Driemaandelijks contactblad van Natuurpunt Dilbeek – oktober, november, december 2011 Retouradres: Louis De Leeuw, Vlinderstraat 362, 1700 DilbeekVerantw. uitgever: Marc Bruneel, Brusselsesteenweg 639, 1731 Zellik

België – Belgique

P.B. / P.P.1700 Dilbeek

BC - 31151

Afgiftekantoor: Dilbeek P908098

Paddenstolen van La Motte p. 4 Uw knotwilgen gratis geknot p. 6 Natuurpunt in actie p. 2

Noteer alvast

17-27 oktoberCC WestrandFototentoonstelling

Biodiversiteit in Beeld

17-27 oktober – WestrandFototentoonstelling“Biodiversiteit in Beeld”

zondag 16 oktober – 14 u – La MotteOp zoek naar graslandpaddenstoelen

zondag 6 november – 14 u – Westrand Natuurwandeling in de Wolfsputten

zaterdag 19 november – 10 u – ThaborbergBeheersdag: bosaanplant

zaterdag 3 december – 20 u – SolleveldGrote Biodiversiteitskwis

Foto

: Koe

n va

n D

uyns

laeg

er

activiteitenkalenderzondag 16 oktober – 14 uOp zoek naar graslandpaddenstoelenKasteel La Motte, Lumbeekstraat, Sint-Ulriks-Kapelle

17-27 oktoberFototentoonstelling“Biodiversiteit in Beeld”Cultureel Centrum Westrand, Kamerijklaan, Dilbeek

maandag 24 oktober – 14 uInventarisatie Ter PedeTer Pede, Roomstraat, Sint-Anna-Pede (vanaf kerk: 100 m voorbij spoorwegbrug, rechts)

zondag 6 november – 14 u Natuurwandeling WolfsputtenIngang Cultureel Centrum Westrand, Kamerijklaan, Dilbeek

zaterdag 19 november – 10 uBeheersdag: bosaanplantParking Zonnelied, Kattebroekstraat 199, 1700 Dilbeek (afrit 12 op de Ring, richting Sint-Agatha-Berchem nemen)

zaterdag 3 december – 20 uGrote BiodiversiteitskwisGemeenschapscentrum Solleveld, Solleveld, Sint-Martens-Bodegem

De voormalige speelplaats van het tehuis op de Thaborberg is een zorgenkind voor het beheer. Ondanks alle beheersinspanningen is er geen enkele evolutie te bespeuren. De bodem bevat geen zaadbank, wat verklaarbaar is door zijn voorgeschiedenis. En gezien het terrein volledig ligt ingesloten door bos, valt er ook weinig aanvoer van grasland-soorten te verwachten. Daarom hebben we besloten het maaibeheer op te geven. Als we het terrein spontaan laten ontwik-kelen, zal het bos worden. Maar gezien we vrezen dat de uitheemse robinia dominant

zou worden, gaan we het ontwikkelings-proces versnellen door wintereik, berk en vogelkers aan te planten. Op deze soorten leven veel meer verschillende organismen dan op de robinia en dragen dus meer bij tot de biodiversiteit.

PraktischAfspraak 19 november om 10 u Parking Zon-nelied, Kattebroekstraat 199, 1700 Dilbeek (afrit 12 op de Ring, richting Sint-Agatha-Berchem nemen)Wie kan brengt een spade mee!

NatuurpuNt iN actie

Thaborberg: help mee de koer beplanten

De gemeentelijke milieuraad en Pasar Dilbeek Centrum organiseren samen een avondwan-deling te Sint-Ulriks-Kapelle. Natuurpunt geeft onderweg uitleg over vleermuisgeluiden die we beluisteren met een bat detector. De wandeling duurt anderhalf uur en sluit af om 22 uur met een babbel en een drankje in de cafetaria van La Motte.

Met deze activiteit willen de verenigingen de rijkdom van de nacht in de verf zetten en de gezelligheid van de nacht terug geven aan het publiek. Hiermee spelen ze in op het initiatief van Bond Beter Leefmilieu, vzw Preventie Lichthinder en de Vereniging voor Sterrenkunde om duidelijk te maken dat Vlaanderen nier rationeel omspringt met verlichting.

Dat de donkere nacht als oerkwaliteit bij-zonder waardevol is, is ook UNESCO niet ontgaan. De sterrenhemel, zo goed als ver-

dwenen in Vlaanderen door het te veel aan verlichting, is erkend als erfgoed. Onze openbare ruimte wordt te veel en te fel verlicht. Het zorgt ten eerste voor ener-gieverspilling. Vele gemeenten kunnen geld besparen door minder te verlichten en dra-gen op die manier ook bij aan de strijd tegen de klimaatverandering. Ten tweede heeft lichthinder gevolgen voor fauna en flora. De natuurlijke dag en nacht cyclus van planten en dieren wordt verstoord door het overmatige licht en dit heeft een invloed op de groei en dagelijkse leven van planten, dieren en mensen.

PraktischAfspraak op zaterdag 15 oktober om 20u30 aan de ingang van Kasteel La Motte, Lum-beekstraat 20, St-Ulriks-Kapelle.Pasar Dilbeek Centrum vraagt de wande-laars om een fluovestje te dragen voor de veiligheid.

De enige echte Natuurpunt-kalenderen andere cadeautips voor eindejaar...De kalender van Natuurpunt is een must voor elke natuurliefhebber en een mooie cadeautip voor ein-dejaar. Dit fraaie drukwerkje kost 9€. Daarvan gaat 4,5 € naar de lokale afdeling en daarmee steunt u dus rechtstreeks de Dilbeekse natuur. Een seintje naar Louis De Leeuw op 02/569 27 28 of louisdeleeuw@telenet.be en we leveren uw ka-lenders aan huis!

Ander fijn cadeau-idee: verras dan een vriend, fa-milielid of collega met het lidmaatschap van Na-tuurpunt! U doet hen vast een plezier. En u kan een reis naar Spitsbergen winnen bij de actie “Leden werven leden”! Uw begunstigde krijgt uit uw naam een fraai welkomstpakket toegestuurd en profi-teert een jaar lang van alle Natuurpunt-voordelen. Meer info op www.natuurpunt.be. Klik op “lid wor-den”, rechts bovenaan de startpagina.

Ool in de webwinkel van Natuurpunt vindt u mooie geschenkideeën. Wat dacht u van een luxe-verpakking met twee mooie biowijnen gekozen door sommelier Vincent De Coninck van wijnhan-del Vino Mundo? Of een stoffen draagtasje met 4 flesjes Westmalle én een glas? Surf naar www.na-tuurpunt.be en klik op natuur.winkel. Doen!

Nacht van de DuisternisProef de donkerste nacht van het jaar

15 oktober 2011

En de winnaar is...

Framagomi

want 21 deelnemers stuurden allemaal samen 498 foto’s in met daarop 281 verschillende soorten. Dat is 2/3 van alle Dilbeekse soorten die op waarnemingen.be vermeld staan.

Planten zijn veruit het meest gefotografeerde onderwerp met 151 soorten. Insecten doen het ook goed met 76 inzendingen. Voor vo-gels zijn het er nog net 20, maar alle overige groepen – spinnen, slakken, paddenstoelen, amfibiëen, zoogdieren – moeten het stellen met enkele kiekjes.

Spectaculaire nieuwe soorten leverde de wedstrijd niet op – behalve misschien die ene vlieg waarvan we de naam nog niet heb-ben kunnen achterhalen. Wel opmerkelijke beelden, zoals een vervellende sprinkhaan, parende pauwoogpijlstaarten en een foerage-rende watersnip om maar enkele te noemen. Van twee koestersoorten kregen we foto’s toegestuurd: bosorchis en ijsvogel.

De fotokwaliteit was over het algemeen goed tot uitstekend en onze jury heeft uren beraadslaagd om tot een conclusie te komen. Opvallend was dat enkele men-sen met verschillende foto’s in de top 10

Fototentoonstelling

“Bio-diversiteit in Beeld“17 tot 27 oktober

WestrandNatuurpunt-leden zijn

welkom op de openingsreceptiema 17/10, 20 u – hal Westrand

De priemende blik van een sperwer betrapt bij het verorberen van haar prooi. De scene lijkt zò weggelopen uit een documentaire over woeste natuurgebieden. Maar niets is minder waar. Koen van Duynslaeger schoot dit rake portret van brute natuurkracht op enkele meter van zijn voordeur in de Wol-semstraat en wint daarmee de fotowedstrijd van Natuurpunt Dilbeek.

Via deze fotowedstrijd wou Natuurpunt letterlijk een beter beeld krijgen van de biodiversiteit in Dilbeek. Dat lukte aardig,

Foto

: Koe

n va

n D

uyns

laeg

er

kwamen: Frans De Valck, Alain Goethals en Xavier Vermeersch. Maar uiteindelijk werd de hoofdvogel afgeschoten door Koen van Duynslaeger.

Fotowedstrijd “Biodiversiteit in Beeld”

Foto: Elisabeth Godding Foto: Wilfried Cocqueraux

Reservatenfonds Natuurpunt : Dilbeek diep in het rood

Eerste Grote BiodiversiteitskwisOm het jaar af te ronden toetsen we spe-lenderwijs onze kennis over biodiversiteit. Uiteraard komen onze ‘koesterburen’ uitge-breid aan bod. Dat zijn de soorten waarvoor Dilbeek zich speciaal inzet: sleedoornpage, gierzwaluw, boerenzwaluw, ijsvogel, veld-leeuwerik, laatvlieger, eikelmuis, bosorchis, papegaaizwammetje en geschubde aardtong. Herlees dus alvast maar de oude nummers van dit blad waarin ze allemaal aan bod zijn gekomen de voorbije twee jaar.

Maar je hoeft geen natuurfreak te zijn om goed te scoren, want met parate actualiteits-kennis, een goed taalgevoel, een muzikaal oor en een sterk visueel geheugen kom je al een heel eind. Er zijn kijkvragen, luistervragen, weetvragen, denkvragen, rekenvragen, puz-zelvragen en zelfs nonsensvragen waarop niemand het antwoord kent...

Uw kwismaster is de befaamde Danny Ver-biest, geestelijke vader van de televisiehond

Natuurpunt en kwismaster Danny Verbiest verwachten u op de

Samson. Hm... er zal vast wel een vraag over honden bij zitten.

We kwissen in teams van maximaal 4 per-sonen. Iedereen kan meedoen, jong en oud, leden en niet-leden. Trommel vrien-den en kenissen op en schrijf je in voor een avondje gezellig kwisplezier rond het thema natuur.

Er is een leuk prijzenpotje, maar meedoen is belangrijker dan winnen. De deelname is dan ook gratis.

Schrijf meteen in bij Louis De Leeuw op 02/569 27 28 – louisdeleeuw@telenet.be .

3 december – 20uTrefcentrum Solleveld

Sint-Martens-Bodegem

Paddenstoelenrijk La MotteHet elegante landhuis van La Motte geniet ruime bekendheid bij ar-

chitectuurliefhebbers. De plannen werden immers uitgetekend door

Laurent-Benoît Dewez, een belangrijke exponent van de klassisisti-

sche stijl in de tweede helft van de 18de eeuw. Minder bekend is dat

het omringende park ook heel wat te bieden heeft en wel op een

heel ander vlak, met name paddenstoelen.

Drie interessante biotopenDe paddenstoelenrijkdom van La Motte hangt samen met de diversiteit aan biotopen. Drie daarvan zijn interessant voor paddenstoelen. Uiteraard vind je in de beboste percelen een aantal soorten die leven op dood hout en bladstrooisel. In het mossige, vochtige gazon achter het kasteel kan je een aantal typische graslandsoorten aantreffen. En op de houtsnippers van de paden duiken alsmaar andere – soms totaal onverwachte – soorten op. Op een goede dag mag je makkelijk 25 tot 30 verschillende soorten verwachten. En niet van de meest algemene.

Natuurpunt Beheer vzw, de afdeling die in-staat voor de aankoop van natuurgebieden, maakt geregeld een afrekening van wat de vereniging heeft uitgegeven voor aankopen in de gemeente en wat de plaatselijke afde-lingen hebben ingebracht. Het is de bedoeling dat de lokale afdelingen instaan voor de restfinanciering van de aanko-pen. Dat is het verschil tussen de aankoopprijs en de diverse subsidies die Natuurpunt van de overheid krijgt toegeschoven.Voor Dilbeek is de balans ronduit negatief. Natuurpunt Beheer besteedde tot nu toe 94.928 € aan natuurgebieden in Dilbeek. Ons perceel in het Begijnenborrebos kostte 5.807 €. En de 3 ha van Ter Pede 89.121 €. Na aftrek van de subsidies blijft er nog een

restfinanciering van 22.667 €. Dat is het bedrag dat normaal door de lokale afdeling zou moeten worden opgebracht. Onze af-deling staat dus – moreel tenminste – diep in het rood, want we droegen nog geen cent bij. Hoog tijd dus om te starten met fondsenwerving. Daar gaan we volgend jaar zeker werk van maken. Maar u hoeft niet te wachten om nu al uw bijdrage te leveren.

Wie een steentje wil bijdragen om ons reser-vatenfonds te spijzen en ervoor te zorgen dat Natuurpunt Beheer blijft investeren in Dilbeek, kan storten op rekening 293-0212075-88 met vermelding van projectnummer 3970. Vanaf 40 € krijgt u automatisch een fiscaal attest voor belastingaftrek. Doen!

Maak kennis met

padden-stoelen!

16 oktober – 14 uKasteel La Motte

Sint-Ulriks-Kapelle

Paddenstoelenrijk La MotteHet elegante landhuis van La Motte geniet ruime bekendheid bij ar-

chitectuurliefhebbers. De plannen werden immers uitgetekend door

Laurent-Benoît Dewez, een belangrijke exponent van de klassisisti-

sche stijl in de tweede helft van de 18de eeuw. Minder bekend is dat

het omringende park ook heel wat te bieden heeft en wel op een

heel ander vlak, met name paddenstoelen.

Bijzondere soortenHet bosgedeelte staat vol met nevelzwam-men: een heel gewone soort. Maar daarop groeit de parasietbeurszwam�en die is een pak zeldzamer. Ook de kostgangerboleet is een parasiet. Hij teert op de gele aardappel-bovist. Als je aan de voet van een beuk de reuzenzwam aantreft, dan weet je dat hem geen lang leven meer beschoren is. Ook de helder witte porseleinzwam� leeft op beuk en wordt verdacht van parasitaire neigingen. De zeldzame zonnerussula� leeft dan weer in symbiose met de beuk. De parel van het gazon is de hooilandwasplaat�, een soort

die wijst op een voedselarm – en daardoor soortenrijk – grasland. Het is een hele kleine soort, net zoals het oranjegeel trechtertje dat tussen het mos groeit. Heel wat forser zijn de parelamaniet en de roodzwarte russula. Rond het gazon ligt een brede strook van houtsnippers die vaak bijzondere vondsten oplevert. Daar zijn exoten bij zoals de blauw-plaat- en de oranjerode stropharia. Maar het kunnen ook witte kluifzwammen zijn of carbolchampignons. Of het bizarre ge-streept nestzwammetje� dat er uitziet als een miniatuur-kommetje gevuld met eitjes.

Kennis maken met paddenstoelenNatuurpunt nodigt je uit om kennis te maken met deze bijzondere paddenstoelenvindplaats op 16 oktober om 14 u. Afspraak op het bin-nenplein van het kasteel. Je krijgt een korte theoretische inleiding en daarna gaan we op zoek. Je kan ook materiaal dat je elders gevonden hebt meebrengen. We proberen er dan na de wandeling samen een naam op te plakken gezellig tussen pot en pint.

�

�

� �

�

Een complexe levensgemeenschapIn de eenvoudige knotwilg huist een com-plexe levensgemeenschap. In 1994 telden Nederlandse onderzoekers op een knotwil-genrij 109 soorten planten en varens, 26 soorten mossen, 34 soorten korstmossen en 32 soorten paddestoelen. Die diversiteit heeft zo zijn redenen.

Door het knotten ontstaan grote knoesten die gemakkelijk inwateren. Hierdoor rot het kernhout weg. Planten en dieren doen hier hun voordeel mee. Vooral op de oudere bomen komen vele en bijzondere mossen voor. In het vermolmde hout wortelen planten die weer profiteren van het voedselarm milieu. Dat is met name het geval bij varens. De eikvaren is een vaste klant op knotwilgen. Maar ook andere planten voelen zich in de knoesten thuis. In de knot van wilgen kan men onder meer fluitekruid, paardebloem, bitterzoet, hennep- en brandnetel, dagkoe-koeksbloem, meidoorn, roos, berk en vlier aantreffen.

Bomen met een rijke plantenwereld zijn ook weer van belang voor de ongewervelden. Wat op zijn beurt weer van direct belang is van holenbroeders als de gekraagde roodstaart,

knotwilgennatuurgebieden in het klein

grauwe vliegenvanger, ringmus en mees, die ook graag insecten eten. Zij maken dank-baar gebruik van de vele holtes en spleten die in zo’n boom kunnen voorkomen. Dat geldt overigens ook voor een aantal kleine zoogdieren. Zo vertoeven vleermuizen in de zomer en muizen en kleine marterachtigen graag in deze landschapselementen.

Uilen houden van knotwilgenIn Nederland nestelen ransuil en bosuil vaak in knotwilgen. Respectievelijk 30 en 15 % van de koppels doen het. Maar de meest fervente knotwilgbroeder is zonder meer de steenuil: méér dan 50% kiest een knotwilg om zijn nest in te richten. Overigens kiest elke uilensoort wel een specifieke vorm van boom. Een ransuil verkiest een vrij brede kroon, terwijl de bosuil de voorkeur geeft aan bomen die vrijwel tot op de bodem hol zijn (kachelpijp). Het steenuiltje daarentegen prefereert smalle holtes.

VerwaarlozingMet het in gebruik komen van nieuwe ma-terialen en producten verdween de bestaan-reden van knotwilgen. Voor het afscheiden van grenzen voldeed prikkeldraad veel beter. Met de komst van olie en aardgas, verviel

ook de noodzaak om voor de winterdag een voorraad brandhout te verzamelen. Klompen werden vervangen door schoenen en laarzen. Bovendien werden de boerengezinnen kleiner en de landbouw intensiever, waardoor er in de wintermaanden geen tijd en arbeidskracht meer was om de bomen te knotten. De takken werden topzwaar, zodat ze uitscheurden of omvielen. Daarnaast verdwenen nogal wat bomen bij de uitbreiding van landbouw-percelen, ruilverkavelingen, de uitbreiding van industrieterreinen, woonwijken en de kanalisatie van beken. Kortom, de boom moest wijken voor de vooruitgang. En dat is jammer. Daarom is het belangrijk knotwilgen goed te onderhouden met een snoeibeurt om de zes jaar. Een hele klus, maar je kan hulp krijgen!

Regionaal Landschap Zenne Zuun & Zoniën knot bomen gratisHeb je waardevolle knotbomen – wilg, els, eik, es, populier… – die dringend moeten onderhouden worden, maar heb je niet de tijd of de goesting om de boom in te kruipen? Het Regionaal Landschap kan je in contact brengen met geoefende knot-ters die dit gratis voor jou doen. Voor wat hoort wat dus de afspraak is dat de knotter vrij kan beschikken over het dikke (brand-)hout. Het dunne (snoei-)hout wordt op een stapel verzameld. Als eigenaar sta je in voor de verdere verwerking van dit kleine hout. Meer info op www.rlzzz.be/projecten of 02/452 60 45.

Een beetje komkommertijd op waarnemin-gen.be de voorbije zomer. Er kwamen maar 361 meldingen uit Dilbeek binnen, tegenover ruim 750 in de drie maanden daarvoor. Toch noteerden de 24 actieve waarnemers nog 204 soorten.

Kampioen qua aantal meldingen was opnieu-we Wilfried Cocqueraux met 144 streepjes achter zijn naam. Het meest opvallend in de waarnemingen van Wilfried is het belangrijke aandeel van streekvreemde soorten. In de meeste gevallen zal het gaan om tuinplanten die de vrijheid hebben gekozen en zich in de omgevende natuur hebben gevestigd, zoals Persicaria amplexicaulis (een soort duizend-knoop), stokroos, lampenpoetsersgras, oranje havikskruid, doornappel, goudsbloem of zeepkruid. Waarschijnlijk zullen deze soorten na een poosje verdwijnen. Maar een hele reeks inwijkelingen heeft zich al een vaste stek veroverd en heeft geen zorg van een tuinier nodig om zich te handhaven: bezem-kruiskruid, grote teunisbloem, witte honing-klaver, reuzenbalsemien, harig knopkruid zijn zo algemeen dat we ze nauwelijks nog als exoten herkennen. Ook het akkerklokje, het prachtklokje en de brede lathyrus uit

Dilbeek op waarnemingen.be – juli-september 2011

Tuinsoorten kiezen de vrijheid!Wilfried’s lijstje ontsnapten waarschijnlijk uit tuinen. Deze soorten zijn wel inheems, maar Dilbeek ligt een eind buiten hun ge-bruikelijke areaal én ze worden toegepast als tuinplant.

Moet we ons zorgen maken over ontsnapte tuinplanten? Gaan ze hier inheemse soor-ten verdringen? In de meeste gevallen is het antwoord ‘neen’. Doorgaans kwijnen tuinplanten weg als ze niet door de tui-nier vertroeteld worden. En degenen die wel overleven, zijn doorgaans niet invasief. Maar daar zijn wel uitzonderingen op. Het BFIS (Belgian Forum on Invasive Species) houdt de vinger aan de pols. Naargelang de ernst van de bedreiging komen exoten op de zwarte lijst, de bewakingslijst of de alarmlijst. Op de zwarte lijst staan 30 soorten, waaronder Japanse duizendknoop, Cana-dese guldenroede, Amerikaanse vogelkers, Chinese bottelroos, Braziliaanse waternavel, parelvederkruid, reuzenbalsemien en reu-zenberenklauw. Deze soorten overwoekeren wel degelijk hun omgeving en verdringen alle andere vegetatie. Gelukkig zijn er wei-nig problemen met zwarte lijst-soorten in onze natuurgebieden. Op Ter Pede zullen we

wat moeten doen aan de reuzenbalsemien en de Japanse duizendknoop. De tweede soort komt ook op de Thaborberg voor, maar is onder controle. De bewakingslijst bevat soorten waarvan de impact nog niet goed bekend is of die in het buitenland invasieve trekken vertonen, maar bij ons (nog) niet. Daartoe behoren o.a. gele mas-kerbloem, wilde wingerd, vlinderstruik en zwart tandzaad. Risicoplanten die nog niet in de vrije natuur aanwezig zijn in België komen op de alarmlijst. Wilfried kan alvast uitkijken naar karmozijnbes, hottentotvijg en wilde komkommer...

Bezorg Natuurpunt nieuwe leden!Win een reis naar Spitsbergen of

tal van andere fantastische prijzen.

Leden werven leden

Iedereen die voor 15 januari 2012 een nieuw lid aanbrengt voor Natuurpunt ont-vangt een uniek wedstrijdnummer. Daarmee maak je kans op één van de prachtige prijzen

Kan je meer dan één persoon overtuigen om lid te worden? Des te beter, want voor ieder nieuw lid dat jij aanbrengt, krijg je een extra wed-strijdnummer en dus meer kans op een prijs!

Bezorg Natuurpunt nieuwe leden!Win een reis naar Spitsbergen of

tal van andere fantastische prijzen.

Leden werven leden

Méér informatie op www.natuurpunt.be/ledenwervenleden • actie tot 15 januari 2012