Farmacotherapeutische behandeling van slaapstoornissen: zijn er verschillen

in werkzaamheid tussen hypnotica?CAT – 28 september 2010

Antoon van Baars, AIOS

Klinische vraagstelling

• Zijn er bij behandeling van insomnia verschillen in werkzaamheid tussen de ‘nieuwere’ hypnotica (‘Z-drugs’) en de ‘oudere’ hypnotica (benzodiazepines; ‘B-drugs’)?

• Aanpak: zoektocht literatuur via PubMed naar reviews/meta-analyses

• Resultaat: 1 review met meta-analyse*

Review Dundar 2004*

• Slapeloosheid (insomnia): ~ ontevredenheid kwaliteit en/of kwantiteit van slaap

• Prevalentie: 4% (D, S, B) - 22% (UK)• Grote verschillen in classificaties en

diagnostische criteria -> onderzoek lastig• Evidence voor effectiviteit non-

farmacologische behandelingen

Achtergrond review

• Psychofarmaca ter verbetering van slaap vaak voorgeschreven (NL: >10M/jaar)

• Jaren 60: introductie benzodiazepines • Begin jaren 90: introductie non-

benzodiazepinehypnotica -> Minder bijwerkingen (zoals afhankelijkheid, tolerantie, onttrekking, slaperigheid de volgende dag)?

Methoden review

• Vraagstelling review: zijn er verschillen in klinische effectiviteit tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ hypnotica bij kortdurende slapeloosheid?

• Methode: systematische review van RCT’s

• Keywords: ‘short-term management’, ‘insomnia’, ‘efficacy’, ‘effectiveness’

Opzet review

• Uitkomstmaten: ‘inslaaptijd’, ‘totale slaapduur’, ‘aantal malen ontwaken’, ‘slaapkwaliteit’, bijwerkingen en ‘rebound insomnia’

• ‘Z-drugs’ (zaleplon, zopiclon, zolpidem) versus ‘B-drugs’ (lorazepam, temazepam, diazepam, loprazolam, lormetazepam, nitrazepam)

Resultaten review

• 24 studies (RCT’s) gevonden:17 vergeleken Z-drugs met B-drugs7 vergeleken Z-drugs met elkaar

• Methodologische kwaliteit van studies was matig (b.v. beschrijving randomisatie, lost-to-follow-up, intention-to-treat-analysis)

Resultaten

• Totaal: 3909 studiedeelnemers (10-615 per studie)

• Meeste studies: DSM-IV criteria ‘insomnia’ • Duur studies: 1 nacht tot 6 weken• In 8 studies werd financiele bijdrage door

farmaceutische bedrijven gerapporteerd

Resultaten -uitkomstmaten

• ‘Slaapwerkzaamheid’ (schatting duur inslaapperiode, slaapduur, aantal keren wakker, kwaliteit slaap, dmv vragenlijsten)

• Bijwerkingen (o.a. duizeligheid, dufheid overdag, spanning, vermoeidheid, hoofdpijn; GI-klachten)

• 10 studies: follow-up (verslechtering slaap)Vergelijking behandeling ‘Z-drugs’ vs ‘B-drugs’

en Z-drugs onderling

Resultaten -uitkomstmaten7 vergelijkingen tussen 2 middelen (1-8 studies):• zolpidem vs nitrazepam: NS (2)• zolpidem temazepam: NS; temazepam snellere inslaap• zopiclon vs lormetazepam: lormetaz. snellere inslaap• zopiclon vs nitrazepam: NS (8)• zopiclon vs temazepam: NS (4)• zaleplon vs zolpidem: conflict results inslaapduur (2);

slaapkwaliteit zolpidem beter (1; p<0.001); zaleplon minder onttrekking (1; p=0.01)

• zolpidem vs zopiclon: inslaap zolpidem iets sneller en minder rebound insomnia (1)

Conclusie review• Geen of zeer geringe verschillen in uitkomstmaten

tussen middelen

• Mogelijk zijn er geen consistent verschillen gevonden vanwege het geringe aantal studies, matige kwaliteit van metingen (self report) en gebruikte methodologie

• Bias door betrokkenheid farmaceutische bedrijven?•

Referenties* Dundar Y, Dodd S, Strobl J, Boland A, Dickson R, Walley T. Comparative efficacy of newer

hypnotic drugs for the short-term management of insomnia: a systematic review and meta-analysis. Hum Psychopharmacol Clin Exp 2004; 19: 305–322.

• Gibson, L. Newer hypnotics no better for insomnia than short acting benzodiazepines. BMJ 2004; 328: 1093.

• NHS National Institute for Clinical Excellence. Guidance on the use of zaleplon, zolpidem and zopiclone for the short-term management of insomnia. Technology Appraisal 2004; 77: 1-28.