Compensatie- en Mitigatieplan 2011

COMPENSATIE- EN MITIGATIEPLAN

N 381Drachten - Drentse grens

b

b b uro akker a d v i e s b u r o v o o r e c o l o g i e B V

COMPENSATIE- EN MITIGATIEPLAN N381 DRACHTEN - DRENTSE GRENS

INCLUSIEF ACTUALISATIE FLORA- EN FAUNAGEGEVENS.

G:\BBPROJECT\Tekst\P09272 Actualisatie flora- en faunagegevens N381\Mitigatie en compensatie N381.doc 8 april 2011

Gebruik en overname van gegevens

alleen toegestaan met volledige bronvermelding:

Buro Bakker (2011); Compensatie- en mitigatieplan N381 Drachten - Drentse grens, inclusief actualisatie flora- en faunagegevens.

Buro Bakker adviesburo voor ecologie B.V. te Assen, in opdracht van Provincie Frysln.

in o p d r a c h t v a n : PROVINCIE FRYSLAN

C o n t a c t p e r s o o n :

DHR. A. MEIJER u i t g e v o e r d d o o r : BURO BAKKER ADVIESBURO VOOR ECOLOGIE B.V. Weiersloop 9 Postbus 10034 9400 CA Assen tel. 0592-313389 fax. 0592-314643 Projectleiding: Ir. M.S. van Kerkvoorde Veldwerk: Ing. R Zwerver, ing. H.J. Steendam, ing. J.R. Offereins, ing. M. Oudshoorn. Rapportage: Ing. R Zwerver, ing. J.R. Offereins Tekenwerk en GIS: Ing. H.A. Dijkhuizen

1 INLEIDING..........................................................................................................................................1

1.1 AANLEIDING EN DOEL .................................................................................................................... 1

1.2 OPZET ECOLOGISCH ONDERZOEK 2007...................................................................................... 1

1.3 ACTUALISATIE 2010.......................................................................................................................... 2

2 NATUURWETGEVING ...................................................................................................................3

2.1 DE FLORA- EN FAUNAWET ............................................................................................................. 3

2.1.1 Wetsartikelen.............................................................................................................3

2.1.2 Beschermingscategorien........................................................................................3

2.1.3 Gedragscode Provinciale Infrastructuur...............................................................4

2.2 NATUURBESCHERMINGSWET 1998 EN NATURA 2000 ............................................................... 5

2.3 ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR............................................................................................... 5

2.3.1 Algemeen ...................................................................................................................5

2.3.2 Toetsingskader..........................................................................................................6

2.4 BOSWET............................................................................................................................................... 7

2.5 PROVINCIAAL STREEKPLAN EN WEIDEVOGELS.......................................................................... 7

2.6 RODE LIJSTEN .................................................................................................................................... 7

3 METHODIEK ACTUALISATIE 2010...........................................................................................9

3.1 ALGEMEEN......................................................................................................................................... 9

3.2 FLORA EN VEGETATIE ................................................................................................................... 11

3.3 FAUNA ............................................................................................................................................... 11

3.3.1 Vogels.......................................................................................................................11

3.3.2 Zoogdieren ..............................................................................................................11

3.3.3 Herpetofauna en vissen.........................................................................................12

3.3.4 Insecten....................................................................................................................13

4 RESULTATEN...................................................................................................................................14

4.1 FLORA................................................................................................................................................ 14

4.2 VOGELS ............................................................................................................................................. 15

4.2.1 Algemeen .................................................................................................................15

________

I n h o u d

4.3 ZOOGDIEREN .................................................................................................................................. 16

4.4 HERPETOFAUNA ............................................................................................................................. 22

4.5 VISSEN............................................................................................................................................... 24

4.6 INSECTEN ......................................................................................................................................... 25

5 EFFECTEN.........................................................................................................................................29

5.1 ALGEMEEN....................................................................................................................................... 29

5.1.1 Soorten.....................................................................................................................29

5.1.2 beoordeling effecten ..............................................................................................29

5.2 EFFECTEN FLORA ........................................................................................................................... 30

5.3 EFFECTEN VOGELS ........................................................................................................................ 30

5.4 EFFECTEN VLEERMUIZEN ............................................................................................................ 31

5.5 EFFECTEN DAS................................................................................................................................ 33

5.6 EFFECTEN EEKHOORN ................................................................................................................. 34

5.7 EFFECTEN HERPETOFAUNA.......................................................................................................... 35

5.8 VISSEN............................................................................................................................................... 36

5.9 EFFECTEN INSECTEN..................................................................................................................... 37

5.10 OVERIGE SOORTEN ........................................................................................................................ 38

6 MAATREGELEN MITIGATIE EN COMPENSATIE............................................................39

6.1 MITIGATIE VS COMPENSATIE........................................................................................................ 39

6.2 ALGEMENE MITIGATIE .................................................................................................................. 39

6.3 PLAATSGEBONDEN MITIGATIE .................................................................................................... 41

6.3.1 Natuurtechnische maatregelen.............................................................................41

6.3.2 Algemene inrichtings- en beheersmaatregelen ..................................................45

6.4 COMPENSATIE ................................................................................................................................. 46

7 UITWERKING COMPENSATIE EN MITIGATIE.................................................................49

7.1 UITWERKING VANUIT DE FLORA- EN FAUNAWET ................................................................... 49

7.1.1 Overzicht van maatregelen ...................................................................................49

7.1.2 Mitigatie en compensatie per locatie ...................................................................50

7.2 COMPENSATIE INGEVOLGE DE ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR ................................... 67

7.2.1 Ligging relevante EHS-gebieden en verbindingszones....................................67

7.2.2 Nee, tenzij-principe................................................................................................69

7.2.3 Te beoordelen effecten..........................................................................................69

7.2.4 Effectbeschrijving ..................................................................................................69

7.2.5 Toetsing aan het 'nee, tenzij-principe'.................................................................81

7.2.6 Compensatie............................................................................................................83

7.3 UITWERKING COMPENSATIE INGEVOLGE DE BOSWET .......................................................... 87

7.3.1 Uitgangspunten.......................................................................................................87

7.3.2 Gebruik van de omrekenmatrix...........................................................................87

7.3.3 Opzet gegevensvergaring ......................................................................................88

7.3.4 Compensatie inzake Boswet en nota Boscompensatie bij bestemmingsplanwijzigingen................................................................................88

7.4 UITWERKING WEIDEVOGELCOMPENSATIE ............................................................................... 89

8 BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET...........................................91

8.1 ONTHEFFINGEN FLORA- EN FAUNAWET................................................................................... 91

8.2 BENODIGDE ONTHEFFINGEN FLORA ........................................................................................ 92

8.3 BENODIGDE ONTHEFFINGEN JAARROND BESCHERMDE VOGELS........................................ 92

8.4 BENODIGDE ONTHEFFINGEN VLEERMUIZEN .......................................................................... 93

8.5 BENODIGDE ONTHEFFINGEN DAS ............................................................................................. 93

8.6 BENODIGDE ONTHEFFINGEN EEKHOORN............................................................................... 94

8.7 BENODIGDE ONTHEFFINGEN AMFIBIEN EN REPTIELEN ..................................................... 95

8.8 BENODIGDE ONTHEFFINGEN KLEINE MODDERKRUIPER ..................................................... 96

8.9 BENODIGDE ONTHEFFINGEN HEIDEBLAUWTJE ..................................................................... 96

8.10 BENODIGDE ONTHEFFINGEN GEVLEKTE WITSNUITLIBEL ................................................... 97

8.11 CONCLUSIE....................................................................................................................................... 98

9 BRONNEN..........................................................................................................................................99

BIJLAGE 1: SOORTKAARTEN BIJLAGE 2: OVERZICHT LOCATIES MAATREGELEN BIJLAGE 3: MATRIXTABELLEN EN KAARTMATERIAAL BOSWET

Compensatie- en mitigatieplan en actualisatie flora- en faunagegevens N381 Drachten-Drentse grens 1

1 INLEIDING

1.1 AANLEIDING EN DOEL

De provinciale weg N381 wordt tussen Drachten en de Drentse grens opgewaardeerd tot een stroomweg (100 km/uur en ongelijkvloerse kruisingen). Op 10 februari 2010 hebben Provinciale Staten van Frysln ingestemd met het Realisatiebesluit N381 Drachten - Drentse grens. Door de provincie Frysln wordt thans gewerkt aan de totstandkoming van een provinciaal inpassingsplan (PIP) ten behoeve van de opwaardering van de N381. In het kader van een zorgvuldige besluitvorming met betrekking tot het PIP dienen de effecten voor flora en fau-na van de opwaardering van de N381 in beeld te worden gebracht. Op basis hiervan dient een compensatie- en mitigatieplan opgesteld te worden. Daarnaast dient de omvorming van de N381 getoetst te worden aan de Boswet en het toetsingskader van de Ecologische Hoofd-structuur. Direct grenzend aan het trac bevinden zich twee Natura 2000 gebieden, te weten het Wijnjeterper Schar in het noordelijk trajectdeel en het Drents-Friese Wold (officieel: Drents-Friese Wold & Leggelderveld) in het zuidelijk trajectdeel. In het kader van de Na-tuurbeschermingswet dienen de geplande maatregelen op deze locaties aan deze wet getoetst te worden. Deze toetsing is verwerkt in twee separate rapportages (Buro Bakker in prep.)

1.2 OPZET ECOLOGISCH ONDERZOEK 2007

In het voorjaar, zomer en najaar van 2007 heeft Buro Bakker voor de provincie Frysln veld-onderzoek uitgevoerd langs het huidige trac van de N381 en langs de beoogde nieuwe tra-cdelen. Vervolgens zijn compensatie- en mitigatiepakketten opgesteld ten aanzien van de beschermde soorten die werden gevonden. De werkzaamheden bestonden uit de volgende onderdelen:

het in beeld brengen van de aanwezige flora en fauna op en rond het trac van de N381, met de nadruk op het voorkomen van die soorten waarvoor in het kader van de Flora- en faunawet een ontheffing aangevraagd dient te worden en soorten die zich bevinden op de Rode lijst van bedreigde soorten;

het in beeld brengen van de aard en omvang van de wettelijke, de volledige en de optimale compenserende en mitigerende maatregelen, die voortvloeien uit de toets op de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet (inzake Natura 2000 gebie-den) en de Boswet;

het in beeld brengen van de 'landschappelijke dan wel ecologisch verantwoorde' in-vullingsmogelijkheden van de gereserveerde tweede rijbaan tussen Drachten en Donkerbroek en de verhoogde wegdelen (taluds) van de weg;

opstellen van concept vergunningaanvragen inzake de Natuurbeschermingswet, de Flora- en faunawet en een gecombineerde aanvraag inzake de Boswet, kapvergun-ning en aanlegvergunning.

Tenslotte heeft er een toetsing plaatsgevonden van de voorgestelde compenserende en miti-gerende maatregelen op eerder uitgewerkte maatregelen en de financile haalbaarheid. In 2007 was het beoogde trac van de N381 nog niet definitief vastgesteld. In 2010 heeft deze vaststelling plaatsgevonden en is er een keus gemaakt in de in 2007 voorgestelde com-pensatie- en mitigatiepakketten. Teneinde uit te kunnen gaan van de meest recente ecologi-sche situatie, heeft in het voorjaar en de zomer van 2010 een actualisatie van het ecologisch onderzoek plaatsgevonden.

2 Buro Bakker P09272

1.3 ACTUALISATIE 2010

De actualisatie heeft betrekking op: - Vaststelling van veranderingen in het verspreidingsbeeld van beschermde planten en

dieren. Zowel een afname als toename van het verspreidingsgebied kan aan de orde zijn;

- Verifiren van nulmetingen, dat wil zeggen het inventariseren van soorten die in 2007 niet zijn vastgesteld, maar waarvoor wel potentieel leefgebied aanwezig is.

De selectie van soorten en soortgroepen die genventariseerd worden, is dus zowel gericht op de soorten die in 2007 zijn vastgesteld als op soorten die zich in de tussentijd mogelijk in het gebied gevestigd hebben. De afstand tot het trac waarop genventariseerd wordt, ver-schilt per soort of soortgroep. Deze wordt bepaald door de afstand tot waarop een soort negatieve effecten kan ondervinden van de geplande ingrepen. De bevindingen van de actua-lisatie 2010 maken onderdeel uit van dit rapport.


2 NATUURWETGEVING

2.1 DE FLORA- EN FAUNAWET

2.1.1 WETSARTIKELEN

Door de in april 2002 in werking getreden Flora- en faunawet is de verplichting ontstaan om ruimtelijke plannen aan deze wet te toetsen. Het doel van de wet is om in het wild levende planten en dieren te beschermen. Voor dit project zijn de volgende artikelen van de wet rele-vant: Artikel 2 legt een zorgplicht op. Dat houdt in dat ingrepen zodanig worden uitgevoerd

dat de benvloeding van de in het wild levende soorten planten en dieren minimaal is; Artikel 8 verbiedt het plukken, verzamelen, afsnijden, uitsteken, vernielen, beschadigen,

ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen van be-schermde inheemse planten;

Artikel 9 verbiedt het doden, verwonden, vangen, bemachtigen of met het oog daarop opsporen van beschermde inheemse dieren;

Artikel 10 verbiedt het verontrusten van beschermde dieren; Artikel 11 verbiedt het beschadigen, vernielen, uithalen, wegnemen of verstoren van

nesten of holen van beschermde inheemse dieren; Artikel 75 biedt de mogelijkheid ontheffing aan te vragen van de verbodsbepalingen.

2.1.2 BESCHERMINGSCATEGORIEN

De Flora- en faunawet, in samenhang met het Besluit en de Regeling beschermde dieren plantensoorten, biedt de mogelijkheid tot het verkrijgen van vrijstellingen en ontheffingen van die verboden, mits aan voorwaarden wordt voldaan. De volgende beschermingsregimes worden onderscheiden:

1 Licht beschermde soorten: dit betreft een aantal beschermde, maar algeme-ne soorten in Nederland, waarvan de gunstige staat van instandhouding niet in het geding is. Voor deze soorten geldt op voorhand een vrijstelling, mits bij ingrepen sprake is van de uitvoering van bepaalde werkzaamheden in het kader van bestendig beheer en onderhoud, bestendig gebruik of de uitvoe-ring van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke ontwikkeling en in-richting.

2 Matig beschermde soorten: dit betreft soorten waarvoor niet op voorhand vrijstelling of ontheffing wordt verleend. Voor deze soorten geldt een vrij-stelling, als volgens een door de Minister van LNV (thans EL&I) goedge-keurde gedragscode wordt gewerkt. Als niet volgens een goedgekeurde ge-dragscode wordt gewerkt, dan zal voor deze soorten een ontheffing aange-vraagd moeten worden worden. Deze ontheffing wordt verleend, als geen afbreuk wordt gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de be-treffende soorten (de zogenaamde lichte toets).

3 Zwaar beschermde soorten. Dit zijn soorten die vermeld zijn in bijlage 1 van het Besluit vrijstelling beschermde dieren plantensoorten, alsmede soorten die voorkomen op bijlage IV van de Habitatrichtlijn alsmede de van nature binnen de Europese Unie voorkomende vogelsoorten. Een ont-heffing met betrekking tot deze soorten wordt verleend, als voldaan wordt aan drie criteria: 1) er wordt geen afbreuk gedaan aan de gunstige staat van instandhouding van de betreffende soorten; 2) er is sprake van een in of bij de wet genoemd belang; 3) er is geen andere bevredigende oplossing. Aan alle drie de criteria moet worden voldaan. Deze vormen gezamenlijk de zo-genaamde uitgebreide toets.


Vogels: Voor deze groep geldt het zwaardere beschermingsregime. Dit bescher-mingsregime is aan de orde bij de ontheffingverlening. Werkzaamheden waarbij nesten of vaste rust- en verblijfplaatsen worden beschadigd, ver-nield, uitgehaald, weggenomen of verstoord, zijn op grond van artikel 11 Flora- en faunawet verboden. Voor veel vogels wordt aangenomen dat zij alleen tijdens het broedseizoen een nestplaats respectievelijk een vaste rust- en verblijfplaats hebben en buiten deze periode niet. Om te voorkomen dat in strijd wordt gehandeld met het verbod van artikel 11 Flora- en faunawet, dient in dat geval het broedseizoen te worden ontzien. Voor een kleine groep vogels geldt dat zij hun nestplaatsen respectievelijk hun vaste rust- en verblijfplaatsen jaarrond in gebruik (kunnen) hebben. Deze plaatsen vallen dan ook jaarrond onder het beschermingsregime van artikel 11. De vogel-soorten waarvoor dit geldt, zijn door de Dienst Regelingen van het Ministe-rie van ELI vermeld op de "Aangepaste lijst jaarrond beschermde vogel-nesten ontheffing Flora- en faunawet ruimtelijke ingreep" van augustus 2009. Door het treffen van mitigerende maatregelen kan worden voorko-men dat in strijd wordt gehandeld met de verbodsbepaling van artikel 11. Indien aantasting of verstoring van de nestplaats of de vaste rust- en ver-blijfplaats niet te voorkomen is, dient een ontheffingsaanvraag te worden ingediend

2.1.3 GEDRAGSCODE PROVINCIALE INFRASTRUCTUUR

De gedragscode Provinciale Infrastructuur (BTL Planbureau, 2006) is opgesteld door het Interprovinciaal Overleg (IPO) en is op 8 mei 2007 goedgekeurd door de Minister van Land-bouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De gedragscode is 5 jaar geldig. Het doel van de gedrags-code is om provinciale beheerders gelegenheid te bieden gebruik te maken van de vrijstel-lingsmogelijkheid die de Flora- en faunawet biedt voor de matig (categorie 2) en zwaar (cate-gorie 3) beschermde soorten. De gedragscode spitst zich daarom toe op werkzaamheden uitgevoerd door of in opdracht van de provincies. Het vrijstellingsbesluit bevat vrijstellingen voor drie categorien van werkzaamheden: be-stendig beheer en onderhoud, bestendig gebruik, ruimtelijke ontwikkelingen en inrichtingen. Bestendig gebruik is niet verder uitgewerkt in deze gedragscode, omdat dit voor provincies niet of nauwelijks van toepassing is. Voor de categorie bestendig beheer en onderhoud is het cruciaal dat de werkzaamheden bestaan uit een voortzetting van een praktijk die is gericht op behoud van de bestaande situatie. De categorie ruimtelijke ontwikkelingen en inrichtingen betreft werkzaamheden die over het algemeen ingrijpende, functionele of ruimtelijke veran-deringen met zich mee brengen voor een gebied. Binnen deze gedragscode betreft het de volgende werkzaamheden: voorbereiding van nieuwe werken, vellen en rooien van bomen en beplantingen, graafwerkzaamheden, afdammen, dempen en graven van wateren, sloop van bouw- en kunstwerken, bouwwerkzaamheden en aanleggen wegen en verhardingen. De toepassing van de gedragscode met betrekking tot geldigheid, naleving, handhaving en registratie en onvoorziene omstandigheden is afgekaderd. Zo heeft de gedragscode bijvoor-beeld alleen betrekking op vrijstellingen van artikel 75 van de Flora- en faunawet en vallen verplichtingen voortkomend uit gebiedsbescherming, zoals Natura 2000-gebieden, in begin-sel buiten de gedragscode. De gedragscode geldt overigens alleen als deze ook daadwerkelijk per uit te voeren werkzaamheid wordt nageleefd, waarbij ook rekening wordt gehouden met de cumulatie. Bovendien dient de gebruiker aan te kunnen tonen dat hij handelt conform de goedgekeurde gedragscode; verslaglegging en verwoording van de werkwijze in een werkpro-tocol is zodoende een vereiste. Tot slot gelden er uitzonderingen indien sprake is van on-voorziene omstandigheden: bijvoorbeeld als tijdens het werk, ondanks goede inventarisatie, alsnog beschermde soorten worden aangetroffen of in geval van calamiteiten.


De gedragscode beschrijft de wijze waarop bij deze werkzaamheden wordt omgegaan met de (mogelijke) aanwezigheid van beschermde soorten: de gedragsregels. Er gelden algemene gedragsregels voor de voorbereiding (gedegen inventarisatie van aanwezige flora en fauna en registratie en verslaglegging volgens waarnemingenformulier) en de uitvoering van de werk-zaamheden (te sparen flora- en fauna-elementen). De gedragsregels per werkzaamheid geven aan wanneer die werkzaamheid uitgevoerd mag worden en wat gedaan kan worden om de schade aan beschermde soorten tot een minimum te beperken. Het werken met deze gedragscode zorgt voor een praktische uitvoerbaarheid van werkzaam-heden waarbij risico op schade aan beschermde soorten wordt voorkomen of beperkt.

2.2 NATUURBESCHERMINGSWET 1998 EN NATURA 2000

Per 1 oktober 2005 is de Natuurbeschermingswet 1998 in werking getreden. In de Natuurbe-schermingswet zijn de verplichtingen vanuit de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn voor gebiedsbescherming gemplementeerd. De verplichtingen voor soortbescherming zijn opge-nomen in de Flora- en faunawet. De Natuurbeschermingswet regelt de bescherming van Natura 2000-gebieden, die ten uit-voering van de bovengenoemde Europese richtlijnen zijn of worden aangewezen. Natura 2000 is een samenhangend Europees netwerk van beschermde gebieden, met als doel de waardevolle en gevarieerde Europese natuur te behouden. De Natura 2000-gebieden in Ne-derland worden op dit moment aangewezen. De N381 doorsnijdt twee Natura 2000-gebieden, te weten Wijnjeterper Schar en Drents-Friese Wold & Leggelderveld. Voor activiteiten in en buiten Natura 2000-gebieden die de kwaliteit van leefgebieden kunnen verslechteren en een significant verstorend effect kunnen hebben op soorten waarvoor het Natura 2000-gebied is aangewezen geldt een vergunning-plicht. Hierdoor is in ons land een zorgvuldige afweging rond projecten die gevolgen kunnen hebben voor Natura 2000 gewaarborgd. Deze vergunningen worden verleend door de pro-vincie of door de minister van ELI. Daarnaast zal Nederland in de komende jaren voor alle gebieden die samen Natura 2000 vormen, beheerplannen opstellen. Hiermee wordt duidelijk welke activiteiten wel en niet mogelijk zijn in en om die gebieden. Dergelijke beheerplannen zijn voor het Wijnjeterper Schar en het Drents-Friese Wold in ontwikkeling. De toetsing van de omvorming van de N381 in en nabij beide Natura 2000-gebieden vindt plaats in twee separate rapportages (Buro Bakker in prep.).

2.3 ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR

2.3.1 ALGEMEEN

De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is onderdeel van het rijksbeleid en heeft als doel de versnipperde Nederlandse natuur te vergroten en te verbinden en op die wijze grotere een-heden natuur te realiseren. De EHS bestaat uit natuurgebieden (reservaten, inclusief Natura 2000-gebieden), natuurontwikkelingsgebieden en droge en natte Ecologische Verbindingszo-nes (EVZ; lijnvormige elementen). De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is een netwerk van gebieden in Nederland waar de natuur (plant en dier) in feite voorrang heeft. Het netwerk helpt voorkomen dat planten en dieren in gesoleerde gebieden uitsterven en dat de natuurgebieden hun waarde verliezen. De EHS kan worden gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur. De EHS bestaat uit: Bestaande natuurgebieden, reservaten en natuurontwikkelingsgebieden, robuuste verbin-

dingen en (natte en droge) verbindingszones tussen deze gebieden; Landbouwgebieden met mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer (beheersgebieden); Grote wateren (zoals de kustzone van de Noordzee, het IJsselmeer en de Waddenzee).


De EHS is gentroduceerd in het Natuurbeleidsplan (ministerie van LNV, 1990) en is nadien landelijk uitgewerkt in de Nota Ruimte (ministeries van VROM, LNV, V & W en EZ, 2006). De provinciale uitwerking is opgenomen in het Streekplan Frysln 2007 (provincie Frysln, 2006c). Voor de aangewezen EHS-gebieden geldt een planologisch beschermingsregime. Het Wijnjeterper Schar, het Drents-Friese Wold en een deel van het Tsjongerdal vallen on-der de bestaande natuurgebieden en daarom onder de EHS. Daarnaast vormen de Tsjonger en het lddjip een natte ecologische verbindingszone en zijn er enkele droge verbindingszo-nes aanwezig ter hoogte van het Wijnjeterper Schar en in het Drents-Friese Wold. Het uit deze beleidskaders voortvloeiende toetsingskader komt erop neer dat ingrepen in de EHS niet zijn toegestaan, als deze de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er geen rele alternatieven zijn en er sprake is van redenen van groot open-baar belang (nee, tenzij-principe). Wordt een ingreep naar aanleiding van deze toets toch toegelaten, dan wordt de schade zoveel mogelijk door mitigerende maatregelen beperkt. Res-terende schade wordt gecompenseerd (Streekplan provincie Frysln, 2007). De genoemde wezenlijke kernmerken en waarden zijn de actuele en potentile waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. De relevante EHS-natuurdoelen en kwaliteiten zijn beschre-ven in provinciale natuurdoelkaarten en/of natuurgebiedsplannen. Bevoegd gezag ten aan-zien van de Ecologische Hoofdstructuur is de Provincie Frysln.

2.3.2 TOETSINGSKADER

Voor het toetsingskader van deze EHS-toetsing is met name de provinciale uitwerking in het Streekplan 2007 relevant. Daarnaast dienen de door de ministeries van LNV en VROM en de gezamenlijke provincies afgesproken spelregels EHS (LNV, VROM & provincies, 2007) gevolgd te worden. Uit het Streekplan 2007 volgt dat nieuwe ruimtelijke plannen in of in de nabijheid van de EHS op grond van (inter)nationale regelgeving niet toegestaan zijn als deze de wezenlijke kenmerken of waarden van het gebied significant aantasten, tenzij er geen rele alternatieven zijn n er sprake is van "redenen van groot openbaar belang"(nee, tenzij-principe) (Provincie Frysln, 2006c). De wezenlijke kenmerken en waarden zijn de actuele en potentile waarden, gebaseerd op de natuurdoelen voor het gebied. De relevante EHS-natuurdoelen en -kwaliteit zijn beschreven in provinciale natuurdoelenkaarten en/of natuur-gebiedsplannen. Wanneer een nieuw ruimtelijk plan als onontkoombaar kan worden aange-merkt en aantoonbaar aan deze criteria voldoet, wordt schade zoveel mogelijk door mitige-rende maatregelen beperkt. Resterende schade wordt gecompenseerd (Provincie Frysln, 2006c). Wanneer een ingreep onvermijdelijk blijkt, dan is in dat geval de initiatiefnemer van het plan, project of de handeling verantwoordelijk voor realisatie van mitigerende maatregelen om de nadelige effecten weg te nemen of te ondervangen en waar dit niet volstaat, de resterende effecten te compenseren. Het bevoegd gezag dat verantwoordelijk is voor het opleggen van compensatieverplichtingen ziet er op toe dat de initiatiefnemer daadwerkelijk compenseert. Aan compensatie worden krachtens de Spelregels EHS (LNV, VROM & provincies, 2007) de volgende voorwaarden gesteld: geen nettoverlies aan waarden, voor wat betreft areaal, kwaliteit en samenhang; compensatie aansluitend of nabij het gebied, onder de voorwaarde dat een duurzame

situatie ontstaat. Bij fysieke compensatie kan onteigening aan de orde zijn; indien fysieke compensatie aansluitend of nabij het gebied onmogelijk is, wordt compen-

satie gerealiseerd door realisering van kwalitatief gelijkwaardige waarden, dan wel door fysieke compensatie verder weg van het aangetaste gebied;

in het vervangend areaal dient een basisinrichting te worden gerealiseerd, waarbij de verloren gegane waarden weer kunnen worden ontwikkeld, c.q. zich kunnen ontwikke-len; voor bos betekent dit met name de aanplant van jonge bomen;

indien zowel fysieke compensatie als compensatie door kwalitatief gelijkwaardige waar-den redelijkerwijs onmogelijk is, wordt financile compensatie geboden. Deze wordt in


het door rijk en provincies beheerde Nationaal groenfonds gestort, maar blijft gelabeld aan de betrokken ingreep;

om in geval van compensatie de samenhang in de EHS te waarborgen en dezelfde eco-logische kwaliteit te realiseren, kan het nodig zijn het areaal dat verloren gaat te compen-seren met een groter areaal;

voor het kwaliteitsverlies van de bestaande natuurwaarden gedurende de ontwikkelings-periode van het vervangende gebied wordt een toeslag op de fysieke compensatie bere-kend, zowel in oppervlak, als in extra budget om de extra kosten tijdens de beginjaren van omvormingsbeheer te ondervangen. Hiertoe worden vier categorien onderschei-den:

- natuur met een ontwikkeltijd van 5 jaar of minder: geen toeslag; - tussen 5 en 25 jaar te ontwikkelen natuur: toeslag van 1/3 in oppervlak, plus

de gekapitaliseerde kosten van het ontwikkelingsbeheer; - tussen 25 en 100 jaar te ontwikkelen natuur: toeslag van 2/3 in oppervlak,

plus de gekapitaliseerde kosten van het ontwikkelingsbeheer; - bij een ontwikkelingsduur van meer dan 100 jaar, is er een grote onzeker-

heid over het weer ontwikkelen van de verloren gegane kwaliteit. In die si-tuatie moet van geval tot geval worden bekeken of, en zo ja, hoe de zeldza-me kwaliteit weer kan worden geregenereerd.

het tijdstip van het besluit over de ingreep is ook het tijdstip waarop wordt besloten over aard, wijze en het tijdstip van mitigatie en compensatie;

het bevoegd gezag dat verantwoordelijk is voor het opleggen van compensatieverplich-tingen staat er voor in dat de initiatiefnemer daadwerkelijk compenseert en dat compen-satie correct in de ruimtelijke plannen wordt opgenomen.

2.4 BOSWET

Bossen en andere terreinen met veel bomen zijn beschermd door de Boswet. Het doel van deze nationale wet is het in stand houden van het bosareaal in Nederland, dat wil zeggen: de letterlijke oppervlakte aan bos. De Boswet geldt alleen voor het buitengebied, niet voor er-ven en tuinen. Het gaat vooral om bossen, landschappelijke beplantingen en wegbeplantin-gen. De Boswet kent geen vergunningstelsel, maar een meldingsplicht. Iedereen die in een bos bomen wil gaan kappen, moet dit van te voren melden. Het gekapte bos moet vervol-gens binnen drie jaar opnieuw worden ingeplant of op een andere plek worden gecompen-seerd. De Dienst Regelingen van het Ministerie van ELI is het bevoegd gezag bij de Boswet, maar de feitelijke beoordeling van verzoeken en het toezicht op de herplant wordt uitge-voerd door de provincie.

2.5 PROVINCIAAL STREEKPLAN EN WEIDEVOGELS

Handhaving van voldoende openheid en rust in de voor weidevogels geschikte gebieden is van belang. Dit is benoemd in het Streekplan Frysln 2007. Hierin is het in het Werkplan Weidevogels in Frysln 2007-2013 (Provincie Frysln, 2006b) voorgestelde beleid opgeno-men. Verdichting door beplanting en bebouwing is hierbij niet gewenst; het gaat daarbij om niet-agrarische ontwikkelingen, zoals stads- en dorpsuitbreidingen en wegenaanleg. Bij nood-zakelijke ruimtelijke ingrepen van openbaar belang, zoals de aanleg en omvorming van de N381 tussen Drachten en de Drentse grens, kan hiervan worden afgeweken. Bij dergelijke ruimtelijke ontwikkelingen dienen weidevogelbelangen als zelfstandig belang in de afweging te worden betrokken. Wanneer na afweging aantasting van de aanwezige weidevogelstand onvermijdelijk blijkt, dragen de initiatiefnemers zorg voor compensatie van de verloren wei-devogelbiotoop.

2.6 RODE LIJSTEN

Soorten zijn opgenomen in Rode lijsten als ze worden bedreigd in hun voortbestaan. Deze lijsten omvatten verdwenen, ernstig bedreigde, bedreigde, kwetsbare en gevoelige planten en


dieren in Nederland, verdeeld over achttien soortgroepen. Maatgevend voor plaatsing op deze lijst is mede de mate van afname van een soort in de afgelopen jaren. De Rode lijst biedt echter geen bescherming zoals de Flora- en faunawet dat doet. Niet elke Rode lijst-soort wordt door de Flora- en faunawet beschermd. Voor het Ministerie van ELI zijn de Rode lijsten mede richtinggevend voor het te voeren natuurbeleid. Het Ministerie streeft ernaar dat een volgende Rode lijst, die per soortgroep elke tien jaar verschijnt, kleiner zal zijn dan de huidige lijst. Hiertoe stimuleert het Ministerie dat bij bescherming en beheer van ge-bieden rekening wordt gehouden met de Rode lijst-soorten, en dat zo nodig en zo mogelijk aanvullende soortgerichte maatregelen zullen worden genomen. Van de verschillende over-heden en terreinbeherende organisaties mag worden verwacht dat zij bij beleid en beheer rekening houden met de Rode lijsten (Ministerie van LNV, 2004). In de Rode lijst worden diverse categorien onderscheiden: ernstig bedreigd (EB): zeer sterk afgenomen en nu zeer zeldzaam; bedreigd (BE): sterk afgenomen en nu zeldzaam tot zeer zeldzaam, of zeer sterk afge-

nomen en nu zeldzaam; kwetsbaar (KW): matig afgenomen en nu vrij tot zeer zeldzaam, of sterk tot zeer sterk

afgenomen en nu vrij zeldzaam; gevoelig (GE): stabiel of toegenomen maar zeer zeldzaam, of sterk tot zeer sterk afge-

nomen maar nog algemeen. Voor alle soortgroepen is er in 2004 een Rode lijst gepubliceerd (Min. van LNV, 2004). Voor zoogdieren, reptielen, amfibien, dagvlinders en Paddenstoelen is in 2009 een geactualiseerde Rode lijst verschenen (Min. van LNV, 2009a). In dit rapport wordt voor alle soortgroepen de meest actuele Rode lijst gehanteerd.


3 METHODIEK ACTUALISATIE 2010

3.1 ALGEMEEN

Soorten

Dit ecologisch onderzoek betreft een actualisatie van de ecologische inventarisatie die is uit-gevoerd in 2007. Het veldonderzoek heeft zich toegespitst op het opnieuw vaststellen van de zwaar beschermde soorten (categorie 2 en 3 van de Flora- en faunawet) die in 2007 werden gevonden. Aanvullend hier op is gelet op soorten van de Rode lijst (Ministerie van LNV, 2004 en 2009). De veldonderzoeken zijn uitgevoerd volgens de werkprotocollen die door het netwerk Groene Bureaus zijn opgesteld. Voor de soortgroepen waarvoor dergelijke protocol-len nog niet voorhanden zijn, is gebruik gemaakt van de standaardmethoden zoals die door de gezaghebbende Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (bijv. SOVON, RAVON, FLORON en VZZ) worden uitgedragen.

Onderzoeksgebied

Het onderzoek heeft zich gericht op de invloedsfeer van het trac. Er is uitgegaan van het trac zelf, vanuit daar is een zone onderzocht die van invloed kan zijn op de aanwezige zwaar beschermde soorten. De omvang van deze zone is afhankelijk van de soort. Ten aanzien van mobiele dieren als vogels, Dassen en vleermuizen is deze zone erg ruim genomen. Wat bij-voorbeeld flora betreft, hoeft uitsluitend de werkstrook van de werkzaamheden te worden bekeken.

Literatuuronderzoek

Afgezien van de onderzoeken in het veld is, met name voorafgaand aan het veldwerk, litera-tuuronderzoek verricht naar de aanwezigheid van beschermde soorten langs het trac. Zo kon worden bepaald welke soorten op welke plaatsen konden worden verwacht. Aan de hand hiervan zijn de meest geschikte onderzoeksmomenten bepaald en kon worden bepaald waar de nadrukken bij het onderzoek in het veld moesten liggen. Er werd hierbij gebruik gemaakt van diverse openbare bronnen zoals verspreidingsatlassen en websites (zie literatuurlijst). Doorgaans worden deze gegevens aangegeven door middel van kilometerhokken of atlasblokken *. Deze grove schaal maakt dit soort gegevens slechts beperkt bruikbaar. Bovendien betreft het vaak oudere gegevens en zijn verspreidingskaarten nooit compleet. Literatuurgegevens kunnen wel worden gebruikt als indicatie voor de aanwe-zigheid van een soort langs het trac.

Inventarisatiegegevens derden

Gegevens over het voorkomen van de Boommarter zijn betrokken van dhr. H. Kleef van de Werkgroep Boommarter Nederland. Dhr. Kleef heeft zich gespecialiseerd in Boommarters in het Drents-Friese Wold. De geleverde gegevens hebben betrekking op de invloedsfeer van de N381 en zijn verzameld in de periode 1996 t/m 2006.

* Kilometerhokken zijn denkbeeldige vlakken van 1 bij 1 kilometer die samen vallen met de Amersfoort-cordinaten. Atlasblokken beslaan 5 bij 5 kilometer. Beide liggen als een raster over de kaart van Neder-land.


Waarnemingsperiode

Het gebied is systematisch onderzocht in de hieronder vermelde perioden, waarbij telkens de voor die bepaalde soortgroep meest geschikte waarnemingsmethode bepaald is. Daarnaast zijn op verschillende momenten aanvullende losse waarnemingen gedaan.

Soortgroep Datum Type onderzoek Weersomstandigheden (indien relevant) 23 juni 2010 Soorten-inventarisatie - Flora 06 juli 2010 Soorten-inventarisatie - 15 april 2010 Broedvogel inventarisatie Half bew. 13C 17 mei 2010 Broedvogel inventarisatie Half bew. 14C 04 juni 2010 Broedvogel inventarisatie Onbew. 18C

Vogels

23 juni 2010 Broedvogel inventarisatie Onbew. 23 C 15 april 2010 Boommarter inventarisatie - 07 mei 2010 Boommarter inventarisatie - 21 juli 2010 Boommarter inventarisatie - 12 aug 2010 Dassen inventarisatie - 06 sep 2010 Dassen inventarisatie -

Zoogdieren*

20 sep 2010 Dassen inventarisatie - 03 sep 2010 Vallen uitzetten 18C, 0 mm neerslag 07 sep 2010 Vallen scherp 15C, 1 mm neerslag 08 sep 2010 Controle 1 en 2 16C, 0 mm neerslag

Vallen onderzoek

09 sep 2010 Controle 3 19C, 0 mm neerslag 13 mei 2010 Inventarisatie verblijfplaatsen

en vliegroutes 10C, 2 Bft NNW

19 mei 2010 Inventarisatie verblijfplaatsen en vliegroutes 11C, 4 Bft NNW

09 juni 2010 Inventarisatie verblijfplaatsen en vliegroutes 16C, 2 Bft NO

10 juni 2010 Inventarisatie verblijfplaatsen en vliegroutes 19C, 2 Bft O

21 sep 2010 Inv. paarverblijven 13C, 2 Bft Z

Vleermuizen

22 sep 2010 Inv. paarverblijven 13C, 2 Bft ZZO 25 mrt 2010 Inv. Heikikker en reptielen Half bew. 20C 29 mrt 2010 Inv. Heikikker en reptielen Half bew. 12C 20 mei 2010 Inv. Poelkikker Onbew. 20C

Herpetofauna ** (reptielen en amfibien)

25 mei 2010 Inv. Poelkikker Half bew. 15C 10 aug 2010 Schepnet inventarisatie - Vissen 23 sep 2010 Electrovissen - 23 juni 2010 Soorten-inventarisatie Onbew. 25C 06 juli 2010 Soorten-inventarisatie Licht bew. 21C

Insecten**

22 juli 2010 Soorten-inventarisatie Half bew. 23C Tabel 3.1. Een overzicht van de veldinventarisaties en de gehanteerde methoden met het bijbehorende

weertype.

* Aanvullende waarnemingen voor de Eekhoorn zijn gedaan tijdens veldonderzoek naar ove-rige soortgroepen ** Aanvullende waarnemingen zijn gedaan tijdens veldonderzoek naar overige soortgroepen


3.2 FLORA EN VEGETATIE

Het onderzoek naar beschermde flora heeft zich toegespitst op soorten van categorie 2 waar-voor in de rapportage van 2007 compenserende en/of mitigerende maatregelen zijn gefor-muleerd. Voor het vaststellen hiervan zijn in juni en juli bezoekrondes uitgevoerd. Speciale aandacht is uitgegaan naar het trajectgedeelte Wijnjewoude-Donkerbroek, wat in 2001 op flora is onderzocht (Tauw, 2001) en in 2007 meer globaal is bekeken. Dit trajectgedeelte is in 2010 volledig onderzocht. Relevante soorten zijn met een GPS ingemeten.

3.3 FAUNA

3.3.1 VOGELS

Voor vogels geldt dat ze alleen in de broedtijd zwaar worden beschermd. Dat betekent dat de broedtijd bij werkzaamheden dan ook ontzien dient te worden. Hiervoor wordt in de regel geen ontheffing verleend. Voor een beperkt aantal soorten geldt echter dat de vaste verblijf-plaats (het nest) jaarrond beschermd is, dus ook buiten de broedtijd. Hiervoor kan buiten de broedtijd wel een ontheffing verkregen worden. De lijst met jaarrond beschermde soorten is sinds 2009 gewijzigd. Het is dan ook van belang om de huidige soorten met jaarrond be-schermde verblijfplaatsen in beeld te hebben. Het gaat hierbij om Buizerd, Wespendief, Ha-vik, Sperwer, Ransuil, Kerkuil, Roek en Huismus. Bij de uitgevoerde actualisatie zijn in eerste instantie de in 2007 verzamelde gegevens als uitgangspunt gebruikt. Ook hier zijn de in-vloedsfeer van de ingreep en het later gebruik bepalend geweest voor de grootte van het onderzoeksgebied in 2010; deze was dan ook beperkter dan in 2007, aangezien het trac en de invulling ervan thans vast ligt. Doel van het veldonderzoek was om de relevante soorten zodanig in beeld te krijgen dat de gegevens voldoen aan de eisen voor een effectbeschrijving en eventuele aanpassingen aan het compensatieplan. Hiervoor zijn twee inventarisatieronden in (half)open gebieden uitgevoerd. In het Drents-Friese Wold zijn drie bezoeken gebracht. Voor de laat broedende en onopval-lende soort Wespendief zijn aanvullende gerichte bezoeken gebracht. Vanwege de relatief beperkte ingreep in dit gebied is in het onderzoeksgebied in het Drents-Friese Wold een breedte van ten hoogste 100 m aan weerszijden van de weg aangehouden. Ten aanzien van notatie en interpretatie zijn de BMP-richtlijnen (SOVON) gevolgd. De rele-vante soorten zijn alle individueel op kaart gezet. Het onderzoek is uitgevoerd in de periode april - juni 2010 wanneer de vogels actief aan het broeden zijn en jongen verzorgen.

3.3.2 ZOOGDIEREN

De zoogdierinventarisatie heeft zich in 2010 gericht op de volgende soorten en soortgroe-pen: vleermuizen (inventarisatie met batdetector); Das; Boommarter; Waterspitsmuis (vallenonderzoek); Eekhoorn. Vleermuizen

Het actualiseren van foerageergebieden, relevante vliegroutes en het lokaliseren van kolonie-plaatsen in de in 2007 vastgestelde leefgebieden langs het traject heeft tijdens het vleermuis-onderzoek in 2010 centraal gestaan. Hierbij heeft het onderzoek zich toegespitst op die loca-ties langs de N381 waar in 2007 compensatie- en/of mitigatiemaatregelen zijn geformuleerd. Hiervoor zijn inventarisatieronden in de perioden mei-juni en september uitgevoerd. Er is tijdens het onderzoek gebruik gemaakt van een Petterson D240x batdetector en digitale op-


name apparatuur. Geluiden zijn geanalyseerd in Batsound 4.0. Andere veldmaterialen die zijn gebruikt, zijn een Mag-charger halogeen lantaarn en een boomcamera. Das

Onderzoek naar Dassen heeft plaatsgevonden door middel van sporenonderzoek in de peri-ode augustus-september. Dit onderzoek heeft zich primair gericht op het actualiseren van de in 2007 vastgestelde leefgebieden en de compenserende en/of mitigerende maatregelen die voor deze soort zijn geformuleerd. Rondom deze leefgebieden is genventariseerd of er uit-breiding heeft plaatsgevonden. Daarnaast zijn ook andere kansrijke gebieden opnieuw gen-ventariseerd op de aanwezigheid van Dassen. Boommarter

Binnen de bekende verspreidingsgebieden (Wijnjeterper Schar en Drents-Friese Wold) zijn Boommarters genventariseerd aan de hand van het zoeken naar geschikte boomholtes. Daarnaast is gebruik gemaakt van bestaande gegevens van 1996 t/m 2006 van de Werkgroep Boommarter Nederland, contactpersoon dhr. H. Kleef. Waterspitsmuis

Het voorkomen van de Waterspitsmuis is onderzocht met behulp van inloopvallen op oevers van sloten verspreid over het gebied. Er werden 100 vallen geplaatst, verdeeld over 9 raaien. Voor locaties zie bijlage 1. Bij het vangen zijn de gestandaardiseerde voorschriften van het Netwerk Groen Bureaus voor het vangen van muizen toegepast; op dag 1 worden de vallen geplaatst met hooi en aas (wortel en meelwormen). Het vangmechanisme staat dan op slot en daarmee de val open zodat de muizen vrij in en uit kunnen lopen. Op deze wijze kunnen deze vertrouwd raken met de aanwezigheid van de val en het daarin neergelegde voedsel. Op dag 3 worden de vallen 's middags bijgevuld en het vangmechanisme wordt "op scherp" gezet. Op dag 4 worden de vallen 's ochtends vroeg gecontroleerd. Diezelfde middag worden de vallen weer gecontroleerd en bijgevuld. Op dag 5, vindt 's ochtends weer controle plaats en worden de vallen weggehaald. Deze methode geeft een prebait-periode van 3 dagen en twee vangstrondes. Het vallenonderzoek naar kleine zoogdieren vond plaats in september, de optimale periode voor onderzoek naar muizen. In deze periode zijn de grootste aantallen muizen aanwezig, waardoor de vangkans wordt verhoogd. Eekhoorn

Onderzoek naar de Eekhoorn is gecombineerd met onderzoek naar overige soorten en soortgroepen, met name het broedvogelonderzoek. Hierbij is gelet op de aanwezigheid van nesten van Eekhoorns en zichtwaarnemingen. Waarnemingen van andere, licht beschermde zoogdieren zijn ook bij deze onderzoeken ge-daan en eveneens bij de vogelronden, vleermuizenronden en bij het vissen- en amfibienon-derzoek. Tenslotte is op basis van de aanwezige biotopen een inschatting gemaakt over het voorkomen van de minder bijzondere soorten in het gebied.

3.3.3 HERPETOFAUNA EN VISSEN

Amfibien

De inventarisatie van amfibien heeft zich vooral gericht op de actualisatie van de zwaar beschermde soorten die in 2007 werden gevonden. Dit zijn: Heikikker; Poelkikker. In het vroege voorjaar (maart) zijn bezoeken aan de bekende voortplantingslocaties van Hei-kikkers gebracht om roepende mannetjes op te sporen en vast te leggen. Enkele dagen later (na de piek in de voortplanting) is een bezoek aan dezelfde locaties gebracht om het aantal eiklompen te tellen. Ten behoeve van de Poelkikker zijn inventarisatierondes gehouden in


mei, met mooi weer wanneer de dieren roepen. Deze inventarisatie is gedeeltelijk 's avonds uitgevoerd omdat de voortplanting dan actiever is en de roepende dieren vanaf grotere af-stand kunnen worden gehoord, omdat er minder omgevingsgeluid aanwezig is. Naast de bekende voortplantingslocaties zijn ook enkele andere kansrijke locaties opnieuw op de aan-wezigheid van Poelkikkers onderzocht.

Reptielen

Het voorkomen van reptielen is onderzocht door de in 2007 vastgestelde leefgebieden in de voor reptielen optimale periode te bezoeken. Het gaat hierbij om de volgende soorten: Adder; Ringslang; Hazelworm; Levendbarende hagedis. In het voorjaar zonnen reptielen gedurende lange tijd waardoor ze goed waarneembaar zijn. Hetzelfde geldt voor zonnige perioden na langdurige regenval en koele dagen met sluierbe-wolking. Omdat dit de nodige anticipatie verreist en de bezoeken vaak kort van duur zijn, is het reptielenonderzoek in enkele gevallen gecombineerd met andere veldbezoeken langs de N381. Daarnaast kunnen potentile verblijfplaatsen onder boomstronken en takken gecon-troleerd worden. Tenslotte is gebruik gemaakt van literatuurgegevens. Vissen

Met behulp van een vissen-schepnet (Ravon-type) zijn waterhoudende waterlopen bemon-sterd. Hierbij is gericht gevangen om het leefgebied van de beschermde soorten langs de weg in beeld te krijgen, ook andere soorten konden worden gevangen. Per water of sloot(deel) zijn de vangsten van vissen, amfibien en enkele andere waterdieren genoteerd. De gebruikte methode en schepnet is met name geschikt voor het vaststellen van kleinere vissoorten (bv. Kleine- en Grote Modderkruiper) en de jongere exemplaren van grotere vis-sen. De kans dat vissen niet worden gevangen is met name in bredere waterlopen groot. Aanvullend hierop zijn grotere waterlopen genventariseerd door middel van electro-visserij. Met deze methode van vissen kunnen grotere waterlopen efficint worden bemonsterd.

3.3.4 INSECTEN

Tijdens alle bezoeken aan het gebied is gelet op (beschermde) vlinders, bosmieren, water-roofkevers en libellen. Ook de waarnemingen van niet-beschermde vlinders en libellen zijn genoteerd. In het geval van de algemene soorten ging het vooral om de soortensamenstelling en niet om aantallen. Van beschermde soorten en Rode lijst-soorten zijn alle waarnemingen genoteerd. Tijdens overige inventarisaties is gelet op de aanwezigheid van Krabbenscheer, dit kan een indicatie zijn voor de Groene glazenmaker. Gerichte bezoeken zijn gebracht aan heideterreinen (Heideblauwtje e.a.) en vennen (witsnuitlibellen e.a.).


4 RESULTATEN

4.1 FLORA

Het onderzoek naar Flora heeft zich specifiek toegespitst op het opnieuw vaststellen van de matig beschermde soorten (categorie 2) langs het trac van de N381. Ten aanzien van Rode lijst-soorten wordt verwezen naar het onderzoek van 2007 (Buro Bakker, 2007).

Beschermde soorten

De door de Flora- en faunawet beschermde soorten, die binnen de invloedsfeer van de N381 voorkomen, zijn in onderstaande tabel weergegeven, alsmede op de kaart in bijlage 1.

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Rode lijst Beschermd Matig beschermde flora

Beenbreek Narthetium ossifragum TNB Categorie 2 Kleine zonnedauw Drosera intermedia GE Categorie 2 Rietorchis Dactylorhiza majalis praetermissa TNB Categorie 2 Ronde zonnedauw Drosere rotundifolia GE Categorie 2 Wilde gagel Myrica gale GE Categorie 2 Waterdrieblad Menyanthes trifoliata GE Categorie 2 Tabel 4.1. Aangetroffen matig beschermde plantensoorten en hun beschermde status. Status Rode lijst,

TNB=Thans niet bedreigd, GE=Gevoelig, KW= Kwetsbaar. Waterdrieblad

Een groeiplaats van enkele meters lengte is aangetroffen in de westelijke bermsloot van de N381 in de Appelschase Maden. De soort groeit hier in een matig voedselrijk (mesotroof) milieu dat gestuurd wordt door zowel zuur regenwater als mesotroof regionaal kwelwater. Op de groeiplek komen tevens Holpijp en Moeraswalstro veel voor. De soort handhaaft zich hier, ondanks het jaarlijks schonen van deze sloot. Rietorchis

Deze soort is gevonden in het talud van de noordelijke bermsloot ten noordwesten van de afslag Elsloo/Terwisscha. Hier zijn in 2010 zes exemplaren gevonden. In 2007 waren hier drie exemplaren aanwezig. Het exemplaar bij de verzorgingsplaats Kraaiheidepollen is niet meer aangetroffen. Het exemplaar dat hier in 2007 is aangetroffen is hier naar verwachting terechtgekomen met behulp van hier gedeponeerd maaisel. Beenbreek, Wilde gagel, Kleine zonnedauw, Ronde zonnedauw

Deze soorten bevinden zich alle bij het ven Kraaiheidepollen en komen hier plaatselijk alge-meen voor. Beenbreek duidt op lateraal afstromend voedselarm grondwater. Het merendeel van deze planten staat op ruime afstand van de N381. Sommige exemplaren bevinden zich op enkele meters van het asfalt van de verzorgingsplaats. Verschillen ten opzichte van 2007

Het aantal Rietorchissen nabij de afslag Elsloo/Terwisscha is toegenomen van drie naar zes bloeiende exemplaren. Dit valt binnen de jaarlijkse schommelingen van de-ze soort. De groeiplaats bij Kraaiheidepollen was in 2010 niet meer bezet.


Figuur 4.1: Kleine zonnedauw met gevangen insecten.

4.2 VOGELS

4.2.1 ALGEMEEN

Het ecologisch onderzoek in 2010 heeft zich toegespitst op de soorten met jaarrond be-schermde nestplaatsen en doelsoorten van de Natura 2000-gebieden.

Jaarrond beschermde soorten

Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Rode lijst Beschermd Jaarrond beschermde vogels

Buizerd Buteo buteo TNB jaarrond Huismus Passer domesticus GE jaarrond Tabel 4.2. Jaarrond beschermde vogelsoorten die in de omgeving van de N381 broeden. Status Rode lijst,

TNB=Thans niet bedreigd, GE=Gevoelig, KW= Kwetsbaar., Buizerd

In het bosje in het Tsjongerdal, dat door het trac van de N381 doorsneden zal worden, broedt een Buizerd (zie bijlage 1). Het nest bevindt zich vlak naast het trac en kan in princi-pe behouden blijven. De territoria waar in 2007 werd gebroed, zijn intussen niet meer be-woond. Het is mogelijk dat deze territoria in de toekomst opnieuw zullen worden bezet. Huismus

Broedende Huismussen werden aangetroffen in woningen aan de Opsterlnske Kompan-jonsfeart bij Klein Groningen, de Peelrug 10, en de Drie Tolhekken 6 (zie bijlage 1). Deze broedparen bevinden zich binnen de invloedsfeer van de werkzaamheden die ten behoeve van de opwaardering van de N381 plaats zullen vinden. De woningen aan de Peelrug en de Drie Tolhekken zullen daadwerkelijk worden gesloopt.


Verschillen ten opzichte van 2007

Ten aanzien van territoria van de Buizerd zijn wat verschuivingen opgetreden. Een aantal territoria is intussen niet meer bewoond. In het Tsjongerdal heeft zich een broedpaar gevestigd;

De Huismus aan de Peelrug is nieuw ten opzichte van 2007. De overige territoria waren in 2007 ook al aanwezig.

4.3 ZOOGDIEREN

Er komen in het onderzoeksgebied zeven soorten vleermuizen en 22 soorten overige zoog-dieren voor. De Boommarter is in 2010 niet waargenomen, maar uit bestaande gegevens (Kleef in litt., 2010, Digitale Natuuratlas (DNA) Frysln) blijkt dat de soort wel in de omgeving van de weg wordt aangetroffen. Van zeven soorten zoogdieren kon de aanwezigheid niet worden vastge-steld, maar mag op basis van het aanwezige biotoop en hun algemene voorkomen worden aangenomen dat ze wel voorkomen in het gebied. Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Rode lijst Beschermd Waarneming

Zoogdieren Aardmuis Microtus agrestis TNB Categorie 1 1 Bosmuis Apodemus sylvaticus TNB Categorie 1 1 Boommarter Martes martes KW Categorie 3 4 Bunzing Mustela putorius TNB Categorie 1 1 Das Meles meles TNB Categorie 3 1 Dwergmuis Micromys minutus TNB Categorie 1 3 Dwergspitsmuis Sorex minutus TNB Categorie 1 3 Eekhoorn Sciurus vulgaris TNB Categorie 2 1 Egel Erinaceus europeus TNB Categorie 1 1 Gewone bosspitsmuis Sorex araneus TNB Categorie 1 1 Haas Lepus europeus TNB Categorie 1 1 Hermelijn Mustela erminea KW Categorie 1 3 Huisspitsmuis Crocidura russula TNB Categorie 1 1 Konijn Oryctolagus cuniculus TNB Tbael 1 1 Mol Talpa europea TNB Categorie 1 1 Ree Capreolus capreolus TNB Categorie 1 1 Rosse woelmuis Clethrionomys glareolus TNB Categorie 1 3 Steenmarter Martes foina TNB Categorie 2 1 Veldmuis Microtus arvalis TNB Categorie 1 1 Vos Vulpes vulpes TNB Categorie 1 1 Wezel Mustela nivalis KW Categorie 1 3 Woelrat Arvicola terrestris TNB Categorie 1 3 Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus TNB Categorie 3 1 Gewone grootoorvleermuis Plecotus auritus TNB Categorie 3 3 Laatvlieger Eptesicus serotinus KW Categorie 3 1 Meervleermuis Myotis dasycneme TNB Categorie 3 1 Rosse vleermuis Nyctalus noctula KW Categorie 3 1 Ruige dwergvleermuis Pippistrellus natushii TNB Categorie 3 1 Watervleermuis Myotis daubentoni TNB Categorie 3 1 Tabel 4.4: Beschermde zoogdieren die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen en soorten die er voor

kunnen komen. Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1=soort waargenomen, 2=sporen/holen aanwezig, 3=soort waarschijnlijk aanwezig, 4=gegevens (Kleef in litt, 2010).


Grote en middelgrote zoogdieren

Das (categorie 3)

In 2007 werden de meeste Dassen aangetroffen rondom Donkerbroek en Moskou. In het Drents-Friese Wold waren lage aantallen aanwezig. Tijdens het ecologisch onderzoek in 2010 konden al deze leefgebieden worden herbevestigd (zie bijlage 1). Zowel bij Donkerbroek als bij Moskou werden uitbreidingen van de leefgebieden vastgesteld. Een bijburcht bleek intus-sen te zijn uitgegroeid tot hoofdburcht en op meerdere plaatsen werden nieuwe vluchtburch-ten op grotere afstand van de hoofdburchten aangetroffen. Bij de Mersken werden eveneens Dassenburchten gevonden, met lichte gebruikssporen. Dit betreft een nieuw leefgebied. Tij-dens het onderzoek werd op 6 september 2010 een doodgereden Das gevonden, direct ten noorden van het lddjip. Onderzoek in de omgeving leverde een aantal nieuwe burchten op aan weerszijden van de N381. Deze burchten liggen op korte afstand van de in 2010 aange-troffen burchten bij de Mersken en kunnen tot hetzelfde leefgebied worden gerekend. De doodgereden Das bevond zich op een plek waar een houtsingel door de weg wordt doorsne-den. Aan de hand van de ligging van de burchten en sporen in het veld kan deze houtsingel als wissel/looproute worden aangemerkt. Een hoofdburcht werd in dit gebied niet gevon-den, er zijn uitsluitend vluchtburchten aanwezig. Voortplanting vindt hier kennelijk niet plaats, vermoedelijk betrof het een leefgebied van een enkel dier. Het doodgereden dier was van het mannelijke geslacht. In 2007 werden hier nog geen Dassen aangetroffen. Dit alles in ogenschouw nemende gaat het hier kennelijk om een recente (her)kolonisatie van Dassen. Boommarter (categorie 3)

Boommarters komen voor in het Drents- Friese Wold (Kleef, 2010). Deze populatie heeft verbindingen met populaties in Noordwest Drenthe. Samen vormen zij de derde populatie van Nederland, er leven in deze Drentse en Friese wouden naar schatting 40 exemplaren (Achterberg, 2007). Een deel hiervan leeft in het Drents-Friese Wold, in de nabijheid van de N381 vindt op twee locaties voortplanting plaats (Kleef, 2010). Deze territoria liggen direct aan de N381, maar worden niet door de weg doorsneden (zie bijlage 1). Op vijf locaties langs de weg zijn verkeersslachtoffers onder Boommarters aangetroffen in de periode van 1996 t/m 2006. Niet alleen de N381 zelf maar ook de zijwegen, met name die als sluiproute wor-den gebruikt, leveren veel gevaar op voor Boommarters. Op drie locaties vielen in dezelfde periode verkeersslachtoffers (Kleef, 2010). Hier wordt 's ochtends vroeg met hoge snelheid gereden, waardoor Boommarters relatief vaak (gezien het lage aantal exemplaren in het Nati-onaal Park) het slachtoffer worden. Er is eveneens een waarneming bekend van een Boommarter bij het Wijnjeterper Schar (tel-mee.nl). Het gebied is visueel onderzocht op holtes en sporen, dit leverde geen waarnemin-gen van Boommarters op. Omdat het om slechts n waarneming gaat, wordt er van uit gegaan dat het hier een rondtrekkend dier betrof. Er is in het Wijnjeterper Schar geen popu-latie aanwezig. Waterspitsmuis (categorie 3)

Het aantal geschikte sloten voor Waterspitsmuizen is beperkt binnen de invloedsfeer van de N381. In het noordelijk deel tussen Drachten en Oosterwolde zijn de meeste geschikte slo-ten aanwezig. Ten opzichte van 2007 is getracht zoveel mogelijk nog niet bemonsterde slootkanten te inventariseren. Door de beperkte keus van geschikte sloten is een groot deel van de raaien weer op dezelfde locaties uitgezet. Net als in 2007 werden in 2010 geen Water-spitsmuizen gevangen. Uit bestaande gegevens (telmee.nl, DNA-Fryslan) blijkt dat de soort in de omgeving wel voorkomt. Binnen de invloedsfeer van de weg kan er van uit worden gegaan dat de Waterspitsmuis niet aanwezig is (zie ook onderdeel 'muizen en spitsmuizen'). Eekhoorn (categorie 2)

In het uiterste zuiden van het Drents-Friese Wold werd een Eekhoorn waargenomen (zie bijlage 1). Ook op andere locaties in het Drents-Friese Wold zal deze, lastig waar te nemen, soort voorkomen. Uit zowel bestaande gegevens (telmee.nl) als uit de inventarisaties van


2007 en 2010 blijkt dat het zwaartepunt van de verspreiding in de zuidelijke helft van dit Nationaal Park ligt. Hier zullen de meeste Eekhoorns de N381 oversteken. Via de boomkro-nen is de oversteek vrijwel nergens mogelijk, de meeste passages zullen over de grond plaats-vinden. Steenmarter (categorie 2)

In de gebouwen die ten behoeve van de N381 dienen te worden gesloopt, werden geen Steenmarters aangetroffen. In het Tsjongerdal werd tijdens vleermuizenonderzoek een Steenmarter waargenomen die de weg overstak (zie bijlage 1). Deze waarneming vond plaats op enkele honderden meters van het trac. De soort komt dus zeker voor in het gebied, maar verblijfplaatsen worden niet bedreigd. In 2007 werd eveneens een enkele waarneming gedaan van de Steenmarter. Deze waarneming werd verricht nabij de Peelrug. Verschillen ten opzichte van 2007

De Das heeft zich verder uitgebreid richting het noorden. Er werd een recente geko-loniseerd leefgebied gevonden ten noorden van het lddjip;

Bestaande leefgebieden van Dassen zijn over het algemeen iets uitgebreid.

Vleermuizen

Alle vleermuizen hebben een hoge beschermingsstatus. De vaste rust- en verblijfplaatsen, belangrijke vliegroutes en belangrijke jachtgebieden van vleermuizen zijn beschermd. In het gebied worden zeven soorten waargenomen (zie tabel 4.4). Het betroffen steeds algemene soorten. Van de Gewone dwergvleermuis en Laatvlieger zijn enkele verblijfplaatsen aange-troffen. Tevens is een aantal belangrijke vliegroutes en jachtgebieden aanwezig. Met name op de gedeelten waar het landschap door het nieuwe trac wordt doorsneden, wordt een aantal vliegroutes doorkruist. Gewone dwergvleermuis (categorie 3)

Deze relatief algemene soort komt ook langs de N381 het meest voor (zie bijlage 1). Langs de Btewei in Wijnjewoude werd in tegenstelling tot 2007 geen verblijfplaats van de soort aangetroffen, mogelijk wordt de verblijfplaats op een later tijdstip weer in gebruik genomen. De belangrijke vliegroute langs de Btewei is nog steeds aanwezig. Er werden enkele tiental-len Gewone dwergvleermuizen op de vliegroute waargenomen. Tot op ongeveer een kilome-ter van de weg, in westelijke richting, konden dieren worden teruggevolgd. Hier bevindt zich vermoedelijk een grote kraamkolonie van de soort. De meeste dieren buigen af richting het noorden op het punt waar de Btewei door de N381 zal worden doorsneden. Vervolgens wordt de route vervolgd via de bomen langs het fietspad ten zuiden van het Wijnjeterper Schar. De volgende belangrijke vliegroute die zal worden doorsneden, bevindt zich langs de bo-menrijen op de oever van de Opsterlnske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen. Hier is geen duidelijk richting aan te geven waar de dieren vandaan komen. Veel dieren vliegen ja-gend, heen en weer langs de bomen, het betreft vooral een jacht/vliegroute. De brede hout-singels langs 't Hoogezand bij Donkerbroek worden door een vrij beperkt aantal Gewone dwergvleermuizen als jacht/vliegroute gebruikt. Ook hier is geen duidelijke richting aan te geven. Het kruispunt Balkweg/Tjabbekamp bij Donkerbroek vormt ook een kruispunt van vliegroutes van vleermuizen. Vooral boven de Balkweg worden vrij grote aantallen Gewone dwergvleermuizen aangetroffen, waarbij de meeste dieren vanuit noordelijke richting aan komen vliegen. Mogelijk zijn dit Gewone dwergvleermuizen die verblijven in Boerderij de Russchen. Deze boerderij zal niet worden gesloopt. In de inmiddels gesloopte boerderij aan de Balkweg 10, waarvoor een positieve afwijzing voor de ontheffingsaanvraag Flora- en fau-nawet is afgegeven, verbleef in 2010 nog steeds een enkel exemplaar van de Gewone dwerg-vleermuis. Dit betreft een mannetje, er is sprake van een paarverblijf. De bomenrijen tussen afslag Oosterwolde Noord en afslag Venekoten vormen vliegroutes van Gewone dwerg-vleermuizen, evenwijdig aan de weg. Ook hier werden de meeste dieren jagend en heen en weer vliegend aangetroffen. Vliegroutes die de weg kruisen, werden niet aangetroffen. De


fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen in het Drents-Friese Wold wordt door een laag aantal Gewone dwergvleermuizen gebruikt. Dit dient enigszins in perspectief te worden ge-zien, de dichtheden vleermuizen zijn altijd lager in natuurgebieden dan in bebouwd of agra-risch gebied. Dit heeft te maken met de relatief voedselarme omstandigheden in natuurge-bied en de bijbehorende lagere dichtheden aan insecten. De volgende belangrijke verblijfplaatsen werden nabij de N381 waargenomen (zie bijlage 1): Boerderij de Russchen (blijft behouden); Balkweg 10 bij Donkerbroek (positieve afwijzing verleend; gebouw inmiddels gesloopt). De volgende belangrijke vliegroutes van de Gewone dwergvleermuis zullen worden door-sneden (zie bijlage 1): Btewei bij Wijnjewoude; Opsterlnske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen; 't Hoogezand bij Donkerbroek; Balkweg bij Donkerbroek; Bomenrijen langs huidige N381 bij Oosterwolde; Fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen, Drents-Friese Wold. Laatvlieger (categorie 3)

Er werden in het onderzoeksgebied relatief veel Laatvliegers waargenomen (zie bijlage 1). De verblijfplaatsen aan de Opsterlnske Kompanjonsfeart en in een boerderij aan de Weinterp 29 zijn, net als in 2007, nog steeds in gebruik. Beide verblijven liggen op enige afstand van de weg en lopen geen gevaar te worden vernietigd. Boven de Btewei bij Wijnjewoude bevindt zich een vliegroute. Net als de Gewone dwerg-vleermuizen komen de Laatvliegers uit westelijke richting aanvliegen. Hier bevindt zich n of meerdere verblijfplaatsen op ruime afstand van de weg. Langs de Opsterlnske Kompan-jonsfeart komt de Laatvlieger vrij veel voor, er wordt vooral op enkele meters hoogte boven de vaart, tussen beide bomenrijen, gefoerageerd. Het betreft hier een jacht/vliegroute. Boven de Balkweg bevindt zich een vliegroute van Laatvliegers. Tijdens de avondschemering wer-den 10 exemplaren na elkaar waargenomen die uit zuidelijke richting kwamen aanvliegen. De verblijfplaats bevindt zich op ruime afstand van de weg en niet in een van de gebouwen langs de toekomstige N381. Vervolgens werden nabij 't Hoogezand te Donkerbroek meerdere Laatvliegers foeragerend boven de weilanden aangetroffen. Vermoedelijk betrof dit een deel van de dieren die vlak daarvoor op vliegroute werden waargenomen boven de Balkweg. Ten dele zullen de houtsingels langs 't Hoogezand als vliegroute worden gebruikt om vervolgens af te buigen naar het vrije luchtruim boven de weilanden. Bij de fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen werden Laatvliegers waargenomen die hier de weg oversteken. De Laatvlie-ger heeft minder binding met de locatie dan de Gewone dwergvleermuis. Voor een belang-rijk deel vliegen de dieren over het bos heen. Mogelijk wordt het fietspad wel gebruikt voor navigatie. Een deel van de Laatvliegers stak niet de weg over, maar bleef foerageren langs de bosranden evenwijdig aan de N381. De volgende belangrijke vliegroutes van de Laatvlieger werden waargenomen (zie bijlage 1): Btewei bij Wijnjewoude; Opsterlnske Kompanjonsfeart bij Klein Groningen; 't Hoogezand bij Donkerbroek; Balkweg bij Donkerbroek; Fietsoversteekplaats nabij Kraaiheidepollen, Drents-Friese Wold. Gewone grootoorvleermuis (categorie 3)

In 2010 werden geen waarnemingen van de Gewone grootoorvleermuis gedaan. In lage aan-tallen zal de soort naar verwachting wel voorkomen. Tijdens het onderzoek in 2007 werd de soort tweemaal gehoord. Het Wijnjeterper Schar, Landgoed Ontwijk, omgeving Buttinga bij


Oosterwolde en het Drents-Friese Wold zijn kansrijke gebieden voor de Gewone grootoor-vleermuis. Vliegroutes en verblijfplaatsen werden niet waargenomen. Ruige dwergvleermuis (categorie 3)

Verspreid over het gebied werden Ruige dwergvleermuizen waargenomen (zie bijlage 1). Verblijfplaatsen en vliegroutes werden niet gevonden. De Ruige dwergvleermuis foerageert in min of meer overeenkomstig habitat als de Gewone dwergvleermuis en maakt eveneens gebruik van vliegroutes. In het najaar betrekken mannetjes hun paarverblijven, deze zijn nabij de weg niet aanwezig. Rosse vleermuis (categorie 3)

De Rosse vleermuis heeft een luide sonar en kan met een batdetector tot op 100 meter af-stand worden gehoord. Rosse vleermuizen werden waargenomen nabij landgoed Ontwijk (hier bevinden zich verblijfplaatsen) en in het Drents-Friese Wold. Hier werden ongeveer tien Rosse vleermuizen jagend boven de weg aangetroffen over de gehele lengte van het Nationaal Park. Deze dieren jagen op enkele meters hoogte, vlak boven de onderlangs passe-rende personenauto's. Opvallend genoeg gingen de dieren hoger vliegen wanneer en een vrachtwagen onderlangs passeerde. Desalniettemin zal deze wijze van foerageren wel eens tot verkeersslachtoffers leiden, een oplossing hiervoor is zo niet voorhanden. Elders in het Drents-Friese Wold zullen zich verblijfplaatsen bevinden. Binnen de invloedsfeer van de weg werden die niet aangetroffen, paarverblijven werden evenmin aangetroffen. Van vliegroutes maken Rosse vleermuizen niet of nauwelijks gebruik. Watervleermuis (categorie 3)

Binnen het onderzoeksgebied werden slechts enkele exemplaren waargenomen. Met name de Opsterlnske Kompanjonsfeart en het lddjip zijn foerageergebieden (zie bijlage 1). Boven andere wateren kunnen eveneens lage aantallen voorkomen. Vliegroutes en verblijfplaatsen werden niet aangetroffen. De Watervleermuis komt in het onderzoeksgebied vrij weinig voor. Meervleermuis (categorie 3)

In 2010 werden foeragerende Meervleermuizen waargenomen boven de Opsterlnske Kom-panjonsfeart bij Klein Groningen en boven de Tsjonger. Boven de Opsterlnske Kompan-jonsfeart werden vooral foeragerende dieren aangetroffen. Boven de Tsjonger bevindt zich een vliegroute, er werden meerdere dieren waargenomen die vanuit de richting van Ooster-wolde naar westelijke richting vlogen. Op beide plekken werden in 2007 geen Meervleermui-zen vastgesteld. De locatie boven de Opsterlnske Kompanjonsfeart nabij Oosterwolde, waar in 2007 Meervleermuizen werden waargenomen, staat in verbinding met beide nieuwe vindplaatsen. Ergens in Oosterwolde zal zich naar verwachting een of meerdere verblijfplaat-sen bevinden. Verschillen ten opzicht van 2007

De verblijfplaats aan de Btewei was tijdens het onderzoek in 2010 niet door Ge-wone dwergvleermuizen in gebruik;

Er werden bij Buttinga te Oosterwolde geen vliegroutes meer aangetroffen die haaks op de weg staan;

Zowel de Tsjonger als de Opsterlnske Kompanjonsfeart worden door Meervleer-muizen gebruikt als vliegroute en om te foerageren.


Muizen en spitsmuizen (vallenonderzoek)

Tijdens het vallenonderzoek werden vijf soorten muizen/spitsmuizen gevangen (zie tabel 4.5 en de locaties van de raaien in bijlage 1).

Vallenonderzoek kleine zoogdieren Ronde 0 1 2 3 Datum 6/9 avond 7/9 ochtend 7/9 avond 8/9 ochtend

Raai vallen

1 10 Nvt 2 Hsm 2 Hsm 2 Hsm 2 15 Nvt 2 Am 1 Hsm, 1 Bsm, 1 Vm 3 15 Nvt 1 Am 2 Am 2 Am, 1 Bsm, 1 Hsm 4 10 Nvt 1 Bsm 2 Vm, Bsm 5 10 Nvt 1 Vm, 1 Bsm 1 Vm, 1 Bsm 1 Vm, 2 Am, 1 Bsm 6 5 Nvt 7 5 Nvt 8 10 Nvt 4 Bsm 3 Bsm 3 Bsm 9 20 Nvt 2 Bsm, 3 Am, 1Bm 3 Bsm, 3 Am, 1 Bm 7 Am, 1 Bsm

Tabel 4.5. Resultaten vallen onderzoek kleine zoogdieren. Am=Aardmuis, Vm=Veldmuis, Bm=Bosmuis, Hsm=Huisspitsmuis, Bsm=Bosspitsmuis.

Het onderzoek was geheel gericht op de Waterspitsmuis, deze soort werd niet gevangen. Omdat de vallen voor een groot deel op dezelfde locaties zijn geplaatst als in 2007 (veel meer geschikt biotoop is er niet), kan er vanuit worden gegaan dat de soort niet voorkomt binnen de invloedsfeer van de N381. In de omgeving komt de soort wel voor (www.telmee.nl, DNA). Omdat Waterspitsmuizen grote afstanden kunnen afleggen, zullen sporadisch wel exemplaren de weg passeren. De muizensoorten die tijden het vallenonderzoek werden ge-vangen zijn: Bosmuis, Veldmuis, Aardmuis, Huisspitsmuis en Bosspitsmuis. Een viertal licht beschermde soorten werd niet gevangen maar komt waarschijnlijk wel voor in het gebied: Dwergmuis (Micromys minutus); Dwergspitsmuis (Sorex minutus); Woelrat (Arvicola terrestris); Rosse woelmuis (Clethrionomys glareolus). De Dwergmuis leeft in rietkragen. De Dwergspitsmuis komt waarschijnlijk voor in ruigten in het gebied. Deze soort wordt doorgaans in lagere dichtheden aangetroffen dan andere spits-muizen. De Woelrat wordt met name in slootkanten aangetroffen. Doordat de Rosse woel-muis meestal voorkomt in bebost gebied, wordt de soort bij dit soort onderzoeken gemakke-lijk gemist. Uit bestaande gegevens (www.telmee.nl, DNA) blijkt dat deze soorten binnen de kilometerhokken die de weg doorsnijdt voorkomen. Migratieroutes overige fauna

Op meerdere locaties werden aanwijzingen gevonden van veel gebruikte trekroutes (wissels) van met name zoogdieren. In het rapport van 2007 zijn deze uitgebreid behandeld en hebben geresulteerd in een compensatie en mitigatiepakket (zie hoofdstuk 8). In de meeste gevallen betreft het categorie 1-soorten als Ree, Vos of Bunzing die van de routes gebruik maken. Maar ook Dassen en vleermuizen kruisen het huidige of het toekomstige trac.



Ter hoogte van de aangereden Das, ten noorden van het lddjip, bevindt zich een nieuwe passageplaats van Dassen. Omdat het leefgebied zich aan beide zijden van de weg bevindt, zullen Dassen hier regelmatig de weg oversteken.

4.4 HERPETOFAUNA

Binnen de invloedsfeer van de N381 komen negen soorten amfibien en reptielen voor. Doordat de weg enkele natte heideterreinen doorsnijdt, is de diversiteit onder herpetofauna hoog te noemen. Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Rode lijst Beschermd Waarne-

ming Amfibien en reptielen

Adder Vipera berus KW Categorie 3 1 Ringslang Natrix natrix KW Categorie 3 1 Levendbarende hagedis Lacerta vivipara TNB Categorie 2 1 Heikikker Rana arvalis KW Categorie 3 1 Bruine kikker Rana temporaria TNB Categorie 1 1 Poelkikker Rana lessonea KW Categorie 3 1 Bastaardkikker Rana esculenta TNB Categorie 1 1 Meerkikker Rana ridibunda TNB Categorie 1 3 Gewone pad Bufo bufo TNB Categorie 1 1 Kleine watersalamander Triturus vulgaris TNB Categorie 1 1 Tabel 4.6. Beschermde amfibien en reptielen die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen en soorten die

er voor kunnen komen (inclusief gegevens en informatie van derden). Status Rode lijst, TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1=soort waargenomen, 2=sporen aanwezig, 3=soort waarschijnlijk aanwezig, 4=gegevens derden.

Adder (Categorie 3)

Het voorkomen van de Adder langs de N381 is geheel beperkt tot de heideterreinen Kraai-heidepollen en Hildenberg (zie bijlage 1). Opvallend is dat bij Hildenberg wederom uitslui-tend Adders werden aangetroffen aan de westzijde van de weg. Ten oosten van de weg lijkt de Adder hier afwezig te zijn. De meeste exemplaren werden waargenomen tijdens een och-tend met gunstig weer nabij de verzorgingsplaats ter hoogte van Hildenberg. Ter hoogte van de afslag Hildenberg werden in 2010 geen Adders gezien. Er dient vanuit te worden gegaan dat de soort hier nog steeds voor komt, maar hij werd tijdens het veldwerk niet waargeno-men. Hetzelfde geldt voor de lagere aantallen op de Kraaiheidepollen. Het merendeel van de waarnemingen werd in 2007 gedaan tijdens n veldbezoek onder zeer gunstige omstandig-heden. In 2010 werden hier twee exemplaren gezien. Het merendeel van de waarnemingen in 2007 werd gedaan in een kort tijdsbestek onder zeer gunstige omstandigheden. Dergelijke gunstige omstandigheden werden in 2010 niet aangetroffen. De aantallen zijn naar verwach-ting nog min of meer gelijk. Ringslang (Categorie 3)

Ook het voorkomen van de Ringslang beperkt zich tot de twee heideterreinen Kraaiheide-pollen en Hildenberg (zie bijlage 1). De meeste waarnemingen werden verricht bij de afslag Hildenberg. Hier werden tijdens meerdere bezoeken Ringslangen waargenomen. Op de Kraaiheidepollen werd de Ringslang in 2010 niet waargenomen. De soort komt hier naar verwachting, net als in 2007, nog steeds voor, met name rond het ven en de nattere delen ten westen van de N381. Op basis van eerdere waarnemingen dienen ook het lddjip en de Tsjonger/Boven Tsjonger tot het leefgebied te worden gerekend (Bogert, 2002). De Ringslang komt naar verwachting ook voor in het Wijnjeterper Schar (telmee.nl), buiten de invloedsfeer van de weg. Ter hoog-te van dit natuurgebied zullen dieren wel sporadisch de weg oversteken.


Levendbarende hagedis (Categorie 2)

Er werden in 2010 Levendbarende hagedissen waargenomen in het Wijnjeterper Schar (zie bijlage 1). Ondanks intensief onderzoek werd de soort hier in 2007 niet gezien. In 2010 wer-den twee exemplaren aangetroffen, dit is gezien de intensiteit van het onderzoek (in 2007 en 2010) een laag aantal. Het gaat vermoedelijk om een kleine populatie. Voor het overige komt de Levenbarende hagedis alleen voor op de heideterreinen Kraaiheidepollen en Hildenberg, hier werd de soort eveneens regelmatig in de wegberm aangetroffen (overgang heide naar gras). Op beide terreinen werd het dier meerdere malen op verschillende locaties waargeno-men. Heikikker (Categorie 3)

Langs de N381 wordt de Heikikker uitsluitend aangetroffen op de Kraaiheidepollen en Hil-denberg. De aantallen bij Hildenberg waren in 2010 lager dan in 2007. Veruit de meeste voortplanting vindt plaats ter hoogte van afslag Hildenberg (zie bijlage 1). Dit was ook in 2007 het geval. Er werden op deze locatie ongeveer 130 eiklompen geteld. Er was in 2007 echter ook sprake van voortplanting op andere locaties in het heideterrein, in 2010 werden op deze locaties niet of nauwelijks nog voortplantende dieren of eiklompen gezien. De loca-ties leken geschikt, er was op de meeste plekken meer water aanwezig dan in 2007. Mogelijk is dit toeval. Uit de meerjarige monitoringsgegevens van de Hildenberg in de periode 2000-2007 blijkt echter een neergaande trend (J. Mulder, medewerker Werkgroep Amfibien en Reptielen Frysln in litt.). De Heikikkers die zich voortplanten op Hildenberg overwinteren in het zuidelijk gelegen bosgebied. Tijdens de voor- en najaarstrek vallen er veel verkeers-slachtoffers op de weg Oude Willem. Op de Kraaiheidepollen kon een dergelijk verschil in aantallen niet worden vastgesteld. Het feit dat Bruine kikker en Heikikker hier samen voortplanten, waarbij Bruine kikkers duidelijk in de meerheid zijn (3/5 deel), is voor een heideterrein op zn minst opvallend te noemen. Dit kan er op duiden dat de natte delen op het heideterrein eerder een eutroof of mesotroof (voedselrijk) dan een oligotroof (voedselarm) karakter hebben. Er werden ongeveer 150 roe-pende mannetjes Heikikker geteld.

Figuur 4.2: Mannetje Heikikker in paartenue.


Poelkikker (categorie 3)

Langs de N381 wordt de Poelkikker op verschillende plaatsen langs het trac aangetroffen (zie bijlage 1). Het merendeel van de populaties ligt op ruime afstand van het trac. De popu-laties op Kraaiheidepollen en Hildenberg liggen wel binnen de invloedsfeer van de weg. In 2010 werden flinke aantallen voortplantende Poelkikkers waargenomen in het Tsjongerdal in een sloot evenwijdig aan de Tsjonger. Ook deze populatie ligt binnen de invloedsfeer van de weg. In 2007 werden hier geen Poelkikkers waargenomen. Het betreft een vrij jonge sloot die mogelijk in de afgelopen jaren voor deze soort geschikt is geworden. Op overige locaties in het Tsjongerdal komen soorten van het groene kikkercomplex nauwelijks voor, de aanwezige sloten bevatten te weinig water. Ten noorden van de Tsjongerdal richting Drachten heersen veelal voedselrijke omstandighe-den, ongeschikt voor Poelkikkers. Ten zuiden van het Tsjongerdal, richting Drentse grens komen voedselarme omstandigheden meer voor, maar zijn er weinig watervoerende sloten, en daardoor weinig geschikte voortplantingslocaties. Hierdoor beperkt voorkomen van de Poelkikker zich tot de beide heideterreinen en het Tsjongerdal. Overige soorten

De Hazelworm (bekend uit het Drents-Friese Wold) is tijdens het veldwerk niet aangetroffen en komt in het onderzoeksgebied niet voor. Verschillen ten opzichte van 2007

Er werd voortplanting van Poelkikkers vastgesteld in een sloot evenwijdig aan de Tsjonger. Tijdens onderzoek naar Poelkikkers in het Tsjongerdal werden hier in 2007 geen exemplaren waargenomen;

Er werden twee Levenbarende hagedissen waargenomen in het Wijnjeterper Schar. Gezien de intensiteit waarmee dit terrein zowel in 2007 als in 2010 is onderzocht, gaat het hier om een kleine populatie en lage aantallen;

De aantallen voortplantende Heikikkers bij Hildenberg waren in 2010 lager dan in 2007. Ook werden minder eiklompen gevonden. Op een aantal locaties waar in 2007 nog voortplanting was, werden nu niet of nauwelijks nog eiklompen aangetroffen.

4.5 VISSEN

In tegenstelling tot 2007 werd in 2010 een beschermde vissoort aangetroffen (zie tabel 4.7). Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Rode lijst Beschermd Waarneming

Vissen Kleine modderkruiper Cobitis taenia TNB Categorie 2 1/2 Winde Leuciscus idus GE - 2 Tabel 4.7. Beschermde vissen die in de omgeving van de N381 zijn waargenomen. Status Rode lijst,

TNB=Thans niet bedreigd, KW= Kwetsbaar. Waarneming, 1= vangst (schepnet), 2 = vangst (elec-tro).

Kleine modderkruiper

Vlakbij de brug over het lddjip werd een volwassen exemplaar van de Kleine modderkrui-per gevangen met het schepnet (zie bijlage 1). Deze soort werd hier in 2007 niet aangetrof-fen. Tijdens electro-vissen werden respectievelijk twee en zes Kleine modderkruipers gevan-gen in het lddjip en de Tjabbekampster waterlossing. De Kleine modderkruiper is in Ne-derland niet zeldzaam en wordt vaak aangetroffen in stromende wateren. In de Tsjonger werd de Winde gevangen, deze soort is niet beschermd maar staat op de Rode lijst als gevoe-lig. De Winde vertoont trekgedrag. Voor de voortplanting is de soort afhankelijk van stro-mend water.



De Kleine modderkruiper werd aangetroffen in het lddjip en de Tjabbekampster waterlossing. In 2007 werd de soort niet aangetroffen in het onderzoeksgebied.

4.6 INSECTEN

Libellen

Vanwege het ruime aanbod van verschillende biotopen is er een grote verscheidenheid aan libellen langs de N381 aanwezig. Tabel 4.8 geeft een overzicht van de aangetroffen be-schermde en bedreigde libellen. Nederlandse naam Wetenschappelijke naam Voorkomen in NL Rode lijst Beschermd

Libellen Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis zeldzaam BE Categorie 3 Glassnijder Brachytron pratense vrij algemeen KW - Noordse witsnuitlibel Leucorrhinia rubicunda vrij algemeen BE - Tengere pantserjuffer Lestes virens vrij zeldzaam KW - Vroege glazenmaker Aeshna isosceles vrij algemeen KW - Tabel 4.8: Waargenomen beschermde en bedreigde libellen langs de N381. Status Rode lijst, GE= Gevoelig, KW= Kwetsbaar, BE=Bedreigd. Gevlekte witsnuitlibel (categorie 3)

In de bermsloot bij afslag Hildenberg werden twee territoriale mannetjes van de Gevlekte witsnuitlibel waargenomen (zie bijlage 1). In 2007 is de soort hier niet aangetroffen. De soort staat bekend om zijn zwervend bestaan (Bouwman et al., 2008). De Gevlekte witsnuit-libel staat bekend om zijn vaak tijdelijke populaties. Plotseling gevestigde populaties kunnen na enkele jaren weer verdwijnen. Mogelijk heeft dit te maken met successiestadia van het voortplantingswater (Dijkstra, 2008). Omdat het in de toekomst wel kan gebeuren, wordt als 'worst-case' ingeschat dat de locatie een vaste verblijfplaats betreft. Of het hier om een tijde-lijke of een permanente populatie gaat, zal in de toekomst moeten blijken. De Gevlekte witsnuitlibel wordt zwaar beschermd door de Flora- en faunawet en staat op de Rode lijst als bedreigd.

Figuur 4.3: De bermsloot (geel) waar zich voortplantingsbiotoop van de Gevlekte witsnuitlibel bevindt.


Figuur 4.4: Gevlekte witsnuitlibel langs de N381.

In de Weerribben bevindt zich de grootste populatie van Nederland. Ook op Europese schaal is deze populatie van groot belang (Dijkstra, 2008). Ten noordoosten van deze kern-populatie (met de overheersende windrichting mee) worden talloze kleinere, vaak tijdelijke populaties aangetroffen (zie figuur 4.5).

Figuur 4.5: Links: De verspreiding van de Gevlekte witsnuitlibel in Nederland. Rechts: Verspreiding rond het onderzoeksgebied. Bron: Databank NDFF. Noordse witsnuitlibel

In dezelfde bermsloot werd de Noordse witsnuitlibel waargenomen. Deze soort wordt aan-gemerkt als begeleider van de Gevlekte witsnuitlibel bij vennen. De Noordse witsnuitlibel is een stuk algemener maar staa

Compensatie- en Mitigatieplan 2011

Documents

Transcript of Compensatie- en Mitigatieplan 2011