Bron voor Groene Economie 2.0 2015-2030 · 2018. 3. 9. · ‘Bron voor Groene Economie 2.0’ is...

1

Bron voor Groene Economie 2.0 2015-2030

Visie Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

Wereldoplossingen voor werelduitdagingen

2

Mijlpalen 2030 voor Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

Algemeen• Dekennisinstellingenbinnendetopsectorblijvenmondiaalnummer1inexcellente

plantenwetenschappen.

• Nieuweontwikkelingeninwetenschapopdekennisveldengenetica,plantenfysiologieen

fytopathologieenimplementatievandezetechniekeninTuinbouw&Uitgangsmaterialenmet

gebruikvanhigh-techtechniekenzoalsgenomics,sensortechnologieenbio-informatiehebbende

innovatievoorsprongvandesectorinNederlandverderverstevigd.

• Hetpercentagebedrijvendatparticipeertinpubliek-privatesamenwerkingsprojectenistenopzichte

van2015verdubbeldin2019enverdrievoudigdin2030.

• InvestereninR&Ddoorprivatebedrijvenisin2030toegenomen.

Meer en beter met Minder• Detopsectorheeftmondiaaldemeestduurzametuinbouwproductieketens,metaandachtvoorplant

entechnologie.

• Detopsectorheefthaarwereldmarktleiderschapophetgebiedvanuitgangsmaterialen(waaronder

groentezaden,pootaardappelen)verderuitgebouwd.

Samenwerkende waardeketens• Meteenfocusoptoegevoegdewaarde,productvernieuwing,duurzaamheideneennieuwe

marktbenaderingzetdetopsectordewerelduitdagingenominkansenenverzilvertze.

Gezondheid en Welbevinden• Detopsectorbiedtdagelijkstoegangtoteengezondplantaardigvoedingspakkettegeneen

betaalbareprijsenrealiseerteengezondewerk-,leef-enleeromgeving.

Voedselveiligheid• Detopsectorstaatvoorbetaalbaargaranderenvanveiligheidbijconsumptievanplantaardige

producten.

Voedselzekerheid• Detopsectoriseenwereldwijderkendekoploperophetgebiedvanopbrengstzekerheiddoordehele

tuinbouwproductieketen,opbasisvanrobuusterassenenintelligenteteelt-enverwerkingsmethoden.

• Detuinbouwzorgtdoordebeschikbaarheidvandevitaminen,vezelsenmineralen(ingroente-en

fruitgewassen)vooreenbelangrijkeaanvullingnaastdeenergie-eneiwitinnameineengebalanceerd

dieet.Ditheefteengroteimpactvoorde2miljardmensendiewereldwijdaan‘malnutrition’leiden.

3

Visie Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

Bron voorGroene Economie 2.02015 - 2030


5

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1. Inleiding 7

Hoofdstuk 2. T&U met recht een topsector 11

Hoofdstuk 3. Cross-overs topsectoren 17

Hoofdstuk 4. Wereldleider in internationaal ondernemerschap 21

Hoofdstuk 5. Ambities T&U 25

Hoofdstuk 6. Financiële kaders 31

Figuren 35

7

..

1. Inleiding

VierjaarnadatTopsectorTuinbouw&Uitgangsmaterialen(T&U)‘BronvoorGroeneEconomie’aanbood

aanhetkabinetzietdewerelderandersuit.Deeconomischecrisiszettedefinitiefeenstempelop

dewereldeconomie,maarvoorzichtigherstelisin2015ookwereldwijdvoelbaar.EenEuropese

voedselveiligheidscrisis(EHEC)eneenRussischeboycotraaktendetuinbouwafzet,maarerbiedenzichook

nieuwegroeimogelijkhedenaan.Gemeenschappelijkesectorinstitutenverdwenen,maardaarvoorkomenin

toenemendematenieuwe-vaakprivate–samenwerkingenindeplaats.

VeranderdekansenenuitdagingenzijndeaanleidingvoorTopsectorT&Uomdezevisieopdetoekomstte

toetsenaandenieuweontwikkelingen,tereflecterenopbehaaldedoelenendeambitieswaarnodigbijte

stellenofnieuweteformuleren.Metditdoelisdezehernieuwdevisiegeschreven.

In beweging

Hetnieuwevisiedocumentdraagtbewustdenaam‘BronvoorGroeneEconomie2.0’.Hetbouwtnamelijk

voortopdebasisdiedetopsectorin2011heeftgelegd.Geenradicaleveranderingen,devisieopenvan

TopsectorT&Uisrobuust.

Debasisvoordevisiestaatalseenhuis:indeagendavanT&Uvallenmaatschappelijkeeneconomische

doeleninhogematesamen.Decombinatievandekrachtvanonsbedrijfsleven(bijvoorbeeldmarktleider

wereldwijdindegroentezadenenpootaardappelen),detoppositieindewetenschapinonsdomein

(wereldwijdaljarenindetopdrie)endemaatschappelijkemondialeopgavenmakenT&Umetrecht

toteentópsector.TegelijkertijdstaatdeNederlandseproductiesector,endaarmeehetheleclustervan

toeleveranciersenhandel,onderdruk.Ermoetengroteveranderingenplaatsvindenominhoogtempo

detransitievanproductie-naarconsumentgerichtproducerenterealiseren.Hiervoorzijnerhoopgevende

ontwikkelingen,bijvoorbeeldandereketen-enafzetconceptenenmarkten.Dewerelduitdagingenzijn

indatlichtdanookonzekansentenoemen.Nieuweinzichteninvraaggerichtinnoverenennieuwe

technologieënbiedenhandvattenomnieuweroutesteschetsen.Erisfocusnodigoptoegevoegde

waarde,productvernieuwing,duurzaamheideneennieuwemarktbenadering.

‘BronvoorGroeneEconomie2.0’iseenactueeldocumentdatlaatzienwaartoehetclusterinstaatis,wat

detopsectorbijdraagtaandeNederlandseeconomie,welkeoplossingendezewereldspelerlevertvoor

mondialemaatschappelijkeuitdagingenenwaardekansen,uitdagingenenprioriteitenliggen.

Dat‘BronvoorGroeneEconomie2.0’een‘werkdocument’is,iszichtbaarindevormgeving.Indekantlijn

attendeertdesectordesnellelezeropdeessentie.Opalleswatuinelkgevalzoumoetenonthoudenvan

deprestatiesenplannenvandeveredelaars,vermeerderaars,producenten,afzetorganisaties,handelaars,

onderzoekersentoeleveranciersenopalleswatdetuinbouwnodigheeft,vankassentotadviesenvan

financieringsmogelijkhedentotteeltsystemen.Schrijfergerustideeënbij.Hetiseendocument-in-progress

vanenvoorondernemers,samenwerkendmetkennisorganisatiesendeoverheid.

DeUitvoeringsagenda’svanT&U,dievoortkomenuitdestrategischevisie,zijnsindsdestartvanhet

topsectorenbeleidopgezetalseenrolling agenda,passendbijdecultuurvandezeinnovatievesector.

Uitdagingen

DeNederlandseTopsectorT&Ustaatvoorserieuzeuitdagingen.Bedrijvenhebbenmoeilijkejarenachter

derugenmoeiteomeenpositiefrendementteblijvenhalenuithunproductie.Detraditionelecollectiviteit

indesectorisnietmeervanzelfsprekend.Onderzoeksbudgettenstaaneveneensonderdruk.

Desectorstructuurmetveelmkb-bedrijvenbelemmerthetvolgenvaneen‘concernstrategie’enkan

eenstruikelblokzijnvoorinvestereninfundamentelekennisontwikkeling.Endatterwijldeinternationale

concurrentietoeneemt,endaarmeeoverigensookdekansen.Nietalleenisopverschillendeplaatsenter

wereldtuinbouwproductieinopkomst,ookdehandelverplaatstzichgedeeltelijk.Hetoudeverdienmodel

vanefficiënthogekwaliteitproducerenisnietmeerdeenigeoplossing.IneenvergrijzendEuropaishet

bovendiennietvanzelfsprekendomovereenreservoiraanjongtalenttebeschikkendatzichaandesector

wilbinden.

Schrijf er

gerust ideeen bij

9

Koploper

T&UistegelijkertijdooknietvoornietsgekwalificeerdalséénvanNederlandstopsectoren.De

toegevoegdewaardeis10,3miljardeuro.Hetclusterbiedtwerkgelegenheidaanruim400.000mensen.Op

veelterreinenisdeNederlandsesectorT&Unummer1indewereld.

Debasisvantallozeondernemendemkb-bedrijveniseengarantievoorvernieuwingenhetbenutten

vankansendiedemarktbiedt.Hetmkbisdeafgelopenvierjaargestimuleerddeeltenemenaan

innovatieprojectenenheeftdiehandschoenopgepakt.Doordejarenlangetraditievansamenwerkingvan

hetbedrijfslevenmetkennisinstellingenenoverheid(deGoudenDriehoek)heefthettopsectorenbeleid

vanhetministerievanEconomischeZaken(EZ)indesectorT&Ueenvliegendestartgehadendat

werptzijnvruchtenaf.Bedrijfsleven,kennisinstellingenenoverheidwerkenondanksmindercollectieve

structurenopanderemanierensamen.Nognooitzijnerzoveelmogelijkhedengeweestalsnuommet

hetNederlandsetuinbouwbedrijfsleveneenbijdrageteleverenaandedoelstellingenopgebiedvan

ontwikkelingssamenwerkingvandeNederlandseoverheid.DeNederlandsekennis-enopleidingsinstituten

vandetopsectorzijninternationaalbefaamdengewaardeerd.Nederlandisnogaltijdhetknooppunt

vandeinternationalehandelintuinbouwproductenendébronvanuitgangsmateriaalentechnologische

ontwikkelingen.

Maatschappelijke uitdagingen richtinggevend

Demondialemaatschappelijkeuitdagingenzijndekomendejarenleidendvoordeontwikkelingvan

TopsectorT&U.Wemoetenerveeltijdenenergieinstoppenomdeinternationaalvooraanstaandepositie

diedetuinbouwheeft,letterlijktegeldetemaken.Oplossingenvoordezeuitdagingenmoetenleidentot

nieuweverdienmodellenindeheleketen.Samenwerkingmetanderetopsectorenligthierbijvoordehand,

T&Uheeftraakvlakkenmetalleanderetopsectoren.

Omdoortestotennaardegewensteresultatenzijnaanpassingengewenst.Aanpassingeninonwrikbaar

lijkendestructurendieregelgevingsomsonpraktischmakenendiedegroeivandesectorondergeschikt

makenaananderebelangen.Alsweslagendezeaanpassingenterealiseren,dankandesectordesterke

(wetenschappelijkeentoegepaste)kennisbasiscontinueren,blijftervoldoendeproductiebasisvoor

ontwikkelingvanuitgangsmaterialenennieuwe(teelt)technologie,iserruimteomteexperimenterenente

ondernemenenkandesectorvoldoende(hoog-)gekwalificeerdemensenaantrekken.

OpdiemanierblijftdesectoreensubstantiëlebijdrageleverenaandeNederlandseeconomie,aan

Nederlandalskenniseconomieenishetclustereenbronvanoplossingenvoorwereldvraagstukkenzoals

voedselzekerheid,verbeteringvandegezondheidenhetwelzijnvanmenseneneenleefbareverstedelijkte

samenleving.

‘BronvoorGroeneEconomie2.0’laatzienwaarinTopsectorT&Uuitblinktenwaarkansenenuitdagingen

voordekomendejarenliggen.Ookschetsthetdemogelijkhedentotcross-oversmetanderetopsectoren

endemogelijkhedeninternationaal.Hetschetstdeinnovatiethema’s,deorganisatievanpubliek-private

samenwerkingen,deprioriteitenininnovatieendeeconomischekansenwaaropdesectorzichdekomende

jarenricht.

T&U heeft

raakvlakken met alle

andere topsectoren

11

2. T&U met recht een topsector

Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen (T&U) is een groen, innovatief en duurzaam cluster

met een grote betekenis voor de Nederlandse maatschappij en (kennis)economie. Met recht

een van de topsectoren uit het Nederlandse bedrijfsleven. Het tuinbouwcluster bestaat uit

kennisinstellingen, veredelaars, vermeerderaars, telers, afzetorganisaties en veilingen, handelaars,

en toeleveranciers zoals bouwers van kassen en klimaatsystemen. Uitgangsmaterialen betreft de

veredeling, vermeerdering van zaden, stekken, bollen en knollen en de opkweek van jonge planten

voor zowel de tuinbouw als de landbouw. Het Nederlandse tuinbouwcluster en de Nederlandse

uitgangsmaterialensector zijn op veel gebieden wereldwijd nummer één.

Bron van voedselzekerheid

Alleplantaardigeproductiebegintbijgoeduitgangsmateriaal.Nederlandisbelangrijkalsleveranciervan

uitgangsmateriaalomoveralterwereldduurzaamengezondvoedseltekunnenproduceren.

Nederlandstaataandetopbijhetontwikkelenvannieuwerassen.Vandekwekersrechtaanvragenvoor

groentenbijCPVO,hetEuropeesbureauvoorplantenrassen,komt60procentvanNederlandsebedrijven

(figuur2A).Groente,fruit,aardappelen,rijst,maïs,tarwe–allebestanddelenvaneennormalegezonde

voeding-komenvoortuituitgangsmaterialendiedesectorveredelt,behandelt,vermeerdert,kweekt

enlevert.T&Uvoorzietdewereldnietalleenvanuitgangsmateriaal,maarookvandeverseproducten

zelf.Nederlandisméérdanzelfvoorzienendenexporteerteengrootdeelvandeversegroenten,fruit

ensierteeltproductennaarhetbuitenland.Daarnaastkomtimportbinnen,enzozorgthetNederlandse

tuinbouwclustermetzijndraaischijffunctievooreenefficiënteverspreidingvaneencompleetassortiment

overdehelewereld.

Bron van voedselveiligheid, gezondheid en geluk

Allereerstvoedenmensenzichzelfominleventeblijven.Alservoldoendevoedselis,kunnenconsumenten

hungezondheidbeïnvloedendoordekeusvanhunvoedsel.Eengezondvoedingspatroondraagteraan

bijdatwelvaartsziektenalsdiabetes,hartaandoeningenenobesitaswordenteruggedrongen.Groenten

enfruitzijnvannaturegezondevoeding.Zebevattennaarverhoudingweinigcalorieënenveelvitaminen,

mineralenenantioxidanten.Zijzijnvezelrijkengeveneerdereenverzadigdgevoeldangeraffineerde

producten(figuur2B).

Nederlandheefteengoedereputatieinvoedselveiligheid.DeNederlandsetuinbouwsectorheefteen

goedereputatieinvoedselveiligheid.Desectorhoudtzichondermeeraanafsprakenmetdeoverheiden

waterschappenomzominmogelijkchemischegewasbeschermingsmiddelenintezettentijdensdeteelten

ongewensteverontreinigingtevoorkomen.Zijngoedenaamhoudtdesectorhoogdooractieftemonitoren

opvoedselveiligheidsrisico’s.

T&Udraagtdirectbijaandeervaringvangelukeneengezondeleefomgeving.Indewoon-en

werkomgevingendepubliekeruimteisgroencruciaalvoorleefbaarheidengezondheid.Openbaar

groenzuivertdelucht,vangtfijnstof,buffertregenwater,revitaliseertoude(probleem)wijkenennodigt

uittotsporten,spelenenontspannen.Groenmaaktstedenaantrekkelijkeromtewonenentewerkenen

kantoorparkenaantrekkelijkerals(internationale)vestigingsplaatsvoorbedrijven(figuur2C).

Bloemenenplantenspeleneenbelangrijkerolinhetsociaalverkeerenbijhetonderhoudenvan

relatiesentradities.In2013werderwereldwijdvoorruimtwintigmiljardeuroaanbloemen,plantenen

uitgangsmateriaalverhandeld.InEuropaisDuitslandverrewegdegrootsteafnemervanbloemenen

planten(figuur2D).VeeltoeristendenkenbijbloemenalseersteaanNederland(figuur2E).

Consumenten willen

weten waar voedsel

vandaan komt en dat

het veilig is

Groen maakt steden

aantrekkelijker

12

Wereldtop kennis

IndewetenschapeninhetinternationalebedrijfslevenstaatNederlandsynoniemvoordéplekvoor

(nieuwe)kenniseninnovatieinT&U.NederlandhoortophetgebiedvankennisvanT&Utotdeabsolute

wereldtop.

UiteenstudievanElsevier,dieinopdrachtvanhetministerievanEZin2014isuitgevoerd,blijktdatde

kwaliteitvanhetNederlandswetenschappelijkonderzoekopgebiedvantuinbouwuitzonderlijkhoogis,

namelijktweekeerzohoogalsgemiddeld.Nederlandstaatdaarmeeopdeeersteplaatsopderanglijst

vanmeestinvloedrijkelandenvoorditwetenschapsgebied.Ookdekwaliteitvanhetwetenschappelijk

onderzoekophetgebiedvanUitgangsmaterialenisuitzonderlijkhoogmeteeneersteplaatswereldwijd

(figuur2F).Ookophetgebiedvanoctrooicitaties,internationalesamenwerkingensamenwerkingmet

bedrijvenscoortNederlandophetgebiedvanT&Uhoog.ZostaanNederlandseveredelingsbedrijven

nummerééninhetaantalkwekersrechtaanvragen(figuur2A).

UitdestudievanElsevierblijktbovendiendathetwetenschappelijkbelangvanT&Uwereldwijdtoeneemt.

ZowelophetgebiedvanTuinbouwalsophetgebiedvanUitgangsmaterialenishetaantalpublicatiesinde

periode2005–2011ruimtweekeerzosnelgegroeidalsopanderewetenschapsgebieden.

Nederlandse‘groene’kennisinstellingenzijnoverdehelewereldpartnerinonderzoek.Alumnivan

WageningenUniversiteit&Research,enagrarischehogescholenzoalsHASDenBoschpassenhunkennis

overdehelewereldtoe(figuur2G).

Wereldtop innovatief ondernemerschap

In2012gafTopsectorT&Usectoraal295miljoeneurouitaanResearch & Development.Nederlandse

bedrijvenstaanhoogindetop30vanR&D-uitgaven(figuur2H).Zesbedrijvenuitdetopsectorbehoren

totdeNederlandsetop30vanbedrijvenmetdegrootsteabsolute(!)R&D-uitgaveninNederland.

PlantveredelaarsenzaadbehandelaarsbestedenronddevijftienprocentvanhunomzetaanR&D,

gemiddeldtweeprocentmeerdaneeneveneenskennisintensievesectoralsdefarmaceutica.Voorde

veredelaarsingroentezadenligtditzelfstussende20en30procentvanhunomzet.

BedrijvenuitTopsectorT&Uwordenvanuitdehelewereldgezochtalspartnersvoorkenniseninnovatie.

DaarnaastisdeNederlandseexcellentekennisbasismondiaalgezieneentopspelervoorhetopleidenvan

nieuwearbeidskrachten.

Bijna 300 miljoen euro voor R&D

Nederlandse wetenschap op nummer 1 wereldwijd

13

Onbetwist wereldleider

DeinternationalefaamvandeNederlandseT&U-sectorisnietverwonderlijk.HetT&U-clusterismetafstand

denummerééninsierteelt,bloembollen,uitgangsmaterialenenkastechnologie.

Nederlandisdegrootsteexporteurvanversegroententerwereld.Voordehelevoedingstuinbouw,dus

inclusieffruit,isalleenSpanjeeengroterexportland(geletopproductiewaarde)(figuur2I).

Demondialeconcurrentieneemttoe,maarhetNederlandssierteeltclusterblijftmeteenaandeelvan52

procentverrewegdegrootstespelerindewereldwijdeexportvansnijbloemen(figuur2J).

Eristerwereldgeengroterclustervanveredelingenvermeerderingvanuitgangsmateriaalvoorland-en

tuinbouwgewassen.Allewereldspelers,ookdeinternationalevanbuitenlandseorigine,vanuitmetnamede

zaadindustriehebbengroteenbelangrijkevestigingeninNederland.

Watgeldtvoordesectoralsgeheel,geldtookvoorindividuelebedrijven.Veelmondialemarktleiders

zijnNederlandsebedrijven.DeNederlandseexcellentekennisbasiswordtmondiaalgezienalseenideale

omgevingvoorhetopleidenvannieuwearbeidskrachten.

Deproductievangroenten,fruit,bloemen,bollen,plantenenbomeninNederlandisnogsteedsbelangrijk

alsbasisvoordeontwikkelingentoetsingvankastechniekenuitgangsmateriaal.Deprimaireproductieis,

vaakomkostprijstechnischeredenen,daarnaastverschovennaaranderelandenenwerelddelen,waarhet

klimaatgunstigis,dearbeidgoedkoopenervolopruimteis.

HettotaleT&U-clustergedijthiergoedbij,wanthetverruimtdeafzetmarktvoorkastechnieken

uitgangsmaterialenaanzienlijkenNederlandisdespilindezeinternationalehandel.

OokindehandelvangroentenenfruitisNederlandeenwereldspelermeteendraaischijffunctie.De

haveninRotterdamenluchthavenSchipholfaciliterendielogistiekehoofdrol(figuur2K).DeNederlandse

bloemenveilingFloraHollandendeomvangrijkehandelshuizenvormenhetmiddelpuntvande

wereldhandelinsierteeltproducten.

Europa als thuismarkt, wereld als groeimarkt

NederlandenEuropazijndebelangrijksteafzetmarktenvoortuinbouwproductenenuitgangsmaterialen

uitNederland(figuur2L).Deafzetindezethuismarktstabiliseert.Nederlandrichtzichvoordegroeiin

toenemendemateopdewereldmarkt.DeondernemersdrijvendaarnaasthandelmetAmerika,Aziëen

Afrika(figuur2M).Daarliggendegrootstegroeimarkten.Inopkomendeeconomieëntrekkensteedsmeer

mensennaarvolle,drukkesteden,waardeleefbaarheidonderdrukkomttestaanenvanvoedselvoorzien

moetworden.TopsectorT&Uisbijuitstekinstaatomdaareenessentiëlebijdrageaanteleveren.

Desectorexporteertnietalleenproducten,maarookkennisenzelfsondernemers.Veelsuccesvolleen

innovatievetuindersinhetbuitenlandzijnNederlanderofvanNederlandseafkomst.

Grote economische impact

DeproductiewaardevandeplantaardigeproductieinNederlandissinds1995met45procent

toegenomen.Destijgingkomtvoornamelijkvoorrekeningvanhetkwekenvanbloemenenplanten.De

landbouwproductieisvooralgestimuleerddoordetoegenomenbuitenlandsevraagnaarNederlandse

groenten,bloemenenplanten.

DetuinbouwinNederlandbeslaat96.000hectare,slechtsvijfprocentvanhettotalelandbouwareaalin

Nederland.Opditbescheidenoppervlakrealiseertdetuinbouweenbruto-productiewaardevan9,3miljard

euro,34procentvandeproductiewaardevandetotaleland-entuinbouwsector.Enditisnogexclusief

uitgangsmaterialen,handelendetoeleverendeindustrie.Detoegevoegdewaardevanhethelecluster

bedraagt10,3miljardeuro(figuur2N)enbijnaeenkwartvandetoegevoegdewaardevanhettotale

agrocomplex.

Nederland

nummer 2 in

mondiale vers-

export

Tuinbouw: 5%

van het agrarisch

areaal, 34% van de

agrarische

productiewaarde

14

KenmerkendvoorT&Uisdaterrelatiefveelgoederenwordenuitgevoerd.Ondanksdegeringe

economischeomvangisdezetopsectorgoedvoorongeveer3,5procentvandetotalewaardevande

Nederlandseuitvoervangoederenin2012.VolgensdeLEI-cijfersoverhettuinbouwcomplexisdezesector

verantwoordelijkvoorbijna22miljardeuroaanproductieeneentoegevoegdewaardevanruim10miljard

euroin2012.Deopbouwvandetoegevoegdewaardeperonderdeelvanhetclusterstaatinfiguur2P.

DeNederlandseT&UheeftdehoogstetoegevoegdewaardeperarbeidskrachtinEuropa.

Economische bijdrage tuinbouwcomplex

Productie22miljardeuro

Toegevoegdewaarde10,3miljardeuro(1,7%nationaaltotaal)

Werkgelegenheid400.000personen

Aantalbedrijven24.600

T&Uiseengrootafnemervanenergie,vooralvanaardgas.Daartegenoverstaatdatdesectorvoorlooptin

energiebesparing,-winningenCO2-reductie.Metwarmtekrachtkoppeling(WKK)levertdeglastuinbouw

tegenwoordig10procentvandeelektriciteitsbehoeftevanNederlandsehuishoudens.Hetaardgasverbruik

daaldetussen1990en2013van45m3naar27,5m3perm2kas,eendalingvan39procent.Ookabsoluut

verbruiktdeglastuinbouwsteedsminderaardgas.Tussen2008-2013bedroegdebesparingzo’n1,3miljard

m3perjaar,eenderdevanhettotaleaardgasverbruikvandeglastuinbouw.Daarnaastinvesteertdesector

ingebruikvanduurzameenergie,zoalsaardwarmte,enslimmekoppelingenmetandereindustrieëndie

warmteenCO2produceren.

Kansen en uitdagingen

DeTopsectorT&Udanktzijntoppositieaaneenaantalhistorischesterktes:degunstigeligging,een

bijzondermkb-karaktereneenlangetraditievansamenwerking(figuur2P).

Nederlandligtineenuitstekendeklimaatzonevoorteeltenveredelingvantuinbouwgewassen(figuur2P).

Hetvlakkelandaanhetwatermaaktbovendienvanoudshertransporteenvoudig.

HetopinternationalehandelgerichteNederlandheefteentraditievanopenheid,warsvanprotectionisme.

Ookheeftdekritischekoopkrachtigethuismarktondernemersaltijdopgezweepttothogekwaliteit,

innovatiesengrenzenverleggen.

Hetsterkemkb-karakter,metveelkleineenmiddelgrote(familie)bedrijven,heeftgezorgdvooreen

dynamiekwaarininnovatiedrangenhandelsgeestgedijen.Hetlegdebovendiendebasisvoorde

coöperatie,eenbijzonderevormvancollectiviteitomvolumestebundelen,risico’stedelenentegen

redelijketarievenfinancieringenteverstrekken.

Ondernemersbundeldendekrachtenomteinvestereninonderzoekenkennis.Zevondeneenpartnerin

deoverheid.Deintensievesamenwerkingresulteerdeineeneigenagrarischministerie,sectorspecifieke

regelgeving,heffingenencollectieveinvesteringinonderzoekeninnovatieviaproductschappeneneen

soepelekennisoverdrachtnaarhetbedrijfslevenviahetOVO-drieluik(onderzoek,voorlichtingenonderwijs).

HetkennisniveauinT&Uishierdoorongekendhoog,ooknudeomstandighedenveranderdzijn.

Hoogste toegevoegde waarde van Europa per arbeidskracht

15

Omdekomendejarendekrachtindesectoroptimaaltebenuttenenverderuittebouwenishetvan

belanghetclustergoedteorganiseren,zodatondernemersenkennisinstellingensamenslagvaardig

nieuwekansenkunnengrijpenencreëren.TopsectorT&Urealiseertalsuitgangspunthiervooreen

gezamenlijkevisieenagenda,vraaggestuurdonderwijsenonderzoekeninstrumentariumominvesteringen

inkenniseninnovatieteorganiseren.IndekoepelorganisatieGreenportHollandishethelebedrijfsleven

clustervertegenwoordigd.Daarmeeheeftdesectoréénaanspreekpuntvoorhetbedrijfsleven,politieken

overheden.

Opbasisvaneconomische,maatschappelijkeenwetenschappelijkeuitdagingenheeftdesectorinnovatie-

ambitiesbenoemd.Hetdaadwerkelijkeonderzoekendeontwikkelingvultdesectorinviaeenbreed

scalaaanPubliekPrivateSamenwerkingen(PPS’en)dieelkeendeelterreinvoorinnovatieoverkoepelen,

zoalsschoonwaterofenergiezuinigeproductie.Hierbijwordenookmaximaaldekansenbenutvanuit

deEuropesekennis-eninnovatieagenda.Daarnaastvoertdesectorbeleidvoorversterkingvande

internationalepositievandesectorenvoorhetwervenenvasthoudenvangekwalificeerdpersoneel

(HumanCapitalAgenda).

TopsectorT&Uheeftdeafgelopenjarenhetmkb-bedrijfslevenindevollebreedtegoedwetente

mobiliserentotinnovatie.Deverhoudingtussenprivaatenpubliekgeldvoordeinnovatieprojectenligtna

tweejaaralzogoedalsopdegewensteverhouding40/60procent.Daarbijwordtingezetopeengoed

functionerendekennisketen,waarbijfundamenteel,strategischeentoegepastonderzoekinelkaargrijpen

enzodeinteractievindenmethetbedrijfsleven.

Deuitstekendekennisbasisvanmbototwetenschappelijkonderwijsenonderzoek,hetinnovatievemkb-

karakterendeinternationaleoriëntatieenpositiebiedenhetclustereenstevigeuitgangspositie,netalsde

samenwerkingindeGoudenDriehoek.Dezepositiewildetopsectorkomendejarenbestendigen.

Desectorstaatookvooruitdagingen.Deconcurrentieneemttoeenerontstaannieuweinternationale

productiegebiedenenhandelsstromen.Detoegevoegdewaardemoetomhoogmetnieuwe

verdienmodellenenméérsamenwerkinglangsdeheleketen.Hetkaraktervandesector(duurzaam,

hightecheninternationaalgeoriënteerd)moetbrederbekendworden.Zekerookommeertalentaande

sectortekunnenbinden.

Decontinuïteitvandekennis-enproductiebasisiseenabsoluterandvoorwaardevoorsucces.Ookinde

toekomstmoetenfundamenteelonderzoekenduurzamebedrijfsvoeringoppeilenmogelijkblijven.

Sterktes

• (Wetenschappelijke)kennisbasis

• Internationaleoriëntatie

• InnovatiefenondernemendMKB

• SamenwerkingindeGoudenDriehoek

Kansen

• Hoogpotentieelvoornieuweinnovatieentoepassingen

• Internationaal(virtueel)handelscentrum

• Topcentrumindegroenekenniseconomie

Uitdagingen

• Méértoegevoegdewaardemet

nieuweverdienmodellenlangsde

heleketen

• Talentvindenenbinden

• Georganiseerdesector

Bedreigingen

• Continuïteitkennisbasis

(fundamenteelen

toepassingsgericht)

• Continuïteitproductiebasis

• Ruimteomteexperimenterenente

ondernemen

• Voldoende(hoog-)gekwalificeerde

mensen

Maximaal kansen

benutten in

Europese kennis-

en innovatieagenda

Mkb investeert

veel in innovatie

16

CrossoversTuinbouw & Uitgangsmaterialenheeft vele waardevolle crossoversmet andere topsectoren

• Duurzaamenefficentgebruikvanwater (reduce, re-use en recycle)

• Vermindering van emissies naar grond-enoppervlaktewater

• Droogte en zout tolerantie• Urban indoor farming

• Gezondheid - Gebalanceerd dieet - productie geneesmiddelen

• Gezonde voeding• Resourceefficience• Voedselzekerheid• Fytosanitair beleid• Bodembeheer• Plantaardige eiwitten

• Gezonde voeding - betere smaak - minder vet• Technologie

- ondersteunende technologie - systeembiologie - synthetische biologie

• Gezondheid bevorderend - tegen obesitas - anti-oxidanten

Bio-based Economy

• Duurzame en decentrale energieproductie - decentrale locale energiesystemen - smart grids - CO2 afvang/distributie - duurzame warmteproductie - duurzame elektriciteitsproductie

Stoffen voor andere factoren door veredeling,faciliteren optimale fractionering door veredeling,gebruikbio-basedmaterialen

• Infrastructuur• Ketenregieenlogistiekeoptimalisatie - ICT, track & trace, RFID• Multimodalenetwerken• Duurzamheid van vervoer en condi-

tionering

• Sector imago• Architectuur (belang van groen in de

publieke ruimte)• Product design

• Besturing,precisietechnieken,sortering en afzet

- Robotisering, smart systems• Gecontroleerde teelt - LED, bio-nanotechnologie• Logistiek - RFID track & trace• IT - Big data

Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

T&UisuitgegroeidtoteenpijleronderdeNederlandseeconomie.Denauwesamenwerkingtussen

overheid,bedrijfslevenenkennisinstellingendieinTopsectorT&Ualstructureelaanwezigwas,stondmodel

voorde‘GoudenDriehoek’inhettopsectorenbeleidvanhetkabinet.

Bedrijfsleven

Overheid

Kennisinstellingen

17

3. Cross-overs topsectoren

Topsector T&U heeft veel en grote raakvlakken met alle andere topsectoren. Het aanpakken van de

grote maatschappelijke uitdagingen, zoals onder meer geformuleerd op Europees niveau, vraagt een

gezamenlijke aanpak van verschillende wetenschappen en technologieën.

T&Uzietvolopkansenvoorgezamenlijkekennisontwikkelingmetanderetopsectoren.Samenwerking

combineertkenniseninzichten,waardoornieuweinnovatieoplossingenontstaan.Cross-overszijn

bovendienbelangrijkominnovatiesbredertoetepassen.Kennisdiebinneneenbepaaldeomgevingis

ontwikkeld,kanzoooktotwaardewordengebrachtinandereomgevingen.

3.1. Agri&Food

DeraakvlakkenmetTopsectorAgri&Foodzijntalloos.Voorbeeldenwaardetopsectorenelkaarkunnen

vindenenversterkenzijnvoedselzekerheid,voedselveiligheid,ontwikkelingvanbio-basedmaterialen,

geïntegreerdevervoersoplossingenenduurzameenefficiënteteeltsystemenmetmindergebruikvan

hulpbronnen.

Opdethema’s‘bodem’en‘plantgezondheid’enophetgebiedvanuitgangsmateriaaliseralverregaande

samenwerkingmetTopsectorAgri&Food.Datzaldekomendejarennogverderuitgebouwdwordenvia

nieuwecross-overprogramma’s,ooksamenmetanderetopsectoren.

IndirectdraagtT&UbijaandeNederlandseeconomieviadeverwerkinginAgri&Food.Agri&Food

verkooptcaloriearmeenvitaminerijkeproductenuitdevoedingstuinbouw,verwerkttotproductenals

babyvoeding,vruchtensap,fruityoghurtofpastasaus.

T&UlevertdebasisvoorAgri&Food.Uitgangsmaterialenproduceertpootaardappelenenander

hoogwaardiguitgangsmateriaalvoorallegroteakkerbouwgewassen.Deakkerbouwprofiteertinkwaliteit

enkostenvanbijvoorbeeldbiologischegewasbeschermingenziekteresistentiedieveredelingsbedrijven

ontwikkelen.

3.2. Chemie en bio-based

DemoleculairekennisvanChemiekomtgoedvanpasbijhetontwikkelenvannieuweconceptenvoorT&U.

Metnamebijhetontwikkelenvaninnovatievebio-basedmaterialenenoplossingen.Detoekomstrichtzich

opeenbio-economy(circulaireeconomie),waaringeneesmiddelen,voedingsingrediënten,materialenen

energieveelmeerdannuwordengewonnenuitplantaardigegrondstoffen.Plantveredelingkangewassen

helpenontwikkelendieeenvoudigteverwerkenzijnendiekunnendienenalsplantaardigevervangervan

dehuidige(petro-)chemischegrondstoffen.Ookliggenerkansenvoorhetproducerenvanhoogwaardige

stoffen,zoalsvitaminesenmedicinalestoffen.Viahetgebruikvanrestmateriaaluithetproductieproces

(zoalsbladmateriaal)ishetmogelijkomwaardevolleinhoudsstoffenteverwaardentotnuttigegrondstoffen.

Detransitierichtingeencirculairebio-economiesteltdesectorvoordeopgaveomdehuidigesystemen

omtevormennaarklimaatrobuusteenhoogproductievesystemen.Deverbindingentussenwater,voedsel,

energieenbiodiversiteitvormenhetperspectiefvoordezeomvorming.Belangrijkethema’svoorcross-

overszijn:resourceefficiency,duurzamewatervoorziening,voedselzekerheid(klimaat-enziektebestendige

gewassen),hetecosysteeminstandhoudeneneensysteemaanpakomkringlopenopmeerdere

schaalniveaustesluiten.

3.3. High Tech Systemen & Materialen (HTSM) en ICT

HightechsystemenenmaterialentoepassenendenieuwemogelijkhedenvanICTbenuttenbiedt

grotekansenombijtedragenaanslimmeoplossingenvoordegrotemaatschappelijkeuitdagingen

BovendienkanhightechenICTdeconcurrentiepositieverbeterenenontstaanerkansenomnieuwe

productiesystemenmethightech-toepassingenteexporteren.Methetcross-overinnovatieprogramma

HightechtoFeedtheWorld(HT2FtW)gevenT&U,Agri&FoodenHTSMditvorm.

Naar plantaardige

vervangers van

(petro-)chemische

grondstoffen

18

Voorbeeldenlopenvanprecisietuinbouwengerobotiseerdepluksystemen,compleetmetnavigatieen

sensoren,totled-verlichtinginkassenenbio-nanotechnologie.Logistiekkanhierookbijwordenbetrokken.

Dehoeveelheidinformatiegroeitsnel,omdathetverzamelenvandatadoornieuwetechnologie

razendsnelensecuurmogelijkis.Desectorbeschiktovereenbaaierdvaninformatie(BigData),vanhet

genoomvanplantentotsatellietbeelden.BigDatazijnvanbelangingenomics(onderzoekstechnieken

omdeopbouwendewerkingvanerfelijkmateriaaltedoorgronden)enbio-informatica.Deomvangrijke

hoeveelheidbeschikbaregegevens,ondermeerverkregenviasensoren,kanbijdragenaaninnovatiesin

devoedselproductie,individueelwelzijnvanplantenendierenengeïntegreerde(management)systemen

(smart farming, smart greenhouses).Opendatasystemenzijnnodigomdecomplexelogistiektekunnen

opzettenineentoekomstigebio-basedencirculaireeconomie,waarfysiekeproductstromendiversen

verspreidzijn.DeanalysevanBigDataverbetertdeafstemmingenregieindeafzetketenvanT&U.

T&UdaagtHTSMopzijnbeurtuitomoplossingentevindenvoorfactorendiehettoepassenvanhightech

enICTnunogindewegstaan,zoalsdeongelijkvormigheidvanproducten,deomstandighedenwaaronder

desystemenmoetenfunctionerenendebeperkteeconomischeruimtevoorinnovaties.

IndeTopsectorHTSMisdekennisenervaringuitT&Uintrek,bijvoorbeeldvanklimaatbeheersingin

kassen,totenmethetontwerpenvangeslotensystemendievoedingenzuurstofkunnenleverenop

ruimtevaartmissiesnaarMars.

3.4. Water

Dewereldkamptmettoenemendeschaarsteaanwater,lokalewateroverlastenhetrisicoopverontreiniging

vangrond-enoppervlaktewater.Dezeknelpuntenvragenomefficiëntergebruik,opslag,hergebruik

enadequatezuiveringvanwater.Dezeproblementreffendewatergevoelige(irrigerende)land-en

tuinbouwsectorinhetbijzonder.Minderafhankelijkzijnvanexternefactorenvoordewatervoorzieningen

lagerekostenvoorvoldoendeschoonwatervergrotendebedrijfszekerheidvandezesector.

T&UontwikkeltmetenvoordeTopsectorWateroplossingenvoorzuiveringenduurzaamenefficiënt

watergebruikenvoorminderemissiesnaargrond-enoppervlaktewater.Ookindeontwikkelingvanklimaat-

enziektebestendigeteeltsystemenenklimaatadaptiefbouwen(drijvendekassen)liggenraakvlakken.Het

ontwikkelenvangewassenmeteentolerantievoorextremerewaardesvanwaterenzout,dieminder(zoet)

waternodighebben,sluiteveneensaanbijdeprioriteitenvanTopsectorWater.

3.5. Energie

DeTopsectorEnergieprofiteertvandeklimaat-enenergiesystemendieinenvoordetuinbouw

wordenontwikkeld.DeHR-ketelheefteerderdespronggemaaktvankasnaarconsument.Zokanmeer

energiebesparendetechnologiezijnwegvindenvandetuinbouwnaaranderesectorenofconsumenten.

Detuinbouwdoetbijvoorbeeldveelervaringopmetaardwarmte.

Overenweerelkaarsreststoffenbenutten,maakttopsectorenefficiënter.T&Ukanrestwarmtevande

industrieinkassengebruiken,gewassenlatengroeienmetdeCO2vannabijgelegenfabriekenenlokale

bronnenvanbio-energiebenutten.Desectorkanenergieuitwarmtekrachtkoppeling(WKK),zonnecellen

enaardwarmteleverenaanscholen,woonwijkenenverzorgingscentra.Zodraagtdesectorbijaan

energiebesparingindebebouwdeomgeving.Deontwikkelingvansmartgridswaaroptuinbouwclustersals

decentraleopwekkerskunnenaansluitenisdaarvoorzeerbelangrijk.Bijsmartgridsligtookeenfocusvan

topsectorEnergie.

Minder emissies naar grond- en oppervlaktewater

19

.

3.6. Life Sciences & Health

Dekennisvangenetischmateriaalalsbouwsteenvoorlevenisgigantischtoegenomen.Dezekennis

kunnenwegebruikenvoorhetontwerpenvannieuwebiologischesystemen.Datbiedteenwereldaan

mogelijkhedenomdekwaliteitvanlevenvanmensenteverbeteren.Opditmomentwordtgewerktmet

biomoleculeneneencelligeorganismen,zoalsbacteriënengisten.Opdelangeretermijndraagtdit

onderzoekbijaantotdeverbeeldingsprekendeontwikkelingenzoalsnieuweopbiologiegeïnspireerde

materialen,effectievereconversievanlichtenergienaarbiomassa,voeding(eiwitten,koolhydraten),

energie(brandstoffen)offijnchemicaliënenverfijndediagnostiekmetbehulpvanbiosensorenzoals

detectiemethodenvoorplantgezondheidofgeurreceptorenopeenchipalskunstmatigeneus.De

ontwikkelingvandergelijke‘maakbarebiologie’maakthetaangaanvannieuweuitdagingenmogelijk.

MetdeTopsectorLifeSciences&Health(medischeinnovatie)ontwikkeltT&Ukennisentechnologievoor

eenbeteregezondheid,minderobesitas,vroegediagnoseenziektepreventiebijmens,dierenplant:

(groene)genetica,bio-informatica,systeembiologie,synthetischebiologieenvoedingopmaat.

3.7. Logistiek

NederlandisdefysiekedraaischijfvanEuropavoorT&U,meteenonmisbarerolvoordehavenvan

RotterdamenluchthavenSchiphol.EenderdevanhetvervoerdgewichtoverdeweginNederlandbestaat

uitagroproducten.

Decross-oversmetLogistiekliggeninslimme,groene,geïntegreerdevervoersoplossingenen

ketenintegratie.MetLogistiekkanT&Uwerkenaaneengoedeontsluitingvanbelangrijkeafzetmarkten,

eenoptimalelogistiekdoorICT(waarinproducteninelkstadiumvanproductieentransporttevolgenente

tracerenzijn),multimodalenetwerkenengeconditioneerdecontainers(Coolboxx)omdehoudbaarheid(en

vervoerbaarheid)vanverseproductentevergroten.Nederlandkandeketenregisseurentrustedpartnerzijn

indeinternationaletuinbouwafzetketen,waarhetnaastdelogistiekeregie,ookdefinanciëleadministratie,

ICTenvoorraadbeheer/salesfunctiekanvervullen.

3.8. Creatieve Industrie

DeCreatieveIndustriedraagtbijaanhetverbeterenvanhetimagovanT&U,metnameonderhetgrote

publiekenpotentiëlewerknemers.Aangetoondisdatgamingensocialmediahierineengroterolkunnen

spelen.

Ookophetgebiedvanproduct-enverpakkingsontwerpheeftdetuinbouwnogtewinnen.T&Ukanmet

CreatieveIndustrie,ontwerpenenconceptenverbreden.

Sameninnoverendetopsectoreninarchitectuur,vangroenvoorzieningindepubliekeruimte,

utiliteitsgebouwenenwoningentoteenesthetischekasdiewordtgezienalsaanwinstinplaatsvan

horizonvervuiling.

Slimme, groene,

geintegreerde

vervoers-

oplossingen en

ketenintegratie

21

4. Wereldleider in internationaal ondernemerschap

De komende decennia zal de afzet van het tuinbouwcluster zich op de groeimarkten buiten Europa

gaan ontwikkelen, naast West-Europa, dat de belangrijke thuismarkt blijft. Om de internationale

positie te behouden en uit te bouwen, moet het cluster keuzes maken voor een gezamenlijke richting

en focus.

TopsectorT&Ulevertmeteenproactieveinternationaliseringstrategieeenbelangrijkebijdrageaan

oplossingenvoorvoedselzekerheid,gezondevoedingenanderemaatschappelijkeuitdagingen.Intwee

opzichten:

• Hetclusterbeschiktoverexcellentekennisvanteeltenlogistiekenoverhoogwaardige

uitgangsmaterialen,kassenenkasinrichting.Daarmeekanhetkansenbenuttendieontstaaninlanden

buitenWest-Europawaardetuinbouwgroeitenprofessionaliseert,zekerrondomsterkverstedelijkte

gebieden(en)inopkomendeeconomieën.

• Hettuinbouw-enuitgangsmaterialenclusterheeftdespecifiekekennisenproductenomin

ontwikkelingslandeneenprivatetuinbouwsectortehelpenopbouwenenuitgroeienenzobijtedragen

aanvoedselzekerheidenarmoedebestrijding.

4.1. Internationale groeikansen

Groeiende vraag en concurrentie

DebelangrijkstedrijvendekrachtachterheteconomischpotentieelvoorT&Uisdemondiaaltoenemende

vraagnaartuinbouwproducten.Dewereldbevolkingblijftgroeienenvooralinopkomendemarktenzijn

veelmondentevoeden(figuur4A).Tegelijkertijdneemtdekoopkrachtperhoofdvandebevolkingertoe,

waardoorereenmarktontstaatvoortuinbouwproductenvanhogereprijsenbetrouwbarekwaliteit.

Urbanisatiezetinsneltempodoor.Meerdandehelftvandewereldbevolkingwoontinstedenen

nualzijnerwereldwijdongeveervijfhonderdstedenvanmeerdanéénmiljoenmensen.Nieuwe

bevoorradingsystemen(vanvoedsel)voordiestedenmoetenwordengeïmplementeerd.Detrendnaar

grootschalige,lokaletuinbouwishiermeeonontkoombaar.Depraktijkleertdatkennisontwikkelingsteeds

snellergaatendaterkortervaltteprofiterenvaneenvoorspronginkennis.Kortom,deinternationale

concurrentiezaldekomendejarensterktoenemen.

Internationaliseringsstrategie

Degroeiendeafzetmogelijkhedenendetoenemendeconcurrentievereiseneenproactieve,

internationalebenadering.Omdekansentekunnenbenuttenishetnodigomeenslagvaardige

internationaliseringsstrategievoorheelT&Uteontwikkelenentoetepassen.Eenessentieelonderdeel

hiervanisinvesterenininternationalenaamsbekendheidopopkomendemarkten,ondermeervia

collectievepromotieenbranding,gezamenlijkehandelsmissiesendeelnameaanbeurzen.

Geziendecomplexiteitvandebehoeftesinopkomendetuinbouwregio’skunnenNederlandsebedrijven

enkennisinstellingendeontwikkelingvandezetuinbouwgebiedenendelogistiekindeafzetketenshet

bestoppakkendoornauwsamentewerken.Doorsamenwerking,ookmetdeoverheid,ontstaankansen

voorhetNederlandsebedrijfsleveninopkomenderegio’s.T&Uonderzoektdaarbijdemogelijkheden

vanhetverbeterenvanhetvermogenomdeNederlandsekennisentechnologieaantepassenaande

lokalesituatie(Frugal Innovation)ennaarhetbeterlatenaansluitenvanlokaleaanvoerketensoplokale

afzetmarkten,waaropdestrategieligtopverstedelijkteafzetmarkten(Feedingandgreeningthecity).

Frugal Innovation

en Feeding and

greening the city

22

Internationaal koploperschap verzilveren

KenmerkendvoorhetNederlandsetuinbouwclusterisdathetinternationaalkoploperisophetgebiedvan

duurzaamheid,voedselveiligheidenleveringszekerheid.Desectorslaagterinminderafhankelijktezijnvan

fossielebrandstoffen,meerduurzameenergiebronnenintezetten,deuitstootvanCO2tereducerenenhet

gebruikvanhulp-engrondstoffenalsgewasbeschermingsmiddelen,nutriëntenenwaterteverminderen

(figuur4Ben4C).Daarnaastvervultdetopsectoreendraaischijffunctieinhetinternationalehandelsverkeer

vantuinbouwproducten.

Desectorheeftallekennisenkundeinhuisomkansendieinternationaalontstaanteverzilveren.

Depraktijklaatziendatditwerktenhoenieuwemarktensuccesvolwordenaangeboord.Nederland

verhandeltzijntuinbouwproductenenuitgangsmateriaalallangmetsuccesopdewereldmarkt.Aanvullend

hieropkanT&Uzijnkennis,technologieenondernemerschaptotwaardebrengen.Metdezeproducten

encapaciteitenkanhetclusterzichverbredenvanexporterentotexpanderenvanclusterconcepten

wereldwijd.Kennisontwikkeling,capaciteitsopbouwenhumancapitalisvoorallefasesenonderdelenvan

deinternationaliseringvandesectorT&Uvanhetgrootstebelang.

4.2. Focus op thema’s in plaats van landen

Gedeelde focus

EengrootdeelvandeNederlandsekennisopgebiedvanT&UwordtinNederlandopgebouwd,aldanniet

insamenwerkingmetinternationalepartners.Hetiszaakom:

• dekennisdieinNederlandwordtopgebouwddaadwerkelijkintezettenvoorinternationaleexpansie

• dezekennistevertalennaardelokalesituatie(frugal innovation)

• delokaleaanvoerketensbetertelatenaansluitenbijdelokalevraag(Feeding and greening the city)

• metconsortianieuwetechnologieenuitgangsmateriaaldemonstrerenengezamenlijklatenzien

datdesectormetvoorbeeldinitiatieven(showcases)kaninspelenopdevoedselvraaginopkomend

verstedelijktgebiedennieuweafzetregio’s(hetnieuwesamenwerken).

DeNederlandsesectorT&Uheeftdehelewereldalswerkterrein.Inelkwerelddeelzethetcluster

productenaf.Gegevendecomplexiteitendynamiekvaninternationalesamenwerkingishetstrevenwel

omeensterkefocusaantebrengenwaarbijoverheid,bedrijfslevenenkennisinstellingeneenconcreeten

beheersbaarplanuitvoeren.

Capaciteitsontwikkeling

KennisopalleniveausenbijallepartnersisvanessentieelbelangvoordeinternationaliseringvanT&U.

Nietalleenkennis-encapaciteitsopbouwbijdeeigenNederlandsebedrijvenenkennisinstellingenis

belangrijk,maarookbijbuitenlandsepartijen.Nederlandmoetblijvendinnoverenomconcurrerendte

blijven.Buitenlandsepartijenmoetenkennishebbenomdemeerwaardetekunnenbenuttenvande

Nederlandsetechnologie,know how enuitgangsmateriaal.

Markttoegang

VoordeverdereinternationaliseringvandeNederlandsebedrijvendieuitgangsmateriaalproduceren

ishetnoodzakelijkdatdeinternationalehandelzonderveelbelemmeringenkanverlopen.Regelmatig

wordenbedrijvengeconfronteerdmetnieuweofgewijzigdeimportmaatregelen,waardoordeklantenof

dochterondernemingennietbeleverdkunnenworden.Despectaculairegroeiindehandelinplantaardig

uitgangsmateriaalvandeafgelopenjarenzalzondertwijfelafnemenalsdezehandelsbarrièresblijven

bestaan.UiteraardishetookinhetbelangvanT&Udateralleengehandeldwordtinverantwoorde

producten.Deregelgevingisopditmomentinveellandendefensief,waardoorderegelseen

protectionistischkarakterkrijgen.Diplomatiekeinzetvanuitdeoverheidisnoodzakelijkomdeeisendie

aandehandelsstromenwordengekoppeldterugtebrengentotproportioneel.

Kennisontwikkeling, capaciteitsopbouw en human capital

Regelgeving in veel landen protectionistisch karakter

23

4.3. Ontwikkelingssamenwerking

Handel en hulp

OphetterreinvanontwikkelingssamenwerkinggaandebelangenvanzoweldeNederlandseoverheidals

hetNederlandsebedrijfslevengrotendeelsgelijkop.T&Uheeftveeloplossingeninhuisomtewerkenaan

privateontwikkelingvandetuinbouwenvoedselzekerheidinontwikkelingslanden.

Deoverheidheefteentransitieinganggezetdoorontwikkelingssamenwerkingtecombinerenmet

buitenlandsehandel.Hetkabinetsbeleidistoegesnedenophetbetrekkenvanhetbedrijfslevenbijhet

ontwikkelenvanregio’s.Erzijnveelinstrumentenontwikkeldenfinanciëlemiddelenzijnbeschikbaar.Deze

omslagiseengoedezaak,maarhetisbelangrijkomalertteblijvenofditallesleidttotvoldoendedirecte

betrokkenheidvanhetMKB-bedrijfsleven.

Honger en ‘malnutrition’

Denoodzaakommeerenbeterteproducerenmetmindergrondstoffenisgroot.Wantruimte,water,

energieenmineralenzijneindigenschaarsendewereldbevolkinggroeitnaar9miljardmensen.

Nualhebbenmeerdanéénmiljardmensennietgenoegteeteneneenveelvouddaarvanheeft

gezondheidsproblemendooreenteeenzijdigdieet.Deuitgangsmaterialenlevereneenbijdrageaan

oogstzekerheiddoorrobuusterassen.Detuinbouwzorgtvoordebeschikbaarheidvandevitaminen,

vezelsenmineralendienaastdeenergie-eneiwitinnamezorgenvooreengezondevoeding.Omzowelde

fysiekealsdefinanciëlebeschikbaarheidvangezondevoedingookbijeengroeiendewereldpopulatiete

garanderen,moetdewereldwijdeplantaardigeproductiemettenminstezeventigprocentomhoog.

Afstemming (regionale) overheid-bedrijfsleven

Internationaliseringvanhetbedrijfslevenwordtinveelgevallenondersteunddoordelandelijkeoverheid,

provinciesengemeenten.Juistindewisselwerkingisveelmeerwaardetecreëren.Omsuccesvol

tezijnininternationaalondernemenhebbenbedrijfslevenenkennissectoreenoverheidnodigdie

haarrandvoorwaardenscheppenderolactiefinvultendaarinookmethensamenwerkt.Bovendienis

internationaliseringdoorgaanssterkverbondenmetdepolitieke/diplomatiekeomgeving.

Mogelijkhedenomdezewisselwerkingteverbeterenliggenin:specifiekerehandelsmissies,doelgerichte

promotie,eenstrategischereisagenda,meeraandachtvoorinkomendemissies,Nederlandse

vertegenwoordigingeninprioriteitslandenvoorT&Uinstandhoudenofopenen,fondsenvoor

internationaliseringdooroverhedeninstandhoudenofopenen,dejuistelobbyvoerenopEuropeesen

mondiaalhandelsbeleid,samenwerkingtussenoverheid,bedrijfslevenenkennisinstellingenfaciliteren.

Wereldwijde

plantaardige

productie met ten

minste zeventig

procent omhoog

25

5. Ambities T&U

T&U heeft als ambitie wereldleider te zijn in duurzame oplossingen voor mondiale maatschappelijke

uitdagingen. De centrale doelstelling is duurzame ontwikkeling door groene groei. De

topsector wil hiervoor versnellen en vernieuwen. Versnellen betekent: oplossingen leveren voor

innovatievraagstukken die ondernemingen belemmeren in hun ontwikkeling. Vernieuwen houdt

in: innovatieve verdienmodellen genereren die een antwoord bieden op de maatschappelijke

vraagstukken waar de wereld mee kampt.

Om dit te bereiken investeert de sector in Excellente wetenschap, Innovatie en Valorisatie, een

Human Capital Agenda en Internationalisering. Hiervoor heeft de sector een aantal prioriteiten

gekozen.

5.1. Innovatiethema’s

DeTopsectorT&Uheeftvijfinnovatiethema’svoorkennisontwikkelingeninnovatiebenoemd.Ditzijnde

richtingenwaarinT&Ukansenzietomteexcelleren:

• Meerenbetermetminder

• Samenwerkendewaardeketens

• Gezondheidenwelbevinden

• Voedselveiligheid

• Voedselzekerheid

Tussendezeinnovatiethema’sligtgeenscherpebegrenzing.Erzijnveelcross-overs,zoweltussende

innovatiethema’s,binnenafzetketensalsmetanderetopsectoren.Eeninnovatiedieervoorzorgtdattelers

schaarsegrondstoffenenhulpmiddelenefficiënterbenutten,kanevengoeddevoedselzekerheidtengoede

komenofsamenwerkinginwaardeketensbevorderen.

Meer en beter met minder

DoelvanhetinnovatiethemaMeerenbetermetminderisefficiëntereproductieketensrealiserenmeteenminimumaaninputs(resourceefficiency).Datbetekentweerbareproductiesystemenhanterendieeenhogeopbrengstenhogekwaliteitleveren,metmindergebruikvanschaarsemiddelenalsruimte,arbeid,energie,gewasbeschermingsmiddelen,voedingsstoffenenwater.Deemissienaarlucht,bodemenwaterisnihil.Doordeheleketenfunctioneerteenefficiëntenduurzaamlogistiek-enICT-systeemtotaandeconsument.

Samenwerkende waardeketens

DoelvanhetinnovatiethemaSamenwerkendewaardeketensismeerproductenrealiserenmetherkenbaretoegevoegdewaardevoordemarkt/consument.Datvertaaltzichinhetversterkenvanmarkt-enketenaspecten,zoalsmaatschappelijkverantwoordondernemen,verdienmodellenindebio-economieeninternationalesectorbranding.

Gezondheid en welbevinden

DoelvanhetinnovatiethemaGezondheidenwelbevindenisdewereldtoeganggeventotgezondevoedingsproductenensierteeltproductenvooreengezondewoon-,werk-enleefomgevingen.Binnenditthemastreeftdesectornaarhetcombinerenvandegezondeeigenschappenvangroentenenfruitmetconsumentendriversalsprijs,smaak,gemak,houdbaarheid,lokaalenschoon.Daarnaastzetdesectormetsiergewasseninopinnovatievebijdragenaanwelzijnengezondheid.

Voedselveiligheid

DoelvanhetinnovatiethemaVoedselveiligheidisgroenten,fruitensierteeltproductenleverendievrijzijnvangewasbeschermingsmiddelenenhumaneziekteverwekkers.Hiervoorisketenborgingenborgingvandeplantgezondheidbelangrijk.Bijketenborgingligtdenadrukoprisicoanalyse,risico-inventarisatieenrisicobeoordelingdoorketenpartners,gerichtophetvoorkomenvanresiduenvangewasbeschermingsmiddelenenschadelijkemicro-organismen.Borgingvanplantgezondheidvoorkomtschadelijkeeffectenvoorhumaneconsumptiedoorbijvoorbeeldaanplantenziektengerelateerdetoxines.

Voedselzekerheid

DoelvanhetinnovatiethemaVoedselzekerheidisverbeteringvandeopbrengst(zekerheid)enmondialeverwaardingvankennisenkundevandeT&U-sector.DoorkennisteontwikkeleneninternationaaltoetepassenkanT&Ueengroterdeelvandewereldbevolkingtevoorzienvanvoldoendegezondvoedsel.Fytosanitaireborgingvoorkomtblokkadesvanhandelsstromenenconcentreertzichopvrijeinternationalemarkttoegangenheldere,geharmoniseerdewet-enregelgeving.

Vijf thema’s

voor kennis en

innovatie

26

Devijfinnovatiethema’sheeftTopsectorT&Uuitgewerktinpubliek-privatesamenwerkingsverbanden

(PPS’en)voorkenniseninnovatie.Waarveelinitiatieven,ambitiesenPPS’enopééngebiedvoorkomen,is

samenwerkingensturingoverkoepelendgeorganiseerdinkoepel-PPS’en(vergelijkbaarmetroadmaps).

Hierinzijnalleinnovatie-activiteitenrondeenonderwerpgebundeld,vanfundamenteelonderzoektot

enmetvaloriserendeactiviteitenrichtingbedrijven.Opditmomentzijnerveertienkoepel-PPS’enen

platforms.Allekoepel-PPS’endragenbijaanmeerdereinnovatiethema’s.

Dekoepel-PPS’enzijneenpraktischevertalingvandeinnovatiethema’svoorhetontwikkelenvan

kenniseninnovatie.ZegeveneengoedbeeldvanderichtingwaaropT&Udekomendejareninzet

opkennisontwikkelingeninnovatie.Erisdaarmeeeengoedebasisgelegdvoorhetversterkenvande

TopsectorT&UmetExcellentekennis,InnovatieenValorisatie.

Hetportfolioaankoepel-PPS’enisdynamisch,nieuwekoepel-PPS’enwordengevormdvooronderwerpen

ofontwikkelingendieversterkingvankenniseninnovatienodighebbenenwaarinpubliekeenprivate

partijengezamenlijkwilleninvesteren.Deuitvoeringverlooptviaeen rolling agenda.Deinhoudkaninde

loopdertijdverschuiven,alnaargelangermeerbehoefteisaanbijvoorbeeldfundamenteelonderzoek

ofjuistvalorisatieofanderePPS’en.Koepel-PPS’enmetcross-overpotentiemetanderetopsectoren,die

gedurendedeuitvoeringwordtgeconcretiseerd.

Koepel-PPS’en met cross-over-potentie andere topsectoren

Profit

PeoplePlanet Energie & CO2

Het

Nie

uwe

Doen in Plantgezondheid

Gla

stuinb

ouw Waterproof

Bet

ter P

lants for New Dem

ands

Fyto

sa

nitair R

obuuste Ketens

Gro

en v

oo

r een gezonde om

geving

New

Bus

iness met plantenstoffen

Tuinb

ouwtechnologie

Con

su

ment en Gezondheid

Tu

inbouw Logistiek In

ternatio

nalisering

Con

sume

nt, markt en ketens

Tu

inbouw Digitaal

Vo

edselveiligheid

27

5.2. Prioriteit integrale aanpak

Hettopsectorbeleidheefteenstevigfundamentgelegdvoorvraagsturingvanuitdeprivatesectorbinnen

detotalekennisinfrastructuur.Erzijnbelangrijkestappengezetomdaadwerkelijktoteengezamenlijke,

tripartiete(bedrijfsleven,wetenschapenoverheid)kennis-eninnovatieprogrammeringtekomen.De

gewensteverhoudingtussenpubliekenprivaatgeldvan60/40procentisnatweejaaralzogoedals

gehaald.Hetmkbindesectorisinhogematebetrokkenbijkennisontwikkelingeninnovatie.

InhetKennis-enInnovatieprogrammaontwikkelendeinnovatiethema’szichnietevensnel.Bovendienzijn

demiddelendiedesectorterbeschikkingstaannietallemaaleventoegankelijk.TopsectorT&Uisin2014

gestartmeteenpilotommeersamenhangterealiserenindeKennis-enInnovatieportfolioenomtepleiten

voordevereenvoudigingvanderegelgevingrondombeleidsinstrumenten.

5.3. Prioriteit Excellente wetenschap

Eenbelangrijkemotorvoorcontinueinnovatieisexcellentieindecompletekennisbasisindethuismarkt,

vanfundamenteelonderzoektotvalorisatie.Zonderexcellentewetenschapdroogtoptermijndebron

voortoekomstigeinnovatiesopenontbreekthetaaneenaantrekkelijkeenuitdagendeomgevingvoorde

opleidingvannieuweonderzoekers.Bedrijfsleven,kennisinstellingenenoverheidhebbenelkhuneigen

verantwoordelijkheidbijhetinstandhoudenvandezekennisbasis,waarbijdeoverheidnieuwsgierigheid

gedreven,fundamenteelonderzoekfaciliteertenfinanciert.T&Uheeftgrotebehoefteaandergelijk

onderzoekopthema’sdieaansluitenbijderestvandeonderzoeksprogrammering.Eenbelangrijk

onderdeelvoordeinvullingvandeambitiesophetgebiedvanexcellentewetenschapzijndeNWO-

middelen,deTO2-capaciteitenhetvrijinzetbarekennisgeldindevormvanTKI-toeslag.

InrelatietotdeNationaleWetenschapsagenda(NWA)zetT&UinlangsdelijnenvandeagendavanT&U,

waarinmaatschappelijkeeneconomischedoeleninhogematesamenvallen.Wezijnertrotsopdatwij

deechtetopwetenschapopditgebiedinNederlandhebben,inditdomeinbehorenwewereldwijdal

jarentotdetopdrie.T&Ugaatervanuitdaterinhetnieuwewetenschapsbeleidruimaandachtisvoorde

TopsectorT&U,vanwegedecombinatiemetdemaatschappelijkemondialeopgavenendekrachtvanons

bedrijfsleven,bijvoorbeeldalsmarktleiderwereldwijdindegroentezaden).

Deomvangvandepubliekemiddelenlooptechterachteropdeprivatebereidheidomteinvesteren.Inde

afgelopenjarenisgeconstateerddathetbedrijfslevenbeduidendmeergekwalificeerdevoorstellenindient

danerpubliekbeschikbaremiddelenzijn.Daardoormoetenveelbedrijventeleurgesteldworden.Ookin

decallsvanNWOisgeblekendatervoldoendebelangstellingisgerealiseerdvanbedrijvenommeete

investereninfundamenteelonderzoek.Omditookindetoekomsttekunnenwaarmaken,iswederzijdse

inspanningnodigvanzowelbedrijvenalsoverheid.

Ambities T&U

matchen met

Nationale

Wetenschaps-

agenda

Publieke middelen

ontoereikend voor

private matching

Pilot T&U zet

in op integraal

programmeren en

vereenvoudiging

beleids-instrumenten

28

5.4. Prioriteiten Innovatie en Valorisatie

Stimulerenvanexcellentewetenschapalleenisnietvoldoende.Dekennismoetookindepraktijkworden

gebrachtenonderzoekmoetwordenomgezetininnovatie.Tussenonderzoekeninnovatielooptzelden

eenrechtelijn.Welkunnenondernemersenonderzoekerselkaarinspirerenmetvragenenoplossingenen

gezamenlijkonderzoekdoen.Hetzelfdegeldtvooronderlingeinteractietussenondernemers,bijvoorbeeld

uitverschillendeschakelsindeproductieketenofuitverschillendesectoren.Zijkunnengezamenlijknieuwe

producten,verdienmodellenofconceptenontwikkelen.T&Uwildezewisselwerkingenversterkenen

valorisatievanonderzoekstimuleren.

DehuidigesterkemarktpositievandesectorTuinbouwisvooralgebaseerdophettraditionele

verdienmodel:grotehoeveelhedenproductenvangoedeenconstantekwaliteitproducerenenverkopen,

tegenlagekostenenmeteengoedelogistiekedienstverlening.Maarheteigenaanbodwordtgroter,

afzetmarktenrakenverzadigdendeconcurrentieneemttoe.Datzethetrendementvanditverdienmodel

zwaaronderdruk.

DesectorUitgangsmaterialendanktzijnhuidigesterkemarktpositievooralaandehogeinnovatieve

meerwaardevandeproducten.Eengoedebeschikbaarheidvannieuwekennisisnodigvoorinnovatieve

producten.Eenteruglopendepubliekefinancieringzetdekennistoevoervoormetnamehetmeer

toepassingsgerichtemkb-bedrijfslevenonderdruk.

T&Uwil(weer)eengoedrendementhalenendepositieindetopvandemarkthoudenenversterken.

Daarvoormoetdesectormeermarktgerichtproduceren,metaandachtvoorbehoeftenvanafnemersen

consumenteneninspelendopmaatschappelijketrends.Ditwordtdekomendejarenforsaangezet.

Fundamenteel

UniversiteitenKNAWWetsus

TO2

Excellent onderzoek Innovatie

TO2LBI

Zwaagdijk

ToegepastInnovatie

Valorisatie

Valorisatie:Kan de ondernemer beschikken over de kennis?

Begrijpt de ondernemer de kennis (competenties)

Kan de ondernemer de kennis omzetten naar zijn bedrijf

Innovatie::• Past het in de bedrijfsstrategie• Geen belemmerende wet/

regelgeving• Financiering• Kennis voor goede toepassing• Geen ....... risico’s

OndernemersTO2 (IDC)HBO (CoE)Zwaagdijk

29

5.5. Prioriteiten Human Capital Agenda

Detuinbouw-engroensectorheeftjaarlijksnieuwewerknemersnodigopalleniveaus.MaarNederland

vergrijst.Depotentiëleberoepsbevolkingkrimptvanaf2021.BovendienisT&Unognietzobekendals

werkgever.

Inmiddelstrektdeinstroominhethogerenacademischonderwijsaan.WageningenUniversiteit,als

belangrijkeopleideropwo-niveauendeHAS’enophbo-niveauinhetgroeneonderwijs,hebbenaljarente

makenmeteensterkegroeiinstudentenaantallen.Inhetmbokwamdedalingindeinstroomin2014voor

heteersttotstilstand,maardembo’sleverennogsteedsveelteweiniggediplomeerdearbeidskrachtenaf

omtevoldoenaandeenormevraagnaargediplomeerdpersoneel.

Omaandevraagnaargoedgeschooldemedewerkerstekunnenvoldoen,iseenstevigeinzetnodigop

eengrotereinstroominhetgroeneonderwijsopalleniveauséninhet‘grijze’onderwijs.Hiervoorzijn

nieuwestappennodig.

Dehuidigeentoekomstigebehoeftevandearbeidsmarktvereisteensnelleredoorstroomvankennisen

innovatievesamenwerking,zowellandelijkalsregionaalenoponderdeleninternationaal.

TopsectorTuinbouw&UitgangsmaterialenoriënteertzichsamenmetTopsectorAgri&Foodopeensterkere

samenwerkingtussenbedrijfslevenenonderwijs/onderzoekmetbeleidsmatigeinzetvandeoverheid,omin

debehoeftenopdearbeidsmarkttekunnenvoorzien.In2014isinhetPactLife,Food&Planetbijvoorbeeld

beschrevenhoeeenpubliek-privatesamenwerkingvoorstructurelesamenwerkingtussenonderwijs,

overheidenbedrijfslevengerealiseerdkanworden.Regionaleinitiatievenhebbenhierineenbelangrijke

plaats.T&Ustreeftnaar:

• Vernieuwingvandeopleidingen

• Kennisdoorstromingonderwijs-bedrijfsleven/maatschappelijkeorganisatiesv.v.

• Samenwerkinginderegio’s

• LevenLangLeren

• Internationalisering

ImagolooptalseenrodedraaddooralleactielijnenuithetPact.Eengoedimagoisvanbelangomeen

aantrekkelijkewerkgevertezijn.Voorhetwervenvanvoldoendegoedpersoneelispositievebeeldvorming

eenbelangrijkevoorwaarde.

5.6. Prioriteiten Internationalisering

Degroeiendeafzetmogelijkhedenendetoenemendeconcurrentievereiseneenproactieve,

internationalebenadering.Omdekansentekunnenbenuttenishetnodigomeenslagvaardige

internationaliseringsstrategievoorheelT&Uteontwikkelenentoetepassen.Eenessentieelonderdeel

hiervanisinvesterenininternationalenaamsbekendheidopopkomendemarkten,ondermeervia

collectievepromotieenHolland Branding,engezamenlijkehandelsmissiesenbeursdeelname.

Omondanksdecomplexiteitvandebehoeftesinopkomendetuinbouwregio’smaximaaltekunnen

inspelenopdekansendiedaarontstaan,moetenNederlandsebedrijvenenkennisinstellingennauw

samenwerken.Hiervoorontwikkeltdesectoreenpubliek-privatesamenwerking.

DeverbindingvanInternationaliseringmethetonderdeelKennisenInnovatielooptviatweelijnen:

• NationalePPS’enmobiliserenomookeeninternationalecomponenttoetevoegen,inlijnmet

hetbuitenlandbeleid(thema’s,prioritairelanden)vanT&U.Ditgebeurtdoorinternationale

innovatieprojectenvormtegevendiewerkenaandehiervoorgenoemdedoelen,inclusief

consortiumvormingaanjagenviastartkapitaal.

• Ontwikkelingssamenwerkingnieuwestijl.Inspelenopkansendieerzijnvoorinternationaleprojecten

viaNWO-WOTROenanderefondsen.

Holland Branding

Snellere doorstroom van

kennis in ‘groen

en grijs’ onderwijs

31

6. Financiële kaders

Topsector T&U zet in op het stimuleren van de top. Excellente wetenschappers en pionierende

ondernemers verrichten baanbrekend werk voor het hele cluster. De kennis en innovaties die zij

realiseren hebben een aanzuigende werking en tillen de hele sector naar een hoger niveau. Het is

dan ook van het grootste belang om blijvend te investeren in de wetenschappelijke kennisbasis én de

valorisatie van deze kennis samen met ondernemers te versterken.

6.1. Integraal programmeren

VanafdestartiseenintegraleaanpakvoordeontwikkelingvandeKennis&Innovatieagendaeenleidend

principegeweestvoorTopsectorT&U.Stimulerenvanexcellentewetenschapalleenisnietvoldoende.Deze

kennismoetookindepraktijkwordengebracht,onderzoekmoetwordenomgezetininnovatie.Onderlinge

interactietussenwetenschappersenondernemersisdaarvoorvangrootbelangindediverseschakelsvan

deinnovatieketen.T&Uwildezewisselwerkingenversterkenenvalorisatievanonderzoekstimuleren.Om

dieredenisTopsectorT&Uin2014gestartmeteenpilotommeersamenhangterealiserenindekennis-

eninnovatieportfolio,inclusiefvereenvoudigingvanderegelgevingrondombeleidsinstrumenten.Daarbij

wordtuitgegaanvandegedachtevanéénfinancieringsbron,zonderschottenoflabels.

DedoelstellingvandePilotIntegraalprogrammerenzijnnognietgerealiseerdenTopsectorT&Uzal

zichdanookdekomendejarenhardblijvenmakenvoordegewensteintegraliteitenvereenvoudiging.

Belangrijkeuitgangspuntenzijndaarbij:

• Ontschottingvanfinancieringsstromenzodatsamenwerkingtussenonderzoekersvanuniversiteiten,

TO2-institutenenhbo-instellingenmogelijkwordtgemaakt.

• VerruimenvandemogelijkhedenvoorTO2-institutenenhbo-instellingenomteparticiperenincallsvan

NWOmetmarktconformetarieven.

• OmbuigenvanTO2-capaciteitnaarvrijprogrammeerbaarbudgetzodatprogrammerenvoor

toepassingsgerichtonderzoekoverdegrenzenvantopsectorenmogelijkwordtgemaakt(cross-overs).

DaarbijiseenhardevoorwaardedatditgaatgeldenvooralleTO2-institutenenalletopsectoren.

IndieneenuitzonderingspositievoorT&Uontstaat,isdatvoorTopsectorT&Ugeenoptie,omdater

dangeenstructureleoplossingontstaat.

• ContinueringvandekennisbasisvanTO2-institutenisvangrootbelangomookopdelangetermijn

dekoppositievantopsectorentekunnenblijvenbehouden.Dezekennisbasisstaatmomenteelonder

druk.

• Meerjarigprogrammerenmetcommitmentvanzowelprivatealspubliekepartners.

• HarmoniseringvantarievenTO2-instituten.

• ToegankelijkermakenvandeTKI-toeslagregelingdoordeverantwoordingenmonitoringvoorhethele

EZ-instrumentariumteharmoniseren.

6.2. Excellente wetenschap

VoordeinvullingvandeambitiesophetgebiedvanExcellentewetenschapzijndeNWO-middelen,de

kennisbasisvanTO2,enhetvrijinzetbarekennisgeldindevormvanTKI-toeslagbelangrijkemiddelen.

T&Uwilexcellentewetenschapstimulerenenzetinopgroeiinomvangvanmiddelenhiervoor.Zeker

voorUitgangsmaterialen,meteenjarenlangetraditievanbedrijfsparticipatieinfundamenteel-strategisch

onderzoek,ishetvanbelangdaterblijvendvoldoendefundamenteelonderzoekkanwordengedaan.

Depublieke(co-)financieringwaarborgtdatdezekennisookbeschikbaarkomtvoormeertoegepast

onderzoek.VoorTuinbouwisvanbelangdatdefundamentelekennisbasiswordtversterkt,vooralook

viacross-oversmetanderetopsectoren(NWOenkennisbasisTO2).VoortszalTopsectorT&Uhetbeleid

continuerenomookeendeelvandeTKI-toeslagintezettenopfundamenteelonderzoek.

VoordemogelijkheidomKNAW-capaciteittebenuttenliggenervoorTopsectorT&UkansenbijhetNIOO

enhetCentraalBureauvoorSchimmelcultures.

Ontschotten,

verruimen,

harmoniseren

32

VersterkingvanexcellentonderzoeksluiteveneensgoedaanopdenotitieGlobalchallengesDutch

solutionswaarinhetministerievoorEconomischeZakeneenextraaccentlegtopdekansenvoorde

NederlandseTopsectorenT&UenAgri&Food.

6.3. Innovatie en valorisatie

VoordeinvullingvandeambitiesopgebiedvanInnovatieenValorisatieisTO2-capaciteitbeschikbaar,TKI-

toeslagmiddelenenmkb/MIT-instrumentarium.

TopsectorT&UistotnuzéérsuccesvolgeblekeninhetrealiserenvanPPS’enintoegepastonderzoek

meteenovervraagvanhetbedrijfsleven.T&Uzetinopeengroeivancapaciteit/middelenbijdeTO2-

instituten,zowelbijDLOenTNOwaarvooralcapaciteitistoegewezenaanT&U,alsverbredingmetandere

expertiseveldenbijTO2.VoorwatbetreftdeomvangvanDLO-capaciteitenTNO-capaciteitzouT&U

minimaalwillenuitgaanvandeomvangzoalsvastgelegdbijdestartvanhettopsectorenbeleid.Voorwat

betreftdeinzetvannieuweexpertiseveldenzetT&UinopverbredingbijTNOenDeltares.

TopsectorT&UiseveneenszeersuccesvolgeblekenindeMIT-proceduresmeteengroteovervraagvanuit

hetbedrijfsleven.OmdieredenzetT&UinopverruimingvanhetbudgetMITenhandhavingvanmkb-

kennisoverdrachtprogramma’sbijTO2.

6.4. Europa

InHorizon2020financiertdeEUonderzoek-eninnovatieprojecten.Samenwerkingtussenbedrijfsleven

enkennisinstellingenoverdelandsgrenzenheenisdaarbijcruciaal.TopsectorT&Ustimuleertdeelname

aanEuropeseprogramma’s.ErzijnechtermeerprojectendiedestrengebeoordelingdoordeEUhebben

doorlopenenpassendzijnbijdeKennis-enInnovatieagendavanT&Udandaterpubliekgeldbeschikbaar

isvoor matching vanEU-projecten.Vanbelangisdatvoorblijvendsuccesvankennisinstituteninhet

verwervenvanEuropesemiddelenereenstructureelmatchingsbudgetgerealiseerdwordt.Ditisinlijnmet

deNederlandseambitieensluitaanbijhetNationaalbeschikbaargesteldeadditievebudget(2015).

OmdekrachtvanHorizon2020tekoppelenaandemogelijkhedenvooronderzoekeninnovatiedieinhet

GemeenschappelijkLandbouwbeleid(GLB)bestaan-inhetbijzonderinPijler2,Plattelandsontwikkeling

-heeftdeCommissiehetEuropeseInnovatiepartnerschapvoorDuurzameenProductieveLandbouw(EIP

Landbouw)gelanceerd.DezeEIPisbedoeldomdekennisdoorstroomvanuitonderzoeknaarbedrijfsleven

teversterkenenurgenteonderzoeksvragenvanuitdepraktijkbovenwatertehalenendezeoptenemen

indecallsvanHorizon2020.Inmiddelszijndemeestelidstatenmetgrootenthousiasmeaandeslagmet

hetEIPLandbouw.Nederlandheeftechterinvergelijkingmetanderelidstateneenrelatiefkleinbudget

gereserveerdvoorhetonderdeel“innovatie”binnendePlattelandsmiddelen(POP3).Omondernemers,

viaOperational Groups,deaansluitingtelatenmakenishetvanbelangdatinNederlandhiervoormeer

budgettaireruimtewordtgecreëerd.

ViaJoint Programming Initiatives(JPI)enERA-nettenwordtbinnendeEUingezetopeenverbeterde

coördinatieenafstemmingvandepubliekenationaleonderzoeksprogrammeringenhetnationale

innovatiebeleidvandeverschillendelidstaten.Naarverwachtingzaldezevormvansamenwerkingbinnen

deEUtoenemen.VanbelangisdatervoldoendemiddelenwordenvrijgemaaktvanuitNederlandvoor

participatieaanactiviteitenencallsdieuitgezetwordenvanuitJPIenERA-netten.

T&U succesvol in de MIT-procedures

Meer publiek budget nodig voor matching van EU-projecten

33

6.5. Human Capital Agenda

VoordeinvullingvandeambitiesopgebiedvanHCAisersamenwerkingmetNWOenzijner

beleidsinstrumentenvanuitOCW/EZ.

Eriseengroeiendebehoefteaanexcellenteplantenwetenschappersbijbedrijvenenonderzoekinstitutenmet

eengoedePhD-opleiding.DitgeldtEuropa-breed,maartreedtinhetbijzonderinNederlandaanhetlicht.

HetNWO-programmaGraduateSchoolTuinbouwenUitgangsmaterialen,dataansluitopOnderzoekschool

EPS,biedtgetalenteerdemasterstudentendemogelijkheidomzélf,samenmetkennisinstellingenen

bedrijven,eenvoorstelvoorpromotieonderzoekindeplantenwetenschappenoptestellenen,bijhonorering,

uittevoeren.TopsectorT&Uzetinopcontinueringvanditsuccesvolleprogrammaenverkentofhetmogelijk

isomeentweedeGraduateSchoolvormtegeveninaansluitingopOnderzoekschoolPE&RC.

CentersofExpertise(CoE),waarinhogescholensamenwerkenrondomthema’srichtenzichoponderwijs,

onderzoekenkenniscentrum.Voorwatbetreftonderwijsgaathetomhetopleidenvanbestaandeen

aanstaandeprofessionals.HetonderzoekbijdeCoEzijnpraktijkgerichteonderzoeksprojectendiede

verbindingnaarhetberoepenveldendeacademischewereld(lectoren)verstevigen.Inhetkenniscentrum

wordenkennisvragengekoppeldaandeverschillendekennisaanbieders.TopsectorT&Uzetinop

bestendigenvandezeCoE.

InhetCentervoorInnovatiefVakmanschap(CiV)vindteenefficiëntesamenwerkingplaatstussenbedrijvenuit

desectorT&Uenhetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo).Inde-veelal-Greenportregio’szijnachtfysieke

ontmoetingspuntenvoormboenbedrijvenmetelkeenontmoetingspunt(‘Meetingpoints’)gelieerdaan

eeneigenregionaalbedrijvennetwerk(Greenports).EenMeetingpointisgelieerdaaneeneigenregionaal

bedrijvennetwerk(Greenports).TopsectorT&UzetinopbestendigenvandezeCiV.

6.6. Internationalisering

VoorwatbetreftdeambitiesopgebiedvaninternationaliseringisersamenwerkingmetNWOenerzijn

beleidsinstrumentenvanuitBuZa.

HetFood&BusinessGlobalChallengesProgramme(GCP)enhetFood&BusinessAppliedResearch

Fund(ARF)zijngerichtopvraagstukkenrondomvoedselzekerheidwaarinpubliekeenprivatepartnersuit

Nederlandendoellandensamenwerkenaanwetenschappelijkonderzoekeninnovatie.TopsectorT&U

zetinopvoortzettingvandezeNWO-programma’senvraagtaandeoverheidomdedoellandenvanARF

aantepassenaandeDutchGoodGrowthFundlandenlijst,endetoegangvanTO2enhbo-instellingente

verbeteren.

Voorinternationalisering/voedselzekerheidsagendazijndevolgendefondsenvanhetministerievan

BuitenlandseZaken(BuZa)relevant:

• DGGF,hetrevolverendefondsvan700miljoeneuro

• FDOV,defaciliteitwaarindeafgelopenjaren140miljoeneuroisgeïnvesteerdinduurzaamondernemen

envoedselzekerheid

• PrivateSectorOntwikkelingsgelden

• EU-fondsen

• Wereldbankfondsen

Topsectormissiesnaarbelangrijke,opkomendeontwikkelingslanden,zijnbelangrijkvoordeverdere

ontwikkelingvandebuitenlandstrategievanT&U.TopsectorT&Uzetzichinomdezeinstrumentengoed

werkbaartemakenvoorhet(mkb)tuinbouwbedrijfsleven.

35

Top 15 kwekersrechtaanvragen Land Aantal kwekersrechtaanvragen in 2014Monsanto Vegetable IP Management BV Nederland 115

Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel BV Nederland 84

Nunhems BV Nederland 74

Enza Zaden Beheer BV Nederland 67

Syngenta Crop Protection AG Zwitserland 51

Vilmorin SA France 35

Syngenta Participations AG Zwitserland 29

HM. Clause SA Frankrijk 12

Gautier Semences SAS Frankrijk 10

van Waveren Saaten GmbH Duitsland 10

Bejo Zaden BV Nederland 9

Laboratoire ASL SNS Frankrijk 7

Takii & Co Ltd Japan 6

Crookham Company Inc. Verenigde Staten 5

Semillas Fitó SA Spanje 5

Totaal 519

Figuur 2A Top 15 kwekersrechtaanvragen in de Europese Unie

Figuren

Figuur 2B Groente en fruit is gezonde voeding

36

Figuur 2D Europese consumentenbestedingen aan bloemen en planten

€ 0 €10 €20 €30 €40 €50 €60 €70 €80 €90

_ _ _ _ _ _ _ _

€ 0€10

€ 20

€ 30

€ 40

€ 50

€ 60€ 70

Figuur 4: Europese consumentenbestedingen aan snijbloemen en kamerplanten in 2013.

Kam

erp

lant

en (E

ur/p

er h

oo

fd v

an d

e b

evo

lkin

g)

Rusland Spanje

Polen Oostenrijk

VK

Frankrijk Duitsland

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Italië

België

Denemarken

_ _

Zwitserland

________________________________________________________________________________________

Nederland

Snijbloemen (Eur/per hoofd van de bevolking

Omvang bollen = omvang markt

Snijbloemen (€/per hoofd van de bevolking)Kam

erpl

ante

n (€

/per

hoo

fd v

an d

e be

volk

ing)

fijnstofCO2

geluidwateroverschotuitlaatgassen

zuurstofontspanning

creativite

it

arbeidsproductiviteit

koeltebewegi

ng

sneller herstel

meerw

aarde

vastg

oed

Figuur 2C Groen zorgt voor gezondere steden

37

Figuur 2E Toeristen die bloemen als eerste associëren met Nederland

Figuur 2F Benchmark kwaliteit wetenschappelijk onderzoek Nederlandse topsectoren

COLOMBIA

SLOVAKIA

25%

14% 13%

5%

Nummer 1 NederlandWereld

Indien twee hoog geciteerde publicaties van Zwitserland, die niet plant-specifiek zijn, buiten beschouwing worden gelaten, hebben Nederland en Zwitserland een vergelijkbare positie met de hoogste citatiescore.

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

AGF: T&UHorticulture

AGF: ResourceEfficiency (3)

AGF: Animal Welfareand Health (3)

AGF: Food and Health (7)

AGF: Product Technology (3)

AGF: Food Safety (4)

AGF: SustainableProduction

Technology (2)

Chemie: ProcessTechnology (2)

Chemie: SmartPolymetic Materials

(2)Chemie: AnalyticalChemistry (1)

Energie: Solar (5)

Energie: Off-shoreWind (11)

HTSM:Nanotechnology (3)

T&U: Horticulture

T&U: PropagationMaterials (2)

Water: Maritime (2)

Water: DeltaTechnology (3)

Water Technology (2)

Energie: Smart Grids (4)

€ 0 €10 €20 €30 €40 €50 €60 €70 €80 €90

_ _ _ _ _ _ _ _

€ 0€10

€ 20

€ 30

€ 40

€ 50

€ 60€ 70

Figuur 4: Europese consumentenbestedingen aan snijbloemen en kamerplanten in 2013.

Kam

erp

lant

en (E

ur/p

er h

oo

fd v

an d

e b

evo

lkin

g)

Rusland Spanje

Polen Oostenrijk

VK

Frankrijk Duitsland

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Italië

België

Denemarken

_ _

Zwitserland

________________________________________________________________________________________

Nederland

Snijbloemen (Eur/per hoofd van de bevolking

38

Figuur 2G Internationaal werkterrein alumni WUR tuinbouw en HAS Den Bosch Tuinbouw/Akkerbouw

Figuur 2H Twee bedrijven uit T&U-cluster in top tien absolute R&D-uitgaven

1=opeenandereboekhoudkundigemanierdanvoorheen.2=geschatopbasisvanR&D-uitgavenwereldwijd.3=konnietnauwkeurigeropgegevenworden.4=cijfersgeschatopbasisvanbegroting.5=gebaseerdopafwijkendedefinitievoorR&D-medewerkers

R&D u

itgave

n in Ne

derlan

d (mln

€)

R&D u

itgave

n in Ne

derlan

d (mln

€)

omzet

werel

dwijd

(mln €

)

relatie

ve R&

D-uitg

aven (%

)

Verspreiding alumni WUR tuinbouw over Nederland en daarbuiten

Verspreiding alumni HAS Den Bosch TA over landen buiten Nederland (totaal 78 personen)

39

Figuur 2I Een na grootste exporteur groenten en fruit ter wereld

Figuur 2K Nederland draaipunt in wereldhandel groente

Figuur 2J Grootste exporteur snijbloemen ter wereld

40

Figuur 2L Export van tuinbouwproducten uit Nederland (zonder uitgangsmaterialen) naar Europa in 2010

Figuur 2M Mondiale export en import van tuinbouwproducten (zonder uitgangsmateriaal) van en naar Nederland in 2010

Figuur 2N Economische bijdrage van Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen

2010

Productie(xmiljoeneuro)

22.364 21.969 21.832

2011 2012 2010

Toegevoegdewaarde(xmiljoeneuro)

10.781 10.186 10.253

2011 2012 2010

Uitvoervangoederen(xmiljoeneuro)

19.067 18.089 18.079

2011 2012

41

Figuur 2O Bijdrage aan toegevoegde waarde

Figuur 2P Sterke uitgangspositie T&U Nederland

Sterke uitgangspositie

Gunstige klimaatzone voor tuinbouwproductie

Sterke internationale marktpositie Nr. 1 mondiaal in sierteelt, uitgangsmateriaal (zoals bloembollen, groentezaden en pootaardappelen) en kastechnologieNr. 1 mondiaal in export verse groenten

Sterke kennispositieNr. 1 mondiaal meest invloedrijke landen voor het plantkundig onderzoek

Hoogste arbeidsproductiviteit in Europa

Strengste duurzaamheidseisen voor tuinbouwproducten ter wereld

Oplossingen voor voedselzekerheid en voedselveiligheid: ziekteresistentie, droogte- en zouttolerantie, hoge opbrengst, lange houdbaarheid

Groenten en fruit uit Nederland veilig te eten. Gecontroleerde keten met informatie over herkomst, teeltwijze, transport, authenticiteit, inhoud en veiligheid van het product

Gezonde producten (groenten, paddenstoelen, fruit) voor preventie van chronische ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziek-ten, obesitas en overgewicht

Gezonde producten (bloemen, bollen, planten, bomen) voor gezondere leef-, woon- en werkomgeving. Planten zuiveren de lucht, vangen fijnstof af, filteren uitlaatgassen, absorberen CO2, bergen water, zorgen voor verkoeling, vergroten de sociale samenhang, verminderen geluidsoverlast, verbeteren de creativiteit, productiviteit, prestaties op werk en school en herstel bij ziekte.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Primaireproductie

Verwerking

Toelevering

Distributie

Figuur 2Q Gunstige ligging Nederland voor productie tuinbouw en uitgangsmaterialen

42

Figuur 4B Twee vijfde minder brandstofverbruik

Figuur 4A Demografische ontwikkelingen

Figuur 4C Ruim kwart minder CO2

44










Bio-based Economy




tionering






45










Bio-based Economy




tionering






46

Colofon

Ondernemers,wetenschappersendeoverheidwerkeninde‘GoudenDriehoek’sameneenconcurrerendepositievan

TopsectorTuinbouw&Uitgangsmaterialenopdewereldmarkt.

‘BronvoorGroeneEconomie2.0’istotstandgekomenmetmedewerkingvandeT&UBoard,besturenvanTKITuinbouwen

TKIUitgangsmaterialenenhunwerkorganisaties.

Uitvoering,gebaseerdopditvisiedocument,isverwoordalsrollingagendainde‘Uitvoeringsagenda2016-2019’.

Meer informatie

Website: www.topsectorTU.nl

Email: [email protected]

Twitter: @TopsectorTU

Bezoekadres: Bezuidenhoutseweg12,2594AVDenHaag

Postadres: Postbus93002,2509AADenHaag

Telefoon: 070-3490301

Redactie: Rozatekst

Grafischevormgevingen

infographics: ProjektvanAtotZ

Fotografie: o.a.FotostudioGerardVlekke

Belangrijkste geraadpleegde bronnen

BronvoorGroeneEconomie,Wereldoplossingenvoorwerelduitdagingen,2011,TopsectorTuinbouwenUitgangsmaterialen

CijfersenTrends,Thema-update:WorldFloricultureMap,2015,Rabobank

EnergiemonitorvandeNederlandseglastuinbouw2013,2014,LEIWageningenUR

GroentenenfruitGezondvoordeNederlandseeconomieensamenleving,2015,GroentenFruitHuis

HetNederlandsAgrocomplex2014,2015,LEIWageningenUR

InternationalComparativeBenchmarkofDutchResearchPerformanceinTKIThemes:Horticulture,2014,Elsevier

InternationalComparativeBenchmarkofDutchResearchPerformanceinTKIThemes:PropagationMaterials,2014,Elsevier

Land-entuinbouwcijfers,2012ev,LEIWageningenUR/CentraalBureauvoordeStatistiek,

Monitortopsectoren2014,2014,CentraalBureauvoordeStatistiek

Top30R&D2015,2015,TechnischWeekblad

WorldAgriculture:Towards2010,1995,FoodandAgricultureOrganisationUnitedNations

www.agrimatie.nl

www.compendiumvoordeleefomgeving.nl

www.fruitandvegetablefacts.com

www.landbouweconomischbericht.nl

Juni2015

47

Juni2011 December2011 Juni2015

1

Bron voor Groene Economie 2.0 2015-2030

Visie Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen


Juni2015

Bron voor Groene Economie 2.0 2015-2030 · 2018. 3. 9. · ‘Bron voor Groene Economie 2.0’ is...

Documents

Transcript of Bron voor Groene Economie 2.0 2015-2030 · 2018. 3. 9. · ‘Bron voor Groene Economie 2.0’ is...