Booklet_NVZ_2018.indd 1 19/11/2018 09:06

Booklet_NVZ_2018.indd 2 19/11/2018 09:06

Voorwoord

Yvonne van Rooy

Voorzitter Nederlandse Vereniging

van Ziekenhuizen

Het NVZ-brancherapport bevat feiten en cijfers

over financiering en verleende ziekenhuiszorg

in 2017. Elk jaar wordt een hoofdstuk over

een actueel thema aan het brancherapport

toegevoegd. Dit jaar is gekozen voor de

arbeidsmarkt. Een logische keuze, mede gezien

de huidige arbeidsmarktproblematiek. In de

uitgave die nu voor u ligt, is een samenvatting

van dit themahoofdstuk opgenomen, aangevuld

met enkele aansprekende cases die het effect

van de geschetste ontwikkelingen voor

werkgevers en werknemers weergeven. Wat

betekenen de ontwikkelingen voor (nieuwe)

kennis en vaardigheden, voor verdeling van

werkzaamheden en voor de context waarin

gewerkt wordt?

De zorg is verreweg de grootste werkgever in

Nederland. Inmiddels werken in deze branche

meer dan 1,2 miljoen mensen. Tegelijkertijd zien

we dat in 2017 het aantal moeilijk vervulbare

vacatures in de zorg opnieuw verder toenam.

Vooral verpleegkundige functies zijn zeer moeilijk

in te vullen. Hiervoor zijn onvoldoende mensen

beschikbaar op de arbeidsmarkt. Ook voor

andere functies wordt de werving van geschikte

kandidaten steeds lastiger.

Om in de toekomst minder afhankelijk te zijn

van de factor arbeid, moeten ziekenhuizen meer

investeren in technologische innovaties als

ICT, e-health en sociale innovaties; een andere

organisatie van het werk. Uit ons brancherapport

blijkt echter een tegengestelde beweging:

ziekenhuizen investeren steeds minder. Dat

baart ons zorgen. Dit betekent echter niet dat

ziekenhuizen hun ogen sluiten voor de huidige

arbeidsmarktproblematiek.

In deze uitgave worden vier actuele

arbeidsmarktthema’s behandeld. Aan elk thema

zijn concrete praktijkvoorbeelden toegevoegd. We

laten bijvoorbeeld zien hoe ziekenhuizen omgaan

met de huidige situatie op de arbeidsmarkt. Ook

is er veel aandacht voor innovatieve oplossingen

en technologische mogelijkheden. Ziekenhuizen

worden immers steeds meer hightech- en ict-

gedreven organisaties, waar met apps, wearables

en sensoren wordt gewerkt. Hierdoor ontstaat

er ruimte op de arbeidsmarkt voor professionals

die zorg voor mensen willen combineren met

techniek. Ik nodig hen van harte uit om zich te

oriënteren op een mooie carrière in een van onze

ziekenhuizen of revalidatie-instellingen.

Het NVZ-brancherapport 2018 is een

digitale publicatie, beschikbaar via

ziekenhuiszorgincijfers.nl. De gedrukte

uitgave die nu voor u ligt, betreft de korte

samenvatting van het themahoofdstuk uit

het brancherapport.

Booklet_NVZ_2018.indd 3 19/11/2018 09:06

Hoe organisaties de krapte te lijf gaan De arbeidsmarkt in de zorg is gespannen: zo’n

80 procent van de ziekenhuizen heeft te maken

met tekorten en moeilijk vervulbare vacatures.

Ziekenhuizen zetten in op actieve werving en

hebben aandacht voor ‘branding’ en ‘marketing’.

Zij vergroten hun zichtbaarheid door mooie

slogans, de inzet van recruiters, en door het

inzetten van eigen medewerkers als social-

media-ambassadeurs. Op verschillende plekken

proberen ziekenhuizen actief zij-instromers te

werven met behulp van scouts, bindingspremies,

opleidingsprogramma’s en arbeidsvoorwaarden

op maat.

Nieuwe medewerkers zijn niet de enige

oplossing, er zit ook ruimte in het fundamenteel

anders kijken naar werk en naar de

verdeling van werk over mensen. We zien

hernieuwde aandacht voor taakherschikking,

functiedifferentiatie en functiecreatie. Sommige

ziekenhuizen hanteren een rekenkundige aanpak

om taken anders over functies en mensen te

verdelen. Daarmee maakt het ziekenhuis niet

alleen een efficiencyslag, maar creëert het ook

ruimte voor de inzet van mensen op lagere

functieniveaus of voor inzet van mensen met een

afstand tot de arbeidsmarkt.

Booklet_NVZ_2018.indd 4 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Sjef Cortenraede, senior beleidsadviseur, via s.cortenraede@zuyderland.nl

Functiecreatie in Zuyderland

In de zoektocht naar arbeidspotentieel

combineert het Limburgse ziekenhuis

Zuyderland ‘keiharde’ functiecijfers met een

gezonde maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Sjef Cortenraede, senior beleidsadviseur P&O:

“De arbeidsmarktkrapte dwingt ons om te kijken

hoe functies zijn opgebouwd en hoe je die

anders kunt verdelen.”

Functiecreatie op het lab voor preventief darmonderzoek

Op het Klinisch Chemisch Hematologisch

Laboratorium in Sittard-Geleen komen sinds

2014 dagelijks duizenden enveloppen binnen met

buisjes ontlasting voor het bevolkingsonderzoek

naar darmkanker. Sinds 2016 heeft het team op

de afdeling versterking van twee medewerkers

met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Afdelingsmanager Jeanneke Jungblut: ”Wil de

Hoogh en Debby Feitsma-Van Eck knippen

de zakjes open en controleren of de buisjes

volgens de richtlijnen zijn gevuld, zodat ze in

het analyseapparaat kunnen.” Inmiddels hebben

De Hoogh (55-plus en door omstandigheden

afgekeurd) en Feitsma-Van Eck (Wajong) een vast

contract.

Geen liefdadigheidswerk

Hoe blij Jungblut ook is dat ze voor deze

medewerkers nieuwe kansen heeft kunnen

creëren, ze benadrukt dat hun werk geen

liefdadigheidswerk is. “Ik heb 0,89 fte van mijn

formatie gebruikt voor hen. In het begin vroegen

ze wat extra begeleiding in de vorm van structuur

en duidelijkheid, maar ik zie weinig verschil met

andere medewerkers. Wat ik belangrijk vind, is

dat ze onze afdeling ontlasten: onze analisten

kunnen nu meer tijd inzetten voor de analytische

werkzaamheden waarvoor ze zijn opgeleid.”

Initiatieven uitbreiden

Zuyderland wil de initiatieven op het gebied van

functiedifferentiatie en inclusiviteit uitbreiden. Om

de functies anders te kunnen verdelen, is Lisette

Wienbreyer, beleidsadviseur P&O, gestart met

een analyse van het functiegebouw: “Hoeveel

elementaire taken zitten er in ons functiehuis?

En welke afdelingen zijn geschikt voor

functiedifferentiatie?” Wienbreyer en Cortenraede

hopen dat ze als volgende stap hun analyses

kunnen uitbreiden voor geheel Zuyderland, naar

Cure en Care. Gezien de huidige tekorten een

heel aantrekkelijk idee. “De schatting is dat over de

hele linie een gedeelte van alle werkzaamheden

geschikt zijn (te maken) voor mensen met een

afstand tot de arbeidsmarkt. Zo kan bijvoorbeeld

de verpleegkundige zich dan focussen op de

taken die echt bij het vak horen.”

Booklet_NVZ_2018.indd 5 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Sjoerd van der Zee, directeur HR, via s.vdzee@mzh.nl

Generatiebeleid in het Martini Ziekenhuis

Sinds 1 januari is in het Martini Ziekenhuis in

Groningen de regeling Generatiebeleid van

kracht. De regeling is opgenomen in de Cao

Ziekenhuizen en maakt het mogelijk dat oudere

werknemers minder gaan werken en jongere

medewerkers kans krijgen op een (grotere)

arbeidsovereenkomst.

Sterk in je werk

Sjoerd van der Zee, directeur HR, vertelt dat het

Martini Ziekenhuis sterk inzet op behoud en

duurzame inzetbaarheid. Onder de noemer ‘sterk

in je werk’ maakt het ziekenhuismedewerkers

ervan bewust dat ze zelf de regie hebben over

hun loopbaan. De regeling Generatiebeleid is

een instrument, dat het ziekenhuis aanbiedt

als onderdeel van een rijk aanbod aan

faciliteiten gericht op inzetbaarheid. Het Martini

Ziekenhuis koos voor ‘de lichte variant’ van

het generatiebeleid: medewerkers krijgen de

mogelijkheid 20 procent minder te gaan werken,

tegen inlevering van 10 procent salaris. Het Martini

besloot ook om de regeling open te stellen voor

alle 60-plussers, ongeacht de functie die zij

vervullen.

De afweging is voor iedereen anders

Goed over de regeling communiceren, dat was

een belangrijk punt voor de OR.

Nantje Bruins, verpleegkundige en voorzitter van

de OR: “Er werden personeelsbijeenkomsten

georganiseerd en er waren inloopspreekuren bij

HR. Dat gaf iedereen vertrouwen.” Een van de

deelnemers aan de Generatieregeling is Robert

Koorneef, 62 jaar. De Generatieregeling maakte

het mogelijk dat hij een stap terug deed, naar 24

uur per week. Koorneef: “De afweging is voor

iedereen anders, je moet kijken of het bij je past

en of je het financieel aankunt. In mijn geval heb

ik advies gevraagd bij HR en gebruik gemaakt van

de rekentool die het Martini voor medewerkers

heeft gemaakt. Dat maakte voor mij de effecten

snel inzichtelijk. “

Kritiek op de generatieregeling

In de cao is bij de Generatieregeling opgenomen

dat de uren die vrijkomen worden herbezet.

Daar zit meteen ook een punt van kritiek: oudere

medewerkers verlaten voortijdig het arbeidsproces

en er is geen nieuwe aanwas voorhanden om

de vrijgevallen uren op te vullen. Een ander

kritiekpunt is het verlies van ervaring en senioriteit.

Van der Zee maakt korte metten met die kritiek:

“Denk eens aan de andere kant: hoeveel mensen

zouden er door ziekte en burn-out kunnen

uitvallen als je hen deze mogelijkheid niet biedt?”

Booklet_NVZ_2018.indd 6 19/11/2018 09:06

Hoe technologie het werken in de zorg verandert Technologische ontwikkelingen in de

gezondheidszorg gaan razendsnel. Denk aan

operatierobots, zelfmeetapparatuur, 3D-printers

en virtual reality. Technologie maakt het

mogelijk om met minder mensen meer werk

te verrichten, maar verandert werkprocessen

en zorgrelaties wel fundamenteel. Functies

veranderen, functies verdwijnen en nieuwe

functies – zoals de 3D-printing-operator –

ontstaan.

Ziekenhuizen gaan in toenemende mate

professionals inzetten die kennis hebben

van techniek én zorg, zoals technisch

verpleegkundigen en ‘chief medical information

officers’ (CMIO’s). Dit zijn zorgprofessionals

die nieuwe technologie naar binnen halen,

begrijpen, delen en toepasbaar maken. Om

de potentie van de technologie optimaal te

benutten, moeten professionals leren met

nieuwe technologie te werken en oude manieren

van werken en routines loslaten. Het zoeken

is naar een optimale samenwerking tussen

zorgprofessional, patiënt en technologie.

Booklet_NVZ_2018.indd 7 19/11/2018 09:06

Beeldbellen en contact

Remote Patiënt Management software

Medische interventie

Multidisciplinair team

Overleg en acties uitzetten

Verpleegkundige / Casemanager

Data gemeten door patiënten Monitoren van data en alerts

Patiënten

Telemonitoring inhet Máxima Medisch Centrum

Patiënten met COPD én hartfalen meten

zelf thuis hun gezondheid. Hart- en

longverpleegkundigen van Flow Máxima

Medisch Centrum (MMC) monitoren iedere

dag deze data vanuit het ziekenhuis. Via

chatberichten en videobellen hebben de

verpleegkundigen contact met de patiënt. Het

meest bijzondere? Deze zorg op afstand brengt

de zorg juist dichterbij.

Remote Patient Management (RPM)

Ongeveer 30 procent van de patiënten met

hartfalen heeft COPD, en andersom. Voor

deze ernstig zieke patiënten startte MMC een

revolutionair programma voor zorg op afstand:

het Remote Patient Management programme

(RPM). Met RPM meten patiënten iedere dag thuis

hun waarden, zoals bloeddruk, gewicht, fysieke

activiteit, temperatuur en hartfrequentie in rust.

Ook vullen zij iedere dag een vragenlijst in over

hun gezondheid. Een casemanager beoordeelt

vervolgens elke ochtend vanuit het ziekenhuis de

ingevoerde data. Bij patiënten met rode vlaggetjes

wordt meteen actie ondernomen. Dat varieert

van videobellen met de patiënt om te horen hoe

het gaat, tot het bespreken met de longarts en

de cardioloog wat er nodig is aan interventies of

medicatie.

Op huisbezoek

Om er zeker van te zijn dat patiënten goed meten,

gaan verpleegkundigen eerst op huisbezoek.

Een verpleegkundige ziet dan met eigen ogen

de leefsituatie en beoordeelt of thuismonitoring

haalbaar is. De ervaring leert dat de meeste

patiënten digi-vaardig genoeg zijn voor RPM.

“Toen wij aan patiënten vroegen of zij zelf thuis

wilden gaan meten, was hun reactie ‘liever

gisteren dan vandaag’”, aldus longarts Lidwien

Graat. “Het geeft vertrouwen dat wij meekijken.”

Booklet_NVZ_2018.indd 8 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Laurence Oostveen, manager Flow van het MMC, via l.oostveen@mmc.nl

Een omwenteling in denken

Laurence Oostveen, manager van Flow, het

centrum voor Preventie, Telemedicine en

Revalidatie Chronische Ziekten in het MMC,

is trots op het team. In een jaar tijd hebben

zij een omwenteling in werken en denken

gemaakt. “De techniek is niet het moeilijkste”,

stelt Oostveen. “Het moeilijke zit in de compleet

andere werkwijze op de polikliniek.” Normaal

start een zorgverlener op de polikliniek een

behandeling en komt de patiënt een aantal

weken later terug voor controle. Nu heeft het

behandelteam voor alle mogelijk afwijkende

waarden nieuwe behandelprotocollen ontwikkeld.

Door alle ervaringen met RPM is de kennis en

expertise van de hartfalenverpleegkundigen

en longverpleegkundigen toegenomen. Niet

alleen door de intensieve samenwerking met

cardiologen en longartsen, maar ook omdat ze de

triggers voor verslechtering beter leren kennen.

‘Zorg op afstand’ brengt zorg dichterbij dan ooit

En er is nog iets. Longarts Lidwien Graat legt uit

dat RPM de patiënt veel dichter bij de behandelaar

brengt. “Als patiënten bijvoorbeeld de palliatieve

fase ingaan, dan hadden wij dat niet direct in het

vizier. Maar nu zien we in de waarden en tijdens

het videobellen wanneer het een langere periode

niet goed gaat met een patiënt”. Blijven meten

met RPM is dan niet zinvol. De verpleegkundige

gaat op huisbezoek en bespreekt samen met

de patiënt en de huisarts een palliatief beleid.

Oostveen: “Voor zorg op afstand is soms nog

koudwatervrees, terwijl dit nieuwe programma

juist aangeeft dat mét technologie de relatie met

patiënten veel indringender wordt”. Deze vorm

van zorg op afstand brengt voor patiënten en

verpleegkundigen de zorg juist dichterbij dan ooit.

Booklet_NVZ_2018.indd 9 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Marjan Keune, teamleider van de opleiding G&T bij Saxion, via m.keune@saxion.nl

Opleiden voor de toekomst bij Saxion Hogeschool

Technologie zo benutten, dat het bijdraagt aan

de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg.

Daarvoor zijn mensen nodig met kennis van

techniek én zorg.

Ruim 500 studenten

Hogeschool Saxion startte in 2011 de opleiding

hbo-v Gezondheid & Technologie (G&T). In het

eerste jaar waren er 20 studenten, nu zijn het

er ruim 500. Deze verpleegkundigen kunnen

de verbindende rol vervullen tussen zorg en

technologie. Maar technisch verpleegkundigen

zijn vooral ook gewoon verpleegkundigen. Mét

extra vakken over elektriciteit, natuurkunde,

informatica en producttechnologie. Dat maakt

dat een technisch verpleegkundige een super

user kan zijn in het verpleegkundige team, een

innovator, iemand die meedenkt bij de aanschaf

van nieuwe technologie, iemand die meehelpt

bij het ontwikkelen van zorgtechnologie, en die

anderen kan ondersteunen en trainen bij het

gebruik ervan. Ook de leerlijn ‘onderzoek en

innovatie’ wordt extra zwaar aangezet. Studenten

worden vanaf het eerste jaar uitgedaagd om

steeds op zoek te gaan naar technologische

oplossingen.

Meer mannen in de zorg

De technologiecomponent trekt meer mannelijke

studenten dan een reguliere hbo-v-opleiding.

Dit biedt kansen om een nieuwe doelgroep

over de streep te trekken om in de zorg te

gaan werken. Als het aan Marjan Keune ligt,

teamleider van de opleiding, komt er ook een

zij-instroom-traject. Dat zou nog meer helpen

om de arbeidsmarktkrapte in de zorg op te

lossen. De studenten van G&T worden inmiddels

vanuit de wijde omgeving van Enschede en

Deventer gevraagd voor stages en opdrachten.

Afgestudeerden vinden werk op de afdeling

medische technologie van een ziekenhuis, of

werken als verpleegkundige en zijn tegelijkertijd

betrokken bij technologische innovaties.

Opleiden voor de toekomst

Hoe je in deze tijd als verpleegkundige

toekomstbestendig blijft, is een uitdaging.

Volgens Keune gaat het niet om ‘het aanleren van

kunstjes op een machine’ maar om het scholen in

gedegen verpleegkundige én technische kennis

en vaardigheden. Zoals de juiste vragen kunnen

stellen en kunnen onderzoeken. Studenten leren

ook samenwerken met andere professionals,

want ook dat wordt steeds belangrijker. Zo

gaan studenten van verschillende opleidingen

samen aan de slag met opdrachten, zoals:

ontwerp een slimme deken die de patiënt op de

juiste temperatuur houdt. Dat deze manier van

samenwerken werkt, blijkt uit de interesse van het

bedrijfsleven voor de ontwikkelde ideeën, plannen

en producten van studenten.

Booklet_NVZ_2018.indd 10 19/11/2018 09:06

‘Super user’

Adviseren bijaanschaf vantechnologie

Trainen enondersteunen

van collega’s bijhet gebruiken

van technologie

Ontwikkelenvan zorgtechnologie

Titel infographic

Booklet_NVZ_2018.indd 11 19/11/2018 09:06

Hoe de juiste zorg naar de juiste plek gaat Substitutie van zorg krijgt overtuigender vorm.

Ziekenhuizen stellen zich steeds vaker de vraag:

welke zorg moet er écht in dit ziekenhuis?

Diagnostiek en controles worden verplaatst

naar de huisarts of de thuissituatie. Ook

relatief eenvoudige medische ingrepen zijn

tegenwoordig mogelijk in de eerste lijn. Hoe

verandert het werk van zorgprofessionals in het

ziekenhuis door het herpositioneren van zorg?

Op dit moment is substitutie van zorg vooral

zichtbaar in de toenemende samenwerking

tussen ziekenhuizen, huisartsen en

wijkverpleegkundigen. Nieuw is dat ook

complexere ziekenhuiszorg in toenemende mate

thuis wordt georganiseerd. Technologische

ontwikkelingen dragen daaraan bij. Apps,

wearables en sensoren maken het mogelijk

dat patiënten hun gezondheid zélf meten en

monitoren, waardoor zorg (langer) thuis kan

plaatsvinden. Voor ziekenhuisprofessionals

betekent dit dat zij hun kennis en expertise

in toenemende mate buiten het ziekenhuis

inzetten, in de regio en in de keten.

Het werk verandert. Niet straks, maar nu. De

zorgprofessional van de toekomst is nu al aan

het werk. Bijvoorbeeld in het Beatrix ziekenhuis

in Gorinchem. En in de Peel-regio bij integrale

geboortezorgorganisatie JIJWIJ.

Booklet_NVZ_2018.indd 12 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Els van der Stelt, programmamanager KAM, via e.van.der.stelt@rivas.nl

De juiste zorg op de juiste plek in het Beatrixziekenhuis

Binnen een meerjarenafspraak van vijf jaar met

zorgverzekeraar VGZ, werken Rivas Zorggroep

(met als onderdeel het Beatrixziekenhuis) en de

huisartsen in Gorinchem en omstreken (HenZ)

aan het herpositioneren van de zorg in de regio.

Specialisten en huisartsen wegen telkens samen

af wat voor patiënten de juiste zorg op de juiste

plek is. Zelf hebben ze deze beweging ‘Kwaliteit

als medicijn’ genoemd, afgekort tot KAM.

Zorg zonder productieprikkel

Ziekenhuisdirecteur Anja Blonk, internist Martijn

Canoy en huisarts Vincent Coenen vertellen dat

in de nieuwe samenwerking de productieprikkel

voor in ieder geval vijf jaar onder water is

gebracht, en de focus is verlegd naar waarden

als samenwerken en vertrouwen. De gedachte

is als volgt: als specialisten en huisartsen elkaar

goed kennen en meer tijd krijgen voor een

goed gesprek met een patiënt, gaan zij minder

doorverwijzen, minder onnodige diagnostiek

aanvragen en minder behandelen. Dat komt de

kwaliteit en de betaalbaarheid ten goede.

Mooie resultaten

Het allerbelangrijkst voor de omwenteling, vertelt

Els van der Stelt, programmamanager KAM, was

dat medisch specialisten en huisartsen elkaar

nog beter leerden kennen. Inmiddels zijn er al

zestig kwaliteitsprojecten opgestart en zijn er

mooie resultaten zichtbaar (zie infographic op

de volgende bladzijde). Een onderdeel dat veel

resultaat opleverde, is de poli review: op iedere

polikliniek bekijken specialisten en huisartsen

welke patiënten naar de huisarts kunnen. De

vakgroep Cardiologie boekte de eerste grote

resultaten met de poli review, door de zorg voor

een grote groep chronische hartpatiënten naar de

huisartsen te verplaatsen.

Verrijking van het werk

Men is ervan overtuigd dat dit het juiste is om te

doen, maar er is ook angst rond de continuïteit.

Wat gebeurt er na vijf jaar? Ondanks deze

onzekerheid wil niemand terug naar hoe het was.

Volgens Canoy betekent KAM een verrijking van

het werk. Over het oude, op productie gebaseerde

systeem zegt hij: “Het is een perverse prikkel

waardoor het gevaar bestaat dat je patiënten snel

wilt afwerken en je werkzaamheden te veel door

financiële aspecten gedreven worden, waardoor

de kwaliteit van zorg onder druk komt te staan.”

Ook huisarts Coenen wil niet meer terug: “Als

huisarts is het veel leuker om meer te doen voor

iets minder mensen, dan relatief weinig voor heel

veel mensen.”

Booklet_NVZ_2018.indd 13 19/11/2018 09:06

Huisarts

Polikliniek

Radiodiagnostiek

Verpleegafdeling

OK

Verpleegafdeling

> 3.300 directe verwijzingen naar het ziekenhuis voorkomen door telefonisch overleg tussen huisartsen en specialisten en betere samenwerkingsafspraken

35.000 minder herhaalbezoeken, door o.a. transmurale protocollen en intensieve samenwerking met huisartsen

>1.800 patiënten geen radiologisch onderzoek, door o.a. het voorkomen van onnodige diagnostiek en meer tijd voor besluitvorming

10 procent minder opnames op de verpleegafdelingen, door o.a. meer behandelingen in dagbehandeling of op de polikliniek te doen

> 700 minder operaties door o.a. meer aandacht te besteden aan de zorgvragen van de patiënt tijdens het beslisproces

> 11.500 minder ligdagen door o.a. het e�ciënter en beter passend inrichten van zorgprocessen

Bron: Rivas, december 2017

Resultaten van de beweging Kwaliteit als Medicijn in het Beatrixziekenhuis

Booklet_NVZ_2018.indd 14 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Veronique Serrarens-Janssen, gynaecoloog bij het Elkerliek ziekenhuis, viavserrarens@elkerliek.nl

Integrale geboortezorg bij JIJWIJ

In JIJWIJ werken alle geboortezorgverleners

in de Peelregio samen: verloskundigen,

gynaecologen, kraamzorg, anesthesisten,

echoscopisten en kinderartsen. Bij deze integrale

geboortezorgorganisatie staat de zwangere

centraal. Niet alleen is de zorg zelf een kwestie

van gezamenlijkheid, ook als bedrijfsmatige

organisatie neemt JIJWIJ steeds meer stappen

richting volledig integrale geboortezorg.

Shared care

Het beleid van JIJWIJ is: ‘waar het kan in de

eerste lijn, waar het moet in de tweede lijn’.

Gynaecoloog Veronique Serrarens, werkzaam

bij het Elkerliek ziekenhuis: “Sinds we met

integrale geboortezorg bezig zijn, verwijzen we

veel meer heen en terug. Waar een zwangere

voorheen bij twijfel naar de gynaecoloog werd

verwezen, en daar om wat voor reden dan

ook vaak bleef, vragen verloskundigen nu veel

vaker of wij een keer meekijken.” Steef Hoeks,

sectormanager zorg van het Elkerliek ziekenhuis,

benadrukt dat integrale bekostiging daaraan

bijdraagt. Dat betekent dat de verloskundige

die nu een bevalling doet die voorheen door

een gynaecoloog begeleid werd, deze mag

declareren, maar dat er ook wat tegenover de

24/7-beschikbaarheid van de gynaecoloog staat.

Het totale budget is niet groter, maar wordt

anders verdeeld.

Samenwerken voor betere klinische uitkomsten

De verwachting is dat deze manier van

organiseren leidt tot betere klinische uitkomsten.

Serrarens: “Nu word ik in een eerder stadium

geconsulteerd, waardoor ernstige situaties

kunnen worden voorkomen.” Naast betere

klinische uitkomsten, ervaart de zwangere door

gezamenlijke protocollen meer eenheid in zorg.

Zo geven de verloskundigen en gynaecologen

samen voorlichtingsavonden en heeft JIJWIJ een

gezamenlijke website.

Eén verandering in het ziekenhuis springt in

het oog: bij gezonde kraamvrouwen die in

het ziekenhuis zijn bevallen, komen eerstelijns

kraamverzorgenden en verloskundigen naar

het ziekenhuis om het kraambed te doen. De

afdeling zelf ziet er ook anders uit dan voorheen:

vanuit een gezinsgerichte visie zijn de kraam- en

couveuseafdeling geïntegreerd.

Continuïteit en autonomie van betrokken partijen

Hoeks: “Alle betrokkenen zijn heel positief. Als

de pilot na drie jaar is afgelopen en integrale

geboortezorg leidt tot een definitieve herverdeling

van financiële middelen, dan gaat het gesprek ook

over de continuïteit of autonomie van betrokken

partijen. Tot hoeveel omzetverlies ben je als

organisatie bereid, voor goede geboortezorg in de

regio? Het is aan het bestuur van JIJWIJ om dat in

goede banen te leiden en de zorg voor moeder,

baby en gezin voorop te stellen.”

Booklet_NVZ_2018.indd 15 19/11/2018 09:06

Hoe minder regels en meer vertrouwen samen gaanMinder regels, minder administratie, en meer

ruimte voor vakmanschap en werkplezier. Deze

boodschap klinkt steeds luider in de zorg. Vanuit

zorgmedewerkers zelf ontstaan initiatieven

als ‘(Ont)regel de zorg’. Ook het kabinet merkt

het terugdringen van de administratielast voor

zorgpersoneel aan als ‘topprioriteit’. Er wordt

steeds kritischer gekeken naar wat zinvolle

registraties zijn. Wanneer en in welke context

kun je regels verminderen en wanneer kan dat

niet?

Met het verminderen van regels en

administratieve taken en meer nadruk op

uitkomsten van zorg, moet kwaliteit nog veel

meer de gezamenlijke verantwoordelijkheid

worden van de beroepsgroepen en de

ziekenhuizen. Samen moeten zij ervoor

waken dat partijen afzonderlijk van elkaar

nieuwe registraties initiëren, waarvan

de administratielast uiteindelijk naar de

zorgprofessional trechtert. Andersom,

loont het om in te zetten op uniforme

registratiestandaarden. Het wordt cruciaal om

zorginformatie eenmalig op een eenduidige

manier vast te leggen. En net zo belangrijk is

een veilige werkomgeving: een cultuur waarin

men elkaar feedback geeft, elkaar aanspreekt,

fouten durft toe te geven en nieuwe ideeën

waardeert. Dat geeft ruimte voor vakmanschap

en meer werkplezier. Belangrijk daarbij is

patiëntgerichtheid, zodat steeds de vraag

centraal staat: ‘wat heeft de patiënt eraan?’

Booklet_NVZ_2018.indd 16 19/11/2018 09:06

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met Henk Klaasboer (manager HRM) of Jenny Krabbenborg (leidinggevende HR Advies) via h.klaasboer@dz.nl of j.krabbenborg-daalwijk@dz.nl

Bevlogen medewerkers in het Deventer ZiekenhuisHet Deventer Ziekenhuis werd dit jaar

uitgeroepen tot Beste Werkgever van Nederland

in de categorie Zorg/Ziekenhuizen. Het Deventer

Ziekenhuis blijkt ten opzichte van andere

ziekenhuizen uit te blinken in betrokkenheid en

bevlogenheid van medewerkers. Hoe doen ze

dat in Deventer en wat valt er van het ziekenhuis

te leren?

Zeer betrokken medewerkers

Nog voor de resultaten bekend waren, was het

Deventer Ziekenhuis al verrast door de respons:

ruim 70 procent van alle medewerkers nam de

tijd om de vragenlijst in te vullen. Medewerkers

gaven hun mening bij stellingen als ‘ik heb plezier

in mijn werk’, ‘ik doe zinvol werk’ en ‘ik heb het

gevoel dat ik bij het Deventer Ziekenhuis pas’. De

tevredenheid van medewerkers in het ziekenhuis

bleek hoog (een score van 7,8 ten opzichte van de

gemiddelde 7), evenals de betrokkenheid (een 8,3

ten opzichte van de gemiddelde 7).

Leren zit in onze genen

De elementen die bijdragen aan de goede

resultaten, liggen voor een deel besloten in

het soort ziekenhuis, denken Henk Klaasboer

(manager HRM) en Jenny Krabbenborg

(leidinggevende HR Advies en Personeels- en

Salarisadministratie). Het Deventer Ziekenhuis

is een STZ-ziekenhuis: een topklinisch

opleidingsziekenhuis waar leren en opleiden in de

genen van de organisatie zitten. Daarnaast is er

binnen het ziekenhuis veel ruimte voor innovatie.

Er is een afdeling Wetenschap & Innovatie, er is

een Innovatiecoördinator, en er is de Leef-je-

uit-prijs. Die laatste is in het leven geroepen om

ervoor te zorgen dat iedereen in de organisatie

betrokken kan zijn bij innoveren en verbeteren.

Kleinschalig met korte lijnen

Ook de omvang van de organisatie draagt bij aan

het succes. Klaasboer: “Omdat wij minder groot

zijn dan andere STZ-ziekenhuizen, is er minder

regulerende bureaucratie. Er zijn korte lijnen en

onze organisatie kent ook weinig disfunctionele

politiek.” Krabbenborg: “Het gebouw waarin we

zitten draagt daaraan bij. Wij zitten bijvoorbeeld

met HR naast de afdeling Interne Geneeskunde.

Daardoor ben je meer betrokken bij het primair

proces en de directe zorg, en is onderling contact

makkelijk.

Maatwerk voor patiënten en medewerkers

Een derde succesfactor wordt genoemd door bestuursvoorzitter Gita Gallé: de nadruk op maatwerk en persoonsgerichte zorg in het ziekenhuis. Met een nieuwe slogan die de missie onderschrijft: Jouw leven, jouw Deventer Ziekenhuis. Ook de kernwaarden die net opnieuw benoemd zijn, passen daarbij: mensgericht, open en bevlogen. De nieuwe slogan slaat niet alleen op patiënten, maar is er ook voor de medewerkers. Ook voor hen geldt: maatwerk waar nodig. Mensen zijn niet allemaal gelijk en zitten niet allemaal in dezelfde levensfase. Daarom is het belangrijk om te durven differentiëren.

Booklet_NVZ_2018.indd 17 19/11/2018 09:06

Meer vertrouwen, minder regels: een tweegesprek

“De beste manier om nieuwe schoenen te

krijgen, is je oude wegdoen.” De toon is

gezet. Hans van der Schoot, één van de eerste

ziekenhuisbestuurders die zijn handtekening

zette onder de brief van Actiecomité ‘Het Roer

Moet Om’, zit aan tafel met senior onderzoeker

Marieke Zegers. Zij is een van de projectleiders

van het experiment Zinvolle Registratie

(ZIRE), waarin drie ziekenhuizen - Rijnstate,

UMC Groningen en Radboudumc - twee jaar

vrijstelling hebben gekregen van de Inspectie

voor de Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) om

te onderzoeken of minder registreren leidt tot

meer kwaliteitsverbeteringen, betere uitkomsten

en ook meer werkplezier.

Kan het? Meer kwaliteit met minder regels?

Van der Schoot: “Laten we vooropstellen dat

het sowieso móet. Zorgverleners besteden

veertig procent van hun tijd aan registratie of

administratie. Als ik dat doorreken, gaat het om

miljarden euro’s.”

Zegers: “Het is ons met deze vrijstelling in elk

geval gelukt om kernsets van zestien parameters

te maken in plaats van de ruim honderd

indicatoren waar afdelingen gemiddeld mee

werken. Artsen, verpleegkundigen en patiënten

hebben samen kwaliteitsindicatoren – bestaande

en nieuwe – gekozen die volgens hen direct

relevant zijn voor het verbeteren van zorg en

van toegevoegde waarde zijn voor patiënten.

De nadruk ligt op behandeluitkomsten en

patiëntervaringen. Proces- en structuurmetingen

hebben we tijdelijk ‘uitgezet’.”

Kun je al resultaten noemen uit het experiment?

Zegers: “We kwamen er bijvoorbeeld achter dat

er zo veel incidentmeldingen waren, dat zelfs

ernstige meldingen niet meer werden opgepakt.

Op de IC melden we nu helemaal niets meer. We

hebben gezegd: als jij iets ziet dat niet volgens

protocol verloopt, spreek je je collega daar direct

op aan. Daardoor dragen ineens alle driehonderd

verpleegkundigen bij aan kwaliteit van zorg.”

Van der Schoot: “Zo breng je kwaliteitsverbetering

terug naar de kleinschaligheid van de werkvloer.”

Zegers: “Dit hele project vraagt heel veel

vertrouwen van de inspectie. Vertrouwen in het

woord van een bestuurder, een afdelingshoofd,

en in mij als onderzoeker. De inspectie was

tevreden over de eerste resultaten. Ze zagen

wat het teweegbrengt op de afdeling. Mensen

die vertelden: ik kan veel meer bezig zijn met de

patiënt en zijn naasten.”

Kunnen ziekenhuizen hier zelf ook al mee starten?

Zegers: “Ze kunnen niet tijdelijk de indicatoren

‘uitzetten’, maar elk ziekenhuis kan starten met

inventariseren. Wie vraagt wat uit, is het verplicht

en doet het ertoe in jouw ziekenhuis?”

Meer weten? Lees de hele casus in het themahoofdstuk via www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Of neem contact op met een van de projectleiders van experiment ZIRE: Marieke Zegers (evaluatie) via marieke.zegers@radboudumc.nl of Gera Welker (landelijke coördinatie) via g.a.welker@umcg.nl

Booklet_NVZ_2018.indd 18 19/11/2018 09:06

Ziekenhuisprofessionals maken de toekomst!

In 2018 is het arbeidsmarktprogramma

“Ziekenhuisprofessionals maken de toekomst!” van

start gegaan. Met het programma wil de Nederlandse

Vereniging van Ziekenhuizen de komende jaren

gezamenlijk investeren in een toekomstgerichte,

goedwerkende arbeidsmarkt met voldoende gemotiveerde

medewerkers met de juiste vaardigheden op de juiste plek.

Het programma zet daarbij nadrukkelijk in op het

versterken van nieuwe ontwikkelingen gerelateerd aan

toekomstbestendige zorg, om de arbeidsmarkt van de

branche verder te versterken. Naast het bieden van een

aantrekkelijk werkklimaat voor huidige en toekomstige

ziekenhuisprofessionals zal het toepassen van sociale en

technologische innovaties daarvoor in dit programma niet

ontbreken.

Hele hele themahoofdstuk is te lezen als onderdeel van

het brancherapport 2018 van de NVZ:

www.ziekenhuiszorgincijfers.nl

Booklet_NVZ_2018.indd 19 19/11/2018 09:06

Ziekenhuisprofessionals maken de toekomst! is tot stand gekomen onder regie

en verantwoordelijkheid van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ)

in samenwerking met FWG, het advies- en onderzoeksbureau voor HR in de

zorg.

Op www.ziekenhuiszorgincijfers.nl vindt u meer informatie over deze en andere

voorbeelden en kunt u het gehele brancherapport 2018 van de NVZ lezen.

Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen

Oudlaan 4

Postbus 9696

3506 GR Utrecht

030 2739 883

FWG

Lunettenbaan 59

3524 GA Utrecht

©2018 Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen

Booklet_NVZ_2018.indd 20 19/11/2018 09:06