de Baak brengt coaching in organisaties in bewegingEditie 12 – juni 2014

Coach inde Organisatie

Thema Transities

Foto Julia van Bohemen

Coach aan het woord

Expert aan het woord

Coach in de organisatie

Online magazine dat coaching inorganisaties in beweging brengtEditie 12 - juni 2014 – Thema Transities

Dit magazine biedt een podium voor iedereen, die coaching in de organisatie naar een hoger plan wil trekken. Laat je inspireren door alle interne coaches, experts en columnisten die vertellen over coachingin organisaties. Het coaching magazine komt eens in de 3 maanden uit.

MariëlleVereijssen

MerlijnKoch

FennekeWoertman

Uit de praktijk 10,18,22

Expert aan het woord 7,14,21

Right to Play 24Kinderen, spelen en leren

Opleiden tot Coach? 25

Onderzoek herstelvan burnout 16

Lucky Card 6

Agenda 9Alle activiteiten op het gebied van coachingbij de Baak en Europees Instituut

KitlynTjin A Djie

4 14

1311

3

4

12

David Jan van Stolk

RonWillems

Julia vanBohemen

Bij elke mogelijkheid en keuze moeten we de vraag aangaan wat we willen met ons leven.

Wanneer je aan het begin staat van een grote verandering ben je de weg kwijt. Je kunt dit vergelijken met een verkeerssituatie. De meeste tijd is de weg in het leven bekend. Net als het dagelijks verkeer tussen werk en thuis. Je hoeft niet meer na te denken welke kant je op moet. Tot het moment dat je stuit op een onverwachte verkeerssituatie. Een kapot stoplicht, omleiding, een ongeluk. Je bent direct alert en moet opnieuw de situatie schatten. Is er een andere weg naar huis? Welke richting ga je uit? Als je opnieuw je weg bepaald hebt, kun je weer verder rijden.

Meerten ter Borg stelt dat met steeds sneller opeenvolgende veranderingen mensen vaker balanceren op een zingevingscrisis. Je kunt zeggen dat het 'bestaansverkeer' drukker is geworden. We staan vaker op een kruispunt. Crisis is misschien niet het goede woord, maar een overgang kost wel degelijk energie, hoe goed en zinvol de verandering voor ons kan zijn.

VermoeiendIn 2004 heeft het Sociaal Cultureel Planbureau een onderzoek uitgebracht over psychische vermoeidheid in verband met ontwikkelingen in de samenleving. Daaruit blijkt dat psychische vermoeidheid als maatschappelijk verschijnsel serieus te nemen is.

Stel je voor hoeveel veranderingen je de komende tien jaar gaat doormaken. Is het leven over tien jaar anders, ben je zelf veranderd? Verwacht je dat het goede veranderingen zijn? Kun je deze veranderingen sturen? Is iedereen van wie je houdt er over tien jaar ook nog?

Wie in de toekomst kijkt, zal geen rechte lijn zien. Grote beslissingen worden bijna niet meer gemaakt voor de rest van je leven. Moderne levenslopen lijken zich af te spelen in trajecten van enkele jaren (1). Tussen die trajecten vindt een overgang plaats. Nieuwe mogelijkheden, avontuur en keuzevrijheid verleiden om grote levensbeslissingen te herroepen en andere wegen in te slaan. Je ziet steeds vaker dat mensen terugkijken op een leven met meerdere belangrijke relaties en verschillende carrières.

In de hele menselijke geschiedenis is het nog niet eerder vertoond, dat gewone mensen zoveel keuzes kunnen maken over hun eigen leven op basis van persoonlijke voorkeuren (2). Dat betekent dat er nog geen voorbeeld is van hoe je goed en wijs kunt leven met de mogelijk-heden en vrijheden van de huidige tijd. In dit korte artikel geef ik eerst een perspectief op de psychische druk die levensovergangen kunnen geven. Daarna geef ik enkele ideeën over een veerkrachtige wijze van omgaan met levens-veranderingen.

Druk bestaansverkeerTransitie is de term in coaching voor een over-gangsfase in je leven. Bijvoorbeeld de overgang als je voor het eerst in een nieuwe baan begint. Je situatie, doelen, sociale omgeving en verant-woordelijkheden veranderen. Je verandert zelf ook in een overgangsfase. Het aantal over-gangsmomenten in een gemiddeld leven heb-ben zich vermenigvuldigd. Hoogleraar en auteur Meerten ter Borg stelt dat in de huidige tijd mensen zich constant bekommeren om de zin van hun leven.

AchtergrondSterk staan bij veranderingenPerspectief op transities

Merlijn Koch, Lifecoach en trainer

4

………………………………

“Coaching moet

energie geven, nieuwe

inzichten opleveren,

samen iets creëren.”

Prof

essi

onal

als

Coa

ch

5

De huidige levenswijzen en ambities zijn veeleisend (3). Het is in dit licht ook niet gek dat recent onderzoek van onderzoeksbureau SKB laat zien dat de jongste werknemers niet meer de meest vitale zijn. Onder jonge mensen komt namelijk steeds vaker psychische vermoeidheid voor.

Veranderen vraagt veel van je capaciteit om wegwijs te worden in nieuwe situaties. In een onderzoek naar kiezen en zelfcontrole blijkt dat zelfsturing inspanning kost en dat het vermogen ook uitgeput kan raken. Dit wordt vergeleken met de werking van een spier die na inspanning uitgeput raakt en een herstelperiode nodig heeft. Het blijkt dat dit zelfs fysiek meetbaar is. Als je vermogen tot zelfsturing uitgeput raakt, wordt ook je glucoseniveau in het bloed minder (4). Op dezelfde manier vermoed ik dat transities psychische inspanning vragen.

Wat mij opvalt, is dat mensen niet willen erken-nen dat een transitie energie kost. Ze proberen op hetzelfde tempo als voorheen door te gaan met het leven. Dat is alsof een krachtsporter na een fantastische wedstrijd probeert door te lopen alsof het hem geen druppel zweet heeft gekost. Fysieke inspanning en uitputting lijken we veel beter te begrijpen dan psychische inspanning.

Sterk staanDe huidige tijd vraagt om een nieuwe set vaardigheden, die competenties voor het leven worden genoemd. Deze competenties moeten ons in staat stellen in elke levensfase op autonome en zelfredzame wijze deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Daar hoort bij dat men in staat is kritisch informatie te verzamelen, verschillende belangen en risico’s te kunnen afwegen, (levens)doelen te formuleren en te realiseren. In deze lijst van competenties meen ik er één te missen.

Alles kost energie, dan betekent dat zelfregu-lering een belangrijke competentie is. Dat is niet alleen zelfcontrole, maar ook de zorg om op tijd een herstelperiode te nemen na de psychische inspanning. Sterk staan bij veranderingen betekent zicht hebben op wat het leven van je vraagt en je grenzen te erkennen.

Dit is direct één van de moeilijkste activiteiten voor de moderne mens, omdat bezinning en rust worden opgeofferd voor alsmaar nieuwe ambities. De directe bereikbaarheid in de digitale leefwereld, flexibele werktijden en verruimde winkel-tijden zorgen voor een penetratie van arbeid en vrije tijd in wat traditioneel perioden van herstel waren.

De competentie om sterk te staan bij veranderingen gaat tegen alle huidige neigingen in. Daarvoor moeten we onze eigen ambities kunnen matigen, afstand kunnen nemen, kunnen uitloggen en onszelf als uitputbare wezens serieus nemen. Als we ons die competentie eigen maken zal blijken dat we verrassend veel kunnen dragen en flexibel kunnen veranderen.

Literatuur(1) Borg, M. ter (2003). Zineconomie, de samenleving van de overtreffende trap. Schiedam: Scriptum.

(2) Liefbroer, A.C. en P.A. Dijkstra (2000). Levenslopen in verandering, een studie naar ontwikkelingen in de levenslopen van Nederlanders geboren tussen 1900 en 1970. Den Haag: Sduuitgevers. Voorstudies en achtergronden / Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid ; v107.

(3) Breedveld, K. en A. van den Broek (2004). De veeleisende samenleving, de sociaal-culturele context van psychische vermoeidheid. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau/ Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (tweede herziene druk). Werkdocument 104.

(4) Tiemeijer, W.L., C.A. Thomas en H.M. Prast (red.) (2009): De menselijke beslisser, over de psychologie van keuze en gedrag. Den Haag/Amsterdam:WRR/Amsterdam University Press

5

Leer

gang

Pos

itief

Exi

sten

tiële

Coa

chin

g

www.paulinehoogweg.com

Onlangs werd ik uitgenodigd om een masterclass Intercultureel Coachen te geven aan een groepje topmanagers. Wat een uitdaging! Deze topmanagers coachen migranten-ondernemersin het kader van het coachingsprogramma Dare to have a Dream. Een prachtig project dat gaat over het realiseren van dromen en hoe je anderen daarbij kunt helpen met je talenten en je kwaliteiten. In de voorbereiding kwamen er veel bekende termen en concepten voorbij uit coachings- en managementland. Maar ik sta er om bekend alles net even iets anders te benaderen.

Mijn motto is dat mensen altijd terugvallen op vaardigheden die ze in hun familie hebben geleerd, en niet uit de boeken. Mensen handelen in hun werk volgens de kernwaarden en kennis die ze in hun familie hebben opgedaan. Het belang van familie voor de ondernemer is een blinde vlek, zowel bij de ondernemer als bij de coach. En als je daar als coach niet bij aansluit, daar niet naar vraagt, daar geen oren naar hebt, dan maak je geen contact met de bezieling van de coachee.

Tegelijkertijd denken migranten-ondernemers vaak dat ze de westerse adviezen en concepten moeten volgen, om zelf succesvol te kunnen worden. Op deze manier verliezen ze ook zelf het contact met hun kernwaarden en komen ze in een niemandsland. Een onderneming is bezield als de kernwaarden van het bedrijf en van de familie coherent zijn en geëerd worden. Een onderneming in transitie verliest vaak de bezieling, omdat deze kernwaarden niet langer worden gedragen. Dat gaat onbewust.

Bij de topmanagers die aanwezig waren bij de masterclass viel onmiddellijk het kwartje; ze begrepen waar het over ging omdat ze het herkenden in hun eigen werkwijze en bedrijf. Tot mijn vreugde hebben ze zich voorgenomen om in de coaching aandacht te hebben voor de familie, geschiedenis en omgeving van hun coachees.

Column

Kitlyn Tjin A Djie

7

Dare to dreamondernemen en coachen vanuit bezieling

Lees meer in Managen van Diversiteit op de Werkvloer, Tjin A Djie en Zwaan, 2010, uitg. van Gorcum)

Het is van belang dat organisaties ruimte geven aan het rouwproces, dat bij transitieprocessen kan optreden. In de managementliteratuur wordt de (emotionele) reactie op reorganisaties vaak als ‘weerstand tegen verandering’ beschreven. De auteurs opperen dat dit wellicht een begrijpelijke reactie van medewerkers is aangezien hun belangen (dreigen te) worden geschaad. Mensen hechten zich zelfs aan minder prettige zaken als de bureaucratie en de onderlinge concurrentie met een andere afdeling. Uiteraard wordt ook het transitiemodel van Bridges van stal gehaald met de fasen: (1) afsluiting, verlies en loslaten van de oude situatie; (2) Onzekerheid over wat blijft en wat verandert; (3) Nieuw begin met een nieuwe identiteit, energie en zingeving.

Het boek sluit af met een flink aantal interviews. Veel daarvan gaan over het verlies van een partner, gezondheid, echtscheiding e.d. Weinig wordt in dit deel aandacht geschonken aan werkgerelateerdverlies en dat is symptomatisch voor dit boek. Het had voor mij aan waarde gewonnen wanneer de auteurs verlies nog wat nadrukkelijker vertaald hadden naar de bedrijfscontext. Hun algemene conclusie dat de basispijler van omgaan met verlies oprechte aandacht en erkenning is, kan ik alleen maar onderschrijven.

Rouw heeft al lang niet meer alleen betrekking op verlies van een dierbare. Ook bij bijvoorbeeld echtscheiding of achter-uitgang door een chronische ziekte spreken we van een rouwproces. De laatste jaren geldt dat ook voor mensen die hun baan verliezen of een ingrijpende reorganisatie meemaken. Voor deze groep schreven Fiddelaers-Jaspers en Van Wielink het boek Aan de slag met verlies. Coachen bij veranderingen op het werk.

Wie vertrouwd is met de literatuur over verlies van een dierbare, komt in het boek veel bekends tegen. Zo wordt rouw aangeduid als een normale reactie op een betekenisvolle verandering of een verlies. Als mensen zich hechten, rouwen ze wanneer ze afscheid moeten nemen. De betrokkene moet zich bewust worden van de gevoelens die hiermee gepaard gaan en een eigen manier vinden om er vorm aan te geven. Het is een proces, dat we niet moeten negeren, aldus de auteurs. Vroeg of laat komt de rouw anders toch om de hoek kijken.

In dat kader beschrijven de auteurs de verliescirkel: hoe welkom ben je, kun je jehechten, is er verbinding, wat gebeurt er rondom afscheid en verandering, is het toegestaan om te rouwen, hoe krijgt betekenisgeving een plek? Ze gaan in op obstakels die mensen hierbij in hun werk tegenkomen, waardoor gestolde rouw kan ontstaan. Een andere bekende zijn de rouwtaken van de Amerikaanse psycholoog William Worden: het verlies erkennen, de gevoelens herkennen, de veranderingen verkennen en zich opnieuw verbinden.

BoekrecensieAan de slag met verliesCoachen bij veranderingen op het werk

door Ron van Deth

8

R. Fiddelaers-Jaspers en J. van Wielink (2013). Utrecht: Uitgeverij Ten Have.

Voor meer informatie neem contact op met de medewerkers van Baak Coaching (0343 55 6520) of advies@debaak.nl of het Europees Instituut (0343 556343 – info@europeesinstituut.nl)

Juni 2014

14 Start Leergang Positief Existentiële Coaching

21 Open Dag Leergang Coaching Basics en opleiding tot Master Coach

21 Introductieworkshop Kunst van Leven

21 Voorlichtingsworkshop Specialisatie Teamcoaching Winning Teams

21 Interatieve kennismakingsbijeenkomst E-coaching

Juli 2014

3 Voorlichtingsbijeenkomst De Nieuwe Loopbaanprofessional

Augustus 2014

23 Open Dag Leergang Coaching Basics en opleiding tot Master Coach

30 Weekend Lifecoaching (aan zee)

September 2014

3 Start Professional als Coach

6 Start Leergang Coaching Basics, Master Coach

13 Start Masterclass E-coachen I

16 Baak Proeverij

Oktober 2014

3 Start De Nieuwe Loopbaanprofessional

24 Begeleiden van Transities

Vind een coach bij de Baak!

9

AGENDA

kunt reflecteren, kun je je eigen loopbaan-coach zijn, maar het is veel fijner als je het samen doet. De loopbaancoach stelt vragen waar je zelf niet aan denkt, je kunt problemen vóór zijn door continue begeleiding.’

Je bent loopbaancoach binnen Kickstart Your Social Impact, kun je daar iets meer over vertellen?‘Ik ben gevraagd om te participeren in de pilot. Ik vond het een leuke nieuwe uitdaging en zag voldoende raakvlakken met bijvoor-beeld het nieuwe werken, duurzaamheid en innovatie (Mariëlle schrijft op dit moment een scriptie in het kader van haar studie Bedrijfs-kunde over het nieuwe werken –red). Met een aantal loopbaancoaches hebben we het onderdeel loopbaancoaching vorm gegeven. In dit project begeleid je een jongere gedurende 3 maanden. Een regulier loopbaantraject bestaat meestal uit 6 gesprekken in 5 á 6 maanden tijd, het was een mooie uitdaging om dit kortere traject vorm te geven. We gaan onze opzet binnenkort evalueren en dan wordt het project verder uitgebreid.’

Zijn er verschillen tussen het coachen van jongeren of ouderen?‘Nee eigenlijk niet, wat mij betreft gaat het om de mens, om jouzelf. Natuurlijk zijn er specifieke thema’s die bij de ene groep meer impact hebben dan bij de andere.

Met meer plezier werken!

Mariëlle Vereijssen is sinds drie jaar werkzaam als zelfstandig loopbaancoach. Daarvoor was ze vestigingsdirecteur bij een arbeidsbemiddelingsbureau. Ook is ze een van de loopbaancoaches binnen het Baak traject Kickstart Your Social Impact*. In dit artikel vertelt zij over haar passie; mensen met meer plezier laten werken.

Vanwaar je interesse in loopbaancoaching?‘De combinatie mens en werk is voor mij een schot in de roos. Als leidinggevende was goed werkgeverschap een van mijn speerpunten. Daar ligt mijn passie; hoe kan ik mensen met meer plezier laten werken? Als het goed is, is werk meer dan alleen geld verdienen. Het is ook een uiting van wie je bent.

Ik wilde me verder verdiepen in het coachen en heb een coachopleiding gevolgd en vervolgens de specialisatie ‘De Nieuwe Loopbaanprofes-sional’. Het is anders om als leidinggevende te coachen, je kunt wel coachend leidinggeven, maar je blijft toch de leidinggevende die te maken heeft met andere doelstellingen vanuit het werkgeverschap. Als loopbaancoach volg je puur de coachee en dat is wezenlijk anders. Een loopbaancoach heeft specifieke instrumen-ten en vaardigheden in huis om loopbaan-keuzes te kunnen begeleiden.’

Wanneer heb je een loopbaancoach nodig?‘Wat mij betreft is het belangrijk om jezelf continu tegen het licht te houden volgens de drie pijlers: waar sta ik voor, waar ga ik voor en hoe ga ik dat bereiken? Als je heel goed

* Project waarbij duurzame kansen met werkervaringsplekken voor jongeren worden gecreëerd.

De

Nie

uwe

Loop

baan

proe

fssi

onal

Uit de praktijk

Mariëlle VereijssenLoopbaan- en teamcoach

10

Werk is meer dan alleen geld verdienen

………………………………

“Je hoofd, hart en 

handen moeten in 

overeenstemming zijn”

Prof

essi

onal

als

Coa

ch

5

Ik kijk eerst naar de mens, dan de naar de werkmens en dan naar werk. Het gaat altijd om de inzichten hierin. De inzichten maken duidelijk wat je wilt en hoe je dat gaat doen.’

Kun je een voorbeeld geven van een loopbaancoachingstraject?‘Onlangs coachte ik een jonge vrouw bij wie levensvragen een rol speelden. De normen en overtuigingen waarmee ze was opgevoed en waarin ze geloofde waren niet helpend in haar nieuwe baan. Door opnieuw te kijken naar haar hoogste ‘waarde’ (missie) werd duidelijk dat het helpen van andere mensen belangrijk voor haar was en dat zij dat met deze nieuwe commer-ciële functie prima kon doen. Door het herka-deren van haar oude normen en overtuigingen, voelt ze nu dat de nieuwe baan bijdraagt aan datgene waar ze voor staat.

Je hoofd, hart en handen moeten in overeen-stemming zijn. Tijdens een loopbaantraject is het doel om dat op één lijn te krijgen. Als loopbaancoach kun je mensen ondersteunen bij het maken van hun eigen keuzes. Ze te laten inzien dat ze het zelf in de hand hebben en geen slachtoffer zijn maar zelfsturend. Dat maakt sterk. Als je in jezelf gelooft, straal je dat ook uit. En dat willen werkgevers; iemand die weet wat hij kan en niet kan. Dat geldt voor de jongere en oudere werknemer.’

Binnen het project Kickstart your socialimpact worden jongeren begeleid werkervaring op te doen. Heb je tips voor schoolverlaters?‘Naar mijn idee neem je je eerste baan en kies je je tweede baan. Je kunt het vinden van een baan ook op een andere manier aanpakken dan door te solliciteren. Ikzelf wilde graag intercedent worden nadat ik mijn HBO afgerond had, maar er werd ook twee jaar relevante werkervaring gevraagd. Die ervaring had ik niet, maar ik heb vervolgens contact opgenomen met 5 uitzendbureaus om een afspraak te maken met de vestigingsmanager voor meer informatie. Allemaal waren ze geïnteresseerd om mij in een persoonlijk gesprek meer te vertellen over het vak van intercedent. Op deze manier vond ik mijn eerste fulltime baan toen er bij een van deze uitzendbureaus een vacature vrijkwam.’

Waar sta jij voor? Hoe neem jij belangrijke beslissingen in je leven?

Hoe ga je om met levensvragen en welke waarden zijn daarbij leidend?Hoe voorkom je vormen van keuzestress?

Leer

gang

Pos

itief

Exi

sten

tiële

Coa

chin

g

Webinar

Waar ben ik eigenlijk mee bezig?De kunst van kiezen

door Merlijn Koch

12

In het boek Alice in Wonderland van Lewis Carroll rent een wit konijn met een groot zakhorloge voorbij. Te laat, te laat! Alice rent erachteraan en verdwijnt in Wonderland. Het is een wondere, drukke en absurde wereld. Alice rolt van het een in het ander.

Herkenbaar? Concrete en abstracte combinatiedrukte is een kenmerk van de huidige tijd. We proberen steeds meer te combineren in minder tijd. Elke activiteit moet bovendien aan steeds meer eisen voldoen. Ondertussen maak je keuzes met soms grote consequenties. Carrière, relatie, vriendschappen, studie… je verliest en wint altijd. Jezelf vast leggen is beperkend. Maar als je nergens voor kiest, ben je altijd te laat.

Op 3 juni gaf Merlijn Koch het webinar ‘Waar ben ik nu eigenlijk mee bezig? Dit webinar richt zich op ‘de kunst van het kiezen’ vanuit theoretisch en praktisch perspectief. Je krijgt verschillende modellen en technieken aangeboden waar je direct mee aan de slag kunt. Waardoor je zelf beter om kan gaan met zingevingsvragen en anderen hierin kan ondersteunen.

Heb je het webinar gemist? Je kunt het via deze link alsnog volgen

De coach als garagehouder van

de-langer-doorwerker

De coachvraag is niet 'hoelang moet je nog?' maar ‘hoe krijg je het zo geregeld dat die periode op een goede manier gevuld wordt met werk waar plezier en bevrediging aan te beleven valt’. Het is vergelijkbaar met een autobezitter die een oproep krijgt voor een APK. Na de uitslag daarvan heeft hij een gesprek met de garagehouder: “Hoelang kan ik er nog mee doorrijden? Tja, als u probleemloos door wilt kunnen rijden dan zult u……”

Prettig zo’n oproep voor een APK van je auto.

Inve

ster

en in

Mee

ster

scha

p

Expert aan het woord

David Jan van StolkSenior Trainer, Coach, Ontwikkelaar

14

Mensen krijgen zo’n oproep niet, wel sluipt er vaak langzaam slijtage in. Of de omge-ving begint iets te vinden, maar zegt dat niet. De cliënt had dus zelf iets moeten doen en bij voorkeur voordat er ‘mankementen’optreden, want er is geen overheid die aangeeft dat het tijd is voor zijn loopbaan-APK.

De een is sneller aan zo’n onderhoudschecktoe dan een ander. Beter te vroeg dan te laat, want meestal ligt er een periode van 10-15 jaar voor de boeg.

De volgende 7 reflectie-stappen kunnen helpen:1. Inventariseer eens

a) van welk werk krijg je energie?b) welk werk kost je (teveel) energie?c) wat is de toekomst van werksoort a, neemt dat af of neemt het toe?

2. Waar word je beter in in je 50er jaren en wat is daarvan de toegevoegde waarde voor je bedrijf of organisatie?

3. Wat betekenen 'ambitie, loopbaan, status en salaris' voor je ? Hebben die dezelfde waarde als in je 40er jaren of is er iets aan het veranderen?

4. Als je baas je vraagt hoe je de komende jaren tegen je ontwikkeling aankijkt en je uitdaagt om te formuleren wat daarvan de toegevoegde waarde voor de organisatie is. Welk antwoord heb je dan?

5. Onderhoud van je lijf, je vakkennis en je netwerk (of je privéleven…). Welk (achtergebleven) onderhoud moet je plegen?

6. Wat is er aan het veranderen in de verhouding tussen je werk en je privéleven?

7. Met welke leeftijdsgenoot uit je omgeving zou je hier een stevig en eerlijk gesprek over kunnen voeren zodat je kunt toetsen hoe de vlag erbij staat?

Ja, dat is een hele klus. Denken alleen is niet genoeg, je zult de opbrengsten van dat denken en kauwen ook op moeten schrijven en na moeten lezen zodat je ook weet wat je denkt. Voorwerk voor groot onderhoud. Maar, net als bij een auto, als je pas begint als de olie op is of als een lege accu hem verhindert te starten, dan ben je te laat. Dat zorgt voor vervelende verrassingen en hoge kosten.

Maar het is wel een investering in je 2de levenshelft… Ik z

oek

een

coac

h

Het zoeken naar een passende combinatie kan echter tijd en geduld vragen van de burnoutgeraakte en begeleider. Toch is dit maatwerk nodig, omdat elke persoon, situatie en begeleider uniek is. Tegelijkertijd blijkt elk herstelproces -in het ideale geval-een zestal overeenkomstige elementen te bevatten, welke duurzaam herstel bevorderen.

In eerste instantie is acceptatie van de burnout door de burnoutgeraakte en zijn omgeving van belang. Acceptatie wordt mogelijk door persoonlijke en feitelijke inzichten, bevestiging en erkenning. Het is helpend om als coach ruimte te geven aan het ontstaan van de burnout. Daarbij helpt het als een arts of professioneel begeleider de burnout constateert middels metingen (bijv. biofeedback) en vragenlijsten (bijv. UBOS/MBI).

Vervolgens is het belangrijk dat iemand afstand neemt van de plek en omgeving waar de burnout is ontstaan. Het vinden van mentale en fysieke rust en ontspanningmaakt opbouw van vermogens mogelijk. Hoewel ieder op een eigen manier ontspan-ning vindt, blijken beweging en buiten in de natuur (bezig) zijn veelal herstelbevor-derend. Het is dus zeker de moeite waard om samen te zoeken naar vormen van ontspanning die de burnoutgeraakte goed doen.

Opklimmen uit een diep dal

Garanties voor herstel en blijvende gezondheid op lange termijn kan niemand bieden, echter succesverhalen in de praktijk getuigen van effectieve herstel- en begeleidingsprocessen.

Maria Dekker (24, net afgestudeerd Opleidingskundige, (outdoor)coach en beginnend trainer) heeft, in het kader van haar specialisatie Stress & Burnout, praktijk-en literatuuronderzoek gedaan naar factoren die herstel van burnout bevorderen. De uitkomsten van het onderzoek bieden professioneel begeleiders praktische handvatten.

Hoewel er in de wetenschap en praktijk veel bekend is over uiteenlopende oorzaken van burnout, is er relatief weinig eenduidigheid over wat nu herstel bevordert. De herstellende is voor een groot gedeelte zelf verantwoordelijk voor het maken van juiste keuzes gedurende het herstelproces. Deskundige hulp en heli-kopterview door een professioneel begeleider blijkt echter van zeer toegevoegde waarde.

Behandeling van burnout is niet makkelijk; werken volgens een protocol biedt veel begeleiders dan ook uitkomst. Toch is er niet een specifieke vaste manier of methode die dient als hét recept tot herstel. Bij voorkeur is juist sprake van een combinatie van begelei-dingvormen en methoden, waarin aandacht is voor zowel cognitieve, fysieke als geestelijke aspecten. Een holistische benadering en multidisciplinaire aanpak blijken een duurzaam herstel namelijk te bevorderen.

Uit de praktijk

Maria DekkerOpleidingskundige, (outdoor)coach en beginnend trainer

16

Bevorderende factoren en begeleiding bij herstel van burnout

Sch

itter

ende

med

ewer

kers

17

Gedurende het herstelproces is emotionele- en praktische steun (‘social support’) door de werk-/leefomgeving en begeleider essentieel. Als begeleider kun je emotionele steun bieden door de persoon en situatie te erkennen en waarderen in woorden, liefdevol en geduldig te luisteren en te handelen en veiligheid te bieden. Daarbij kun je helpen een sociaal steunend netwerk in kaart te brengen en op te bouwen. Tegelijkertijd worden een strenge en confronterende omgeving en begeleider als waardevol en helpend ervaren.

Het opdoen van zelfinzicht (wie ben ik? wat kan ik? wat wil ik?) door zelfonderzoek is nodig om nu en in het vervolg passende, herstelbevor-derende en gezonde keuzes te maken. Je kunt in de gesprekken die je voert met de herstellen-de sturen op richtinggevende en reflectieve vragen.

De burnoutgeraakte is veelal het contact met zichzelf kwijt. Als vijfde is het dan ook van belang dat iemand contact leert maken met het lichaam en hart. Een (lichaamsgerichte) specialist kan helpen opnieuw behoeftes, verlangens, emoties, gevoelens, passie en energie of zin te ervaren.

Als laatste is uiteraard het opsporen en veranderen van (belemmerende) gedachten- en gedragspatronen, welke aanleiding zijn geweest voor de burnout, betekenisvol. De coach kan helpen door vragen te stellen en oefeningen aan te bieden die deze gedachten en gedragingen bloot leggen.

Ze kwamen bij me omdat ze ‘ergens mee zaten’. Hun leven was ontregeld en ze wisten niet meer waar te beginnen, waren emotioneel in de war en vooral moe. Heel erg moe. Ellenlange gesprekken zaten er dan ook niet in. Schrijven en schilderen deden veel beter hun werk. De cliënten zetten vormen, kleuren, voorstellingen op papier die er werkelijk toe deden. Die de kern van hun probleem raakten. Het was daarna veel makkelijker om er woorden aan te geven. Dat veranderde de zaak!

Het meest eenvoudige voorbeeld is wel dat van de cliënt die depressief vertelde te zijn. Met zwart krijt ging ze aan de slag. U raadt het al: dat vel papier zou natuurlijk pikzwart worden. Diepzwart. Dat werd het echter niet. Het werd een soort hek of een gordijn vol gaten. Gaten waar licht doorheen kon komen. Dus toch... Ze leek er zelf nog het meest verbaasd over. Er waren openingen. En die kon ze heel goed gebruiken.

Heeft coaching

dan wel zin?

Drie tot zes maanden hadden ze haar nog gegeven. ‘Als je met de dood wordt geconfronteerd ontdoe je je van veel onzin en je concentreert je op dat wat belangrijk is. Als je beseft dat je niet lang meer te leven hebt, zie je alles heel anders’. Een fragment uit haar biografie die we samen schreven. Niet lang na het verschijnen van haar boek overleed ze aan de gevolgen van borstkanker. Op 48-jarige leeftijd.

Coaching vindt veelal plaats om een betere toekomst te creëren. Je wilt meer uit je leven halen. Je kwaliteiten benutten. Je wilt het anders of nog beter gaan doen. Maar als het er naar uitziet dat je geen toekomst meer hebt, heeft coaching dan wel zin?

Als coach, schrijver en schilder kan ik hier uit ervaring ‘ja’ op antwoorden. Wie met zijn sterfe-lijkheid wordt geconfronteerd, verandert. Het doet er niet toe of de dood er daadwerkelijk snel op volgt of niet. Het gaat om die confrontatie. In mijn werk heb ik het veel meegemaakt. Kanker-patiënten, depressieve mensen, kinderen van wie de opa of oma overleed, mensen met verlaat verdriet om een (vroeg) gestorven ouder.

Beeldend Coachen

Julia van BohemenSchrijver/Schilder/Coach

18

……………………………… 5

Met tekenen en schilderen kun je goed je verhaal vertellen. En het lijkt een stuk gemakkelijker of bereikbaarder om in die vastlopende stukken, in die chaos een verandering aan te brengen. Je hoeft je pen of je potlood maar te pakken om iets in de tekst of de tekening te veranderen. En verdomd... het werkt.

Nu terug naar de biografie. In het Deense Kopenhagen wordt deze wijze van coachingingezet bij terminale patiënten op de palliatieveafdeling. Ze noemen het daar: waardigheids-therapie. In ongeveer drie sessies vertellen patiënten over de belangrijkste gebeurtenissen in hun leven. De gesprekken worden opgeno-men en samengebracht tot een verhaal. Uiteindelijk wordt het een boekje dat de patiënt voor de familie en vrienden kan achterlaten. Soms wordt het ook aan de patiënt nog voorgelezen. Het doel: de waardigheid van de patiënt vergroten.

De Amerikaanse psychiater Cochinov deed onderzoek onder terminale kankerpatiënten in Canada en Australië. Veel patiënten meenden hun waardigheid te zijn verloren. Ze hadden moeite met het idee ‘niets achter te laten’ of ‘dat ze geen verschil hebben gemaakt’.

Van de honderd onderzochte patiënten had 76 procent het gevoel dat hun waardigheid was vergroot door het achterlaten van een document zoals hierboven omschreven. 60 procent meende dat de therapie de laatste maanden van hun leven zinvoller maakte en meer dan 50 procent vond dat hun levenswil was versterkt.

Als die levenswil wordt versterkt door het creëren van een eigen document, dan gloort er iets aan de horizon als we het over schrijven en schilderen hebben. Ook zonder terminaal te zijn.

19

……………………………… 5Werken van Julia van Bohemen ©

20

Gestreste mensen zijn minder in staat om voor zichzelf te zorgen, en dan ligt een burn-out op de loer. Voorkomen van stress en burn-out is niet alleen een zaak van de werknemer, maar ook van de werkgever. De werkgever moet uit hoofde van zijn zorgplicht al het mogelijke doen om burn-outte voorkomen, o.a. door na te gaan of de werknemer ondersteuning nodig heeft.

Voor de moderne werker zijn cognitieve, sociale en emotionele vaardigheden dus van centraal belang. Wanneer iemands geestelijke gezondheid om wat voor reden dan ook minder is, heeft dat een grote invloed op juist die vaardigheden, en heeft dus meer invloed op de productiviteit dan vroeger. Omgekeerd is werkstress ook een van de belangrijkste arbeidsrisico's. Een derde van alle ziekmeldingen is het gevolg van psychische aandoeningen. Gelet op de hoge kosten van verzuim en verminderde productiviteit als gevolg van stress – zo'n 7,5 miljard euro per jaar – zal investeren in mentaal kapitaal zeker lonen. Kapitaal verwijst immers naar productiemiddelen die zelf geproduceerd zijn, waarin geïnvesteerd kan worden en die na verloop van tijd rendement opleveren.

Investeren in mentaal kapitaal loont

Mentale gezondheid wordt zowel in de economische wetenschap als in de dagelijkse praktijk van het werk flink onderschat. Terwijl meer aandacht voor preventie en vroege behandeling van mentale klachten economisch gezien miljarden kan opleveren.

Onze snel veranderende maatschappij doet in toenemende mate een beroep op de mentale functies van mensen. Voorwaarde voor het mentaal goed functioneren is dat mensen leren deze functies zo goed mogelijk te gebruiken. Mentaal kapitaal is daarmee een noodzakelijk economisch belang voor een goede gezond-heid, welzijn en welvaart.

Toen we nog in het industriële tijdperk leefden, ging de werknemer door zijn rug, tegenwoordig gaat ie door z'n hoofd. Daarvoor zijn verschil-lende oorzaken aan te wijzen. Werk is veel ingewikkelder geworden, vergt een grotere zelfstandigheid en meer flexibiliteit. Maar ook het feit dat inmiddels 80 procent van de werk-nemers in de dienstensector actief is, eist zijn tol. Mensen hebben daardoor veel contacten met collega's of klanten, waarbij het belangrijk is dat ze hun emoties in de hand houden. En dat is lang niet altijd eenvoudig.

De Nederlandse kenniseconomie is gefixeerd op groei, maar heeft daarbij weinig oog voor haar belangrijkste grondstof: het menselijk brein. Dat wordt door de toenemende werkdruk en stress ongezonder. Iemand kan enorm goed geschoold zijn; maar wat kan hij daarmee als hij te gestrest is om gebruik te maken van al zijn kennis?

Expert aan het woord

Fenneke WoertmanPsySupport Groep

21

Sch

itter

ende

med

ewer

kers

Geschreven woord zegt meer dan je denkt ‘In het begin was ik net als veel anderen sceptisch over e-coaching, omdat de non-verbale communicatie wegvalt. Maar het is verbazend hoe je aan de toon in een mail kunt herkennen welke emotie erachter zit. Bijvoorbeeld door ander woordgebruik, een andere zinsopbouw of langdradig schrijven. Je kunt uit de manier van schrijven echt opmaken dat er iets speelt. Zo maakt het naar mijn idee niet uit of ik mijn patiënt die ik net als voorbeeld noemde, wel of niet eerder face-to-face had ontmoet.’

Continuïteit is een voordeel‘Met name de wat langere tijd dat coacheeskunnen nadenken over vragen is prettig, ze gaan meer ‘navoelen’. Een groot voordeel is dat je als coach beter kunt monitoren over de tijd. Bij face-to-face gesprekken zit er veel meer ruimte tussen een gesprek en daardoor valt grotendeels weg wat er tussentijds gebeurt. Wanneer ik informeer bij mensen die ik begeleid via face-to-facegesprekken hoe het staat met hun ontwikkelopdracht die ze de vorige keer hebben meegekregen, zegt 50% “ja, ja nog niet aan toegekomen, maar ga ik zeker doen”. Ze gaan de spreekkamer uit, het dagelijks leven weer in. Bij e-coaching is dat werkelijk anders. De continuïteit is een groot voordeel.

Mijn cliënten reageren heel positief, zeker de mensen die op afstand wonen. Ze vinden het prettig dat het contactmoment niet vast staat, dat ze zelf kunnen bepalen wanneer ze reageren.’

Ron Willems startte na zijn prepensioen een eigen neurologiepraktijk waarin hij zijn patiënten regelmatig begeleidt via e-coaching. Naast neuroloog is hij ook mental coach. Daarvoor was hij werkzaam als neuroloog in het Centraal Militair Hospitaal en was als staflid bij het UMC Utrecht medeverantwoordelijk voor de opleiding neurologie. In dit artikel vertelt hij over zijn ervaringen met e-coaching.

‘Mijn interesse in e-coaching is ontstaan vanwege het feit dat mijn patiënten uit het hele land komen. Dan is e-coaching ideaal vanwege de plaatsonafhankelijkheid. Mensen met somatische klachten zie ik uiteraard eerst face-to-face voor een gesprek en onderzoek. Maar vaak kan een begeleiding vervolgens prima via e-coaching verlopen.

Zo begeleidde ik onlangs een vrouwelijke patiënt met rusteloze benen. Hiervoor wordt ze onderzocht en ze krijgt ook medicatie. Naast haar fysieke probleem heeft ze veel moeite met ‘moeten en mogen’. Haar hobby is fotograferen en ze is daar erg fanatiek in. Wanneer ze een fotografie-opdracht heeft, geeft dat veel spanningen, terwijl wanneer ze foto’s maakt in haar vrije tijd ze het alleen maar leuk vindt. Ze worstelt hiermee en zo spelen er ook nog andere zaken uit het verleden. Ik begeleid haar via e-coaching. In eerste instantie hadden we twee keer per week contact, vaak is dat een goede frequentie. Ik stel doorgaans twee vragen maar in deze situatie bleek dat de frequentie te hoog was. Zij reageerde erg snel en dat werkte niet goed. We hebben het daarom teruggebracht naar één keer in de week. Er is tijd voor nodig om moeten te veranderen in of te ervaren als mogen, maar ze heeft op dit gebied zeker een ontwikkelroute uitgestippeld.’

Mas

terc

lass

E-c

oach

ing

Uit de praktijk

Ron WillemsNeuroloog en mental (e)coach

22

‘E-coaching is een waardevolle uitbreiding van het behandelarsenaal.’

9

14

Ander beeld, te korrelig?

Bekijk hier een filmpje over Right to Play

&

Opleiding tot CoachRight To Play leidt in lokale gemeenschappen en op scholen (jeugd)leiders en leraren op tot Coach om sport en spelprogramma’s uit te voeren. Dit doet Right To Play in meer dan twintig landen in Afrika, Azië, het Midden-Oosten en Zuid-Amerika. In 2012 zijn wekelijks bijna 1 miljoen kinderen bereikt, met de hulp van 12.000 coaches die dit vrijwillig doen.

Bij de Baak gaan zakelijkheid en idealisme hand in hand. De Baak steunt daarom graag projecten en initiatieven die leren en ontwikkelen bevorderen. Per coaching opleiding die van start gaat doneert de Baak aan Right To Play.

De Baak leidt zo in Nederland coaches op en helpt daarmee ook coaches in ontwikkelingslanden om goed werk te doen.

Right To Play CoachesSinds het voorjaar van 2011 heeft u al een aantal Coaches kunnen volgen in het Coachingmagazine.

Professional als Coach

Coachen als2e beroep

Coachen als1e beroep

Coachend Leidinggeven

Zoek je een stevige basis? Zoek je verdieping?

Europees Instituut de Baak

www.europeesinstituut.nl

De Baak

www.debaak.nl/coaching

Baak Leergang Coaching

Opleiding tot Master Coach(St!r en PHBO erkend)

Wat doen de Baak en het Europees Instituut rondom Coaching?

LeergangCoaching Basics

(PHBO-erkend)

De nieuwe Loopbaan-professional

Specialisatie Teamcoaching

Kunst van Leven

Counseling

E-coaching voor professionals

Zoek je een specialisatie?

De Baak en het Europees Instituut bieden professionele opleidingen rondom coaching. Bij de coaching opleidingen van de Baak ligt het accent op coaching in organisatie, coaching als 2de beroep. Het Europees Instituut biedt beroepsvormende opleidingen als je van coaching je 1ste beroep wilt maken. Hieronder een overzicht van ons aanbod:

De Interne Coach 25

26

Behoefte aan verdieping? Zin in inspiratie?

Weer eens een dag lekker de diepte van het vak opzoeken?

Dat kan!Voor beginnende en ervaren (team)coaches bieden wij vanaf september professionaliserings-dagen. Krachtig en kort bijgepraat worden over een specifiek thema binnen het coachvak. Uiteraard wordt er niet alleen gepraat, ook oefening en het delen van ervaringen krijgen ruimschoots de aandacht op deze dagen.

Interesse?Hou de komende tijd onze website in de gaten voor meer informatie. Of stuur een mail naar e.elfferich@debaak.nl wanneer je interesse hebt en we houden je op de hoogte!

Een greep uit ons aanbod:• Executive coaching• Coaching bij transities • Positionering en profilering als coach • Het team op je netvlies • Vernieuwingskracht van teams• Van stress naar bevlogenheid

NIEUW!

Professionaliseringsdagen

Disclaimer:

Ondanks de constante zorg en aandacht die de Baak en het Europees Instituut besteden aan de samenstelling van het Coaching Magazine is het mogelijk dat de informatie die hierin wordt gepubliceerd onvolledig c.q. onjuist is. Fouten (in de gegevenswerking) kunnen echter niet altijd voorkomen worden.

Bewering en meningen, geuit in de artikelen en mededelingen zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) van de redactie.

De Baak en het Europees Instituut sluiten alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van informatie die door middel van het coaching magazine verkregen is of die het gevolg is van beweringen en meningen, geuit in artikelen en mededelingen.

Eskil Elfferich – Programmamaker Baak Coachinge.elfferich@debaak.nl

Ria Stegeman – Marketing communicatie, Europees Instituutr.stegeman@europeesinstituut.nl

Het Coaching Magazine van de Baak en het Europees Instituut wordt gemaakt door:

Jij of jouw organisatie in 

het coaching magazine? 

Stuur ons een email!

Ron van Deth – Psycholoog en publicistr.vandeth@europeesinstituut.nl

de Baak brengt coaching inorganisaties in beweging

www.debaak.nl www.europeesinstituut.nl