PERSTEKST (vrijelijk te gebruiken en/of te verwerken)

Cel Overberghe : Experimenteren met vakkennis

Cel Overberghe schrijft reeds meer dan een halve eeuw geschiedenis. Als schilder èn als jazzmusicus. Met tal van prijzen en solo-tentoonstellingen in binnen- en buitenland op zijn palmares is zijn scheppingsdrang nog steeds even jeugdig als vitaal. Hij is als een kwispelende hond, vermomd als rijp mens die stoeit met z’n gedegen vakkennis. Om steeds te vernieuwen en grenzen te verleggen. Ook niet gehinderd door de vlakheid van het canvas. Als een alchemist breit hij er door het toveren met materie wel een derde dimensie aan toe. Van opleiding graficus wordt hij boekvormgever, boekillustrator en docent. Om al gauw uit te breken uit het platte vlak van boek en grafiek en zich mengend, kervend en krassend op de schilderkunst te storten. Het schildersplezier is voor hem primordiaal en hij verkiest het dagelijks evolueren boven commerciële koketterie. Het mogen ‘beleven’ van z’n authentieke werken ervaren velen dan ook als een exclusief voorrecht. Een halve eeuw baanbrekende geschiedenis In de ‘Groep 58’, die het Hessenhuis heropende als thuisbasis voor de nieuwe wilde ‘abstracten’ (we schrijven 1958), is hij mede-stichter en jongste lid. Samen met andere beeldenstormers schreef hij er met zijn vernieuwingsdrang en experimenteerdrift baanbrekende geschiedenis. Ook als jazzmuzikant bleef hij niet onopgemerkt : trompetist, bassist, drummer, tenorsax en piano. Optredens met o.a. beeldhouwer Cesar Bailleux, Jack van Poll, Jack Sels, Paul Van Gijsegem en Steve Potts. Met zijn schoonbroer Fred Van Hove weigerde hij in ’72 op te treden op ‘Jazz Middelheim’ wegens de subsidie-discriminatie van Belgische jazzmusici tegenover de (dure) Amerikaanse affiche-trekkers. Tal van andere improviserende musici steunden hun protest en de ‘Werkgroep Improviserende Muziek’ was geboren. Hun eerste anti-festival ‘Free Music’ vond (op hetzelfde moment als Jazz Middelheim) plaats in café De Muze. Tot vandaag wordt dit free music-festival jaarlijks elk eerste weekend van augustus georganiseerd. Ruimtelijkheid herscheppen Een evolutie van een halve eeuw laat zich uiteraard niet vangen in één stijl. Omstreeks ’58 maakt hij grijsgetinte materie-doeken waar orde en evenwicht als blijvend kenmerk ontstaat. Van ’65 tot ’69 vindt hij aansluiting bij de pop-art waarbij de golvende contour van de menselijke figuur gaat domineren en een abstract spanningsveld wordt. Na enige tijd verdwijnen de schimmige naakten en verdampen ze tot zuivere abstractie. Van ’70 tot ’71 treden zijn abstracties zelfs buiten het schilderij. Felgekleurde massa’s verf druipen als soft-reliëfs over het kader tot op de vloer. Ruimtelijkheid wordt zijn thema. Van ’71 tot ’73 maakt hij hard-reliëfs : beschilderde triplexplaten die, eenmaal uitgeëxperimenteerd weer terug in het platte vlak verzinken.

Vanaf nu volstaat voor hem het tweedimensionale canvas om, middels verschillende materies en diverse technieken, ruimtelijkheid te herscheppen. Netvlies masseren Zijn blijvende, jeugdige vernieuwingsdrift, ondertussen gecombineerd met jarenlange rijping en vakkennis, straalt nog steeds af van zijn schilderijen. Net als de gelaagdheid, compositie en harmonie in de muziek is hij vooral een materie-schilder, die laag op laag aanbrengt, de verf vermengt met zand, as en ande materialen en nadien weer delen wegschraapt. Zijn schilderijen vibreren en zijn sterk lijfelijk aanwezig door het ontstane reliëf. Waardoor het invallend licht op de materie en de minuscule schaduwen het netvlies masseren. Soms speels, soms dramatisch. Cel Overberghe hecht zoveel belang aan de materie op het doek, dat de betekenis van z’n abstracte werken verdwijnt. Het kijken in de schilderijen is als luisteren naar muziek. Vrijheid tonen In een getemperde abstract-expressionistische stijl creëert hij indringende werken, zo stevig als een huis en zo rustig als een horizon. Diagonalen stuwen je doorheen het schilderij. Steeds ordelijk en gestructureerd, maar tegelijk brandend en vibrerend. Sommigen ervaren z’n recente werken als geabstraheerde landschappen, zelfs zeegezichten. Soms wordt je er vrolijk van, soms voel je je wegglijden tegenover iets bergachtigs, soms kruip je gezellig weg in jezelf bij het vermoeden van nachtelijke mist. Het beschouwen van z’n werk is steeds een euforie van het beleven. Z’ n dagelijkse onstuitbare drang tot creëeren levert een enorme productie. Vanwaar die blijvende drang? Cel Overberghe : “Elk werk moet beter worden dan het voorgaande. Ik wil tonen wat vrijheid is, dat alles anders kan. Zowel in de muziek als in m’n schilderijen. Abstractie is het summum van vrijheid en laat ook de kijker alle vrijheid tot interpretatie.” Telkens vertonen zijn werken een trefzeker architecturaal evenwicht en een sterke atmosfeer die de beschouwer raakt als een spiegel van z’n ziel. Verstilling en verering Een dikwijls weerkerend element in zijn schilderijen is een extra uitgelichte rechthoek in het midden. De solo-muzikant die naar voor komt? De deur aan het einde van z’ n atelier dat uitgeeft op een tuin? Een raam met doorzichtige muren eromheen als symbool van vrijheid? Een houvast voor de kijker? Wat recentelijk ook telkens terugkeert is een kleine felgekleurde stip. Als een soort referentiepunt, maar waarvan je nooit kan achterhalen of het nu voor of achter het doek hangt. Andere keren bouwt hij z’ n schilderijen op met loodzware donkere vlakken als massieve balken, die op een Rothko-achtige manier de dagdagelijkse realiteit doen verstommen. En de beschouwer omarmt, opslorpt en teruggooit in verstilling en verering voor het grote niets, de spiritualiteit, zoals iedereen het anders noemt, maar op dezelfde manier ervaart.

Enkele citaten : “Het werk van Cel Overberghe oogt ongemeen fris en vitaal, explorerend en grensverleggend. Zelden heb ik in een klassieke benadering van pure schilderkunst de dimensies van tijd en ruimte zo weten in vraag stellen. “ Jan Walgrave “Vanuit zijn creatieve gulzigheid naar zelfvernieuwing heeft de schilder diverse paden bewandeld, die sinds enige jaren uitgemond zijn op één langzaam en met pikturale durf ontgonnen weg, die hem tot op een eenzame plaats en hoogte binnen onze eigentijdse kunst gevoerd heeft. Voor wie evenwel de de visuele ervaringsschok onbevangen beleeft, wordt het een wijds en diepreikend terrein waarin de kunstenaar tegelijk met geweld, drift en gevoeligheid trillende ertslagen van kracht en schoonheid aanboort en blootlegt. Het kijken wordt een éénwording van zien, voelen en begrijpen.” Nic van Bruggen “De stilte van wie voor een werk van Overberghe staat, het visueel absorbeert en er kijkplezier én zingeving uit puurt, is het allerbelangrijkste. Geen enkele toelichting, geen verhaaltje, geen verbale analyse kan die ervaring vervangen of zou er iets essentieels aan toe kunnen voegen. Hij kan dit volbrengen door trouw te zijn aan het hoge artistieke niveau dat hij van bij de aanvang voor zichzelf bepaalde. “ Dr.Wim Meewis

Compositie, kleur en ritme zijn immers belangrijke elementen zowel in de muziek als in de abstracte kunst. Anekdotiek en verhaal horen daar niet thuis, tenzij als intens verwerkte, van alle ballast ontdane gegevens.

Zijn gevoel voor vernieuwing en improvisatie vormde de grondslag van de wisselwerking tuyssen zijn muziakaal en zuijn plastisch improvisatievermogen die zin heel zijn oeuvre aanwezig is.

Het middendeel van het schilderij is vrij duidelijk afgebakend en vaak speciaal belicht. Daarin kadreert de schilder soms een bijna vierkant gedeelte dat meer aandacht krijgt. We kunnen hier ook een verwijzing naar een levensbeschouwelijke “kadrering” in zien. Het lven heeft zin in zoverre wij die er zelf aan geven, zowel door eliminatie als door positieve keuzes uit wat ons omringt.

Cel Overberghe kent geen ‘Cobra-chaos’. Hij legt altijd een weldoende orde en wetmatigheid op aan de barokke, exuberante krachten. En dit zonder dat spankracht of beweeglijkheid eronder lijden.

Voor zijn gevoel waren zijn doeken rijk aan vele en diverse betekenissen geworden, of zoals hij het omschreef : ‘De inhoud van wat ik nu maak, kan alles zijn.’

De diepere herkenbaarheid die te maken heeft met ‘de poot’ van de schilder en met de manier waarop zijn expressievermogen eigenzinnige wegen zoekt, blijft het hele oeuvre doorzinderen. Een Overghe is altijd een Overberghe.

De stilte van wie voor een werk van Overberghe staat, het visueel absorbeert en er kijkpleizer èn zingeving uit puurt, is het allerbelangrijkste.

Zijn evolutie voorde hem verder naar een bijna monochrome kunst, met de verwerking erin van signalen en pijlpunten, kleurige stippen en vierkantjs, soms met een hoog aangebrachte horizon die verwijst naar begrezning, maar ook naar wat daaraan ontsnapt.