæqìï #·{≤º\THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î

n$˙‹ì ãVæ≤s¡Z‘·+ #dæq ñ<√´>∑T\≈£î nyÓT]ø±˝À 1989˝À Ç˝≤+{Ï #·≥º+

<ë«sê s¡ø£åD ø£*Œ+#ês¡T. n˝≤π> 1986˝À bÕ Ÿ‡¬ø¢sTTyéT‡ j·÷øº À ≈£L&Ü nÁø£e÷\

<ë«sê Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê≈£î »]–q qcÕºìï ãj·T≥ô|fÒºyê] ñ<√´>∑ uÛÑÁ<ä‘· ø√dü+

@sêŒ≥T¢ #˚XÊs¡T. nyÓT]ø±˝Àì $$<Ûä sêÁcÕº\˝À ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï @sêŒ≥T¢

ñHêïsTT. q÷´j·÷sYÿ ˝À Ä ŸU…’<ë ñÁ>∑yê<äT\T 2001 ôdô|º+ãs¡T˝À »]|æq


105

e÷s¡DVü≤√eT+ ‘·s¡yê‘· nyÓT]ø± s¡÷bı+~+∫q C≤rj·TuÛÑÁ<ä‘· #·≥º+˝À ≈£L&Ü

ìs¡¢øå±´ìï >∑T]+∫, nÁø£e÷\qT >∑T]+∫ düe÷#ês¡+ ãj·Tô|{Ïºq ñ<√´>∑T\≈£î

bÕ Ÿ ]yÓØ #·≥º+ <ë«sê ñ<√´>∑ uÛÑÁ<ä‘· ø£*Œ+#ês¡T. n˝≤π> Á_≥Hé À ≈£L&Ü

1998˝À Á|üC≤ dü+πøåeT+ø√dü+ yêdüÔyê\qT ãj·T≥ô|fÒº ñ<√´>∑T\≈£î ø£ø£åkÕ~Û+|ü⁄

#·s¡ \qT+∫ uÛÑÁ<ä‘· ø£*Œ+#ês¡T.

eTq<X+˝À ôd’‘·+ »dæºdt JeHé¬s&ç¶ n<Ûä ø£å‘·q @s¡Œ&çq Hê´j·T dü+|òüT+ ‘·q

179e ìy~ø£ À.. nÁø£e÷\qT, n$˙‹ì ãj·T≥ô|{Ïºqyê] s¡ø£åD ø√dü+ z

#·{≤ºìï dü÷∫+∫, qeT÷Hê ‘·j·÷s¡T#dæ+~. n˝≤+{Ï #·≥º+ >∑qTø£ eTq<X+˝À

neT\T˝À ñqï≥¢sTT‘˚, nÁø£e÷\qT >∑T]+∫ <ä÷uÒ |òæsê´<äT #˚dæq $wüj·T+

ãj·T≥|ü&< ø±<äT, n˝≤π> Ä |òæsê´<äTô|’ $~Û>± $#ês¡D #j·T{≤ìøÏ Ä XÊK‘√

dü+ã+<Ûä+˝Òì dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô>∑\ n~Ûø±] ` Á|ü<Ûëq $õ˝…Hé‡ ø£$TwüqsY

n»e÷sTTw” À |üì#ùdyês¡T. Ä @sêŒ≥T¢ »]– <ä÷uÒ |òæsê´<äT #dæq≥T¢ yÓ\¢&ç

ø±ø£b˛‘˚ ãVüQXÊ <ä÷uÒ ˝≤+{Ï j·TTe n~Ûø±] ndüTe⁄\T u≤ùdyê&˚ ø±<äT.

nÁø£e÷\T ãj·T≥ô|fÒºyê] ù|s¡T¢ yÓ\¢&ç ø±≈£î+&Ü, yê]MT<ä ø£ø£åkÕ~Û+|ü⁄ #·s¡ \T

rdüTø√≈£î+&Ü ñ+&˝≤ Á|üuÛÑT‘·«+ Ç|üŒ{Ïø£sTTHê ‘·–q #·{≤ºìï rdüT≈£îsêyê*.

ˇø£yfi ø=+<äs¡T Äø£‘êsTT>±H√, Ò<ë Ç‘·s¡T\qT y~Û+#·≥+ ø√düyÓ÷ n˝≤+{Ï

#·{≤ºìï <äT]«ìjÓ÷>∑+ #kÕÔs¡qï uÛÑj·T+ ñ+fÒ ` n˝≤+{Ï yê]MT<ä ø£]ƒq

#·s¡ \T rdüT≈£îH @sêŒ≥T¢ #j·Te#·TÃ. n+‘>±ì, #·≥º+ <äT]«ìjÓ÷>∑eTe⁄‘·T+<äH

e+ø£‘√ ndü\T #·≥ºyT #j·Tø£b˛e≥+ nqT∫‘·+.

¬s+&√ n+X+ : á <ës¡TD ñ<ä+‘·+ Hs¡ kÕÁe÷C≤´\≈£î, sê»ø°j·÷\≈£î,

nÁø£e÷s¡®q≈£î, n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>±ìøÏ eT<Ûä ã+<Ûä+ m+‘·>± ã\|ü&ç+<√ s¡TEe⁄

#k Ô+~. πøe\+ ø=ìï kÕ+πø‹ø£ ˝ÀbÕ\qT >∑T]+∫, neø£‘·eø£\qT >∑T]+∫

Á|ü<ÛëqeT+Á‹øÏ |òæsê´<äT #dæq ø±s¡D+>±H√, Ò<ë n‘·ì ù|s¡T ãj·T≥|ü&çq

ø±s¡D+>±H√ >∑j·T˝À Hs¡eTTsƒê\T <ä÷uÒqT ø±*Ã #·+bÕj·TqTø√e≥+ bıs¡bÕ≥T.

‘êqT |üs¡ yøÏådüTÔqï C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ ìsêàD+˝À nÁø£e÷s¡®q|üs¡T\qT <ä÷uÒ

ø£∫Ã‘·+>± n&ÉT¶ø=ì ñ+{≤s¡T. nø£ÿ&É H˚s¡eTTsƒê\T, sê»ø°j·T+, n$˙‹

ø£*dæb˛e≥+#˚‘·, ‘·eT≈£î ø=s¡ø£sêìø=j·T´>± ‘·j·÷s¡j·÷´&Éì <ä÷uÒ n&ÉT¶

‘=\–+#·T≈£î+<ëeTì kÕúìø£ e÷|òæj·÷ H‘·\T ìs¡ísTT+#·T≈£îì ñ+{≤s¡T. ø±ã{Ïº

106


Ç˝≤+{Ï <ës¡TD≤\qT ÄbÕ\+fÒ πøe\+ nÁø£e÷\T ãj·T≥ô|{Ïºqyê] ù|s¡T¢

s¡Vü≤dü +>± ñ+#·≥+, yê] ñ<√´>±\≈£î uÛÑÁ<ä‘·ìe«≥+ dü]b˛‘·T+<äqT≈£î+fÒ

n~ ne÷j·T‘·«eTe⁄‘·T+~. $~Û ìs¡«Vü≤D˝À πøåÁ‘·kÕúsTT˝À ø£]ƒq ìs¡íj·÷\T

rdüT≈£îHyês¡T. n$˙‹øÏ ‘·\e+#·ìyês¡T, nÁø£e÷\qT m<äTs=ÿHyês¡T, #ùd |üì

eT+∫ Á|üe÷D≤\‘√ Òø£b˛‘ &ÉãT“ #Ó*¢+#·≈£î+&Ü Äù|yês¡T ` ‘·eT #·s¡ \qT

ãVæ≤s¡+>∑+>±H n+<ä]ø° ‘Ó*ùd˝≤>±H #j·÷*. n˝≤+{Ïyê] ñ<√´>∑uÛÑÁ<ä‘·≈£î

m˝≤+{Ï nes√<ÛäeT÷ ñ+&É<äT. ø±˙ yê] ù|s¡T¢ s¡Vü≤dü +>± ñ+#·≥+

nkÕ<Ûä +. n˝≤π> n˝≤+{Ï n~Ûø±s¡T\T, ñ<√´>∑T\+<ä]ø° s√EyêØ |üP]Ô s¡ø£åDqT

ø£*Œ+#·≥+ @ Á|üuÛÑT‘ê«ìø°, @ eédüúø° kÕ<Ûä +ø±<äT. ø±ã{Ïº eédüú eT÷˝≤˝À¢øÏ

yÓ[fl $X‚¢wæ+#ê*‡ ñ+≥T+~. eTq sê»ø°j·T\≈£î, bÕ\Hê eédüú≈£î n$˙‘˚

|ü⁄Hê~ nsTTq|ü⁄Œ&ÉT, nÁø£e÷s¡®q≈£î n&ÉT¶|ü&yêfi¢qT #·+|ü{≤ì¬ø’Hê e÷|òæj·÷\T

yÓqø±&Éq|ü⁄Œ&ÉT, ìC≤j·Tr|üs¡T\sTTq n~Ûø±s¡T\qT Vü≤‘· #˚dæHê •ø£å|ü&É<äH˚

BÛe÷‘√ <äTkÕ‡Vü≤kÕ\≈£î, <ës¡TD≤\≈£î |üPqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT πøe\+ e´≈£îÔ\ s¡ø£åD‘√

eédüúqT e÷s¡TkÕÔeTì, n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~kÕÔeTì Ä•+#·≥+ ne÷j·Tø£‘·«+.

n$˙‹ Ò≈£î+&Ü eTq eédüú À ˇø£ÿs√E ≈£L&Ü @ Á|üuÛÑT‘·«eTT ì*# |ü]dæú‹

Ò<äT. <ëìï e÷sêÃ\+fÒ eTq mìïø£\ eédüú À düeT÷\+>± dü+düÿ]+#ê*.

Hs¡ Á|üeè‹ÔøÏ, sê»ø°j·÷\≈£î eT<Ûä qTqï ã+<Ûëìï ‘Ó+#ê*. mìïø£\˝À ¬>\T|ü⁄q≈£î

nÁø£e÷s¡®q|üs¡T\ nedüs¡+ Ò≈£î+&Ü e÷s¡TŒ\T ‘yê*. ìC≤j·Tr|üs¡T\T mìïø£jT´

$<Ûä+>± |ü<äΔ‘·T\qT s¡÷bı+~+#ê*. ‘·|ü⁄Œ#ùdÔ yÓ+≥H •ø£å|ü&ÉT‘·T+<äH uÛÑj·T+

n+<ä]˝À bÕ<äTø=Hê*. n+<äTø£qTe⁄>± bÕ\Hêj·T+Á‘ê+>±ìï Á|üøå±fiq #j·÷*.

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç‘˚ ÄdüTÔ\qT »|ü⁄Ô #˚kÕÔs¡qï, ø£≥ø£{≤\T …øÏÿ+#·ø£ ‘·|üŒ<äqï

uÛÑj·÷ìï ø£*–+#ê*. eT+∫øÏ Áb˛‘ê‡Vü≤+, #Ó&ÉT≈£î •ø£å |ü&ÉT‘·T+<äì, Vü≤‘· #ùdÔ

ñ]•ø£å>±ì, J$‘· U…’<äT ø±ì U≤j·TeTH˚ uÛÑj·T+ ñ+&Ü*. H˚s¡|ü]XÀ<Ûäø£

j·T+Á‘ê+>∑+ dü«‘·+Á‘·+>± |üì#k Ô+<äH $XÊ«dü+ HÓ\ø=Hê*. Hê´j·TkÕúHê\˝À

dü‘·«s¡+ Hê´j·T+ n+<äT‘·T+<äH Vü‰MT ñ+&Ü*. Çe˙ï »]–q|ü⁄Œ&ÉT, eédüú

düeT÷\+>± Á|üøå±fi¯q nsTTq|ü⁄Œ&ÉT ` ˙‹øÏ ô|<ä›|”≥ y˚j·T>∑\+— n$˙‹ì

düeTs¡ú+>± m<äTs√ÿ>∑\+. <˚X¯+˝Àì #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê\˝À H˚s¡ eTTsƒê\T ôd’«s¡

$Vü‰s¡+ #düTÔHêïsTT. ;Vü‰sY, C≤s¡â+&é, ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ\≈£î e÷Á‘·yT á dü+düÿè‹

|ü]$T‘·eTì uÛ≤$+#·≥+ ne÷j·Tø£‘·«+. eTq sêh+˝ÀH sêj·T\d”eT˝À, ø√kÕÔ


107

Ä+Á<Ûë˝Àì ø=ìï |ü≥ºD≤\˝À, ôV’≤<äsêu≤<äT •yês¡T ÁbÕ+‘ê\˝À mH√ï Hs¡eTTsƒê\T

sê»ø°j·T n+&É‘√, ø£+&Éã\+‘√ #·≥ºã<äΔ bÕ\q≈£î düyê\T $düTs¡T‘·THêïsTT.

eT]+‘· Á|üe÷<äø£s¡+>± Ç‘·s¡ s¡+>±\˝Àø° n$˙‹ $düÔ]k˛Ô+~. n+<äTπø

Hs¡eTTsƒê\≈£î s¡ø£åD, Á|üuÛÑT‘·« ø±+Á{≤≈£îº\˝À e÷|òæj·÷\ bÕÁ‘·, Væ≤+kÕ‘·àø£ eTTsƒê\

ôd’«s¡$Vü‰s¡+ ` Çe˙ï Ç{°e* ø±\+˝À ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. á yÓTT‘·Ô+ |ü]dæú‹ì

Äø£[+|ü⁄ #düT≈£îì eékÕú>∑‘· dü+düÿs¡D\qT rdüTø=∫Ãq|ü⁄Œ& <ä÷uÒ ≤+{Ï yê]ì

s¡øÏå+#·Tø√>∑\+. n+‘˚>±ì, @y√ ø=ìï ø£+{Ï ‘·T&ÉT|ü⁄#·s¡´\‘√ ˇø£{Ï ¬s+&ÉT

HêeTe÷Á‘·|ü⁄ ìã+<Ûäq\‘√ |ü]dæú‹ e÷s¡<äT.

C≤‹ ñìøÏπø düyê\TC≤‹ ñìøÏπø düyê\TC≤‹ ñìøÏπø düyê\TC≤‹ ñìøÏπø düyê\TC≤‹ ñìøÏπø düyê\T

Çø£ eT÷&Ée~: <X+˝Àì ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À sê»éédüú |üP]Ô>± |ü‘·Hêedüú≈£î

#s¡T≈£î+~. eTq sêh+˝À ≈£L&Ü ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À #·≥ºã<äΔ bÕ\q n+‘·]+∫

düe÷»+ ô|‘·Ô+<ës¡¢ #˚‘·T˝À¢ ∫≈£îÿ≈£î+~? bÕ\Hêj·T+Á‘ê+>∑+ H˚s¡eTTsƒê\

ø£qTdüqï˝À¢ |üì#˚k˛Ô+<˚yÓ÷qì|æk˛Ô+~. ;Vü‰sY, ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ, C≤s¡â+&é˝≤+{Ï

ÁbÕ+‘ê\˝À |ü]dæú‹ eT]+‘· <äj·T˙j·T+>± ñ+~. #·≥ºã<äΔ bÕ\q Òq|ü⁄Œ&ÉT

Á|üC≤kÕ«eT´+, ùd«#·Ã¤ ìs¡s¡úø£eTe⁄‘êsTT. ;Vü‰sY, C≤s¡â+&é, ‘·÷s¡TŒ ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ À

Á|üdüTÔ‘·+ Ç≥Te+{Ï nsê#·ø£ |ü]dæú‘·T Ò ñHêïsTT. n‘· +‘· »qkÕ+Á<ä‘·, »HêuÛ≤

ñqï á ÁbÕ+‘ê\˝À ns¡#·ø£‘ê«ìï n+‘·yÓTT+~ùdÔH˚ eTq Á|üC≤kÕ«eT´+

düTs¡øÏå‘·+>± ñ+≥T+~— eTq<X+˝À ì»eTsTTq Á|ü>∑‹ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. bÕØº\≈£î,

|üø£åbÕ‘· sê»ø°j·÷\≈£î nr‘·+>± <˚X¯+˝À nìïesêZ\T BH=ïø£ düyê\T>±

d”«ø£]+#·≥+ nedüs¡+. sêC≤´+>∑ |ü]<ÛäT\≈£î ˝Àã&ç, ìsê›øÏ åD´+>± á

Hs¡eTTsƒê\qT s¡÷|ü⁄e÷|æq|ü⁄Œ&, nsê#·ø£‘ê«ìï n+‘·yÓTT+~+∫q|ü⁄Œ&, eTq

sêC≤´+>±ìï Á|üC≤kÕ«e÷´ìï ø±bÕ&ÉTø√>∑\+. <ä÷uÒ Vü≤‘· eTq≈£î Hs¡TŒ‘·Tqï

>∑TDbÕsƒ¡+ Ç<.

* * *

108


˙‹ì ì\u…≥º&ÜìøÏ

ì]›wüºyÓTÆq @sêŒ≥T¢

bÕ\q˝À n$˙‹ mH√ï ø±s¡D≤\T>± e]ú\T¢‘√+~. sê»éédüú˝Àì

˝ÀbÕ\e\¢ n$˙‹ì ìs√~Û+#·≥+ ø£wüºkÕ<ÛäýÓTÆb˛sTT+~. nìï $wüj·÷\˝À

nqedüs¡ Á|üuÛÑT‘·« CÀø£ +‘√ kÕe÷qT´&ÉT \+#ê*e«ø£ ‘·|üŒ≥+ Ò<äT. –sêø° ñ

qï ùde\+~+#·≥+˝À n~Ûø±s¡+˝À ñqï yêfi¯ó¢ j·T<∏˚#·Ã¤>± ìs¡íj·÷\T #˚ùd

neø±X+ ñ+&É&É+‘√ n~Ûø±sêìï kıeTTà #düTø√e&É+ düT\uÛÑeTe⁄‘√+~. ¬s’ Ò«

]»πs«wüq¢ ø√dü+ ˇø£|ü&ÉT eTT&ÉT|ü⁄*yê«˝§‡#Ã~. m|ü&Ó’‘ ø£+|üP´≥s¡¢ <ë«sê

n$ »s¡T>∑T‘·THêïjÓ÷, #ê˝≤ yTs¡≈£î |ü]dæú‹ yÓTs¡T>∑T|ü&ç+~. <X sê»<Ûëì &Ûç©¢

q>∑s¡+˝ÀH Á|üuÛÑT‘·« Çfi¢ eT+ps¡T $wüj·T+˝À m+‘·>± n$˙‹ ‘ê+&É$+∫+<√

|üÁ‹ø£\˙ï ãj·T≥ ô|{≤ºsTT. ∫es¡≈£î, düTÁ|”+ø√s¡Tº CÀø£ + #düTø=ì |ü]dæú‹ì

n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ‘yê*‡ e∫Ã+~.

sê»ø°j·T CÀø£ + : j·T+Á‘ê+>∑ yÓ’|òü\´+

ã~©\T, ø°\ø£ kÕúHê˝À¢ ìj·÷eTø±\T, yê{Ï À sê»ø°j·T CÀø£ + n$˙‹ì

ô|+∫ b˛wædüTÔHêïsTT. ˇø£ eTTKéT+Á‹ ˇø£ n~Ûø±]ì õ˝≤¢ ø£˝…ø£ºs¡T>±

ìj·T$T+#ês¡T. Á|ü<Ûëq ø±s¡ <ä]Ù Ä n~Ûø±]ì >∑T]+∫ yêø£ãT #ùdÔ, n~Ûø±]

n$˙‹|üs¡T&Éì kÕøå±´<Ûësê\Tqï≥T¢ ‘Ó*dæ+~. yÓ+≥H eTTKéT+Á‹ <ä>∑Z]øÏ yÓ[¢

$wüj·TeT+‘ê $e]+∫ Ä ìj·÷eTø±ìï e÷s¡ÃeTì $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. n+<äT≈£î

eTTKéT+Á‹ ªªHê≈£î ‘Ó\Tdüj·÷´ yê&ÉT |üs¡eT <äTsêàs¡TZ&Éì, n$˙‹|üs¡T&Éì,

HqT eT+Á‹>± ñqï|ü&ÉT dü«j·÷q Hê ã+<ÛäTe⁄\≈£î @<√ |üì|ü&ç‘ Hê´j·T+

#˚j·TeTì Ä n~Ûø±]ì ø√sêqT. Ä πødüT˝À 2 \ø£å\T rdüT≈£îHêïø£>±ì |üì

#j·T Ò<äT. ø±ì @+ #j·TqT? yê&ÉT sê»ø°j·T ã\eTTqï eT+Á‘·T*ï, #ê˝≤

eT+~ XÊdüqdüuÛÑT´*ï |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêfi¢+‘ê yêDÏí yÓqπødüT≈£îe∫Ã $|üØ‘·yÓTÆq

e‹Ô&ç ‘ÓdüTÔHêïs¡Tμμ nì ôd\$#êÃs¡≥. ∫es¡≈£î Ä n~Ûø±]ì ‘Ó*d”‘Ó*d” ø£ …ø£ºsY>±

y˚j·Tø£ ‘·|üŒ Ò<äT. nqT≈£îqï $<Ûä+>±H˚ $#·Ã\$&ç>± \+#ê\T rdüT≈£îHêï&ÉT.

eTs√ dü+<äs¡“¤+˝À ˇø£ ñqï‘ê~Ûø±] n$˙‹|üs¡T&Éì, n‘·DÏí ø°\ø£ |ü<ä$qT+∫

ôdô|º+ãsY 22, 1997


109

‘·|æŒ+#ê\ì eTTK´eT+Á‹øÏ Á|ü‹bÕ<äq e∫Ã+~. yÓ+≥H˚ Äj·Tq yê&çøÏ

XÊdüqdüuÛÑT´\˝À Hêø£+fÒ m≈£îÿe eT<äΔ‘·T+<äj·÷´! yêDÏí, rùdÔ qq÷ï ~+ù|kÕÔs¡T.

ìC≤sTTr dü+>∑‹ <e⁄&Ós¡T>∑Tμ nì #·eT‘·ÿ]+∫ Ä n~Ûø±]ì ø=qkÕ–+#ê&É≥.

Ç˝≤+{Ï$ |ü\T ì<äs¡ÙHê\T. n~Ûø±s¡+˝À ñqï yê]øÏ n$˙‹ >∑T]+∫ ‘Ó*dæHê,

n<äT|ü⁄ #j·÷\ì ø√]ø£ ñHêï @MT #j·T Òø£b˛‘·THêïs¡T. <ëìøÏ ‘√&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«\T

‘·s¡#·T e÷s¡&É+‘√ |üø£åbÕ‘· <Û√s¡DT\T m≈£îÿesTTb˛j·÷sTT. ‘·eT ≈£î\+ yê&ÉH√,

‘·eT≈£î u≤>± |üìøÏ ekÕÔ&ÉH√, ˇø£ |üø£ÿ n$˙‹ |üs¡T*ï n+<ä ≤ …øÏÿdüTÔHêïs¡T.

eTs√e+ø£ ìC≤sTTr |üs¡T\T n&ÉT¶eùdÔ yêfi¢ MT<ä $#ês¡D\T ≈£L&Ü »s¡>∑≥+

ø£<äT›. mes¡sTTHê eTØ ù|N\T ô|{Ïº n&ÉT¶edüTÔHêïs¡qT≈£î+fÒ \+#·>=+&ÉT\ MT~øÏ

Á|üjÓ÷–+#·e\dæq Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>±ìï @<√ ˇø£ kÕ≈£î‘√ ìC≤sTTr|üs¡T\

MT<ä Á|üjÓ÷–+#·≥+ düs¡«kÕ<Ûës¡D+. ∫es¡≈£î ìC≤sTTr|üs¡T\ MT<ä

Á|üjÓ÷–+#·≥+ düs¡«kÕ<Ûës¡D+. ∫es¡≈£î ìC≤sTTr|üs¡T&ÉT, ìs√›wæ nì

ãj·T≥|ü&çHê, á ˝À|ü⁄ nee÷q+, y˚<äq düVü≤»+. <ë+‘√ #ê˝≤ eT+~

düeTs¡T Δ\T, ìC≤sTTr|üs¡T˝… ’q n~Ûø±s¡T\T ìs¡ íj·÷\T rdüTø√e&Üìπø

uÛÑj·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. n$˙‹|üs¡T\T j·T<∏#·Ã>± dü+#·]düTÔHêïs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ n$˙‹

ìs√<ÛëìøÏ #ê˝≤ |ü<ä›‘·T\THêïsTT >±ì, ne˙ï ø±–‘ê\≈£î |ü]$T‘·+. πø+Á<ä+˝À

ì|òü÷ dü+düú (ôd+Á≥ Ÿ $õ …Hé‡ ø£$TwüHé) ñ+~. n˝≤π> sêÁcÕº À¢ ≈£L&Ü n˝≤+{Ï

ì|òü÷ dü+düú\THêïsTT. á dü+düú\T Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ìy˚~ø£\qT, dæbòÕs¡T‡\qT

|ü+|ü⁄‘·T+{≤sTT. ns√|üD\ô|’ $#ês¡D »]|æ, rdüTø√e\dæq #·s¡ \qT dü÷∫kÕÔsTT.

Á|üuÛÑT‘ê«\T yê{Ïì neT\T #j·Tø£b˛‘ ` XÊdüqdüuÛÑ eTT+<äT, πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+

$wüj·T+˝À bÕs¡¢yÓT+≥T eTT+<äT` yê{Ïì ñ+#ê*. n˝≤π> ø=ìï sêÁcÕº˝À¢

˝Àø±j·TTø£Ô\ ìj·÷eTø£+ »]–+~. ñqï‘· Hê´j·TeT÷s¡TÔ*ï Ä |ü<äe⁄\˝À

ìj·T$T+#ês¡T. yê]øÏ n$˙‹ Äs√|üD\ô|’ $#ê]+# n~Ûø±s¡+ ñ+~. C≤rj·T

kÕúsTT˝À ˝ÀøbÕ Ÿì ìj·T$T+#ê\qï Á|ü‹bÕ<äq #ê\ø±\+>± ñ+~. ˝ÀøbÕ Ÿ

_\T¢H˚ rdüT≈£î+fÒ mH√ï $wüj·÷\T >√#·]kÕÔsTT. #ê\ø±\+ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ì

˝ÀøbÕ Ÿ |ü]~Û ÀøÏ ‘yê˝≤ e<ë› nì #·s¡Ã »]–+~. ÀøbÕ Ÿ <ä>∑Zs¡≈£î Äs√|üD\T

e∫Ã, Äj·Tq yê{Ïô|’ $#ês¡D #düTÔ+fÒ, Ä $wüj·T+ |üÁ‹ø£\˝À bıø£ÿ≈£L&É<äì

˝ÀøbÕ Ÿ _\T¢ À Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. n+fÒ e÷≥$H ˝ÀøbÕ Ÿ ñ+fÒ dü+e‘·‡sê\

‘·s¡ã&ç n$˙‹ Äs√|üD\ì ‘=øÏÿ|ü{Ïº ñ+#·e#·TÃ. n˝≤π> ˝ÀøbÕ Ÿ $#ês¡D

|üPs¡ÔjT´ es¡≈£î Ä n+X+ ø√s¡Tº\ |ü]~Û ÀøÏ sê≈£L&É<äì ≈£L&Ü Á|ü‹bÕ~düTÔHêïs¡T.

110


n+fÒ ˝ÀøbÕ Ÿ dü+düú n$˙‹ì yÓ*øÏrdæ ì]®+#·{≤ìøÏ ø±ø£ <ëìï ø£|æŒô|{Ïº ñ

+#·{≤ìøÏ, n~Ûø±s¡+˝À ñqï yêfifl #‘·T˝À¢ bÕe⁄˝≤>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&É{≤ìøÏ s¡+>∑+

dæ<äΔyÓTÆ+~. #ê˝≤ sêÁcÕº˝À¢ ˝Àø±j·TTø£Ô\ |üìrs¡Tì |ü]o*ùdÔ ø=ìï ìC≤\T

uÀ<Ûä|ü&É‘êsTT. e´≈£îÔ\T>± Ä |ü<äe⁄˝À¢ ñqï yês¡T |üeTs¡Tú …’Hê, ìC≤sTTr|üs¡T …’Hê,

|òü*‘ê\T Ò≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. eTTKéT+Á‘·T\T Çwüº+ e∫Ãq yêfi¢qT Ä |ü<äe⁄˝À¢

ìj·T$TdüTÔHêïs¡T. n$˙‹ ìs√<Ûäø£ XÊKì ˝Àø±j·TTø£Ô n~Ûq+˝ÀøÏ ‘ Ò<äT. n+fÒ

$#ês¡D ø√dü+ ‘·–q j·T+Á‘ê+>∑+ ˝Àø±j·TTø£Ô\≈£î Ò<äT. Ä ô|’q ˝Àø±j·TTø£Ô

ìs¡íj·T+ •s√<Ûës¡ + ø±<äT. ø£yfi Àø±j·TTø£Ô ì»ìsêΔs¡D #dæ, Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ+≥H

#·s¡´\T #˚|ü{ÏºHê, n$˙‹ |üs¡T\qT |ü<äe⁄\qT+∫ ‘=\–+#·≥+ <ë<ë|ü⁄

nkÕ<ÛäýÓTÆb˛sTT+~.

ù|ø±≥˝À CÀ≈£s¡T¢

ˇø£ e+ø£ ì»yÓTÆq ìC≤sTTr|üs¡T\T y˚~Û+|ü⁄\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

nee÷Hê\qT eTÚq+>± ~>∑$T+>∑T≈£î+≥THêïs¡T. @ Á|üuÛÑT‘·«+ e∫ÃHê yêfi¢≈£î

‘&Ü Ò<äT. eTs√ e+ø£ n$˙‹|üs¡T\T, |üø£åbÕ‘·+‘√ eéVü≤]+#yêfió¢ @ Á|üuÛÑT‘·«+

e∫ÃHê yêfi¯¢ÁbÕ|üø£+ ø√dü+ Á|üj·T‹ï+∫ $»j·T+ kÕ~ÛkÕÔs¡T. ì»yÓ÷ ø±<√

ø±ì, ‘·$TfiHê&ÉT˝À &ç.m+.¬ø.bÕØº yÓTT<ä≥ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq ø=‘·Ô À »]–q≥T¢

Ç˝≤+{Ï ø£<∏=ø£{Ï Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. ø=‘·Ô eTTKéT+Á‹ nHêï<äT¬s’, eè<äΔHêj·T≈£î\T

sê»>√bÕ\#ê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤¢s¡≥. >∑‘·+˝À ø±+Á¬>düT Á|üuÛÑT‘·«+˝À #ê\ eT+~

Ä Á|üuÛÑT‘·«+ @+ #Ó_‘ n~ #XÊs¡ì nHêï<äT¬s’ qeTàø£+. yê] e\¢ ‘·eT bÕØºøÏ

nHê´j·T+>± Vü‰ì »]–+~ ø±ã{Ïº yêfi¢qT @+ #Ój·÷´\qï~ nHêï<äT¬s’ düeTdü .

sê»>√bÕ\#ê] Äj·Tq‘√ ªªyê]ì >∑÷]Ã πøMT u…+>∑ nø£ÿπs¢<äj·÷´! >∑‘· Á|üuÛÑT‘·«+

n&ÉT>∑T\øÏ eT&ÉT>∑T˝§‹Ôq yêfió¢ Ç|ü&ÉT ˙ Á|üuÛÑT‘·«+ #Ó|æŒq |üì ≈£L&Ü #kÕÔs¡T.

yêfió¢ ù|ø±≥˝À CÀø£s¡¢ ≤+{Ï yêfió¢. ˙ düeTdü ˝≤¢ n|ü&ÉT Ä Á|üuÛÑT‘·«+ e÷≥

$qìyê] >∑T]+#. n|ü&ÉT ìC≤sTTrøÏ ì\ã&ç ‘·|ü #j·Tìyês¡T, ìcÕŒøÏåø£+>±

$~Û ìs¡«Vü≤D #dæqyês¡T ˙ Á|üuÛÑT‘·«+˝À ≈£L&Ü n˝≤π> ñ+{≤s¡T. ˙e⁄ #Ó|æŒq

e÷≥ $qs¡T. yêfi¢qT ˇø£ ø£+≥ ø£ìô|{Ïº ñ+&ÉTμ nì dü\Vü‰ Ç#êÃs¡≥. Ä ø£<∏ä

yêdüÔeyÓ÷, ø±<√>±ì H‘·\T e÷Á‘·+ Ä bÕsƒêìï u≤>± ˇ+≥|ü{Ïº+#·T≈£îHêïs¡T.

n+<äTπø n$˙‹øÏ •ø£å #ê˝≤ ns¡T<äT>± e÷Á‘·yT |ü&ÉT‘·T+~. n$˙‹ ìs√<Ûäø£

j·T+Á‘ê>∑+ ndüeTs¡ΔyÓTÆ ìØ«s¡ yÓTÆb˛sTT+~. á |ü]dæú‘·T˝À¢ Á|üdüTÔ‘·+ ñqï n$˙‹

ìs√<Ûäø£ #·{≤º\T, j·T+Á‘ê+>∑+ ù|\eyÓTÆ $|òü\eTj·÷´sTT. Á|üuÛÑT‘·«+˝À ñqï


111

H‘·\≈£î n~Ûø±s¡T\≈£î, dæã“+~øÏ #·≥º+ n+fÒ uÛÑj·T+ Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&˚yês¡T m+‘√ \_Δbı+~ j·T<∏˚#·Ã¤>± dü+#·]düTÔ+&É>±, ìC≤sTTr|üs¡T\T

Ä‘·àôd’úsê´ìï ø√˝ÀŒ‘·THêïs¡T. á H|ü<∏ä +˝À n$˙‹ì ìs√~Û+#·{≤ìøÏ eTTK´+>±,

ñqï‘· kÕúHê˝À¢ ñqïyê]ô|’ n$˙‹ Äs√|üD*ï $#ê]+∫, •øÏå+#·{≤ìøÏ nqTyÓ’q

dü+kÕú>∑‘· @sêŒ≥T¢ ø±yê*. á dü+düú\ <ë«sê n$˙‹ ìs√<Ûä+ düeTs¡ú+>±

»s¡>±\+fÒ, dü+düú\T sê»ø°j·÷\≈£î, |üø£åbÕ‘ê\≈£î nr‘·+>± |üì#j·T>∑\>±*.

yê{ÏøÏ ‘·–q n~Ûø±sê\T eqs¡T\T ñ+&ç rsê*. dü+düú\ ìs¡íj·T+ ‘·T~ ìs¡íj·T+>±

ñ+&ç Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î •s√<Ûës¡ + ø±yê*. á eT÷&ÉT C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√≈£î+&Ü

mìï #·{≤º\T #dæHê, m+‘· Äsê“¤≥+, Á|ü#ês¡+ »]–Hê Á|üjÓ÷»q+ XSq´+.

C≤rj·T kÕúsTT˝À¢q÷, Á|ür sêh+˝Àq÷, Á|ü‹ õ˝≤¢ Àq÷, kÕúìø£ Á|üuÛÑT‘ê«\˝À

n$˙‹ì m<äTs√ÿ{≤ìøÏ sêC≤´+>∑ã<äΔyÓTÆq dü+düú\qT HÓ\ø=˝≤Œ*. πø+Á<ä+˝À

˝ÀøbÕ Ÿ ø±e#·TÃ, sêh+˝À ˝Àø±j·TTø£Ô ø±e#·TÃ, õ˝≤¢ À õ˝≤¢ Äj·TTø£Ô ø±e#·TÃ

Ms¡+<ä] ìj·÷eTø£+ Á|üuÛÑT‘·«+ #‘·T˝À¢ ñ+&É≈£î+&Ü düeTwæ>± »s¡>±*. me]ï

ìj·T$T+#ê* nH $wüj·T+˝À |üP]Ô ùd«#·Ã¤ n~Ûø±s¡+˝À ñqï Hêj·T≈£î\< nsTT‘

Ä dü+düú\ qT+&ç eT+∫ |òü*‘ê\qT Ä•+#·≥+ e´s¡Δ+. Á|ü‹ dü+düú Àq÷ nedüsêìï

ã{Ïº ø£ dü+ eTT>∑TZ]ï ìj·T$T+#ê*. yê]ì Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ qT+∫, bÕ\qs¡+>∑+

qT+∫, sê»ø°j·Ts¡+>∑+ qT+∫, dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\ qT+∫ m+|æø£ #j·÷*. m+|æø£

ø√dü+ sêC≤´+>∑ ã<äΔyÓTÆq dü+|òü÷\T+&Ü*. ñ<ëVü≤s¡D≈£î πø+Á<ä kÕúsTT˝À sêh|ü‹,

ñ|üsêh|ü‹, Á|ü<Ûëì, d”Œø£s¡T, ñuÛÑj·T düuÛÑ\˝À Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î\T, düTÁ|”+ø√s¡Tº

Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô düuÛÑT´\T>± ñ+fÒ, ìj·÷eTø±\T Hê´j·T+>± ñ+& neø±X+

ñ+≥T+~. ì»+>± düeTs¡Tú\T, düNÃ\Ts¡T, ‘·–q kÕúsTT>∑\yês¡T, Á|ü»\˝À

$X«dü j·T‘· ñqïyês¡T m+|æø£ ø±e≥+ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. e÷J sêh|ü‘·T\T,

e÷J Á|ü<ÛëqT\≈£î ≈£L&Ü á m+|æø£ À bÕÁ‘· ø£*Œ+#·e#·TÃqT. sêC≤´+>∑ ã<äΔ+>±

á m+|æø£ »]>±ø£ yê]øÏ ì]›wüº |ü<äM ø±\+, sêC≤´+>∑|üs¡+>± |ü<äM uÛÑÁ<ä‘· ñ

+&Ü*. á sêC≤´+>∑ã<äΔ dü+düú\≈£î n~Ûø±s¡T\ô|’, Hêj·T≈£î\ô|’ Hsês√|üDqT

$#ê]+# |üP]Ô n~Ûø±s¡+ ñ+&Ü*. n+<äT≈£î ø±e\dæq eqs¡T\T yê]øÏ ø£*Œ+#ê*.

á yTs¡≈£î n$˙‹ ìs√<Ûäø£ $uÛ≤>±\T n˙ï Ä dü+düú\ ÄBÛq+˝À |üP]Ô>± yê]øÏ

u≤<Ûä ‘· eVæ≤dü÷Ô |üì#j·÷*, Hs¡ |ü]XÀ<Ûäq $uÛ≤>∑|ü⁄ b˛©düT\ô|’ yê]øÏ |üs¡ yø£åD

ñ+&Ü*.

112


j·TT<äΔ ÁbÕ‹|ü~ø£ô|’ dü+düÿs¡D\Tdü+düú\T ì]›wüºø±\+˝À` Äs√|üD\T e∫Ãq Hê{Ï qT+∫ 90 s√E\˝À>±

` $#ês¡D |üP]Ô #dæ ì»ìsêΔs¡D #j·÷*. ˇø£kÕ] |òü ≤Hê e´øÏÔ n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&Ü¶&Éì dü+düú ìs¡íj·T+ #ùdÔ Ä ìs¡íj·T+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ •s√<Ûës¡ + ø±yê*.

eT∞¢ eTπs Á|üÁøÏj·T Ò≈£î+&Ü ‘·ø£åD+ ø=ìï •ø£å\T neT\T »s¡>±*. n$˙‹|üs¡T&ÉT

yÓ+≥H˚ |ü<ä$ ø√˝ÀŒyê*. <ë+‘√ bÕ≥T n‘·&ç ÄdæÔbÕdüTÔ\ yÓTT‘·Ô+, n‘·&ç

düMT|üã+<ÛäTe⁄\ ÄdüTÔ\T ‘·ø£åD+ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ ø±yê*. ÄdüTÔ\T »|ü⁄Ô #j·Tø£b˛‘

\ø£å\ s¡÷bÕj·T\ \+#ê\T bı+<ëø£, Ä ñ<√´–øÏ »]π> qwüº+ dü«\Œ+. ø√≥T¢

‹Hdæqyêfi¢øÏ HÓ\ J‘·+ Ç#Ã ñ<√´>∑+ b˛e≥+ e÷Á‘·yT •ø£å nsTT‘, #ê˝≤

eT+~ n+<äT≈£î dæ<ä›|ü&É‘ês¡T. H{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ñ<√´>∑+ }&É≥+‘√bÕ≥T, Ä ñ

<√´–øÏ, n‘·ì ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q ÄdüTÔ\T b˛‘êj·Tqï uÛÑj·T+ ñ+fÒ, #ê˝≤eT+~

n$˙‹øÏ <ä÷s¡+>± ñ+{≤s¡T. n‘·DÏí yÓ+≥H Hê´j·TkÕúq+˝À $#ê]+∫, ø£ dü+

◊<äT dü+e‘·‡sê\≈£î ‘·>∑Z≈£î+&Ü ø£]ƒq C…’\T •ø£å$~Û+# @sêŒ≥T+&Ü*. n˝≤+{Ï

πødüT\˝À ˇø£ n|”Œ\TøÏ $T+∫ Ò≈£î+&Ü Hê´j·T$#ês¡D, n|”Œ\T ¬s+{Ïø° ˇø=ÿø£ÿ

kÕúsTT˝À 90 s√E\ |ü]$T‹˝À $~Û>± Hê´j·Tìs¡íj·T+ »]π> $<Ûä+>± #·≥º+

#Ój·÷´*. ìcÕŒøÏåø£ sêC≤´+>∑ ìj·÷eTø£+, 90 s√E˝À¢ n$˙‹ Äs√|üD\ô|’

‘·T~ ìs¡íj·T+, $~Û>± |ü<ä$ qT+&ç ‘·ø£åD+ ‘=\–+|ü⁄, kı+‘·, Ç‘·s¡ ≈£î≥T+ã

düuÛÑT´\ ÄdæÔ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+, ø£ dü C…’\T•ø£å, n|”Œfi¢≈£î |ü]$T‘·T\T Çe˙ï #ê˝≤

ø£]ƒq+>± nì|æ+#·e#·TÃ. ø±ì <XyêdüT\ uÛÑ$wü ‘·TÔì dü+s¡øÏå+#·Tø√yê\+fÒ, á

bÕ{Ï ø±]ƒq´+ H{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ nedüs¡+. ùd«#·Ã¤, Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ $Xè+K\‘·«+

ø±sê<äT. ìs¡¢»®>± n$˙‹øÏ bÕ\Œ&yêfi¢ì •øÏå+#·ø£b˛e≥+‘√, n$˙‹ ùd«#·Ã¤ì,

C≤‹ Á|ü>∑‹ì rÁe+>± <Óã“rk Ô+~. n$˙‹ì |üP]Ô>± n<äT|ü⁄˝ÀøÏ ‘yê\+fÒ

á @sêŒ≥¢‘√bÕ≥T Ç‘·s¡ bÕ\q, sê»ø°j·T dü+düÿs¡D\qT #|ü{≤º*. ñ<√´>∑T\T,

n~Ûø±s¡T\ ìj·÷eTø±\˝À eT<Ûä j·TT>∑ n~Ûø±s¡ dü+düÿè‹ì n+‘·yÓTT+~+#·≥+˝À,

Á|üuÛÑT‘ê«\T ‘·eT eTqT>∑&É ø√dü+ n$˙‹ ‘·\ ˇ>∑Z≈£î+&Ü #˚j·T≥+˝À,

Hê´j·TkÕúHê\T düø±\+˝À Hê´j·÷qï+~+#·≥+˝À, mìïø£\ Ks¡TÃì Áø£eTã<äΔ+

#˚dæ n<äT|ü⁄ #˚j·T≥+˝À, H˚s¡eTj·T sê»ø°j·÷ìï nD∫y˚j·T≥+˝À eTÚ*ø£

Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düÿs¡D\T n‘· edü+. n˝≤>∑ì ø£ <ëìø√dü+ eTs=ø£{Ï Ä>∑qø£ÿπs¢<äT.

sê»´ e´edüúì ø£\Twæ‘·+ #düTÔqï n$˙‹ì düeTs¡ú+>± m<äTs=ÿHê\+fÒ yÓ+≥H

n+<äT≈£î j·TT<äΔÁbÕ‹|ü~ø£q #·s¡ \T #|ü{≤º*.

* * *


113

#Ó&ÉT≈£î •ø£å eT+∫øÏ s¡ø£åD

ñqï|ü& dü‘·Œ¤*‘ê\T

düe÷»+˝À nìï esêZ\ Á|ü»\øÏ n$˙‹ |ü≥¢ $eTTK‘· ñ+~. @<√

$<Ûä+>± n$˙‹ s¡ø£ÿdæì n+‘·yÓTT+~+#ê\qï ø£dæ ñ+~. á \ø£å + HÓs¡ysê\+fÒ

ãVüQeTTK b˛sê≥+ nedüs¡+. n+<äT˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq b˛sê≥+ ‘·|ü\T #dæq

H˚‘·\≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î •ø£å |ü&˚˝≤ #·÷&É&É+. <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+˝À πø+Á<ä, sêh

Á|üuÛÑT‘ê«\˝ÀqT, Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ dü+düú\˝ÀqT ø£\dæ ø√{° 80 \ø£å\ eT+~ m+|æ¬ø’q

ñ<√´>∑T\THêïs¡T. Ms¡T ø±ø£ sêh XÊdüqdüuÛÑ À¢qT bÕs¡¢yÓT+≥T˝ÀqT 5000 eT+~

mìï¬ø’q H‘·\THêïs¡T. kÕúìø£ dü+düú\˝À \ø£å ≤~eT+~ mìï¬ø’q düuÛÑT´\THêïs¡T.

á n+<ä]˝Àq÷ n$˙‹ $|üØ‘·+>± yê´|æÔ #Ó+~+<äì <˚X¯yêdüT\+‘ê

uÛ≤$düTÔHêïs¡T. M]˝À 50 XÊ‘·+ es¡≈£î n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡ì #ê˝≤eT+~

nqT≈£î+≥THêïs¡T. yêdüÔyêìøÏ n$˙‹|üs¡T\T #ê\ ø=~› XÊ‘·y˚T ñ+&=#·TÃ

ìs¡+‘·s¡+ ì‘· J$‘·+˝À \+#·>=+&ç‘·q+ e\¢ qwüºb˛‘·Tqï bÂs¡T\≈£î n$˙‹

uÛÑ÷‘·+ eT]+‘· ô|<ä›~>±, uÛÑj·T+ø£s¡+>± >√#·]+#·&É+ düVü≤»+.

Á|üC≤ dü+πøåeT+ <Û j·T+>± n~Ûø±s¡¢ ìj·T+Á‘·D¬ø’ #·≥º+

n$˙‹ ô|s¡>∑{≤ìøÏ ø±s¡D+ »q+ ˝À|ü+ ø±<äì Á>∑Væ≤+#ê*. $~Û Òø£

Á|ü»\T <ëìøÏ ˝§+–b˛‘·THêïs¡T. ø±ì, @<√ u≤e⁄≈£î+<ëeTì \+#ê*#Ã yêfió

¢ ãVüQø=~›eT+~ e÷Á‘·y˚T. n˝≤π> ñ<√´>±\˝À ñqï yêfi¯ ¢+‘ê Ç‘·s¡

Á|ü»\e+{Ïyêπs. yê]˝À n~Ûø£ XÊ‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À m+‘√ Ä<äs¡Ù uÛ≤yê\‘√ ñ

<√´>∑+˝À #˚]qyêπs. ø±\Áø£y˚TD≤ J$‘·+ yê]øÏ #ê\ ø£]ƒqyÓTÆq bÕsƒê\qT

H]Œ+~. Jeq |üs¡ +‘·+ Ä≥Tb˛≥¢qT ‘·≥Tºø√ Òø£ n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T n$˙‹

$wüe\j·T+˝À #]b˛e{≤yÓ÷, @MT #j·T Òø£ eTÚq Áù|ø£å≈£î\T>± $T–*b˛e≥yÓ÷

»s¡T>∑T‘√+~. ø=~›eT+~ e÷Á‘·yT nìï düe÷C≤\˝À, düs¡« ø±\+˝À ‘ê‘êÿ*ø£yÓTÆq

Á|ü ÀuÛ≤\≈£î ˝§+>∑≈£î+&Ü ñ+&É>∑\T>∑T‘ês¡T. eTq<X+˝À ≈£L&Ü ø±s¡TNø£≥¢ À

n˝≤+{Ï B|üdüÔ+uÛ≤\T mH√ï ñHêïsTT. n~Ûø£ dü+U≤´≈£î …’q kÕ<Ûës¡D ñ<√´>∑T\T

ôd|üº+ãsY 8, 1997

114


n~Ûø±s¡T¢ nÁø£eT e÷s¡Z+ |ü≥º≈£î+&Ü ìs√~Û+#·≥+ m˝≤ nqï~ düeTdü nsTT‘

<ëìøÏ ø£ÿfÒ |ü]cÕÿs¡+ ñ+~. ‘·|ü#dæqyê&çøÏ yÓ+≥H •ø£å|ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·T+,

eT+∫ e÷sêZq b˛jTyê]øÏ s¡ø£åD ñ+<äqï $XÊ«dü+ ø£\>±*. eTìwæ Á|üeè‹Ô

m˝≤+{Ï<Ó’Hê, n‘·&ç Á|ües¡Ôqì Á|üC≤ dü+πøåeT+ ø√dü+ ìj·T+Á‹+#< #·≥º+. H{Ï

sê»´ e´edüú n~Ûø±s¡+˝À ñqïyêfi¢qT ìC≤sTTr>± ñ+#·&É+˝À $|òü\eTsTT´+~.

<X+˝Àì ø√{Ï 80 \ø£å\ eT+~ ñ<√´>∑T\˝À 10 XÊ‘·+ e÷Á‘·yT n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡qT≈£îHêï 18 \ø£å\ eT+~ \+#·>=+&ÉT\Tqï≥T¢ ˝…ø£ÿ ø±˙ @

dü+e‘·‡s¡+˝Àq÷ ø£ dü+ 100 eT+~øÏ ≈£L&Ü n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É¶ ø±s¡D+>± ñ

<√´>±\T b˛sTTq <ëK˝≤\T Òe⁄. ø£ dü+ 10 eT+~ \+#·>=+&ÉT\≈£î C…’\T•ø£å

|ü&É¶ dü÷#·q\T Òe⁄. ø=Hïfi¢ ÁøÏ‘·+ #Ó’Hê‘√ uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì ø=+<äs¡T yê´bÕs¡+

#XÊs¡T. Ä yê´bÕs¡+˝À #Ó’Hê≈£î HêD´yÓTÆq düs¡≈£î m>∑TeT‹ #j·T≈£î+&Ü #Ó’Hê

n~Ûø±s¡¢≈£î \+#ê*∫Ã, ‘·bÕŒ ‘ê\T |ü+bÕs¡T. Ä $<Ûä+>± nÁø£eT+>± $|üØ‘·

˝≤uÛ≤ìï Ä]®+#ês¡T. düs¡≈£î #Ó’Hê #˚]q ‘·s¡Tyê‘· $wüj·T+ ãj·T≥|ü&ç+~.

yÓ+≥H #Ó’Hê˝À n+<äT≈£î u≤<ÛäT´ …’q n~Ûø±s¡¢qT <√wüß\T>± ìs¡íj·T+ #dæ eTs¡D•ø£å

$~Û+∫, neT\T #XÊs¡T. eTq<X+˝À Ä nÁø£eT+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£îqï ô|<ä›\T

sê»ø°j·T bÕØº\≈£î $sêfi≤*∫Ã ô|<ä› |ü<äe⁄\T dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. Çø£ÿ&É

>∑eTì+#·e\dæ+<eT+fÒ, ‘·|ü nø£ÿ&É, Çø£ÿ&É ¬s+&ÉT #√{≤¢ »]–+~>±ì , ø£#√≥

ãVüQe÷q+ \_Û+∫+~. á H|ü<∏ä +˝À n+<ä]ø° <Ûäs¡à|üHêï\T #Ó|æŒ ìC≤sTTr>±

ñ+&ÉeTì ñ<√“~ÛùdÔ @MT Á|üjÓ÷»q+ Ò<äT. ô|’q #Ó|æŒq dü+|òüT≥qe\¢ #Ó’Hê‘√

eTq yêDÏ»´+ #ê\ ø±\+\bÕ≥T rÁe+>± <Óã“‹qï~. eTq düs¡≈£î\MT<ä,

yê´bÕs¡T\MT<ä #Ó’Hê yê´bÕs¡T\øÏ, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ $XÊ«dü+ dü&É*b˛sTT+~.

<ë+‘√bÕ≥T Ç˝≤ ‘·|ü\T #ùdÔ uÀ …&ÉT ˝≤uÛÑ+ ñ+<äì, @ s¡ø£yÓTÆq qwüº+ø±ì,

•ø£åø±ì ñ+& neø±X+ Ò<äì eTq Á|ü»\+<ä]ø° #Ó|üŒø£H #ê{Ï #ÓbÕŒ+. ˇø£

e´øÏÔ ˝≤uÛÑ|ü&Ée#·TÃ>±ì, C≤‹ rÁe+>± qwüºb˛sTT+~. eT+∫øÏ >∑T]Ô+|ü⁄,#Ó&ÉTøÏ

•ø£å Òø£b˛‘ m+‘· Á|üe÷<ä+ »s¡T>∑T‘√+<√ uÀ<Ûä|ü&+<äT≈£î M\T>± ¬s+&ÉT yêdüÔe

dü+|òüT≥q\qT bÕsƒ¡≈£î\ eTT+<äT+#·T‘êqT. #ê\ @fi¢ ÁøÏ‘·+ >√<ëe] &Ó ≤º À

mø£sêìøÏ Ç+‘· nì ø=+‘· yÓTT‘·Ô+ \+#·+>± ˙{ÏbÕs¡T<ä\ n~Ûø±s¡¢≈£î

ªe÷eT÷\Tμ>± Çe«≥+ ÄqyêsTTr. n˝≤ ÇùdÔH ¬s+&√ |ü+≥≈£î ˙s¡+<~.

nø£ÿ&çøÏ {ÏbÕs¡T<ä\ ñqï‘ê~Ûø±s¡¢qT yj·÷\+fÒ ô|’qTqï ô|<ä›\T ªeTT&ÉT|ü⁄\Tμ


115

ô|<ä› yÓTT‘êÔ\˝À d”«ø£]+#yês¡T. yÓ[¢q n~Ûø±s¡T\T øÏ+<ä n~Ûø±s¡T\ <ä>∑Zs¡, ∫es¡≈£î

kÕúìø£+>± ñ+& \düÿs¡T¢, ∫qï n~Ûø±s¡T\T ¬s’‘·T\ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“ edü÷\T #ùd

yês¡T. &É_“e«ø£b˛‘ ˙s¡T sêø£ |ü+≥ b˛‘·T+~. Ç+{À¢ bısTT´˝À |æ*¢ Òe<äì

¬s’‘·T uÛÑj·T+... Bì˝À bÕ\T|ü+#·Tø√ø£b˛‘, ø=+‘· ‹ì $T–*+~ ô|’ yêfi¢øÏe«ø£b˛‘

y~Û+|ü⁄\T ‘·|üŒeì ñ<√´>∑T\ uÛÑj·T+. <ë+‘√bÕ≥T \+#·+ ‹+fÒ •ø£å Ò<äT,

m+‘√ ˝≤uÛÑ+ ø£ì|ædüTÔ+~. $T–*qyêfi¯¢≈£î ˝Òì dü<äTbÕj·÷\T, sê»uÛÀ>±\T

\+#·>=+&ÉT\≈£î \_ÛdüTÔHêïsTT. á H˚|ü<∏ä´+˝À ˇø£ ø£˝…ø£ºs¡T Bìï ìs√~Û+#˚

Á|üj·T‘·ï+ #dæ, m+‘√ ø£wüº+MT<ä \+#·>=+&ç nsTTq ˇø£ ñqï‘ê~Ûø±]ì ã~©

#sTT+#·>∑*>±&ÉT. ø£ HÓ\ ‘·s¡Tyê‘· Ä ã~© nsTTq n~Ûø±] ø£ …ø£ºs¡T <ä>∑Zs¡ø=∫Ã

Ç˝≤ #ÓbÕŒ&É≥. ªMTs¡T ã~© #˚sTT+#·>∑*>±s¡T. ø±ì H˚qT ¬s+&ÉT \ø£å\

s¡÷bÕj·T*∫Ã eT∞¢ ã~©ì s¡<äT› #sTT+#·T≈£îHêïqT. MTs¡T #sTT+∫q ã~©

$\Te ¬s+&ÉT \ø£å\T. á &ÉãT“ Hê CÒãT˝À+∫ @MT sê<äT. ¬s’‘·T\ <ä>∑Zs¡qT+&ç,

ÁøÏ+~ n~Ûø±s¡¢ qT+&ç HqT eT]+‘· m≈£îÿe>± edü÷fió¢ #kÕÔqT. MT ìC≤sTTr

|ü⁄D´e÷ nì Hê πs≥T ô|]–+~μ nì $e]+#ê&É≥. bÕ|ü+ ìC≤sTTrøÏ ì\ã&É¶

Ä ø£ …ø£ºs¡T ‘·\|ü≥Tºø=ì r]>±Z $#ê]+#ê&ÉT. eTs√ dü+<äs¡“¤+˝À ˇø£ ø£ …ø£ºs¡T‘√

ˇø£ Á|üeTTK eT+Á‹ j·T<∏ë˝≤|ü+>± e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ˇø£ ñqï‘ê~Ûø±] n$˙‹ì

>∑÷]Ã Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. Ä ø£ …ø£ºs¡T ìC≤sTTrøÏ e÷s¡Tù|s¡T, Äj·Tq≈£î n|üŒ{ÏøÏes¡≈£î

‘·q øÏ+~ ñqï‘ê~Ûø±] n$˙‹ >∑÷]Ã ‘Ó*j·T<äT. eT+Á‹ #Ó|üŒ>±H ìsêÈ+‘·b˛sTT,

<ëìï rÁe+>± rdüT≈£îì n‘·&çô|’ kÕøå±´\T ùdø£]+∫ #·s¡´ rdüTø√yê\ì

dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eT+Á‹ e<ä›ì yê]+#ê&ÉT. eT+Á‹>±] düeTdü @$T≥+fÒ Ä

ø£ …ø£ºs¡T yÓTT+&çyê&ÉT, eTT≈£îÿøÏ dü÷{Ï>± b˛jTyê&ÉT, dæbòÕs¡düT\T |ü{Ïº+#·Tø√&ÉT,

<Ûäs¡à+ ‘·|üŒqì ;Ûwæà+#·T≈£î+{≤&ÉT. ø±ã{Ïº eTs√ ñqï‘ê~Ûø±] #Ó|æŒq e÷≥

$H˚yê&ÉT ñ+fÒ ø£˙dü+ ø=+‘·y˚Ts¡¬ø’Hê eT+Á‹ e÷≥ #Ó\T¢‘·T+~. n‘·&ÉT

n$˙‹|üs¡T&Ó’‘˚ eTØ eT+∫~, >∑T|æŒ{À¢ ñ+{≤&ÉT. ø£˝…ø£ºs¡T≈£î eT+Á‹>±s¡T

düe÷#ês¡+ Ç∫Ãq|ü&ÉT ñqï‘ê~Ûø±] MT<ä #·s¡ rdüTø√yê\ì #Ó|üŒ Ò<äT. e÷≥

es¡dü≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ø£ …ø£ºs¡T HÓ’‹ø£ ôd’Δsê´ìï <Óã“‹j·÷´\H ñ<›X+ ≈£L&Ü ñ+~.

ª˙e⁄ ìC≤sTTr, Á|üC≤dü+πøåeT+μ nì e÷ e÷≥ $q≥+˝Ò<äT. ˙ øÏ+<ä ñ

qï‘ê~Ûø±s¡T Ò n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç‘ @+ #j·T>∑\T>∑T‘·THêïe⁄μ nì qs¡à>∑s¡“¤+>±

ø£˝…ø£ºs¡T≈£î dü÷∫+#·≥+ eT+Á‹>±] \ø£å´+. rsê #·÷ùdÔ n<˚ Çã“+~>±

116


|ü]D$T+∫+~. Ä ø£ …ø£ºs¡T $wüj·÷\T $#ê]+∫, øÏ+~ n~Ûø±] n$˙‹ ì»eTì

‘Ó\TdüT≈£îì, n‘·ìï ã~© #˚dæ, Äs√|üD\ô|’ #·≥ºã<äΔ+>± #·s¡´ rdüTø√eTì

Á|üuÛÑT‘·«+˝À ô|’kÕúsTTyê]‘√ yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. ô|’yês¡T Ä yÓTTs¡Hê\øÏ+∫ Ä

n~Ûø±]ì ã~©#j·T>±, eT+Á‹ Ä n~Ûø±]ì nø£ÿ& ñ+#·&É+ ø√dü+ $X«Á|üj·T‘·ï+

#XÊ&ÉT. ø£yfi ã~© ‘·|üŒø£b˛‘, n+‘·ø£+fÒ ªeT+∫μ õ˝≤¢, n+fÒ &ÉãT“ eT]+‘·

<ä+&ç>± <=]πø õ˝≤¢≈£î n‘·&çì ã~© #j·÷\ì eT+Á‹>±] |ü≥Tº<ä\! ‘·s¡Tyê‘·

@+ »]–+<√ eTq≈£î nÁ|üdüTÔ‘·+. Ä ø£˝…ø£ºs¡T á ‘·‘·+>∑+ »s¡T>∑T‘·T+&É>±

\+#ê*#êÃs¡ì ‘Ó*dæq ø=+<äs¡T yê´bÕs¡düTÔ*ï |æ*∫ yêdüÔyê\T ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.

˝+#ê*#êÃeTì yêfi¯ó¢ ˇ|üø√>±, ø£˝…ø£ºs¡T yê]ì rÁe+>± eT+<ä*+#ê&ÉT.

düø±\+˝À Hê´j·T+ #˚dæ, n+<ä]ø° ‘·qqT ø£*ùd neø±e$T#˚Ã ø£˝…ø£ºs¡T>±

‘êqT+&É>± \+#·+ m+<äTøÏyê«*‡ e∫Ã+<äì Äj·Tq Á|üXï n+<äT≈£î yê´bÕs¡T*∫Ãq

düe÷<Ûëq+ nj·÷´! eTìï+#·+&ç. e÷≈£î MT dü+>∑‹ ‘Ó\TdüT. MTs¡T @

düeTj·T+˝ÀHÓ’Hê düπs e÷ düeTdü \T ‘Ó*j·TCÒùdÔ $+≥THêïs¡T, yÓ+≥H dü«j·T+>±

|ü]wüÿ]düTÔHêïs¡T. MT |ü⁄D´e÷ nì yTeTT Hê´j·T+>± e÷ yê´bÕs¡+ #düTø=ì

dü+bÕ~+#·T≈£îHêï+. ø±ì MT n+&É #·÷düT≈£îì,Çe«e\dæq yêfi¢≈£î &ÉãT“*e«ø£b˛‘,

πs|ü⁄ e÷ ø=+|ü eTTqT>∑T‘·T+~. Çyê«fi¯ MTs¡THêïs¡T. MT˝≤+{Ï yêfi¯ó¢ m+‘·

ø±\eTT+{≤s√ ‘Ó*j·T<äT. m|ü&√ ˇø£|ü&ÉT n$˙‹|üs¡T …’q n~Ûø±s¡¢ #‘·T˝À¢

yT+ ∫≈£îÿ≈£î+{≤+. @<√ ˇø£s¡ø£+>± yêfió¢ ø£dæ rs¡TÃø√ø£ e÷qs¡T. eTeTà*ï

<√#·Tø√ø£ e÷qs¡T. m+<äTø£+fÒ yêfi¢ì •øÏå+∫, e÷≈£î m|üŒ{Ïø° s¡ø£åD Ç#Ã XøÏÔ

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ, MT≈£î Ò<äT. á |ü]dæú‹˝À yT+ #ùd~ ‘·|üŒsTTHê, MT eTT+<äT

‘·\~+#·Tø√yê*‡ e∫ÃHê, \+#ê\T Ç#êÃ+. ‘·|üŒ<äT. Ä n~Ûø±] á $X‚¢wüD

$ì n+<äT˝Àì yêdüÔyêìï >∑eTì+∫ u≤<Ûä|ü&É≥+ $TqVü‰ @MT #j·T Òø£b˛j·÷&ÉT.

á j·T<∏ës¡Δ dü+|òüT≥q\T eTq≈£î n$˙‹ m+‘·{Ï $wüe\j·TyÓ÷ ‘Ó*j·TCÒkÕÔsTT.

n+<äT≈£î n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#ê\+fÒ ‘·|ü#dæqyêfi¢≈£î •ø£å, ìC≤sTTr|üs¡T\≈£î

s¡ø£åD ñ+<äqï $XÊ«kÕìï ã\+>± ø£*–+#ê*. H{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ Ä $XÊ«dü+

˝Òø £b˛>±, ‘·|ü\T #˚d æqyêfi¯ ¢≈ £î $]$>± |ü\T≈£îã&ç, ãVüQe÷q+

ñ+&É&É+‘√ bÕ≥T, ìC≤sTTrøÏ ì\ã&ç‘ mH√ï Ä≥Tb˛≥¢qT m<äTs√ÿe\dæ ek Ô+~.

ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«eT´+‘√ n$˙‹ n+‘·+ kÕ<Ûä yT

eTq nqTuÛÑe kÕs¡+ @eT+fÒ n$˙‹ nH~ ˇø£ rÁeyÓTÆq yê´~ \ø£åD+.


117

ndü\T yê´~Û sê»´ eédüú yÓ’|òü\´+, |ü‘·q+. n$˙‹ì n+‘·yÓTT~+#ê\+fÒ

ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«e÷´ìï Á|ü‹wæ+#ê*. ‘·|ü\≈£î •ø£å, eT+∫øÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ø£*π>˝≤

@sêŒ≥T #j·÷*. <ëì‘√bÕ≥T bÕ\q˝À <ë|ü]ø±ìï ‘=\–+∫ Á|ü»\ #·÷|ü⁄

bÕ\q eéVü‰sê\ô|’ |ü&˚ $<Ûä+>± e÷s¡TŒ\T rdüT≈£îsêyê*. n~Ûø±sêìï

$πø+ÁBø£]+∫ Á|ü»\≈£î CyêãT<ë]>± #j·÷*. Hs¡eTj·T sê»ø°j·÷ìï Á|üøå±fiq

#˚j·÷*. ø°\ø£ $wüj·T+˝À eTÚ*ø£ dü+düÿs¡D\qT #˚|ü{≤º*. Ç<ä+‘ê ˇø£

>∑+<äs¡>√fiyÓTÆq &=+ø£ ˝≤+{Ï~. r>∑ ˝≤–‘ &=+ø£+‘ê ø£<äT\T‘·T+~. ˇ&ÉT|ü⁄>±

$wüj·÷ìï Äø£[+|ü⁄ #düT≈£îì &=+ø£ yÓTT‘êÔìï ‘=\–+∫ XóÁuÛÑ+ #j·÷*. ø=+#Ó+

e÷Á‘·y˚T #˚<ë›eT+fÒ <ëìøÏ yÓTT<ä\T Ò<äT, ‘·T~ Ò<äT, ø=+‘· #˚ùddü]øÏ eT∞¢

<=+ø£ ô|]–b˛‘·T+~. >∑T&ç¶yêfió¢ @qT>∑Tì ‘·&ç$T #·÷ùdÔ, Á|ü‹ ˇø£ÿfiS¢ ø=+‘·

dü‘ê´ìï #·÷kÕÔs¡T. @qT>∑+fÒ düÔ+uÛÑ+˝≤>±, bÕeTT˝≤>±, #≥˝≤>±, N|ü⁄s¡T˝≤>±

yê]øÏ $&ç$&ç>± nì|ædüTÔ+~. ‘·eT≈£î nì|æ+∫q< |üPs¡ídü«s¡÷|üeTì uÛ≤$+∫,

n<˚ dü‘· eTì ìsêΔs¡D #˚ùdÔ n~Û ne÷ø£‘·«+ ne⁄‘·T+~. |üPs¡í dü«s¡÷bÕìï

ne>±Vü≤q #düTø√≈£î+&Ü, Ä$wüÿ]+#·≈£î+&Ü H{Ï H‘·\T Ä >∑T&ç¶yêfi¢qT ‘·\|ü⁄q≈£î

‘ÓdüTÔHêïs¡T. Ç$ ÁøÏj·÷X¯SqýÓTÆq, ne>±Vü≤Hês¡Væ≤‘·yÓTÆq ìHê<ë\T X¯ówüÿ

ìHê<ë\Tø±ø£, eékÕú>∑‘·yÓTÆq dü+düÿs¡D\ô|’ <äèwæºì kÕ]+#ê*.

* * *

118


dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘· dü«s√í‘·‡e H˚|ü<∏ ä´+˝À nìï Á|üdü+>±\˝ÀqT,

dü+uÛ≤wüD\˝ÀqT, #·s¡Ã\˝ÀqT n$˙‹ >∑÷]Ãq Á|ükÕÔeq m≈£îÿe>± $qã&ÉT‘√+~.

Ä>∑düTº 15q eTq sêh|ü‹, Á|ü<Ûëì, eTTKéT+Á‘·T\ Á|üdü+>±\˝À ≈£L&Ü n$˙‹

MT<ä yê>±“D≤\T, yê>±›Hê\T $ì|æ+#êsTT. n$˙‹ ìHê<ë\‘√ n+‘·eTjT´~

ø±<äT. Á|üC≤ Jeq+˝À Á|üuÛÑT‘·« eéVü‰sê\˝À¢ n$˙‹ ‘ês¡ kÕúsTTøÏ #s¡T≈£î+<äqï

$wüj·T+ á <X+˝À kÕe÷qT´\≈£î ≈£L&Ü ‘Ó\TdüT. #j·Te\dæ+~ Ä n$˙‹ì

n<äT|ü⁄˝À ñ+# b˛sê≥+. ne÷j·Tø£ bÂs¡T\T \+#·+ Çe«ø£b˛‘ <ës¡TD+>±

qwüºb˛‘·THêïs¡T. Ä uÛÑj·T+‘√ ‘·|üŒ nì ‘Ó*dæHê, >∑‹ ˝Òø£ \+#êìøÏ

˝§+–b˛‘·THêïs¡T. ø=~› eT+~ ˝≤uÛ≤Hêï•+#√, nHê´j·T|ü⁄ dü+bÕ<äq ø√düyÓ÷

\+#êìï Çe«e#·TÃ. »q kÕe÷qT´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q+‘· es¡≈£î, \+#·+ Çe«+

nì ;Ûwæà+#·T≈£î ≈£Ls¡TÃ+fÒ »]π> nqs¡ú+ nbÕs¡+. <ëìï Á|ü‹|òüT{Ï+#˚ X¯øÏÔ

$&ç>± bÂs¡T\≈£î Ò<äT. yêdüÔe+ Ç˝≤ ñ+&É>±, H‘·T ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq ñ|üHê´kÕ\T

Çdü÷Ô n~Ûø±sêìï yêfiflqTuÛÑ$dü÷Ô, u≤<Ûä ‘·ì Á|ü»\ MT<ä s¡T<ä›≥+ Á≈£Ls¡‘ê«ìøÏ,

nC≤„HêìøÏ ‘êsêÿD+.

ˇø£ nqTuÛÑe+

Á|üdüTÔ‘·+ À|üuÛÑ÷sTTwü eédüú À n+<äs¡+ ø£ $wüe\j·T+˝À ∫≈£îÿ≈£îHêï+.

ì»+>± Hêj·T≈£î\T, n~Ûø±s¡T\T H{Ïø° #·≥º |ü]~Û À Á|üj·T‹ï+∫Hê |òü*‘ê\T

XSq´+. á $wüj·T+ $es¡+>± $X‚¢wæ+#·{≤ìøÏ nqTe⁄>± ˇø£ kÕ«qTuÛÑyêìï

bÕsƒ¡≈£î\ eTT+<äT+#·T‘êqT. <äXÊã›+ ÁøÏ‘·+ H˚qT ˇø£ õ˝≤¢˝À ø£˝…ø£ºs¡T>±

|üì#düTÔ+&É>± ø£*–q nqTuÛÑe+ Ç~. n|ü&ÉT Ä õ˝≤¢ rÁeyÓTÆq dü+øå√uÛ≤ìï

m<äTs=ÿ+~. ˇø£ e+ø£ ‘·TbòÕqT≈£î >∑T¬s’ #ê˝≤eT+~ ìsêÁXj·TT\j·÷´s¡T. eTs√

Ä≥>±fiflqT e÷]ùdÔ #ê\<äT

Ä≥ìj·Te÷ Òï e÷sêÃ*

Ä>∑düTº 25, 1997


119

e+ø£ dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡ã&ç |ü‹Ô |ü+≥ $$<Ûäø±s¡D≤\e\¢ |üP]Ô>± HêXq+ ø±e≥+‘√

ô|{Ïºq ô|≥Tºã&ç ‹]–sêø£, n|ü\ u≤<Ûä≈£î ‘êfi Òø£ |üP\$Tàq#√≥ ø£f…º\eTà Òø£,

|ü⁄s¡T>∑T eT+<äT\T ‘ê– Ä‘·àVü≤‘·´\≈£î bÕ\Œ&ç <ë<ë|ü⁄ 40 eT+~ ¬s’‘·T\T

eTs¡DÏ+#ês¡T. õ˝≤¢ n+‘ê n≥Tº&çøÏb˛‘√+~. bÕ\q j·T+Á‘ê+>∑+ @e÷Á‘·+

n˝ø£å + #dæHê, Á|ü»\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ |ü≥¢ $XÊ«dü+ dü&É*Hê, yÓTT‘·Ô+ nsê#·ø£‘·«+

@s¡Œ& |ü]dæú‘·T\T yê{Ï ≤¢sTT. Ä H|ü<∏ä +˝À ˇø£ eT+&É\ ¬s$q÷´ n~Ûø±] MT<ä

ø=~› s√E\ ‘&Ü‘√ Hê≈£î eT÷&ÉT ì]›wüºyÓTÆq Äs√|üD\T n+<ësTT. yÓTT<ä{Ï~

‘·TbòÕqT u≤~Û‘·T\øÏ#˚Ã Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+˝À ø=+‘· uÛ≤>±ìï Äj·Tq kı+‘·+

#düTø=ì, $T–*q yÓTT‘êÔìï n+~düTÔHêï&Éì, n~ ‘Ó*dæq Á|ü»\T ˇø£ Á>±eT+˝À

Äj·Tqô|’ #sTT #düT≈£îHêïs¡T.|üÁ‹ø£ À¢ Ä yês¡Ô Á|üeTTK+>± e∫Ã+~. ¬s+&√~

‘·TbòÕqT düVü‰j·T ø±s¡ Áø£e÷\ ì$T‘·Ô+ eT+ps¡T #dæ ø=ìï \ø£å\ s¡÷bÕj·T\

ì<ÛäT\qT …ø£ÿ\T #·÷|üe\dæ+<äì Ä n~Ûø±]ì düuŸø£ …ø£ºs¡T Ä<•+#·>±, Äj·Tq

n+<äT≈£î ìsêø£]+#ê&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«+˝À ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T \+#·+>± rdüTø=+fÒ

ô|<ä› •ø£å ñ+&Éø£b˛e#·TÃ >±ì, ø£ÿ s¡÷bÕjÓÆTHê düπs Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ …ø£ÿ\T #Ó|üŒø£b˛‘

ñ<√´>∑+ }&ÉT‘·T+~. eT÷&√~` Ä n~Ûø±] ≈£îe÷s¡T&ÉT Äj·Tq MT<ä ø=ìï

rÁe n_ÛjÓ÷>±\T #dü÷Ô Ä eT+&É\+ qT+∫ ‘·q ‘·+Á&çì ã~© #j·Te\dæ+<äì

sê‘·|üPs¡«ø£+>± |òæsê´<äT #XÊ&ÉT. Ä Äs√|üD\T rÁeyÓTÆqì, ì]›wüºyÓTÆq$. ø±ì

n‘·&ÉT ¬>C…f…&é n~Ûø±] ø±e≥+‘√ yÓ+≥H rÁe#·s¡ rdüT≈£îH n~Ûø±s¡+ ø£ …ø£ºs¡T≈£î

Ò<äT. n+<äTe\¢ yÓ+≥H n‘·&çì nø£ÿ&ç qT+&ç ã~©#dæ, Äs√|üD\ô|’ dü‘·«s¡

$#ês¡D≈£î Ä<XÊ*#êÃqT. Çø£ nø£ÿDTí+∫ yÓTT<ä …’+~ ndü\T ø£<∏ä. ˇø£ eT+&É\

¬syÓq÷´ n~Ûø±] ìã+<Ûäq\ yTs¡≈£î ‘·q eT+&É ≤ìï <ë{Ï yÓfi≤¢\+fÒ ô|’ n~Ûø±]

nqTeT‹ ø±yê*. eTq sêh+˝À õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T ≈£L&Ü nqTeT‹ Ò≈£î+&Ü õ˝≤¢

dü]Vü≤<äT›\T <ë≥sê<äT. ø±ì Ä n~Ûø±] ã~© >∑÷]Ã $q>±H Ä Ä<XÊ\qT

U≤‘·s¡T #j·T≈£î+&Ü yÓ+≥H ôV’≤<äsêu≤<äT yÓ[¢ ø√s¡Tº À ã~©ô|’q ì\T|ü⁄<ä\ ñ

‘·Ôs¡T«\T (ùdº) ‘Ó#êÃ&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«+ <äTu≤sê Ks¡TÃ ‘·–Z+#ê\ì nqedüs¡yÓTÆq ã~©\T

#j·Te<ä›ì ø=ìï Ä<XÊ\ <ë«sê dü÷∫+∫+~. <ëìï ñ≥+øÏ+∫ ø√s¡Tº yês¡T Hê

ñ‘·Ôs¡T«qT |ü⁄q'|ü]o*+#·e\dæ+<äì Ä<•+#ês¡T. HqT yÓ+≥H @ ø±s¡D≤\e\¢

120


Á|üC≤ Á|üjÓ÷»Hê\ |ü]s¡ø£åD≤s¡ú+ ã~© nedüs¡yÓ÷ $e]dü÷Ô #˚dæq ã~©ì

U≤j·T+ #dü÷Ô, Hê Ä<XÊ\qT Ksês¡T #XÊqT. yÓ+≥H n‘·&ÉT eT∞¢ ø√s¡Tº≈£î

yÓfi¢>± yÓTT<ä{ eT+ps¡T #dæq ªùdºμì U≤j·T+ #dü÷Ô n‘·DÏí eT∞fl nø£ÿ& ñ

<√´>∑+˝À ñ+#·e\dæ+<äì Ä<•+#ês¡T. n˝≤+{Ï rÁeyÓTÆq Äs√|üD\T,

n$˙‹øÏ Ä<Ûësê\T ñqï πødüT˝À ø√s¡Tº Ä<X+ qqTï ìsêÈ+‘·|ü]∫+~. Ç+‘· À

n‘·ìô|’ $#ês¡D #dæq n~Ûø±] nìï kÕøå±´<Ûësê\‘√ Hsê\qT, neø£‘·eø£\qT

Á<ÛäTe|üs¡Tdü÷Ô ìy~ø£ düeT]Œ+#ês¡T. ªÁã‘·T≈£î Je⁄&Üμ nqT≈£î+≥÷ yÓ+≥H Ä

ìy~ø£qT VüQ{≤VüQ{Ïq ôV’≤<äsêu≤<äT˝À uÛÑ÷$T•düTÔ ø£$Twüqs¡T≈£î |ü+|æ, ‘·ø£åD+

Áø£eT•ø£åD #·s¡´ rdüTø√eTì y˚&ÉTø=HêïqT. Äj·Tq <ëìï |ü]o*+∫ 24

>∑+≥\˝À>± Ä n~Ûø±]ì ñ<√´>∑+ qT+&ç ªdüôdŒ+&éμ #XÊs¡T. Ç+‘·{Ï‘√ düeTdü

r]+~ ø£<ë nì dü+‘√wæ+#êqT. m+<äTø£+fÒ, eTT+<˚ #Ó|æŒq≥T¢ õ˝≤¢ rÁe

dü+øå√uÛÑ+˝À ñ+~. Ä õ˝≤¢ Àì 25 y\ eT+~ ñ<√´>∑T\˝À yÓsTT´eT+~ ¬>C…f…&é

n~Ûø±s¡T\˝À 56 eT+~ eT+&É\ ¬syÓq÷´ n~Ûø±s¡T\˝À ˇø£s¡T á n~Ûø±].

n‘·&ç‘√ b˛{≤¢≥ ô|≥Tº≈£îì πødüT˝À¢ Çs¡T≈£îÿH r]ø£, z|æø£ Hê≈£î Ä düeTj·T+˝À

Òe⁄. n˝≤>∑ì düVæ≤+∫ }s¡T≈£î+fÒ ˇø£ |ü]bÕ\q≈£î, Hê´j·÷ìøÏ ns¡úyT Ò<äT.

Hê dü+‘√wü+ ø=~› s√E\T ≈£L&Ü ì\ã&É Ò<äT. yÓ+≥H Ä n~Ûø±] eT∞¢ ø√s¡Tº≈£î

yÓ[¢, ‘·qô|’ düôdŒq¸Hé ns¡¶sYì düôdŒ+&é #sTT+#ê&ÉT. n+fÒ n‘·ìøÏ eT∞¢ |ü<äM

u≤<Ûä ‘·\T n|üŒ–+#·e\dæ e∫Ã+~. ø±düÔ Ä˝À∫+∫, \+#·+ ‹q Òì, Á|ü»\≈£î

Çã“+~ ø£*–+#·ì ˇø£ ñ<√´>∑+˝À n‘·DÏí ìj·T$T+∫, n‘·&ç ô|’ n~Ûø±]‘√ Ä

n~Ûø±]øÏ @MT ô|ò’fi¯ó u≤<Ûä ‘·\T Çe«e<ä›ì, Á|üuÛÑT‘·«+ yê] ªn\T¢&ÉTμ ø±ã{Ïº

n$˙‹ Äs√|üD\T |ü]cÕÿs¡eTj˚T´es¡≈£î HÓ\ J‘·+ e÷Á‘·+ Çe«e\dæ+<äì

#ÓbÕŒqT. eT∞¢ n‘·&ÉT ôV’≤ø√s¡Tº≈£î yÓfi≤¢&ÉT. ø£ …ø£ºs¡T>± Hê MT<ä ø√s¡Tº ~Ûø£ÿs¡D

Hs¡+ Äs√|æ+#ês¡T. ã~© #dæq eT+&É\+˝ÀH ìj·T$T+#·e\dæ+<äì ø√s¡Tºyês¡T

Ä<X+ Ç∫ÃHê ~Ûø£ÿ]+#êqì Äs√|üD. ôV’≤ø√s¡Tº yês¡T Hê≈£î düeTqT¢ eT+Es¡T

#XÊs¡T. HqT Bs¡È+>± Ä˝À∫+∫, Ç‘· düŒwüºyÓTÆq πødüT˝À ø√s¡Tº Ä<XÊìï ~ø£ÿ]+#·≥+

Hê´j·TeTH˚ ìs¡íj·÷ìøÏ e∫Ã, C…’\T≈£î yÓfi¯¢&ÜìøÏ dæ<äΔ|ü&Ü¶qT. m+<äTø£+fÒ,

n|üŒ{Ïø£sTTHê Ä πødüT˝À Á|üC≤Á|üjÓ÷C≤\≈£î m+‘· qwüº+ yê{Ï*¢+<√, n$˙‹|üs¡T*ï


121

eTq eédüú m˝≤ s¡øÏådüTÔ+<√, |ü]bÕ\q m˝≤ ≈£î+≥T|ü&ÉT‘·T+<√ Á|ü»\≈£î

‘Ó\TdüTÔ+<äì, <ëì MT<ä ø±düÔ #·s¡Ã ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ ø=ìï e÷s¡TŒ\sTTHê ekÕÔj·Tì

Hê ÄX! eTq <X+˝À eTs∫ ≈£L&Ü ø=ìï dü+<äsê“¤ À¢ $∫Á‘·+>± »s¡T>∑T‘·T+~.

n|üŒ{Ï<ëø± »s¡T>∑T‘·Tqï ø√s¡Tº eéVü‰sêìï HqT s¡Vü≤dü +>± ñ+#êqT. n$˙‹øÏ,

nÁø£e÷\≈£î bÕ\Œ&çq ˇø£ ∫qï n~Ûø±]ô|’ ≈£L&Ü ø£˝…ø£ºs¡T, Á|üuÛÑT‘·«+ #·s¡´

rdüTø√ Òø£b˛‘·THêïs¡ì ‘Ó*ùdÔ Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ Á|ü»˝À¢ eT]+‘· #·T\ø£q

ne⁄‘·T+<äì, n$˙‹|üs¡T\T eTØ ù|ÁfÒ– b˛‘ês¡ì Hê uÛÑj·T+. ÇìïkÕs¡T¢ ø√s¡Tº\T

CÀø£ + #düTø=ì, ∫es¡≈£î HêMT<ä ø√s¡Tº ~Ûø±ÿs¡+ Äs√|üD sêe≥+‘√ ø=+<äs¡T

Hê´j·Tyê<äT\≈£î Ä dü+>∑‹ ‘Ó*dæ+~. yêπs+ #XÊs√ ‘Ó*j·T<äT ø±ì, ôV’≤ø√s¡Tº Ä

πødüTì eTπs+ bı&ç–+#·≈£î+&Ü n˝≤ $&ç∫ô|{Ïº+~. Ä n~Ûø±] n˝≤H HÓ\ J‘·+

rdüT≈£î+≥÷ |üì Ò≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. ø£ dü+ Ä õ˝≤¢ qT+&ç n‘·DÏí ãj·T{ÏøÏ

|ü+bÕ\ì |ü≥Tºã{Ïº yπs õ˝≤¢øÏ ã~© #˚sTT+#êqT. ∫e]øÏ »]–+<˚eT+fÒ,

HqT Ä õ˝≤¢ qT+&ç ã~© njT´ düeTj·÷ìøÏ, Ä n~Ûø±] Á|üø£ÿ õ˝≤¢ À #ê˝≤

Á|ü<ÛëqyÓTÆq ø£ eT+&É ≤ìøÏ n~Ûø±]>± |üì#düTÔHêï&ÉT! Ä ‘·sê«‘· ø£<∏ä @eTsTT+<√

Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. á eédüú n$˙‹ì m+‘·>± s¡øÏådüTÔ+<√ ìC≤sTTrì ô|+#·≥+

m+‘· ø£wüºyÓ÷ á dü+|òüT≥q\ e\¢ uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. H˚{Ï bÕ\q˝À Ç˝≤+{Ï

dü+|òüT≥q\T ø√ø=\¢\T Ç<˚<√ ø=+<äs¡T n~Ûø±s¡T\T |üPqT≈£î+fÒH√, ø=+<äs¡T

Hêj·T≈£î\T ‘·\T#·T≈£î+fÒH√ ‘ Ò $wüj·T+ ø±<äT. ìC≤j·TrøÏ Áb˛‘ê‡Vü‰ìï, n$˙‹øÏ

•ø£åì Ç#Ã XøÏÔì bÕ\Hê eédüú ø√˝ÀŒsTT+~. sêãsYº y&é nH |ü+&ç‘·T&=ø±j·Tq

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À n$˙‹ì >∑T]+∫ $X‚wü+>± n<Ûä j·Tq+ #dæ, ÁbÕe÷DÏø£yÓTÆq

|ü]XÀ<Ûäq |üÁ‘ê\ì Á|ü#·T]+#ê&ÉT. Äj·Tq $X‚¢wüDqT #·÷ùdÔ eTqyÓTTø£ $#·TÃø£‘·TÔ\

$wüe\j·T+˝À ∫≈£îÿ≈£îHêïeTì düŒwüºeTe⁄‘·T+~. ã~©\T, y~+|ü⁄\T, ø±+Á{≤≈£îº\T,

…’ôdqT‡\T, nÁø£eT düVü‰j·T+ e¬>’sê ø±sêD≤\‘√ \+#ê\T øÏ+<ä qT+∫ ô|’<ëø±

b˛‘·T+&É>± ô|’ qT+&ç øÏ+~øÏ |ü<äe⁄\T, |ü\T≈£îã&ç ~>∑TeT‹ ne⁄‘·THêïsTT. á

e\j·T+˝À ∫≈£îÿ≈£îqï eT+∫yêfió¢ eTÚq+>± düVæ≤+#·≈£î+&Ü Bìï m<äTs√ÿyê\+fÒ

yê]øÏ ø£*π> ˝≤uÛÑ+ ø£Hêï qwüº+ #ê˝≤ m≈£îÿe. ìC≤j·Tr|üs¡T&Ó’q øÏ+~kÕúsTT ñ

<√´– \+#ê\qT ÄbÕ\ì j·T‹ïùdÔ yÓ*ykÕÔs¡T. eT∞¢ eT∞¢ ã~©\T, y~Û|ü⁄\T,

122


X+ø£s¡–]e÷Hê´\T ‘·|üŒe⁄. |æ\¢\ #·<äTe⁄\T ≈£î+≥T|ü&É‘êj·Tqï uÛÑj·TyÓ÷, s√E

Ä≥Tb˛≥T¢ ‘·≥Tº≈£îH˚ X¯øÏÔ Òø√, #ê˝≤ eT+~ ìC≤j·Tr|üs¡T\T ≈£L&Ü ‘êeTT

‘·|ü #j·Tø£b˛sTTHê eTÚq+>± düs¡T›≈£îb˛‘·THêïs¡T. \+#·+ Çe«ø£b˛‘ »]π>

C≤|ü +, qwüº+, Vü‰ì nbÕs¡+. ø±ã{Ïº e´øÏÔ>∑‘·+>± m~]+# kÕVü≤kÕìï n~Ûø£

dü+U≤´≈£î\T #j·T≥+ Ò<äT. H{Ï nÁø£eT mìïø£\ u≤>√‘·+˝À, nÁ|üC≤kÕ«$Tø£,

H˚s¡eTj·T sê»ø°j·T+˝À n$˙‹ |üs¡TDÏí yÓqπødüTø=#˚Ã Hêj·T≈£î\T ø√ø=\¢\T,

n+<äT≈£î‘√&ÉT ≈£î\+, es¡Z+, ÁbÕ+‘·+˝≤+{Ï dü+≈£î∫‘· uÛ≤yê\T n$˙‹øÏ bÕ\Œ&

yêfi¢ s¡ø£åD ø√dü+ ñ+&ÉHñHêïsTT. M≥ìï+{Ïe\¢ sê»´ eédüú Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq

dæús¡ düeT‘·« dæú‹ (&˚+»s¡dt© ùdºãT˝Ÿ áøÏ«*Á_j·T+)˝À ñ+<äì sêãsYº y˚&é

$X‚¢wüD kÕsê+X+. n$˙‹ì m~]ùdÔ Ä $wüe\j·T+˝À e´≈£îÔ\≈£î ˝≤uÛÑ+ ø£+fÒ

Çã“+<äT\T m≈£îÿe ø±e≥+‘√ yêfió¢ eTÚq+>± ñ+≥THêïs¡T. düe÷»+ e÷Á‘·+

nqTø£åD+ rÁe+>± qwüºb˛‘√+~. nÁø£eT dü+bÕ<äq ô|]– ìC≤j·Tr|üs¡T˝À¢ ôd’ús¡ +

‘·>∑TZ‘√+~. n$˙‹ nÁ|ü‹Vü≤‘·+>± kÕ–b˛‘√+~. M{Ï‘√bÕ≥T sê»ø°j·Ts¡+>∑+˝À

ñqï neø£‘·eø£\ |ü⁄Dé÷ nì nÁø£eT+>± &ÉãT“ edü÷\T #j·Tø£b˛‘ eTqT>∑&É,

mìïø£˝À¢ $»j·T+ nkÕ<Û äéTsTTb˛j·÷sTT. <˚X¯+˝À mìïø£sTTq Á|ü‹

XÊdüqdüuÛÑT´&É÷, ˝ÀødüuÛÑ düuÛÑT´&É÷ #·≥º |ü]$T‹øÏ $T+∫ &ÉãT“ Ks¡TÃ #j·Te\dæ

ek Ô+~. mìïø£ ø±>±H Á|ü‹ düuÛÑT´&ÉT #ùd yÓTT<ä{Ï |üì ‘êqT |ü]$T‹øÏ ˝Àã&

e´j·T+ #XÊqì nã<äΔe÷&É≥+. BìøÏ @ Hêj·T≈£î&É÷ nr‘·+ ø±<äT. ˇø£kÕ]

n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e#êÃø£ m˝≤>√ ø£ ≤>± |ü<ä$ ì\T|ü⁄ø√yê\+fÒ ‘·q eT<ä›‘·T<ës¡¢ì,

‘·q esêZìï, #·≥ºdüuÛÑ\ düuÛÑT´*ï ‘·è|æÔ |üs¡#ê*. yêfió¢ ø√]q ã~©\T, ìs¡íj·÷\T

#j·÷*. Òø£b˛‘ mes¡T @Hê&ÉT Vü≤sƒê‘·TÔ>± ‘·eT |ü<äe⁄\≈£î mdüs¡T ô|&É‘ês√

me«s¡÷ #Ó|üŒ Òs¡T. @‘êe‘ê ‘ Ò <eT+fÒ sêC≤´~Ûø±sêìï ìs¡«Væ≤+# sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î\T ìC≤j·Tr‘√ eTqT>∑&É kÕ–+#·≥+ kÕ<Ûä´+ø±ì |ü]dæú‘·T\T ñ

‘·ŒqïeTj·÷´sTT. n+<äTπø ˇø£|ü&ÉT n$˙‹ô|’ b˛sê≥+ kÕ–+∫, Ä $<Ûä+>±

Hêj·T≈£î\sTTq yêfi¢≈£î ≈£L&Ü n$˙‹ ‘·|üŒ≥+ Ò<äT.

|ü]cÕÿsê\T kÕ<Ûä yT

n$˙‹ q•+#ê\ì ìHê<ë\T #ùdÔ ø±<äH yê¬ses¡÷ ñ+&És¡T. n$˙‹øÏ


123

bÕ\Œ&yês¡T ≈£L&Ü n+<äT˝À #] ìq~kÕÔs¡T. n$˙‹ ø=qkÕ>±\ì ãVæ≤s¡+>∑+>±

ø√πs eTìwæ ˇø£ÿs¡÷ ø£ì|ü+#·s¡T. n+‘·e÷Á‘êq n$˙‹ ‘=\–b˛<äT. n+<äTπø

ìHê<ë\ CÀ*øÏ b˛≈£î+&Ü, n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~#·{≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq ì]›wüº

ø±s¡ Áø£e÷*ï, bÕ\q dü+düÿs¡D*ï #|ü{≤º*. >∑‘· 50 dü+e‘·‡sê\ nqTuÛÑe+

qT+&ç eTq≈£î mH√ï dü+düÿs¡D\T >√#·]kÕÔsTT. Á|üuÛÑT‘ê«ìï q&çù| ô|<ä›\T yê{Ï

MT<ä <äèwæº kÕ]+#·≈£î+&Ü ìHê<ë\≈£î, yê>±›Hê\≈£î ÁbÕ<Ûëq´$Te«≥eT+fÒ »HêìøÏ

Òìb˛ì ÁuÛÑeT*ï ø£*Œ+#·≥yT ne⁄‘·T+~. n$˙‹ b˛yê\+fÒ eTq e´edüú À

Ä≥>±fi¢qT e÷]ùdÔ #ê\<äT` Ä≥ ìj·Te÷\H e÷]Ã Á|ü»\≈£î »yêãT<ë]>±

ñ+& <ë|ü]ø£+ Òì bÕ\q e´edüúqT ì]à+#ê*. Á|ü»\≈£î ì»yÓTÆq n~Ûø±sêìï∫Ã

Á|üC≤kÕ«e÷´ìï kÕs¡úø£+ #˚j·÷*. ‘·|ü#˚dæq yêfi¯fløÏ yÓ+≥H˚ <ä+&Éq ñ+&˚

$<Ûä+>± bÕ\qì dü+düÿ]+#ê*. n~ n~Ûø±s¡ u≤<Ûä ‘·\T #|ü{Ïºq yê] ‘·ø£åD

ø£s¡Ôe´+. dü+‘êq+ ø£$T{° qT+&ç y√sê ø£$T{° es¡≈£î mH√ï ìy~ø£*#êÃs¡T.

Ç|ü&ÉT eT∞¢ Á|ü<Ûëì ø±sê´\j·T+˝À ˇø£ Á|ü‘´ø£ $uÛ≤>±ìï @sêŒ≥T #XÊs¡T.

Çe˙ï ˝≤+#Û·qÁbÕj·TyÓTÆq ø±s¡ Áø£e÷\T. Ç$ ìÁwæÿj·÷|üs¡‘ê«ìï, $»„‘· Ò$Tì

<ë#·{≤ìøÏ |üìøÏe#Ã Á|üÁøÏj·T Ò ‘·|üŒ, ì»yÓTÆq |ü]cÕÿsê*ï kÕ~Û+∫ ìC≤j·Trì

ô|+bı+~+# Á|üj·T‘êï\T ø±e⁄. düsê«+‘·sê´$T nsTTq á n$˙‹ì ‘=\–+#

ì]›wüº |ü]cÕÿsê\T |ü⁄wüÿ\+>± ñHêïsTT. yê{Ïì kÕ~Û+# düŒwüºyÓTÆq e÷sêZ\T

ñHêïsTT. n+<äT˝À Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î bÂs¡T\≈£î düŒwüºyÓTÆq bÕÁ‘· ñ+~.

* * *

124


n$˙‹ ô|’ düeTs¡+ C≤rj·÷edüs¡+!&çôd+ãsY 10, 2001

»j·T\*‘· MT<ä <ëK …’q eT÷&ÉT ÁøÏ$Tq Ÿ πødüT\qT n|”Œfifl˝À eTÁ<ëdüT

ôV’≤ø√s¡T º ø={Ï ºy˚j·T&É+‘√ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sê»ø°j·T+˝À eTs√ n<Ûë´j·T+

ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. {≤˙‡ uÛÑ÷$T ø=qT>√\T≈£î dü+ã+~Û+∫q ¬s+&ÉT n$˙‹

πødüT\˝ÀqT, ô|¢C…+{Ÿ ùdº Vü≤√≥˝Ÿ≈£î Ç∫Ãq $TqVü‰sTT+|ü⁄q≈£î dü+ã+~Û+∫q

n$˙‹ πødüT˝ÀqT øÏ+~ ø√s¡Tº »j·T\*‘·qT <√wæ>± ìsêΔ]+∫ •ø£å ydæ+~. Ä

ø±s¡D+>± ÄyÓT mìïø£ À¢ b˛{°øÏ nqs¡TΩsê\T ø±e≥+, Ä ‘·s¡yê‘· XÊdüqdüuÛ≤|üø£å+

Hêj·T≈£îsê*>± mìï¬ø’ eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ì #|ü≥º&É+, XÊdüqdüuÛÑ düuÛÑ ‘ê«ìøÏ

ns¡Ω‘· Òì e´øÏÔ eTTKéT+Á‹ ø±sê<äì düTÁ|”+ø√s¡Tº ìs¡ísTT+∫ ÄyÓTqT |ü<ä$

qT+∫ ‘=\–+#·≥+, ‘·<äT|ü] »j·T\*‘· ‘·s¡|ü⁄s¡ s¡ã“s¡TkÕº+|ü⁄ eTTKéT+Á‹>±

nHêeT≈£î&Ó’q |ü˙ïsY ôd\«+qT eTTKéT+Á‹ |ü<ä$˝À ≈£Ls√Ãu…≥º&É+` á

|ü]D≤e÷\˙ï >∑‘· mì$T~ HÓ\\T>± m+‘√ $H√<ëìï, $cÕ<ëìï |ü+#êsTT.

Ç|ü&ÉT ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ‘√ »j·T\*‘·ô|’ nqs¡Ω‘· y˚≥T ‘=\–, ÄyÓT eT∞fl

eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ì #|üfÒº+<äT≈£î e÷s¡Z+ düT>∑eTeTsTT+~.

ìsêX≈£î ‘êe⁄ Ò<äT

ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ MT<ä düTÁ|”+ø√s¡Tº nqTeT‹‘√ eT∞fl n|”Œ\T #ùd neø±X+ ñ

+~ ø±ã{Ïº »j·T\*‘· eT]ø=+‘·ø±\+ Ä– eTTKéT+Á‹ ø±e#·TÃ. n˝≤π>, Ç|üŒ{Ïπø

ˇø£kÕ] XÊdüqdüuÛÑT´sê\T ø±≈£î+&Ü ÄyÓTqT eTTKéT+Á‹>± ìj·T$T+#·≥+e\¢,

mìïø£ ø±≈£î+&ÜH eTs√kÕ] eTTKéT+Á‹>± >∑es¡ïsY ÄyÓTqT ìj·T$T+#·e#êÃ

Ò<ë nH <Ûäs¡àdü+<Vü‰\THêïsTT. ø±ã{Ïº ÄyÓT @<√ ˇø£ XÊdüqdüuÛ≤ kÕúq+ qT+∫

ñ|ümìïø£˝À b˛{° #˚dæ, mìïø£j·÷´ø£ eTTKéT+Á‹ ø±e#·TÃ Çe˙ï πøe\+

kÕ+πø‹ø£eTsTTq n+XÊ\T. ÄyÓT≈£î $~Û+∫q •ø£å ôV’≤ø√s¡Tº˝À s¡<äT› ø±>±H˚

eTTKéT+Á‹ njT´ ns¡Ω‘· ñ+~. Á|ü»*|üŒ{Ïπø ÄyÓT bÕØºøÏ, Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ eT<ä›‘·T

|ü*ø±s¡T ø±ã{Ïº eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ì #|üfÒº+<äT≈£î sêC≤´+>∑|üs¡+>±, #·≥º|üs¡+>±,

sê»ø°j·T+>±, HÓ’‹ø£+>± @ nes√<Ûë\÷ Òe⁄. nsTT‘ ÄyÓTô|’ eT]ø=ìï πødüT\˝À

#ê]®w”≥T¢ ñHêïsTT. #ê]®w”≥T¢ mìïø£≈£î nes√<Ûä+ ø±<äT ø±ã{Ïº Ä ø±s¡D+>±


125

ÄyÓTqT eTTKéT+Á‹ ø±≈£î+&Ü n&ÉT¶ø√e&É+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. #ê˝≤ eT+~

Á|ükÕkÕ«eTýê<äT\≈£î Ç<ä+‘ê eédüú |ü‘·HêìøÏ ∫Vü≤ï+>± ø£ì|æ+#·e#·TÃ. n+‘·

ìsêX #Ó+<ë*‡q n+XÊ ÒMT á ñ<ä+‘·+˝À Òe⁄. düTÁ|”+ø√s¡Tº >∑‘·+˝À Ç∫Ãq

rs¡TŒ XÊdüqdüuÛÑ ‘ê«ìøÏ ns¡Ω‘· Òìyês¡T eT+Á‹ |ü<ä$ø° ns¡TΩ\T ø±<äì e÷Á‘·yT.

mìïø£\˝À m.◊.m.&ç.m+.¬ø. ¬>*∫+~ ø±ã{Ïº, Ä bÕØº XÊdüqdüuÛ ÑT´\T

nqs¡TΩ\sTTqyê]ì ≈£L&Ü Hêj·T≈£î\T>± mqTïø√e#·ÃH˚ ndü+ã<äΔ yê<äqqT

düTÁ|”+ø√s¡Tº ø={Ïºy˚dæ+~. #·≥ºã<äΔ bÕ\q n+fÒ Á|ü»\ rs¡TŒ‘√, sê»ø°j·T

düMTø£s¡D\‘√, mìïø£\ |òü*‘ê\‘√ ì$T‘·Ô+ ˝Ò≈£î+&Ü n+<äs¡÷ #·{≤ºìøÏ,

sêC≤´+>±ìøÏ ã<äTΔ\T>±H eéVü≤]+#ê\H eTÚ*ø£yÓTÆq n+XÊìï düTÁ|”+ø√s¡Tº

H=øÏÿ#Ó|æŒ+~. Ä y˚Ts¡≈£î eTq eédüú ã\|ü&ç, Á|üC≤kÕ«eT´+ eT]+‘·

yfiSflqT≈£î+~. nqs¡Ω‘· y≥T ‘=*>±ø£ »j·T\*‘· Á|üuÛÑT‘·« |ü>±Z\qT Á|ü‘· ø£å+>±

#|ü≥º&É+ |üP]Ô>± sêC≤´+>∑ã<äΔ+, #·≥ºã<äΔ+. Ç+<äT˝À eTq e´øÏÔ>∑‘· ÇcÕºsTTkÕº\≈£î,

sê>∑<«cÕ\≈£î ‘êe⁄ Ò<äT.

m+<äs√ $X‚¢wü≈£î\T πø s¡ø£yÓTÆq yêdüÔyê\Tqï ¬s+&ÉT yπs«s¡T πødüT\˝À $_ÛqïyÓTÆq

ìs¡íj·÷\≈£î edüTÔHêïs¡T. ‘·s¡ÿ+, <Ûäs¡à+, yêdüÔyê\T ø±ø£ ‘·eT ‘·eT sê»ø°j·T

yêdüq\T yê] yê<äq*ï Á|üuÛ≤$‘·+ #düTÔHêïsTT. ì»+>± Á|üC≤_ÛÁbÕj·T+, mìïø£\

|òü*‘ê\T z e´øÏÔ Hêj·Tø£‘ê«ìï ã\|ü]∫q|ü&ÉT, Ä e´øÏÔøÏ sêC≤´+>∑ã<äΔ+>±

nqs¡Ω‘· ˝Òq|ü&ÉT, Ä Hêj·Tø£‘ê«ìï Á|üC≤kÕ«eTýê<äT\+<äs¡÷ eTqkÕsê

>ös¡$+#·e\dæ+<˚. sê»ø°j·T yÓ’s¡+ y˚s¡T, Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\T y˚s¡T.

Á|üC≤kÕ«eT´+˝À eTq+ #ùd <Ûäs¡à ìs¡íj·T+ e´≈£îÔ\qTã{Ïº e÷s¡≈£L&É<äT. z e´øÏÔ

Ò<ë z Á|üuÛÑT‘·«+ #˚ùd #·s¡ \T eTq≈£î sê»ø°j·T+>± n+^ø±s¡+ ø±ø£b˛‘˚,

yê{Ïì e´‹πsøÏ+#·≥+ Á|ü‹ bÂs¡T&ç »qàVü≤≈£îÿ eTq≈£î ø±e\dæqyêfió¢ #|ü&ç‘

eT+∫$>± ø£q|ü& #·s¡ \T, eTqøÏwüº+ Òìyêfiófl #ùdÔ #Ó&ÉT>± ø£ì|æùdÔ n~ $»„‘·

ø±<äT, $X‚¢wüD #˚ùd≥|ü&ÉT ìs¡+‘·s¡+ ˇπø Á|üe÷D≤\T bÕ{Ï+∫q|ü&˚

Á|üC≤dü+πøåe÷ìï |ü]s¡øÏå+#·&É+ kÕ<ÛäéTe⁄‘·T+~. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À n~Ûø±s¡+

e÷s¡≥+˝À eT÷&ÉT eTÚ*ø£ dü÷Á‘ê\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ n~Ûø±s¡ e÷]Œ&ç Á|ü»\

rs¡TŒ <ë«sê »s¡>± Ò ø±ì ns¡úsêÁ‹ ≈£îÁ≥\ <ë«sêH√, #·≥ºdüuÛÑ düuÛÑT´\ uÒs¡kÕsê\

<ë«sêH√ »s¡>∑sê<äT. ¬s+&√~` n~Ûø±s¡ e÷]Œ&ç XÊ+‹j·TT‘·+>±, @ Væ≤+dü,

s¡ø£ÔbÕ‘·+ Ò≈£î+&Ü »s¡>±*. n~Ûø±sêìï Væ≤+dü‘√ #|ü≥º&É+, ã\Á|üjÓ÷>∑+‘√

126


|ü<ä$˝ÀøÏ sêe≥+ ìj·T+‘·è‘ê«ìøÏ ∫Vü≤ïyT ‘·|üŒ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ dü+πø‘·+

ø±<äT. Hêj·Tø£‘·«+˝À e÷s¡TŒ nedüs¡eTsTT‘˚, n+<äT≈£î sêC≤´+>∑ã<äΔeTsTTq

Á|üÁøÏj·T\T, sê»ø°j·T dü‘·‡+Á|ü<ëj·÷\T ñHêïsTT. Çø£ eT÷&√~` #·≥ºã<äΔ bÕ\q

n+<ä]ø° •s√<ës¡´+ ø±yê*. sêC≤´+>∑+, #·≥º+ ìùw~Û+∫q e´øÏÔ πøe\+

XÊdüqdüuÛÑT´\ eT<ä›‘·Tqï<äqï ø±s¡D+>±, Á|ü»\ z≥T‘√ mìïø£j·÷´s¡qï ø±s¡D+>±

n~Ûø±sêìï #˚|ü≥º&É+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. á eT÷&ÉT Á|üe÷D≤\T bÕ{Ï+#·≥+

Á|üC≤kÕ«eT´ eTqT>∑&É≈£î nedüs¡+. M{Ï À yÓTT<ä{Ï Á|üe÷D+ eTq<X+˝À ‘·s¡#·T

ñ\¢+|òüTq≈£î >∑Ts¡e⁄‘√+~. Á|üC≤kÕ«eT´ dü÷Œ¤]ÔøÏ $|òü÷‘·+ ø£*–Hê, sêC≤´+>∑+˝À

ñ˝Ò¢œ+∫q e÷≥\≈£î e´‹πsø£+ ø±<äT ø±ã{Ïº <ëìøÏ #·≥º|üs¡yÓTÆq $s¡T>∑T&ÉT

Ò<äT. Á|ü»\ $»„‘ <ëìøÏ dü¬s’q Wwü<ä+. XÊ+‹j·TT‘·+>± n~Ûø±s¡ e÷]Œ&ç

eTq<˚X¯+˝À 55 dü+e‘·‡sê\T>± ìs¡+‘·s¡+>± »s¡T>∑T‘√+~. ˇπø ˇø£ÿ

ñ<ä+‘·+˝À 1997˝À ñ‘·Ôs¡ Á|ü<XŸ À »>∑<ë+_ø± bÕ Ÿ nø£kÕà‘·TÔ>± eTTKéT+Á‹

|ü<ä$ì #˚|ü{Ïºq|ü&ÉT, n\Vü‰u≤<äT ôV’≤ø√s¡Tº Ä Á|üuÛÑT‘·«+ @sêŒ≥T #Ó\¢<äì

Á|üø£{Ï+∫+~. H˚|ü<∏ä´+˝À` ã\e+‘·+>± z eTTKéT+Á‹ì |ü<ä$ qT+∫

~+|üe\dæe∫Ã+~. ÄHê{Ï Á|ü<Ûëq ø±s¡ <ä]Ù, Ç‘·s¡ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\T ôV’≤ø√s¡Tº

Ä<XÊ\qT »>∑<ë+_ø± bÕ Ÿ≈£î #·÷|ü≥+, Äj·Tq eTTKéT+Á‹ ø±sê´\j·T+˝À

≈£îØÃì >∑{Ïº>± |ü≥Tº≈£îì sêqì yÓTTsêsTT+#·≥+, ã\e+‘·+>± Äj·Tìï >∑~˝À

qT+∫ |ü+|æ+#·≥+, á˝À>±, »>∑<ë+_ø± bÕ Ÿ eTTKéT+Á‹ ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃì

ñ+&É>±H, ø£ ≤´DYdæ+>¥ |üø£ÿH ñqï ø±´_H{Ÿ ø±sê´\j·T+˝À eT+Á‹ es¡Z

düe÷yX+ »s¡|ü≥+` Çe˙ï eTq Á|üC≤kÕ«eT´ #·]Á‘· À z $cÕ<ä |òüT≥º+>±,

eT]∫b˛<ä>∑Z dü+|òüT≥q\T>± $T–*b˛j·÷sTT. yÓTT‘·Ô+MT<ä XÊ+‹j·TT‘· n~Ûø±s¡

e÷]Œ&ç eTq<X+˝À »s¡T>∑T‘·÷ ek Ô+~. 1977˝À Ç+~sê>±+BÛ |üsê»j·T+‘√

<X+˝À yÓTT<ä{Ï ø±+Á¬>ùd‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«+ @s¡Œ&çHê, 1999˝À πø ˇø£ÿ z≥T‘√

˝ÀødüuÛÑ À yê»ù|sTT Á|üuÛÑT‘·«+ z≥$T bÕ\sTTHê, eTq sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T,

#·≥ºdüuÛÑ\ düuÛÑT´\T n~Ûø±s¡ e÷]Œ&ç À m+‘√ VüQ+<ë‘·Hêìï, dü+j·TeTHêìï

bÕ{Ï+#ês¡T. Væ≤+dü <ë«sê ø±ø£ XÊ+‹j·TT‘· sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T <ë«sê n~Ûø±s¡+

ìs¡íj·TeTsTT+~. <äøÏåD≤dæj·÷˝À bıs¡T>∑Tq ñqï bÕøÏkÕúHé, ã+>±¢<XŸ\≈£î eTq≈£î

eT<Ûä ñqï Á|ü<ÛëqeTsTTq ‘&Ü n<. á ø±s¡D+>±H mìï ˝ÀbÕ\THêï uÛ≤s¡‘Y

Á|ü|ü+#· Á|üX¯+dü\q+<äT≈£î+≥÷ Á|üC≤kÕ«eT´+>± ì\ã&ç+~. Çø£ eT÷&√~


127

sêC≤´+>±ìø°, Á|ü»\ rs¡TŒq≈£î eT<Ûä dü+|òüTs¡D eùdÔ sêC≤´+>∑yT ì\ã&É≥+.

Á|ü»\ rs¡TŒ, bÕs¡¢yÓT+≥T eT<ä›‘·T ñqïeqï e+ø£‘√ 1975˝À Ç+~sê>±+BÛ

sêC≤´+>±H˚ï ø±\sê#ês¡T. 1977 mìïø£\˝À Á|ü»˝Ò Ä Á|üuÛÑT‘ê«ìï ∫‘·TÔ>±

z&ç+∫ ‹s¡düÿ]+#·&É+‘√ Ä Á|ü‹wüº+uÛÑq Á|üC≤kÕ«eT´ã<äΔ+>± ‘=\–b˛sTT+~.

n< 1977˝À ø±+Á¬>dt ¬>*ùdÔ Á|ü»\ rs¡TŒq≈£î, sêC≤´+>∑ $\Te\≈£î eT<Ûä

dü+øå√uÛÑ+ eT]+‘·>± eTT~πs~. meT¬s® ‡ ø±\+˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T ydæ+~.

sêC≤´+>∑ $\Te˝Ò Á|ü<ÛëqeTì, Á|ü»\ rs¡TŒ ø±s¡D+>± sêC≤´+>±ìï ñ

\¢+|òæT+#·sê<äì Ç{°e\ »j·T\*‘· πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº ìs¡›«+<ä«+>± rs¡TŒ

#Ó|æŒ+~. sêC≤´+>∑+˝À e÷s¡TŒ\edüs¡eTsTT‘ yê{Ïì Á|ü»\ eT<ä›‘·T‘√ #|üfÒº

n~Ûø±s¡+ mìïø£sTTq Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î+~. Ç|üŒ{ÏøÏ 93 kÕs¡T¢ Ä Á|üj·T‘·ï+ #XÊs¡T.

Á|üC≤kÕ«e÷´H˚ï ø±\sê#˚ Vü≤≈£îÿ me]ø° ˝Ò<äT. Á|ü»\ eT<ä›‘·T kÕ≈£î>±

#·÷|æsêC≤´+>±ìï ñ\¢+|òæT+# n~Ûø±s¡+ me]ø° Ò<äT. ø=ìï bıs¡bÕ≥T¢ »]–Hê

Ç|üŒ{Ïπø á $wüj·T+ <X+˝À düŒwüºeTsTT+~. πs|ü⁄ Á|ü»\T ã\|ü]ùdÔ, sêC≤´+>∑+˝À

@MT nes√<Ûä+ Ò<äT. ø±ã{Ïº e+XbÕs¡+|üs¡ +>± bÕØº |ü>±Z\T #|ü{Ïºq k˛ìj·÷

>±+BÛ, |ü⁄≥Tºø£‘√ $<o eì‘· nsTTHê Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ø±e#êÃ? ≈£î≥T+ãbÕ\q

ø±s¡D+>± <X+˝À n‹ô|<ä› bÕØºøÏ Hêj·Tø£‘ê«ìï k˛ìj·÷ bı+<ä≥+ ìC+>±H

eTqeT+‘ê $#ê]+#·e\dæq n+X¯+. ø±˙ Ä bÕØº düuÛÑT´\T ÄyÓTqT

Hêj·T≈£îsê*>± mqTï≈£îqï+‘·ø±\+ n+<äT≈£î ø±s¡D≤˝ÒyÓ’Hê ø±e#·TÃ` Ä

Hêj·Tø£‘ê«ìï n+^ø£]+#·≥+ uÛ≤e´+. πs|ü⁄ ÄyÓT Hêj·Tø£‘·«+˝À bÕØºøÏ yÓTC≤]{°

eùdÔ, ÄyÓTH ÀødüuÛÑ düuÛÑT´\T ‘·eT düuÛ≤|üø£å+ Hêj·T≈£îsê*>± mqTï≈£î+fÒ, Á|ü<Ûëq

eT+Á‹ |ü<ä$ sêC≤´+>∑ã<äΔ+>± ÄyÓT< ne⁄‘·T+~. n˝≤π> uÛ≤s¡‘Y n+‘·{Ï ô|<ä›

<XÊìøÏ, e\dü yê<äqqT, X‚«‘·C≤‹ <äTs¡Vü≤+ø±sêìï e´‹πsøÏ+∫q düe÷C≤ìøÏ,

z Ç{≤*j·THé eTVæ≤fi Hêj·T≈£îsê*>± mìï¬ø’‘ n~ nHø£eT+~øÏ e÷qdæø£ øå√uÛÑ

ø£*–+# eT≥ yêdüÔe+. ˇø£kÕ] eTq<X bÂs¡dü‘ê«ìï rdüT≈£îHêïø£ #·≥º|üs¡+>±,

sêC≤´+>∑|üs¡+>± Ä e´øÏÔ ñqï‘· |ü<ä$ì #|ü≥º&ÜìøÏ @MT Á|ü‹ã+<Ûäø£+ Ò<äT.

ø±ã{Ïº sê»ø°j·T+>± m+‘· nsTTwüº+ ñHêïdüπs ÄyÓT Hêj·Tø£‘ê«ìï XÊ+‹j·TT‘·+>±,

VüQ+<ë>± n+^ø£]+#ê*‡+<.

dü+düÿs¡D Ò Xs¡D´+

eT] »j·T\*‘· n$˙‹ dü+>∑‘$T{Ï? ÄyÓT n$˙‹øÏ bÕ\Œ&Ü¶s¡ì <X+˝À

128


#ê˝≤eT+~øÏ >∑{Ïº qeTàø£+. nsTT‘ ÄyÓTqT e÷Á‘·yT n$˙‹|üs¡Tsê\T>± eTq+

uÛ≤$ùdÔ n~ ne÷j·Tø£‘·«+, Ò<ë nC≤„q+. <X+˝À <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹Á|ü<Ûëq bÕØº,

Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·«+ n$˙‹˝À |”ø£\<ëø± ≈£Ls¡T≈£îìb˛sTT ñ+~. n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&É≈£î+&Ü sê»ø°j·T+ q&Ée≥+, mìïø£\˝À ¬>\e≥+, #·≥ºdüuÛÑ düuÛÑT´\

eT<ä›‘·TqT ≈£L&É>∑≥º&É+ nkÕ<Ûä eTH |ü]dæú‘·T\T ñ‘·ŒqïeTj·÷´sTT. πøe\+ z

˝≤\÷j·÷<äyé, Ò<ë z »j·T\*‘· e÷Á‘·yT n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡qTø√e≥+

ÁuÛÑeT. $T–*q yês¡T eT]+‘· >∑&ÉTdüT>± n$˙‹øÏ bÕ\Œ&Ée#·TÃ. ô|<ä›m‘·TÔq

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&Éì Á|üuÛÑT‘·«+>±ì, bÕ\q>±˙ eTq<X+˝À ñ+<äì #Óù|Œ kÕVü≤dü+

me]ø° Ò<äT. eTq sê»ø°j·÷ìï ì‘· J$‘·+˝À bÕ\qqT @e÷Á‘·+ |ü]o*+∫Hê

eTq+<ä]ø° á $wüj·T+ uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. »j·T\*‘· |ü<ä$ì #˚|ü≥º&Üìï

e´‹πsøÏ+#·{≤ìøÏ ø±s¡D+, ÄyÓT n$˙‹|üs¡Tsê\ì ø±<äT— ø√s¡Tº˝À •ø£å|ü&É¶

ø±s¡D+>± ÄyÓT≈£î ns¡Ω‘· Ò<äì, n$˙‹ô|’ b˛sê≥+ #j·T≥+ C≤rj·÷edüs¡+.

ø±ì n+<äT≈£î e÷s¡Z+ πøe\+ ø=+‘·eT+~ì n$˙‹|üs¡T\T>± eTTÁ<äydæ yê]ì

e´‹πsøÏ+#·≥+ ø±<äT. mìïø£\ düeT÷\dü+düÿs¡D\T, n~Ûø±s¡ $πø+ÁBø£s¡D,

bÕ\q˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, »yêãT<ëØ‘·HêìøÏ @sêŒ≥T¢, ‘·|ü#˚ùdÔ düT\uÛÑ+>±,

oÁ|òüT+>±, rÁe+>± •øÏå+# Hê´j·Te´edüú Çe˙ï n$˙‹ ìs√<ÛëìøÏ, ìC≤j·Trì

Áb˛‘·‡Væ≤+#·{≤ìøÏ nedüs¡+. n$˙‹ e´‹πsø£ b˛sê≥+‘√ »j·T\*‘· πødüTqT

eTT&çô|≥º≥+ Ä‘·àe+#·q ne⁄‘·T+~. ÄyÓT ñ<ä+‘·+ πøe\+ sêC≤´+>∑ã<äΔ bÕ\q≈£î

dü+ã+~Û+∫+~. n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·{≤ìøÏ e´edüú À eTÚ*ø£ dü+düÿs¡D\T

nedüs¡+.

* * *


129

z nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq dü+|òüT≥q >∑‘·yês¡+ »]–+~. ãVüQXÊ eTq <X

#·]Á‘· ÀH Á|ü<∏äeT+>±` e+<ä\eT+~ ∫qï bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô\T n$˙‹øÏ, n~Ûø±s¡T\

<√|æ&çøÏ e´‹πsø£+>± M~Û¬øø±ÿs¡T— <Ûäsêï\T, ] Ò ìsêVü‰s¡ Bø£å\T #XÊs¡T. eTq sêh

∫qï |ü]ÁXeT\ dü+|òü÷\ düe÷K´ Ä<Ûä«sê´q Ms¡+‘ê ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ XÊK˝À ÁXó

‹$T+∫q n$˙‹ì, \+#ê\ u…&É<äqT uÛÑ]+#· Òø£ ‘Ó–+#ês¡T. ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ

πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ n‘· ~Ûø£+>± Ä<ëj·÷ìï n+~+# |üqTï. bÕ]ÁXÊ$Tø£ ñ‘·Œ‘·TÔ\

MT<ä á |üqTï ykÕÔs¡T. Ä |üqTï e\¢ ñ‘·Œ‹Ô Ks¡TÃ Á|ü‘· ø£å+>± ô|]–qfÒ¢. <ëì

Á|üuÛ≤e+ e\¢ Ä ñ‘·Œ‘·TÔ\ <Ûäs¡ ô|s¡T>∑T‘·T+~. n+fÒ Ä |üqTï e\¢ |ü& uÛ≤s¡+

|üs√ø£å+>± Á|ü»\ ô|’H. n‘· ~Ûø£ Ä<ëj·÷ìï düeT≈£LπsÃ |üqTï ø±e≥+‘√ <ëìï

dü]>±Z edü÷\T #j·T{≤ìøÏ ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ XÊK≈£î nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq n~Ûø±sê\THêïsTT.

|ü]ÁXeTqT k˛<ë #j·Te#·TÃ …ø£ÿ\T ‘·ìF #j·Te#·TÃ, |ü]ÁXeTqT eT÷ùdsTT+#·e#·TÃ,

bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô\qT n¬sdüTº #j·Te#·TÃ, @yÓTÆHê ‘·|ü\T <=]øÏ‘ uÛ≤Ø>± ô|Hê©º\T

$~Û+#·e#·TÃ. @‘êe‘ê ‘ Ò<eT+fÒ ôd+Á≥ Ÿ m¬ø’‡CŸ n~Ûø±s¡T\T ‘·\#·T≈£î+fÒ z

|ü]ÁXeTqT HêXq+ #j·T>∑\s¡T. ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ ô|≥Tºã&çì bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô ø£fifl

m<äTs¡T>± >∑\¢+‘·T #j·T>∑\s¡T. Ç+‘·{Ï n~Ûø±s¡+ ñ+&É≥+‘√ düVü≤»+>±H Ä

XÊK˝À n$˙‹ ≈£L&Ü $Xè+K\+>± ñ+~.

ne<ÛäT\T $T+∫q <√|æ&û

z |ü]ÁX¯eT˝À ñ‘·Œ‹Ô ø=+‘· kÕúsTT <ë≥>±H˚ ôd+Á≥˝Ÿ m¬ø’‡CŸ XÊK˝À

qyÓ÷<äT (]õÁùdºwüHé) #sTT+#·Tø√yê*. n+<äT≈£î Çe«e\dæq \+#·+ s¡÷ˆˆ20.000

qT+∫ s¡÷ˆˆ25,000 <ëø±! ˇø£yfi |ü]ÁXeT –≥Tºu≤≥T Òø£ eT÷‘·|ü&çb˛‘ Ä

]õÁùdºwüHéqT s¡<äT› #sTT+#·Tø√yê*. n+<äT≈£î ≈£L&Ü s¡÷ˆˆ15,000 \+#·+ Çe«≥+

‘·|üŒìdü]. HÓ\HÓ˝≤ |ü]ÁX¯eTqT ã{Ïº s¡÷ˆˆ1,000 qT+∫ s¡÷ˆˆ5,000

e÷eT÷fió¢ Çyê«*. Ä&ç{ŸXÊK m|ü&ÉT ‘·ìFøÏ e∫ÃHê ø£ dü+ s¡÷ˆˆ15,000

n$˙‹ì n+‘·+#ùdÔH

dü+|ü<ä düèwæºøÏ neø±X¯+

|òæÁãe] 12, 2001

130


düeT]Œ+#·Tø√yê*. Ç~ø±ø£ yπs ‘·ìF\T+{≤sTT. yês¡T eùdÔ |ü]ÁXeT ñ‘·Œ‹Ôì

ã{Ïº, e#Ã n~Ûø±] kÕúsTTì ã{Ïº s¡÷ˆˆ25,000 qT+∫ \ø£å<ëø± e÷eT÷[flyê«*.

Çø£ @eTsTTHê ÀbÕ\THêïj·Tì nqTe÷ì+∫ k˛<ë (¬ssTT&é)øÏ eùdÔ s¡÷ˆˆ50,000

qT+∫ s¡÷ˆˆ5,00,000 <ëø± \+#·+ Ç#·TÃø√yê*. |üqTï m>∑y‘· ìs√<Ûäø£ $uÛ≤>∑+

(@+{° mywüHé) ‘·ìFøÏ eùdÔ Çe«e\dæq \+#êìøÏ …πøÿ Ò<äT. Çø£ |üqTï ì|òü÷

$uÛ≤>∑+ (¬s$q÷´ Ç+f…*C…Hé‡) bÕ\|ü&ç‘ Ä |ü]ÁXeTqT eT÷ùddüTø√yê*‡+<!

Ç{≤¢ Á|ü‹ <ëìø° ô|<ä› yÓTT‘êÔ\T ã\e+‘·+>± >∑T+»≥+, \+#·+ n+<äø£b˛‘

πødüT\T ô|{Ïº y~Û+#·≥+ |ü]bÕ{Ï nsTTb˛sTT+~. Ç~ πøe\+ ∫qï |ü]ÁXeT\

nqTuÛÑe+. á |ü]ÁXeT\ yê]¸ø£ ñ‘·Œ‹Ô #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À ø=ìï \ø£å\ qT+∫

ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î ñ+≥T+~. ô|<ä› |ü]ÁXeT\sTT‘ HÓ\HÓ ≤ ô|<ä› yÓTT‘êÔ\T

düeT]Œ+#·Tø√ø£b˛‘ ã‘·ø£≥+ nkÕ<Ûä +. á n$˙‹˝À eT∞fl ¬s+&ÉT s¡ø±\THêïsTT.

|ü]ÁXeT˝À @ yÓ÷dü+, |üqTï m>∑y‘· Òø£b˛sTTHê j·T»e÷ìì y~Û+∫, u…~]+∫,

ìs¡“¤+<Ûä+>± \+#ê\T edü÷\T #j·T≥+ ˇø£ s¡ø£+. \+#·+ Çe«ø£b˛‘ ô|fÒº

u≤<Ûä es¡íHêr‘·+. Ç<√ s¡ø£+>± sö&û e÷eT÷\T˝≤+{Ï<äqïe÷≥. ¬s+&√s¡ø£+

n$˙‹ |üqTï\T m>=ZfÒº yêfiófl n~Ûø±s¡T\‘√ ≤\÷N|ü&ç #ê˝≤ ô|<ä› yÓTT‘êÔ\T

n~Ûø±s¡T\≈£î n+~+#·≥+. ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î |üqTï m>=Z{Ïºq|ü&ÉT Ä

|ü]ÁXeT≈£î eT÷&ÉT s¡ø±\T>± ˝≤uÛÑ+. yÓTT<ä{Ï~, |üqTï &ÉãT“ $T–*b˛‘·T+~.

¬s+&√~, Ä edüTÔe⁄≈£î |üqTïø£≥º Ò<äT ø±ã{Ïº e÷¬sÿ≥T˝À Ä yTs¡≈£î ‘·≈£îÿe <Ûäs¡≈£î

neTTàø√e#·TÃ. n<˚ edüTÔe⁄qT ñ‘·Œ‹Ô #˚ùd Ç‘·s¡T\T |üqTï ø£&ç‘˚ yêfi¯ófl á

b˛{°øÏ ‘·≥Tºø√ Òø£ |ü]ÁXeT eT÷‘·|ü&Ü*‡ edüTÔ+~. n+fÒ |üqTï\T ø£{Ïºq yêfiófl

qwüºb˛>±, |üqTï\T m>=Z{Ïºq yêfiófl ˝≤uÛÑ|ü&É≥yT ø±ø£ e÷¬sÿ{À¢ >∑T‘êÔ~Û|ü‘· +

#· ≤sTTkÕÔs¡T. Çø£ eT÷&√ ˝≤uÛÑ+` m¬ø’‡CŸ |üqTï ø£≥º Ò<äT ø±ã{Ïº Ä edüTÔe⁄\

neTàø±\T yêfifl …ø£ÿ˝À¢ #·÷|üqø£ÿs¡ Ò<äT. …ø£ÿ˝À¢ Ä yê´bÕs¡+ ø£ì|æ+#·<äT ø±ã{Ïº

<ëì MT<ä e#˚Ã Ä<ëj·T+ MT<ä Ä<ëj·T |üqTï ø£≥ºqø£ÿs¡ Ò<äT. n+fÒ n≥T

m¬ø’‡CŸ |üqTï &ÉãT“ $T>∑T\T‘·T+~. Ç≥T Ä<ëj·T |üqTï m>√Z≥ºe#·TÃ. mH√ï

|ü]ÁXeT\ yês¡T Ç˝≤ ≤\÷N|ü&ç n~Ûø£yÓTT‘êÔ\T \+#ê*düTÔHêïs¡T. <X+ yÓTT‘·Ô+˝À

eTq+ }Væ≤+#·q+‘· &ÉãT“ Ç˝≤ \+#ê\ s¡÷|ü+˝À edü÷\e⁄‘√+~.

Bìe\¢ Á|ü»\≈£î qwüºyT$T{Ï? #ê˝≤ s¡ø±\T>± C≤‹ qwüºb˛‘√+~. ∫qï

|ü]ÁXeT\ j·TCe÷qT\qT y~Û+#·≥+‘√, \+#ê\ ù|]≥ <√#·Tø√e≥+‘√, Ä


131

yTs¡≈£î yêfifl edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T ô|+#ê*‡ ek Ô+~. Ä \+#·+ &ÉãT“qT $ìjÓ÷>∑<ës¡¢

qT+∫ sêã≥º Òø£b˛‘ |ü]ÁXeT qcÕº\ bÕ …’ eT÷‘·|ü&ÉT‘·T+~. <ë+‘√ ô|{Ïºq

ô|≥Tºã&ç, <ëìô|’q ‘Ó∫Ãq n|ü\T` n˙ï >∑\¢+‘. y\eT+~ ø±]à≈£î\T ñbÕ~Û

ø√˝ÀŒsTT M~Ûq |ü&ÉT‘·THêïs¡T. mH√ï |ü]ÁXeT\T U≤sTT˝≤ |ü&ÉT‘·THêïsTT. <X+˝À

ñ‘·Œ‹Ô ‘·>∑TZ‘√+~. edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T \+#ê\ ø±s¡D+>± ô|+#ê*‡ sêe≥+‘√

$<˚o ñ‘·Œ‘·TÔ\‘√ b˛{° |ü&É Òø£b˛‘·THêï+. düs¡≈£î\ m>∑TeT‹ ø£wüºeTe&ÉyÓ÷,

~>∑TeT‹ #düT≈£îqï edüTÔe⁄\ –sêø° ô|s¡>∑≥yÓ÷ »s¡T>∑T‘√+~. n+fÒ eTq <X+˝À

ñ‘·Œ‹Ô ô|]– ñ<√´>±\T ø£*Œ+# ã<äT\T, á n$˙‹ e\¢, y~Û+|ü⁄e\¢ $<XÊ\˝À

ñ‘·Œ‹Ô ô|]– yêfifl Á|ü»\≈£î ñbÕ~Ûì Çe«>∑\T>∑T‘·THêïs¡T. n+<äTπø, Ç{°e*

ø±\+˝À #Ó’Hê˝≤+{Ï <XÊ\ qT+∫ ‘·≈£îÿe KØ<äT≈£î m≈£îÿe eTìïø£>∑\ edüTÔe⁄\T

ô|<ä› m‘·TÔq ~>∑TeT‹ ne⁄‘·THêïsTT. eTq Á|ü»\+‘ê á $<˚o edüTÔe⁄\qT

‘·≈£îÿe <Ûäs¡≈£î ø=q{≤ìøÏ m>∑ã&ÉT‘·THêïs¡T. ≤\÷N|ü&ç |üqTï m>=Z&ç‘ ìC≤j·Tr>±

|üqTïø£fÒº yêfi¯ófl qwüºb˛‘·THêïs¡T. |üqTï m>=ZfÒºyêfi¯ófl e÷¬sÿ{À¢ >∑T‘êÔ~Û|ü‘·´+

#· ≤sTT+∫ eT]+‘· ô|<ä›yêfiflsTT b˛‘·THêïs¡T. ì»eTsTTq b˛{° Ò≈£î+&Üb˛sTT

edüTÔe⁄\ <Ûäs¡\T ô|s¡>∑≥+, HêD´‘· ‘·>∑Z≥+ »s¡T>∑T‘√+~. |üqTï\ &ÉãT“\T KC≤Hê≈£î

n+<äø£b˛e≥+˝À Á|üuÛÑT‘·« Ä<ëj·T+ ‘·>∑TZ‘√+~. eTq H‘·\, n~Ûø±s¡T\ n$˙‹,

<äTu≤sêe´j·T+ |ü⁄D´e÷ nì Ks¡TÃ\T e÷Á‘·+ ô|s¡>∑≥+‘√ <˚X¯+ n|ü\

bÕ\e⁄‘√+~. Ä n|ü\T, e&û¶\T #Ó*¢+#ê*‡+~ Á|ü» Ò. Ä ø±s¡D+>± |üqTï\T

ô|+#ê*‡ek Ô+~. Ò<ë <X+ ‘·≥Tºø√ Òì Ä]úø£ dü+øå√uÛÑ+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛‘√+~.

Çø£ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&yêfifl <äsêŒìøÏ, nVü≤+ø±sêìøÏ n+‘·T Ò<äT. J‘·+ |ü~y\sTT‘

\+#·+ |ü~ ˝ø£å\e⁄‘√+~. ìC≤j·Tr|üs¡T&ÉsTTq n~Ûø±] ‘·q J‘·+‘√ ‘·è|æÔ|ü&ç

e÷eT÷\T kÕúsTT˝À ñ+&É>± <√#·T≈£îH˚ yê&ÉT ø√≥¢≈£î |ü&É>∑˝…‘·TÔ‘·THêï&ÉT.

düVü≤»+>±H˚ ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ ìC≤j·Tr #·∫Ãb˛sTT, n$˙‹ ô|]–b˛‘·T+~.

mes¡Hêï >∑{Ïº>± ˙‹ ø√dü+ ì\ã&ç‘˚, yêfi¯fl e\¢ ‘·eT nÁø£e÷\T, n$˙‹

kÕ>∑eì uÛÑj·T|ü& yêfiófl ìC≤sTTr|üs¡T\qT y~Û+|ü⁄\≈£î >∑T]#düTÔHêïs¡T. ø=ìï

dü+<äsê“¤\˝À yêfiflô|’q <Ís¡®q´+, Vü≤‘ê´j·T‘·ï+ ≈£L&Ü »s¡T>∑T ‘·THêïsTT. Ç˝≤

á \+#ê\ e\¢ <˚XÊìøÏ, Á|ü»\≈£î mH√ï s¡ø±\T>± #Ó|üŒq\$ø±ì qwüº+

»s¡T>∑T‘·Tqï~. eT] sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T Bìï m+<äT≈£î Ä|ü≥+ Ò<äT. ndü\T

á n$˙‹øÏ eT÷\+ sê»ø°j·T+˝ÀH ñ+~ ø±ã{Ïº! mìïø£\˝À nÁø£e÷\T #dæ

132


ø√≥T¢ Ks¡TÃô|≥º&É+ Ä $<Ûä+>± |ü<äe⁄\T #|ü≥º&É+ nqyêsTTr nsTT+~. Ä

Ks¡TÃ≈£î |ü~+‘·\T Ä]®+#ê\+fÒ n+<äT≈£î e÷s¡Z+ á n$˙‹ mìïø£\ Ks¡TÃ,

sê»ø°j·T+ ù|s¡T‘√ y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T Hêj·T≈£î\T yÓqπødüT≈£î+≥THêïs¡T.

Hêj·T≈£î\T, ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ nÁø£e÷s¡®q ø£ dü+ |ü~y\ ø√≥º &Ü\s¡¢≈£î ô|’>±

$<o u≤´+≈£î\˝À eT÷\T>∑T‘√+<äì n+#·Hê. Ç~ eTq yÓTT‘·Ô+ $<o n|ü\≈£î

düe÷q+. #ê˝≤eT+~ n+#·Hê Á|üø±s¡+ Ç+‘·≈£î eT÷&ÉT ¬s≥¢ &ÉãT“ $<XÊ\˝À

eTq n$˙‹ kÕÁe÷≥Tº\T <ë#·T≈£îì ñ+&Ée#·TÃ. n~ø±ø£ Á|ü‹ @{≤ <˚X¯+

qT+∫ Ç˝≤ \+#ê\ <ë«sê Ä]®+∫q eTs√ ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT y\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢

&ÉãT“ $<˚XÊ\≈£î ‘·s¡*b˛‘√+~. n+fÒ Bì $\Te @{≤ \ø£ å ø√≥¢

s¡÷bÕj·T\ô|’Hqqïe÷≥! á &ÉãT“ m˝≤ dü+bÕ~+∫Hê ø£ dü+ eTq <XÊìøÏ ñ

|üjÓ÷>∑|ü&Éø£ ãj·T≥≈£î b˛‘√+~! nÁø£e÷s¡®q\ e\¢ dü+bÕ~+∫q &ÉãT“‘√ eTq

<˚X¯+˝ÀH˚ @{≤ y˚\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ ÄdüTÔ\T dü+bÕ~düTÔHêïs¡T. $<˚XÊ\˝À

ø√{°X¯«s¡T\≈£î ôd’‘·+ n+<äì sê»uÛÀ>±\qTuÛÑ$düTÔHêïs¡T. z n$˙‹|üs¡T&Ó’q

πø+Á<äeT+Á‹ Ò<ë z ô|<ä› sêh eTTK´eT+Á‹ dü+bÕ<äq ◊<fifl |ü<äM ø±\+˝À

yÓsTT´ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ <ëø± ñ+{À+<äì n+#·Hê. yêfi¯fl+‘ê dü+bÕ<äq

#Ój·÷´\+fÒ n~Ûø±s¡T\T, ñ<√´>∑T\T n+‘·≈£î |ü~¬s≥T¢ \+#ê\T >∑T+C≤*. ‘· ≤ø±düÔ

yêfiófl ñ+#·T≈£îì $T–*+~ ô|’øÏ |ü+|ækÕÔs¡T. ÇB á n$˙‹ $X«s¡÷|ü+.

Ç+‘·ø±\+ n$˙‹ì düVæ≤+∫ n+<äT≈£î ˝§+–b˛sTTq |ü]ÁX¯eT\

j·T»e÷qT\T Ç|ü&ÉT s√&ÉT¶q m+<äT≈£î |ü&Ü¶s¡T? |ü<fifl ÁøÏ+<ä{Ï es¡≈£î <X+˝À

…’ôdqT‡`|ü]à≥T`ø√{≤\ sê»´+ q&ç∫+~. Á|ü‹ ∫qï |ü]ÁX¯eT≈£î Á|üuÛÑT‘·«y˚T

˝…’ôdqT‡*#˚Ã~. kı+‘·+>± @ |üì#˚j·÷\Hêï Ä ˝…’ôdqT‡ø√dü+ \+#ê*∫Ã,

dæbòÕs¡düT\T #sTT+∫, |ü\T≈£îã&ç ñ|üjÓ÷–+∫, HêHê >∑&û¶ ‹Hê*‡ e#Ã~. ø£kÕ]

…’ôdqT‡ e#êÃø£ $$<Ûä XÊK\≈£î \+#ê*∫Ã |ü]ÁXeT q&çù|yês¡T. Ä yÓTT‘·Ô+

uÛ≤sêìï Á|ü»\ MT<ä yÓ÷ù|yês¡T. Hêdæs¡ø£+ edüTÔe⁄\ ~>∑TeT‹ì ìs√~Û+# yês¡T

ø±ã{Ïº edüTÔe⁄\≈£î b˛{° Ò<äT. Ç˝≤ á \+#·>=+&ç e´edüú uÛ≤s¡eT+‘ê Á|ü» Ò

yÓ÷ùdyês¡T. >∑‘· |ü<fiófl>± á …’ôdqT‡ sêC≤´ìï Áø£eTÁø£eT+>± n+‘·+ #dü÷Ô

edüTÔHêïs¡T. $<o edüTÔe⁄\ô|’q ~>∑TeT‹ düT+ø±ìï ‘·–Z+∫, Ä+ø£å\T ‘=\–düTÔHêïs¡T.

<ë+‘√ eTq ñ‘·Œ‘·TÔ\T ‹>∑TeT‘·T\‘√ b˛{° |ü&Ü*‡ek Ô+~. Çø£ÿ&ç Á|ü»\≈£î,

$ìjÓ÷>∑<ës¡¢≈£î Ç|ü&ÉT ‘·≈£îÿe KØ<äT≈£î m≈£îÿe HêD´‘·>∑\ edüTÔe⁄\T

n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ edüTÔHêïsTT. <ëì |üs¡ ekÕq+>± Çø£ÿ&ç ñ‘·Œ‘·TÔ\ –sêø° ‘·–Z


133

#ê˝≤ |ü]ÁXeT\T eT÷‘·|ü&ÉT‘·THêïsTT. á H|ü<∏ä +˝À á \+#ê\ uÛ≤s¡+, á

n~Ûø±s¡T\ y~Û+|ü⁄\T uÛÑ]+#·≥+ |ü]ÁXeT\≈£î nkÕ<Ûä eTsTT+~. n+<äTπø #êy√,

ã‘·Tø√ ‘\TÃ≈£î+<ëeTH ‘Ó–+|ü⁄‘√ |ü]ÁXeT\ yês¡T ãC≤s¡Tq|ü&Ü¶s¡T. >∑‘· 50

dü+e‘·‡sê\T>±` eTq <˚X¯+˝À z |ü]ÁX¯eT ô|{ÏºqyêDÏí z <=+>∑˝≤>±H√,

<√|æ&ç<ës¡T>±H√, <äTsêàs¡TZ&ç ≤>±H√ #·÷ùd dü+düÿè‹øÏ n˝yê≥T|ü&Ü¶+. ô|≥Tºã&ç

ô|{Ïº, mH√ï e´j·T Á|üj·÷dü\ ø√]Ã, m+‘√ ]düTÿ rdüT≈£îì, ÁXeT|ü&ç, ø£åD ø£åD+

Ä+<√fiq≈£î, ∫ø±≈£î\≈£î ˝ÀHÓ’, qcÕº\T uÛÑ]+∫, \+#ê\≈£î ‘· §–Z z |ü]ÁXeTqT

ì\u…{Ïºq yêfiflqT ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷XÊs¡T. eTq nedüsê\T rs¡Ã{≤ìøÏ ø±e\dæq

edüTÔe⁄\qT, ùde\qT ñ‘·Œ‹Ô #j·T≥+ |ü]ÁXeT\ u≤<Ûä ‘·. ñ‘·Œ‹Ôì <√|æ&û>±

uÛ≤$+#˚ düe÷»+ ø£∫Ã‘·+>± |ü‘·qeTe⁄‘·T+~. eTq+ dü«j·T+ ñbÕ~Ûì,

|ü]ÁX¯eT\qT øÏ+#·|ü]∫, yêfi¯flqT y˚~Û+#˚ n~Ûø±s¡T\qT, Hêj·T≈£î\qT HÓ‹Ôq

ô|≥Tº≈£îHêï+. <ëì |üs¡ ekÕq+ <X+ Ä]úø£+>± |ü‘·qeTsTT+~. Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷

Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑+ ø√dü+, sê»ø°j·÷~Ûø±s¡+ø√dü+ m>∑ã&É≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. nÁø£eT

dü+bÕ<äq≈£î, Vü≤√<ë≈£î, |ü~eT+~ì y~Û+#·{≤ìøÏ n~Ûø±s¡+ <ä>∑Z] e÷s¡ZeTsTT+~.

dü+|ü<ä düèwæºì ìs¡dæ+∫ n~Ûø±sêìï |üPõùdÔ Á|ü»\≈£î $T– Ò~ |üP»´yT. n+<äTπø

Á|üuÛÑT‘ê«\T ~yê˝≤ n+#·Tq ñHêïsTT. <X+ n|ü\ }_˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~.

ø√≥¢ eT+~ j·TTe≈£î\T ñbÕ~Û Òø£ ~>±\T|ü&ç ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.

e÷sê*‡+~... Ä˝À#·q <Û√s¡DÏ

Ç|üŒ{Ïø£sTTHê Á|ü»\ Ä˝À#·q\T e÷sê*. dü+|ü<ä düèwæº+#·≥+ |ü$Á‘·yÓTÆq

yê´dü+>∑+. dü+|ü<ä düèwæº e\¢H edüTÔ ñ‘·Œ‹Ô ñbÕ~Û ø£\Œq »s¡T>∑T‘êsTT— düe÷»

nedüsê\T rs¡‘êsTT— ;<ä]ø£+ ‘=\>∑T‘·T+~. n\$e÷*q n$˙‹ á dü+|ü<ä

düèwæºøÏ nes√<Ûä+>± ì\Tk Ô+~. y~Û+|ü⁄\ uÛÑj·T+ >∑T|æŒ{À¢ dü+|ü<ä düèwæº+# ∫qï

|ü]ÁX¯eT\ yêfi¯ófl –» –»˝≤&ÉT‘·THêïs¡T. Ç|ü&˚>∑‹ Òø£, yπs <ë] ø±qsêø£,

‘Ó–+∫ s√&ÉT¶q|ü&Ü¶s¡T. á b˛sê≥+ eTq+<ä]~ ø±yê*. n$˙‹ì ìs¡÷à*+∫

e´edüúqT Á|üøå±fiq #j·T≥+, dü+|ü<ä düèwæºì Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+, eTq edüTÔe⁄\,

ùde\ HêD´‘· ô|+#·≥+ ‘·<ë«sê j·TTe‘·≈£î ñbÕ~Û ø£*Œ+#·≥+ eTq ø£s¡Ôyê´\T.

n+<äT≈£î Á|ü<Ûëq+>± eTq+ b˛sê&Ée\dæ+~.... ø±´q‡s¡T˝≤>± yê´|æ+∫q á

n$˙‹ô|’q...

* * *

134


eTs√ n$˙‹ ≈£î+uÛÑø√D+ Ç+ø√kÕ] <XÊìï sê»ø°j·T dü+øå√uÛÑ+˝ÀøÏ

HÓ{Ïº+~. ‘·Vü≤˝≤ÿ &Ü{Ÿø±yéT ø£+ô|˙yês¡T düèwæº+∫q dü+#·\q+ <X+˝À nkÕ<Ûës¡D

Á|üø£|ü+|üq\≈£î ø±s¡DeTsTT+~. á Vü≤&Ü$&çì, Vü≤+>±e÷qT ø=+‘·ùd|ü⁄

|üø£ÿ≈£îô|{Ïº, ø±düÔ+‘· ì<ëq+>± Ä˝À∫ùdÔ Ç+<äT˝À ÄX¯Ãsê´ìøÏ, $düàj·÷ìøÏ

ø±s¡DyTMT ø£ì|æ+#·<äT. uÛ≤s¡‘·<X+˝À sê»ø°j·÷\T, |ü]bÕ\q >∑T]+∫ @e÷Á‘·+

ne>±Vü≤q ñqïyêfiflø£sTTHê bÕ\≈£î\T m+‘Ó+‘· ˝+#ê\T>± ~>∑$T+>∑T‘·THêïs√

‘Ó\TdüT. z yÓ÷düÔs¡T |ü≥ºD+˝À πøe\+ {ÖHé bÕ¢ì+>¥ n~Ûø±]>± |üì#ùd e´øÏÔ

@{≤ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T eTT&ÉT|ü⁄\T |ü⁄#·TÃ≈£î+≥THêï&ÉT! z q>∑s¡+˝À $<äT´‘Y

dü+düú À ndæôdº+≥T Ç+õ˙s¡T dü+bÕ<äq kÕ*Hê z ns¡yÓ’ &Óu…’“ \ø£å\T+{À+~.

n˝≤+≥|ü&ÉT C≤rj·TkÕúsTT˝À &ÉãT“ ‹+≥THêïs¡+fÒ $düTÔb˛e≥+ ne÷j·Tø£‘·«+

Ò<ë nbÕs¡ q≥Hê #ê‘·Ts¡ +˝À uÛ≤>∑+ e÷Á‘·yT ne⁄‘·T+~. sêãs¡Tº ¬ø’¢yé uÛ≤s¡‘Y À

Á_{Ïwt kÕÁe÷C≤´ìï kÕú|æ+#ê&ÉT. z kÕ<Ûës¡D ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{Ïº, ô|<ä›>±

#·<äTe⁄dü+<Ûä´\T ˝Òø£, ˇø£ e÷eT÷\T >∑Te÷kÕÔ>± eTq <˚XÊìøÏ e∫Ãq ¬ø’¢yé

Á|ü|ü+#· #·]Á‘· À n‹ô|<ä› e\dü sêC≤´ìøÏ e∫Ãq ¬ø’¢yé Á|ü|ü+#· #·]Á‘· À n‹ô|<ä›

e\dü sêC≤´ìøÏ |ü⁄Hê~ yXÊ&ÉT. ∫e]øÏ |ü<äM $s¡eTD #dæ Á_{ÏHé ‹]– yÓfi≤¢ø£

n‘·&ç ô|’q uÛ≤s¡‘Y À \+#ê\T ‹Hêï&Éì Äs√|üD\T e#êÃsTT. n|ü&Üj·Tq

Ç∫Ãq düe÷<Ûëq+ $ì nø£ÿ&ç Á|ü»\+‘ê nyêø£ÿj·÷´s¡T. ªªyÓTT‘·Ô+ Væ≤+<äTkÕúHé

n+‘ê Hê≈£î bÕ<ëÁø±+‘·yÓTÆ ñ+<ëHê&ÉT. H˚qT ‹qï~ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. yÓqøÏÿ

‹]– #·÷ùdÔ, HqT bÕ{Ï+∫q dü+j·TeTq+ Hêπø $düàj·÷ìï ø£*–k Ô+~μμ nì

#ÓbÕŒ&ÉT ¬ø’¢yé! &Ûç©¢ À bÕ\≈£î\T, yê] n+‘·s¡+–≈£î\T, ñqï‘·kÕúsTT Hêj·T≈£î\T

πøe\+ \ø£å\T e÷Á‘·y˚T rdüT≈£î+≥THêïs¡+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± nì|ædüTÔ+~. yês¡T

\+#ê\T ‹+≥THêïs¡ì yÓ\¢&Ée&É+ $∫Á‘·yTMT ø±<äT.

sê»ø°j·T $H√<ä+

dü+øå√uÛÑ+ ø±~~

C≤‹øÏ eTVü≤<äeø±X+

e÷]Ã 19, 2001


135

m|üŒ{Ï e÷~]>±H á dü+øå√uÛÑ+ ≈£L&Ü sê»ø°j·T $H√<ëìï ø£*–k Ô+~.

e÷eT÷\T>± yês¡Ô\T |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü {Ï.$.˝À dæìe÷\≈£î, |üdü+<Ó’q bÕ≥\≈£î,

ø£qT$+<Ó’q qè‘ê´\≈£î, s¡øÏÔ ø£*–+#˚ Hê≥ø±\≈£î n+øÏ‘·eTj˚T´ ø√≥¢eT+~

Áù|ø£å≈£î\T Ç|ü&ÉT {Ï.$.yês¡Ô\qT >∑T&É¢|üŒ–+∫ #·÷düTÔHêïs¡T. @ ø£åD≤q @+

»s¡T>∑T‘·T+<√qH ÄdüøÏÔ‘√ z dæìe÷˝≤>± ‹\øÏdüTÔHêïs¡T. Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\ yês¡T

≈£L&Ü yê´bÕsêìøÏ u≤>± |üìøÏe#Ã n<äT“‘· neø±X+>± uÛ≤$+∫ ø£fi¢qT $T+∫

eTs=ø£fió¢ b˛{°|ü&ÉT‘·THêïs¡T. bÕsƒ¡≈£î\≈£î, Áù|ø£å≈£î\≈£î ñ‘·ÿ+sƒ¡ ø£*–+#·≥+ ‘·|üŒ

‘·Vü≤˝≤ÿ ñ<ä+‘êìøÏ eTs√ Á|üjÓ÷»q+ Òq≥T¢ uÛ≤$düTÔHêïs¡T. Ò<ä+fÒ Ç<<√

sê»ø°j·T Áø°&É>± uÛ≤$+∫ ákÕ] mes¡T ¬>\TkÕÔs¡T, me¬ses¡T >∑<Ó›HÓ≈£îÿ‘ês¡T,

mes¡T z≥$TbÕ\e⁄‘ês¡T, me]øÏ ñ<ë«düq\T |ü\T≈£î‘ês¡T, me]øÏ dü+bÕ~+#

neø±X+ <ä≈£îÿ‘·T+~, mes¡T ìsêX‘√ ≈£î+–b˛‘ês¡T` e+{Ï ø£<∏äHê\‘√ yê{ÏH

düeTdü \T>± ∫Á‹düTÔHêïs¡T. ‘·Vü≤˝≤ÿ ñ<ä+‘·+˝À ø±+Á¬>dt bÕØº s¡Vü≤dü Vü≤düÔ+

ñ+<ë? Ò<ë? mHé.&ç.m. ≈£L≥$T˝À n+‘·s¡Z‘· b˛sê≥Á|üuÛ≤e+ ñ+<ë? nH

yê{ÏøÏ ÁbÕ<Ûëq´$TdüTÔHêïs¡T. uÀbò s¡T‡ ≈£î+uÛÑø√D+ ãj·T≥|ü&É¶|ü&ÉT ≈£L&Ü sê»ø°j·T

eédüú, |üÁ‹ø± Á|ü|ü+#·+ Ç<$<Ûä+>± eéVü≤]+#êsTT. n<<√ n~Ûø±s¡ |üøå±ìï

Çs¡T≈£îq ô|≥º&ÜìøÏ, Á|ü‹|üøå±\qT >∑<Ó›HÓøÏÿ+#·{≤ìøÏ eTVü≤‘·Ôs¡ neø±X¯+>±

uÛ≤$+#ês¡T ‘·|üŒ ª≈£î[¢q sê»ø°j·÷ìï Á|üøå±fiq #j·T≥+ m˝≤μ nH n+X+ MT<ä

<äèwüº kÕ]+#· Ò<äT. Ä ‘·s¡yê‘· 14 dü+e‘·‡sê\˝À mì$T~ Á|üuÛÑT‘ê«\T e÷sêsTT.

ø±ì Ç|üŒ{Ïø° ÄHê&ÉT \+#·+ ‹qï ˇø£ÿfi¢≈£î ≈£L&Ü •ø£å |ü&É Ò<äT. n+‘·≈£î$T+∫

eédüú Á|üøå±fiq≈£î ˇø£ÿ #·s¡ ≈£L&Ü #|ü≥º Ò<äT. |òü*‘·+>± n$˙‹ ÄHê{Ïø£+fÒ

Ç|ü&ÉT eT¬sH√ï ¬s≥T¢ ô|]–b˛‘√+~. <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·«+˝À, Á|ü‹sêh+˝À,

C≤rj·TkÕúsTT˝À n+‘·T Òì n$˙‹ ñ+<äì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. πø+Á<ä+˝À s¡ø£åD

ø=qT>√fi¢ À ø£MTwüq¢ <ë«sê ô|<ä›m‘·TÔq &ÉãT“ dü+bÕ~+#·≥+ düT\Te⁄, @{≤

<ë<ë|ü⁄ |ü~ùV≤qT y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yÓTT‘·Ô+˝À s¡ø£åD kÕeTÁ–, Äj·TT<Ûë\

ø=qT>√fi¯ó¢ ñ+{≤sTT ø±ã{Ïº @&Óì$T~ XÊ‘·+ &ÉãT“ \+#ê\T>± rdüT≈£îHêï

yÓsTT´ ø√≥¢ <ëø± <ä≈£îÿ‘·T+~. n˝≤π> sêÁcÕº\˝À $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\T, ø=qT>√\T

ˇ|üŒ+<ë\T, >±´dt πø{≤sTT+|ü⁄\ e+{Ï |üqT˝À¢ ô|<ä›m‘·TÔq n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≥+

#ê˝≤ ‘*ø£, sê»ø°j·T bÕØº\T, |ü<äe⁄\˝À ñqïyêfió¢, |üÁ‹ø£\T Ä˝À∫+#·e\dæ+~

¬>\T|ü⁄, z≥eTT\ >∑T]+∫ ø±<äT. Ç|ü&û dü+øå√uÛ≤ìï neø±X+>± eT\#·T≈£îì

136


C≤rì á n$˙‹ ≈£L|ü+˝À+∫ ãj·T≥|ü&Ój·T´≥+ m˝≤ nqï~ eTqeTT+<äTqï

düeTdü . <X+ yÓTT‘·Ô+˝À z nsTT<fi¢ ø±\+˝À <ë<ë|ü⁄ @&ÉTy\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\

es¡≈£î $$<Ûä kÕúj·TT˝À¢ mìïø£\≈£î Ks¡TÃ #düTÔHêïì n+#·Hê. á Ks¡TÃ nyÓT]ø±

˝≤+{Ï n‘· +‘· dü+|üqï <X+˝À ô|fÒº mìïø£\ Ks¡TÃ≈£î düe÷q+. ìs¡T&ÉT nyÓT]ø±

n<Ûä ø£å |ü<ä$øÏ, C≤rj·T kÕúsTT˝À düuÛÑ nsTTq Á|ü‹ì<ÛäT\ düuÛÑ≈£î, m>∑Te düuÛÑ

nsTTq ôdHÓ{Ÿ À eT÷&√e+‘·T düuÛÑT´\≈£î, #ê˝≤ sêÁcÕº\˝À >∑es¡ïs¡¢ |ü<äe⁄\≈£î,

sêÁcÕº\ #·≥ºdüuÛÑ\≈£î Ç‘·s¡ dü+düú\≈£î »]–q mìïø£˝À¢ 300 ø√≥¢ &Ü\s¡T¢

Ks¡ÃsTT+<äì n+#·Hê. n+<äT˝À <ë<ë|ü⁄ dü>∑+ mìïø£\ Á|ü#ês¡+‘√ ì$T‘·Ô+

Ò≈£î+&Ü mH√ï dü+düú\T ‘·eT uÛ≤yê\qT, $<ÛëHê\qT Á|ü#ês¡+ #düTø√e{≤ìøÏ

{Ï.$.\ Á|üø£≥q\≈£î ô|{Ïºq Ks¡TÃ, n~ $TqVü‰sTTùdÔ mìïø£\ ø√dü+ ô|{Ïºq Ks¡TÃ

<ë<ë|ü⁄ 150 ø√≥¢ &Ü\s¡T¢. n~ s¡÷bÕj·T˝À¢ eTq <X+˝À mìïø£\ Ks¡TÃ≈£î

düe÷q+! nsTT‘ á ¬s+&ÉT <XÊ\ eT<Ûä ¬s+&ÉT Á|ü<ÛëqyÓTÆq ‘&Ü\THêïsTT.

yÓTT<ä{Ï~, Ä <X+˝À edü÷\T#ùd Á|ü‹ &Ü\s¡T≈£î …ø£ÿ\T+{≤sTT. Á|ü‹ $sêfi≤ìøÏ

dü+ã+~Û+∫q $esê\qT ãVæ≤s¡Z‘·+ #˚j·÷*. n˝≤ ãj·T≥ô|≥ºø£b˛‘˚ rÁe

•ø£å\T+{≤sTT. eTq<X+˝À á edü÷fi¢ ï s¡Vü≤dü +>± »]π>y! ¬s+&√~, nyÓT]ø±˝À

ô|fÒº mìïø£\ Ks¡Ã+‘ê ì»+>± Á|ü#êsêìøÏ, mìïø£\ düπs«\≈£î, eP´Vü≤s¡#·q≈£î

ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. 70XÊ‘·+ Ks¡TÃ πøe\+ {Ï.$.˝À Á|üø£≥q\πø dü]b˛‘·T+~.

eTq<X+˝À <ë<ë|ü⁄ 80 XÊ‘·+ô|’>± z≥T¢ ø=q&ÜìøÏ, kÕsêsTT b˛sTT+#·{≤ìøÏ,

mìïø£\ ìs¡«Vü≤D˝À bÕÁ‘· ñqï ñ<√´>∑T\≈£î, b˛©düT\≈£î \+#ê*e«{≤ìøÏ,

øÏsêsTT >∑÷+&Ü\qT ô|≥Tºø√e{≤ìøÏ, <=+>∑ z≥T¢ ysTT+#·{≤ìøÏ Ks¡Ãe⁄‘·T+~.

ˇø£ &ÉãT“ yÓTT‘·Ô+ #·÷ùdÔ ¬s+&ÉT <XÊ˝À¢ Ks¡TÃ düe÷qyTqì|æ+∫Hê yêdüÔyêìøÏ

eTq Ks¡TÃ #ê˝≤ m≈£îÿe. nsTTHê Ä Ks¡TÃ≈£î …ø£ÿ\T Òe⁄— Ä edü÷fi¢ $esê\T

eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT— Ä e´j·T+˝À n~Ûø£ uÛ≤>∑+ nÁø£eT+>± z≥T¢ <ä+&ÉTø√e≥+

ø√dü+ »]π><˚! eTs¡ ≤+≥|ü&ÉT n$˙‹ Ò≈£î+&Ü e´edüú m˝≤ q&ÉTdüTÔ+~?

sê»ø°j·T+˝À ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T ô|≥Tºã&ç ô|&ç‘ ø£ dü+ |ü~ø√≥T¢ Ä<ëj·T+

sêyê*. Òø£b˛‘ ã+&ç q&Ée<äT. ô|{Ïºq Ks¡TÃ, |ü&É¶ÁXeT, ø√˝ÀŒsTTq ø±\+,

rdüT≈£îqï ]düTÿ, |ü<ä$e#êÃø£ <äsê“s¡T q&É|ü{≤ìøÏ, e+~Ûe÷>∑<ÛäT*ï b˛wæ+#·{≤ìøÏ

njT´ Ks¡TÃ ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø±e\dæq düs¡+C≤e÷, e#Ã mìïø£\≈£î ø±e\dæq

ô|≥Tºã&ç, ø=ìï ‘·sê\bÕ≥T <ä]Á<ä+ <ä]<ë|ü⁄\≈£î ≈£L&Ü sê≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ


137

≈£L&Éu…{≤º*‡q yÓTT‘·Ô+ Çe˙ï ø£*|æ‘ uÛ≤] sêã&ç nedüs¡+. Ç+<äT˝À ø=+‘·

&ÉãT“ ô|’kÕúsTT˝À s¡ø£åD |üŒ+<ë\˝À, Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ dü+düú\ neTàø±\˝À, Áô|’y≥T

$<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\˝À, ô|<ä› ô|<ä› ø±+Á{≤≈£îº\˝À eTT&ÉT‘·T+~. $T–*q yÓTT‘êÔìï

s√EyêØ>± ø√≥¢ eT+~ Á|ü»\ qT+∫ \+#ê\ s¡÷|ü+˝À edü÷\T #j·÷*.

n+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>±ìï $ìjÓ÷–+#ê*. ìwüŒ‹Ô Á|üø±s¡+ #·÷ùdÔ Á|ü‹

sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&çøÏ dü>∑≥Tq <ë<ë|ü⁄ Hê\T>∑Ty\eT+~ ñ<√´>∑T\THêïs¡T. yêfió

¢ Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·« ùde≈£î eTq <ä>∑Zs¡ \+#·+ >∑T+C≤*. Á|ü‹ ñ<√´– ‘· ≤ø±düÔ

yÓqπødüT≈£îHêï edü÷\T ø±e\dæq yÓTT‘·Ô+ eT]+‘· uÛ≤Ø>± ô|s¡T>∑T‘·T+~. mìïø£\˝À

m˝≤ neø£‘·eø£\Tqï+‘· ø±\+ ìC≤j·Tr|üs¡T\T sê»ø°j·÷˝À¢ ÇeT&É≥+

nkÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. Ç+ø± Ç|üŒ{Ïø° sê»ø°j·÷˝À¢ ø=~›eT+~ ìC≤j·Tr|üs¡T\THêïs¡T.

yêfiË¢+‘· |üfi¢_>∑Te⁄MT<ä, m+‘· ø£wüº+‘√ sê»ø°j·÷ìï q&ÉT|ü⁄‘·THêïs√ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ

>∑T+&Ó n$dæb˛‘·T+~. n$˙‹ Ò≈£î+&Ü n~Ûø±s¡+˝À eTq>∑\>∑≥+ nkÕ<Ûä eTsTTq

|ü]dæú‘·T*ï eTq+ düèwæº+#·T≈£îHêï+. n˝≤+≥|ü&ÉT á n$˙‹ì #·÷dæ ÄXÃsê´ìï

n_ÛqsTT+#·≥+ ìs¡s¡úø£+. mìïø£\ düeT÷\ Á|üøå±fi¯H˚ á n$˙‹ n+‘êìøÏ

Á|ü<∏äeT k˛bÕq+ ø±yê*. z≥s¡¢ C≤_‘ê˝À neø£‘·eø£\T Ò≈£î+&Ü b˛kÕº|ò”düT\

<ë«sê düT\uÛÑ+>± qyÓ÷<äT #sTT+#·T≈£îH neø±X+— <=+>∑ z≥T¢, ]–Z+>∑T Ò≈£î+&Ü

|üø£&É“+B>± neT\jT´ z≥s¡¢ >∑T]Ô+|ü⁄ ø±s¡T¶\ |ü<∏äø£+— Hs¡eTj·T sê»ø°j·÷\qT

n+‘·+ #ùd #·≥º|üs¡eTsTTq @sêŒ≥T¢ mìïø£\ ø√dü+ edü÷\T#ùd Á|ü‹s¡÷bÕsTT

>∑T]+∫ $esê\T $~Û>± ãj·T≥ô|fÒº ≤ ìã+<Ûäq\T, s¡Vü≤dü +>± edü÷fió¢ #dæHê,

nÁø£eT+>± Ks¡TÃô|{ÏºHê rÁe+>± •øÏå+# #·≥º+` Çe˙ï eTq e´edüúqT Á|üøå±fiq

#j·T{≤ìøÏ nedüs¡+. M{Ï‘√bÕ≥T ìjÓ÷»ø£es¡Z+˝À @<√ $<Ûä+>± eT]ø=ìï

z≥T¢ <ä+&ÉT≈£îì zø£ÿ z≥T yÓTC≤]{°‘√qsTTHê ¬>*ùdÔ |ü<äe⁄\T e]kÕÔj·Tì

}]+# Á_{Ïwt, nyÓT]ø± mìïø£\ |ü<äΔ‹ e÷sê*. <ëe÷cÕ |ü<äΔ‹ì, Á|üdüTÔ‘·eTTqï

¬>\T|ü⁄>∑TÁs¡+ |ü<äΔ‹‘√ ø£*|æ ìC≤j·Tr>± ¬>*# neø±X+ ø£*Œ+#ê*. n˝≤π>

sêÁcÕº\˝À Á|üuÛÑT‘ê«\ mìïø£ rs¡T >∑T]+∫ Ä˝À∫+#ê*. mH√ï uÛ≤wü\T, yÓ’s¡T<Ûë´\T,

yÓ’$<Ûä´+ ñqï <˚X¯+˝À C≤rj·TkÕúsTT˝À bÕs¡¢yÓT+≥T≈£î »yêãT<ëØ>± ñ+&ç

eTq>∑*π> ø±´_H˚{Ÿ e´edüú düeTT∫‘·+. sêhkÕúsTT˝À #·≥ºdüuÛÑ, Á|üuÛÑT‘·«+

ø£*dæb˛e≥+‘√ n$˙‹ n+‘·T ˝Ò≈£î+&Üb˛‘·T+~. ø±ã{Ïº sêÁcÕº\˝À,kÕúìø£

Á|üuÛÑT‘ê«\˝À n~Ûø±sê\ $uÛÑ»q #|ü{Ïº Á|ü‘· ø£å+>± Á|üuÛÑT‘ê«ìï mqTï≈£îH @sêŒ≥T¢

138


#j·÷*. Ò<ë ÇÁC≤jÓT Ÿ |ü<äΔ‹˝À Á|ü‘· ø£å+>± Á|üuÛÑT‘ê«~ÛH‘·HÓqTï≈£îì, Á|üuÛÑT‘·«+

#·≥ºdüuÛÑ≈£î »yêãT<ëØ>± ñ+&˚˝≤ @sêŒ≥T #˚j·÷*. <ë+‘√bÕ≥T n~Ûø±s¡

$πø+ÁBø£s¡D, bÕ\q˝À <ë|ü]ø£+ ˝Ò≈£î+&Ü Á|ü»\+<ä]ø° düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ,

‘·|ü#dæq yê]øÏ dü‘·«s¡+ •ø£å |ü&˝≤ Hê´j·Teédüú À dü+düÿs¡D\T, Hs¡|ü]XÀ<Ûäq˝À

sê»ø°j·T CÀø£ + Ò≈£î+&Ü dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô Çe˙ï #|ü{Ïºqyê&ÉT n$˙‹ì

ø£∫Ã‘·+>± m<äTs√ÿ>∑\T>∑T‘ê+.

s√>±ìøÏ ‘·–q ∫øÏ‘·‡

n$˙‹ Á|ü‘´ø£+>± eTq <XÊìøÏ e÷Á‘·yT |ü{Ïºq Á>∑Vü≤D+ ø±<äT. n<$<Ûä+>±

∫øÏ‘·‡ Òì s√>∑eT÷ ø±<äT. Á|ü|ü+#·+˝À nìï <XÊ\T @<√ ˇø£ <äX˝À n$˙‹

s¡T>∑à‘·≈£î >∑Ts¡j·÷´sTT. kÕe<Ûëq+>±, $#·ø£åD‘√ ‘·–q @sêŒ≥T¢ #düTø√e≥+

e\¢, ø±e\dæq dü+düÿs¡D*ï #|ü≥º&É+e\¢ n$˙‹ì #ê˝≤es¡≈£î n<äT|ü⁄ #j·T&É+

kÕ<Ûä yT. Á|üdüTÔ‘·+ <X+˝À ‘· …‹Ôq dü+øå√uÛÑ+ e\¢ ø=ìï n~Ûø±s¡ |”sƒê\T ø£<ä\e#·TÃ.

ø=ìï ÄXÊkÂ<Ûë\T ≈£î|üŒ≈£L\e#·TÃ ø=+<ä] ÄX\T eT∞¢ ∫>∑T]+#·e#·TÃ. ø=+<ä]øÏ

ø£wüº+>±qT, eT]ø=+<ä]øÏ Çwüº+>±qT nì|æ+#·e#·TÃ. ø±ì á <X Á|ü»\≈£î, á

C≤‹˝À ì»yÓTÆq kÕs¡«uÛÖeTT\≈£î á n~Ûø±s¡ Áø°&É\ô|’ MTe÷+dü nqedüs¡+.

Ç|ü&ÉT ø±e\dæ+~ eédüú Á|üøå±fiq. nìï bÕØº\T πø ‘êqT˝À eTTø£ÿ\sTTq|ü&ÉT

mes=kÕÔs¡T. mes¡T b˛‘ês¡T nH~ Ä˝À∫+#·&É+ ndü+ã<äΔyT ne⁄‘·T+~. ì»+>±

Hêj·Tø£‘·« |ü{ÏeT, C≤‹ uÛÑ$wü ‘·TÔ |ü≥¢ ø=+#ÓyÓTÆHê eTeTø±s¡+ Ç+ø± $T–*

ñ+fÒ Á|ü<ÛëqeT+Á‹, Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£îsê\T ‘·ø£åDyT mìïø£\ Á|üøå±fiq≈£î, eédüú

dü+düÿs¡D≈£î q&ÉT+ ø£{≤º*. q≥q e÷ì, Á|ü»\ eTT+<äT $qÁeT+>± ‘·\e+∫

yêdüÔyê\qT yÓ\¢&ç+#ê*. >∑‘· yÓ’|òü ≤´\≈£î ø£åe÷|üD ø√], dü¬s’q #·s¡ \T #|ü&ç‘

<˚X¯Á|ü»\T ø£∫Ã‘·+>± Ä<ä]+∫ n≈£îÿq #˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T. eTq C≤‹˝À Ç+ø±

»edü‘ê«\T $T–* ñHêïsTT. Á|ü»˝À¢ m+‘√ ìC≤j·Tr, ìã“s¡+ ñHêïsTT.

j·TTe‘·˝À Ä<äs¡Ù+, Äy˚X¯+ #·∫Ãb˛˝Ò<äT. Çã“+<ä˝≤¢ @eT+fÒ |ü]cÕÿsê\T

#·÷|üe\dæq sê»ø°j·T+ eTq≈£î ndü\T düeTdü >± ‘·j·÷s¡sTT+~. Ä sê»ø°j·÷ìï

Á|üøå±fiq #ùdÔ eTq düe÷»+ düT\uÛÑ+>± Ä≥Tb˛≥¢≈£î ‘·≥Tº≈£îì >∑]«+# <XÊìï

ì]à+#·Tø√>∑\<äT.

* * *


139

n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º yùd<Ó ≤?

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ eTH√àVü≤Hédæ+>¥ Ç{°e\ õ`8 •KsêÁ>∑ düe÷y˚X¯+˝À

bÕ˝§ZH+<äT≈£î Á_≥Hé yÓ[¢q|ü&ÉT n$˙‹ >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#ês¡T. Ä]úø£ dü+düÿs¡D\

ø±s¡D+>± n$˙‹ ‘·–Z+<äì Äj·Tq nHêïs¡T. Ç~ dü¬s’q yê<äH˚Hê? Bìï

düeT]ú+#·>∑\e÷? Ç+‘·ø° n$˙‹ ô|s¡T>∑T‘√+<ë, ‘·s¡T>∑T‘√+<ë? n$˙‹ |üP]Ô>±

ìs¡÷à*+#·ø£b˛sTTHê, ø£ dü kÕúsTT¬ø’Hê ‘·–Z+#·>∑\e÷? á Á|üXï\≈£î düe÷<ÛëHê\T

nH«wæ+#·ee\dæ ñ+~.

ø±s¡D≤\T...

n$˙‹ì n+#·Hêy˚dæ, ø£∫Ã‘·yÓTÆq ìs¡íj·÷\≈£î sêe&É+ kÕ<Ûä y˚T. ø=ìï

s¡+>±˝À¢ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ Á|üuÛ≤yêìï ne>∑‘·+ #düTø√e&ÜìøÏ eTq nqTuÛÑe+,

˝Àø£C≤„q+ ‘√&ÉŒ&É‘êsTT. f…*ø±+ s¡+>±ìï rdüTø=+<ë+. <äXÊã›+ ÁøÏ‘·+ es¡≈£L

f…*bò Hé ø£HÓø£Hé rdüTø√e&ÉeTqï~ e´j·T Á|üj·÷dü\‘√ ≈£L&ÉTø=qï |üì. Á|üuÛÑT‘·«

>∑T‘êÔ~Û|ü‘· +, …’ôdqT‡\T ø√{≤\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çq e´edüúe\¢ &çe÷+&é≈£î dü]|ü&Ü

düs¡|òüsê ñ+&˚~ ø±<äT. ø=s¡‘·>± ñqï edüTÔ ùde\ ø√dü+ $|üØ‘·yÓTÆq b˛{°

@s¡Œ&çq|ü&ÉT n$˙‹ nìyês¡ +. f…*bò Hé ø£HÓø£qT¢, dæyÓT+≥T |ü]à≥T¢, #·¬øÿs¡

ø√{≤\T, ñ≈£îÿô|’ ìj·T+Á‘·D\T, …’ôdqT‡\ C≤Ø rs¡T‘ÓqTï\T <Xyê´|üÔ+>± n$˙‹

bÕ‘·T≈£îb˛e&ÜìøÏ ø±s¡DeTj·÷´sTT. <X Á|ü»\ Ä]úø£ ùd«#·Ã¤ Ç‘·s¡T\ <äj·÷_Ûø£åô|’

Ä<Ûës¡|ü& kÕúsTTøÏ ~>∑C≤]+~. ‘·s¡yê‘· |ü]dæú‹ e÷]+~. b˛{° $|üØ‘·+>±

ô|]–+~. mH√ï neø±XÊ\T $#·TÃ≈£îHêïsTT. ø=‘·Ô kÕ+πø‹ø£ Á|üÁøÏj·T\T ‘Ós¡MT~øÏ

e#êÃsTT. <ë+‘√ ñ‘·Œ‹Ô ô|]–+~. e´j·T+ ‘·–Z+~. HêD´‘· yÓTs¡T¬>’+~. n$˙‹øÏ

n&ÉT¶ø£≥º|ü&ç+~. H{Ï j·TTe‘·s¡+ qeTàø£b˛e#·TÃ ø±˙, yÓ÷{≤s¡Tø±s¡T n+fÒ >∑‘·+˝À

>∑>∑q ≈£îdüTeTyT. πøkÕ] uÛ≤Ø>± &ÉãT“ ø£{≤º*‡ e#Ã~.

Á|ü‘· ø£å b˛{°øÏ neø±X+ ø£*Œ+#·ì s¡+>±˝À¢ ≈£L&Ü kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+,

bÕs¡<äs¡Ùø£‘·e\¢ |ü]dæú‘·T\T yÓTs¡T>∑T|ü&Ü¶sTT. ¬s’ Ò« ]»πs«wüqT¢ Ç+<äT≈£î eT+∫

ñ<ëVü≤s¡D. ø£|ü&ÉT u…s¡TÔ ø±e\+fÒ dü+ã+~Û‘· n~Ûø±] #sTT ‘·&ÉbÕ*‡ e#Ã~.

p …’ 18, 2005

140


ÄHé …’Hé ø£+|üP´≥¬s’CŸ¶ ]»πs«wüHé‘√ n$˙‹ #ê˝≤es¡≈£î ‘·–Z+~. nHø£ sêÁcÕº À¢

»qq eTs¡D Á<ÛäTMø£s¡D |üÁ‘ê\T, uÛÑ÷$T ]ø±s¡T¶\ $wüj·T+˝À ø£+|üP´≥Øø£s¡De\¢

Á|ü»\≈£î nqedüs¡ ø£wüºqcÕº\T ‘·bÕŒsTT. n$˙‹ø° ø£fiËfl+ |ü&ç+~. ªbÕHéμqT

Á|üyXô|≥º&É+‘√ bÕ≥T |üqTï\ $<ÛëHêìï düs¡fi‘·s¡+ #dæq <ä]$T˝≤ Ä<ëj·T

|üqTï XÊK˝À n$˙‹ >∑D˙j·T+>± ‘·–Z+~. Á|ü‘´øÏ+∫ bÕdtb˛s¡Tº\ C≤Ø Á|üÁøÏj·T

n<äT“¤‘·+>± yÓTs¡T>∑T|ü&ç+~. Á|üdüTÔ‘·+ eTq<X+˝Àì #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê˝À¢ düùV≤‘·Tø£yÓTÆq

>∑&ÉTe⁄˝À>± bÕdtb˛s¡Tº\T C≤Ø #düTÔHêïs¡T. y>∑e+‘·yÓTÆq Á|üÁøÏj·T\T, <äs¡U≤düTÔ

bòÕsê\qT düTHêj·Tdü+>± n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·≥+, ÄHé …’Hé |üs¡ yø£åD ø±s¡D+>±

n$˙‹, C≤|ü + u≤>± ‘·>±ZsTT. Ä]úø£ düs¡∞ø£s¡D, neT]ø£\T Òì $<ÛëHê\e\¢

ˇq>∑÷&çq Á|üjÓ÷»Hê*$. á $<ÛëHê\e\¢ ø=ìï s¡+>±˝À¢ n$˙‹ #ê˝≤ ‘·–Z+~.

|ü]dæú‘·T\T yÓTs¡T>∑T|ü&Ü¶sTT. Á|üC≤ Á|üjÓ÷»Hê\ |ü]s¡ø£åD≈£î eT]ìï #·s¡´\T

rdüTø=+fÒ Á|ü»˝À¢ $X«dü j·T‘· ô|s¡T>∑T‘·T+~. yê´{ŸqT Á|üyXô|{º&É+‘√bÕ≥T

düs¡∞ø£è‘·, bÕs¡<äs¡Ùø£ $<ÛëHê\qT nqTdü]+#·&É+ e\¢, ÄHé …’Hé ø£+|üP´≥¬s’CÒwüHé

e\¢|üs√ø£å |üqTï\ edü÷fi¯ó¢ ‘·|üŒìdü]>± yÓTs¡T>∑T|ü&É‘êsTT. n~Ûø±sê\qT

$πø+ÁBø£]ùdÔ n~Ûø±s¡T˝À¢ »yêãT<ëØ‘·q+ ô|s¡T>∑T‘·T+~. n$˙‹ ‘·>∑TZ‘·T+~.

πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Ç{°e\ ‘Ó∫Ãq düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ #·≥º+ bÕs¡<äs¡Ùø£‘·qT

ô|+bı+~düTÔ+~. ìs¡+≈£îX‘ê«ìøÏ, n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º ydüTÔ+~.

Ç<ä+‘ê #·÷düTÔ+fÒ n+‘ê u≤>±H ñ+<äì, ìsêX ìdüŒèVü≤\≈£î ˝ÀqjT´

|üH Ò<äì nì|ædüTÔ+~. n+‘· e÷Á‘êq ~˝≤kÕ>± ñ+& |ü]dæú‘ Ò<äT. Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡

Ç+≥πsïwüq Ÿ ({Ï.◊.) $&ÉT<ä\ #dæq ‹eT+‘·yÓTÆq <XÊ\ ∫{≤º À eTq+ Ç|üŒ{Ïø°

n&ÉT>∑TH ñHêï+. nHø£ s¡+>±˝À¢ n$˙‹ sê»ýT\T‘√+<äì ôd+≥sY |òüsY MT&çj·÷

düº&ûdt Ç{°e\ ìs¡«Væ≤+∫q {Ï.◊. Ç+&çj·÷ düπs«˝À yÓ\¢&Ó’+~. á düπs« ø√dü+

Äs¡T ÄeX´ø£ ùdyê s¡+>±\qT, nsTT<äT eTÚ*ø£ ùdyê s¡+>±\qT m+#·Tø=Hêïs¡T.

düπs« »]|æq ÄeX´ø£ ùdyês¡+>±˝À¢ Á>±MTD |üs¡|ü‹ dü+düú\T, Ä<ëj·T+ |üqTï

$uÛ≤>∑+, eTTìdæbÕ*{°\T, Hê´j·Teédüú, ¬syÓq÷´, b˛©düTXÊK ñHêïsTT. eTÚ*ø£

ùdyês¡+>±˝À¢ bÕsƒ¡XÊ\\T, {Ï düs¡|òüsê, Á|üC≤ |ü+|æD°, $<äT´‘·TÔ, Á|üuÛÑT‘·« ÄdüŒÁ‘·T\

dæú‹>∑‘·T*ï |ü]o*+#ês¡T. düπs« |òü*‘ê\T ÄdüøÏÔø£s¡+>± ñHêïsTT. eTÚ*ø£

ùdyês¡+>±˝À¢ ø£Hêï ÄeX´ø£ ùdyês¡+>±˝À¢ n$˙‹ n~Ûø£+>± ñqï≥T¢ düπs«˝À

yÓ\¢&Ó’+~. Ç~ yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ >∑eTì+#ê*‡q eTTKýÓTÆq $wüj·T+. |üP]Ô>± Á|üuÛÑT‘·«


141

nBÛq+˝À ñqï eTTìdæbÕ*{°\T, ¬syÓq÷´, b˛©düT e´edüú\T n$˙‹øÏ

Ä\yê\yÓTÆq≥T¢ ‘*+~. Á|üuÛÑT‘·« >∑T‘êÔ~Û|ü‘· + n+‘·>± Òì Á>±MTD |üs¡|ü‹

dü+düú À¢ e÷Á‘·+ n$˙‹ ‘·≈£îÿe>± qyÓ÷<Ó’+~. eTÚ*ø£ s¡+>±˝À¢ rdüTø=+fÒ

Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑+˝Àì bÕsƒ¡XÊ\\T, {Ï düs¡|òüsê, Á|üC≤ |ü+|æD° e´edüú\T, ÄdüT|üÁ‘·T\T

Áø£yT|” Á|üC≤˙ø±ìøÏ <ä÷s¡eTe⁄‘·THêïsTT. Ks¡TÃ uÛÑ]+#·>∑*–q yês¡+‘ê Áô|’y≥T

s¡+>∑+yÓ’|ü⁄ yÓTT>∑TZ#·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. n+<äTe\¢ á s¡+>±˝À¢ n$˙‹ ø=+‘· ‘·≈£îÿe>±

ñ+~. $<äT´‘Y s¡+>∑+ e÷Á‘·+ Ç+<äT≈£î $TqVü‰sTT+|ü⁄. Á|üuÛÑT‘·« >∑T‘êÔ~Û|ü‘· +˝ÀH

ø=qkÕ>∑T‘·Tqï á s¡+>∑+˝À n$˙‹ ªcÕø˘μ ø=&ÉT‘√+~. Äs√>∑´ s¡+>∑+

nHês√>∑ +‘√ ≈£îHê]\T¢‘√+~. Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T …’Hê, Áô|’y≥T ÄdüT|üÁ‘·T …’Hê

ˇø£fÒ. s√>∑T˝À¢ <ë<ë|ü⁄ dü>∑+eT+~ H˚{Ïø° Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T˝À¢H˚ ∫øÏ‘·‡

bı+<äT‘·THêïs¡T. <ë+‘√ düsêÿs¡T <äyêU≤Hê\≈£î &ÉãT“ »ãT“ |ü≥Tºø=+~. eTÚ*ø£

ùdyês¡+>±˝À¢ n$˙‹ ≈£L|ü+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTTq yê{Ï À Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\<

nÁ>∑kÕúq+.

‘ês¡‘·e÷´\T...

n$˙‹ $wüj·T+˝À $$<Ûä sêÁcÕº\ eT<Ûä´ ‘˚&Ü\T ñ+&É≥+ eTq+

>∑eTì+#ê*‡q ¬s+&√ n+X+. mH√ï yÓ’$<Ûë´\T, yÓ’s¡T<Ûë´\‘√≈£L&ÉTø=qï <X+

eTq~. $$<Ûä $wüj·÷˝À¢ dü>∑≥T rdüTø=ì <XeT+‘·{Ïø° <ëìï e]Ô+|üCÒdüTÔ+{≤+.

nìï dü+<äsê“¤ À¢ n~ dü]ø±<äT. n$˙‹ $wüj·T+˝À $$<Ûä sêÁcÕº\ eT<Ûä >∑\

n+‘·sê\T >∑eTHês¡ΩyÓTÆq$. πøs¡fi, Væ≤e÷#· ŸÁ|ü<XŸ, >∑T»sê‘Y\˝À n$˙‹ ‘·≈£îÿe>±

ñ+fÒ ;Vü‰sY, »eTTàø±oàsY\˝À n~ yfiS¢qT≈£îb˛sTT ñ+~. n$˙‹˝À me]

kÕúq+ @$T≥qï~ ø£∫Ã‘·+>± n+#·Hê yj·T&É+ ø£wüº+. ø±˙ n$˙‹øÏ, |ü]bÕ\q

rs¡T≈£î eT<Ûä dü+ã+<Ûä+ ñ+<äì düŒwüºeTe⁄‘√+~. n~Ûø±sê\ $πø+ÁBø£s¡D, MT&çj·÷

ÁøÏj·÷o\‘·, bÂs¡T\ #Ó’‘·q´+, |ü{ÏwüºyÓTÆq n$˙‹ ìs√<Ûäø£ j·T+Á‘ê+>∑+,

$yø£e+‘·yÓTÆq Hêj·Tø£‘·«+ ñqï#√≥ n$˙‹øÏ ‘êe⁄+&É<äT. n~Ûø±sê\˙ï ø=+<ä]

>∑T|æŒ{À¢H˚ πø+ÁBø£è‘·+ ø±e&É+, #·≥º+ #·≥Tºã+&É …’b˛e&É+, kÕúìø£ MT&çj·÷

ô|<ä›>± |ü{Ïº+#·Tø=qø£b˛e&É+, ˙‹, Ø‹˝Àì |ü]bÕ\q kÕ>∑&É+` n$˙‹

‘√&ÉŒ&É‘êsTT.

142


n$˙‹ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ <ë«sê Á|üC≤ùde\≈£î\T nbÕs¡ dü+|ü<äqT

≈ £L&Éu …≥T ºø=+≥THêïs ¡T. eTq+ |ü]o*+#ê*‡q eT÷&√ n+X¯$T~.

{Ï.◊.`dæ.m+.mHé.düπs« Á|üø±s¡+ |ü<äø=+&ÉT ùdyês¡+>±˝À¢ ø£ dü+ s¡÷ˆˆ21,000

ø√≥¢ y˚Ts¡≈£î n$˙‹ #√≥T#˚düTø=+~. <˚X¯+˝Ànìï s¡+>±˝À¢ n$˙‹ì

|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø=+fÒ, n+‘·ø£Hêï |ü~¬s≥T¢ ñ+≥T+~. |üs√ø£å |üqTï\T n$˙‹øÏ

n\+ãq>± e÷sêsTT. M{Ï À sêÁcÕº\ kÕúsTT˝À neTàø£+ |üqTï, m¬ø’‡CŸ düT+ø£+—

j·T÷ìj·THé kÕúsTT˝À πø+Á<ä m¬ø’‡CŸ düT+ø£+, ø£düºyéT‡ düT+ø£+ ñHêïsTT. eTq<X+˝À

s√E≈£î 30 \ø£å\ Á≥≈£îÿ\T edüTÔ kÕeTÁ–ì s¡yêD≤ #düTÔ+{≤sTT. #Óøb˛düTº\T,

ÄÁø±ºjYT, m+Á{° |üqTï\ |ü⁄D´e÷ nì ˇø√ÿ Á≥≈£îÿyê˝≤ s√E≈£î ø£ dü+ 200

s¡÷bÕj·T\T \+#·+ Ç#·TÃø√e\dæ edüTÔ+~. Bì Á|üø±s¡+ á ˇø£ÿ s¡+>∑+ qT+#

@&Ü~øÏ s¡÷ˆˆ22 y\ ø√≥¢ es¡≈£î n$˙‹|üs¡T\ CÒãT˝À¢øÏ #s¡Tø=+≥THêïsTT.

n~Ûø±s¡T\ ã~©\T, ø±+Á{≤≈£îº\T, f…+&És¡T¢, eTÚ*ø£s¡+>∑ ÁbÕC…≈£îº\ ìsêàD+,

n~Ûø±s¡ <äT]«ìjÓ÷>∑+` n$˙‹øÏ ø±s¡DuÛÑ÷‘·eTe⁄‘·THêïsTT.

sê»ø°j·T dü+düÿs¡D\T ø°\ø£+

Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q|ü&ÉT ¬s+&ÉT n+XÊ\T düŒwüºeTe⁄‘êsTT. b˛{°, $düÔè‘·

neø±XÊ\T, kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+, bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ñqï#√≥ n$˙‹ ‘·>∑TZ‘√+~.

n<˚ düeTj·T+˝À ` Á|üuÛÑT‘·« >∑T‘êÔ~Û|ü‘ê´ìï ‘=\–+#· Òì s¡+>±˝À¢ n$˙‹

ô|#·TÃMTs¡T‘√+~. Ç~ yÓTT<ä{Ï n+X+. nÁø£eT <ÛäqyT eTq sê»ø°j·T e´edüú≈£î

Ç+<Ûäq+>± ø=qkÕ>∑T‘√+~. <ëì |üs¡ ekÕqyT n$˙‹ Á|ü»«\q+. Ç~ ¬s+<√

n+X+. düs¡∞ø£s¡De\¢ Ä]úø£ s¡+>∑+˝À n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º |ü&çq|üŒ{Ïø°, Ç‘·s¡

s¡+>±˝À\ n~ Á|üe÷<äø£s¡ kÕúsTT˝À ô|#·Ã]\T¢‘√+~. n~ sê»ø°j·T Áù|]‘·yÓTÆq~.

sê»ø°j·T dü+düÿs¡D\‘√H <ëìï ìs√~Û+#ê*‡ ñ+≥T+~. n$˙‹ì >∑D˙j·T+>±

‘·–Z+#·e#·TÃ. n+<äT≈£î >∑{Ïº ø£èwæ, dæús¡ dü+ø£\Œ+, nìï+{Ï $T+∫ Bs¡Èø±\

Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü>∑\ sê»ø°j·T dü+düÿs¡D\T eTTK´+.

* * *


143

|ü≥T‘·s¡ #·≥º+‘√H

n$˙‹øÏ |ü>∑Z+

ø±\+ >∑&ÉTdüTÔqï ø=B› sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ n$˙‹ düs¡«kÕ<Ûës¡D

n+X+>± ‘·j·÷s¡e⁄‘√+~. Vü≤sê´Hê˝À z Á|üeTTK sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT 1500

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î nÁø£eT+>± yÓqπødüT≈£îHêï&Éqï Äs√|üD\T Ç{°e\ ã\+>±

$ì|æ+#êsTT. Äj·Tq Ç+{Ïô|’ dæ._.◊. <ë&ÉT\÷ »]>±sTT. sê»ø°j·T $X‚¢wü≈£î\T

ø±˙, Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\T ø±˙ á n+X+ô|’ n+‘· ÄdüøÏÔ #·÷|ü Ò<äT. sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î\+fÒH˚ Ç|ü&ÉT #ê˝≤eT+~˝À dü<ä_ÛÁbÕj·T+ Ò<äT. H˚‘·\T @Hê{Ïø°

‘·eT CÒãT\T ì+|ü⁄ø√e&É+ ø√düyT |üì#kÕÔs¡qï uÛ≤eHê Á|ü»˝À¢ dæús¡|ü&ÉT‘√+~.

ãVüQXÊ n+<äTe Ò¢HyÓ÷... Vü≤sê´Hê H‘· n$˙‹ n+X+ ô|<ä› #·s¡Ã˙j·÷+X+

ø± Òø£b˛sTT+~. n$˙‹øÏ dü+ã+~Û+∫ $q|ü& ø£<∏äHê˝À¢ #ê˝≤es¡≈£î ñqï<ëìï

m≈£îÿe #dæ #Óù|Œ<Û√s¡DÒ e´ø£ÔeTe⁄‘√+<äqï~ Hê n_ÛÁbÕj·T+. me¬s’Hê z e´øÏÔô|’

n$˙‹ Äs√|üD\T eùdÔ... n$˙‹ »]–+<äì #ÓãT‘·Tqï <ë+{À¢ ø£ dü+ 20

XÊ‘·+ yÓTT‘·Ô+ n‘·ìøÏ n+~ ñ+&Ée#·Ãqï~ Hê uÛ≤eq.

˙‹ ìC≤j·Tr\≈£î #√fÒB?

düe÷»+˝Àì nìï bÕsêÙ«˝À¢øÏ n$˙‹ bÕøÏb˛sTT+<äqï yêdüÔyêìï e÷Á‘·+

n+<äs¡+ |üø√ø£ ‘·|üŒ<äT. Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\ ìã<äΔ‘· ÁbÕ‹|ü~ø£>± rdüTø=ì

Á{≤Hé‡|ü¬s˙‡ Ç+≥πsïwüq Ÿ Ç{°e\ Á|üø£{Ï+∫q n$˙‹ |ü{Ïºø£ À uÛ≤s¡‘Y n≥º&ÉT>∑T

kÕúHê˝À¢ ñ+~. <X+˝Àì |ü~ s¡+>±˝À¢ ∫qï kÕúsTT˝À¢ »]π> n$˙‹ dü+e‘·‡sêìøÏ

21,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡ ñ+≥T+<äì 2005≈£î >±qT dæ.m+.mdt.`{Ï.◊

dü+düú »]|æq Ä<Ûä j·Tq+ n+#·Hê ydæ+~. ∫qï kÕúj·TT˝À¢ n$˙‘ Ç+‘·

yÓTT‘·Ô+˝À ñ+fÒ Çø£... <X+˝Àì nìï s¡+>±˝À¢ düø£\ s¡ø±\T>± »]π> n$˙‹

n+<äT≈£î ø£ dü+ |ü~¬s≥Tº m≈£îÿy ñ+≥T+~. s√&ÉT¶ s¡yêD≤ e´edüú À 30 \ø£å\

Á≥≈£îÿ\ ñ<ä+‘êìï Ç+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D>± #·÷|üe#·TÃ #Óø b˛düTº\ <ä>∑Zs¡, ÄÁø±ºjYT

πø+Á<ë\ e<ä›, $T–*q nìï #√≥¢ ø£*|æ <X+˝À Á|ü‹ s√E ˇø√ÿ Á≥≈£îÿ qT+∫

yT 15, 2006

144


200 s¡÷bÕj·T\ \+#·+ s¡÷|ü+˝À edü÷\e⁄‘√+<äqï~ z n+#·Hê. πøe\+

Á≥≈£îÿ\ s¡yêD≤˝À ∫qïkÕúsTT˝À #√≥T#düT≈£î+≥Tqï á n$˙‹ $\Ty @&Ü~øÏ

20,000 ø√≥T¢>± ‘˚\T‘√+~. Bì Ä<Ûës¡+>± eTq <˚X¯+˝À »]π> n$˙‹

kÕúsTTì …ø£ÿ ø£&ç‘` @&Ü~øÏ 200,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T nÁø£e÷s¡Tÿ\ CÒãT\

bÕ\e⁄‘·THêïj·Tqï~ ‘≥‘Ó\¢eTe⁄‘·T+~.

Vü≤sê´Hê sê»ø°j·T Á|üeTTKT&ÉT 1500 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT nÁø£eT+>±

yÓqπødüT≈£îHêï&É+fÒ #ê˝≤eT+~ eTs√ e÷≥ Ò≈£î+&Ü qyTà |ü]dæú‘ Á|üdüTÔ‘·+ ñ

+~. ø±˙ Ä Hêj·T≈£î&ç ≈£î≥T+ã+ eTØ Ç+‘· ne÷j·Tø£+>± m˝≤ <=]øÏ

b˛sTT+<äu≤“ nqï $wüj·T+ e÷Á‘·+ m+<ä]H√ ÄX¯Ãsê´ìøÏ ˝ÀqT #˚k˛Ô+~.

Bs¡Èø±\+>± sê»ø°j·÷˝À¢ ñ+≥Tqï m+‘√eT+~ H‘·\T nÁø£eT e÷sêZ À¢ #ê*q+‘·

kıeTTà yÓqπødüT≈£îHêïs¡qï~ ì»+. ø±˙ yê¬s|ü&É÷ <=s¡ø£ Ò<äT. mìïø£\ Hê$THwüHé

|üÁ‘ê˝À¢ Hêj·T≈£î\T yÓ\¢&çdüTÔqï ÄdüTÔ\ $esê\≈£î, yês¡T nqTuÛÑ$düTÔqï JeqXË’*øÏ

#ê˝≤ ô|<ä› n+‘·s¡yT ø£ì|ædüTÔ+~. dæ._.◊. <ë&ÉT\ e\¢ n+‹eT+>± ˇ]π><MT

ñ+&É<äì, n$˙‹ Hêj·T≈£î\+‘ê $$<Ûä e÷sêZ\ <ë«sê ìs√›wüß\T>±

ãj·T≥|ü&É>∑\s¡ì qyTàyê] dü+K´ m≈£îÿy ñ+~. mìïø£ À¢ b˛{°#ùdyês¡T

‘·eT ÄdüTÔ\ $esê\qT yÓ\¢&ç+#ê\+≥÷ 2002˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº CÀø£ +‘√ neT˝À¢øÏ

e∫Ãq ìã+<Ûäq ø=ìï ndüVü≤» |ü]D≤e÷\≈£î n+≥Tø£{Ïº+~. m+‘√ &ÉãT“+<äì,

n$˙‹|üs¡T&Éì Á|ü»\+<ä]ø° ‘Ó*dæq Hêj·T≈£î\T` Hê$THwüHé |üÁ‘ê˝À¢ yÓ\¢&çdüTÔqï

Ä<ëj·÷\T, ÄdüTÔ\T HêeTe÷Á‘·+>± ñ+≥THêïsTT. n< düeTj·T+˝À Hê´j·TyÓTÆq

e÷sêZ À¢ &ÉãT“ ≈£L&Éu…≥Tº≈£îqï ìC≤j·Tr|üs¡T …’q sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ ÄdæÔ $esê\T

e÷Á‘·+ m≈£îÿe>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. á H˚|ü<∏ä +˝À ÄdüTÔ\T, Ä<ëj·T $esê\

yÓ\¢&ç yÓTT‘·Ô+ z Á|üVü≤düq+>± e÷]b˛sTT+~. yêdüÔyêìøÏ eTq düe÷»+˝À

ìC≤j·Tr |üs¡T …’q n~Ûø±s¡T\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T m+<äs√ ñHêïs¡T. Ms¡+<ä]˙

n$˙‹|üs¡T\ >±≥q ø£fÒºdü÷Ô b˛‘ Çø£ Á|üC≤kÕ«eT´ eTqT>∑& Á|üXÊïs¡úø£eTe⁄‘·T+~.

mìïø£ À¢ HÓπ>Z+<äT≈£î ìπs›•‘· |ü]$T‹øÏ $T+∫ Ks¡TÃô|&ÉT‘·Tqï yêπs H&ÉT

mø£ÿ&É #·÷dæHê ø£ì|ækÕÔs¡T. nÁø£eTe÷sêZ À¢ z≥¢qT ø=qTø√ÿe&É+ ø√dü+, »Hêìï

eT<ä´+ eT‘·TÔ˝À eTT+#˚+<äT≈£î, >∑÷+&Ü\qT y˚Tù|+<äT≈£î, n~Ûø±s¡T\qT

˝Àãs¡#·Tø=H+<äTπø á …ø±ÿ|üÁ‘ê\T #·÷|üì Ks¡Ã+‘ê dü]b˛‘√+~. |ü]$T‹ Òì


145

Ks¡TÃ H˚|ü<∏ä´+˝À mìïø£\ e´j·÷ìï ø£∫Ã¤‘·+>± ˝…ø£ÿø£≥º&É+ nkÕ<Ûä´+>±

e÷]b˛sTT+~. <X+˝Àì bÕØº\˙ï nsTT<äT dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À mìïø£ À¢

…ø£ÿ #·÷|ü≈£î+&Ü #düTÔqï e´j·T+10,000 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ qT+∫ 20,000ø√≥¢

s¡÷bÕj·T\ es¡≈£î ñ+≥T+<äì $X¯«dü˙j·T n+#·Hê\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.

sê»ø°j·÷\qT z yê´bÕs¡+>± |ü]>∑DÏ+# <Û√s¡DÒ á n|ü]$T‘· Ks¡TÃ≈£î ø±s¡D+.

n+‘·≈£î n+‘ê dü+bÕ~+#·Tø√e#·Ãqï Ä˝À#·H yê]ì n|ü]$T‘·yÓTÆq Ks¡TÃyÓ’|ü⁄

q&ç|æk˛Ô+~. $T‹MT]q mìïø£\ e´j·T+ e\¢ n$˙‹ ‘êeTs¡ ‘·+|ü>±

ô|]–b˛‘√+~. sê»ø°j·÷˝À¢ #dæq Ks¡TÃ≈£î ‘·–q Á|ü‹|òü\+ ñ+≥T+<ë Ò<ë

nqï $wüj·÷ìï }Væ≤+#·&É+ ø£wüº+. ø±\+ >∑&ÉTdüTÔqï ø=B› ¬>\e&É+ø√dü+

#j·÷*‡q Ks¡TÃ e÷Á‘·+ Çã“&çeTTã“&ç>± ô|]–b˛‘·÷ ñ+≥T+~. Ç+‘· ndæús¡yÓTÆq

|ü]dæú‘·T˝À¢ ô|&ÉT‘·Tqï ô|≥Tºã&ÉT\≈£î uÛ≤Ø sêã&ÉT\T sêyê\ì ø√s¡Tø√e&É+ düVü≤»+.

mìïø£ À¢ ¬>*∫q ‘·s¡yê‘· #ê˝≤ bÕØº\≈£î ‘·eT ø±s¡ ø£s¡Ô\≈£î ªuÛÑè‹μ ø£*Œ+#ê*‡q

u≤<Ûä ‘· @s¡Œ&ÉT‘·T+~. Ç+<äTø√dü+ eT∞fl Á|üC≤<ÛëHêHï ø=\¢ >=&É‘ês¡qï $wüj·÷ìï

yπs #Ó|üŒqedüs¡+ Ò<äT. Á|ü‹<ëìø° ø£$TwüqT¢ |ü⁄#·TÃ≈£îH <äfi≤s¡T\T á n$˙‹

uÛÑ÷‘êìï eT]+‘· ô|+∫ b˛wædüTÔHêïs¡T. ñ<√´>∑T\ ã~©\ <ä>∑Zs¡ qT+∫, ñ

<√´>±*|æŒ+#·&É+ es¡≈£î Á|ü‹ |üìø° z ª<Ûäs¡μ dæ<äΔ+ #dæ ô|{≤ºs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´

uÛ≤s¡‘·+˝À n$˙‹ n+‘ê z |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ »]–b˛‘√+~. n$˙‹ düs¡«+

e´ed”úø£è‘·yÓTÆb˛sTT+~. n$˙‹ »]π> |ü<äΔ‹˝À e÷s¡TŒ Òø£b˛sTTHê >∑‘êìø° Ç|üŒ{Ïø°

ñqï ‘&Ü n+‘ê ˇø£ÿ ª<Ûäs¡μ $wüj·T+˝ÀH. |òü*‘·+>± n$˙‹ Çã“&çeTTã“&ç>±

ô|]–b˛‘√+~.

ô|’ |ü<äe⁄˝À¢ ñqï ‘·eT sê»ø°j·T >∑Ts¡Te⁄\ nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<˚+<äT≈£î

#Û√{≤yÓ÷{≤ Hêj·T≈£î\T #ùd uÛ≤Ø e´j·TeT÷ sê»ø°j·÷˝À¢ n$˙‹ eT]+‘·>±

yfiS¢qTø=H+<äT≈£î <√Vü≤<ä+ #k Ô+~. n~ÛHêj·T≈£î\T ÁbÕ|üø£+ bı+~ @<√ ˇø£

|ü<ä$ì dü+bÕ~+#êø£, <ëì Ä<Ûës¡+>± n|üŒ{Ïes¡≈£î ô|{Ïºq ô|≥Tºã&çøÏ |ü~+‘·\T

m≈£îÿe>± sêã≥Tº≈£îH <äTdü‡+düÿè‹ Á|üã*b˛sTT+~. z eTTì‡|ü Ÿ #Ó’s¡àHéH√ Òø£

z myÓTà Ò H√ bı>∑T&ÉT‘·÷ |üÁ‹ø£ À¢ Á|üø£≥q\T >∑T|æŒ+# Hêj·T≈£î\ rs¡T ≈£L&Ü

Ç+<äT≈£î @e÷Á‘·+ _Ûqï+ ø±<äT. uÛ≤Øe´j·÷ìø√]Ã yês¡T |üÁ‹ø± Á|üø£≥q\T

Çe«&ÜìøÏ ø±s¡D+` uÛÑ$wü ‘·TÔ À ¬s{Ïº+|ü⁄ ˝≤uÛ≤\qT Ä•+#˚qqï~ $düŒwüº+.

146


sê»ø°j·÷˝À¢ n$˙‹ b˛{°‘·‘ê«ìï eT+≥>∑\T|ü⁄‘√+~. Á|üuÛÑT‘·« ùde\qT

≈£î+≥T|ü&˝≤ #k Ô+~. Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D≤\qT Vü≤]+∫yk Ô+~. Á|üC≤JeHêìï

∫ÛHêï_Ûqï+ #k Ô+~. Ä]úø£ |ü⁄s√_Ûeè~ΔøÏ |ü>±Z\T yk Ô+~. Ç˝≤...C≤‹ |ü⁄s√>∑‹ì

<Óã“rdüTÔqï n$˙‹ uÛÑs¡‘·+ |ü{≤º\+fÒ @+#j·÷*?

Á|üuÛÑT‘·« yÓ’|òü\ý˚T ø±s¡D+

b˛{°‘·‘·«+, neø±XÊ\ |ü]~Û $düÔè‘·yÓTÆq #√≥ n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º |ü&ÉT‘·T+~.

f…*ø±+ s¡+>±ìï Ç+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|üø√e#·TÃ. Ä<ÛäTìø£ XÊg kÕ+πø‹ø£

|ü]C≤„Hêìï yêdüÔe |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>± eT\#·T≈£îì $ìjÓ÷–+#·Tø√>∑*–‘

n$˙‹ s¡Væ≤‘· düe÷» kÕú|üq kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À ˝≤´+&é ]ø±s¡T¶\

ø£+|üP´≥Øø£s¡D ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆHê, uÛÑ÷eTT\ ]õÁùdºwüHé˝À n$˙‹ ‘·>∑TZeTTK+

|ü≥º Ò<äT. ø±˙, Ç< Á|üÁøÏj·T eTVü‰sêh˝À $»j·Te+‘·yÓTÆ+~. Ç{°e* ø±\+˝À

Á&Ó’$+>¥ …’ôdqT‡\ C≤Ø, ¬sq÷é Ÿ $<Ûëq+˝À n$˙‹ ñ<äΔè‹ ‘·>∑Z&ÜìøÏ XÊg

kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï düeTs¡Δe+‘·+>±, yêdüÔe |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>±

$ìjÓ÷–+#·Tø√>∑\>∑&ÉyT ø±s¡D+. #·{≤ºìï ‘·eT #‘·T˝À¢øÏ rdüT≈£îì, ‘·eT<Ó’q

Ø‹˝À <Ís¡®q´ø£s¡yÓTÆq $<ÛëHê\ <ë«sê Hê´j·T+#Ó|æŒ, kıeTTà #düT≈£îH kÕj·TT<Ûä

eTTsƒê\T Hê´j·TeédüúqT Ç|üŒ{Ïπø ªÁô|’y≥Tμu≤≥ |ü{ÏºdüTÔHêïsTT. Hê´j·÷ìøÏ yÓ\

>∑&ÉT‘·Tqï <äT+&É>∑T\ Ä>∑&Ü\qT n]ø£≥º&É+˝À Á|üuÛÑT‘·«+ $|òü\eTe⁄‘√+<äì

Á|ü‘´ø£+>± #Ó|üŒqø£ÿπs¢<äT. sê»ø°j·÷\T ÁuÛÑwüßº|ü≥º&ÜìøÏ, #·≥ºdüuÛÑ À¢øÏ Hs¡düTÔ\T

Á|üy•+#·>∑\>∑&ÜìøÏ ≈£L&Ü á s¡ø£yÓTÆq Á|üuÛÑT‘·« yÓ’|òü ≤´ Ò ø±s¡DeTe⁄‘·THêïsTT.

n+<äTe\¢, n$˙‹ n+‘êìøÏ ªÁô|’y˚{°ø£s¡Dμ ˇø£ÿfÒ |ü]cÕÿs¡+ #·÷|ü˝Ò<äT.

n$˙‹|üs¡T\T nÁø£eTe÷sêZ˝À¢ ≈£L&Éu…{Ï ºq kıeTTà, ÄdüTÔ\T yê]øÏ ñ

|üjÓ÷>∑|ü&É≈£î+&Ü #j·T&É+` á düeTdü ≈£î z |ü]cÕÿs¡ e÷s¡Z+. |ü<äe⁄˝À¢ ñqï

yês¡T \+#ê\T eT]– dü+bÕ~+∫q ÄdüTÔ\qT Á|üuÛÑT‘·«+ kÕ«BÛq+ #düTø√yê\ì

˝≤ ø£$TwüHé ‘·q 166e ìy~ø£ (1999)˝À dæbòÕs¡düT #dæ+~. Ç≥Te+{Ï< z

#·{≤ìï »eTTà ø±oàsY Á|üuÛÑT‘·«+ Ç{°e Ò s¡÷bı+~+#·Tø=+~. Ç˝≤+{Ï #·{≤º\qT

düeTs¡Δe+‘·+>± neT\T#j·T&É+, _HêMT ˝≤yê<M\T #Ó\T¢u≤≥T>±ì $<Ûä+>±

ø£]ƒq‘·s¡yÓTÆq #·s¡´\T rdüTø√e&É+ <ë«sê n$˙‹ô|’ ñ≈£îÿbÕ<ä+ yÓ÷|üe#·TÃ

ñqï+‘· À düe÷»+ qT+∫ n$˙‹ì bÕs¡<√ Ò+<äT≈£î Ç~ ‘*¬ø’q |ü]cÕÿs¡e÷s¡Z+.


147

˙‹eT+‘·T\≈£î, ìC≤j·Tr|üs¡T\≈£î e÷Á‘·yT n+<ä\+ mπøÿ neø±X+ ø£*Œ+#+<äT≈£î

M\T>± mìïø£\ e´edüúqT Á|üøå±fiq #j·÷\Hêï, s¡+>∑T e÷]q sê»ø°j·÷\qT

düHêàs¡Z+ |ü{Ïº+#ê\Hêï eT¬sH√ï #·s¡ \T rdüTø√yê*‡ ñ+≥T+~. nìï{Ïø£+fÒ

eTT+<äT` n$˙‹|üs¡T\ Ä≥ø£{Ïº+#˚+<äT≈£î yê] ÄdüTÔ\qT »|ü⁄Ô #˚ùd+<äT≈£î

M\Tø£*Œ+# #·{≤ºìøÏ s¡÷|üø£\Œq #j·T&É+ eTq ‘·ø£åD ø£s¡Ôe´+. n+<äT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+

M …’q+‘· ‘·«s¡>± q&ÉT+ _–+#ê*.

* * *

148


Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± düTÁ|üdæ<äΔyÓTÆq ˇø£ |üÁ‹ø£ ø=ìï dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ z

düπs« ìs¡«Væ≤+∫+~. Ä |üÁ‹ø£yês¡T` #ê˝≤ <XÊ\˝À` ø=+‘· &ÉãT“qT nÁ&ÉdüT ñ

qï dü+#·T\˝À ô|{Ïº $$<Ûä ãVæ≤s¡+>∑ düú ≤\˝À C≤s¡$&ç#ês¡T. Á|ü‹ <X+˝Àq÷

nø£ÿ&ç ø=qT>√\T XøÏÔìã{Ïº düTe÷s¡T>± düe÷qkÕúsTT˝À &ÉãT“qT Ä dü+#·T\˝À

ô|{≤ºs¡T. n+fÒ Ä dü+#·T\T <=]øÏqyê]øÏ nìï <XÊ\˝ÀqT düe÷q Á|ü ÀuÛÑ+ ñ

+&˝≤ C≤Á>∑‘·Ô\T rdüT≈£îHêïs¡T. uÛ≤s¡‘Y À n˝≤ dü+#·T\T <=]øÏq yê]˝À q÷{ÏøÏ

85 eT+~øÏ ô|’>± Ä &ÉãT“qT dü+∫˝À ñqï ∫s¡THêe÷≈£î n+<äCÒXÊs¡≥! eTq

düe÷»+˝À n‘· ~Û≈£î\T ìC≤j·Tr|üs¡T\ì #Ó|üŒ&ÜìøÏ Ç~ ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D.

eékÕú|üs¡yÓTÆq e÷s¡TŒ\ <ë«sê dü‘·Œ¤*‘ê\T

eTq <X+˝À n$˙‹ì n+‘·+ #j·÷\+fÒ eékÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\T #|ü{≤º\ì

ª˝Àø˘dü‘êÔμ ñ<äéT+ ã\+>± yê~k˛Ô+~. m+<äs√ Ä˝À#·Hê|üs¡T\T á

dü+düÿs¡D\qT ã\|üs¡TdüTÔHêïs¡T. Á|ü|ü+#· Á|üC≤kÕ«eT´ <XÊ\˝À mH√ï#√≥¢ >∑‘·+˝À

Ç+‘·≈£î$T+∫q n$˙‹ ø±qe∫Ã+~. nø£ÿ&ç Hêj·Tø£‘·«+ Á|ü»\H√, dü+düÿè‹H√,

$\Te\H√ ‘·|ü |ü≥º≈£î+&Ü eékÕú|üs¡eTsTTq e÷s¡TŒ\ <ë«sê dü‘·Œ¤*‘ê\T

kÕ~Û+∫+~. eTq<˚X¯+˝À ≈£L&Ü mìïø£\ düeT÷\ dü+düÿs¡D\qT, n~Ûø±s¡

$πø+ÁBø£s¡DqT, Hê´j·Teédüú dü+düÿs¡D\qT, »yêãT<ëØ‘·Hêìï ô|+#·≥+ ø√dü+

dü+kÕú>∑‘· @sêŒ≥¢qT kÕ~Û+#ê*. á dü+düÿs¡D\T ˇø£ÿ s√E˝À kÕ<Ûä eTjT´$

ø±e⁄. Ç|üŒ{Ïπø ø=ìï eT+∫ |òü*‘ê\T edüTÔqïe÷≥ yêdüÔe+. $~Û>± Á|ü»\eTT+<äT

ñ+#ê\H˚ ìã+<Ûäq yêdüÔes¡÷|ü+<ë*Ã+~. mìïø£\ ì<ÛäT\ edü÷fi¯ó¢, yê{Ï

$ìjÓ÷>∑+ bÕs¡<äs¡Ùø£+>± ñ+& $<Ûä+>±, nuÛÑ s¡Tú\T mìïø£\ Ks¡TÃqT ìC≤j·Tr>±

düeT≈£Ls¡TÃ≈£îH˝≤ _\T¢ ‘·«s¡ À bÕs¡¢yÓT+≥T ÄyÓ÷<ëìï bı+<äuÀ‘√+~. #·≥ºdüuÛÑ

düuÛÑT´\˝À 10 XÊ‘·+ ˝Àù| eT+Á‘·T\T>± ñ+&Ü\H ìã+<Ûäq sêuÀ‘√+~. bÕØº

|òæsêsTT+|ü⁄\T »]–q|ü&ÉT ˇø£s¡T bÕØº e÷]ÃHê, ø=+<äs¡T Ä |üì#dæHê ‘&Ü

n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·{≤º\T

|ü<äTqT ‘˚ ≤* Çø£HÓ’Hê!

pHé 2, 2003


149

Ò≈£î+&Ü #·≥ºdüuÛÑ düuÛÑ ‘·«+ s¡<ä›jT´˝≤ #·≥º+ sêuÀ‘√+~. z≥s¡¢ C≤_‘ê\qT

bı+<ä{≤ìøÏ, bıs¡bÕ≥¢qT düe]+#·{≤ìøÏ b˛kÕº|ò”düTqT πø+Á<ä+>± e÷sêÃ\ì

ª˝Àødü‘êÔμ #dæq Á|ü‹bÕ<äq C≤rj·TkÕúsTT˝À ‘·«s¡ À yêdüÔe s¡÷|ü+ <Ûä]+#

dü÷#·q\T ø£q|ü&ÉT‘·THêïsTT. dü+düÿs¡D\˙ï n<äT“¤‘·+>± neT\e⁄‘·THêïj·Tì

#Ó|üŒ Ò+>±˙, ø=ìï ˝ÀbÕ\THêï dü+düÿs¡D\ e÷s¡Z+ düs¡sTTq<. <ë<ë|ü⁄ 20`25

@fi¯ó¢>± Ç˝≤+{Ï e÷s¡TŒ\T ø±yê\ì #ê˝≤eT+~ n_Û\wædüTÔHêïs¡T. ì|ü⁄DT\

ø£$T{°˝…H√ï ìy˚~ø£\ì#êÃsTT. nsTTHê Ç+‘·ø±\+ n$ neT\Tø±˝Ò<äT.

Á|üC≤kÕ«eT´ ñ<äé÷\T $#·ø£åD‘√, ∫‘·ÔX¯ó~Δ‘√, $wüj·T|ü]C≤„q+‘√ »Hêìï

dü+|òüT{Ï‘·+ #˚dü÷Ô ˇ‹Ô&ç rdüT≈£îsê>±H˚... #ê˝≤ø±\+>± neT\T »s¡>∑ì

dü+düÿs¡D\˙ï ‘·«s¡‘·«s¡>± ø±s¡´s¡÷|ü+ <Ûä]düTÔHêïsTT. n+‘·e÷Á‘êq eédüú

u≤>∑T|ü&ÉT‘·T+<äì ø±<äT. á e÷s¡TŒ\˙ï nedüs¡yT>±˙, ny #ê\e⁄. Ç|ü&ÉT

»>∑Hêï<Ûä s¡<∏ä+ ø£~*+~. á Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düÿs¡D\ s¡<∏ëìï Ä|ü≥+ kÕ<Ûä +

ø±<äT. e#Ã ø=~› dü+e‘·‡sê\˝À eT¬sH√ï ô|qTe÷s¡TŒ\qT eTq+ #·÷&ÉuÀ‘·THêï+.

mìï dü+düÿs¡D\T kÕ~Û+∫Hê n$˙‹ì |üP]Ô>± ‘·T&ç∫ô|≥º≥+ n+‘·‘*ø£ ø±<äT.

eédüú À Á|üdüTÔ‘·+ ñqï ˝ÀbÕ\e\¢ n$˙‹ Ò≈£î+&Ü sê»ø°j·T+, bÕ\q q&ç#

|ü]dæú‹ Ò<äT. düs¡sTTq Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düÿs¡D\T #|ü≥º&É+e\¢ n$˙‹ Ò≈£î+&Ü

bÕ\q kÕ–+#·&É+ düTkÕ<ÛäéTe⁄‘·T+~. eédüúqT dü+düÿ]+∫Hê n$˙‹øÏ

Á|ü ÀuÛÑ|ü& yê]ì |üP]Ô>± ‘·T&ç∫ ô|≥º Ò+. eT+∫ eédüú À ≈£L&Ü ` n|üŒq+>±

Á|üC≤<Ûäq+ n+<äT‘·T+fÒ ø±CÒj·÷\H˚ ‘·‘·«+>∑\yês¡T m|ü&É÷ ñ+{≤s¡T.

ìC≤j·Trì >∑T]Ô+∫, >ös¡$+∫q|ü&ÉT, n$˙‹ì |üdæ>∑{Ïº, •øÏå+∫q|ü&ÉT e÷Á‘·yT

eédüú düC≤e⁄>± kÕ>∑T‘·T+~. n$˙‹, nÁø£eT+ n<äT|ü⁄˝À ñqï nìï

düe÷C≤\˝ÀqT »]–+~<.

n$˙‹ dü÷ú\+>± ¬s+&ÉT s¡ø±\T. \+#·+ Çe«ø£b˛‘ nbÕs¡+>± ø£wüºqcÕº\T

yê{Ï\T¢‘êj·TH uÛÑj·T+‘√ q÷{ÏøÏ 95 eT+~ eTT&ÉT|ü⁄\T #Ó*¢+#ê*‡ ek Ô+~.

$T–*q nsTT<äT XÊ‘·+ \\÷N|ü&ç Á|üC≤<ÛäHêìï $T+>∑T‘·THêïs¡T. zô|<ä›

ø±+Á{≤≈£îº À f…+&És¡T $\TeqT n|ü]$T‘·+>± ô|+#·≥yÓ÷, <=+>∑ …ø£ÿ\T #·÷|æ

KC≤HêqT <√#·Tø√e≥yÓ÷, ø=qT>√fi¢ ≈£î+uÛÑø√D+ <ë«sê m≈£îÿe KØ<äT≈£î Hêdæs¡ø£+

edüTÔe⁄\qT düs¡|òüsê #j·T≥yÓ÷, ø£≥º&Ü\˝À Á|üe÷D≤\qT ‘·–Z+∫ nÁø£eT ≤uÛ≤\T

Ä]®+#·≥yÓ÷` Çe˙ï Ç˝≤+{Ï ≤\÷Ne\¢ »]π> ≈£î+uÛÑø√D≤ Ò. \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£îqï

150


yê&çì, ˝≤\÷N |ü&çqyê&çì, \+#·+ Ç∫Ã KC≤HêqT <√#·T≈£îqï yê&çì

•øÏå+∫q|ü& n$˙‹ì Ä|ü>∑\+. eTq<X+˝À ù|s¡T≈£î n$˙‹ ìs√<Ûäø£ XÊK

ñHêï, n$˙‹ Äs√|üD\ô|’ |ü]XÀ<Ûäq≈£î Ä XÊK≈£î nqTeT‘·T*e«s¡T. mH√ï

ì|ü⁄DT\ dü+|òü÷\T ìy~ø£\T düeT]Œ+∫Hê, n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·{≤ìøÏ

#·≥ºã<äΔ #·s¡´\T rdüTø√s¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î 1988˝ÀH˚ _HêMT ÄdüTÔ\ ìùw<Ûä

#·{≤ºìï ÄyÓ÷~+∫Hê Ç+‘·es¡≈£î <ëìï neT\T#ùd Á|üj·T‘·ï+ »s¡>∑ Ò<äT. Ä

#·≥º+˝À ø=ìï bıs¡bÕ≥T¢qï e÷≥ yêdüÔe+. sêC≤´+>∑ düMTøå± dü+|òüT+ ≈£L&Ü Ä

˝ÀbÕ\qT >∑T]Ô+∫+~. _HêMT ÄdüTÔ\≈£î Ä #·≥º+˝À Ç∫Ãq ìs¡«#·q+ Á|üø±s¡+...

ø£qï_&É¶\ ø√dü+ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ‘·eT dü+bÕ<äq‘√ ÄdüTÔ\qT ø=Hêï n~ ª_HêMTμ

ne⁄‘·T+~. n˝≤+{Ï ˝ÀbÕ\qT düe]+#·≥+ nedüs¡+. Ä ˝ÀbÕ\qT n˝≤ ñ

+∫‘, Ä #·≥º+˝À nsTT<√ ôdø£Hé Á|üø±s¡+ _HêMT ÄdüTÔ\qT m˝≤+{Ï |ü]Vü‰s¡+

#Ó*¢+#·≈£î+&ÜH Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ #j·Te#·TÃqT. Ç˝≤ _HêMT ÄdüTÔ\qT Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+

#j·T{≤ìøÏ Ä #·≥º+˝À 8e ôdø£qT Á|üø±s¡+` j·T÷ìj·THé Á|üuÛÑT‘·«+ ìã+<Ûäq\qT

‘·j·÷s¡T #dæ yÓ\Te]+#ê*. nsTT‘ 1988˝À s¡÷bı+~q Ä #·≥º+ neT\T≈£î

dü+ã+~Û+∫q ìã+<Ûäq\qT 15 @fi¯ó¢ <ë{ÏHê uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·j·÷s¡T

#˚j·T Òø£b˛sTT+~! n+fÒ #·{≤º\qT neT\T #˚j·÷\H˚ ∫‘·ÔX¯ó~Δ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ

@e÷Á‘·+ Ò<äì düŒwüºeTe⁄‘√+~. ìã+<Ûäq\qT ‘·j·÷s¡T#dæ Ä #·{≤ºìï dü]>±Z

neT\T#ùdÔ, _HêMT>± #·÷ô|fÒº nÁø£eT ÄdüTÔ\qìï+{Ï Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ #j·Te#·TÃqT.

ÄdüTÔ\˙ï b˛‘êj·Tqï uÛÑj·T+ ñ+fÒ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É{≤ìøÏ »+≈£î‘ês¡T.

n$˙‹ <ë«sê kı+‘· ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\ ù|s¡¢MT<ä ÄdüTÔ\qT ≈£L&Éu…{Ïºq|ü&ÉT

_HêMT ÄdüTÔ\ #·≥º+ <ë«sê yê{Ïì Á|üuÛÑT‘·«+ kÕ«BÛq+ #düTø√e≥+ Á|üdüTÔ‘·+

kÕ<Ûä + ø±<äT. Ç+<äTø√dü+ Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\≈£î Á|ü‘´ø£+>± eTs√ #·≥º+ nedüs¡+.

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çq Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\ yÓTT‘·Ô+ ÄdüTÔ\qT XÊX«‘·+>± Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+

#ùd #·≥º+ nedüs¡+. Ä ÄdüTÔ\qT #·≥ºã<äΔ+>± eTT+< Á|üø£{Ï+#·ø£b˛‘, yê{Ïì

n$˙‹‘√ ≈£L&Éu…≥º Ò<äì s¡TEe⁄ #ùd u≤<Ûä ‘· n$˙‹ Äs√|üD\T m<äTs=ÿ+≥Tqï

yê] MT<äH ô|{≤º*. Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\T ]õÁùdºwüqT Ò≈£î+&Ü, neTàø£|ü⁄ |üŒ+<ë\

<ë«sê ÄdüTÔ\qT ø=Hêï, ˝≤yê<M\T »]|æHê, <ëìï Hs¡+>± Á|üø£{Ï+∫ yê]øÏ

•ø£åyj·÷*. yê] ÄdæÔbÕdüTÔ\qT |üP]Ô $esê\qT Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ n+<äCÒj·Tø£b˛sTTHê,

yêdüÔyê\qT <ë∫ô|{ÏºHê yê{Ïì •øå±s¡ΩeTsTTq Hsê\T>± >∑T]Ô+#˝≤ #·≥º+ #j·÷*.


151

yês¡T Á|üø£{Ï+∫q ÄdæÔbÕdüTÔ\ $esê\qT Á|ü»\ eTT+<äT ñ+#ê*. mìïø£ À

b˛{° #düTÔqï nuÛÑ s¡Tú\T ‘·eT Ä]úø£ $esê\qT Á|ü»\ eTT+<äT ñ+#ê\ì ø£≥º&ç

#düTÔqï|ü&ÉT, Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>∑T\ ÄdæÔbÕdüTÔ\ $esê\qT ≈£L&Ü ãj·T≥ô|≥º≥+

nedüs¡+. ÄdüTÔ\qT Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ #ùd #·{≤º\qT, \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£îqï yêfi¢πøø±ø£

˝≤\÷N|ü&ç \+#ê*∫Ãqyê]øÏ ≈£L&Ü e]Ô+|üCÒj·÷*. á yÓTT‘·Ô+ ÄdüTÔ\ kÕ«BÛq+

Á|üÁøÏj·TqT Hs¡ Hê´j·Tdüàè‹ |ü]~Û À ø±≈£î+&Ü ÄdæÔbÕdüTÔ\≈£î dü+ã+~Û+∫q dæ$ Ÿ

πødüT>± >∑T]Ô+#ê*. Òø£b˛‘ @<√ HÓ|ü+ MT<ä •ø£å\qT, ÄdüTÔ\ »|ü⁄ÔqT ‘·|æŒ+#·T≈£îH

Á|üj·T‘·ï+ #kÕÔs¡T.

ô|<ä› •ø£å\T ñ+fÒH˚ y˚T\T

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çq≥T¢ s¡TEesTTHê, _HêMT ÄdüTÔ\qT ≈£L&Éu…{ÏºHê ñqï

ÄdüTÔ\˙ï b˛‘êj·Tqï uÛÑj·T+ ø£*–q|ü&ÉT #ê˝≤ eT+~ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É{≤ìøÏ

yÓqTø±&É‘ês¡T. πøe\+ n$˙‹ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ øÏ+<ä Hsês√|üD #ùdÔ #ê\<äT.

Hsês√|üD »]>±ø£ ≈£L&Ü •ø£å |ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·T+ eTq<X+˝À Ò<äT. ø±ã{Ïº

ndü\T ÄdüTÔ\˙ï b˛sTT ≈£î≥T+ã+ M<ÛäT\bÕ\e⁄‘·T+<äH uÛÑj·T+ #ê˝≤ eT+~ì

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≈£î+&Ü Ä|ü⁄‘·T+~. n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çq|ü&ÉT>±ì, nÁø£eT

ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îqï|ü&ÉT>±ì, ãT~Δ |üPs¡«ø£+>± Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê≈£î, Á|üuÛÑT‘·«

Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\≈£î qwüº+ ø£*–+∫q|ü&ÉT>±ì n+<äT≈£î u≤<ÛäT´\sTTq yê]øÏ

e÷eT÷\T •ø£å\‘√bÕ≥T uÛ≤Ø>± »]e÷Hê\T $~Û+# @sêŒ≥T #j·÷*. #dæq

‘·|ü\qT ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ yTs¡≈£î »]e÷Hê |ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·T+ ñqï|ü&

n$˙‹ì, nÁø£eT bÕ\qqT n<äT|ü⁄#j·T&É+ kÕ<Ûä +.

Á|üdüTÔ‘· #·{≤º\ Á|üø±s¡+ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çq≥T¢ s¡TEesTTq dü+<äsê“¤\˝À

` ø=+‘·ø±\+ C…’\T •ø£å, ñ<√´>∑+ b˛e≥+ ` á ¬s+&ÉT uÛÑj·÷\T e÷Á‘·yT

ñHêïsTT. ‘Ó–+∫ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T $T+π>dæHê •ø£å|ü&É≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·Tø√e#·TÃ!

ˇø£yfi •ø£å |ü&çHê, nÁø£e÷s¡®q yÓTT‘êÔìï #ê˝≤ es¡≈£î ≈£î≥T+ã düuÛÑT´˝À, dü«j·T+>±

n$˙‹|üs¡T&√ nqTuÛÑ$+#·e#·TÃ! n˝≤ø±ø£, #ê˝≤ ô|<ä›jÓT‘·TÔq »]e÷Hê\T

|ü&É‘êj·TH uÛÑj·T+, yÓTT‘·Ô+ ≈£L&Éu…{Ïºq ÄdüTÔ\˙ï b˛‘êj·TH >∑TãT\T ñqï|ü&

n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·>∑\+.

* * *

152


Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷˝À¢ @ ∫qï |üì »s¡>±\Hêï \+#ê\ u…&É<ä‘·|üŒ&É+

˝Ò<äT. |ü{≤º<ës¡T bÕdüT|ü⁄düÔø±\ qT+∫ ô|<ä› ô|<ä› ø±+Á{≤≈£îº\ es¡≈£î @

$wüj·T+˝ÀHÓ’Hê düπs` \+#ê\T Ò≈£î+&Ü |üì »s¡>∑≥+ <ë<ë|ü⁄ nkÕ<Ûä +. Ç<ä+‘ê

ªeTqKs¡àμ nì dü]ô|≥Tºø√e≥yÓ÷, eTq*ï eTq+ ì+~+#·T≈£î+≥÷ ≈£Ls√Ãe≥yÓ÷

e´s¡ú+. \+#ê\≈£î ø±s¡D+ eTq <X+˝À ˙‹, ìC≤j·Tr q•+#·≥yTqì uÛ≤$ùdÔ

n+‘·ø£+fÒ bıs¡bÕ≥T eTs=ø£{Ï Ò<äT. eTq Á|ü»\T <Ûäs¡àìs¡‹˝À, ìC≤j·Tr˝À

me]ø° rdæb˛s¡T. eTq+ ø£èÁ‹eT+>± @s¡Œs¡#·T≈£îqï |ü<äΔ‘·T˝Ò n$˙‹øÏ

<ë]rdüTÔHêïsTT.

|ü]cÕÿs¡ e÷sêZ …H√ï....

ìC≤ìøÏ n~Ûø±s¡+ mø£ÿ&ÉT+fÒ nø£ÿ&É n$˙‹øÏ ‘êe⁄+≥T+~. #·{≤º\

neT\T˝À dæã“+~ kı+‘· ìs¡íj·÷\‘√ |üø£åbÕ‘·+‘√ e´eVü≤]düTÔ+{≤s¡T. n|ü&ÉT

&ÉãT“ ø√dü+ u…~]+#·≥yÓ÷, Ò<ë \+#ê\T $T+– ø=+<ä]øÏ e‘êÔdüT |ü\ø£≥yÓ÷

#düTÔ+{≤s¡T. Á|üC≤<ÛäHêìï Ks¡TÃ #ùd≥|ü&ÉT ø=qT>√fi¢ À, ø±+Á{≤≈£îº ˝À, dü_‡&û\

|ü+|æD°˝À, dü+πøåeT |ü<∏äø±\˝À n$˙‹øÏ m|ü&É÷ neø±X¯+ ñ+≥T+~.

nqedüs¡yÓTÆq …’ôdqT‡\T, |ü]à≥¢‘√ ñ‘·Œ‹ÔøÏ, b˛{°øÏ Á|üuÛÑT‘·«+ nes√<Ûë\qT

düèwæºùdÔ edüTÔe⁄\≈£î, ùde\≈£î ø£èÁ‹eT ø=s¡‘· @s¡Œ&ç –sêø° ô|s¡T>∑T‘·T+~. n~

nÁø£e÷s¡®q≈£î neø±X¯+ ø£*ŒdüTÔ+~. n$˙‹ì n+‘·+ #˚j·T{≤ìøÏ $$<Ûä

Á| ü Áø Ïj · T\THêïsTT. ø±˙ #ê˝≤ d ü+< äsê“ ¤\˝À # ·{≤ º\T ø±–‘ê\ πø

|ü]$T‘·eTe⁄‘·THêïsTT. #·{≤º\qT neT\T #j·T{≤ìøÏ πøe\+ Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+

ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&É≥+ e\¢ ˝≤uÛÑ+ Ò<äT. <ëìe\¢ Á|üjÓ÷»Hê\T #˚≈£Ls¡‘êj·Tì

ø£∫Ã‘·+>± #Ó|üŒ Ò+. ø£+# #qT yTdæHê n&çπ> Hê<∏äT&ÉT Ò&ÉT. eTq <X+˝À

»s¡T>∑T‘√+<ä<˚. n$˙‹|üs¡T\qT ì\Bj·÷*‡+~>± Á|ü»\qT ñ<√“¤~Û+∫q

Á|üC≤b˛sê≥+‘√H˚

n$˙‹ n+‘·+pHé 30, 2003


153

e÷Á‘êq ô|<ä›>± ]π><MT ñ+&É<äT. ã\yÓTÆq Á|üuÛÑT‘ê«\qT, n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>±ìï

e´‹πsøÏùdÔ @<√ ø£ s¡÷|ü+˝À ø£ø£åkÕ~Û+|ü⁄ #·s¡ \≈£î >∑Ts¡e⁄‘êeTì #ê˝≤ eT+~øÏ

düVü≤»+>±H uÛÑj·T+ ñ+≥T+~. n$˙‹ n+‘·yÓTÆ‘H ‘·eT≈£î ≤uÛÑ+ #≈£Ls¡T‘·T+<äì

Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ uÛ≤$kÕÔs¡T. eTqTwüß˝À¢ì á ªdü«˝≤uÛ≤ù|ø£åμqT dü~«ìjÓ÷>∑+

#düTø√yê*. n$˙‹øÏ ø£fiË¢+yùd Á|üj·T‘·ï+˝À Á|ü‹ eTìwæì uÛ≤>∑kÕ«$Tì #ùdÔH

Á|üjÓ÷»q+ ñ+≥T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Á|üuÛÑT‘·« ø=qT>√fió¢, ø±+Á{≤≈£îº\T, dü_‡&û\

|ü+|æD°\T` á s¡+>±\˙ï+{Ï À n$˙‹ì ‘·–Z+#·{≤ìøÏ #·ø£ÿ{Ï |ü<äΔ‘·T\THêïsTT.

nyÓT]ø± ˝≤+{Ï <X+˝À n˝≤+{Ï #·{≤º\qT, |ü<äΔ‘·T\qT s¡÷bı+~+∫ eTìwæ

HÓ’C≤ìï n$˙‹ô|’ b˛sê{≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥THêïs¡T. kÕ<Ûës¡D+>±

Á|üuÛÑT‘ê«\T ô|fÒº Ks¡TÃ˝À dü>±ìøÏô|’>± edüTÔe⁄\T, ùde\T ˝Ò<ë dü_‡&û\ô|’

e´j·TeTe⁄‘·T+~. z ÄdüT|üÁ‹ ùde\ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ dæ.õ.ôV≤#Y.j·Tdt. |ü<∏äø£+

<ë«sê &ÉãT“ #Ó*¢+#·e#·TÃ. Á|üuÛÑT‘·« ìs¡«Vü≤D ø√dü+ mH√ï edüTÔe⁄\qT f…+&És¡¢

<ë«sê ø=qe#·TÃ. s√&ÉT¢, ˙{ÏbÕs¡T<ä\ |ü<∏äø±\T, $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\ ìs¡«Vü≤D

ø√dü+ kÕe÷Á– ø=qT>√\T, uÛÑeHê\ ìsêàD+, z&Éπse⁄\ @sêŒ≥T, ¬s’ Ò« …’qT\

n<ÛäTìø°ø£s¡D, s¡ø£åD |ü]ø£sê\ ùdø£s¡D` e+{Ï mH√ï |üqT\≈£î, nedüsê\≈£î

ø±+Á{≤≈£îº\T ≈£îs¡Ts¡TÃø√e≥+, f…+&És¡T¢ |æ\e≥+ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ |ü]bÕ{Ï. Çø£

$$<Ûä dü+πøåeT |ü<∏äø±\ øÏ+<ä ¬s’‘·T\øÏ, ;<ä\≈£î, <ä[‘·T\≈£î, ã\V”≤qesêZ\

yê]øÏ mH√ï dü_‡&û\T Çe«&É+, kÕÿ\sYwæ|ü⁄Œ\T |ü+|æD° #j·T≥+ »s¡T>∑T‘√+~.

Ç˝≤ ø=qT>=fió¢, ø±+Á{≤≈£îº\T, dü_‡&û\ øÏ+<ä Á|üuÛÑT‘·«e´j·T+˝À dü>∑uÛ≤>∑+ô|’q

Ks¡Ãe⁄‘√+~. eTq <˚X¯eT+‘·{≤ ø£*dæ @{≤ eT÷&ÉT\ø£å\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\≈£î

ô|’>± á $<Ûä+>± Ks¡Ãe⁄‘√+~. M≥˙ï+{Ï˝À n$˙‹ $|üØ‘·+>± ñ+<äì,

\+#ê\T Ò≈£î+&Ü ø±+Á{≤≈£îº\T Ksês¡T ø±e≥+ ns¡T<äì eTq+<ä]ø° ‘Ó\TdüT.

á n$˙‹ e\¢ ø£ dü+ 25XÊ‘·+ &ÉãT“ eè<∏ë ne⁄‘√+~. ø=ìï s¡+>±˝À¢HÓ’‘

q÷{ÏøÏ 90 s¡÷bÕj·T\ <ëø± &ÉãT“ kÕ«Vü‰ nsTTb˛‘√+~. á s¡ø£yÓTÆq n$˙‹ì

n]ø£≥º{≤ìøÏ, Á|üuÛÑT‘·« ø=qT>√fió¢, ø±+Á{≤≈£îº\˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘·qT ô|+#·{≤ìøÏ

Á|ü|ü+#·eT+‘·{≤ ø=ìï eT+∫ Á|üj·T‘êï\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î

ø±+Á{≤≈£îº\≈£î dü+ã+~Û+∫` ◊ø£ sê»´dü$T‹øÏ #Ó+~q n+‘·sê®rj·T yêDÏ»´

Hê´j·T dü+|òüT+ z qeT÷Hê #·{≤ºìï ‘·j·÷s¡T#dæ, nìï <XÊ\T n˝≤+{Ï |ü<äΔ‘·T\qT

bÕ{Ï+#ê\ì dü÷∫+∫+~. Á|ü|ü+#· yêDÏ»´ dü+düú ø=ìï ìã+<Ûäq\qT

s¡÷bı+~+#·>±, 1996˝À ø£ |üŒ+<ä+>± düuÛÑ <XÊ\˙ï yê{Ïì ÄyÓ÷~+#êsTT.

154


Ç˝≤+{Ï eT+∫ #·{≤º\T, ìã+<Ûäq\T s¡÷bı+~+#·&É+ e÷Á‘·yT #ê˝<äT. yê{Ï

neT\T≈£îbÂs¡T\ ‘√&ÜŒ≥T ø±yê*. n+<äT≈£î ø=‘·Ô |ü<äΔ‘·T\T ø±yê*. <ä+&ç+#·{≤ìøÏ

düeTs¡ΔHê´j·T e´edüú ñ+&Ü*.

Á|üuÛÑT‘·« ø=qT>√fi¯¢˝À n$˙‹ ìs¡÷à\q≈£î nyÓT]ø±˝À ¬s+&ÉT $q÷‘·ï

|ü<äΔ‘·T\qT $»j·Te+‘·+>± neT\T#˚düTÔHêïs¡T. yÓTT<ä{Ï~, f…+&És¡T¢ Ksês¡T

#˚ùd≥|ü&ÉT bÕ{Ï+#˚ìã+<Ûäq\T nyÓT]ø±˝Àì |ü\T sêÁcÕº\˝À z ìã+<Ûäq

neT\T˝À ñ+~. z ø±+Á{≤≈£ºs¡T Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @ edüTÔe⁄qsTTHê, ùdeqsTTHê

$Áø£sTT+∫q|ü&ÉT` <ëìøÏ Áô|’y˚≥Ts¡+>∑+˝À n$Tàq <Ûäs¡ø£Hêï m≈£îÿe <Ûäs¡qT

edü÷\T #j·Tsê<äT. m≈£îÿe <Ûäs¡≈£î f…+&És¡T ydæHê <ëìï s¡TEe⁄ #düj·T&ÜìøÏ,

n<äq+>± edü÷\T #dæq &ÉãT“qT ‹]– sêã≥º&ÜìøÏ á ìã+<Ûäq <√Vü≤<ä+

#düTÔ+~. f…+&És¡T¢ m˝≤ yXÊs¡T...? n+<äT˝À |ü<äΔ‘·T\qT düÁø£eT+>± bÕ{Ï+#êsê...?

Ò<ë?` nqï n+XÊ\‘√ ì$T‘·Ô+ Ò≈£î+&Ü Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\qT ø±bÕ&Ée#·TÃ.

ˇø£ ø±+Á{≤ø£¢s¡T Á|üuÛÑT‘·«+ <ä>∑Zs¡ m≈£îÿe kıeTTà edü÷\T #˚dæq{À¢, yÓ÷dü+

#dæq{À¢ Ä<Ûësê\T+fÒ, Ä $esê\qT ãj·T≥ô|{Ïº s¡TEe⁄ #j·T≥+˝À kÕe÷q´

bÂs¡T\≈£î nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq bÕÁ‘·qT ø£*Œ#ês¡T. nyÓT]ø±˝À Ç˝≤+{Ï nÁø£eT

#Ó*¢+|ü⁄\q ìs√~Û+#·{≤ìøÏ z #·≥º+(bòÕ Ÿ‡ ¬ø¢sTTyéT‡ j·÷øº) ñ+~ 1996˝À

<ëì˝À eT]ìï e÷s¡TŒ\T ‘Ó#êÃs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ @ dü+düú nsTTHê nÁø£eT+>±

&ÉãT“ sêã&ç‘˚, @ bÂs¡T&Ó’Hê <ëìï |ü]XÀ~Û+∫ yÓ*øÏrj·T&ÜìøÏ á #·≥º+

M\Tø£*Œk Ô+~. n˝≤ $esê\T ‘Ó*XÊø£ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·s¡|ü⁄q bÂs¡T Ò ø√s¡Tº À πødüTydæ

»]e÷Hê‘√ düVü‰ #Ó*¢+|ü⁄\qT sêã≥ºe#·TÃ. Ç˝≤ bÂs¡T\T yùd <ëyê\qT ªøÏ«fÒyéTμ

<ëyê\+{≤s¡T. nÁø£eT #Ó*¢+|ü⁄\T ì»yTqì ø√s¡Tº $#ês¡D˝À s¡TEyÓ’‘` Ä

#Ó*¢+|ü⁄\ <ë«sê Á|üuÛÑT‘·«+ qwüºb˛sTTq &ÉãT“≈£î eT÷&ÉT ¬s≥¢ »]e÷HêqT Ä

dü+düú≈£î $~ÛkÕÔs¡T. Ä &ÉãT“˝À 15 qT+∫ 25 XÊ‘·+ es¡≈£î <ëyê ydæq bÂs¡T&çøÏ

#Ó+<äT‘·T+~. Á|üuÛÑT‘·«+ CÀø£ + #düTø√≈£î+&Ü πøe\+ Ä bÂs¡T& <ëyêqT q&ç|æ‘,

n‘·ì bÕ]‘√wæø£+ 30 XÊ‘·+ ñ+≥T+~. Ç˝≤ nÁø£e÷\qT n]ø£&ç‘ bÂs¡T\≈£î

e´øÏÔ>∑‘·+>± uÀ …&É+‘· ≤uÛÑ+ #≈£Ls¡T‘·T+<äqïe÷≥. B+‘√ Á|üuÛÑT‘·« ø±+Á{≤≈£îº\˝À,

˝≤yê<M\˝À »]π> nÁø£e÷\qT yÓ*øÏrj·T≥yT eè‹Ô>± ô|≥Tº≈£îì y\eT+~

bÂs¡T\T nø£ÿ&É ¬s+&ÉT #˚‘·T˝≤ dü+bÕ~düTÔHêïs¡T. ‘·<ë«sê n≥T Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ

˝≤uÛÑ+ #≈£Ls¡T‘√+~, Ç≥T yê]ø° JeH√bÕ~Û \_Ûk Ô+~— |üs¡ ekÕq+>± n$˙‹øÏ

n&ÉT¶ø£≥º |ü&ÉT‘√+~. 1986 qT+∫ H{Ï es¡≈£î Ç˝≤+{Ï <ëyê\ e\¢ yÓsTT´ø√≥¢


155

&Ü\s¡T¢ n+fÒ s¡÷ˆˆ48,000ø√≥¢qT »]e÷Hê\T>± ydæ sêã≥º>∑*>±s¡T. Ç+<äT˝À

<ë<ë|ü⁄ s¡÷ˆˆ30,000 ø√≥T¢ πøe\+ bÂs¡T\T ydæq 4000 <ëyê\ e\¢ edü÷\T

#XÊs¡T. Bì e\¢ Ä bÂs¡T\≈£î düTe÷s¡T s¡÷ˆˆ8000ø√≥¢ es¡≈£î e´øÏÔ>∑‘· Ä<ëj·T+

#≈£L]+~. á <ëyê\ <ë«sê 2002e dü+e‘·‡s¡+˝À Á|üuÛÑT‘·«+ sêã{Ïºq &ÉãT“

$esê\qT ø=ìï+{Ïì |ü]o*ùdÔ á #·≥º+ e\¢ nÁø £e÷\qT m˝≤

n]ø£≥º>∑\T>∑T‘·THêïs√ uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î {Ï.m.|æ. nH eT+<äT\

ø£+ô|˙ nÁø£eT |ü<äΔ‘·T\qT ne\+_Û+∫, \+#ê\qT Ç∫Ã ª\÷ÁbÕHéμ nH eT+<äT

neTàø±\qT ô|+∫+~. Ä eT+<äT <Ûäs¡ì ≈£L&Ü ô|+∫` Á|üuÛÑT‘·« ì<ÛäT\ <ë«sê

yÓ’<ä ùde\+~+# yÓT&ç¬øsTT&é, yÓT&çπøsY |ü<∏äø±\ qT+∫ n~Ûø£+>± &ÉãT“\T edü÷\T

#˚dæ+~. <ëìô|’ <ëyê y˚j·T≥+‘√ Ä ø£+ô|˙ s¡÷ˆˆ2800 ø√≥¢ »]e÷Hê

#Ó*¢+#ê*‡ e∫Ã+~. Äs√>∑´ ùde\+~+#˚ ª|üdæ|òæ πøsYμ nH˚ eTs√ ø£+ô|˙

Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\≈£î n+~+∫q yÓ’<ä ùde\≈£î>±qT Áô|’y≥T s√>∑\qT+∫ edü÷\T

#ùd #ÛêØ®\ø£+fÒ m≈£îÿe #ÛêØ®\qT edü÷\T #dæ+~. <ëìô|’ <ëyê ydæ s¡÷ˆˆ425

ø√≥T¢ yÓTT‘êÔìï Ä ø£+ô|˙ qT+∫ ‹]– sêã{≤ºs¡T. »qs¡ Ÿ nyÓT]ø£Hé J$‘·;e÷

ø£+ô|˙ $Tk˛‡] sêh+˝À Á|üuÛÑT‘·« ì<ÛäT\‘√ n+< yÓ’<ä ùde\˝À <=+>∑ _\T¢\T

düèwæº+∫ &ÉãT“ rdüT≈£î+~. <ëìô|’ <ëyê y˚j·T>± Ä ø£+ô|˙ s¡÷ˆˆ375ø√≥¢

y˚Ts¡≈£î Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ »]e÷Hê #Ó*¢+#ê*‡e∫Ã+~. Á|üuÛÑT‘·«+˝À Ä ø£+ô|˙

◊<fi¢bÕ≥T ˝≤yê<M\T »s¡|ü≈£î+&Ü ìùw<Ûä+ ≈£L&Ü $~Û+#ês¡T.

bÂs¡T\≈£î uÛ≤>∑kÕ«eT´+n$˙‹ì n]ø£{≤º\qï dü+ø£\Œ+ ñ+&Ü˝Ò>±ì n+<äT≈£î mH√ï eT+∫

|ü<äΔ‘·T\THêïsTT. eTq Á|üuÛÑT‘ê«\T ô|’ô|’ Á|üø£≥q\πø |ü]$T‘·eTe⁄‘·THêïsTT ‘·|üŒ`

n$˙‹ì n]ø£{≤º\qï Äø±+ø£åø±˙, Á|üC≤Á|üjÓ÷»Hê\qT ø±bÕ&Ü\qï n_Û ≤wüø±˙

yê{ÏøÏ˝Ò<äT. πøe\+ Á|üuÛÑT‘·« n~Ûø±s¡T\ <ë«sêH˚ n$˙‹ì n]ø£{≤º\ì

Á|üj·T‹ï+#·≥+ e\¢ Á|üjÓ÷»q+ ñ+&É<äT. n$˙‹ô|’ b˛sê≥+˝À kÕe÷q´

bÂs¡T\qT uÛ≤>∑kÕ«eTT*ï #˚j·÷*. n$˙‹ n]ø£{º&ÜìøÏ b˛sê&çq yê]øÏ

e´øÏÔ>∑‘·+>± ˝≤uÛÑ+ #˚≈£îπs˝≤ dü+kÕú>∑‘· @sêŒ≥¢qT #·≥ºã<äΔ+>± #˚j·÷*. á

#·≥º$#ês¡D |üPs¡ÔsTT Hê´j·T+ n+<+<äT≈£î Á|ü‘´ø£ @sêŒ≥T #j·÷*. Ç+‘·e÷Á‘·+

Á|üj·T‘·ï+#ùdÔ m+‘·{Ï dü‘·Œ¤*‘ê\T ekÕÔjÓ÷ nyÓT]ø± nqTuÛÑe+ #ÓãT‘√+~.

n˝≤+{Ï |ü<äΔ‘·T\qT Á|üyXô|fÒº+‘·es¡≈£î Á|üC≤<ÛäHêìï n$˙‹|üs¡T\T ìdæ‡>∑TZ>±

<√#·T≈£î+≥÷H ñ+{≤s¡T.

* * *

156


n$˙‹ì, bÕ\q˝À n\dü‘ê«ìï m<äTs=ÿH˚+<äT≈£î eT÷&ÉT #·{≤º\qT

rdüT≈£îsêyê\ì sêh eT+Á‹es¡Z+ Ç{°e\ ìs¡ísTT+∫q≥T¢>± yês¡Ô §#êÃsTT. Á|üuÛÑT‘·«

XÊK\ dü+düú\ $~Ûìs¡«Vü≤D˝À »yêãT<ëØ‘·Hêìï ô|+#+<äT≈£î z #·{≤ºìï ‘e≥+,

n$˙‹ |üs¡T\T>± ‘˚*q n~Ûø±s¡T\, ñ<√´>∑T\ ÄdüTÔ\qT Á|üuÛÑT‘·« kÕ«BÛq+

#˚ùd+<äT≈£î M\T>± #·{≤ºìï rdüT≈£îsêe&É+— Á|üuÛÑT‘·« ø±+Á{≤≈£îº\˝À, f…+&És¡¢

C≤Ø˝À nÁø£e÷\qT n]ø£fÒº+<äT≈£î ø=ìï ø=‘·Ô ìã+<Ûäq*ï Á|üyXô|≥º&É+` á

eT÷&ÉT #·s¡ \qT #|ü≥ºqTqï≥T¢ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£{Ï+∫+~. bÕ\q˝À n$˙‹ düs¡«Á‘ê

yê´|æ+∫ ñqï dü+>∑‹ n+<ä]ø° kÕ«qTuÛÑey˚T. á |ü]dæú‘·T\˝À n$˙‹ì

m<äTs=ÿH+<äT≈£î m˝≤+{Ï #·s¡ \T rdüT≈£îHêï dü+‘√wüyT. nsTT‘ n$ @ yTs¡≈£î

\+#ê\qT ì\e]+#·>∑\eqï< Á|üXï. á n$˙‹ uÛ≤>√‘êìï ø=+#Ó+ ˝À‘·T>±

|ü]o*<ë›+.

n$˙‹ô|’ $»j·÷\T

n$˙‹ì düeTs¡ú+>± m<äTs=ÿyê\+fÒ \+#ê\T u…&É<ä ‘·–Z+#·≥+˝À Ç{°e\

kÕ~Û+∫q $»j·÷\qT n<Ûä j·Tq+ #dæ, yê{Ï qT+∫ ø=ìï bÕsƒê\qT Hs¡TÃø√yê*.

n$˙‹ @jT XÊK˝À¢, ùde˝À¢ $Xè+K\+>± ø=qkÕ>∑T‘√+<√ |ü]o*+∫ n+<äT≈£î

ø±s¡D≤\qT nH˚«wæ+#ê*. nìï+{Ï˙ $T+∫ n$˙‹øÏ bÕ\Hêe´edüú m˝≤

ø=eTTàø±k Ô+<√, n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\ MT<ä eTq sê»ø°j·÷\T m˝≤ ì\ã&ç ñ

HêïjÓ÷ ns¡ú+ #düTø√yê*. \+#ê\qT ‘·–Z+#·≥+˝À >=|üŒ $»j·÷\T kÕ~Û+∫q

s¡+>∑+ f…* ø£eT÷´ìπøwüqT¢. |ü<fi¢ÁøÏ‘·+ ø=‘·Ô bò qT ø±yê\Hêï, ñqï bò qTqT

eTs√ Ç+{ÏøÏ e÷sêÃ\Hêï, bò qT |üì#j·Tø£b˛‘ dü]#j·÷\Hêï $ìjÓ÷>∑<ës¡T&çøÏ

eTT#ÓÃeT≥\T |üfÒº$. m+‘√ø±\+ |ü&ç>±|ü⁄\T, \+#ê\T, y~Û+|ü⁄\T n+<ä]ø°

nqTuÛÑeyT. n˝≤+{Ï~ >∑‘· Äs¡T dü+e‘·‡sê\˝À nqTVü≤´yÓTÆq e÷s¡TŒ˝§#êÃsTT.

ø=‘·Ô bò qT ø±yê\+fÒ Ç|ü&ÉT ∫{Ï¬ø˝À kÕ<Ûä eTe⁄‘√+~. m˝≤+{Ï \+#·eT÷

sê»ø°j·T dü+ø£\Œ+‘√H˚

n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥º!

qe+ãs¡T 3, 2003


157

Çe«≈£î+&ÜH˚ bò˛qT ô|{Ïº+#·T ø√e#·TÃ. ˇø£|ü&ÉT yÓTTu…’˝Ÿ bò˛qT\T πøe\+

dü+|üqTï\πø n+<äTu≤≥T˝À ñ+&É>±, Ç|ü&ÉT m+<äs√ kÕe÷qT´\÷ yê{Ïì ñ

|üjÓ÷–+#·T ≈£î+≥THêïs¡T. ùde\T yÓTs¡T>∑T|ü&ÉT‘·THêïsTT. <Ûäs¡\T ‘·>∑TZ‘·THêïsTT.

á yÓTT‘·Ô+ e÷s¡TŒq≈£î ø±s¡D+ b˛{°ì ô|+#·≥+. f……*bò q¢ s¡+>∑+˝À >∑‘·+˝À

Á|üuÛÑT‘·« ø£+ô|˙øÏ >∑T‘êÔ~Û|ü‘· + ñ+&~. …’ôdqT‡` |ü]à≥T` ø√{≤sê»´+ neT\T˝À

ñ+&˚~. ø=‘·Ô f…*bò qT |ü]ø£sê\qT ‘·j·÷s¡T#˚j·÷\Hêï n+<äT≈£î …’ôdqT‡\

nedüs¡+ ñ+&~. |ü]ø£sê\≈£î –sêø° ñHêï, yê{Ïì n<äq+>± ñ‘·Œ‹Ô #j·÷\+fÒ

nqTeT‘·T\T nedüs¡eTjT´$. Ç˝≤ n˙ï Á|üuÛÑT‘·« ìj·T+Á‘·D˝À ñ+&É≥+‘√

n&ÉT>∑&ÉT>∑THê n$˙‹ sê»´y˚T˝Ò~. Ä >∑T‘êÔ~Û|ü‘ê´ìï ‘=\–+#·≥+,

…’ôdqT‡`|ü]à≥T sêC≤´ìï #ê˝≤ yTs¡≈£î n+‘·+ #j·T≥+, Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq b˛{°ø√dü+

dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ô>∑\ dü+düúqT @sêŒ≥T #j·T≥+, ô|≥Tºã&ÉT\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+`

e+{Ï #·s¡ \e\¢ f…*bò q¢ $wüj·T+˝À n$˙‹ #ê˝≤ yTs¡≈£î ‘·–Z+~.

ùde\˝À n$˙‹ ‘·>∑Z≥+ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ ¬s’˝Ò« ]»πs«wüHé kÂø£s¡´+,

bÕdüTb˛s¡Tº\T eT+pØ eT+∫ ñ<ëVü≤s¡D\T, ˇø£|ü&ÉT <ä÷s¡Á|üj·÷D≤ìøÏ ¬s’ À¢

]»s¡T« #düTø√yê\+fÒ $|üØ‘·eTsTTq j·÷‘·q, \+#ê\u…&É<ä ñ+&$. Ç|ü&ÉT

ø£+|üP´≥Øø£s¡D‘√ Á|ü‹ kÕe÷qT´&ÉT ø=ìï ì$TcÕ\˝À ]»πs«wüHé #˚sTT+#·T

ø√>∑\T>∑T‘·THêï&ÉT. ˇø£y˚fi¯ nìï d”≥T¢ uÛÑØÔ nsTTb˛‘˚ yÓsTT{Ÿ *düTº À mH√ï

kÕúq+˝À ñHêï&√ yÓ+≥H ‘Ó\Tk Ô+~. Ä<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ $C≤„Hêìï dü~«ìjÓ÷>∑+

#düTø√e≥+— Á|üj·÷D°≈£î\qT Çã“+<äT\≈£î >∑T]#j·T ≈£î+&Ü bÕ\q|üs¡+>± ø=ìï

C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√e≥+ á yÓTs¡T>∑T<ä\≈£î ø±s¡D≤\T. bÕdüTb˛s¡Tº\ $wüj·T+˝Àq÷

n$˙‹ u≤>± ‘·–Z+~— bÂs¡T\≈£î kÂø£s¡ + ô|]–+~. me]˙ nÁXsTT#·≈£î+&ÜH

Hê\T¬>’<äT yêsê\˝À bÕdüTb˛s¡Tº Ç+{ÏøÏ n+<äT‘√+~. ø£+|üP´≥Øø£s¡D‘√ bÕ≥T

bÕdüTb˛s¡Tº $uÛ≤>∑+ |üìrs¡TqT yÓTs¡T>∑T|üs¡Tdü÷Ô mH√ï #·s¡ \T rdüTø√e≥+‘√

\+#ê\ u…&É<ä Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.

Çø£ sêh+ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ ø=Hïfi¢ ÁøÏ‘·+ eTTìdæbÕ*{°\˝À bÂs¡Vü≤≈£îÿ\

|üÁ‘ê\qT (dæ{Ï»Hé #ês¡ºs¡T¢) neT\T #j·T≥+‘√` »qq, eTs¡D dü]º|òæπø≥¢ e+{Ï

ùde\≈£î dü+ã+~Û+∫ n$˙‹ u≤>± ‘·–Z+~. n˝≤π> Ç+{Ï j·T»e÷H dü«j·T+>±

|üqTï eT~+|ü⁄ #düT≈£îì ÄdæÔ|üqTï ø£fÒº M\Tø£*Œ+#·≥+‘√ n$˙‹ ‘·–Z+~— q>∑sê\

158


Ä<ëj·T+ ô|]–+~. Ç˝≤ »yêãT<ëØ‘·Hêìï ô|+#˚+<äT≈£î ì]›wüº #·s¡´\qT

rdüTø√e≥+, ø=ìï düŒwüºeTsTTq Á|üe÷D≤\qT ìwüŒø£åbÕ‘·+>± bÕ{Ï+#·≥+e\¢

\+#ê\T ‘·–Zb˛j·÷sTT. nsTT‘ bÂs¡Vü≤≈£îÿ\ |üÁ‘ê\THêï` Ç|üŒ{Ïø° Ç+{Ï ìsêàD+

bÕ¢HéqT ÄyÓ÷~+#·≥+˝À \+#ê\T ‘·>∑Z Ò<äT. @<√ ˇø£ e+ø£q j·Tø£åÁ|üXï\T ydæ

bÂs¡TDÏï y~Û+# neø±X+, ìsêàD≤ìï ì*ù| n~Ûø±s¡+ dæã“+~øÏ ñ+&É≥+‘√

>∑èVü≤ ìsêàD≤ìøÏ bÂs¡T\T >∑‹ Òì |ü]dæú‘·T\˝À \+#ê\T düeT]Œ+#·Tø√e\dæq

|ü]dæú‹ Ç|üŒ{Ïø° ñ+~. @<Ó’Hê yê´bÕsêìï ÁbÕs¡+_Û+#ê\+fÒ yêDÏ»´|üqTï\

XÊK˝À qyÓ÷<äT #düTø√e&É+ ‘·|üŒìdü]. Á|üdüTÔ‘·+ \+#·+ Çe«ì< ù|s¡T qyÓ÷<äT

#düTø√ì |ü]dæú‹ á XÊK˝À yê´|æ+∫ ñ+<äq&ÜìøÏ düŒwüºyÓTÆq ñ<ëVü≤s¡D\THêïsTT.

nu≤ÿØ XÊK˝À n$˙‹ ø=qkÕ>∑T‘·÷H ñ+~. <ë<ë|ü⁄ 8000 eT<ä + <äTø±D≤\

qT+∫ @{≤ ø±ø£ bÕ]ÁXÊ$Tø£ n\ÿe÷ Ÿ, Ç‘·s¡ |ü<ësêú\ ìj·T+Á‘·D ù|s¡T‘√

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T #‘·T\T e÷s¡T‘·THêïsTT. n+<äTπø nu≤ÿØ XÊK˝À õ˝≤¢ n~Ûø±s¡T\

ã~© ø√dü+ πs≥T s¡÷ˆˆ25 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\ <ëø± |ü\T≈£î‘√+<äì $ìøÏ&ç. Çø£

25 @fi¢ ÁøÏ‘·yT ¬s’‘·T\ ÄdæÔ Vü≤≈£îÿqT qyÓ÷<äT#ùd |ü{≤º<ës¡T bÕdüT |ü⁄düÔø±\

|ü+|æD°øÏ @sêŒ≥T¢ #dæHê á Hê{Ïø° #ê˝≤eT+~øÏ n$ n+<äH Ò<äT. n$ n+~q

¬s’‘·T˝À¢q÷ \+#·+ Çe«≈£î+&Ü bÕdüT|ü⁄düÔø±\T eTT{Ïºqyêfi¯ó¢ #ê˝≤ ns¡T<äT>±

ø£ì|ækÕÔs¡T.

ø=ìï XÊK\˝À Ä<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£ $C≤„Hêìï Á|üyXô|{ÏºHê \+#ê\ u…&É<ä

‘·>∑Z˝Ò<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eTq sêh+˝À uÛÑ÷$T ]ø±s¡T¶\qT nìï ]õÁùdºwüHé

ø±sê´\j·÷\˝ÀqT ø£+|üP´≥Øø£]+#ês¡T. nsTTHê uÛÑ÷$T neTàø±\qT qyÓ÷<äT

#ùd≥|ü&ÉT ÄqyêsTTr>± ô|<ä›jÓT‘·TÔq \+#·+ Çe«e\dæ ek Ô+~. ôd+Á≥ Ÿ

m¬ø’‡CŸ, ø£düºyéT‡ XÊK\˝À n$˙‹øÏ n+‘˚˝Ò<äT. Á|ü‹ ∫qï, eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹

bÕ]ÁXÊ$Tø£y˚‘·ÔqT Äj·÷ XÊK\ n~Ûø±s¡T\T y˚~Û+#·&É+ e÷eT÷˝Ò. n$˙‹

ø=ìï ùde\˝À ‘·>∑T ZeTTK+ |ü{Ï ºHê, eT¬sH√ï s¡+>±\˝À ìsê≥+ø£+>±

ø=qkÕ>∑T‘√+~. Ç+<äT≈£î eT÷\ø±s¡D+ sê»ø°j·÷\T yê´bÕs¡eTj·T+ ø±e&É+.

ìC≤ìøÏ n$˙‹ e\¢ m≈£îÿe uÛ≤>∑+ &ÉãT“eTTfÒº~ n~Ûø±s¡T\≈£î, ñ<√´>∑T\πø.

sê»ø°j·÷˝À¢ n$˙‹ ñqï|ü&ÉT n$˙‹ |üs¡T\qT n<äT|ü⁄#ùd #e>±ì, ∫‘·ÔXó

~Δ>±ì Á|üuÛÑT‘ê«ì≈£î+&Ée⁄. mìïø£ À¢ nÁø£eT+>± ø√≥T¢ Ks¡TÃô|{Ïº n~Ûø±sêìøÏ


159

m>∑u≤øÏq yêfió¢ eT∞fl n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç ô|{Ïºq ô|≥Tºã&çøÏ |ü~¬s≥T¢ dü+bÕ~+#·ø£

‘·|üŒ<äT. n˝≤ ‘·eT sê»ø°j·T nedüsê\ ø√dü+ Hêj·T≈£î\T nÁø£e÷\≈£î, \+#ê\≈£î

bÕ\Œ&çq|ü&ÉT` Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ <ëìï n\TdüT>± rdüT≈£îì \+#ê\

s¡÷|ü+˝À ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T $T+>∑≥+ düVü≤»+. Á|üdüTÔ‘·+ »s¡T>∑T‘√+~ n<.

n+<äTπø eTq n$˙‹ eédüú≈£î |ü⁄Hê~ sê»ø°j·÷\T, mìïø£\ eédüú. yê{Ïì

dü]~<ä›≈£î+&Ü n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·≥+ nkÕ<Ûä +.

n$˙‹uÛ≤sêìï Á|ü»\ HÓ‹ÔMT<ä qT+∫ ‘=\–+#·≥+ ø=+‘·yTs¡¬ø’Hê kÕ<Ûä yT.

ø=ìï #·{≤º\qT rdüT≈£îe∫Ã yê{Ïì düÁø£eT+>± neT\T #ùdÔ ø=+‘·yTs¡≈£î n$˙‹

‘·>∑TZ‘·T+~. nsTT‘˚ Ç$ e÷Á‘·y˚T #ê\e⁄. ñ<ëVü≤s¡D≈£î $~Û ìs¡«Vü≤D˝À

»yêãT<ëØ‘·q+ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü‹bÕ~düTÔqï #·≥º+ <ë«sê ñqï‘·kÕúsTT ø£$T{°

ìC≤j·Tr|üs¡T\qT, düeTs¡Tú\qT Áb˛‘·‡Væ≤+∫, n$˙‹ |üs¡T\qT, ndüeTs¡Tú\qT

•øÏå+# neø±X+ ñ+~. Ä yTs¡≈£î eT+# »s¡T>∑T‘·T+~. nsTT‘ n~ dü]>±Z

neT\j˚T´+<äT≈£î ‘·–q j·T+Á‘ê+>±ìï, |ü<äΔ‘·T\qT s¡÷bı+~+#·≥+— ø£$T{°

ìcÕŒøÏåø£+>±, ìø£ÿ∫Ã>± eéVü≤]+#·≥+ #ê˝≤ nedüs¡+. n˝≤π> n$˙‹ |üs¡T\T>±

s¡TEyÓ’qyê] ÄdüTÔ\qT Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ #ùd+<äT≈£î #·≥º+ rdüT≈£îsêe&É+ nedüs¡yT.

ø±ì Á|üdüTÔ‘·+ ø√s¡Tº\˝À n$˙‹ s¡TEee⁄‘·Tqï yê] dü+K´ n‹ dü«\Œ+. n$˙‹øÏ

bÕ\Œ&ç‘ •ø£å|ü&ÉT‘·T+<äqï uÛÑj·÷ìï ì»+>± ø£*Œ+∫q|ü& Ç˝≤+{Ï #·{≤º\e\¢

|òü*‘ê\T ekÕÔsTT. Á|üdüTÔ‘·+ m+<äs√ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ MT<ä n$˙‹ Äs√|üD\T`

@ s¡ø£eTsTTq |ü]XÀ<Ûäq, $#ês¡D Ò≈£î+&Ü kÕøå±‘·TÔ eTTKéT+Á‹ <ä>∑Zπs @fi¢

‘·s¡ã&ç ì*∫b˛j·÷j·Tì yês¡Ô §#êÃsTT. m+<äs√ n$˙‹ |üs¡T\qT ø°\ø£ kÕúHê\˝À

ìj·T$T+#·&É+, @fi¯¢ ‘·s¡ã&ç yêfi¯¢ \+#ê\ u≤>√‘êìï #·÷dü÷Ô ≈£Ls√Ãe≥+

bÕ\HêqTuÛÑe+ ñqïyês¡+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. n˝≤+≥|ü&ÉT n$˙‹ ìs√<Ûäø£

j·T+Á‘ê+>∑+ πøe\+ ø=~›eT+~ ∫s¡T ñ<√´>∑T\MT<ä ‘·q Á|ü‘êbÕìï #·÷|ü&ÉyT

‘·|üŒ ì»+>± n$˙‹øÏ ô|<ä›jÓT‘·TÔq bÕ\Œ& n~Ûø±s¡T\MT<ä #·s¡ rdüTø√ Ò<äT.

n˝≤π> ˇø£ yfi |ü]XÀ<Ûäq #dæ, kÕøå±´\T ùdø£]+∫ ø√s¡TºeTT+<äT ì\u…{ÏºHê,

n$˙‹øÏ •ø£å|ü&É≥y˚T #ê˝≤ ns¡T<äT. n˝≤+{|ü&ÉT •ø£å |ü&É¶yêfi¯¢ ÄdüTÔ\qT

»|ü⁄Ô#ùdÔ e#Ã Á|üjÓ÷»q+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. \+#·>=+&ÉT\≈£î dü‘·«s¡+ •ø£å\T |ü&˝≤

Á|ü‘˚´ø£ Hê´j·TkÕúHê\ dü+K´ì ô|+#·≥+, n$˙‹ $#ês¡D |ü<äΔ‘·T\qT

yÓTs¡T>∑T|üs¡#·≥+, ∫‘·ÔXó~Δ‘√ \+#·>=+&ÉT\ uÛÑs¡‘·+ |ü≥º&É+ nedüs¡+.

160


ì»yÓTÆq #‘·\T ø±yê*.

ø±+Á{≤≈£îº\T, f…+&És¡¢ À ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À Hs¡ sê»ø°j·÷\ &É |ü&ÉT‘√+<äì,

mH√ï dü+<äsê“¤\˝À n~Ûø±s¡T\T, ø±+Á{≤≈£ºs¡T¢ ≈£îeTà¬ø’ÿ Á|üC≤<ÛäHêìï ¬ø’+ø£s¡ +

#düTÔHêïs¡ì, Á|üC≤|üqT\ Á|üe÷D≤\T n<Ûë«q+>± ñ+≥THêïj·Tì s√p eTq+

$+≥Tqï<. f…+&És¡¢ Usês¡T ø√dü+ nqTdü]+# |ü<äΔ‘·T\qT e÷s¡Ã≥+, n+<äT≈£î

ø=‘·Ô #·{≤ºìï rdüT≈£îsêe≥+ nedüs¡y˚T. nsTT‘˚ ì»+>± Á|üuÛÑT‘·« f…+&És¡¢ À

n$˙‹ b˛yê\+fÒ nyÓT]ø±˝À˝≤>± bÂs¡T Ò n$˙‹ì ãj·T≥ ô|fÒº+<äT≈£î M\T

ø£*Œ+#ê*. n$˙‹ |üs¡T\≈£î ø√s¡Tº\T $~Û+# qwüº|ü]Vü‰s¡+˝À`bÂs¡T\≈£î ìØí‘·

XÊ‘·+ Ä<ëj·T+ e#Ã˝≤ @sêŒ≥T¢ #j·T≥+ nedüs¡+. Ç˝≤+{Ï $q÷‘·ï |ü<äΔ‘·T\˝À

bÂs¡T\qT Áb˛‘·‡Væ≤+∫q|ü&˚ n$˙‹ì ø£≥º&ç #˚j·T>∑\+. n$˙‹ πøe\+

<äTwüŒ]bÕ\q≈£î, ≈£î[flb˛sTTq sê»ø°j·T e´edüú≈£î dü+πø‘·+ e÷Á‘·yT. MTqyTcÕ\T

…ø£ÿ ô|≥º≈£î+&Ü >∑‘êqTuÛÑyêìï, Ç‘·s¡ <XÊ\˝À $»j·T e+‘·+>± nqTdü]+∫q

|ü<äΔ‘·T\qT |ü]o*+∫, düs¡sTTq @sêŒ≥T¢ #˚ùdÔ n$˙‹ì ø£∫Ã‘·+>± n+‘·

yÓTT+~+#·>∑\+. mìïø£\ Vü≤&Üe⁄&ç e∫Ãq|ü&É ≤¢ @y√ Äsê“¤{≤\T #ùdÔ n$˙‹

‘·>∑Z<äT. n$˙‹ì ìs¡÷à*+#· ≤+fÒ Á|ü<Ûëq+>± ø±e\dæ+~ ∫‘·ÔXó~Δ, sê»ø°j·T

dü+ø£\Œ+. ìHê<ë\‘√, ø£+{Ï‘·T&ÉT|ü⁄ #·s¡ \‘√ ‘·è|æÔ |ü&É≈£î+&Ü, ∫‘·ÔX¯ó~Δ‘√,

<äè&ÛÉ dü+ø£\Œ+‘√ eTÚ*ø£ e÷s¡TŒ\ø√dü+ ø£èwæ#ùdÔH n$˙‹ eTVü≤e÷à]qT+∫

kÕeTqT´\qT s¡øÏå+#·>∑\+.

* * *


161

Ç{°e* ø±\+˝À ãj·T≥|ü&É¶ ø=ìï n$˙‹ ≈£î+uÛÑø√D≤\T, nÁø£e÷\T

e÷s¡T‘·Tqï eTq düe÷»+˝À ø=‘·Ô>± |ü⁄≥Tºø=düTÔqï düeTdü \≈£î n<ä›+ |ü&ÉT‘·THêïsTT.

Ä]úø£ dü+düÿs¡D\T neT\T #j·T{≤ìøÏ |üPs¡«+ ≈£L&Ü <X+˝À nìï s¡+>±\˝ÀqT

n$˙‹ $|üØ‘·+>± ñ+&˚~. ÄHê&ÉT n$˙‹ Á|ü<Ûëq+>±` Ä]úø£ ìs¡íj·÷\

#·T≥÷º n\T¢ø=ì ñ+&~. >∑‘·+˝À HÓ\ø=*Œq …’ôdqT‡` |ü]à{Ÿ ø√{≤ sê»´+˝À

n&ÉT>∑&ÉT>∑THê \+#·+ ÇùdÔH˚ |üqj˚T´~. z ∫qï |ü]ÁX¯eT kÕú|æ+#ê\+fÒ

#Ó|ü\]π>˝≤ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ #·T≥÷º, n~Ûø±s¡T\ #·T≥÷º Á|ü<äøÏåD\T #dæ

<äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\T düeT]Œ+#·Tø√yê*‡ e#Ã~. ∫e]øÏ e&û¶øÏ u≤´+≈£î ˝ÀqT

ø±yê\Hêï Hêj·T≈£î\≈£î q»sêHê*yê«*‡ e#˚Ã~. z |ü]ÁX¯eT˝À ñ‘êŒ<äø£

XøÏÔì ô|+#ê\Hêï …’ôdqT‡ nedüs¡eTjT´~! Ç|ü&ÉT #ê˝≤ yTs¡≈£î |ü]ÁXeT\

kÕú|üq≈£î …’ôdqT‡\T nedüs¡+ Òø£b˛e≥+‘√ Ä s¡ø£eTsTTq n$˙‹ ‘·–Z+~.

Ç|üŒ{Ïø° $$<Ûä ìj·T+Á‘·D\ ù|s¡T‘√ n$˙‹ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï e÷≥ yêdüÔe+.

nsTT‘˚ |ü]ÁX¯eT\ kÕú|üq˝À n$˙‹ |üPs¡«eT+‘·>± n&ÉT¶|ü&É≥+ Ò<äT. ˇø£

eTT&çdüs¡T≈£îqT ~>∑TeT‹ #düTø√yê\Hêï, edüTÔe⁄\qT m>∑TeT‹ #j·÷\Hêï, dæ{°

ãdüT‡ q&ÉbÕ\Hêï, ∫e]øÏ |ü+#·<ës¡>±ì, dæyÓT+≥T>±ì kı+‘· nedüsê\≈£î

ø=qTø√ÿyê\Hêï nHê&ÉT |ü]à≥¢ nedüs¡eTT+&~. n&ÉT>∑&ÉT>∑THê |ü]à≥¢ ø√dü+

ne÷´e÷´\T #Ó*¢+#·≥+ ÄHê&ÉT e÷eT÷\sTT´+~. Ä |ü]à≥T¢ ñqï yêfió¢

ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘Ô yês¡T— ìC≤j·Tr>± z yê´bÕsêH√ï, eTs√ Ä]úø£ ø±s¡ Áø£e÷H√

#|üfÒº yês¡T nqTø£åD+ qs¡ø£j·÷‘·q nqTuÛÑ$+#yês¡T. H&ÉT`#ê˝≤ es¡≈£î Ä

|ü]à≥¢≈£î ø±\+ #Ó*¢b˛e≥+‘√ Ä yTs¡≈£î n$˙‹ u…&É<ä ‘·–Z+~.

eT÷düT≈£îb˛‘·Tqï e÷sêZ\T

‘·s¡yê‹ ø±\+˝À nedüsês¡ú+ Ä]úø£ dü+düÿs¡D\qT #|ü{Ïº Ä]úø£ ìs¡íj·÷\˝À

Á|üuÛÑT‘·« bÕÁ‘·qT #ê˝≤ y˚Ts¡≈£î ‘·–Z+#ês¡T. <ë+‘√ nÁø£e÷s¡®q≈£î, n$˙‹øÏ

s¡÷|ü⁄ e÷s¡TÃø=ì

ø±≥T y˚düTÔqï n$˙‹ düsêŒ\T

&çôd+ãsY 1, 2003

162


>∑‘·+˝À ñqï düT\uÛÑ e÷sêZ\T Áø£eTÁø£eT+>± eT÷düT≈£îb˛‘·THêïsTT. H{Ïø° ôd+Á≥ Ÿ

m¬ø’‡E, ø£düºyéT‡, nu≤ÿØ, yêDÏ»´ |üqTï\T, Ä<ëj·T+ |üqTï˝≤+{Ï XÊK\˝À

n$˙‹ u…&É<ä u≤>± ñqï e÷≥ yêdüÔe+. á XÊK\˝À bÕs¡<äs¡Ùø£‘· ô|+#·≥+

ø√dü+, n$˙‹ì n<äT|ü⁄ #j·T≥+ ø√dü+ e‹Ô&ÉT\T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. <ë+‘√

|ü]dæú‘·T\T ø=+‘· yTs¡≈£î u≤>∑T|ü&ÉT‘·THêïsTT. eTq sê»ø°j·T e´edüú yÓTT‘·Ô+ >∑‘·

40 @fi¯¢˝À n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\ MT<ä ì\ã&ç+~. @<√ $<Ûä+>± ô|<ä›jÓT‘·TÔq

nÁø£e÷s¡®q #j·T≈£î+&Ü, Á|üC≤<ÛäHêìï <√|æ&û #j·T≈£î+&Ü sê»ø°j·÷ìï q&É|ü≥+,

mìïø£\˝À HÓ>∑Z&É+, n~Ûø±sêìï kÕ~Û+#·≥+, |ü<äe⁄\qT ì\T|ü⁄ø√e≥+ kÕ<Ûä +

ø±<äT. ìC≤ìøÏ Áø£eT+>±` sê»ø°j·T+˝À Ç˝≤+{Ï nÁø£eT Ks¡TÃ, &ÉãT“ nedüs¡+

ô|]–b˛‘√+~. n˝≤π> sê»ø°j·T+˝À ]düTÿ ≈£L&Ü ô|]–+~. >∑‘·+˝À @ø£bÕØº

bÕ\q ñqï|ü&ÉT ¬>\T|ü⁄ z≥eTT\T eTT+<äT>±H ìs¡ísTT+#·≥+ kÕ<Ûä eTjT´~.

Ç|ü&ÉT Á|ü‹ sêh+˝Àq÷ rÁeeTsTTq sê»ø°j·T b˛{° ñ+~. ø±ã{Ïº ìjÓ÷»ø£es¡Z

kÕúsTT˝À>±ì, sêh+ yÓTT‘·Ô+˝À >±ì mes¡T ¬>\TkÕÔs√ ø£∫Ã‘·+>± }Væ≤+#·≥+

kÕ<Ûä + ø±<äT. u≤>± &ÉãT“ Ks¡TÃ ô|{ÏºHê z bÕØº ¬>\TdüTÔ+<äH qeTàø£+ Ò<äT.

<ë+‘√ sê»ø°j·T+˝À Ks¡TÃ ô|]–+~. ]düTÿ\T ≈£L&Ü ô|]>±sTT. nÁø£e÷s¡®q

>∑‘·+˝À ø£+fÒ eT]+‘·>± nedüs¡eTsTT+~. &ÉãT“ nedüs¡+ ô|s¡T>∑T‘·T+&É>±

Ä]úø£ ìs¡íj·÷\˝À Á|üuÛÑT‘·« bÕÁ‘· ‘·>∑TZ‘·÷ ek Ô+~. ø±ã{Ïº nÁø£e÷s¡®q e÷sêZ\T

eT÷düT≈£îb˛‘·THêïsTT Ç<√ $∫Á‘·yÓTÆq |ü]dæú‹. n+<äTπø n$˙‹ ≈£L&Ü Ä]úø£

ìs¡íj·÷\ qT+∫ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·|üø√ Òì Ç‘·s¡ s¡+>±\≈£î Áø£eTÁø£eT+>± bÕ≈£î‘√+~.

H˚s¡ |ü]XÀ<Ûäq, Á|üuÛÑT‘·« ìsêàD≤\T, eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\T, #·≥ºã<ä› bÕ\q,

düVü≤» eqs¡T\ n_Ûeè~Δ Çe˙ï ìs¡+‘·s¡+ @ e´edüú ÀqsTTHê Á|üuÛÑT‘·«+ #‘·T˝À¢H

ñ+{≤sTT. Ç{°e* ø±\+˝À á s¡+>±\˝À nÁø£e÷\T, n$˙‹ $|üØ‘·+>±

ô|]–b˛j·÷sTT.

ÄdüTÔ\T ø=qï|ü&ÉT #·≥ºã<äΔ+>± Vü≤≈£îÿ\T ã~© ø±yê\+fÒ Ä ø=qT>√fiqT

qyÓ÷<äT #düTø√e≥+ nedüs¡+. n+<äT≈£î kÕº+|ü⁄ &É÷´{° ù|s¡T‘√ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ

ô|<ä› jÓT‘·TÔq |üqTï ø£{≤º*. Ä |üqTï\T eTØ m≈£îÿe>± ñ+&É≥+‘√ ø=Hyês¡T

‘·≈£îÿe yÓTT‘êÔ\≈£î qyÓ÷<äT #sTT+#·Tø√e≥+, Ä $<Ûä+>± ªø√˝ÀŒ‘·Tqïμ Ä<ëj·÷ìï

ô|+#ê\ì Á|üuÛÑT‘·«+ Ä uÛÑ÷eTT\ eTÚ*ø£ $\TeqT $|üØ‘·+>± ô|+∫ |üqTï\T

ø£{Ïº+#·Tø√e≥+, |üqTï m+‘· #Ó*¢+∫Hê ]õÁùdºwüHé n~Ûø±s¡T\≈£î e÷eT÷fi¯ó¢


163

düeT]Œ+#·Tø√e≥+` Çe˙ï Á|ü»\≈£î nqTuÛÑeyT. nãT› Ÿ ø£Ø+ ‘Ó©Z |ü⁄Dé÷

nì ndü\T` qøÏ© kÕº+|ü⁄ |üÁ‘ê\H n#·TÃ ydæ Á|üuÛÑT‘·« KC≤Hê≈£î y\ ø√≥¢

s¡÷bÕj·T\T >∑+&ç ø=≥ºe#·Ãì, Ä $<Ûä+>± m+<äs√ ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘·Ôe#·Ãì ø=‘·Ô>±

nqTuÛÑe+˝ÀøÏ e∫Ã+~. Ç˝≤+{Ï nÁø£e÷\T Á|üuÛÑT‘·«+˝À, sê»ø°j·T+˝À |ü\T≈£îã&ç,

n~Ûø±s¡+ ñqï yêfi¢ n+&É‘√ e÷Á‘·yT kÕ<Ûä +. eTq sêh+˝À e÷J eT+Á‹

ø£èwüíj·÷<äyé, eTVü‰sêh˝À XÊdüq düuÛÑT´&ÉT nì˝Ÿ |òüTÀfÒ Ç|üŒ{Ïπø Ç+<äT˝À

n¬sdüºj·÷´s¡T. eTVü‰sêh˝À ñ|ü eTTKéT+Á‹ #·>∑Hé uÛÑT»ã Ÿ, e÷J eTTKéT+Á‹

$˝≤düsêyé <XŸeTTUŸ, ø£sêí≥ø£ À eT] ø=+<äs¡T ô|<ä› Hêj·T≈£î\≈£î á ≈£î+uÛÑø√D+‘√

dü+ã+<ÛäeTT+<äì Äs√|üD\T edüTÔHêïsTT. eTT+u≤sTT q>∑s¡+˝À ìqï yÓTTqï{Ï

<ëø± b˛©düT ø£$TwüqsY>± |üì#dæq ÄsY.j·Tdt.Xs¡à, eTVü‰sêh˝À ì|òü÷ $uÛ≤>∑+

◊.õ.>± |üì #dæ n¬sdüºsTTq l<ÛäsY, yêù|òT, <Ûës¡$ Hs¡|ü]XÀ<Ûäø£ $uÛ≤>∑+ n~Ûø±]

~©|t ø±eT‘Y, eT¬s+<äs√ b˛©düT n~Ûø±s¡T\T á <ës¡TD Hs¡+˝À ≈£îeTàø£ÿj·÷´s¡ì

Ä<Ûësê\T <=]ø±sTT. sêJyé >±+BÛ Á|üuÛÑT‘·«+ uÀbò sY‡ ø=qT>√\T˝À s¡÷ˆˆ64ø√≥¢

s¡÷bÕj·T\ ø£$TwüqT¢ |ü⁄#·TÃ≈£î+<äH Äs√|üD 1989˝À ø±+Á¬>dt bÕØº z≥$TøÏ

ø±s¡DeTsTT+~. n˝≤+{Ï~ z e÷eT÷\T Hs¡düTÔ&ÉT kÕ«s¡Δsê»ø°j·T Hêj·T≈£î\,

\+#·>=+&ç n~Ûø±s¡T\ n+&É‘√ y\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\qT ne©\>± ¬ø’+ø£s¡ +

#˚j·T>∑*>±&É+fÒ n$˙‹ dü«s¡÷|ü+ >∑‘· ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\˝À m˝≤ e÷]+<√

eTq≈£î ns¡úeTe⁄‘·T+~.

;Vü‰sY≈£î #Ó+~q s¡+õ‘Y dæ+>¥ n*j·÷dt ≈£îe÷sY düTeTHé dæ+>¥ nH Á|üãT<äTΔ&ÉT

Ç{°e\ Á|ü‹cÕ‘·àø£eTsTTq ◊.◊.m+.\ ñeTà&ç Á|üyX |üØø£å |üÁ‘ê\qT yÓ\¢&ç

#dæq dü+|òüT≥q dü+#·\q+ düèwæº+∫+~. dæ._.◊.øÏ <=]øÏq Ä<Ûësê\ Á|üø±s¡+

n‘·&ç eTTsƒê #ê˝≤ @fió¢>± mH√ï Á|üXï |üÁ‘ê\qT yÓ\¢&ç #dæ neTTà≈£î+{À+<äì,

n‘·&ç nÁø£e÷s¡®q @{≤ 100 ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ es¡≈£î ñ+<äì ‘Ó\Tk Ô+~!

nìï+{Ï $T+∫ n‘·&ç \ø£å + bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´&Ó’ n~Ûø±s¡+˝À ≈£Ls√Ãe&ÉeT≥!

eTq n<äèwü º+ ø=B› |ü≥Tºã&Ü¶&ÉT ø±ì ˝Òø£b˛‘˚ @ πø+Á<ä eT+Á‹>±H√,

eTTKéT+Á‹>±H√ á ã&Ü H˚s¡düTÔ&ÉT ø=~› dü+e‘·‡sê\˝À <äs¡Ùq$T#˚Ãyê&ÉT.

Hs¡#·]Á‘·≈£î, nÁø£e÷s¡®q≈£î, sê»ø°j·÷\≈£î eT<Ûä qTqï n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûëìï

s¡+õ‘Y dæ+>¥ ñ+<ä+‘·+ eTs√e÷s¡T ã≥ºãj·T\T #k Ô+~. yÓTÆì+>¥ ©E\T

Ç|æŒ+#·≥+˝À kÕj·T+ #kÕÔqì \+#·+ rdüT≈£î+≥÷ M&çjÓ÷ ¬øyÓTsê kÕø£å +‘√

164


|ü≥Tºã&É¶ πø+Á<ä eT+Á‹, #·rÔdt>∑&Ûé sêh+˝À ã&ÜH‘·, ~©|tdæ+>¥ E<yé dü+>∑‹

eTq+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<˚. E<˚yé, ã+>±s¡T ˝ø£åàDY˝≤+{Ï yês¡T kÕøå±´\‘√

|ü≥Tºã&Ée#·TÃ. ø±ì q÷{ÏøÏ 90 eT+~ Hêj·T≈£î\T @<√ˇø£ s¡÷|ü+˝À &ÉãT“

|ü⁄#·TÃ≈£î+≥THêïs¡ì, Òø£b˛‘˚ eTq sê»ø°j·T+, mìïø£\T q&Éeeì n+<ä]ø°

‘Ó\TdüT. ø=+<äs¡T ãVæ≤s¡+>∑+>±, |ü≥Tºã&˚ ≤ eTT&ÉT|ü⁄\T |ü⁄#·TÃ≈£î+≥T+&É>±,

eT]ø=+<äs¡T #ê˝≤ >√|ü +>± me]ø° <=s¡ø£≈£î+&Ü &ÉãT“ edü÷fió¢ #düTÔHêïs¡T.

nÁø£e÷s¡®q |ü<äΔ‹˝À ‘&Ü ‘·|üŒ, n$ ˙‹ sê»ø°j·T+˝À ‘&Ü Ò Òe⁄.

ìC≤ìøÏ eTq<X+˝À Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·«eT÷ n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\ MT< ì\ã&ç

ñ+~. ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\T, Hêj·T≈£î\T ìC≤j·TrøÏ e÷s¡Tù|s¡T>± ì\ã&ÉT‘·Tqï

yês¡THêïs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î πøs¡fi eTTKéT+Á‹ m.¬ø.Ä+{Àì, |ü•ÃeT u…+>± Ÿ

eTTKéT+Á‹ ãT<äΔ<yé uÛÑ{≤º#ês¡ , e÷J Ä]úø£eT+Á‹ eTH√àVü≤Hé dæ+>¥, e÷J

$<äT´‘Y eT+Á‹ düTπswtÁ|üuÛÑT, ñ|ü Á|ü<Ûëì m Ÿ.¬ø.n<ë«ì, eT+Á‘·T\T ns¡TDYXÖ],

ns¡THéC…’{°¢ ˝≤+{Ïyê] ìC≤j·Tr $wüj·T+˝À me]ø° nDTe÷Á‘·+ ≈£L&Ü

dü+<Vü≤+ Ò<äT. ìC≤j·Tr|üs¡T\T ñqï XÊK\˝À, Á|üuÛÑT‘ê«\˝À ≈£L&Ü n$˙‹

$Xè+K\+>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï e÷≥ yêdüÔe+. ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT ìC≤j·Tr>± ñ

Hêï, eTq sê»ø°j·T eéùdú n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\MT<ä ˙\ã&É¶ ø±s¡D+>± á

}_˝À+∫ ‘·|üø√e≥+ me]ø° kÕ<Ûä + ø±e≥+ Ò<äT.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î qe+ãs¡T 19e ‘Bq πøs¡fi˝Àì msêï ≈£îfi+ q>∑s¡+˝À e÷J

eTTKéT+Á‹, eè~Δ ø±+Á¬>dt sê»ø°j·TT&ÉT ø£s¡TD≤ø£s¡Hé z ô|<ä› Á|ü<äs¡Ùq

ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Ä Á|ü<äs¡Ùq düuÛÑ≈£î ø£˙dü+ s¡÷ˆˆ10 ø√≥¢ ô|’q Ks¡ÃsTT+<äì

n+#·Hê. bıs¡bÕ≥Tq>±ì, ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√>±ì Ä düuÛ≤ ÁbÕ+>∑D+˝ÀøÏ mes¡sTTHê

Á|üX‚•+∫Hê, yê]øÏ uÛÀ»q+ ≈£L|üq¢‘√ bÕ≥T ˇø=ÿø£ÿ]ø° s¡÷ˆˆ150 q>∑<äTqT

nø£ÿ&çø£ø£ÿ& Ç#êÃs¡T! Çø£ #ê˝≤eT+~ì <ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ ‘·s¡*+#·{≤ìøÏ,

øÏsêsTT »Hêìï düMTø£]+#·{≤ìøÏ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ Ks¡ÃsTT+~. Ç+‘·ø° Ä düuÛÑ

\ø£å + @$T{≤ nì ÄsêrùdÔ n+<äT˝À Á|üC≤dü+πøåeT+>±ì, »HêìøÏ |üìø=#Ã

dü+<X+ >±ì, sê»ø°j·÷ìï eT]+‘· dü+|üqï+ #ùd n+XÊ\T>±ì @MT Òe⁄.

πøe\+ m.¬ø.Ä+{À˙ì eTTKéT+Á‹ |ü<ä$ qT+∫ ~+#·≥+, ø£s¡TD≤ø£s¡HéqT Ä

>∑<Ó ›MT<ä ø£˙dü+ ø=+‘·ø±\eTsTTHê ≈£Ls√Ãu…≥º&É+, n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT

eTTs¡∞<Ûäs¡HéqT, ≈£îe÷¬sÔ |ü<äà»qT ø±uÀjT eTVü‰Hêj·T≈£î\T>± ∫Á‹+#·≥+ e÷Á‘·yT


165

Ä düuÛÑ \øå±´\T. n+‘·ô|<ä› jÓT‘·TÔq q\¢<ÛäHêìï Ks¡TÃ ô|{Ïºq|ü&ÉT n+‘·≈£î |ü~

¬s≥T¢ nÁø£e÷s¡®q #j·Tø£b˛‘ sê»ø°j·T+ q&Ée<äT. πøe\+ düuÛÑ≈£î rdüT≈£îsêe&Üìπø

‘·\dü] Ks¡TÃ 300`400 s¡÷bÕj·T\T ñqï|ü&ÉT, πs|ü⁄ z≥T¢ ysTT+#·Tø√yê\+fÒ

m+‘· Ks¡Ãe⁄‘·T+<√ n+#·Hê yj·Te#·TÃ Bqï+‘ê ‘·≥Tºø=ì ì\ã&Ü\+fÒ Ä+{Àì

eT+Á‹esêZìøÏ m+‘·{Ï ~q~q >∑+&ÉyÓ÷ }Væ≤+#·Tø√e≥+ ø£wüº+ ø±<äT. n+<äTπø

n$˙‹, nÁø£e÷s¡®q, ìs¡+‘·s¡ ≈£îÁ≥\T, yê{Ïì ‘·≥Tº≈£îH XøÏÔ, ø£+&Éã\+ n+&É,

Hs¡düTÔ\ Á|üyTj·T+ Ò≈£î+&Ü eTq sê»ø°j·T+ q&Ée<äT. Ä]úø£ dü+düÿs¡D\ ù|s¡T‘√

n$˙‹øÏ ø=ìïe÷sêZ\qT eT÷ùddæHê, eT]+‘· Á|üe÷<äø£s¡eTsTTq, düe÷C≤ìøÏ

Vü‰ì#ùd e÷sêZ\T ‘Ós¡T#·Tø√ø£ ‘·|üŒ<äT. n+<äTπø Á|üdüTÔ‘· |ü<äΔ‹˝À sê»ø°j·T+

q&É∫qHêïfió¢ ‘Ó©Z ˝≤+{Ï yêfi¢ ‘Ó>∑Te‘√ kÕº+|ü⁄\ ≈£î+uÛÑø√D≤\T, s¡+J‘Y dæ+>¥

˝≤+{Ï yês¡T. &ÉãT“≈£î Á|ü‹|òü\+>± #ùd |üø£åbÕ‘· ìs¡íj·÷\T ‘·|üŒe⁄.

e÷s¡TŒ kÕ<Ûä y˚T

eTq sê»ø°j·T eédüú À nÁø£e÷s¡®q, Hs¡düTÔ\ bÕÁ‘·, kÕe÷qT´\qT @<√

ˇø£ $<Ûä+>± e+∫+∫ düMTø£]+#·{≤ìøÏ ≈£î\eT‘ê\ Á|üyTj·T+ $&ÉBj·Tsêì

n+‘·sê“¤>±\j·÷´sTT. ø±ãfÒº Ç|ü&ÉT eT<Ûä Á|ü<XŸ, #·rÔdt>∑&Ûé, sê»kÕúHé, &Ûç©¢\˝À

»]π> mìïø£\˝À mes¡T¬>*∫Hê ‘˚&Ü ñ+&É<äT. á |ü+<Ó+˝À ¬>*#˚yês¡T

nÁø£e÷s¡®q≈£î ñ$«fiSfls¡T‘·T+&É>±, z&yês¡T ô|≥Tºã&ç eè<∏ë nsTT+~>∑<ë nì

~>∑T\T |ü&ç, eT∞fl mìïø£\T e∫Ãq|ü&ÉT n~Ûø±s¡+ kÕ~Û+#·≥+ m˝≤>± nì

|ü<∏äø±\T yj·T≥+, á˝À>± bÕØº\T e÷] >∑<Ó›HÓπøÿ Á|üj·T‘êï\T #j·T≥+` Çe˙ï

wüsê e÷eT÷ Ò. Ç~ πøe\+ <√|æ&û#˚ùd Vü≤≈£îÿ ø√dü+ »]π> b˛sê≥y˚T>±ì,

<√|æ&ûì Äù|+<äT≈£î »]π> Á|üj·T‘·ï+ ø±<äT. Á|üdüTÔ‘·+ ñqï mìïø£\ eédüú

ø=qkÕ–q+‘· es¡≈£î Ä≥>±fi¢ e÷πsŒ ‘·|üŒ, Ä≥ ìj·Te÷\T e÷Á‘·+ e÷s¡e⁄.

mes¡T ¬>*∫Hê ìs¡+‘·s¡+ z&~ Á|ü»\T e÷Á‘·yT. mìïø£\ eédüúqT düeT÷\+>±

e÷]Ã... &ÉãT“ Ks¡TÃ, Hs¡ #·]‘·T\ nedüs¡+, ≈£î\düMTø£s¡D\T Ò≈£î+&Ü mìïø£jT´

|ü<äΔ‘·T\qT Á|üyXô|{Ïºq|ü&ÉT— ìC≤j·Tr>± n~Ûø±s¡+˝À ø=qkÕπ> |ü]dæú‘·T\T

ø£*Œ+∫q|ü&ÉT e÷Á‘·yT eTq mìïø£\e\¢ eT+∫ bÕ\q \_ÛdüTÔ+~. »s¡T>∑T‘·Tqï

>±s¡&û, ø=qkÕ>∑T‘·Tqï <√|æ&û »qkÕe÷Hê´ìøÏ ns¡ΔeTsTTq|ü& mìïø£\ eédüú À

eTÚ*ø£ e÷s¡TŒ\T kÕ<Ûä eTe⁄‘êsTT.

* * *

166


n$˙‹ì >∑T]+∫ s√p @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À eTq+ #·]ÃdüTÔHêï+.

|üÁ‹ø£\˝À n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ |üÁ‹ø± o]¸ø£\T edüTÔHêïsTT. n$˙‹øÏ e´‹πsø£+>±

Á|ü‹ bÕØº. bÂs¡ düe÷»+˝Àì Á|ü‹ dü+düú Äsê“¤≥+>± Á|üø£≥q\T #düTÔ+{≤sTT.

n$˙‹ì n+‘·+ #j·T{≤ìøÏ ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îqï≥T¢ Á|ü‹ Á|üuÛÑT‘·«+ Á|ü‹»„ #düTÔ+~.

n$˙‹øÏ n&ÉT¶ø£≥ºy˚j·T&ÜìøÏ ‘êeTT #˚düTÔqï Á|üj·T‘êï\qT n$˙‹ ìs√<Ûäø£

dü+düú\≈£î #Ó+~q n~Ûø±s¡T\÷ ‘·s¡#·T @ ø£s¡Te⁄ ô|&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. nsTTHê

n$˙‹ $Xè+K\+>± ø=qkÕ>∑T‘·÷H ñ+~. \+#ê\T Ò≈£î+&Ü @ |ü »s¡>∑≥+

˝Ò<äT. \+#· >=+&ç‘·HêìøÏ eT÷\ø±s¡D+ eTq Á|ü»\˝À HÓ’‹ø£ $\Te\T

ø=s¡e&É≥yTqì ø=+<äs¡T #düTÔqï yê<äq ndü+ã+<äΔyÓTÆq<. eTq <X+˝À q÷{ÏøÏ

90 eT+~ Á|ü»\T Ç|üŒ{Ïø° ‹ ìj·Te÷\≈£î ø£≥Tºã&ç Jeq j·÷Á‘· kÕ–düTÔHêïs¡T.

dü>∑≥T uÛ≤s¡rj·TT&ÉT Ç‘·s¡T\ kıeTTàqT Ä•+#·&Éì, |üs¡ <ÛäHêìï bÕ|ü+>±

uÛ≤$kÕÔ&Éì, ˙‹>± ã‘·T≈£î‘ê&Éì mH√ï dü+<äsê“¤ À¢ s¡TEesTT+~. dü+|üqTï˝À¢,

ñ<√´>∑T˝À¢, n~Ûø±s¡T˝À¢, sê»ø°j·THêj·T≈£î˝À¢ #ê˝≤eT+~ @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À

n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡ì ø=+<äs¡T yê~+#·e#·TÃ. ø±˙ Ä esêZ\˝Àq÷ #ê˝≤

eT+~ ìC≤j·Tr|üs¡T\THêïs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Ç{Ïe*<ëø± πø+Á<ä $<äT´‘Y XÊK

eT+Á‹>± |üì#dæq düTπswt Á|üuÛÑT ìø£ÿ∫Ã>±, ìC≤j·Tr>± e´eVü≤]+∫q e´øÏÔ,

˙‹, ìC≤j·Tr\≈£î n+øÏ‘·eTsTTqyês¡T n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+˝ÀqT m+<äs√ ñ

Hêïs¡T. ìC≤ìøÏ sê»ø°j·÷˝À¢ Á|üy•+#yê]˝À Ò<ë ñ<√´>±˝À¢ #πsyê]˝À #ê˝≤

eT+~øÏ yÓTT<ä{À¢ dü<ëXj·÷\T, dü<äT<›XÊ\T ñ+{≤sTT. ø±˙ Ä ‘·s¡yê‘ ¬s+&ÉT

$wüj·÷\T yê]øÏ uÀ<Ûä|ü&É‘êsTT. H{Ï eTq sê»ø°j·÷˝À¢ ìC≤j·Tr‘√ eTqT>∑&É

kÕ–+#·≥+ nkÕ<Ûä +. sê»ø°j·÷\T q&Éyê\+fÒH˚ n$˙‹ nedüs¡eTsTT+~.

nÁø£e÷s¡®q Ò≈£î+&Ü, …ø£ÿ≈£î $T+∫ Ks¡TÃ #j·T≈£î+&Ü, ndüàBj·TT\≈£î n+~q+‘·

<√∫ô|≥º≈£î+&Ü n~Ûø±s¡ Áø°&É À ¬>\Tbı+<ä≥+ nkÕ<Ûä +. n+<äTHê Á|ü<Ûëq bÕØº\≈£î

sê»ø°j·T+ z ô|<ä› yê´bÕs¡+>± e÷]b˛sTT+~. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T e´øÏÔ>∑‘·+>±

bÕ\≈£î\ Á|üjÓ÷»ø£‘·«+˝À

ô|s¡T>∑T‘·Tqï n$˙‹@Á|æ Ÿ 21, 2003


167

ìC≤j·Tr>± ñqï|üŒ{Ïø°, n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\ MT<ä ì\ã&É¶ sê»ø°j·÷\ dü«uÛ≤yêìï

e÷πsÃ |ü]dæú‘·T˝À¢ e÷Á‘·+ yês¡T Òs¡T. Ä ~X>± yês¡T eTØ >∑{Ïº>± Á|üj·T‹ïùdÔ

|ü<äM >∑+&É+ ‘·|üŒ<äT. Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+˝À ñqïyêfi¢≈£î #·|üq ns¡úeTjT´

eTs√ $wüj·TyTeT+fÒ eédüú À ˙‹, ìC≤j·Tr\≈£î ‘·–q >∑T]Ô+|ü⁄, >ös¡e+

Òe⁄. ô|’ô|#·TÃ ìC≤sTTr|üs¡T\≈£î mH√ï m<äTs¡T<Óã“\T, |üsêuÛÑyê\T, Çã“+<äT\T

‘·|üŒ&É+ ˝Ò<äT. n$˙‹|üs¡T\≈£î •ø£å|ü&Éø£ b˛>± yê]øÏ dü+|ü<ä, n~Ûø±s¡+,

|ü\T≈£îã&ç, Vü≤√<ë düeT≈£Ls¡T‘·THêïsTT. eT+∫ e\¢ ˝≤uÛÑ+ ø£Hêï Çã“+<äT\T.

n$˙‹ e\¢ •ø£å Òø£b˛>± Á|üjÓ÷»Hê\T m≈£îÿe>± ñHêïj·Tì >∑T]Ô+∫ #ê˝≤eT+~

@<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À n$˙‹H ÄÁXsTTdüTÔHêïs¡T.

n~Ûø±sê\ $πø+ÁBø£s¡DÒ Xs¡D´+

sê»´ eédüú À n$˙‹ Ò≈£î+&Ü n~Ûø±s¡+˝À eTqT>∑&É kÕ–+#· Òì á

<äTdæú‹ì e÷sêÃ*. mìïø£\˝À ø√≥T¢ ô|≥Tºã&ç>± ô|{Ïº |ü<ä$ bı+~, Ä ‘·s¡Tyê‘·

n+‘·≈£î |ü~+‘·\T <√#·Tø√e≥+ düVü≤»+. ø±ã{Ïº mìïø£\ düeT÷\ Á|üøå±fiq‘√H

n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·>∑\+ n~Ûø±s¡+ m+‘·>± πø+ÁBø£è‘·yÓTÆ‘ n$˙‹ ≈£L&Ü

n+‘·>±q÷ ô|s¡T>∑T‘·T+~. n~Ûø±sêìï |üP]Ô>± $πø+ÁBø£]+∫ Á|ü»\≈£î #s¡Te>±,

yês¡T yùd z≥T≈£î, »]π> eT+∫øÏ eT<Ûä dü+ã+<Ûä+ ã\|ü&˝≤, bÂs¡T\T ø£fÒº

|üqTï\≈£î yê]øÏ n+< ùde\≈£î eT<Ûä \+¬ø ns¡ΔeTjT´˝≤ bÕ\qqT e÷]ùdÔ

n$˙‹ ‘·>∑TZ‘·T+~. $Xè+K\ n~Ûø±s¡+ m|ü&É÷ n$˙‹øÏ <ë]rdüTÔ+~. >∑<Ó›MT<ä

≈£Ls¡TÃqïyês¡T Á|ü»\≈£î CyêãT<ëØ>± ñ+&˝≤, bÕ\q bÕs¡<äs¡Ùø£+>± ñ+&˝≤,

n~Ûø±s¡+, u≤<Ûä ‘· $T[‘·eTjT´˝≤ e÷s¡TŒ\qT ‘ÓùdÔ n$˙‹ì nD∫yj·Te#·TÃ.

n+<äTπø |ü]bÕ\q dü«#·Ã¤+>± ñ+&Ü\+fÒ bÕ\Hê düe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ, bÂs¡Vü≤≈£îÿ\

|üÁ‘ê\T e+{Ï @sêŒ≥T¢ n‘· edüs¡+.

m˝≤+{Ï eédüúqT s¡÷bı+~+∫Hê ‘·eT ‘ê‘êÿ*ø£ dü«Á|üjÓ÷»Hê\ ø√dü+

düe÷» Væ≤‘êìï ‘êø£≥Tº ô|fÒºyês¡T. ø=+<äs¡T m|ü&É÷ ñ+{≤s¡T. n˝≤+{Ï yê]ì

>∑T]Ô+∫` n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç‘˚ •ø£å ‘·|üŒ<äH˚ uÛÑj·÷ìï yê]˝À ø£*Œ+#·ø£b˛‘˚

\+#·>=&ÉT\T ù|ÁfÒ–b˛‘ês¡T— ìC≤j·Tr|üs¡T\T ã\V”≤qeTe⁄‘ês¡T. n+<äTπø

n$˙‹ì ìs√~Û+#·&ÜìøÏ ã\yÓTÆq j·T+Á‘ê+>∑+, ‘·|ü#˚ùdÔ •øÏå+#˚ eédüú

nedüs¡+. Ç≥T e+{Ï @sêŒ≥T¢ #j·÷\qï ∫‘·ÔXó~Δ eTq Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î, bÕØº\≈£î

Ò<äT. n$˙‹ì n&ÉT¶ø√yê*‡q dü+düú\≈£î πø+Á<ä, sêh kÕúsTT\˝À n&É¶+≈£î\T

168


ø£*ŒdüTÔqï rπs Ç+<äT≈£î ì<äs¡Ùq+. n$˙‹|üs¡T …’q n~Ûø±s¡T\, ñ<√´>∑T\ #·s¡ \qT

|ü]XÀ~Û+#·{≤ìøÏ, yê]ô|’ ì|òü÷ yj·T{≤ìøÏ, yês¡T \+#·+ d”«ø£]+∫q≥T¢>±ì,

Ä<ëj·÷ìï $T+∫q ÄdüTÔ\T ≈£L&Éu…{Ïºq≥T¢>±ì Ä<Ûësê\T+fÒ yê]MT<ä Hsês√|üD

#dæ ø√s¡TºeTT+<äT ì\u…≥º&ÜìøÏ sêÁcÕº\˝À m.dæ._.ù|]≥ z dü+düú ñ+~. nsTT‘

@<√ >∑Te÷kÕÔ e+<ä s¡÷bÕj·T\T \+#·+ |ü⁄#·TÃ≈£îHêï&Éì n¬sdüTº #j·T&ÉyÓ÷, z

øÏ+~kÕúsTT n~Ûø±]øÏ Ä<ëj·÷ìøÏ $T+∫ ÄdüTÔ\T ñHêïj·Tì πødüT\T ô|≥º&ÉyÓ÷

‘·|üŒ n$˙‹øÏ eT÷\$sê≥Tº>± ñqï ñqï‘·kÕúsTT n~Ûø±s¡T\ô|’ #·s¡ rdüT≈£îH

neø±X+ m.dæ._.øÏ Ò<äT. ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À n$˙‹ MT<ä ì|òü÷ yj·Te\dæq

m.dæ._.˝ÀH n$˙‹|üs¡T\T ñ+&Ée#·TÃ. m.dæ._.n~Ûø±s¡T\T ìC≤j·Tr>± |üì#dæ

n$˙‹ì m<äTs=ÿH Á|üj·T‘·ï+ #ùdÔ yê]ì Á|üuÛÑT‘·«+ n&ÉT¶≈£î+≥Tqï dü+<äsê“\÷

ñHêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î m+<äs√ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ MT<ä n$˙‹ Äs√|üD\THêïj·Tì,

n$ |ü]o\Hês¡ΩyÓT Æqeì ÁbÕ<∏ ä$Tø£ <äsê´|ü⁄ Ô˝À ‘˚*+<äì, |ü]XÀ<Û äq≈£î

nqTeT‹+#ê\ì m.dæ._ ø√]Hê, @fi¢‘·s¡ã&ç Ä ô|ò’fi¢≈£î Á|üuÛÑT‘·«+˝Àì n‘·T´qï‘·

kÕúsTT˝À yÓ÷ø£å+ \_Û+#·&É+ Ò<äT. n$˙‹ ìs√<Ûäø£ XÊK <äsê´|ü⁄Ô #ùdÔ mø£ÿ&É @

˝ÀdüT>∑T ãj·T≥|ü&ÉT‘·T+<√qqï uÛÑj·T+‘√qT, ñqï‘ê~Ûø±s¡T\qT ‘·eT #Ó|ü#‘·T˝À¢

ñ+#·Tø√yê\qï ø√]ø£‘√qT` z kÕúsTTøÏ $T+∫q n~Ûø±s¡T\ô|’ |ü]XÀ<ÛäqqT

‘·eT nqTeT‹ ˝Ò≈£î+&Ü #˚|ü≥ºsê<äì Á|üuÛÑT‘·«+ Ä<˚XÊ\ì∫Ã+~. sêC≤´+>∑

$\Te\≈£î, #·≥ºã<äΔ bÕ\q≈£î Ç~ |üP]Ô>± $s¡T<ä Δ+ nsTTHê ìs¡¢»®>±

eTTK´eT+Á‘·T\T m.dæ._.øÏ dü+¬øfi¯ó¢ y˚dæ n$˙‹ì ô|+∫ b˛wædüTÔHêïs¡T.

n$˙‹|üs¡T\qT s¡øÏådüTÔHêïs¡T.

sêÁcÕº\˝À rs¡T Ç˝≤ ñ+fÒ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£L&Ü n+<äTπøMT rdæb˛≈£î+&Ü

sêC≤´+>∑ $s¡T<äΔ+>± e´eVü≤]k Ô+~. C≤rj·T kÕúsTT˝À dæ._.◊ MT<ä $#·Ã\$&ç>±

ô|‘·Ôq+ #· ≤sTTdü÷Ô @ πødüT\˝À |ü]XÀ<Ûäq ø=qkÕ–#ê˝À, y{Ïì ‘=øÏÿ|ü{≤º À

Á|üuÛÑT‘·«+ ìs¡ísTTk Ô+~. n<eT+fÒ &Ûç©¢ Á|ü‘´ø£ b˛©düT j·T+Á‘ê+>∑+ #·≥º+˝Àì

4e ôdø£åHé Á|üø±s¡+ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ n»e÷sTTw” øÏ+<ä dæ._.◊. |üì#j·÷\ì,

ø±ã{Ïº Hs¡ |ü]XÀ<Ûäq˝À ‘·eT Ä<XÊ\≈£î ˝Àã&ç |üì#j·÷\ì Á|üuÛÑT‘·« yê<äq.

n$˙‹ Äs√|üD\Tqï n~Ûø±s¡T\T z kÕúsTTøÏ ô|’ã&çqyês¡sTT‘ yê]MT<ä <äsê´|ü⁄Ô

#j·T{≤ìøÏ eTT+<ädüTÔ>± Á|üuÛÑT‘·« nqTeT‹ rdüTø√yê\ì Ç+~sê>±+BÛ Á|üuÛÑT‘·«+

1960\˝À Ä<˚XÊ*∫Ã+~. yê{ÏH˚ Ä ‘·s¡yê‘ê |ü⁄qs¡T<ëÈ{Ï+#ês¡T. n+fÒ

me]MT<äHÓ’Hê <äsê´|ü⁄Ô #j·÷˝À, e<√› kÕøå±´\ Ä<Ûës¡+>± dü«‘·+Á‘·+>± ìs¡íj·T+


169

rdüT≈£îH M\T πø+Á<ä Hs¡|ü]XÀ<Ûäq dü+düú≈£î Ò<äT. Ä <äsê´|ü⁄Ô\≈£î dü+ã+~Û+∫

dæ._.◊.øÏ Á|üuÛÑT‘·«yT sê»ø°j·T ø±s¡D≤\‘√, |üø£åbÕ‘· yÓ’K]‘√ Ä<XÊ*düTÔ+~!

Ç~ sêC≤´+>∑ $s¡T<äΔeTì 1997˝À $˙‘Y Hêsêj·TDY πødüT˝À (C…’Hé Vü≤yê˝≤

πødüT) düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒì∫Ã+~. Ä rs¡TŒ˝À ¬s+&ÉT ø°\ø£yÓTÆq n+XÊ\THêïsTT.

#·≥º+˝À Á|üuÛÑT‘·« n»e÷sTTw” ñ+&Ü\ì ù|s=ÿqï+‘· e÷Á‘êq n~ s√EyêØ

Á|üuÛÑT‘·« ìj·T+Á‘·D ø±sê<äì, πødüT\˝À Á|üuÛÑT‘·« CÀø£´+ ñ+&Ésê<äì ø√s¡Tº

Ä<•+∫+~. πø+Á<ä ì|òü÷ dü+|òüT+ nsTTq dæ.$.dæ. n»e÷sTTw” øÏ+<ä dæ._.◊.

|üì#j·÷\ì düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒì∫Ã+~. Çø£ ¬s+&√ n+X+` ñqï‘ê~Ûø±s¡T\

n$˙‹ô|’ <äsê´|ü⁄Ô ø√dü+ eTT+<ädüTÔ>± Á|üuÛÑT‘·« nqTeT‹ ø±yê\ì Ç∫Ãq Ä<X+

sêC≤´+>∑+˝À ª#·≥º+ eTT+<äT n+<äs¡÷ düe÷qT Òμ nH dü÷Á‘êìï ñ\¢+|òæTk Ô+~

ø±ã{Ïº n~ #Ó\¢<äì düTÁ|”+ø√s¡Tº ìsêΔ]+∫+~.

<äsê´|ü⁄Ô\ô|’ ìj·T+Á‘·D≈£î Á|üj·T‘·ï+düTÁ|”+ø√s¡Tº rs¡TŒqT ˙s¡T>±s¡Ã≥+ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ Ç|ü&ÉT |üPqTø=+~.

$˙‘Y Hêsêj·TDY πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡T º Ä<˚•+∫q $<Ûä+>± dæ.$.dæ.øÏ

#·≥ºã<äΔ‘·‘√bÕ≥T <ëìøÏ dü«‘·+Á‘· Á|ü‹|ü‹Ôì ø£*Œ+#·≥+ ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+ z

_\T¢qT bÕs¡¢yÓT+≥T˝À Á|üy˚X¯ô|{Ïº+~. n$˙‹ πødüT\˝À dæ.$.dæ. Ä<˚XÊ\≈£î

˝Àã&ç dæ._.◊. |üì#j·÷\ì Ä _\T¢ À ìπs›•+#ês¡T. Ä $<Ûä+>± dæ.$.dææ.<ë«sê

dæ._.◊.ì XÊdæ+#˚+<äT≈£î dü+ø£*Œ+#ês¡T. n˝≤π> dæ.m.dæ.eTT+<ädüTÔ nqTeT‹

Ò≈£î+&Ü ◊.m.mdt, ◊.|æ.mdt. bòÕ¬sdüTº düØ«dt, Á>∑÷|t 1øÏ #Ó+~q n~Ûø±s¡T\T,

Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ dü+düú\˝À |üì#düTÔqï n~Ûø±s¡T\T` M¬se]ô|’Hê dæ._.◊ dü«‘·+Á‘·+>±

<äsê´|ü⁄Ô #|ü≥ºsê<äì #·≥º+˝À ìπs›•+#ês¡T. n+fÒ @<√ ˇø£ s¡÷|ü+˝À Á|üuÛÑT‘·«

ìj·T+Á‘·D ø=qkÕ>±\ì Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T. eTq Á|üuÛÑT‘ê«\T n$˙‹ |ü⁄Hê<äT\MT<ä

m˝≤ ì\ã&ç ñHêïjÓ÷ s¡TEe⁄ #j·T{≤ìøÏ á ø£ÿ ñ<ä+‘·+ #ê\T á ìã+<Ûäq

≈£L&Ü sêC≤´+>∑ $s¡T<äΔeTì ø√s¡Tº Á|üø£{Ï+#·e#·TÃ. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À n~Ûø±sê\

$uÛÑ»q ø°\ø£+. Á|üuÛÑT‘·«+, #·≥ºdüuÛÑ\T, Hê´j·TkÕúHê\T Á|ü‹ $uÛ≤>∑+ <ì |ü]~Û À

n~ |üì#j·÷*. eTq sê»ø°j·÷\qT düeT÷\+>± Á|üøå±fiq #j·T≈£î+&Ü, mìïø£\

e´edüúqT e÷s¡Ã≈£î+&Ü á <˚X¯+˝À n$˙‹ì n]ø£≥º˝Ò+. n$˙‹ C≤‹ì

ã\V”≤q|üs¡Tk Ô+~. uÛÑ$wü ‘·TÔ≈£î >=&É¶*ô|≥Tº>± e÷s¡T‘√+~. n$˙‹ì n+‘·+

#j·÷\+fÒ eTT+<äT>± sê»ø°j·÷\qT, mìïø£\ düs¡[ì düeT÷\+>± e÷sêÃ*.

* * *

170


n$˙‹ Äs√|üD\ ø±s¡D+>± sêh |ü+#êj·TrsêCŸ XÊK eT+Á‹ b˛#ês¡+

lìyêdü¬s&ç¶ sêJHêe÷ #˚j·T≥+‘√ eTs√kÕ] Á|ü»\ <äèwæº n$˙‹ MT<ä≈£î

eT[fl+~. á ñ<ä+‘·+‘√ eTq sê»ø°j·T+˝ÀqT, |ü]bÕ\q˝ÀqT ñqï §düT>∑T\˙ï

ãj·T≥|ü&Ü¶sTT. eT+∫ |ü]D≤e÷\qT eTT+<äT>± |ü]o*<ë›+. >∑‘· 35

dü+e‘·‡sê\T>± eTq <X+˝À Ä≥$&ÉT|ü⁄ Ò≈£î+&Ü ø=qkÕ>∑T‘·÷H ñqï n$˙‹

|ü≥¢ Á|ü»\˝À e´‹πsø£‘·, ndüVü≤q+, ìs¡düq Ç{°e* ø±\+˝À ø={§º∫Ãq≥T¢

ø£ì|ædüTÔHêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î... nsTT Ÿ &û\s¡¢ ìj·÷eTø£+˝À \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T

#‘·T\T e÷s¡≥+ ø=ìï <äXÊu≤›\T>± »s¡T>∑T‘√+~. ∫e]≈£î düTÁ|”+ø√s¡Tº ≈£L&Ü

>∑‘·+˝À Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ nøÏå+‘·\T ydæ+~. ˇø£ eT+Á‹øÏ 50 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\

»]e÷Hê ôd’‘·+ $~Û+∫+~. Ä ‘·s¡yê‘· eT∞fl Ä »]e÷HêqT e÷|ò” #XÊs¡T.

ø±ì ákÕ] $esê\T ãj·T≥|ü&É>±H Á|ü»\˝À rÁe e´‹πsø£‘· e´ø£ÔeTsTT+~.

<ë+‘√ eT+ps¡T#dæq ô|Á{À\T ã+≈£î*ï s¡<äT›#j·T≥+, $#ês¡D≈£î Ä<•+#·≥+,

ø√s¡Tº πødüT\T nìyês¡ eTj·÷´sTT. n˝≤π> ùdºwüqØ ø=qT>√\T e´eVü‰s¡+˝À sêh

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ #·s¡ rdüTø√ø£ ‘·|æŒ+~ø±<äT. >∑‘·+˝À˝≤>± Á|üC≤<ÛäHêìï <√#·T≈£î+≥÷

ñ+fÒ Çø£ #·÷dü÷Ô }s¡Tø√uÀeTì Á|ü»\ qT+∫ dü+πø‘·+ n+<äT‘√+~. Ç<√ Xó

uÛÑ |ü]D≤eT+. eTs√ ÄXÊ»qø£ $wüj·TyTeT+fÒ |üÁ‹ø£\ ÁøÏj·÷o\ø£ bÕÁ‘·.

ø=+<äs¡T bÕÁ‹πøj·TT\T #ê˝≤ kÕe<Ûëq+>± $wüj·÷\qT $#ê]+∫ ≈£L|” ≤>±s¡T.

nsTT Ÿ &û\s¡¢ ìj·÷eTø£+ e´eVü‰s¡+˝ÀqT, eTq sêh+˝À |ü+#êj·TrsêCŸ XÊK˝À

ø±–‘ê\T, Ç‘·s¡ kÕe÷Á– ø=qT>√fi¢ ñ<ä+‘·+˝ÀqT |üÁ‹ø£\T n‘·T´qï‘·Á|üe÷D≤\‘√

‘·eT bÕÁ‘·qT ìs¡«Væ≤+#êsTT.

|ü]bÕ\q ù|s¡T‘√ <√|æ&û

eT+Á‹ sêJHêe÷ H|ü<∏ä +˝À ø=ìï eTTK´ n+XÊ\ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê*‡q

nedüs¡+ ñ+~. KC≤Hê U≤∞ nsTT, Á|üuÛÑT‘ê«\T ~yêfi≤ rùd dæú‹˝À ñ+&ç,

sê»ø°j·T n$˙‹ì

n]ø£fÒº e÷s¡Zy˚T~?

ôdô|º+ãs¡T 9, 2002


171

Á|ü»\ |üqTï\ &ÉãT“≈£î ‘·–q≥T¢>± @ ùde\÷ n+<äì á ø±\+˝À ≈£L&Ü bÕ\q

ù|s¡T‘√ m˝≤ j·T<∏˚#·Ã>± <√#·T≈£î+≥THêïs√ eTs√ e÷s¡T á dü+|òüT≥q

s¡TEe⁄#˚dæ+~. e÷eT÷\T Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\˝À πøe\+ ø±–‘ê\≈£î,

ø±sê´\j·T s√EyêØ ìs¡«Vü≤D ø√dü+ nedüs¡eTjT´ kÕeTÁ–øÏ ¬s+&ÉTqïs¡ ø√≥¢

s¡÷bÕj·T\≈£î ô|’>± Ks¡TÃ #XÊs¡+fÒ m+‘· ìs¡“¤j·T+>±, ìs¡¢»®>± Á|üC≤<ÛäHêìï

ø=\¢>√&ÉT‘·THêïs√ ‘Ó\Tk Ô+~. ø=qT>√fió¢, ø±+Á{≤≈£îº\T, f…+&És¡T¢, _\T¢\ eT+ps¡T,

‘·ìF\T, Ç˝≤ mø£ÿ&É M\sTT‘ nø£ÿ&É &ÉãT“ ‹q≥+ e÷eT÷\sTT b˛sTT+~.

ndü\T KØ<äT≈£î ø=ìï ¬s≥T¢ #Ó*¢+∫Hê, nedüsêìï $T+∫, |ü<fiflbÕ≥T ≈£L&Ü

Ks¡TÃ #j·Tq+‘· &ÉãT“qT ø=~›yêsê\˝À πø |ü<äT›øÏ+<ä Ks¡TÃ#dæHê, KC≤Hê

qT+∫ &ÉãT“qT n\y√ø£>± ãj·T≥≈£î rdæHê Ç+‘·ø±\+ ãj·T≥ |ü&É Ò<ä+fÒ

Á|üuÛÑT‘·« e´edüú m+‘·{Ï |ü‘·Hêedüú À ñ+<√ ns¡ú+ #düTø√e#·TÃ. Bì˝À <ë>∑Tqï

eTs√ n+X¯+ n~Ûø±s¡+˝À ñqï yêfi¯¢ ≈£î≥T+u≤\ bÕÁ‘·. eT+Á‹ n\T¢&çøÏ

Á|üuÛÑT‘·«XÊK\ ø=qT>√fi¢ À m+‘·{Ï bÕÁ‘· ñ+<√ á ñ<ä+‘·+ ãj·T≥ ô|&ÉT‘√+~.

Ç<<√ ˇø£ eT+Á‹ø√, Ò<ë ø=+<äs¡T sê»ø°j·THêj·T≈£î\ø√ e÷Á‘·yT e]Ô+#

n+X+ ø±<äT. m+<äs√ n~Ûø±s¡T\ $~Û ìs¡«Vü≤D˝À yêfi¢ ≈£î≥T+u≤\T CÀø£ +

#düTø√e≥+ #·÷XÊ+. sê»ø°j·÷\˝À nsTT‘ n~Ûø±s¡+ ≈£î≥T+ã e´eVü‰s¡+˝≤>±,

kı+‘· ÄdæÔ ≤>± e÷]b˛sTT+~. z n~Ûø±] >±ì, eT+Á‹>±ì ‘·q ã+<ÛäTe⁄

<ë«sê &ÉãT“ rdüTø√e≥+, Ä &ÉãT“ eTT{Ïºq≥T¢ ìsêΔs¡D nj·÷´ø£ Äj·Tq ô|ò’fi¢MT<ä

dü+‘·ø£+ #˚j·T≥+ <˚X¯eT+‘ê »s¡T>∑T‘√+~. >∑‘·+˝À eTq sêh+˝À

Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\ ìj·÷eTø±\≈£î ã+<ÛäTe⁄\ <ë«sê &ÉãT“\T >∑T+C≤s¡ì rÁe

Äs√|üD\THêïsTT. ∫‘·ÔXó~Δ‘√, ìC≤j·Tr>± |üì#düTÔqï n~Ûø±s¡T\T, eT+Á‘·T\T

Òø£b˛ Ò<äT. n˝≤+{Ï yê] $~Û ìs¡«Vü≤D˝À ≈£î≥T+ã CÀø±´ìøÏ >±ì, |üø£åbÕ‘êìøÏ

>±ì Ç‘·s¡T\ ˇ‹Ôfifl≈£î >±ì ‘êe⁄ Òì e÷≥ yêdüÔe+ ø±ì Á|üuÛÑT‘·«+˝À #ê˝≤

eT+~ \+#·>=+&ÉT\Tqïe÷≥ ≈£L&Ü yêdüÔeyT. yês¡T n~Ûø±s¡+˝À ñ+fÒ yê]

≈£î≥T+u≤˝À¢ìyês¡T ô|’s¡Mø±s¡T\T>±qT, \+#ê\T >∑T+CÒ ÁuÀø£s¡T¢>±qT, &ÉãT“\T

edü÷\T#ùd @C…+≥T¢ >±qT #· ≤eTD° ne⁄‘·Tqïe÷≥ ì»+. ø=+<äs¡sTT‘ yπs

sêÁcÕº\˝Àì ‘·eT ã+<ÛäTe⁄\ <ë«sê &ÉãT“ edü÷\T#dæ, yê] dü÷#·q\ Á|üø±s¡+

ìs¡íj·÷\T rdüTø√e≥+ ø£<äT›. ùdºwüqØ ø=qT>√\T ñ<ä+‘·+˝À n~Ûø±s¡T\T

≈£îeTà≈£îÿsTTq≥T¢ düŒwü ºeTsTTq Ä<Ûësê\T ø£ì|ædüT ÔHêïsTT. ø=qT>√fi¯ó ¢

172


»s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, \+#ê\T $T+>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, Á|üC≤<Ûäq+ ø=\¢>=&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT,

nÁø£e÷\T »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, ˇø£ÿ n~Ûø±] ≈£L&Ü <ëìï Ä|ü Òø£b˛j·÷s¡T. Ä

$wüj·÷ìï ãj·T≥ ô|≥º Òø£b˛j·÷s¡T. m+<äTe\¢? n+<äs¡T n~Ûø±s¡T\T, ñ

<√´>∑T\T ˝≤\÷N|ü&Ü¶s¡+fÒ $X«dæ+#·≥+ ø£wüº+. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\˝≤>±H ñ

<√´>∑T\˝À ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~ ìC≤j·Tr|üs¡T\THêïs¡T. ø±ì n$˙‹|üs¡T\‘√bÕ≥T

yês¡T ≈£L&Ü eTÚq Áù|ø£å≈£î\T>± $T–* b˛j·÷s¡T. m+<äT≈£î? BìøÏ ø±s¡D+ eTq

ã~©\T, ìj·÷eTø±\ e´edüú. sêÁcÕº\˝À n$˙‹˝À #ê˝≤ uÛ≤>∑+ ã~©\ <ë«sê,

ø°\ø£ kÕúHê\˝À ìj·÷eTø±\ <ë«sê ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. mH√ï dü+<äsê“¤\˝À

ˇø£ ñ<√´– Ò<ë n~Ûø±] ã~©øÏ &ÉãT“ rdüTø√e≥+ >∑÷]Ã eTq+ $Hêï+.

n˝≤π> ø°\ø£kÕúHê\˝ÀøÏ me]qsTTHê ã~© #j·÷\+fÒ &ÉãT“ #‘·T\T e÷s¡≥+

ÄqyêsTTr, Çø£ÿ&É ªø°\ø£kÕúq+μ n+fÒ Á|ü»\≈£î u≤>± ùde#ùd neø±XeTTqï

kÕúq+ nì ø±<äT— Á|üC≤<ÛäHêìï u≤>± <√#·T≈£îH neø±XeTTqï |ü<ä$ nì! ø=ìï

XÊK\˝ÀHÓ’‘ |ü<äe⁄\≈£î y\+bÕ≥ <ë«sê ìs¡íj·÷\T »s¡>∑≥+, mes¡T m≈£îÿe

bÕ&ç‘ yês¡T Ä kÕúHêìï <äøÏÿ+#·Tø√e&É+ |ü]bÕ{Ï. eT]ø=ìï#√≥¢ z kÕúq+˝À

ñqï n~Ûø±] HÓ\dü] ªe÷eT÷\Tμ ô|’yê]øÏ #Ó*¢+#ê*. Ò<ä+fÒ kÕúq #·\q+

‘·|üŒ<äT. Ò<ë y~Û+|ü⁄\T, nee÷Hê\T, ‹s¡kÕÿsê\T, yÓTyÓ÷\T, $#ês¡D\≈£î

>∑T]ø±yê*‡ ñ+≥T+~. Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T\˝À &ÉãT“ Ç∫Ã ã~©\T #sTT+#·T≈£îH

yêfifl≈£î, HÓ\ e÷eT÷[¢#Ã yêfifl≈£î, ô|’ yêfifl n&ÉT>∑T\≈£î eT&ÉT>∑T\T ˇ‹Ô yêfió

¢ #Ó|æŒq≥T¢ #˚ùd yêfi¯¢≈£î @ Çã“+<äT\T ñ+&Ée⁄. ø±˙ ìC≤j·Tr |üs¡T˝…’q

n~Ûø±s¡T\≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î s√p ‘·+{≤jT! @ ô|ò’\T˝À @eTT+<√, mø£ÿ&É ‘·eTqT

Ç]øÏkÕ Ôs√qH˚ uÛ Ñj·T+ ˇø£ e+ø£, #Ó| æŒq e÷≥ $qø£b˛‘˚ mø£ÿ& É

s¡Tdüs¡Tdü ≤&É‘ês√qH »+≈£î eTs√e+ø£, nìï+{Ï $T+∫ ‘·eT≈£î X+ø£s¡–]

e÷Hê´\T |ü{ÏºkÕÔs¡H u…s¡T≈£î eTs√e+ø£ Ç˝≤ ø£åD ø£åD+ ìC≤j·Tr|üs¡T\T uÛÑj·T+

uÛÑj·T+>± >∑&É|ü≥+ düs¡«kÕ<Ûës¡D+. ø£{Ï ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤\˝À n$˙‹ì m~]+∫,

Ä ø±s¡D+>± uÛÑ+>∑|ü&É¶yêfió¢, Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ ã~©\≈£î >∑T] nsTTqyêfió¢ Çø£

n$˙‹ì m~]+# kÕVü≤dü+ #j·Ts¡T. ‘êeTT ≈£L&Ü n$˙‹ #·Á≥+˝À ∫≈£îÿ≈£îì,

\+#ê\≈£î n\yê≥T|ü&çb˛‘ês¡T. Ò<ë, ‘êeTT ˙‹ì ‘·|üŒø£b˛sTTHê, #·T≥÷º ñ

qï n$˙‹ì |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü ‘·\\T e+#·T≈£îì ‘·eT |üìì ‘êeTT #düT≈£îb˛‘·÷

ñ+{≤s¡T. Ò<ä+fÒ yê]øÏ Çã“+<äT\T ‘·|üŒe⁄. Ç˝≤ z uÛÑj·T+ø£s¡ $wüe\j·T+˝À


173

n+<äs¡÷ ∫≈£îÿ≈£îì b˛j·÷s¡T. n+<äTπø n+‘·eT+~ ñ<√´>∑T\T ñHêï, ˇø£ÿs¡T

≈£L&Ü <ÛÓ’s¡ + #˚dæ düø±\+˝À yêdüÔyê\qT ãj·T≥ô|≥º Òø£b˛j·÷s¡T. Ç+<äT≈£î

eTs√ ø±s¡D+ Á|ü»\≈£î bÕ\Hêdüe÷#ês¡ Vü≤≈£îÿ Òø£b˛e≥+, ndü\T mø£ÿ&É,

mes¡T, m˝≤+{Ï ìs¡ íj·÷\T rdüT≈£î+≥THêïs√ n+‘ê nsTTb˛j˚T<ëø±

ÁãVü≤às¡Vü≤dü +. <ë+‘√ »s¡>±*‡+<ä+‘ê »]–b˛jT<ëø± nÁø£e÷\T ãj·T{ÏøÏ

bıø£ÿe⁄ Ä ‘·s¡yê‘· ≈£L&Ü $wüj·T+ ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ mH√ï ≈£L|”\T ˝≤>±*.

|ü]XÀ<Ûäq #Ój·÷´*, n< |üì>± ô|≥Tº≈£îì #ê˝≤ ø£wüº|ü&Ü*.ø=qT>√fi¢ ˝≤+{Ï

n+X+˝À ø=+‘·yTs¡≈£î yêdüÔyê\qT n\dü +>±qsTTHê ùdø£]+#·e#·TÃ. ø±ì #ê˝≤

Ç‘·s¡ n+XÊ\˝À ø=+‘·ø±\+ >∑&ç#êø£ ndü\T @ kÕø£å eT÷<=s¡ø£<äT. eTq Á|üuÛÑT‘ê«\

n$˙‹ì ìs¡+‘·s¡+ ô|+∫ b˛wæ+#~ á <ë|ü]ø£yT. Á|ü»\≈£î düe÷#êsêìï

n+~+# #·{≤ºìï #j·T≥+ eTq bÕ\≈£î\≈£î HêyÓ÷wæ bıs¡bÕ≥Tq @<Ó’Hê #·≥º+

e∫ÃHê, <ëìï m+<äT≈£L |üìøÏ sê≈£î+&Ü, n$˙‹øÏ @$<Ûä+>±qT n&ÉT¶sê≈£î+&Ü

#j·T≥+ yê]øÏ yÓqï‘√ô|{Ïºq $<ä ! ªπøe\+ ø±–‘ê\ ø=qT>√fi¢ À Ç+‘· n$˙‹

m˝≤ kÕ<Ûä eTsTT+<ë...?μ nì eTq≈£î ÄXÃs¡ + ø£\T>∑T‘·T+~. bÕ\q m+‘·>±

πø+ÁBø£è‘·eTsTT‘, ô|<ä› ô|<ä› ≈£î+uÛÑø√D≤\T n+‘· düT\Te⁄. n~Ûø±sêìï $πø+ÁBø£]ùdÔ

n$˙‹ ñ+&É<äì ø±<äT. ø±ì ∫qï kÕúsTT˝À Ç+‘· ô|<ä›m‘·TÔq n$˙‹ kÕ<Ûä +

ø±<äT. ˇø£y˚fi¯ me¬s’Hê n$˙‹øÏ bÕ\Œ&çHê <ëìï <ë#·≥+ ø£wüº+. n˝≤π>

\+#·>=+&ÉT\qT m~]+#·≥+, yêfifl uÛÑs¡‘·+ |ü≥º&É+ kÕúìø£+>± #ê˝≤ ‘*ø£.

bÕ\q˝À m+‘· πø+ÁBø£s¡D ñ+fÒ n+‘·>± yêdüÔyê\qT <ë∫ô|≥ºe#·TÃ— eTdæ|üPdæ

e÷πs&ÉT ø±j·T #j·Te#·TÃ.

mìïø£\ sê»ø°j·T+ e Ò¢...

Çø£ á n$˙‹ yÓTT‘êÔìøÏ eT÷\+ mìïø£\T »]π>rs¡T. bÕØº nuÛÑ s¡Tú\≈£î

ô|’ Hêj·T≈£î\T Ç#Ã Ä<X+ ˇø£ÿfÒ ªªm+‘· Ks¡TÃô|{Ïº nsTTHê düπs, @+ #dæHê

düπs, @<√ ˇø£ s¡ø£+>± d”≥TqT ¬>\T#·T≈£îì sê, n+‘! n|üŒ{Ï<ëø± e÷{≤¢&É≈£îμμ!

nì n+<äTπø mìïø£ À¢ ¬>\e&É+ø√dü+ HêHê n&É¶<ës¡T\T ‘=øÏÿ, ø√≥¢ &ÉãT“qT

eT+∫˙fi¢ÁbÕj·T+>± Ks¡TÃ#düTÔHêïs¡T. z≥T¢ ø=+≥THêïs¡T, kÕsêsTT |ü+#·T‘·THêïs¡T.

Ç+‘ê #dæ ¬>Ó*#êø£ sê»ø°j·÷ìï yê´bÕs¡+>± e÷s¡Ãø£b˛‘ |ü<äe⁄\T ì\ee⁄.

mø£ÿ&É M\T+fÒ n+‘· <√#·T≈£î‹Hêï*‡+<. Òø£b˛‘ sê»ø°j·T+˝À ì\<=≈£îÿø√ Òs¡T.

n˝≤π> ‘·eT $»j·T+ ø√dü+ HêHê ø£cÕº\T |ü&ç, ˝≤Øƒ <Óã“\T ‹ì, N{ÏøÏ e÷{Ïø°

174


M<ÛäT˝À¢øÏ e∫Ã, <Ûäsêï\T #dæ, $T–*q |üqT\ìï+{Ï e~ Òdæ, sêø°j·÷ìï eè‹Ô>±

#˚düT≈£îqï ªø±s¡´ø£s¡ Ô\μqT ªdü+‘·è|æ Ôμ |üs¡#ê\+fÒ n$˙‹ ‘·|üŒ<äT. n~

eT<ä ìùw<Ûäø±\+˝À kÕsê düà–¢+>∑T‘√ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T ø√≥¢≈£î |ü&É>∑ …‘·Ô≥+

ø±e#·TÃ. Áô|’y≥T $yê<ë\qT rs¡Ã&ÜìøÏ b˛©düT\qT, n~Ûø±s¡ã˝≤ìï, |ü\T≈£îã&çì

ñ|üjÓ÷–+∫ &ÉãT“ <ä+&ÉTø√e≥+ ø±e#·TÃ, >∑T+&Ü\≈£î nuÛ Ñj·T$T∫Ã

Hs¡sê»ø°j·÷\˝À n]‘s¡≥+ ø±e#·TÃ, |üìøÏ ÄVü‰s¡ |ü<∏äø£+˝À ø√≥T¢ $T+>∑≥+

ø±e#·TÃ` Ç˝≤ @<√ˇø£ s¡÷|ü+˝À <√|æ&û #j·Tø£b˛‘, ø±s¡ ø£s¡Ô\ J$‘ê\≈£î

uÛÑs√kÕ Çe«ø£b˛‘˚ Á|üdüTÔ‘· mìïø£\ sê»ø°j·T+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT... Ç{°e\ z

õ˝≤¢ À |üs¡ {Ï+∫q|ü&ÉT ø=+<äs¡T Á|ü»\T Hê≈£î ø=‘·Ô>± ø£{Ïºq ô|<ä› –&É¶+>∑T\qT

#·÷ô|{Ïº ªªny |üìøÏ ÄVü‰s¡|ü<∏äø£+ >√&ÍqT¢μμ nì #ÓbÕŒs¡T. nyy√ Ä |ü<∏äø£+˝À

uÛ≤>∑+ ø±uÀ\TqqT≈£îqï Hê≈£î yê] $es¡D ÄX¯Ãsê´ìï ø£*–+∫+~. |üìøÏ

ÄVü‰s¡|ü<∏äø£+˝À nÁø£e÷\ <ë«sê yÓqπødüT≈£îqï &ÉãT“‘√ kÕúìø£ sê»ø°j·T

Hêj·T≈£î&=ø±j·Tq Ä >√&Íq¢qT ø£≥Tº≈£îHêï&É≥! |üìøÏ ÄVü‰s¡ |ü<∏äø±ìï ‘·eT≈£î

nqT≈£L\+>± eT\T#·Tø=ì` z õ˝≤¢ À ñqï XÊdüqdüuÛÑT´\˝À Ç<ä›s¡T, eTT>∑TZs¡T

$TqVü‰sTT+∫ $T–*q yês¡T Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ Äs¡THÓ\\ ø±\+˝À ø√{Ï qT+∫ eT÷&ÉT

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\ <ëø± ≈£L&Ü u…≥Tº≈£îHêïs¡ì dü«j·T+>± õ˝≤¢ ø£ …ø£ºπs Hê≈£î #ÓbÕŒs¡T.

á n$˙‹ì n+‘·yÓTT+~+#·{≤ìøÏ e÷sêZ\T |ü⁄wüÿ\+>± ñHêïsTT. ∫‘·ÔXó~Δ,

sê»ø°j·T dü+ø£\Œ+, kÕeTs¡ú +, eTÚ*ø£eTsTTq e÷s¡TŒ\qT #|üfÒº #e ñ+fÒ

<äTwüŒ]bÕ\qqT <√|æ&ûì yÓ+≥H˚ n]ø£≥ºe#·TÃ. n˝≤ ø±ìHê&ÉT á n$˙‹

yêsêìø√ dæìe÷ #·÷dæq≥T¢>±qT, {Ï.$.d”]j·T˝Ÿ ˝≤>±qT nì|ædüTÔ+<˚ ‘·|üŒ

|ü]dæú‘·T\T e÷s¡e⁄. |üÁ‹ø£\T ≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·Tqï<ëìï $e]+#·≥+‘√ bÕ≥T,

‘Ós¡#ê≥T e´eVü‰sê\q÷ ã≥ºãj·T\T #j·÷*.

* * *


175

|ü⁄Hê<äT\ qT+∫ ô|ø£*ùdÔH˚

n$˙‹ n+‘·+

n$˙‹ ìs√<Ûäø£XÊK <ë&ÉT\˝À z e÷J Vü≤Ödæ+>∑TuÀs¡T¶ n~Ûø±] <ä>∑Zs¡

¬s+&ÉT ø√≥¢≈£î ô|’>± &ÉãT“, eT¬sH√ï q>∑\T, ÄdüTÔ\T ãj·T|ü&É≥+ dü+#·≥q+

ø£*–+∫+~. z U≤sTT˝≤ |ü&É¶ dü+düú À, z u≤<Ûä ‘êj·TT‘· kÕúq+˝À ñqï n~Ûø±]

Ç+‘· nÁø£eT dü+bÕ<äq≈£î ˇ&ç>∑≥º>∑*>±&É+fÒ eTq bÕ\q˝À n$˙‹ m+‘·>±

yê´|æ+∫+<√ ‘*>±Z uÀ<Ûä|ü&ÉT‘·T+~.

\+#·+` Á|üe÷<äø£s¡ Á|üuÛ≤e+

Ç<<√ |üÁ‹ø£\˝À e∫Ãq z yêπsÔ ø±ì, BìøÏ eTq J$‘ê\≈£L dü+ã+<Ûä+

Ò<äì uÛ≤$ùdÔ n+‘·ø£+fÒ bıs¡bÕ≥T eTs=ø£{Ï Ò<äT. á ñ<ä+‘êHï rdüT≈£î+fÒ

Ä n~Ûø±] bÕ\Œ&É¶ n$˙‹ yÓqø£ m+‘√ eT+~øÏ »]–q nHê´j·T+ ñ+~.

\+#ê\T ‹Hê\+fÒ, ø£fÒº Çfi¢ HêD´‘· ˝À|æ+#ê*. ≈£Lø£{Ÿ|ü*¢ À, nq+‘·|üPsY À

‘·~‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\˝À n˝≤Œ<ëj·T esêZ\ ø√dü+ Vü≤Ödæ+>∑TuÀs¡T¶ ø£{Ïºq Çfi¢ dæú‹ì

#·÷ùdÔ á n$˙‹øÏ kÕe÷qT´\T m˝≤ ã\sTTb˛‘·THêïs√ yÓ\¢&Ée⁄‘·T+~. J$‘·+

yÓTT‘·Ô+ Ä<ë #˚düT≈£îqï &ÉãT“ ø£{Ïº, Äô|’q e&û¶\≈£î s¡TD≤\T rdüT≈£îì ø=‘·Ô

Ç+{À¢øÏ Á|üy•+#êø£ Äq+<ä+>± ã‘·ø±*‡+~b˛sTT ì‘· + qs¡ø£+ #·$#·÷&Ü*‡

edüTÔ+~. Ç<ä+‘ê n~Ûø±s¡T\ n$˙‹ |ü⁄D´y˚T. s√&ÉT¢ ø±e#·TÃ, ˙{Ïdüs¡|òüsê

ø±e#·TÃ, |ü+≥ bı˝≤\ eTTs¡T>∑T˙{Ï ø±\« ø±e#·TÃ, |ü{≤ï\˝À es¡¸|ü⁄˙s¡T

b˛e{≤ìøÏ ì]à+# Á&ÓsTTqT¢ ø±e#·TÃ` Ç˝≤ nìï s¡+>±\˝À n$˙‹ >∑uÒ“. Bì

e\¢ kÕe÷qT´\T |ü&˚ u≤<Ûä n+‘ê Ç+‘ê ø±<äT. \+#ê\T y˚Tùdyê&ÉT

e+<äs¡÷bÕj·T\T ‹+fÒ, <ëìe\¢ Á|ü»\≈£î ø£*π> qwüº+ yÓsTT´s¡÷bÕj·T\ qT+∫

\ø£å\ s¡÷bÕj·T\ <ëø± ñ+≥T+~. z Ç\T¢ ø£fÒº≥|ü&ÉT dæyÓT+≥T dü¬s’q bÕfi¢ À

ø£\|üø£b˛sTTHê, nedüs¡eTsTTq+‘· d”º\T ˝Òø£b˛sTTHê, dü]>± ≈£L´]+>∑T

#˚j·Tø£b˛sTTHê ø£*π> qwüº+ Ä n~Ûø±s¡T\T $T+–q \+#·+ø£+fÒ ø£˙dü+

ôdô|º+ãsY 18, 2000

176


e+<ä¬s≥T¢+≥T+~. z Á&ÓsTTqT ø£fÒº≥|ü&ÉT ø£ dü Á|üe÷D≤\qT bÕ{Ï+#·ø£b˛‘...

Ç{°e\ eTq+ #·÷dæq≥T¢>± es¡<ä\T e∫Ãq|ü&ÉT ø£*π> qwüº+ yÓsTT ¬s≥T¢+≥T+~.

z ô|<ä› e+‘Óq ø£{Ïºq|ü&ÉT n$˙‹øÏ bÕ\|üŒ&ç‘ πs|ü⁄ n~ ø±kÕÔ ≈£L\T‘·T+~.

n|ü&ÉT »]π> qwüº+ nbÕs¡+. z q~ MT<ä &Ü´+ ø£{Ïºq|ü&√, es¡<ä sê≈£î+&Ü

>∑≥T¢ ø£{Ïºq|ü&√ n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç‘, πs|ü⁄ &Ü´+ ≈£L*b˛sTTHê, Ò<ë ø£≥º\T ‘Ó–

es¡<ä ˙fió¢ }fi¢ ÀøÏ Á|üy•+∫Hê ø£*π> qwüº+ Ä n~Ûø±s¡T\T bÕ\Œ&É¶ n$˙‹øÏ

\ø£å ¬s≥Tº+≥T+~. n$˙‹e\¢ ø£*π> qwüº+ πøe\+ ø£≥º&Ü\≈£î, Çfi¢≈£î, s√&É¢≈£î,

Á&ÓsTTq¢≈£î e÷Á‘·yT |ü]$T‘·+ ø±<äT. @ ∫qï ùde n+<ë\Hêï \+#·+ Ò≈£î+&Ü

kÕ<Ûä + ø±e≥+ Ò<äT. ÄdüT|üÁ‹˝À ;<ä\≈£î yÓ’<ä + <ä>∑Z]qT+∫, z πswüHéø±s¡T¶

es¡≈£î` nìï Á|üãT‘·« ùde\≈£î \+#·+ πs≥T¢ ì]›wüº+>± ñHêïsTT. @<äHêï dæúsêdæÔì

ø=qT≈£îÿì ]õdüºs¡T #˚sTT+#·Tø√yê\+fÒ ]õÁùdºwüqT |ò”õ‘√bÕ≥T ªe÷eT÷\Tμ

#Ó*¢+#ê*‡+<˚. Á&Ó’$+>∑T …’ôdqT‡ bı+<ë\+fÒ #·≥ºÁ|üø±s¡+ #Ó*¢+#ê*‡q |ò”E

ø£{Ïº |üØø£å≈£î ≈£Ls√Ãyê*. <ë+{À¢ ‘·|üŒ≥+ <ë<ë|ü⁄ U≤j·T+. n< me&√ eT<Ûä

<äfi≤ØøÏ ◊<=+<ä*ùdÔ …’ôdqT‡ eTq ø±fi¢ <ä>∑Zs¡ ø=düTÔ+~. \+#êìøÏ <Ûäìø£, ;<ä

‘ês¡‘·eT´+ Ò<äT, n+<ä]ø° e]ÔdüTÔ+~. &ÉãT“qïyêfi¢≈£î á \+#·+ πøe\+ ∫ø±≈£î

$T>∑T\TdüTÔ+~. ø±˙ ;<ä\ J$‘ê\‘√ n~ Ä&ÉT≈£î+≥T+~— ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À

ÁbÕD≤\H rdüTÔ+~. ÄdüT|üÁ‹˝À dü]>±Z yÓ’<ä + n+<äø£ #·ìb˛jT ;<ä\T ø√ø=\¢\T.

ø±j·Tø£wüº+ #düT≈£îì Áã‹πø kÕe÷qT´\ bı≥ºø=≥º≥+, \+#ê\ ø√dü+ yêfi¢qT

@&ç|æ+#·≥+, ø£åDø£åD+ y~Û+#·≥+ eTq <ä>∑Zs¡ ø=‘·Ôø±<äT. ∫es¡≈£î Á|üuÛÑT‘·«+

;<ä\≈£î ñ∫‘·+>± n+~+#˚ n<ÛäTHê‘·q yÓ’<ä´+˝À ≈£L&Ü \+#ê\THêïj·Tì

|òæsê´<äT\T yÓ\T¢yÓ‘·TÔ‘·THêïsTT. ìC≤yéT ÄdüT|üÁ‹ (ìyéT‡)˝À KØ<äsTTq yÓ’<ä + ñ

∫‘·+>± n+<ë\+fÒ ;<ä\øÏ#Ã ‘Ó\¢πswüHé ø±s¡T¶\T+&Ü*. ì»+>± m+<äs√ ;<ä\≈£î

á ø±s¡T¶\T Òe⁄. k úeT‘· ñHêï <=+>∑πswüqT ø±s¡T¶ <=s¡ø£|ü⁄#·TÃ≈£îì j·÷u…’y\

s¡÷bÕj·T\ es¡≈£î ñ∫‘· yÓ’<ä + bı+<ë\H ÄX #ê˝≤ eT+~≈£î+~. n˝≤+{Ïyêfi¢≈£î

uÀ>∑dt πswüHé ø±s¡T¶\T @sêŒ≥T#dæ, ø±s¡T¶≈£î bÕ‹ø£y\ s¡÷bÕj·T\T |ü⁄#·TÃ≈£îH

|ü<äΔ‹ neT\T˝À ñ+<ä≥! <=+>∑ø±s¡T¶qT n˝≤ ø=qT≈£îÿqïyêfi¢≈£î Á|üuÛÑT‘·«+

qT+∫ j·÷u…’y\ <ëø± ñ∫‘·yÓ’<ä kÕj·T+ n+<äT‘·T+~ ø±ã{Ïº Ä ô|≥Tºã&ç

–≥Tºu≤fÒ! düVü≤»+>±H Ç˝≤+{Ï ≈£î+uÛÑø√D+˝À ¬syÓq÷´ n~Ûø±s¡T\T, bÂs¡düs¡|òüsê\

XÊK, yÓ’<ä XÊK dæã“+~ ≈£îeTàø£ÿsTT ñ+{≤s¡T. |ü≥ºD≤\˝À ≈£L*#düT≈£î ã‹πø


177

ã\V”≤qesêZ\T, ôw&É÷´\T¶ ≈£î˝≤\yês¡T |æ\¢\qT Vü‰düº Ÿ À ô|{≤º\Hêï, Á|üuÛÑT‘·«+

qT+∫ e#Ã sêsTTr\T bı+<ë\Hêï ≈£î\+ dü]º|òæπø≥T¢&Ü*. ‘êeTT |ü⁄{Ïº ô|]–q

#√≥T≈£î yÓ[fl nø£ÿ&ç n~Ûø±s¡T\ qT+∫ yê{Ïì ‘Ó#·TÃø√yê*. dü‘· dü+<ÛäT˝≤¢ Ä

Á|üj·T‘·ï+ #ùdyês¡T |ü& u≤<Ûä es¡íHêr‘·+. n˝≤+{Ïyê]øÏ n&ÉT>∑&ÉT>∑THê #<äT

nqTuÛÑyê\T m<äTs¡e⁄‘êsTT. \+#·+ y˚~Û+|ü⁄\T »q kÕe÷Hê´ìøÏ s√EyêØ

nqTuÛÑeeTsTTb˛j·÷sTT. Ç{°e* ø±\+˝À Ä]úø£ s¡+>∑+˝À Á|üuÛÑT‘·« Á|üyTj·T+

‘·>∑TZ‘√+~. Bìe\¢ \+#·+ ‘·–Zb˛‘√+<äH√, b˛{° ô|]– düs¡sTTq edüTÔe⁄\T`ùde\T

n+<äT‘êj·TH√ uÛ≤$+#·e#·TÃ. ø±˙ \+#·+ e\¢ nø£ÿ&É ≈£L&Ü b˛{°ì <Óã“ø=≥º&É+,

<ëì eT÷\+>± KØ<äT ô|s¡>∑≥+ düs¡«kÕe÷q´eTsTT+~. e÷J πø+Á<ä eT+Á‹

düTUŸsê+ Çø£ÿ&É eT+∫ ñ<ëVü≤s¡D. f…*ø±+ Áô|’y{°ø£s¡D˝À ì»yÓTÆq b˛{° Ò≈£î+&Ü,

ndüàBj·TT\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+e\¢ Äj·Tq <ä+&ÉTø√>∑*>±s¡T. n˝≤π> ø±+Á{≤≈£îº\T,

f…+&És¡T¢, $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\T, ø=qT>√fi¯ó¢ ˇø£fÒ$T{Ï, Á|üuÛÑT‘·«+ ìC≤j·Tr>±

b˛{° <ë«sê ìs¡ísTT+#·e\dæq Á|ü‹#√{≤ \+#ê\< sê»´+ ø±e≥+‘√ nqs¡TΩ\T

HÓ>∑TZ‘·THêïs¡T. <ëìe\¢ |üì HêD´‘· ‘·>∑TZ‘√+~. Òø£b˛‘ \+#·+ e\¢ ÁbÕC…≈£îº\

Ks¡TÃ $|üØ‘·+>± ô|]– Ä uÛ≤s¡+ eT∞¢ Á|ü»\MT<ä |ü&ÉT‘√+~. ∫es¡≈£î ∫qï

∫qï ñ<√´>±\ ìj·÷eTø±\˝À ≈£L&Ü nuÛÑ s¡Tú\ uÛÑj·÷+<√fiq\qT, Ä<äTsê›qT

Ädüsê>± #düT≈£îì ø√≥¢≈£î ø√≥T¢ dü+bÕ~+#·≥+ yê´bÕs¡eTsTTb˛sTT+~. \+#·+

Ç∫Ã ñ<√´>∑+ ‘Ó#·TÃ≈£îH ñ<√´– ô|≥Tºã&çì |üP&ÉTÃ≈£îH+<äT≈£î πs|ü⁄ \+#ê\≈£î

bÕ\Œ&É≥+, Ä Áø£eT+˝À Á|ü»\qT y˚~Û+#·≥+ U≤j·T+. s√EyêØ |üqT\˝À

\+#·+ sêã≥Tºø√e≥+ ø√dü+ »]π> C≤|ü +, Á|ü»\qT ô|fÒº u≤<Ûä\T Çqïìï

ø±e⁄. M{ìï+{Ï $T+∫, \+#·+ e\¢ ø√≥T¢ yÓqπødüT≈£îqï yê&çe\¢ düe÷»+

MT<ä |ü&˚ Á|üuÛ≤e+ #ê˝≤ <ës¡TDeTsTT+~. ìC≤j·Tr |üs¡T&ÉsTTq ñ<√´–

s√E>∑&çùdÔ #ê\qï≥T¢ ã‘·T≈£î yÓfi¢BdüTÔ+fÒ, |üø£ÿ d”{À¢ ≈£Ls¡TÃH n$˙‹|üs¡T&ÉT

$˝≤dü+>± \ø£å\T Ks¡TÃô|&ÉT‘·THêï&ÉT, ø√≥T¢ yÓqπødüTÔHêï&ÉT. n˝≤+{Ï n$˙‹|üs¡T\T

ô|’yêfi¢≈£î Ä|ü⁄Ô\T>± e÷s¡≥+... yêfió¢ ‹wüydüT≈£îì ≈£Ls√Ãe≥+... bÕØº\T b˛{°|ü&ç

yêfi¯¢≈£î mìïø£\˝À d”{Ï¢e«≥+` Çe˙ï eTq+ #·÷düTÔHêï+. n$˙‹øÏ •ø£å

|ü&Éø£b˛e≥+, yT‘·>±fi¢ J$‘·+ e&ç¶+∫q $düÔ] ø±e≥+, ìC≤j·Tr>± |üì#ùd

ñ<√´>∑T\T nHêeT≈£î\T>± $T–*b˛e≥+e\¢ düe÷C≤ìøÏ m+‘√ #˚≥T

ø£\T>∑T‘√+~. Ç<ä+‘ê #·÷dæ ∫qï‘·q+˝ÀH˚ |æ\¢\ eTqdüT\T ø£\Twæ‘·

178


eTe⁄‘·THêïsTT. ªªá düe÷»+ n$˙‹|üs¡T\≈£î |ü≥º+ ø£&ÉT‘·T+~— ìC≤j·Tr|üs¡T*ï

Çã“+~ ô|&ÉT‘·T+~μμ`nH˚ bÕsƒ¡+ j·TTe‘·≈£î #ê˝≤ ‘·«s¡>± e+≥ã&ÉT‘√+~.

Ç~ n‘· +‘· Á|üe÷<äø£s¡+, $cÕ<äø£s¡+. á ‘·s¡+˝À $\Te\T b˛‘·THêïj·Tì

yêb˛e≥+ Ä‘·àe+#·q. ªnÁø£e÷s¡®q dü+düÿè‹μì qs¡qsê˝À¢ J]í+#·T≈£îì, n~

Òø£b˛‘ sê»ø°j·T+` |ü]bÕ\q q&Éeì dæú‹øÏ rdüT≈£îe∫Ã, Äqø£ düe÷»+˝À

$\Te\ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É≥+ e´s¡ú+. Ç˝≤ nÁø£e÷s¡®q #dæq sê»ø°j·T H‘·\T,

n~Ûø±s¡T\T $<XÊ\˝À <ë#·T≈£îqï &ÉãT“ <ë<ë|ü⁄ 100 _*j·THé &Ü\s¡T¢ n+fÒ

Hê\T>∑Tqïs¡ \ø£å\ ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T` ñ+≥T+<äì n+#·Hê.

ã+~b˛≥¢ eTTsƒê e∫Ã Ç+{À¢ <=>∑‘·HêìøÏeùdÔ ‹s¡>∑ã&É+&Éì, ÁbÕD≤\‘√

e<ä\e<ä›ì n~Ûø±s¡T\T #ÓãT‘·THêïs¡T. Ç+{À¢ |üìeTìwæ e+<äs¡÷bÕj·T\T

ø±CÒdæq≥T¢ nqTe÷q+ eùdÔ #ê\T y~ÛkÕÔ+, kÕ~ÛkÕÔ+, Ç+{À¢+∫ yÓ\¢>=&É‘ê+,

ˇø=ÿ Á|üC≤<ÛäHêìï Ç˝≤ <√#·T≈£îHyêfi¢≈£î düe÷»+ ydüTÔqï •ø£å @$T{Ï? n$˙‹

ìs√<Ûäø£ XÊK Ò<ë dæ._.◊. n~Ûø±s¡T\T \+#ê\T $T+–qyêfi¢qT, yêfi¢ ÄdüTÔ\qT

n|ü&É|ü&Ó’Hê ãj·T≥ ô|≥º&É+ eTq≈£î ø=+‘· }s¡≥ ø£*–düTÔ+~. ø±˙

yêdü Ôey˚TeT+fÒ, |ü≥T ºã&Ü ¶ø £ ≈ £L&Ü q÷{ÏøÏ ‘=+u… ’ ‘=$Tà~ eT+~

‘·|æŒ+#·T≈£îb˛‘·T+&É≥+. düTUŸsê+ ìyêkÕ\ô|’q <ë&ÉT\T »]>±sTT, &ÉãT“

ãj·T≥|ü&ç+~, mH√ï Äs√|üD˝§#êÃsTT. Ç<ä+‘ê »]– ◊<fi¢sTT+~. ∫e]øÏ

@eTsTT+~? Äj·Tq Væ≤e÷#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ˝À z Á|üeTTK Hêj·T≈£î&ç>± #·Áø£+

‹|ü‘·THêï&ÉT! Ç˝≤ mH√ï ñ<ä+‘ê\qT #Ó|üø√e#·TÃ. BìøÏ u≤<Ûä ‘· n$˙‹

ìs√<Ûäø£ XÊK\T, $uÛ≤>±\~ ø±<äT. $<ÛäT\qT yês¡T dü]>± ìs¡«]Ô+∫Hê |òü*‘·+

yê] #‘·T˝À¢ Ò<äT. ì»+>± n$˙‹ n+‘·+ ø±yê\+fÒ á πødüT\˝À sê»ø°j·T

CÀø£ + b˛yê*. m+<äs√ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\MT<ä Äs√|üD\THêï Á|üuÛÑT‘ê«\T $#ês¡D≈£î

nqTeT‹ìe«e⁄. m+<äTø£+fÒ sê»ø°j·T H‘·\T` n~Ûø±s¡T\T ≈£îeTàø£ÿj·÷´s¡T ø±ã{Ïº!

ˇø£yfi n$˙‹ ìs√<Ûäø£ XÊK˝À sê»ø°j·T CÀø£ + Ò≈£î+&Ü ìC≤j·Tr>±, düeTs¡ú+>±

|üì#dæHê eTq<X+˝À n$˙‹|üs¡T\≈£î •ø£å|ü&É≥+ #ê˝≤ ns¡T<äT. @<√ ˇø£

e+ø£q πødüT ø=fÒºkÕÔs¡T. @fi¢ ‘·s¡ã&ç $#ês¡D˝À C≤|ü + »s¡T>∑T‘·T+~. Ç+‘·

»]–Hê ∫es¡≈£î n$˙‹|üs¡T\T ø±\¬s‘·TÔ≈£î ‹s¡T>∑T‘ês¡T. n$˙‹øÏ bÕ\Œ&ç

düôdŒ+&ÉsTTqyêfi¯ó¢ #ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À #·≥º+˝À ˝§düT>∑T\ ø±s¡D+>± eT∞¢

ñ<√´>∑+˝ÀøÏ Á|üyÓ÷wüHé‘√, bÕ‘· ñqï ‘· |ü<ä$˝À ≈£Ls¡TÃ+{≤s¡T! n+<äTπø ø√s¡T¶\˝À


179

‘·«s¡>± Hê´j·T+ »]π>≥T¢>±, \+#·>=&ÉT\≈£î •ø£å|ü&≥T¢>± dü+düÿs¡D\T ø±yê*.

\+#·+ ‹qïyêfi¢≈£î rÁe •ø£å\T ø£ dü+ `10 dü+e‘·‡sê\≈£î ‘·>∑Z≈£î+&Ü C…’\T•ø£å

ñ+&˚˝≤ @sêŒ≥T #˚j·÷*. yêfi¯¢ ÄdüTÔ\T, düMT|ü ã+<ÛäTe⁄\ ÄdüTÔ\T $~Û>±

Á|üuÛÑT‘·«|üs¡+ #˚j·÷*. ø£]ƒq •ø£å\T |ü&É‘êj·Tqï uÛÑj·÷ìï düèwæº+#·ø£b˛‘˚

n$˙‹|üs¡T\ uÛÑs¡‘·+ |ü≥º&É+ nkÕ<Ûä +.

düe÷»+ yÓ*yj·÷*

πøe\+ \+#·>=+&ÉT\qT •øÏå+#·>∑*–‘ #ê\<äT. \+#ê\≈£î eT÷\+ eT÷&ÉT

n+XÊ\˝À ñ+~. bÕ\q˝À <ë|ü]ø£+, n~Ûø±s¡ πø+ÁBø£s¡D, mìïø£\˝À nÁø£e÷\T.

M{Ïìï+{Ï À düeT÷\ Á|üøå±fiq »s¡>±*. Á|üdüTÔ‘·+ sê»ø°j·T+, bÕ\q n$˙‹

|ü⁄Hê<äT\MT<ä ì\ã&Ü¶sTT. n$˙‹øÏ bÕ\Œ&É≈£î+&Ü eTq sê»éédüú ˇø£ÿ ø£åD+

≈£L&Ü ì\ã&É Ò<äT. >=+>∑{À¢ nqï+ ‹+≥÷ yÓ+Á≥Tø£\THêïj·Tì yêb˛e≥+

n$yø£+. ì»+>± n$˙‹ì n+‘·+ #j·÷\H eT+∫yêfió¢ sê»éédüú À düeT÷\

Á|üøå±fi¯q ø√dü+ b˛sê&Ü*. á ˝À>± n$˙‹|üs¡T*ï düe÷»+ yÓ*y˚j·÷*.

mø£ÿ&çø£ø£ÿ&É yêfi¯¢qT ãj·Tô|{Ïº ì\Bj·÷*. n|ü&˚ n$˙‹ì m<äTs√ÿe≥+

kÕ<ÛäéTe⁄‘·T+~.

* * *

180


eTq sê»ø°j·T+˝À ìs¡+‘·s¡+ @<√ ˇø£ $yê<ä+ Ò<ë dü+øå√uÛÑ+ #√≥T

#düTø√e\dæ+<. ˇø£ yês¡+ ‘·Vü≤˝≤ÿfÒ|ü⁄\ ñ<ä+‘·+. eTs√ yês¡+ >∑T»sê‘Y

eT‘· ø£ À¢ ≤\T. Ç+ø√ yês¡+ >∑T»sê‘Y nôd+;¢ s¡<äT›. eT<Ûä ˝À sêh|ü‹ m+|æø£

$yê<ä+. Ç{°e\ |üìøÏ ÄVü‰s¡+ |ü<∏äø£+˝À neø£‘·eø£\T. Á|üdüTÔ‘·+ ô|Á{À\T

&û\s¡¢ ìj·÷eTø£+˝À nÁ•‘· |üø£åbÕ‘·+, n$˙‹ Á|ü»\ <äèwæºì Äø£≥Tº≈£î+≥THêïsTT.

e´s¡ú #·s¡Ã\T

Á|üC≤kÕ«eT´+˝À Ç˝≤+{Ï ≈£î+uÛÑø√D≤\T ãj·T≥|ü&É≥+ e´edüú Äs√>±´ìøÏ

eT+∫~. ‹s¡T>∑T Òì n~Ûø±s¡+ #· ≤sTTdüTÔqï Á|üuÛÑT‘·« bÕ\q˝À ≈£î+uÛÑø√D≤\T

ãj·T≥|ü&Éq+‘· e÷Á‘êq n$˙‹ ˝Ò<äqTø√e≥+ bıs¡bÕ≥T. n$˙‹ì

<ë∫ô|≥º&É&É+˝À bÕ\≈£î\T dæ<äΔVü≤düTÔ\ì s¡TEee⁄‘√+~. yêsêìø√ n$˙‹

uÛ≤>√‘êìï ãj·T≥ô|{Ïº, sê»ø°j·÷ìï, bÕ\≈£î\qT, Hê´j·TeT÷s¡TÔ\qT ì+~+∫,

Çø£ eTq u≤<Ûä ‘· r]+<äqï≥T¢ #‘·T\T <äT\T|ü⁄ø√e≥+ n$yø£+. Ç˝≤+{Ï dü+kÕú>∑‘·

n$˙‹ yÓqø£ ñqï eTÚ*ø£ ø±s¡D≤\ô|’q <äèwæº kÕ]+#·≈£î+&Ü πøe\+ $eTs¡Ù\‘√H

‘·è|æÔ |ü&ç‘ Á|üjÓ÷»q+ Òø£b˛>± ìsêX ø£\T>∑T‘·T+~. eTq<X+˝À Ç˝≤+{Ï$

ãj·T≥|ü&É¶|ü&ÉT yê{Ïì πøe\+ sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê\ø√dü+, Á|ü‘· s¡Tú\qT Çs¡T≈£îq

ô|≥º&É+ ø√dü+, yê]MT<ä ãTs¡<ä #·\¢&É+ø√dü+ e÷Á‘·y˚T $ìjÓ÷–+#·≥+

nqyêsTTr nsTT+~. dü‘ê´dü‘ê´\T nÁ|üdüTÔ‘ê\sTTb˛j·÷sTT. n~Ûø±s¡ Áø°&É À

Ç˝≤+{Ïe˙ï eP´Vü‰‘·àø£ n+XÊ\T>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·THêïsTT. ø±ì, e´edüú À

n$˙‹ì n+‘·+ #j·T{≤ìøÏ #|ü≥ºe\dæq dü+kÕú>∑‘· @sêŒ≥¢ô|’q ÁX<äΔ Ò≈£î+&Ü

b˛sTT+~. bÂs¡T\T ≈£L&Ü n$˙‹ yês¡Ô\qT, bÕs¡¢yÓT+≥T˝À Á|üø£+|üq\ $esê\qT

s√EyêØ dü+uÛ≤wüD\˝À eT∞fleT∞fl #Ó|üø=ì $eT]Ù+#·≥+, ìdüŒèVü≤qT

Á|ü<ä]Ù+#·≥y˚T ‘·|üŒ, á |ü]dæ ú‹ì n~Û>∑$T+#·{≤ìøÏ @+ #˚j·÷˝À

Ä˝À∫+#·≥+˝Ò<äT.

n~Ûø±s¡+ ` nÁø£e÷s¡®q\

$wüe\j·÷ìï #Û~+#·&É+ m˝≤?

Ä>∑düTº 12, 2002


181

Ç˝≤ }ãTdüTb˛ø£ nqedüs¡ #·s¡Ã Ò ‘·|üŒ, Á|ü»\ Á|üjÓ÷»Hê\≈£î, ãVæ≤s¡+>∑

#·s¡Ã≈£î eT<Ûä , dü+ã+<Ûä+ Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. Á|ü‹ <ëìï n~Ûø±s¡ Áø°&É À uÛ≤>∑+>±H

‘·|üŒ, eTs√ $<Ûä+>± eTq+ #·÷&É Òø£ b˛‘·THêï+. Ä ø±s¡D+>±H˚ sê»ø°j·T

bÕØº\T, Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+, bÂs¡T\T n+<äs¡+ düeTdü ˝À uÛ≤>∑+ ne⁄‘·THêïyT

‘·|üŒ, |ü]cÕÿs¡+˝À bÕ\T|ü+#·Tø√ Òø£ b˛‘·THêï+. n+<äTe\¢H˚ n~Ûø±s¡ Áø°&É,

mìïø£\T πøe\+ ø=+‘·eT+~ dü«˝≤uÛÑ+ ø√dü+ |üìøÏ edüTÔHêïsTT ‘·|üŒ, n~ <X

Á|ü»\ Äø±+ø£å\qT Á|ü‹_+_+#·&É+ ˝Ò<äT. mìïø£\T πøe\+ y˚Tø£ |æ\¢\qT

ø£ã[+#·{≤ìøÏ @ ‘√&\T≈£î Vü≤≈£îÿ+<√ ìs¡ísTT+# Á|üÁøÏj·T>± e÷sêsTT ‘·|üŒ,

<√|æ&ûì Ä|ü{≤ìøÏ kÕ<Û äq+>± ñ|üø£]+#·≥+ ˝Ò<äT. ≈£î+uÛ Ñø√D≤\T

ãj·T≥|ü&çq|ü&ÉT bÕØº\T Á|ü<ä]Ù+# yÓ’K] eTq |ü]dæú‹øÏ n<ä›+ |ü&ÉT‘√+~.

n~Ûø±s¡|üø£å+ yê] yê<äq @eT+fÒ MTs¡T n~Ûø±s¡+˝À ñqï|ü&ÉT Ç+‘·ø£+fÒ

<ës¡TD≤\H˚ #˚XÊs¡T. e÷ ‘·|ü\‘√ bÕ≥T >∑‘·+˝À MTs¡T ‘·|üø=ì e÷≈£î

n~Ûø±sêìï n|üŒ–+#·+&ç. >∑‘·+˝À e÷ ‘·|ü\qT ãj·T≥ô|&ç‘ e÷Á‘·+ yT+

#·÷dü÷Ô }s¡Tø√+. n˝≤>∑ì sê»ø°j·T+˝À ñqï yêfi¢+‘ê <=+>∑\ì, yêfió¢ πøe\+

Á|ü»\qT yÓ÷dü+ #j·T≥+ø√dü+ ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îHêïs¡ì uÛ≤$+#·≥+ bıs¡bÕ≥T.

nìï bÕØº\˝ÀqT m+<äs√ Hêj·T≈£î\T ìC≤j·Tr>± ‘·eT $<ÛäT*ï ìs¡«]ÔdüTÔHêïs¡T.

nsTT‘ á |ü]dæú‘·T*ï e÷πsÃ XøÏÔ yê]øÏ Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.

øÏ¢wüºeTsTTq düeTdü \T

ô|Á{À\T &û\s¡¢ ìj·÷eTø±Hï |ü]o*ùdÔ n~Ûø±s¡+˝À ñqï ô|<ä›\T >∑‘· 35

@fió¢>± &ÉãT“\T rdüT≈£îì ìs¡íj·÷\T #düTÔHêïs¡ì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. ø=~›eT+~

ns¡TΩ\qT ìC≤j·Tr>± ìj·T$T+∫Hê, n~Ûø£ dü+U≤´≈£î\ ìj·÷eTø±\˝À ô|’s¡M\T,

|ü\T≈£îã&ÉT\T, \+#ê\T $]$>± #√≥T#düT≈£î+≥THêïj·Tqï~ ì]«yê<ë+X+.

á m+|æø£ ø√dü+ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\qT ìj·T$T+∫Hê n$˙‹ Ä>∑≥+ Ò<äì, ne˙ï

ø£+{Ï‘·T&ÉT|ü⁄ #·s¡´˝Òqì, >∑‘·+˝À πø+Á<äeT+Á‹ dürwtes¡àqT düTÁ|”+ø√s¡Tº

n_ÛX+dæ+∫. s¡÷ˆˆ50 \ø£å\T »]e÷Hê ydæ+<äì, ∫e]øÏ Ä ø√πsº Ä »]e÷HêqT

s¡<äT› #dæ+<äì eTq+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. &û\s¡T¢ s¡÷ˆˆ15 \ø£å\ qT+&ç bÕ‹ø£ \ø£å\<ëø±

\+#ê*∫Ã ùdwüqT¢ ‘Ó#·TÃø=qï|ü⁄Œ&ÉT Ç+<äq+˝À ø£©Ô\T, ô|Á{À\T ø=\‘· À¢ yÓ÷kÕ\T

‘·|üŒeì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. Äô|’q Á|üuÛÑT‘·« XÊK\ n~Ûø±s¡T\T \+#ê\T

rdüT≈£î+≥THêïs¡ì, Ä ø±s¡D+>± ìC≤j·Tr |üs¡T\sTTq &û\s¡T¢ m+‘√ Çs¡T≈£îq

182


|ü&ÉT‘·THêïs¡ì Á|ü» …s¡T>∑T<äTs¡T. ô|Á{À\T ùdºwüq¢ À ø=\‘·\ yÓ÷kÕìï n]ø£fÒº+<äT≈£î

1998˝À ª˝Àødü‘êÔμ ñ<ä eT+ #|üfÒº+‘· es¡≈£î »+≥q>∑sê\˝À ñqï 104 ô|Á{À\T

ã+≈£î\˝À πøe\+ ns¡&É»qT e÷Á‘·y˚T MT≥s¡¢˝À yÓ÷dü+ #˚j·T≈£î+&Ü

$ìjÓ÷>∑<ës¡¢≈£î ìC≤j·Tr>± |ü+|æD° #düTÔHêïj·Tì ù|s¡T+~. $T–*q ã+≈£î\

yês¡+‘ê yÓ÷kÕ\≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·THêïs¡qï~ ãVæ≤s¡+>∑ s¡Vü≤dü +. ∫e]øÏ |ü]dæú‹

m+‘·<ëø± e∫Ã+<ä+fÒ, ø=\‘· À¢ yÓ÷dü+#dæq |ü+|æD° #j·T≈£î+&Ü n$Tàq≥T¢

…ø£ÿ\T #·÷|æ+∫q yÓTT‘·Ô+ô|’q ≈£L&Ü ‘·eT≈£î uÒ{≤\T ø±yê\ì ø±]à≈£î\T yê{≤

n&ç>±s¡T. z ã+≈£î˝À »]–q neTàø±\qTã{Ïº ø±]à≈£î\≈£î ø=+‘·XÊ‘·+ Ç#Ã

ÄqyêsTTr ñ+~. ì»+>± b˛dæq ô|Á{À\T≈£î e÷Á‘·y˚T á uÒ{≤*kÕÔeTì

j·T»e÷qT\T— ø±<äT, neTàø£+ #·÷|æq yÓTT‘êÔìøÏ uÒ{≤*yê«\ì ø±]à≈£î\T

yê~+#·T≈£îHêïs¡T!

n˝≤π>.... |üìøÏ ÄVü‰s¡+ |ü<∏äø£+˝À n$˙‹ #√≥T#düT≈£î+<äì ‘Ó*j·Tì

yêfió¢ Òs¡T. mH√ï ìjÓ÷»ø£esêZ\˝À Hêj·T≈£î\T >∑‘· nsTT<ës¡T HÓ\\T>± á

|ü<∏äø£+˝À neø£‘·eø£\ <ë«sê ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T nÁø£eT+>± yÓqπødüT≈£îHêïs¡ì

Á|ü»\+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. m˝≤>∑÷ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ |ü+|æq ÄVü‰s¡<ÛëHê´ Ò ø±ã{Ïº ªª

á s¡÷|ü+˝À eTq≈£î ø=ìï eqs¡T\T ekÕÔsTT, yê{Ï‘√ |üqT\T #ùdÔ Á|ü»˝À¢

|ü\T≈£îã&ç edüTÔ+~, ø=+‘· &ÉãT“ ªeTqμ yêfi‚¢ ‹+fÒ |ü{Ïº+#·Tø√qø£ÿs¡ Ò<äTμμ nì

Á|üuÛÑT‘·« H˚‘·\T uÛ≤$+#·e#·TÃ. ªªmìïø£\˝À ø√≥T¢ Ks¡TÃô|{Ïº ¬>*#ê+. ‹]–

dü+bÕ~+#·ø£b˛‘ ô|fi≤fl+, _&É¶\T nHê´j·TyÓTÆb˛‘ês¡T. m+<äs√ ø±s¡ ø£s¡Ô\T bÕØº

$»j·T+ ø√dü+ #ê˝≤ ø£wüº|ü&Ü¶s¡T. @<√ ø£s¡÷|ü+˝À yêfi¢≈£î Ä<ëj·T #·÷|üø£b˛‘

sê»ø°j·T+ q&Ée<äTμμ nì Hêj·T≈£î\T nÁø£e÷\≈£î bÕ\Œ&Ée#·TÃ. ªª<ìø° ì<ÛäT\T

Òq|ü&ÉT @<√ ˇø£ ù|s¡T‘√ ø=ìï |üqT\T, ø=+‘· yTs¡ø£sTTHê »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

á |ü<∏äø£+ ≈£L&Ü Òø£b˛‘ Çø£ ndü\T eTq≈£î s√&¢ sêe⁄. q÷{ÏøÏ 20 s¡÷bÕj·T\T

eT<Ûä ˝À ‹Hêï, ø£ dü+ $T–*q |üqsTTHê »s¡T>∑T‘√+~. nsTTHê Ç~ Á|üuÛÑT‘·«+

&ÉuÒ“ ø£<ëμμ nì Á|ü»\T uÛ≤$+#·e#·TÃ ªª<=]øÏ+< #ÛêqT‡ @ bÕØºyêfió¢ e∫ÃHê

m˝≤>∑÷ yêfió¢ ø√≥T¢ $T+>∑≥+ U≤j·T+. yêfió¢ #Ó|æŒq≥T¢ #ùdÔ eTq 10 XÊ‘·+

yê{≤ eTq≈£î edüTÔ+~. nsêΔ+‘·s¡+>± ã~©\T, y~Û+|ü⁄\T ñ+&Ée⁄. n+<äs¡÷

<√#·T≈£î+≥÷+fÒ Hêπø+ b˛sTT+~. m~]ùdÔ n˙ï Çã“+<äT Ò. ø£*dæb˛‘ n+‘ê

˝≤uÛÑyTμμ nì n~Ûø±s¡T\T ≈£îeTàø£ÿsTTb˛e#·TÃ. Ç˝≤ n+<äs¡÷ sêJ |ü&çb˛‘·THêïs¡T.


183

∫e]øÏ á $yê<ä+ sê»ø°j·T s¡÷|ü⁄ <ë\Tk Ô+< ø±ì, Á|ü»\≈£î »]π> qcÕºìï

|ü{Ï º+#·T≈£îH˚yês¡T ‘·≈£îÿe. n˝≤π> >∑‘·+˝À dæ{°ãdüT‡ |ü]à≥T¢ |üP]Ô>±

Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±s¡T\ #‘·T˝À¢ ñ+&$. õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T¢, mdt.|æ, ÁbÕ+rj·T s¡yêD≤~Ûø±]

ø£*dæ #˚ùd m+|æø£` ø±uÀj˚T ø√fÒX¯«s¡TDÏí ìs¡ísTT+#˚~. |ü\T≈£îãã&ç‘√H√,

dæbòÕs¡düT‘√H√, \+#·+‘√H√ ø=+‘· eT+~øÏ |ü]à≥T¢ <äπøÿ$. Ä |ü]à≥¢≈£î m+‘√

b˛{° ñ+&~. ô|<ä› ô|<ä› ≤j·Ts¡T¢ ‘·eT ø£¢sTT+≥¢ ‘·s¡|ü⁄q yê~+# yês¡T. 1987˝À

sêJyé>±+BÛ Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\ #·{≤ºìï e÷]Ã m+‘·eT+~ø£sTTHê

|ü]à≥T¢ Ç#Ã @sêŒ≥T¢ #dæ+~. Á|üuÛÑT‘ê«~Ûø±s¡T\T |ü]à≥¢qT ìs¡ísTT+#·&É+ø±ø£,

mes¡sTTHê ø=ìï ìã+<Ûäq\ Á|üø±s¡+ ãdüT‡\T q&ÉT|ü⁄ø=ì, b˛{°øÏ ‘·≥Tº≈£îì

ì\ã&É≥+ Ä #·≥º+ \ø£å +. 1989˝À Ä #·{≤ºìï yÓTT<ä≥>± ‘·÷s¡TŒ>√<ëe]

õ˝≤¢˝À neT\T#˚dæ n+<ä]ø° |ü]à≥¢ì∫Ãq|ü&ÉT yêVü≤Hê\ j·T»e÷qT\T,

˝≤j·Ts¡T¢ n+<äs¡÷ ìsêÈ+‘·b˛sTT e´‹πsøÏ+#ês¡T! |ü]à≥T¢ bı+~qyês¡T ≈£L&Ü,

mes√ ˇø£]øÏ |ü]à≥Tìyê«\ì, n+<ä]ø° neø±X¯+ Çe«sê<äì yê~+#ês¡T.

∫e]øÏ ôV’≤ø√s¡Tº≈£î n|”Œ\T #düTø√>±, ns¡TΩ\sTTq yês¡+<ä]ø° |ü]à{Ï¢e«≥+ düããì,

b˛{° À mes¡T ì\ã&ç‘ yês¡T ø=qkÕ>∑T‘ês¡ì, $T–*q yês¡T $s¡$T+#·T≈£î+{≤s¡ì

rs¡TŒ e∫Ã+~. b˛{°ì e´‹πsøÏ+# yês¡T, ô|’s¡M\ô|’q Ä<Ûës¡|ü&yês¡T, \+#ê\T

|ü⁄#·TÃ≈£îH˚yês¡T Ç˝≤` Á|üuÛÑT‘·« $#·ø£åD≤~Ûø±s¡+ ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ ñ+&Ü\ì

Ä•+#·≥+ düVü≤»+. Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @ dü+ã+<ÛäeT÷ ñ+&É≈£L&Éì n+XÊ\ô|’q

≈£L&Ü $#·ø£åD≤~Ûø±sêìï ø=qkÕ–+#·≥+ eTq+ ìs¡+‘·s¡+ #·÷düTÔHêï+. ñ

<ëVü≤s¡D≈£î ˝ÖøÏø£ sê»´ e´edüú˝À <˚yê\j·T Á≥düTº uÀs¡T¶\ ìj·÷eTø£+‘√

Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @ dü+ã+<ÛäeT÷ ñ+&Ésê<äT. nsTTHê kÕúìø£ XÊdüqdüuÛÑT´\ ìs¡íj·T+

Á|üø±s¡+ Á|üuÛÑT‘·«+ á ìj·÷eTø±\T #k Ô+~. n˝≤π> ¬s’‘·T\T ‘·eT ñ‘·Œ‹Ôì

neTTà≈£îH e÷s¡Tÿ{Ÿ ø£$T{°\˝À n<Ûä ≈£åî\T>±, düuÛÑT´\T>± Á|üuÛÑT‘·«+ ªndüàBj·TT\qTμ

‘·eT Ç#êÃqTkÕs¡+ ìj·T$Tk Ô+~. n˝≤ ìj·T$T+∫q yê]˝À ø=+<äs¡T ∫‘·ÔXó

~Δ‘√ ø£èwæ #düTÔqïe÷≥ yêdüÔe+. ø±ì Ç˝≤ $#·ø£åD≤~Ûø±s¡+ ñqï|ü&ÉT n$˙‹,

ô|’s¡M\T CÀs¡T>± ø=qkÕ>∑≥+ düVü≤»+. m+<äTøÏ˝≤ #˚düTÔHêïs¡ì bÕ\≈£î\qT

ì\BùdÔ, ªªnj·÷´, Ç|üŒ{Ïπø e÷ ø±s¡ ø£s¡Ô\T $dæ–b˛sTT ñHêïs¡T. |ü\¢ø°ì yÓ÷ùd

uÀsT÷\T ‘êeTsTT‘, XÊdüq düuÛÑT´\T, eT+Á‘·T\T kÂU≤´\qT nqTuÛÑ$düTÔHêïs¡ì

$eT]ÙdüTÔHêïs¡T. yêfi¢≈£î @y√ |ü<äe⁄\ì∫Ã dü+‘·è|æÔ |üs¡#·ø£b˛‘ yT+ sê»ø°j·÷*ï

q&É|ü Ò+μμ nì düe÷<Ûëq+ ek Ô+~.

184


dü+kÕú>∑‘· |ü]cÕÿsê\T

Çe˙ n‘·´+‘· øÏ¢wüºeTsTTq n+XÊ\T. M{ÏøÏ dü+kÕú>∑‘· |ü]cÕÿsê\qT

nH˚«wæ+#·≈£î+&Ü n$˙‹ì n]ø£≥º&É+ nkÕ<Ûä´+. eT÷&ÉT ~X¯\˝À eTq+

|ü]cÕÿsê\qT yÓ‘·ø±*. yÓTT<ä{Ï~, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ m+‘·>± $#·ø£åD≤~Ûø±s¡+ ñ+fÒ,

n+‘·>± n$˙‹, |üø£åbÕ‘·+ #√≥T#˚düT≈£î+{≤sTT. Á|üuÛÑT‘·«+˝À >∑T‘êÔ~Û|ü‘·´+

ø=qkÕ–‘˚ nÁø£e÷\qT n]ø£≥º˝Ò+. ÄsTT˝Ÿ ø£+ô|˙\T Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T˝À¢

ñ+&Ü*‡q nedüs¡yT Ò<äT. nsTT Ÿ &û\s¡¢ ìj·÷eTø±ìøÏ, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ @ dü+ã+<Ûä+

ñ+&Ésê<äT. Ä >∑T‘êÔ~Û|ü‘ê´ìï, ìs¡íj·÷~Ûø±sêìï Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T˝À¢ ˇø£kÕ]

ô|{≤ºø£ n$˙‹ ñ+<äì yêb˛e≥+˝À ns¡ú+ Ò<äT. Á|üuÛÑT‘·«+ #j·Te\dæq |üqT\qT

$düà]+∫, yê´bÕs¡+˝À y˚fi¯ó¢ ô|≥º&É+ e\¢ ø£*–q nqs¡ú+ Ç~. ˇø£|ü&ÉT`

∫e]øÏ dæyÓT+≥T, d”º\T ø=H˚+<äT≈£î ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·« |ü]à≥T¢ ø±yê*‡ e#˚Ã~.

Ç˝≤+{Ï >∑T‘êÔ~Û|ü‘· +, …’ôdqT‡` |ü]à≥T¢ ø√{≤\ sê»´+ n$˙‹øÏ |ü⁄Hê~.

f…*bò qT¢ |üP]Ô>± Á|üuÛÑT‘·«+ #‘·T˝À¢ ñqï|ü&ÉT &É_“∫ÃHê f…*bò qT ø±yê\+fÒ

kÕ<Ûä eTjT´~ ø±<äT. m+<äs√ \+#ê*∫Ã, dæbòÕs¡düT\‘√ |üqT\T #sTT+#·T≈£îH

yês¡T. m+<äs√ bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\T ‘·eT≈£îqï $#·ø£åD≤~Ûø±s¡+‘√ ÄÁ•‘·T\≈£î

bò qT eT+ps¡T #˚sTT+#˚yês¡T. ø=+<äs¡T bò q¢ eT+ps¡T≈£î &ÉãT“ rdüT≈£îH˚

yês¡T. Á|üuÛÑT‘ê«~Û|ü‘·´+ n+‘·]+#·≥+‘√ Ç|ü&ÉT bò˛qT¢ ø=~› s√E\˝ÀH˚

@sêŒ≥e⁄‘·THêïsTT. me]ø° @ \+#·eT÷ Çyê«*‡q nedüs¡+ Ò<äT. Ä $wüj·T+˝À

Hêj·T≈£î\≈£î $#·ø£åD≤~Ûø±s¡+ Ò<äT. Çø£ n$˙‹ì n+‘·+ #ùd ¬s+&√ e÷s¡Z+`

n~Ûø±s¡ $πø+ÁBø£s¡D nìï n~Ûø±sê\≈£î πø+ÁBø£]+∫q Á|üuÛÑT‘·«+ #˚‘·T˝À¢

ô|≥º≈£î+&Ü, mø£ÿ&çø£ø£ÿ&É ìs¡íj·÷\T #ùd u≤<Ûä ‘·qT Á|ü»\≈£î n|üŒ–+#ê*. n$˙‹

e\¢ ‘êyT qwüºb˛‘·THêïeTì, b˛jT~ eTq &ÉuÒ“qì, Ä &ÉãT“qT dü~«ìjÓ÷>∑+

#ùdÔ n~ ‘·eTπø eTs√ s¡ø£+>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì Á|ü»\≈£î ns¡ú+ ø±yê*.

kÕúìø£ bÕ\qe\¢ n˙ï düÁø£eT+>± »s¡T>∑T‘êj·Tì, n+<äs¡÷ ìC≤j·Tr>± ñ

+{≤s¡ì nqTø√e≥+ ne÷j·Tø£‘·«+. ø±ì ‘êeTT ø£fÒº |üqTï\≈£î, ‘·eT≈£î »]π>

|üqT\≈£î, n+< ùde\≈£î eT<Ûä dü+ã+<Ûä+ düŒwüº+>± ñ+fÒ Á|ü»\T C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√

n$˙‹ì ìs√~ÛkÕÔs¡T. n˝≤π> n~Ûø±s¡+˝À ñqïyês¡TbÕØº ø±s¡´ø£s¡ Ô\≈£î

$#·ø£åD≤~Ûø±s¡+‘√ |ü<äe⁄\qT ø£≥ºu…≥º≥+ ø£Hêï, kÕúìø£+>± ìC≤j·Tr>± Hêj·T≈£î\T

m~π> neø±XÊìïùdÔ bÕØº\ |ü⁄Hê~ ã\|ü&ÉT‘·T+~, ìC≤j·Tr ì\ã&ÉT‘·T+~.


185

nìï+{Ï $T+∫ n$˙‹ n+‘êìøÏ n‹ eTTK´e÷s¡Z+ mìïø£\ dü+düÿs¡D\T.ø√≥¢

Ks¡TÃ‘√ #·≥ºdüuÛÑ≈£î mìï¬ø’ nÁø£e÷s¡®q‘√ n~Ûø±sêìï ì\T|ü⁄ø=H neø±X+ ñ

qï+‘· es¡≈£î á $wüe\j·T+ ø=qkÕ>∑T‘·÷H ñ+≥T+~. sê»ø°j·T+˝À &ÉãT“

$ìjÓ÷>±ìï Áø£eTãB›ø£]+∫, #·≥ºã<ä›yÓTÆq @sêŒ≥T¢ #˚dæq|ü&˚ ìC≤j·Tr>±

mìïø£\˝À ¬>*# neø±X+ ø£\T>∑T‘·T+~. ø±ã{Ïº Á|ü‹ ø£ÿs¡÷ düeTdü es¡íqqT+∫

|ü]cÕÿs¡+ MT<äøÏ <äèwæºì kÕ]+#·≥+ nedüs¡+.

* * *

186


eT+∫ $TÁ‘·T&ÉT, ìC≤j·TrøÏ, ÄÁs¡›‘·≈£î, ∫‘·ÔX¯ó~ΔøÏ e÷s¡Tù|s¡TsTTq

◊.m.mdt.n~Ûø±] Hê>∑s¡T®q eTs¡D+ yês¡Ô nXìbÕ‘·+˝≤>± ‘êøÏ+~. m|ü&É÷

∫s¡Tqe⁄«‘√, ù|<ä\|ü≥¢ nqTs¡øÏÔ‘√, n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ |üì#ùd z düVü≤è<äj·TT&ÉT

Çø£ Ò&É+fÒ qeTàXø£ + ø±≈£î+&Ü ñ+~. eTìwæ J$‘·+˝À @B XÊX«‘·+ ø±<äH

dü‘ê´ìï á nø±\ eTs¡D+ eTs√kÕ] #ê{Ï#Ó|æŒ+~. eTs√e+ø£... nVü≤+ø±sêìï,

n\$e÷*q kÕ«sêúìï, nC≤„Hêìï e<äT\Tø√ Òì m+<äs√ eTqTwüß\ eTqdüÔ‘ê«\qT

>∑eTìùdÔ E>∑T|ü‡ ø£+fÒ C≤* ø£\T>∑T‘·T+~. eTs¡D+ m|ü&É÷ XÀø±ìï

$T>∑T\TdüTÔ+~, n+<äTHê nø±\eTs¡D+ eT]+‘· $cÕ<ëìï ø£*–düTÔ+~. düe÷C≤ìøÏ

|üìøÏe#Ã z düVü≤è<äj·TT&ç eTs¡DyÓTÆ‘ $cÕ<ä+‘√bÕ≥T, rs¡ì˝À≥T ‘Ó\TdüTÔ+~.

m+<äs√ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\THêïs¡T. #ê˝≤ eT+~øÏ |ü<ä$e\¢ e#Ã >∑T]Ô+|ü⁄ ‘·|üŒ

e´øÏÔ>∑‘· Á|ü‹uÛÑ >±ì, yês¡T kÕ~Û+∫q |òüTqø±sê´\T >±ì, düe÷C≤ìøÏ yê]e\¢

ø£*π> Á|üjÓ÷»q+ >±ì ñ+&Ée⁄. n‹ø=~›eT+~ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ |ü]dæú‘·T\T

ys¡T. yê] e\¢ |ü<ä$øÏ sêDÏ+|ü⁄ edüTÔ+~ ø±ì, |ü<ä$e\¢yêfiófl u≤≥e⁄≈£îHByT

˝Ò<äT. <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·÷Ô ◊.m.mdt, ◊.|æ.mdt.\˝À n‘·´~Û≈£î\T |ü<ä$e\¢

>∑T]Ô+|ü⁄bı+< yêfi‚¢ ø±ì ‘·eT eè‹ÔøÏ eHÓï ‘Ó#Ãyêfióflø±s¡T.

n<äT“¤‘ê\T kÕ~Û+∫q n~Ûø±s¡T\T

>∑‘·+˝À Ç˝≤ ñ+&~ ø±<äT. m Ÿ.|æ.dæ+>¥ ˝≤+{Ï ◊.dæ.mdt. n~Ûø±s¡T\T

nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq Á|ü‹uÛ≤bÕ≥yê\qT ø£qãs¡#ês¡T. dü«‘·+Á‘·+ e∫Ãq ‘=*s√E˝À¢

ÄHê{Ï Vü≤ √yéT eT+Á‹, qeuÛ≤s¡‘· ìsêà‘· düsê›sY |üfÒ Ÿ, Vü≤√yéT ø±s¡ <ä]Ù m Ÿ.|æ.dæ+>¥

z »≥Tº>± |üì#dæ 520 dü+kÕúHê\qT nq‹ø±\+˝À XÊ+‹j·TT‘·+>± uÛ≤s¡‘Y À

$©q+ #XÊs¡T. ø£ÿ ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq+ ‘·|üŒ eT¬sø£ÿ&Ü ã\Á|üjÓ÷>∑+ nedüs¡+

sê Ò<äT. m+‘√ #êø£#·ø£¡ +‘√, HÓ’|ü⁄D´+‘√ yês¡T e´eVü≤]+∫ nkÕ<Ûä eTqT≈£îqï

n<äT“¤‘êìï düTkÕ<Ûä + #˚XÊs¡T. uÛ≤s¡‘Y À eT÷&√e+‘·T »HêuÛ≤, uÛÑ÷uÛ≤>±\≈£î

ìC≤j·Tr|üs¡T\≈£î >ös¡e+

kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘·

@Á|æ Ÿ 1, 2002


187

ÁbÕ‹ì<Ûä + ªeVæ≤düTÔqï dü+kÕúHê\T XÊ+‹j·TT‘·+>±, n‹ ‘·≈£îÿe ø±\+˝À eTq

<˚X¯+˝À n+‘·sê“¤>∑eTj·÷´sTT. Á|ü|ü+#· #·]Á‘· À eT¬sø£ÿ&Ü Ç+‘·{Ï »HêuÛ≤,

$d”Ôs¡í+ ñqï 500øÏ ô|’>± dü+kÕúHê\T, dü«‘·+Á‘· sêC≤´\T n+‘· ‘·«s¡>± $©q+

ø± Ò<äT. ˇø£ e+ø£ ndüe÷q dü+ø£\Œã\+ ñqï sê»ø°j·T Hêj·Tø£‘·«+, eTs√

e+ø£ nbÕs¡eTsTTq kÕeTs¡ú +, ∫‘·ÔXó~Δ eT÷ØÔuÛÑ$+∫q n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+

eTq C≤‹ >ös¡yêìï ÇqTeT&ç+|üCÒXÊsTT. dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+˝À eTq C≤‹ kÕ~Û+∫q

n‹ >=|üŒ $»j·TyÓTÆq Vü≤]‘· $|ü¢e+˝À ≈£L&Ü sê»ø°j·T Hêj·Tø£‘·«+, n~Ûø±s¡

j·T+Á‘ê+>∑+ Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· eVæ≤+#êsTT. ÄHê{Ï e´ekÕj·T eT+Á‹ dæ.düTÁãVü≤àD´+,

e´ekÕj·T ø±s¡ <ä]Ù _.mHé.•esêeTHé, &Üø£ºsY m+.mdt.kÕ«$THê<∏äHé Ä<Ûä«s¡ +˝À

ì|ü⁄DT\sTTq XÊgE„\T ñeTà&ç>± n<äT“¤‘· $»j·÷\T kÕ~Û+#ês¡T. Ä Vü≤]‘·

$|ü¢e+ |òü*‘·yT H&ÉT eTq≈£î Çã“+~>± |ü]D$T+∫Hê ÄVü‰s¡<ÛëHê´\ $T>∑T\T.

ˇø£|ü&ÉT @{≤ Äs¡Tø√≥¢ ≥qTï\ <ÛëHê´ìï |ü+&çdüTÔ+&É>±, Ç|ü&ÉT Äs¡T ø√≥¢

≥qTï\T –&É¶+>∑T\˝À ù|s¡T≈£îb˛sTT ñHêïsTT! Ä $<Ûä+>±H˚ n+‘·]ø£åHÍø£\

Á|üjÓ÷>±\˝À, nD«ÁkÕÔ\ ‘·j·÷Ø˝À, eTqeT+‘ê >∑]«+# ◊.◊.{Ï.\ ìsêàD+˝À,

n<äT“¤‘·eTsTTq $<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\ ìsêàD+˝À, |ü+≥bı˝≤\≈£î ˙{Ïq+~+∫q

|ü<∏äø±\ s¡÷|üø£\Œq˝À sê»ø°j·T dü+ø£\Œ+, n~Ûø±s¡T\ ∫‘·ÔXó~Δ, kÕ+πø‹ø£ ì|ü⁄DT\

Bø£å <ë– ñHêïsTT. πøe\+ dü«‘·+Á‘·+ ‘·s¡yê‘· e÷Á‘·yT n~Ûø±s¡T\T ∫‘·ÔXó~Δ‘√

$~Û ìs¡«]Ô+#ês¡qT≈£î+fÒ bıs¡bÕ≥T. u…+>± Ÿ À |üs¡àHÓ+{Ÿ ôd{Ï …à+≥T≈£î @sêŒ≥T¢

#j·T≥+˝À düeTs¡Tú\sTTq n~Ûø±s¡T\ bÕÁ‘· ñ+~. eTÁ<ëdüT sêh+˝À düsY <∏ëeTHé

eTÁH√ Ä<Ûä«s¡ +˝À »]–q ¬s’‘·TyêØ ôd{Ï …à+≥T ¬s’‘·T\≈£î, Á>±MTD Á|ü»\≈£î

m+‘√ }s¡≥ ø£*–+∫+~. |ü+C≤uŸ˝À nsê#·ø£‘ê«ìï n+‘·yÓTT+~+#·≥+˝À

m+<äs√ n~Ûø±s¡T\ nqT|üe÷qeTsTTq ùde\THêïsTT. dür düVü≤>∑eTHêìï, u≤\´

$yêVü‰\qT ìùw~Û+#·≥+˝À eTq dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\≈£î m+<äs√ n~Ûø±s¡T\

n+&É<ä+&É\T \_Û+#êsTT. qs¡Vü≤‘· \≈£î bÕ\Œ&˚ <√|æ&û eTTsƒê …’q <∏ä>∑TZ\qT,

qs¡ã\T\‘√ eT<Ûä uÛ≤s¡‘êìï >∑&É>∑&É ≤&ç+∫q |æ+&ÜØ\qT nD∫yj·T≥+ ø√dü+

m+<äs√ n~Ûø±s¡T\T ndüTe⁄\T u≤XÊs¡T. eTq<˚X¯+˝À eTÚ*ø£ dü<äTbÕj·÷\

ø£\Œq≈£î, düVü≤»eqs¡T\ n_Ûeè~ΔøÏ ÄHê{Ï n~Ûø±s¡T\T nVü≤]ïX\T ø£èwæ #XÊs¡T.

eTq<X+˝À dü«‘·+Á‘· sêC≤´\qT @<√ ˇø£$Twü‘√ Á_{Ïwt kÕÁe÷»´+˝À $©q+

#dæq &É ÖΩd” |ü≥¢ eTq+<ä]ø° H{Ïø° #ê˝≤ ø√|ü+ ñ+~. 1857˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î

188


≈£L&Ü ÄHê{Ï &É ÖΩd” $<ÛëHê Ò Á|ü<Ûëq ø±s¡D+. n< &É ÖΩd” eTq<X+˝À ¬s’ Ò«\

ìsêàD≤ìøÏ, C≤rj·T s¡Vü≤<ës¡T\ @sêŒ≥T≈£î nVü≤s¡Vü≤+ ÁX$T+#ês¡T. Á|ü|ü+#·+˝À

¬s’ Ò«\T ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq ‘=*s√E˝À¢H uÛ≤s¡‘Y À n‹ô|<ä› ¬s’ Ò« s¡yêD≤ e÷sêZ\

ìsêàD≤ìøÏ lø±s¡+ #·T{≤ºs¡T. ‘Ó\T>∑THê≥ eTq eT+‘ê düà]+#·T≈£îH düsY Äs¡úHé

ø±≥Hé z X‚«‘· C≤‹ Ç+»˙s¡T. Äj·Tq ø£èwæ |òü*‘·yT. ø£ècÕí, >√<ëe] u≤ πsJ\

ìsêàD+, ø±y]ô|’ ls¡+>∑|ü≥ºD+ e<ä› u≤ πsJ. ydü$˝À >∑T¬øÿ&ÉT fiófl Òø£ nedüú|ü&

ÁbÕ+‘·+˝À, ‹+&ç Òø£ |æ\¢\qT neTTà≈£îH s√E˝À¢ ø±≥Hé eTVü‰Xj·TT&ç ø£èwæ

\ø£å\eT+~øÏ es¡Á|ükÕ<äeTsTT+~.

yÓ\yÓ\uÀ‘·Tqï j·T+Á‘ê+>∑+

n+‘·>± Á|ü»\ eTqïq\+<äT≈£îqï ñqï‘ê~Ûø±s¡es¡Z+ <XeT+‘·{≤ Ç|ü&ÉT

yÓ\yÓ\uÀ‘√+~. n‹ø=~› eT+~ e÷Á‘·yT ìC≤j·TrøÏ ∫‘·TÔXó~ΔøÏ, kÕeTsêú ìøÏ

Á|ürø£\T>± ì\TdüTÔHêïs¡T. n+<äTπø n˝≤+{Ï yê]˝À ˇø£]<ä›]ì ø√˝ÀŒ‘ eTq+

$\$\˝≤&çb˛‘·THêï+. á |ü‘·HêìøÏ ø=ìï ø±s¡D≤\THêïsTT. Á_{Ïwt ø±\+˝À

◊.dæ.mdt. n~Ûø±s¡T\ dü+K´ #ê˝≤ |ü]$T‘·+>± ñ+&~. Á|ü<Ûëq u≤<Ûä ‘·\qT

e÷Á‘·yT yê]øÏ n|üŒ–+#yês¡T. Á|ü‹ n~Ûø±] >∑TD>∑D≤\T, #·]Á‘·, bÕ\Hê<äø£å‘·

n+<ä]ø° ‘Ó*ùd$. ˇø£ n~Ûø±] Á|ües¡Ôq˝À>±ì, $~Û ìs¡«Vü≤D˝À>±ì ˝ÀbÕ\T

>√#·]ùdÔ yÓ+≥H ì\Bdæ ôV≤#·Ã]+#yês¡T. ‘·ø£åD+ <ë]øÏ ‘Ó#Ãyês¡T. ns¡T<äT>±

mø£ÿ&ÉsTTHê n$˙‹ ø£ì|æùdÔ ìsê›øÏåD´+>± |ü<äe⁄\qT+∫ ‘=\–+#˚yês¡T.

ñqï‘ê~Ûø±s¡T\˝À düeTwæº‘·‘·«+, VüQ+<ë‘·q+, ‘·\e+#·sê<äH˚ Ä‘·à>ös¡e+,

‘·\e+|ü⁄\T ‘>∑÷&É<äH |ü≥Tº<ä\ ñ+&$. dü«‘·+Á‘· uÛ≤s¡‘·+˝À n<|üì>± ◊.m.mdt,

◊.|æ.mdt.\ dü+U≤´ã˝≤ìï ô|+#dæ Ä düeTwæº‘·‘ê«ìøÏ >∑+&çø={≤ºs¡T. |æ&ÉTøÏÿ,

_j·÷´ìøÏ ˇø£fÒ eT+Á‘·+˝≤>± Á|ü‹ ñ<√´>±ìøÏ ◊.m.mdt. n~Ûø±s¡T\qT

ìj·T$T+#·≥+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. Ä ñ<√´>±\˝À ø=ìï Á|ü‹cÕ‘·àø£+>±qT, ø=ìï

nHêeTø£+>±qT ø£ì|æ+#·≥+‘√ ã~©\˝À, ñ<√´>±\˝À b˛{°, ô|’s¡M\T,

|üø£åbÕ‘ê\T nìyês¡ eTj·÷´sTT. ø±\Áø£yTD≤ ndü\T Á|ü»\ dü+πøåe÷ìøÏ, eT+∫

bÕ\q≈£î ø±e\dæq ñ<√´>±\ $\Te‘·–Z, …’ôdqT‡\T, |ü]à≥T¢, eT+ps¡T#ùd

XÊK\≈£î, $˝≤dü JeHêqï+~+#˚ Á|üuÛÑT‘·« s¡+>∑ dü+düú\≈£î –sêøÏ ô|]–+~.

ø±\Áø£yTD≤ düVü≤»+>±H Á|ü»\ <äèwæº À ◊.m.mdt.$\Te ‘·>∑ZHês¡+_Û+∫+~.


189

ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ |ü<äe⁄\˝À sê»ø°j·T CÀø£ + ô|]–b˛sTT+~. ø=ìï |ü<äe⁄\˝À

ã~©\≈£î ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T #‘·T\T e÷s¡≥+` C≤rj·TkÕúsTT˝À ø=ìï sêÁcÕº\˝À

]yê»sTT+~. ˇø£|ü&ÉT ◊.m.mdt., ◊.|æ.mdt. n~Ûø±s¡T\˝À n$˙‹ nH e÷≥

$q|ü&˚~ ø±<äT. Ç|ü&ÉT yê] n$˙‹ì >∑T]+∫ ∫\e\T|ü\e\T>±

#Ó|ü≈£î+≥THêïs¡T. H{Ïø° ìC≤j·TrøÏ e÷s¡Tù|s¡sTTq ∫‘·ÔXó~Δ‘√ Á|üC≤ dü+πøåe÷ìï

ø±bÕ& ◊.m.mdt, ◊.|æ.mdt. n~Ûø±s¡T\T m+<äs√ ñHêïs¡T. ø±˙ #Ó&ÉT≈£î e∫Ãq

>∑T]Ô+|ü⁄ eT+∫øÏ ñ+&É<äT. nB>±ø£ #Ó&ÉT‘·«s¡>± yê´|ædüT Ô+~. eT+∫

≈£î+∫+#·T≈£îb˛‘·T+~. <ë+‘√ n$˙‹ ô|]–b˛sTT+<äH˚ e÷≥ düs¡«Á‘ê

$qek˛Ô+~. ∫e]øÏ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\ dü+|òü÷\T ≈£L&Ü n$˙‹|üs¡T\≈£î

s¡ø£åDìdüTÔHêïsTT. bıs¡bÕ≥Tq Á|üuÛÑT‘·«+ m|ü&ÉsTTHê n$˙‹|üs¡T\qT |üø£ÿq

ô|{ÏºHê, á dü+|òü÷\T ˇ‹Ô&ç ‘Ó∫Ã Á|üuÛÑT‘·« dü+ø£ ≤Œìï ã\V”≤q|üs¡TdüTÔHêïsTT.

n˝≤π> ìj·÷eTø±\T, Áø£eT•ø£åD #·s¡ \T πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ #‹˝ÀqT, ã~©\T,

»yêãT<ëØ ‘·q+ sêh Á|üuÛÑT‘·«+ #‹˝ÀqT ñ+&É≥+‘√ ø=+<äs¡T n~Ûø±s¡T\T

‘Ó*$>± sê»ø°j·Te÷&ç ‘·|æŒ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTHê πø+Á<ä, sêh Á|üuÛÑT‘ê«\˝À

yπs«s¡T bÕØº\T n~Ûø±s¡+˝À ñ+fÒ nœ\ uÛ≤s¡‘· düØ«düT\≈£î #Ó+~q n~Ûø±s¡¢ À

ø=+<ä]øÏ n~ nj·÷∫‘· es¡eTe⁄‘·T+~. Ç˝≤ $$<Ûä ø±s¡D≤\e\¢ ‘·|ü#dæ

n~Ûø±s¡T\qT <ä+&ç+#·≥+ nkÕ<Ûä´+ ø±>±, ìC≤j·Trø√dü+ ì\ã&ç $~Û

ìs¡«Vü≤D˝À sê>∑<«cÕ\ø£r‘·+>± ì*# yê]øÏ #<äT nqTuÛÑyê\T m<äTs¡e⁄‘·THêïsTT.

m+<äs√ düeTs¡Tú\T, ìC≤j·Tr|üs¡T\T $dæ–b˛sTT ìùdÔ»+>±, düÔã›+>± |ü<äe⁄\T

ìs¡«V æ≤d üT ÔHêïs ¡T. m+<äs√ n~Ûø±s ¡T\T n~ÛHêj·T≈ £ î\ n&ÉT> ∑T\≈ £î

eT& É T> ∑ T˝§‘ · T Ô‘ · THêïs ¡ T . ô| ’yê] eTH√u Û ≤yê\T > ∑ T ¬s Ô]–, yê]

n_ÛÁbÕj·÷\ø£qT>∑TD+>± e´eVü≤]+#·≥+ n\yê≥sTTb˛sTT+~. n~Ûø±s¡

j·T+Á‘ê+>∑+˝À ø=qkÕ>±\+fÒ #Ó|æŒ+~ #˚j·T≥y˚T ‘·|üŒ e÷s¡T |ü\ø£sê<äì,

ô|’yêfifl sê»ø°j·T Á|üjÓ÷»Hê Ò ‘·|üŒ Á|üC≤ dü+πøåeT+ |üs¡e÷e~Ûø±sê<äì u≤>±

Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫Ã+~. eTTfiflu≤≥MT<ä Á|üj·÷D+ #j·÷*‡edüTÔ+<yÓ÷qH u…s¡≈£î

e÷eT÷\T eTqdüÔ‘·«+>∑\ #ê˝≤ eT+~ n~Ûø±s¡T\qT ≈£î+>∑Bk Ô+~. n+<äTπø

#·÷dæs¡eTà+fÒ ø±*Ãe#˚Ã yêfi¯ófl n~Ûø£eTj·÷´s¡T. sêEqT $T+∫q sê»uÛÑøÏÔ

Á|ü<ä]Ù+#·≥+ düs¡«kÕe÷q´eTsTT+~. ø±düÔ e+– ñ+&ÉeT+fÒ kÕcÕº+>∑ Á|üD≤eT+

#ùdyêfiófl ô|]–b˛j·÷s¡T.

190


Á|ü»\ n+&É<ä+&É\T eTTK´+

eT+∫yê]øÏ qwüº+ ø£\>∑ø£b˛sTTHê, ìC≤j·Tr|üs¡T\T Ä]úø£+>± #ê˝≤

ø£wüºqcÕº\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.kÕe÷q´ bÂs¡T\‘√b˛*ùdÔ yê] J$‘·+ u≤>±H˚

ø£ì|æ+∫Hê, ‘√{Ïyê]‘√ b˛*ùdÔ ìC≤j·Tr|üs¡T\T nH˚ø£ Çã“+<äT\T

|ü&Ü*‡qk˛Ô+~. ‘·eT≈£îqï n~Ûø±s¡+‘√ b˛*ùdÔ, ‘·eT‘√{Ïyês¡T n~Ûø±s¡

<äT]«ìjÓ÷>∑+e\¢ sê»uÛÀ>±\qTuÛÑ$düTÔ+fÒ, <ëìø£r‘·+>± kÕ<ë Jeq+

>∑&ÉbÕ\+fÒ #ê˝≤ dæús¡Á|ü»„‘·«+, dü+j·TeTq <äèø£Œ<∏ä+ nedüs¡+. Ä]úø£ |ü]dæú‘·T\T

m˝≤ ñHêï, ø£ dü+ ìC≤j·Tr|üs¡T&çì >ös¡$ùdÔ m+‘√ ‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~. n˝≤+{Ï

yê]øÏ n+&Éìe«>∑*–‘ eT+∫‘·q+ ì\ã&ÉT‘·T+~. n< ìsê<äs¡D≈£î, ‹s¡kÕÿsêìøÏ

>∑Ts¡sTT‘ Ä eT+∫‘·q+ ÄfÒºø±\+ Á|üC\≈£î |üìøÏsê<äT. Ç|üŒ{Ïø° m+<äs√ ñ

qï‘ê~Ûø±s¡T\T n<äT“¤‘· ùde\+~düTÔHêïs¡T. $$<Ûä sêÁcÕº\˝À ∫‘·ÔXó~Δ>∑\ n~Ûø±s¡T\

nqT|üe÷q ùde\≈£î ‹s¡T>∑T Òì kÕøå±´\THêïsTT. >∑‘·yês¡+ ndüTe⁄\T u≤dæq

düTÁ|üdæ<äΔ ˙{ÏbÕs¡T<ä\ Ç+»˙s¡T lsêeTø£èwüíj·T´ Ä ø√e˝Àì eTìùw, ej·TdüT

eT[flHê, |ü<äM $s¡eTD #dæHê, XØs¡+ |ü≥Tº‘·|æŒHê, |üø£åyê‘·+‘√ eT+#êq|ü&çHê,

eTs¡DÏ+#˚es¡≈£î nVü≤]ïX¯\T Äj·Tq ˙{Ï |ü<∏äø±\ >∑T]+∫, düVü≤» eqs¡T\

$ìjÓ÷>±ìï >∑T]+∫, nqTyÓ’q kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï >∑T]+∫ ‘·|üq |ü&Ü¶s¡T.

H{Ï düe÷»+˝À n˝≤+{Ï kÕeTs¡ú +, ìC≤j·Tr, ∫‘·ÔXó~Δ n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆq$, ªªMT

Ç+{Ïø=ùdÔ e÷πø$TkÕÔe⁄? e÷ Ç+{Ïø=ùdÔ e÷πø+ ‘ÓkÕÔe⁄?μμ n+≥÷, Á|ü‹<ëìï

s¡÷bÕsTT, ô|’dü\‘√ $\Te ø£fÒº s√E\˝À ‘·eT J$‘êìï ø=y=«‹Ô ≤>± ø£]–dü÷Ô

düe÷C≤ìøÏ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T |ü+#yês¡T ì»eTsTTq BÛs√<ë‘·TÔ\T. n≥Te+{Ï

yê]ì Áù|$T+#·≥+, n_Ûe÷ì+#·≥+, >ös¡$+#·≥+ düe÷» Á|ü>∑‹øÏ nedüs¡+

ªC≤‘·dü eTs¡D+ <äèe+.μ ‘·eT J$‘ê\qT Á|ü»\ $eTTøÏÔøÏ, yê] _&É¶\ uÛÑ$wü ‘·TÔ≈£î

yÓ∫Ã+# e´≈£îÔ\T <Ûäq´Je⁄\T. ø√] ø£cÕº\T ‘Ó#·TÃ≈£î+≥÷ Á|ü»\≈£î neTè‘êìï

|ü+# n~Ûø±s¡T\qT, ñ<√´>∑T\qT >ös¡$+#·T<ë+. Ä dü÷Œ]Ô‘√H, Hê>±s¡T®q

düàè‹øÏ nÁXó‘·s¡ŒD+ #<ë›+. eTq+ #ùd b˛sê≥+ n$ÁXÊ+‘·+. eT∞fl >∑T+&Ó

~≥e⁄ #düT≈£îì á <Ûäs¡àb˛sê≥+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£î+<ë+.

* * *

Corruption Book 1 - Foundation for Democratic Reforms · 2014. 12. 12. · CÒ|” uÛÑ$wü´‘Y...

Documents

Transcript of Corruption Book 1 - Foundation for Democratic Reforms · 2014. 12. 12. · CÒ|” uÛÑ$wü´‘Y...